Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

120 120

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eis in aliquo patrocinari et hoc non est eis in aliquo patrocinari et hoc non est verum : ergo videtur, quod diabolus verum : ergo videtur, quod diabolus peccat continue. peccat continue.

SED CONTRA: Si continue crescit poena SED CONTRA: Si continue crescit poena ejus et peccatum, videtur quod pœna ejus et peccatum, videtur quod pœna ejus possit fieri infinita: quia incremen- ejus possit fieri infinita: quia incremen- tum non habebit finem. tum non habebit finem.

2. Item, Cum peccatum adimat bonum 2. Item, Cum peccatum adimat bonum naturæ, videtur quod totum possit adimi, naturæ, videtur quod totum possit adimi, cum ipsum sit finitum, et non sit ratio cum ipsum sit finitum, et non sit ratio quare sequens peccatum minus tollat de quare sequens peccatum minus tollat de bono naturali quam præcedens. bono naturali quam præcedens.

3. Item, Post mortem homo non pec- 3. Item, Post mortem homo non pec- cat, nec demeretur amplius: ergo vide- cat, nec demeretur amplius: ergo vide- tur, quod nec diabolus post casum. tur, quod nec diabolus post casum.

SOLUTIO. Dicendum, quod actus diaboli SOLUTIO. Dicendum, quod actus diaboli dupliciter potest attendi, scilicet secun- dupliciter potest attendi, scilicet secun- dum suum substantiam, et sic aliquando dum suum substantiam, et sic aliquando potest esse de genere bonorum et se- potest esse de genere bonorum et se- cundum circumstantiam facientis, et sic cundum circumstantiam facientis, et sic semper est malus, ut mihi videtur, et ex semper est malus, ut mihi videtur, et ex mala procedit voluntate, et obstinatus est mala procedit voluntate, et obstinatus est in illo. Causam autem obstinationis di- in illo. Causam autem obstinationis di- versi diversimode assignant. Quidam versi diversimode assignant. Quidam enim dicunt (sicut tactum est in obji- enim dicunt (sicut tactum est in obji- ciendo) quod causa est: quia per se et ciendo) quod causa est: quia per se et non per alium, et contra deiformem in- non per alium, et contra deiformem in- tellectum peccavit. Alii autem quod quia tellectum peccavit. Alii autem quod quia simplex est diabolus, ideo totum conver- simplex est diabolus, ideo totum conver- tit se ad quod se convertit : et ideo cum tit se ad quod se convertit : et ideo cum convertit se ad malum, totus hæret malo: convertit se ad malum, totus hæret malo: et cum convertit se ad bonum, totus et cum convertit se ad bonum, totus adhæret bono: Sed hanc solutionem re- adhæret bono: Sed hanc solutionem re- puto stultam: quia licet simplex sit in puto stultam: quia licet simplex sit in divisione essentiæ, non tamen simplex divisione essentiæ, non tamen simplex quantitate virtutis quæ in multa potest : quantitate virtutis quæ in multa potest : et hoc patet in virtute ministrativa, mi- et hoc patet in virtute ministrativa, mi- nistrata, et assistrice in Angelis bonis. nistrata, et assistrice in Angelis bonis. Alii autem quibus magis videtur consen- Alii autem quibus magis videtur consen- tiendum, quod liberum arbitrium datum tiendum, quod liberum arbitrium datum est ad viam, ut per rationem videat ve- est ad viam, ut per rationem videat ve- rum et falsum, et verum et verius: non rum et falsum, et verum et verius: non quod sistat in utroque, sed in uno, scili- quod sistat in utroque, sed in uno, scili- cet quod est prima veritas: et per volun- cet quod est prima veritas: et per volun- tatem probet bonum et melius, et sistat tatem probet bonum et melius, et sistat

1 Ezechiel. xxXII, 27: Posuerunt gladios suos 1 Ezechiel. xxXII, 27: Posuerunt gladios suos sub capitibus suis, et fuerunt iniquitates eorum sub capitibus suis, et fuerunt iniquitates eorum

in optimo et ideo quando est conjuncta in optimo et ideo quando est conjuncta summo bono et primo vero, ita infor summo bono et primo vero, ita infor matur quod non invenit amplius quo. matur quod non invenit amplius quo. deflectatur et ex opposito quando usque deflectatur et ex opposito quando usque ad terminum viæ deflectitur, infligitur ei ad terminum viæ deflectitur, infligitur ei ex ordine justitiæ non posse recedere a ex ordine justitiæ non posse recedere a malo cui conjuncta est per electionem: malo cui conjuncta est per electionem: et hæc est causa obstinationis. Et hoc ac- et hæc est causa obstinationis. Et hoc ac- cipitur in Ezechiele, xxx, 26 et seq., cipitur in Ezechiele, xxx, 26 et seq., ubi dicitur de sepulcris regis Babylonis, ubi dicitur de sepulcris regis Babylonis, et Mosoch et Thubal, etc. Et subjungi- et Mosoch et Thubal, etc. Et subjungi- tur, quod gladii eorum sunt sub capitibus tur, quod gladii eorum sunt sub capitibus eorum, et iniquitates eorum in ossibus eorum, et iniquitates eorum in ossibus eorum. Et per gladium intelligitur af- eorum. Et per gladium intelligitur af- fectus actus peccati quo pugnaverunt fectus actus peccati quo pugnaverunt contra Deum. Per iniquitates autem in contra Deum. Per iniquitates autem in ossibus intelligitur immobilis radicatio ossibus intelligitur immobilis radicatio habitus in viribus animæ. habitus in viribus animæ.

ET SECUNDUM hoc dicendum ad primum, ET SECUNDUM hoc dicendum ad primum, quod Glossa dicit, quod diabolus egit quod Glossa dicit, quod diabolus egit omnia male, et non omnia mala: quia omnia male, et non omnia mala: quia faciendo peccat: sed tamen ex facto non faciendo peccat: sed tamen ex facto non est ei semper causa peccati. est ei semper causa peccati.

AD ALIUD dicendum, quod intelligitur AD ALIUD dicendum, quod intelligitur quoad comparationem ad radicem malæ quoad comparationem ad radicem malæ voluntatis. voluntatis.

AD ALIUD dicendum, quod intendit vi- AD ALIUD dicendum, quod intendit vi- vacitatem ingenii contra nos: sed tamen vacitatem ingenii contra nos: sed tamen restringitur quandoque ut eliciat factum restringitur quandoque ut eliciat factum quod est de genere bonorum, licet non quod est de genere bonorum, licet non bene fiat. bene fiat.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, Tota vita infidelium est peccatum, hoc Tota vita infidelium est peccatum, hoc est, in peccato: quia non remittitur eis est, in peccato: quia non remittitur eis umquam neque veniale, neque mortale umquam neque veniale, neque mortale sine gratia non tamen omnis actus eo- sine gratia non tamen omnis actus eo- rum in substantia malus est, nec etiam rum in substantia malus est, nec etiam omnia male faciunt: quia sæpe per totam omnia male faciunt: quia sæpe per totam vitam infideles habent aliquas virtutes vitam infideles habent aliquas virtutes politicas et actus illarum neque mali politicas et actus illarum neque mali sunt, neque mali fiunt. sunt, neque mali fiunt.

AD ALIUD dicendum, quod superbia in AD ALIUD dicendum, quod superbia in affectu semper ascendit, licet in effectu affectu semper ascendit, licet in effectu reprimatur. Per hoc patet solutio ad se- reprimatur. Per hoc patet solutio ad se- quens. quens.

AD ALIUD dicendum, quod contrarian- AD ALIUD dicendum, quod contrarian-

in ossibus eorum. in ossibus eorum.

object. 1. object. 1.

object. 2. object. 2.

object. 3. object. 3.

I object. I object. 1 et 5. 1 et 5.

1 object. 1 object.

5 et 7. 5 et 7.

I odject. 8. I odject. 8.

IN 1 SENTENT. DIST. V, F, ART. 6. IN 1 SENTENT. DIST. V, F, ART. 6.

tur confirmationis et obstinationis status tur confirmationis et obstinationis status quoad affectum, et non quoad opus. quoad affectum, et non quoad opus.

AD HOC quod objicitur in contrarium, AD HOC quod objicitur in contrarium, dicendum quod credere dæmonum est sic- dicendum quod credere dæmonum est sic- ut conclusio et non sicut principium: co- ut conclusio et non sicut principium: co- guntur enim ex ipsa apertione veritatis, guntur enim ex ipsa apertione veritatis, sicut protervus ex violentia demonstra- sicut protervus ex violentia demonstra- tionis. Et ideo non loquitur de illo Au- tionis. Et ideo non loquitur de illo Au- gustinus: sed potius de illo quod est gustinus: sed potius de illo quod est sicut argumentum rerum non apparen- sicut argumentum rerum non apparen- tium, de quo tractatur in III libro Sen- tium, de quo tractatur in III libro Sen- tentiarum 1. tentiarum 1.

Ad aliud dicendum, quod exitus bo- Ad aliud dicendum, quod exitus bo- nus fuit sed modus exeundi malus: nus fuit sed modus exeundi malus: quia cum indignatione et murmure exi- quia cum indignatione et murmure exi- vit. vit.

AD ALIUD dicendum, quod Deus non AD ALIUD dicendum, quod Deus non condemnat ultra condignum : quia con- condemnat ultra condignum : quia con- dignum esset ut ad nihilum redigeret dignum esset ut ad nihilum redigeret eum qui se tam superbe opposuit: sed eum qui se tam superbe opposuit: sed infligit ei non posse vel velle averti ex infligit ei non posse vel velle averti ex ordine justitiæ reddente pro meritis. ordine justitiæ reddente pro meritis.

AD ALIUD dicendum, quod in actum AD ALIUD dicendum, quod in actum exeundi non consentit sponte, sed coa- exeundi non consentit sponte, sed coa- ctus vi superiorum. ctus vi superiorum.

AD ALIUD dicendum, quod synderesis AD ALIUD dicendum, quod synderesis remurmurat contra tria, scilicet bonum remurmurat contra tria, scilicet bonum omissum, malum commissum, et malum omissum, malum commissum, et malum poenæ. Et in diabolo dicunt exstinctam poenæ. Et in diabolo dicunt exstinctam quoad duo prima, sed non quoad ter- quoad duo prima, sed non quoad ter- tium. Et hoc non est laudis, sed vitupe- tium. Et hoc non est laudis, sed vitupe- rii: quia hoc est remurmurare ordini rii: quia hoc est remurmurare ordini justitiæ divinæ. Sed hoc mirum videtur: justitiæ divinæ. Sed hoc mirum videtur: quia synderesis est vermis cujus proprius quia synderesis est vermis cujus proprius actus est rodere propter delictum vel actus est rodere propter delictum vel peccatum, et testificari esse dignum pœna peccatum, et testificari esse dignum pœna qui talia commisit: et hoc remanet in qui talia commisit: et hoc remanet in testem justitiæ divinæ, et in cumulum testem justitiæ divinæ, et in cumulum damnationis. Et ideo mihi videtur, quod damnationis. Et ideo mihi videtur, quod remurmurat in damnatis etiam malo cul- remurmurat in damnatis etiam malo cul- pæ commissæ : sed non sequitur motus pæ commissæ : sed non sequitur motus propter affectum oppositi: sed ille non propter affectum oppositi: sed ille non est actus suus, sed potius naturæ quæ est actus suus, sed potius naturæ quæ non omnino in eo est destructa. non omnino in eo est destructa.

AD DICTUM Dionysii dicendum, quod AD DICTUM Dionysii dicendum, quod ipse loquitur quoad naturam: et non ipse loquitur quoad naturam: et non sequitur aliquis motus deliberationis il- sequitur aliquis motus deliberationis il-

1 Cf. III Sententiarum, Dist. XXXIII. 1 Cf. III Sententiarum, Dist. XXXIII.

121 121

lam coucupiscentiam, sed potius indigna- lam coucupiscentiam, sed potius indigna- tio et aversio: quia etiam suo esse indi- tio et aversio: quia etiam suo esse indi- gnatur, et suæ naturæ intellectæ in quan- gnatur, et suæ naturæ intellectæ in quan- tum jacet sub poenis oppressa per justi- tum jacet sub poenis oppressa per justi- tiam. tiam.

AD ID quod ulterius quæritur, patet Ad quæst. 1. AD ID quod ulterius quæritur, patet Ad quæst. 1. solutio per ante dicta, et quia Angelus, solutio per ante dicta, et quia Angelus, et quare sit obstinatus, sed non homo: et quare sit obstinatus, sed non homo: quia homo cecidit in via, sed non a via: quia homo cecidit in via, sed non a via: Angelus autem in termino viæ, et ideo a Angelus autem in termino viæ, et ideo a I via in obstinationem. I via in obstinationem.

: :

SI AUTEM quæratur, Quare unus habuit SI AUTEM quæratur, Quare unus habuit longiorem viam quam alius? Dico, quod longiorem viam quam alius? Dico, quod Angelus non ista cognovit ut ex illis di- Angelus non ista cognovit ut ex illis di- sceret Verbum: sed potius ex Verbo re- sceret Verbum: sed potius ex Verbo re- velante ista cognovit, et juxta Verbum velante ista cognovit, et juxta Verbum creatus est. Homo autem positus est su- creatus est. Homo autem positus est su- per creaturas mundi, ut in his videret per creaturas mundi, ut in his videret Verbum, et per omnia transiens veniret Verbum, et per omnia transiens veniret ad hærendum Verbo et ideo conveniens ad hærendum Verbo et ideo conveniens fuit homini longiorem ponere fuit homini longiorem ponere viam quam viam quam Angelo. Sunt tamen illæ rationes bonæ Angelo. Sunt tamen illæ rationes bonæ quas tangunt Magistri, ut patet objicien- quas tangunt Magistri, ut patet objicien- do. Alia etiam tangitur a Sanctis, quod do. Alia etiam tangitur a Sanctis, quod divina præscientia falli et frustrari non divina præscientia falli et frustrari non poterat de homine. Si autem primus ho- poterat de homine. Si autem primus ho- mo locum pœnitentiæ non habuisset, mo locum pœnitentiæ non habuisset, nullus umquam de suis salvus fuisset, nullus umquam de suis salvus fuisset, et perisset genus humanum in uno: et et perisset genus humanum in uno: et frustrata fuisset præscientia quæ multos frustrata fuisset præscientia quæ multos præviderat salvandos de hominibus, Na- præviderat salvandos de hominibus, Na- tura autem Angelica separata est, et non tura autem Angelica separata est, et non potuit perire, quibusdam pereuntibus. potuit perire, quibusdam pereuntibus. Et ideo præscientia salvabatur in aliis. Et ideo præscientia salvabatur in aliis.

AD ID autem quod contra objicitur, Ad object. 1. AD ID autem quod contra objicitur, Ad object. 1. dicendum quod dæmon non vult bonum, dicendum quod dæmon non vult bonum, et (meo judicio) immobiliter vult malum: et (meo judicio) immobiliter vult malum: et ita loquendo de potestate ex habitu et ita loquendo de potestate ex habitu procedente, non potest velle nisi malum: procedente, non potest velle nisi malum: sed ex natura potest velle bonum: sed sed ex natura potest velle bonum: sed natura illa oppressa est radicatione ha- natura illa oppressa est radicatione ha- bitus, ut numquam possit prorumpere bitus, ut numquam possit prorumpere in actum. Et ideo nulla est objectio in actum. Et ideo nulla est objectio illa. illa.

AD ALIUD dicendum, quod illa non est Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod illa non est Ad object. 2.

122 122

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

causa principalis, sed concausa: sed causa principalis, sed concausa: sed potius illa est causa quæ dicta est. potius illa est causa quæ dicta est. Al object. 3. AD ALIUD dicendum, quod hæc potest Al object. 3. AD ALIUD dicendum, quod hæc potest bene esse una causa: quia sine propor- bene esse una causa: quia sine propor- tione distant intellectus deiformis et ra- tione distant intellectus deiformis et ra- tio obnubilata, licet utrumque sit fini- tio obnubilata, licet utrumque sit fini- tum bene enim contingit duo esse tum bene enim contingit duo esse finita, et tamen proportionem non ha- finita, et tamen proportionem non ha- bere, sicut diameter quadrati, et costa si- bere, sicut diameter quadrati, et costa si- ve latus. Alia etiam causa est, quod ea a ve latus. Alia etiam causa est, quod ea a quibus ceciderunt, non sunt proportio- quibus ceciderunt, non sunt proportio- nata, sicut immortalitas spiritus et ani- nata, sicut immortalitas spiritus et ani- malis corporis, et paradisus spirituum et malis corporis, et paradisus spirituum et corporum et contemplatio creaturarum corporum et contemplatio creaturarum in Verbo, et contemplatio Verbi in crea- in Verbo, et contemplatio Verbi in crea- turis : et illa fecerunt ingratitudinem es- turis : et illa fecerunt ingratitudinem es- se improportionatæ quantitatis. se improportionatæ quantitatis.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum demerentur continue? demerentur continue?

Videtur mihi, quod non et ad dictum Videtur mihi, quod non et ad dictum Isaiæ dico, quod loquitur de pœna et tor- Isaiæ dico, quod loquitur de pœna et tor- mento accidentali, scilicet quod est ver- mento accidentali, scilicet quod est ver- mis conscientiæ, et puniri pro pluribus, mis conscientiæ, et puniri pro pluribus, sed non puniri acrius et igne acerbiori. sed non puniri acrius et igne acerbiori.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum esset nisi hoc ipsum quod sic procedit ex esset nisi hoc ipsum quod sic procedit ex mala voluntate, esset ei supplicium, et mala voluntate, esset ei supplicium, et ideo potius est poena et si habet cul- ideo potius est poena et si habet cul- pam, non est demeritoria majoris mali, pam, non est demeritoria majoris mali,

nisi per accidens, ut mihi videtur. Sunt nisi per accidens, ut mihi videtur. Sunt tamen qui consentiunt ei quod dicit tamen qui consentiunt ei quod dicit Isaias, et sic probant objecta. Isaias, et sic probant objecta.

AD ALIUD dicendum, quod non profuit AD ALIUD dicendum, quod non profuit eis casus sed potius hoc est eis omni eis casus sed potius hoc est eis omni pœna major obstinatio in perversitate pœna major obstinatio in perversitate malæ voluntatis, sicut dicit Bernardus ; malæ voluntatis, sicut dicit Bernardus ; « In æternum non obtinebit quod vult: « In æternum non obtinebit quod vult: et quod non vult, in perpetuum sustine- et quod non vult, in perpetuum sustine- bit. » bit. »

: :

4 4

Illi qui sunt de alia opinione respon- Add Illi qui sunt de alia opinione respon- Add dent ad ea quæ sunt in contrarium. Ad dent ad ea quæ sunt in contrarium. Ad primum dicentes, quod crescit pœna eo- primum dicentes, quod crescit pœna eo- rum usque ad diem judicii: quia usque rum usque ad diem judicii: quia usque tunc peccare possunt aliis nocendo. tunc peccare possunt aliis nocendo.

AD ALIUD dicunt, quod peccatum non AD ALIUD dicunt, quod peccatum non tantum in quantitate tollit quantum pri- tantum in quantitate tollit quantum pri- mum sed tollit tamen in proportione, mum sed tollit tamen in proportione, verbi gratia, quod primum tollit millesi- verbi gratia, quod primum tollit millesi- mam partem : secundum autem non mam partem : secundum autem non tantum, sed millesimam residui et ita tantum, sed millesimam residui et ita tunc ibit divisio in infinitum sicut in tunc ibit divisio in infinitum sicut in continuo. continuo.

: :

Add Add

AD ULTIMUM dicunt, quod non est si-A AD ULTIMUM dicunt, quod non est si-A mile quia homo post mortem non no- mile quia homo post mortem non no- cet alii sicut dæmon : quia non datur ad cet alii sicut dæmon : quia non datur ad exercitium tentationis: sed hanc solu- exercitium tentationis: sed hanc solu- tionem facile est improbare et ideo re- tionem facile est improbare et ideo re- linquitur. linquitur.

G. Quod Angeli in ipsa confirmatione beati fuerunt: sed utrum eam meruerint per G. Quod Angeli in ipsa confirmatione beati fuerunt: sed utrum eam meruerint per gratiam tunc sibi datam, ambiguum est: de hoc enim diversi diversa sentiunt. gratiam tunc sibi datam, ambiguum est: de hoc enim diversi diversa sentiunt.

Hic quæri solet, Utrum in ipsa confirmatione beati fuerint Angeli, et an Hic quæri solet, Utrum in ipsa confirmatione beati fuerint Angeli, et an ipsam beatitudinem aliquo modo meruerint ? Quod in ipsa confirmatione ipsam beatitudinem aliquo modo meruerint ? Quod in ipsa confirmatione beati fuerint, plures contestantur auctoritates: et ideo pro constanti haben- beati fuerint, plures contestantur auctoritates: et ideo pro constanti haben- dum est. Utrum vero per gratiam tunc sibi datam ipsam beatitudinem me- dum est. Utrum vero per gratiam tunc sibi datam ipsam beatitudinem me- ruerint, ambiguum est. Quibusdam enim placet, quod eam meruerint per ruerint, ambiguum est. Quibusdam enim placet, quod eam meruerint per gratiam quam in confirmatione perceperunt, simulque in eis meritum et gratiam quam in confirmatione perceperunt, simulque in eis meritum et præmium fuisse dicunt: nec meritum præcessisse præmium tempore, sed præmium fuisse dicunt: nec meritum præcessisse præmium tempore, sed

IN II SENTENT. DIST. V, G, ART. 7. IN II SENTENT. DIST. V, G, ART. 7.

123 123

causa. Aliis autem videtur, quod beatitudinem quam receperunt in confir- causa. Aliis autem videtur, quod beatitudinem quam receperunt in confir- matione, per gratiam tunc appositam non meruerint, dicentes tunc non matione, per gratiam tunc appositam non meruerint, dicentes tunc non fuisse eis collatam gratiam ad merendum, sed ad beate vivendum: nec fuisse eis collatam gratiam ad merendum, sed ad beate vivendum: nec tunc eis datum esse bonum quo mererentur, sed quo feliciter fruerentur. tunc eis datum esse bonum quo mererentur, sed quo feliciter fruerentur. Quod autem tunc in præmium acceperunt per obsequia nobis exhibita, ex Quod autem tunc in præmium acceperunt per obsequia nobis exhibita, ex Dei obedientia et reverentia mereri dicunt: et ita præmium præcessit me- Dei obedientia et reverentia mereri dicunt: et ita præmium præcessit me- rita, et hoc mihi magis placere fateor. rita, et hoc mihi magis placere fateor.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An Angeli meruerint suam beatitudi- An Angeli meruerint suam beatitudi- nem, et si meruerint, utrum ante vel nem, et si meruerint, utrum ante vel post acceptam gloriam ? post acceptam gloriam ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: «Hic quæri solet, Utrum in ipsa confir- «Hic quæri solet, Utrum in ipsa confir- matione, etc. >> matione, etc. >>

Est enim hic quæstio, Utrum Angeli Est enim hic quæstio, Utrum Angeli meruerint suam beatitudinem? et si me- meruerint suam beatitudinem? et si me- ruerunt, Utrum ante vel post? ruerunt, Utrum ante vel post?

Videtur autem, quod meruerint: quia Videtur autem, quod meruerint: quia 1. Beatitudo est in ratione præmii : 1. Beatitudo est in ratione præmii : ergo non debet in toto dari, sed etiam ergo non debet in toto dari, sed etiam reddi meritis ergo oportuit habere me- reddi meritis ergo oportuit habere me- rita ad receptionem beatitudinis. rita ad receptionem beatitudinis.

2. Item, Aut datur dignis, aut indi- 2. Item, Aut datur dignis, aut indi- gnis. Si dignis: cum non sit dignus, gnis. Si dignis: cum non sit dignus, nisi qui meruit, videtur quod non datur nisi qui meruit, videtur quod non datur nisi merito. nisi merito.

3. Item, Anselmus dicit, quod hoc 3. Item, Anselmus dicit, quod hoc fuit peccatum diaboli : quia voluit habe- fuit peccatum diaboli : quia voluit habe- re sine merito, quod per meritum acce- re sine merito, quod per meritum acce- pisset, si stetisset: ergo alii non caden- pisset, si stetisset: ergo alii non caden- tes per meritum acceperunt. tes per meritum acceperunt.

4. Item, Constat, quod in conversione 4. Item, Constat, quod in conversione motum liberi arbitrii habuerunt, et in- motum liberi arbitrii habuerunt, et in- formatum gratia: quia habetur in Lit- formatum gratia: quia habetur in Lit- tera, quod converti sine gratia non po- tera, quod converti sine gratia non po- tuerunt omnis autem motus liberi tuerunt omnis autem motus liberi arbitrii gratia informatus, est merito- arbitrii gratia informatus, est merito- rius ergo per meritum habuerunt. rius ergo per meritum habuerunt.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Conversio et confirmatio simul fue- Conversio et confirmatio simul fue- runt sed post confirmationem non ha- runt sed post confirmationem non ha- bent meritum, nec ante conversionem, bent meritum, nec ante conversionem, si creati sunt in naturalibus, ut dicit si creati sunt in naturalibus, ut dicit Magister nec confirmatio fuit eis meri- Magister nec confirmatio fuit eis meri- tum, sed gloria: ergo numquam merue- tum, sed gloria: ergo numquam merue- runt, ut videtur. runt, ut videtur.

ULTERIUS quæritur, Si mereri poterant ULTERIUS quæritur, Si mereri poterant post acceptam gloriam ? post acceptam gloriam ?

Videtur quod sic : quia Videtur quod sic : quia

1. Sæpe videmus, quod miles ante 1. Sæpe videmus, quod miles ante stipendia militiæ accipit, et postea mere- stipendia militiæ accipit, et postea mere- tur ea ergo videtur, quod similiter po- tur ea ergo videtur, quod similiter po- tuit fieri in Angelo. tuit fieri in Angelo.

2. Item, Aliter nihil valerent eis opti- 2. Item, Aliter nihil valerent eis opti- ma et dignissima obsequia quæ faciunt ma et dignissima obsequia quæ faciunt circa nos, circa nos, si non mererentur eis: ergo si non mererentur eis: ergo videtur, quod merentur. videtur, quod merentur.

3. Item, Charitas meretur : ergo ma- 3. Item, Charitas meretur : ergo ma- jor charitas plus valet in meritum: sed jor charitas plus valet in meritum: sed maxima est charitas eorum: ergo ma- maxima est charitas eorum: ergo ma- xime merentur. xime merentur.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Si inferiores merentur, tunc videtur 1. Si inferiores merentur, tunc videtur injuste agi cum superioribus: quia ipsi injuste agi cum superioribus: quia ipsi non mittuntur ut ex merito cresceret non mittuntur ut ex merito cresceret gloria eorum. gloria eorum.

2. Item, Si merentur : ergo aliquid 2. Item, Si merentur : ergo aliquid gloriæ eorum dependet ab obsequio ho- gloriæ eorum dependet ab obsequio ho- minum, quod absurdum reputo. minum, quod absurdum reputo.

3. Item, Detur quod merentur: et po- 3. Item, Detur quod merentur: et po- namus unum de inferioribus mereri, et namus unum de inferioribus mereri, et non de superioribus : ergo tantum potest non de superioribus : ergo tantum potest inferior mereri, quod ascendit in gra- inferior mereri, quod ascendit in gra- dum superiorum: ergo potest mutare. dum superiorum: ergo potest mutare. ordines suos, quod absurdum est. ordines suos, quod absurdum est.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

Sed con ra. Sed con ra.

Solutio. Solutio.

124 124

D. ALB. MAG. ORD. PRÆED. D. ALB. MAG. ORD. PRÆED.

SOLUTIO. Hic sunt tres opiniones, qua- SOLUTIO. Hic sunt tres opiniones, qua- rum duæ quasi a paucis tenentur: tertia rum duæ quasi a paucis tenentur: tertia autem est celebrior. Et harum duas tan- autem est celebrior. Et harum duas tan- git Magister in Littera: quarum prima git Magister in Littera: quarum prima est, quod non meruerunt nec post, nec est, quod non meruerunt nec post, nec ante alia, quod meruerunt post. Et ante alia, quod meruerunt post. Et neutra istarum multum tenetur. Tertia neutra istarum multum tenetur. Tertia est quod convertendo se ad Deum me- est quod convertendo se ad Deum me- ruerunt et meritum illud præcessit ruerunt et meritum illud præcessit præmium causa, non tempore: et illa præmium causa, non tempore: et illa etiam tangitur in Littera. Sed per opera etiam tangitur in Littera. Sed per opera quæ faciunt circa nos, merentur præmia quæ faciunt circa nos, merentur præmia accidentalia sicut gaudere de profectu accidentalia sicut gaudere de profectu custodiæ, et hujusmodi: et illa est via custodiæ, et hujusmodi: et illa est via communis fere omnium. Sed cum quis communis fere omnium. Sed cum quis diceret, quod Angeli creati sunt in gra- diceret, quod Angeli creati sunt in gra- tia, illi non esset dubium quin meritum tia, illi non esset dubium quin meritum præcessisset et causa, et tempore: et præcessisset et causa, et tempore: et hoc puto verum esse secundum intentio- hoc puto verum esse secundum intentio- nem Augustini et Anselmi. nem Augustini et Anselmi.

: :

Sustinendo tamen communem viam, Sustinendo tamen communem viam, dicere possumus ad quæsita, concedendo dicere possumus ad quæsita, concedendo prima quatuor de merito quod præcedit prima quatuor de merito quod præcedit causa et hoc sufficit ad primum. causa et hoc sufficit ad primum.

Ad id autem quod contra objicitur, Ad id autem quod contra objicitur, patet quod non tenet nisi de præcessione patet quod non tenet nisi de præcessione secundum tempus et sic meritum non secundum tempus et sic meritum non præcessit et si sequitur, hoc erit respe- præcessit et si sequitur, hoc erit respe- ctu præmii accidentalis. ctu præmii accidentalis.

AD ID quod ulterius quæritur, possu- A AD ID quod ulterius quæritur, possu- A mus dicere, quod non est simile de ho- mus dicere, quod non est simile de ho- mine remunerante, qui indiget servitio, mine remunerante, qui indiget servitio, et de Deo et ideo non sequitur in Deo : et de Deo et ideo non sequitur in Deo : quod enim ipse dat, non dat spe obse- quod enim ipse dat, non dat spe obse- quii, sed gratis. quii, sed gratis.

AD ALIUD dicendum, quod non ad ni- AD ALIUD dicendum, quod non ad ni- hil valent sed obsequi Deo in hoc est hil valent sed obsequi Deo in hoc est eis gloria, et lucrum præmii accidentalis. eis gloria, et lucrum præmii accidentalis.

IN II SENTENT. DIST. VI, A. IN II SENTENT. DIST. VI, A.

125 125

DISTINCTIO VI. DISTINCTIO VI.

De ruina quæ consecuta est malorum Angelorum aversionem. De ruina quæ consecuta est malorum Angelorum aversionem.

A. Quod de majoribus et minoribus quidam ceciderunt, inter quos unus fuit A. Quod de majoribus et minoribus quidam ceciderunt, inter quos unus fuit celsior, scilicet Lucifer. celsior, scilicet Lucifer.

3 3

Præterea sciri oportet, quoniam sicut de majoribus et minoribus quidam Præterea sciri oportet, quoniam sicut de majoribus et minoribus quidam perstiterunt, ita de utroque gradu quidam corruerunt. Inter quos unus perstiterunt, ita de utroque gradu quidam corruerunt. Inter quos unus fuit omnibus aliis cadentibus excellentior, nec inter stantes aliquis eo fuit fuit omnibus aliis cadentibus excellentior, nec inter stantes aliquis eo fuit dignior, sicut testimoniis auctoritatum monstratur. Ait enim Job: Ipse est dignior, sicut testimoniis auctoritatum monstratur. Ait enim Job: Ipse est principium viarum Dei'. Et in Ezechiele legitur: Tu signaculum similitu- principium viarum Dei'. Et in Ezechiele legitur: Tu signaculum similitu- dinis, plenus scientia, et perfectione decorus, in deliciis paradisi Dei fuisti². dinis, plenus scientia, et perfectione decorus, in deliciis paradisi Dei fuisti². Quod Gregorius exponens, ait: Quanto in eo subtilior est natura, eo magis Quod Gregorius exponens, ait: Quanto in eo subtilior est natura, eo magis in illo imago Dei similitudinis * insinuatur impressa. Item, in Ezechiele le- in illo imago Dei similitudinis * insinuatur impressa. Item, in Ezechiele le- gitur: Omnis lapis pretiosus operimentum ejus 4, id est, omnis Angelus gitur: Omnis lapis pretiosus operimentum ejus 4, id est, omnis Angelus quasi operimentum ejus erat: quia (ut dicit Gregorius) in aliorum compa- quasi operimentum ejus erat: quia (ut dicit Gregorius) in aliorum compa- ratione cæteris clarior fuit: unde vocatus est Lucifer, sicut testatur Isaias: ratione cæteris clarior fuit: unde vocatus est Lucifer, sicut testatur Isaias: Quomodo, inquit, cecidisti de cœlo, Lucifer, qui mane oriebaris, etc. 5 : qui Quomodo, inquit, cecidisti de cœlo, Lucifer, qui mane oriebaris, etc. 5 : qui non unus ordo, sed unus spiritus accipiendus est: qui, teste Isidoro, post- non unus ordo, sed unus spiritus accipiendus est: qui, teste Isidoro, post- quam creatus est, eminentiam naturæ et profunditatem scientiæ suæ per- quam creatus est, eminentiam naturæ et profunditatem scientiæ suæ per- pendens, in suum Creatorem superbivit in tantum, quod etiam Deo se æqua- pendens, in suum Creatorem superbivit in tantum, quod etiam Deo se æqua- re voluit, ut in Isaia dicitur: In coelum ascendam, supra astra cœli exaltabo re voluit, ut in Isaia dicitur: In coelum ascendam, supra astra cœli exaltabo solium meum, et ero similis Altissimo 6. Similis quidem Deo esse voluit, solium meum, et ero similis Altissimo 6. Similis quidem Deo esse voluit, non per imitationem, sed per æqualitatem potentiæ. non per imitationem, sed per æqualitatem potentiæ.

1 Job, XL, 14. 1 Job, XL, 14.

2 Vulgata habet, Ezechiel. xxvIII, 12 et 13: Tu signaculum similitudinis, plenus sapientia, et 2 Vulgata habet, Ezechiel. xxvIII, 12 et 13: Tu signaculum similitudinis, plenus sapientia, et perfectus decore: in deliciis paradisi Dei fuisti. perfectus decore: in deliciis paradisi Dei fuisti.

3 Edit. Joan. Alleaume, similis. 3 Edit. Joan. Alleaume, similis.

* Ezechiel. xxvIII, 13. * Ezechiel. xxvIII, 13.

5 Isa. xiv, 12. 5 Isa. xiv, 12.

6 Vulgata habet, Isa. xiv, 13 et 14: In cœlum conscendam, super astra Dei exaltabo solium meum... 6 Vulgata habet, Isa. xiv, 13 et 14: In cœlum conscendam, super astra Dei exaltabo solium meum... Similis ero Altissimo. Similis ero Altissimo.

126 126

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

شب شب

B. Unde et quo dejectus fuerit merito suæ superbiæ ? B. Unde et quo dejectus fuerit merito suæ superbiæ ?

Et tantæ superbiæ merito de cœlo, id est, de empyreo, in quo cum aliis Et tantæ superbiæ merito de cœlo, id est, de empyreo, in quo cum aliis fuerat, dejectus est in istum caliginosum aerem cum omnibus suæ pravitatis fuerat, dejectus est in istum caliginosum aerem cum omnibus suæ pravitatis consortibus. Nam ut Joannes ait in Apocalypsi: Draco de cœlo secum tra- consortibus. Nam ut Joannes ait in Apocalypsi: Draco de cœlo secum tra- xit tertiam partem stellarum 1 : quia Lucifer ille, aliis major non solus ceci- xit tertiam partem stellarum 1 : quia Lucifer ille, aliis major non solus ceci- dit, sed cum eo alii multi qui ei in malitia consenserunt, eosque cadentes dit, sed cum eo alii multi qui ei in malitia consenserunt, eosque cadentes hujus calignosi aeris habitaculum recepit. Et hoc ad nostram probationem hujus calignosi aeris habitaculum recepit. Et hoc ad nostram probationem factum est, ut sit nobis exercitationis causa. Unde Apostolus: Colluctatio factum est, ut sit nobis exercitationis causa. Unde Apostolus: Colluctatio est nobis adversus principes, et potestates mundi hujus, et adversus recto- est nobis adversus principes, et potestates mundi hujus, et adversus recto- res harum tenebrarum, contra spiritualia nequitiæ in cœlestibus. Quia, res harum tenebrarum, contra spiritualia nequitiæ in cœlestibus. Quia, dæmones qui sunt spirituales et nequam, in turbulento aere nobis pro- dæmones qui sunt spirituales et nequam, in turbulento aere nobis pro- pinquo quod cœlum appellatur, habitant. Unde et diabolus princeps aeris pinquo quod cœlum appellatur, habitant. Unde et diabolus princeps aeris dicitur 3. dicitur 3.

C. Quod non est concessum eis habitare in cœlo, vel in terra. C. Quod non est concessum eis habitare in cœlo, vel in terra.

Non enim est eis concessum habitare in coelo, quia clarus locus est et Non enim est eis concessum habitare in coelo, quia clarus locus est et amoenus: nec in terra nobiscum, ne homines nimis infestarent: sed juxta amoenus: nec in terra nobiscum, ne homines nimis infestarent: sed juxta Apostoli Petri doctrinam in Epistola Canonica traditam, in aere isto cali- Apostoli Petri doctrinam in Epistola Canonica traditam, in aere isto cali- ginoso, qui eis quasi carcer usque ad tempus judicii deputatus est * : tunc ginoso, qui eis quasi carcer usque ad tempus judicii deputatus est * : tunc autem detrudentur in barathrum inferni: secundum illud, Ite, maledicti, in autem detrudentur in barathrum inferni: secundum illud, Ite, maledicti, in ignem æternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus. ignem æternum, qui paratus est diabolo et angelis ejus.

1 Apocal. x, 3 et 4. Et ecce draco magnus,... et cauda ejus trahebat tertiam partem stellarum 1 Apocal. x, 3 et 4. Et ecce draco magnus,... et cauda ejus trahebat tertiam partem stellarum cæli, etc. cæli, etc.

2 Ad Ephes. vi, 12: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes 2 Ad Ephes. vi, 12: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes

et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiæ, in cœlestibus. et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiæ, in cœlestibus. 3 Joan. xiv, 30: Venit princeps mundi hujus, etc. 3 Joan. xiv, 30: Venit princeps mundi hujus, etc.

* II Petr. II, 4: Si Deus angelis peccantibus non pepercit, sed rudentibus inferni detractos in * II Petr. II, 4: Si Deus angelis peccantibus non pepercit, sed rudentibus inferni detractos in tartarum tradidit cruciandos, etc. tartarum tradidit cruciandos, etc.

5 Vulgata habet, Matth. xxv, 41 Discedite a me, maledicti, etc. 5 Vulgata habet, Matth. xxv, 41 Discedite a me, maledicti, etc.

IN II SENTENT. DIST. VI, C, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. VI, C, ART. 1.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Præterea sciri oportet, quoniam si- « Præterea sciri oportet, quoniam si- cut de majoribus, etc. » cut de majoribus, etc. »

In hac distinctione agitur de his qui In hac distinctione agitur de his qui ceciderunt. Et dividitur in quinque par- ceciderunt. Et dividitur in quinque par- tes in quarum prima agitur de his qui tes in quarum prima agitur de his qui ceciderunt in secunda, quo ceciderunt, ceciderunt in secunda, quo ceciderunt, ibi, B, « Et tantæ superbiæ merito, etc. » ibi, B, « Et tantæ superbiæ merito, etc. » In tertia, de ordine prælationis dæmo- In tertia, de ordine prælationis dæmo- num, ibi, D, « Et sicut inter bonos, etc. »> num, ibi, D, « Et sicut inter bonos, etc. »> In quarta, tangitur ubi manent continuo, In quarta, tangitur ubi manent continuo, ibi, E, « Solet autem quæri, etc. » In ibi, E, « Solet autem quæri, etc. » In quinta, agitur specialiter de potestate Lu- quinta, agitur specialiter de potestate Lu- ciferi, ibi, F, « De Lucifero autem, etc. » ciferi, ibi, F, « De Lucifero autem, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum Angelus ille qui fuit caput An- Utrum Angelus ille qui fuit caput An- gelorum cadentium, fuerit de ordine gelorum cadentium, fuerit de ordine superiorum vel inferiorum ? superiorum vel inferiorum ?

Hic autem ante Litteram quæruntur Hic autem ante Litteram quæruntur tria quorum primum est, Utrum de su- tria quorum primum est, Utrum de su- perioribus vel inferioribus fuit qui fuit perioribus vel inferioribus fuit qui fuit caput cadentium ? caput cadentium ?

Secundum, de appetitu minorum ei Secundum, de appetitu minorum ei consentientium. consentientium.

Tertium, de modo persuasionis, si per- Tertium, de modo persuasionis, si per- suasit eis voluntatem suam, et de tem- suasit eis voluntatem suam, et de tem- pore. pore.

AD PRIMUM, quod fuerit de superiori- AD PRIMUM, quod fuerit de superiori- bus inducuntur multa in Littera. Sed per bus inducuntur multa in Littera. Sed per rationes ostenditur sic: rationes ostenditur sic:

1. Obtinere æqualitem Dei non præsum- 1. Obtinere æqualitem Dei non præsum- psisset unus de minoribus : cum ergo psisset unus de minoribus : cum ergo Lucifer voluerit obtinere, æqualitatem Lucifer voluerit obtinere, æqualitatem

1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. II, cap. 4- 1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. II, cap. 4- 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad lit- 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad lit-

127 127 Dei, ipse vel de maximis fuit, vel maxi- Dei, ipse vel de maximis fuit, vel maxi-

mus. mus.

2. Item, Ipse dixit, quod supra astra 2. Item, Ipse dixit, quod supra astra vellet exaltare solium: inferiori autem vellet exaltare solium: inferiori autem non est exaltare supra astra, nisi prius non est exaltare supra astra, nisi prius venerit ad æqualitatem astrorum: ergo venerit ad æqualitatem astrorum: ergo videtur, quod ipse non fuit de minoribus. videtur, quod ipse non fuit de minoribus. SED CONTRA hoc videntur esse rationes Sed contra. SED CONTRA hoc videntur esse rationes Sed contra. et auctoritates. et auctoritates.

1. Dicit enim Damascenus: « Ex An- 1. Dicit enim Damascenus: « Ex An- gelicis virtutibus quæ præerat terrestri gelicis virtutibus quæ præerat terrestri ordini et cui terræ custodia a Deo com- ordini et cui terræ custodia a Deo com- missa erat, non natura mala facta: sed missa erat, non natura mala facta: sed bona existens, et a bono erat facta, et bona existens, et a bono erat facta, et nequaquam in seipsa a conditore, mali- nequaquam in seipsa a conditore, mali- tiæ semitam habens: non ferens iliumi- tiæ semitam habens: non ferens iliumi- nationem et honorem quem sibi condi- nationem et honorem quem sibi condi- tor largitus fuerat, libera voluntatis po- tor largitus fuerat, libera voluntatis po- testate demutata est ex eo statu qui se- testate demutata est ex eo statu qui se- cundum naturam, in eum qui contra et cundum naturam, in eum qui contra et præter naturam 1. » Constat autem, quod præter naturam 1. » Constat autem, quod secundum ordinem Hierarchiæ superio- secundum ordinem Hierarchiæ superio- res non præsunt terrestri ordini : ergo vi- res non præsunt terrestri ordini : ergo vi- detur, quod ipse fuerit de inferioribus. detur, quod ipse fuerit de inferioribus.

2. Item, Augustinus tangit hanc quæ- 2. Item, Augustinus tangit hanc quæ- stionem super Genesim, dicens stionem super Genesim, dicens sic: sic: « Nunc sufficiat ista complexio : aut ab « Nunc sufficiat ista complexio : aut ab initio creationis suæ diabolum a beati- initio creationis suæ diabolum a beati- tudine, quam si voluisset percepturus tudine, quam si voluisset percepturus fuerat, impia superbia cecidisse: aut alios fuerat, impia superbia cecidisse: aut alios esse Angelos inferioris ministerii in hoc esse Angelos inferioris ministerii in hoc mundo, inter quos secundum eorum mundo, inter quos secundum eorum quamdam non præsciam beatitudinem, quamdam non præsciam beatitudinem, vixerat et a quorum societate cum sibi vixerat et a quorum societate cum sibi subditis Angelis suis tamquam Archan- subditis Angelis suis tamquam Archan- gelus cecidit, per superbiæ impietatem : gelus cecidit, per superbiæ impietatem : sed hoc nullo modo asseri potest, illud sed hoc nullo modo asseri potest, illud mirum si potest 2.» Ex hoc accipitur, quod mirum si potest 2.» Ex hoc accipitur, quod ad minus dubitabile est, de quo ordine ad minus dubitabile est, de quo ordine fuerit iste qui caput fuit cadentium. fuerit iste qui caput fuit cadentium.

SOLUTIO. Dicendum, quod absque scru- SOLUTIO. Dicendum, quod absque scru- pulo quæstionis iste Lucifer fuit de su- pulo quæstionis iste Lucifer fuit de su- perioribus, vel simpliciter superior: et perioribus, vel simpliciter superior: et hoc licet non determinet Augustinus qui hoc licet non determinet Augustinus qui pauca de Angelorum ordinibus asserere pauca de Angelorum ordinibus asserere

teram, cap. 26. teram, cap. 26.

˚ Solutio. ˚ Solutio.

Ad object. 1, Ad object. 1,

Adobject. 2. Adobject. 2.

128 128

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

voluit tamen Gregorius expresse hoc voluit tamen Gregorius expresse hoc asserit, dicens : « Nonne sunt ordines asserit, dicens : « Nonne sunt ordines Angelorum, quibus nimirum ordinibus Angelorum, quibus nimirum ordinibus ille primus Angelus ideo ornatus et oper- ille primus Angelus ideo ornatus et oper- tus exstitit : quia dum cunctis agminibus tus exstitit : quia dum cunctis agminibus Angelorum prælatus est, ex eorum com- Angelorum prælatus est, ex eorum com- paratione clarior fuit. » Item dicit Glossa paratione clarior fuit. » Item dicit Glossa super illud Isaiæ, xiv, 12: Qui mane super illud Isaiæ, xiv, 12: Qui mane oriebaris Diabolus in exordio mundi oriebaris Diabolus in exordio mundi creatus, et inter Angelos gloriosus. creatus, et inter Angelos gloriosus.

: :

.AD DICTUM ergo Damasceni dicendum, .AD DICTUM ergo Damasceni dicendum, quod ipse præfuit terrestri ordini per de- quod ipse præfuit terrestri ordini per de- scensum illuminationis, et non per con- scensum illuminationis, et non per con- sortium ordinis. sortium ordinis.

AD DICTUM Augustini dicendum, quod AD DICTUM Augustini dicendum, quod non dicit hoc asserendo, sed aliorum non non dicit hoc asserendo, sed aliorum non opinionem, sed errorem recitando. opinionem, sed errorem recitando.

tem illius pervenire non poterant : ergo tem illius pervenire non poterant : ergo cum nisu obtinendi illud non appetie- cum nisu obtinendi illud non appetie- runt, quod essent æquales Deo, ut vide- runt, quod essent æquales Deo, ut vide-

tur. tur.

SOLUTIO. Doctores nostri dicunt in loco SOLUTIO. Doctores nostri dicunt in loco isto, quod omnes voluerunt aliquid altius isto, quod omnes voluerunt aliquid altius quam creati sunt: sed tantum erat dice- quam creati sunt: sed tantum erat dice- re, quod inferiores in exaltatione superio- re, quod inferiores in exaltatione superio- rum voluerunt hoc obtinere, ille autem rum voluerunt hoc obtinere, ille autem per seipsum et dant exemplum, Sicut per seipsum et dant exemplum, Sicut aliqui canonici promovent unum indi- aliqui canonici promovent unum indi- gnum, quo promoto etiam ipsi exalten- gnum, quo promoto etiam ipsi exalten- tur Et sic utrumque verum est: et quod tur Et sic utrumque verum est: et quod appetierunt altitudinem, et quod consen- appetierunt altitudinem, et quod consen- serunt illi et per hoc patet solutio ad serunt illi et per hoc patet solutio ad

totum. totum.

Sed contra. Sed contra.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Qualis fuerit appetitus minorum Ange- Qualis fuerit appetitus minorum Ange- lorum cum Lucifero cadentium ? lorum cum Lucifero cadentium ?

Secundo, Quæritur de appetitu mino- Secundo, Quæritur de appetitu mino-

rum. rum.

1. Constat enim, quod illi simili dam- 1. Constat enim, quod illi simili dam- natione sunt puniti: ergo simili genere natione sunt puniti: ergo simili genere peccati peccaverunt: ergo et illi voluerunt peccati peccaverunt: ergo et illi voluerunt esse sicut Deus. esse sicut Deus.

2. Item, Si hoc appetiit Lucifer ad quod 2. Item, Si hoc appetiit Lucifer ad quod venisset si stetisset: videtur, quod eadem venisset si stetisset: videtur, quod eadem ratione et isti ergo videtur, quod unus- ratione et isti ergo videtur, quod unus- quisque istorum voluerit habere perfe- quisque istorum voluerit habere perfe- ctum posse ex se, et non sub alio : ergo ctum posse ex se, et non sub alio : ergo videtur, quod non magis inferiores con- videtur, quod non magis inferiores con- senserunt Lucifero quam ipse eis. senserunt Lucifero quam ipse eis.

3. Item, Spiritus erant omnes : ergo 3. Item, Spiritus erant omnes : ergo aliquam spiritualem altitudinem appete- aliquam spiritualem altitudinem appete- bant hæc autem cum non esset in præ- bant hæc autem cum non esset in præ- latione sæculi, non potuit esse nisi æqua- latione sæculi, non potuit esse nisi æqua- litas illa Dei de qua habitum est supra : litas illa Dei de qua habitum est supra : ergo videtur, quod ille fuit appetitus eo- ergo videtur, quod ille fuit appetitus eo- rum qui et illius. rum qui et illius.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Hoc bene sciverunt, quod ad æqualita- Hoc bene sciverunt, quod ad æqualita-

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quæritur de tempore et modo suggestio- Quæritur de tempore et modo suggestio- nis aliorum Angelorum et quare pu- nis aliorum Angelorum et quare pu- gna sit attributa Michaeli ? et, Qui gna sit attributa Michaeli ? et, Qui sunt rudentes quibus detracti sunt? sunt rudentes quibus detracti sunt?

Tertio, Quæritur de tempore et modo: Tertio, Quæritur de tempore et modo: suggestionis. suggestionis.

1. Non enim poterat uno momento fie- 1. Non enim poterat uno momento fie- ri, quod Angelus primus in malitiam ri, quod Angelus primus in malitiam consentiret, et eam aliis in quam ipse con- consentiret, et eam aliis in quam ipse con- sensit persuaderet: et illi sibi consenti- sensit persuaderet: et illi sibi consenti- rent, et postea omnes simul illud obti- rent, et postea omnes simul illud obti- nere niterentur: ergo videtur, quod per nere niterentur: ergo videtur, quod per aliquod tempus ipse malus fuit in cœlo. aliquod tempus ipse malus fuit in cœlo.

2. Item, Hoc videtur, Apocal. XII, 7, 2. Item, Hoc videtur, Apocal. XII, 7, ubi dicitur, quod factum est prælium ubi dicitur, quod factum est prælium magnum in cœlo: Michael et Angeli magnum in cœlo: Michael et Angeli ejus pugnabant cum dracone, etc. In ejus pugnabant cum dracone, etc. In pugna autem illa mora fuit, ut videtur. pugna autem illa mora fuit, ut videtur.

3. Item, Hoc videtur, II Petr. 11, 4, 3. Item, Hoc videtur, II Petr. 11, 4, ubi dicitur : Si Deus Angelis peccantibus ubi dicitur : Si Deus Angelis peccantibus non pepercit, sed rudentibus inferni de-. non pepercit, sed rudentibus inferni de-. tractos, etc. : tractus autem moram dicit.. tractos, etc. : tractus autem moram dicit..

4. Item, Apocaf. XII, 4 dicitur, quod 4. Item, Apocaf. XII, 4 dicitur, quod cauda Luciferi traxit decimam partem cauda Luciferi traxit decimam partem

contra. contra.

est. 1. est. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

olutio. olutio. Ad 1. Ad 1.

IN II SENTENT. DIST. VI, C, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. VI, C, ART. 3.

stellarum, et misit in terram' : tractus stellarum, et misit in terram' : tractus autem caudæ dicit persuasionem et con- autem caudæ dicit persuasionem et con- sensum malitiæ, quæ omnia moram im- sensum malitiæ, quæ omnia moram im- portant. portant.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Quod est in hominibus mors, hoc est Quod est in hominibus mors, hoc est in Angelis casus: ergo statim ut mali- in Angelis casus: ergo statim ut mali- tiam concepit, deformatus est, et deor- tiam concepit, deformatus est, et deor- sum pressus pondere iniquitatis: sed in sum pressus pondere iniquitatis: sed in tempore non consenserunt : ergo videtur, tempore non consenserunt : ergo videtur, quod sine mora et sine persuasione simul quod sine mora et sine persuasione simul cum ipso consenserunt, et cum ipso sta- cum ipso consenserunt, et cum ipso sta- tim deorsum premebantur. tim deorsum premebantur.

ULTERIUS quæritur, Quare pugna hæc ULTERIUS quæritur, Quare pugna hæc Michaeli attribuitur, cum ipse non lega- Michaeli attribuitur, cum ipse non lega- tur esse de superioribus, cum habeat tur esse de superioribus, cum habeat usum officii exteriorum, et in Daniele usum officii exteriorum, et in Daniele expresse habetur, quod sit princeps Ju- expresse habetur, quod sit princeps Ju- dæorum, et a Sanctis quod modo sit dæorum, et a Sanctis quod modo sit princeps Ecclesiæ ? princeps Ecclesiæ ?

ULTERIUS quæritur, Qui sunt rudentes ULTERIUS quæritur, Qui sunt rudentes quibus detracti sunt in hunc caliginosum quibus detracti sunt in hunc caliginosum aerem cruciandi in tartaro in die judicii? aerem cruciandi in tartaro in die judicii?

SOLUTIO. Dicendum, quod alia persua- SOLUTIO. Dicendum, quod alia persua- sio ibi non fuit nisi occasionalis, scilicet sio ibi non fuit nisi occasionalis, scilicet quia videntes illum esse excellentissimam quia videntes illum esse excellentissimam creaturam, appropinquarunt per consen- creaturam, appropinquarunt per consen- sum desiderio suo, ut in ipso promove- sum desiderio suo, ut in ipso promove- rentur et ideo occasionalis persuasio di- rentur et ideo occasionalis persuasio di- citur cauda sua qua traxit eos: et hæc citur cauda sua qua traxit eos: et hæc simul fuit cum suo desiderio tempore, simul fuit cum suo desiderio tempore, sed non causa, vel natura: et per hoc pa- sed non causa, vel natura: et per hoc pa- tet solutio ad primum. tet solutio ad primum.

1 Apocal. XII, 4: Et cauda ejus, scilicet dra- 1 Apocal. XII, 4: Et cauda ejus, scilicet dra- conis, trahebat tertiam partem stellarum cæli, et conis, trahebat tertiam partem stellarum cæli, et

129 129

AD ALIUD dicendum, quod pugna illa AD ALIUD dicendum, quod pugna illa anagogice exposita, nihil aliud dicit nisi anagogice exposita, nihil aliud dicit nisi contrarietatem appetituum bonorum et contrarietatem appetituum bonorum et malorum Angelorum, conversorum malorum Angelorum, conversorum

aversorum. aversorum.

et et

AD ALIUD dicendum, quod detractio per AD ALIUD dicendum, quod detractio per rudentes est condemnatio sanctorum An- rudentes est condemnatio sanctorum An- gelorum per applicationem sententiæ gelorum per applicationem sententiæ quam de casu acceperunt a Domino. quam de casu acceperunt a Domino. AD ALIUD patet solutio per antedicta. AD ALIUD patet solutio per antedicta.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4- Ad 4-

AD ID quod ulterius quæritur, Quare Ad quæst. 1. AD ID quod ulterius quæritur, Quare Ad quæst. 1. Michaeli attribuitur pugna Michaeli attribuitur pugna

? ?

Dicendum, quod secundum Litteram Dicendum, quod secundum Litteram illa pugna refertur ad Ecclesiam : et sic illa pugna refertur ad Ecclesiam : et sic exponit Glossa ibidem, et tunc merito pu- exponit Glossa ibidem, et tunc merito pu- gnat pro Ecclesia præpositus Ecclesiæ. Si gnat pro Ecclesia præpositus Ecclesiæ. Si autem anagogice exponitur, tunc pugna autem anagogice exponitur, tunc pugna illa attribuitur Michaeli gratia nominis, illa attribuitur Michaeli gratia nominis, non ordinis: quia Michael, Quis ut Deus non ordinis: quia Michael, Quis ut Deus interpretatur, qui recte pugnare dicitur interpretatur, qui recte pugnare dicitur contra eum qui ut Deus esse desi- contra eum qui ut Deus esse desi-

derat. derat.

AD ALIUD accipiatur expositio Glossæ Ad quæst. 2. AD ALIUD accipiatur expositio Glossæ Ad quæst. 2. quæ dicit sic: « Rudentes sunt funes qui- quæ dicit sic: « Rudentes sunt funes qui- bus nautæ vela suspendunt, ut flante aura bus nautæ vela suspendunt, ut flante aura portus tranquillitatem relinquant, seque portus tranquillitatem relinquant, seque semper ambiguis flatibus credant : qui- semper ambiguis flatibus credant : qui-

bus rudentibus convenienter immundo- bus rudentibus convenienter immundo- rum spirituum conamina comparantur, rum spirituum conamina comparantur, qui mox ut stante superbia impulsi, se ad- qui mox ut stante superbia impulsi, se ad- versus Creatorem erexerunt, et ipsis ela- versus Creatorem erexerunt, et ipsis ela- tio nis suæ conatibus in abyssi profun- tio nis suæ conatibus in abyssi profun- dum sunt rapti. dum sunt rapti.

misit eas in terram. misit eas in terram.

2 Cf. Daniel. x, 13 et XII, 1. 2 Cf. Daniel. x, 13 et XII, 1.

XXV11 XXV11

130 130

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

D. Quod dæmones alii aliis præsunt, et habent etiam alias prælationes. D. Quod dæmones alii aliis præsunt, et habent etiam alias prælationes.

Et sicut inter bonos Angelos alii aliis præsunt, ita et inter malos alii Et sicut inter bonos Angelos alii aliis præsunt, ita et inter malos alii aliis prælati sunt, et alii aliis subjecti. Quamdiu enim durat mundus, Ange- aliis prælati sunt, et alii aliis subjecti. Quamdiu enim durat mundus, Ange- li Angelis, dæmones dæmonibus, homines hominibus præsunt. Sed in li Angelis, dæmones dæmonibus, homines hominibus præsunt. Sed in futuro omnis evacuabitur prælatio, ut docet Apostolus. Habent quoque futuro omnis evacuabitur prælatio, ut docet Apostolus. Habent quoque secundum modum scientiæ majoris vel minoris, prælationes alias majores. secundum modum scientiæ majoris vel minoris, prælationes alias majores. vel minores. Quidam enim uni provinciæ, alii uni homini, aliqui etiam uni vel minores. Quidam enim uni provinciæ, alii uni homini, aliqui etiam uni vitio præsunt. Unde dicitur spiritus superbiæ, spiritus luxuriæ, et hujus- vitio præsunt. Unde dicitur spiritus superbiæ, spiritus luxuriæ, et hujus- modi quia de illo vitio maxime potest homines tentare, a quo denomina- modi quia de illo vitio maxime potest homines tentare, a quo denomina- tur. Inde etiam est, quod nomine dæmonis divitiæ vocantur, scilicet mam- tur. Inde etiam est, quod nomine dæmonis divitiæ vocantur, scilicet mam- mona 2. Est enim Mammon nomen dæmonis: quo nomine vocantur divitiæ mona 2. Est enim Mammon nomen dæmonis: quo nomine vocantur divitiæ secundum Syram linguam. Hoc autem non ideo est, quod diabolus in secundum Syram linguam. Hoc autem non ideo est, quod diabolus in potestate habeat dare vel auferre divitias cui velit: sed quia eis utitur ad potestate habeat dare vel auferre divitias cui velit: sed quia eis utitur ad hominum tentationem et deceptionem. hominum tentationem et deceptionem.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An sicut inter bonos alii præsunt aliis, An sicut inter bonos alii præsunt aliis, ita etiam inter malos alii aliis præ- ita etiam inter malos alii aliis præ- sunt, et sit in eis ordo prælationis qui sunt, et sit in eis ordo prælationis qui cessabit post diem judicii? cessabit post diem judicii?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Et sicut inter bonos Angelos alii aliis « Et sicut inter bonos Angelos alii aliis præsunt, etc. » præsunt, etc. »

Hoc enim non videtur verum : quia Hoc enim non videtur verum : quia 1. Bonum habet rationem ordinis, ma- 1. Bonum habet rationem ordinis, ma- lum autem ordinis corruptionem : ergo lum autem ordinis corruptionem : ergo

1 I ad Corinth. xv, 24: Deinde finis, cum tra- 1 I ad Corinth. xv, 24: Deinde finis, cum tra- diderit regnum Deo et Patri, cum evacuaverit diderit regnum Deo et Patri, cum evacuaverit omnem principatum, et potestatem, et virtutem. omnem principatum, et potestatem, et virtutem.

2 Matth. VI, 24: Non potestis Deo servire et 2 Matth. VI, 24: Non potestis Deo servire et

cum Angeli ceciderunt a bono, videntur cum Angeli ceciderunt a bono, videntur etiam cecidisse ab ordinis ratione. etiam cecidisse ab ordinis ratione.

2. Item, Gradus solet accipi pro digni- 2. Item, Gradus solet accipi pro digni- tate altitudinis: sed ab omni dignitate tate altitudinis: sed ab omni dignitate ceciderunt ergo ab omni ordinis ratio- ceciderunt ergo ab omni ordinis ratio- ne, ut videtur. ne, ut videtur.

3. Item, Videtur quod omnes cadere 3. Item, Videtur quod omnes cadere debuerunt in gradus unius vitii tantum, debuerunt in gradus unius vitii tantum, ut scilicet omnes uni vitio præessent, ut scilicet omnes uni vitio præessent, quia omnes uno peccato peccaverunt : quia omnes uno peccato peccaverunt : ergo et una poena debuerunt puniri: ergo et una poena debuerunt puniri: ergo in uno vitio damnationis gradus ergo in uno vitio damnationis gradus accipere debuerunt. accipere debuerunt.

4. Præterea, Qualiter hoc est verum, 4. Præterea, Qualiter hoc est verum, quod dicit in Littera, quod usque ad quod dicit in Littera, quod usque ad diem judicii Angeli Angelis, etc. 3? Infra diem judicii Angeli Angelis, etc. 3? Infra enim dicit Magister, quod ordo non est enim dicit Magister, quod ordo non est

mammona. mammona.

3 Cf. Litt. D: « Quamdiu enim durat mun. 3 Cf. Litt. D: « Quamdiu enim durat mun. dus, Angeli Angelis, dæmones dæmonibus, dus, Angeli Angelis, dæmones dæmonibus, homines hominibus præsunt. » homines hominibus præsunt. »

ilutio. ilutio.

Ed 1. Ed 1.

nd 2. nd 2.

IN II SENTENT. DIST. VI, E. IN II SENTENT. DIST. VI, E.

tantum secundum officia, sed etiam se- tantum secundum officia, sed etiam se- cundum gradus naturæ et gratiæ : istos cundum gradus naturæ et gratiæ : istos autem gradus non habebunt æquales autem gradus non habebunt æquales post diem judicii : ergo videtur, quod or- post diem judicii : ergo videtur, quod or- dines manebunt, et non destruentur. dines manebunt, et non destruentur.

SOLUTIO. Dicendum, quod duplex est SOLUTIO. Dicendum, quod duplex est ordo, scilicet comparationis secundum ordo, scilicet comparationis secundum altitudinem majorem vel minorem, et altitudinem majorem vel minorem, et ille est ordo potestatis propriæ : et ab ille est ordo potestatis propriæ : et ab illo non ceciderunt: quia potestas justa illo non ceciderunt: quia potestas justa est semper, etiam quæ committitur ma- est semper, etiam quæ committitur ma- lis. Alius est ordo perfectionis ad finem: lis. Alius est ordo perfectionis ad finem: et ab illo prorsus ceciderunt dæmones. et ab illo prorsus ceciderunt dæmones.

AD ALIUD dicendum, quod licet indi- AD ALIUD dicendum, quod licet indi- gnissimi sint, tamen per hoc ordinan- gnissimi sint, tamen per hoc ordinan-

131 131

tur a Dei justitia ad officia quæ bonis tur a Dei justitia ad officia quæ bonis Angelis competere non possunt, ut tor- Angelis competere non possunt, ut tor- quere malos, et exercere justos, et hu- quere malos, et exercere justos, et hu- jusmodi. jusmodi.

AD ALIUD dicendum, quod licet pecca- AD ALIUD dicendum, quod licet pecca- tum unum fuerit specie, tamen secum tum unum fuerit specie, tamen secum illud induxit etiam invidiam et affectus illud induxit etiam invidiam et affectus aliorum peccatorum, et in his permittun- aliorum peccatorum, et in his permittun- tur homines exercitare. tur homines exercitare.

AD ULTIMUM dicendum, quod officia AD ULTIMUM dicendum, quod officia cessabunt missionis, et exercitia, et quod cessabunt missionis, et exercitia, et quod unus torqueatur ab alio : sed distantiæ unus torqueatur ab alio : sed distantiæ præmiorum et poenarum secundum man- præmiorum et poenarum secundum man- siones non cessabunt et primo modo siones non cessabunt et primo modo intelligit Magister. intelligit Magister.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

E. An omnes dæmones sint in hoc aere caliginoso? An aliqui sint in inferno ? E. An omnes dæmones sint in hoc aere caliginoso? An aliqui sint in inferno ?

1 1

Solet autem quæri, Utrum omnes in isto aere caliginoso sint, an aliqui Solet autem quæri, Utrum omnes in isto aere caliginoso sint, an aliqui jam sint in inferno? Quod in infernum quotidie descendant aliqui dæmo- jam sint in inferno? Quod in infernum quotidie descendant aliqui dæmo- num, verisimile est, quia ¹ animas illuc cruciandas deducunt: et quod illic num, verisimile est, quia ¹ animas illuc cruciandas deducunt: et quod illic aliqui semper sint, alternatis forte vicibus, non procul est a vero, qui illic aliqui semper sint, alternatis forte vicibus, non procul est a vero, qui illic animas detinent atque cruciant. Quod autem animæ malorum illuc descen- animas detinent atque cruciant. Quod autem animæ malorum illuc descen- dant, atque illic puniantur, ex eo constat quod Christus ad inferos descendit, dant, atque illic puniantur, ex eo constat quod Christus ad inferos descendit, ut justos qui ibi tenebantur, educeret 2. Si enim justi illuc descendebant, ut justos qui ibi tenebantur, educeret 2. Si enim justi illuc descendebant, multo magis injusti et sicut tradit auctoritas, cum justos eduxit, iniquos multo magis injusti et sicut tradit auctoritas, cum justos eduxit, iniquos ibi reliquit. Momordit enim infernum, non absorbuit 3. ibi reliquit. Momordit enim infernum, non absorbuit 3.

1 Edit. J. Alleaume, qui. 1 Edit. J. Alleaume, qui.

2 Act. II, 31 Neque derelictus est (Christus) in inferno. 2 Act. II, 31 Neque derelictus est (Christus) in inferno.

3 Osee, XIII, 14: Ero mors tua, o mors! morsus tuus ero, inferne! 3 Osee, XIII, 14: Ero mors tua, o mors! morsus tuus ero, inferne!

132 132

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum aer caliginosus sit proprius Utrum aer caliginosus sit proprius locus dæmonum ? locus dæmonum ?

Deinde quæritur de hoc dicit, ibi, E, Deinde quæritur de hoc dicit, ibi, E, « Solet autem quæri, Utrum omnes in « Solet autem quæri, Utrum omnes in isto aere, etc. »> isto aere, etc. »>

Et quæruntur duo, quorum unum est, Et quæruntur duo, quorum unum est, Utrum iste sit locus proprius eorum, et Utrum iste sit locus proprius eorum, et quare cœlum dicatur? quare cœlum dicatur?

Secundum autem, Utrum juste vel Secundum autem, Utrum juste vel injuste agatur cum animabus, quod sta- injuste agatur cum animabus, quod sta- tim descendunt in infernum, cum dæ- tim descendunt in infernum, cum dæ- mones in aere esse permittantur? mones in aere esse permittantur?

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

1. Dicit Boetius, quod communis ani- 1. Dicit Boetius, quod communis ani- mi conceptio est spiritualia in loco non mi conceptio est spiritualia in loco non esse ergo videtur, quod in nullo loco esse ergo videtur, quod in nullo loco detinentur violenter: ergo dæmones non detinentur violenter: ergo dæmones non detinentur violenter in aere isto caligi- detinentur violenter in aere isto caligi-

noso. noso.

2. Item, In quocumque loco aliquid 2. Item, In quocumque loco aliquid detinetur violenter, ab illo movetur na- detinetur violenter, ab illo movetur na- turaliter si ergo Angeli in isto aere vio- turaliter si ergo Angeli in isto aere vio- lenter detinentur, videtur quod ab ipso lenter detinentur, videtur quod ab ipso naturaliter moverentur, quod falsum naturaliter moverentur, quod falsum

est. est.

3. Item, Violenter est in loco, quod 3. Item, Violenter est in loco, quod detinetur in loco præter propriam liber- detinetur in loco præter propriam liber- tatem sed dæmones desiderant hoc mo- tatem sed dæmones desiderant hoc mo- do esse ergo videtur, quod non sit eis do esse ergo videtur, quod non sit eis locus violentus. locus violentus.

4. Item, Dicunt Domino : Venisti... 4. Item, Dicunt Domino : Venisti... ante tempus torquere nos¹. Item, Roga- ante tempus torquere nos¹. Item, Roga- mus ne præcipias nos in abyssum ire2: mus ne præcipias nos in abyssum ire2: ergo videtur, quod habitent hic libenter, ergo videtur, quod habitent hic libenter, et in abysso violenter: ergo non sunt et in abysso violenter: ergo non sunt projecti ad locum istum. projecti ad locum istum.

1 Matth. v, 29. 1 Matth. v, 29.

2 Luc. vii, 31: Et rogabant illum (dæmones) 2 Luc. vii, 31: Et rogabant illum (dæmones)

PRÆTEREA Quæritur, Quare dicitur PRÆTEREA Quæritur, Quare dicitur cœlum locus iste? Coelum enim sonat cœlum locus iste? Coelum enim sonat in locum luminis et deliciarum: sed hic in locum luminis et deliciarum: sed hic aer caliginosus est et poenalis totus : ergo aer caliginosus est et poenalis totus : ergo videtur, quod coelum dici non debet. videtur, quod coelum dici non debet.

ITEM, Dicitur in hac eadem distinctio- ITEM, Dicitur in hac eadem distinctio- ne, quod non est eis concessum circa ne, quod non est eis concessum circa nos habitare ergo videtur, quod liben- nos habitare ergo videtur, quod liben- tius habitent in terra quam in aere inter tius habitent in terra quam in aere inter coelum et terram : et videtur, quod etiam. coelum et terram : et videtur, quod etiam. convenientius : quia non habitant hic convenientius : quia non habitant hic nisi ad tempus ut tentent homines: ten- nisi ad tempus ut tentent homines: ten- tare autem homines non possunt nisi tare autem homines non possunt nisi sint cum hominibus: ergo nobiscum hic sint cum hominibus: ergo nobiscum hic habitare deberent. habitare deberent.

ITEM quæro, Usquequo possunt as- ITEM quæro, Usquequo possunt as- cendere in aere? superior enim pars cendere in aere? superior enim pars aeris quæ prope ignem est, est calida aeris quæ prope ignem est, est calida vehementer in qua generantur ignes per- vehementer in qua generantur ignes per- pendiculares, et assub, et stellæ comatæ, pendiculares, et assub, et stellæ comatæ, et hujusmodi. Et videtur, quod cum ca- et hujusmodi. Et videtur, quod cum ca- lor ignis proprie affligit dæmones, quod lor ignis proprie affligit dæmones, quod ibi sit proprius locus habitationis eo- ibi sit proprius locus habitationis eo-

rum. rum.

PRÆTEREA, Cum ignis calidissimus sit o PRÆTEREA, Cum ignis calidissimus sit o in sua sphæra, videtur quod ibi proprie in sua sphæra, videtur quod ibi proprie deberent habitare dæmones, quia ibi ma- deberent habitare dæmones, quia ibi ma- xime torquerentur, et non hic in aere xime torquerentur, et non hic in aere nobiscum. nobiscum.

SOLUTIO. Dicendum, quod est locus s SOLUTIO. Dicendum, quod est locus s deputatus rei secundum naturam, et lo- deputatus rei secundum naturam, et lo- cus deputatus ei secundum congruen- cus deputatus ei secundum congruen- tiam sui status. Locus secundum natu- tiam sui status. Locus secundum natu- ram non debetur Angelis, nec bonis, nec. ram non debetur Angelis, nec bonis, nec. malis locus autem secundum congruen- malis locus autem secundum congruen- tiam sui status debetur eis: et hic est tiam sui status debetur eis: et hic est duplex, scilicet secundum statum crea- duplex, scilicet secundum statum crea- tionis, et sic locus est cœlum empyreum: tionis, et sic locus est cœlum empyreum: et secundum congruentiam status beati- et secundum congruentiam status beati- tudinis, vel culpæ et sic locus secun- tudinis, vel culpæ et sic locus secun- dum beatitudinem est præsentia faciei dum beatitudinem est præsentia faciei Dei secundum culpam autem duplex, Dei secundum culpam autem duplex,

: :

ne imperaret illis ut in abyssum irent. Cf. Matth. ne imperaret illis ut in abyssum irent. Cf. Matth. VIII, 28 et seq.; Marc. v, 1 et seq. VIII, 28 et seq.; Marc. v, 1 et seq.

1. 1.

2. 2.