æst. 1. æst. 1.

IN II SENTENT. DIST. IV, F, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. IV, F, ART. 1.

dum actum recipiat incidens lumen a dum actum recipiat incidens lumen a Deo quod totum quidem incidit, sed non Deo quod totum quidem incidit, sed non recipitur nisi pro capacitate. recipitur nisi pro capacitate.

Et tertium est, quod reflectat ad puros Et tertium est, quod reflectat ad puros angulos: quia omnis reflexio incidentis angulos: quia omnis reflexio incidentis luminis est ad puros angulos, ut proba- luminis est ad puros angulos, ut proba- tum est in Perspectivis. Non autem erit tum est in Perspectivis. Non autem erit ista reflexio nisi in eamdem lineam in- ista reflexio nisi in eamdem lineam in- cipientem directe in Deum, ut excitetur cipientem directe in Deum, ut excitetur calor ardoris perpetuæ charitatis. Et hæc calor ardoris perpetuæ charitatis. Et hæc duo tangit ipse per duo quæ subjungit, duo tangit ipse per duo quæ subjungit, scilicet suscipientes totam, si conveniens scilicet suscipientes totam, si conveniens est dicere, etc., et per illud: Et munde est dicere, etc., et per illud: Et munde splendere. Duo autem prima accipiun- splendere. Duo autem prima accipiun- tur secundum conformitatem Angeli im- tur secundum conformitatem Angeli im- pleti Deo ad Deum : et unum quidem est pleti Deo ad Deum : et unum quidem est manifestatio divini luminis in se, sicut manifestatio divini luminis in se, sicut ferrum ardens manifestat ignem : et al- ferrum ardens manifestat ignem : et al- terum est conformitas manifestantis ad terum est conformitas manifestantis ad manifestatum, et hoc est imago Dei. manifestatum, et hoc est imago Dei.

Et per hoc jam fere patet solutio ad Et per hoc jam fere patet solutio ad

totum. totum.

AD ID enim quod objicitur de imagine, AD ID enim quod objicitur de imagine, dicendum, quod nullo illorum modorum dicendum, quod nullo illorum modorum sumitur, sed potius pro conformitate dicta. sumitur, sed potius pro conformitate dicta.

AD ALIUD dicendum quod omnes in AD ALIUD dicendum quod omnes in et 2. visione quæ merces est, immediate stant et 2. visione quæ merces est, immediate stant sub radiis solis et informantur a Deo: sub radiis solis et informantur a Deo: sed in aliis revelationibus unus illumi- sed in aliis revelationibus unus illumi- natur ab alio et de istis infra dicetur. natur ab alio et de istis infra dicetur.

13. 13.

AD ID quod objicitur de Dionysio, Di- AD ID quod objicitur de Dionysio, Di- cendum, quod ipse non intendit, quod cendum, quod ipse non intendit, quod non omnes immediate informantur a non omnes immediate informantur a verbo sed potius, quod secundum pro- verbo sed potius, quod secundum pro- portionem verbum accipiunt superiores portionem verbum accipiunt superiores summe, et medii medio modo, et infe- summe, et medii medio modo, et infe- riores extremo modo: tamen omnes stant riores extremo modo: tamen omnes stant in vestibulis Trinitatis, amicti lumine in vestibulis Trinitatis, amicti lumine Dei sicut vestimento '. Dei sicut vestimento '.

AD ID quod ulterius quæritur, dicendum AD ID quod ulterius quæritur, dicendum æst. 2. quod manifestat lumen occultum, sicut æst. 2. quod manifestat lumen occultum, sicut dictum est: et hoc non est lumen theopha- dictum est: et hoc non est lumen theopha- niæ quo unus illuminat alium, sed theo- niæ quo unus illuminat alium, sed theo- phaniæ qua quilibet illuminatur a Deo. phaniæ qua quilibet illuminatur a Deo. AD ID autem quod contra objicitur, AD ID autem quod contra objicitur,

1 Cf. Psal. C, 2. 1 Cf. Psal. C, 2.

105 105

dicendum quod tales objectiones et ca- dicendum quod tales objectiones et ca- lumniæ sacrorum librorum proveniunt lumniæ sacrorum librorum proveniunt ex hoc quod non intelligitur, quod theo- ex hoc quod non intelligitur, quod theo- phania dicit duo, scilicet lumen gloriæ phania dicit duo, scilicet lumen gloriæ elevans intellectum et phantasiam con- elevans intellectum et phantasiam con- fortans, et hoc est gloria creata quæ uni- fortans, et hoc est gloria creata quæ uni- tur intellectui Angeli: dicit etiam intelli- tur intellectui Angeli: dicit etiam intelli- gibile distinguens et perficiens intelle- gibile distinguens et perficiens intelle- ctum, et hoc nihil aliud est quam Deus: ctum, et hoc nihil aliud est quam Deus: sicut etiam in sensu visus est lumen per- sicut etiam in sensu visus est lumen per- ficiens, et color determinans visum: et ficiens, et color determinans visum: et in intellectu nostro est lumen intellectus in intellectu nostro est lumen intellectus agentis elevans et illuminans, et intelli- agentis elevans et illuminans, et intelli- gibile distinguens. Natura enim intelle- gibile distinguens. Natura enim intelle- ctus ibi figi non potest nisi confortetur ctus ibi figi non potest nisi confortetur lumine sibi a Deo influxo. Et tunc ces- lumine sibi a Deo influxo. Et tunc ces- sat objectio quia tunc lumen illud est sat objectio quia tunc lumen illud est signum, non in quo videtur Deus tam- signum, non in quo videtur Deus tam- quam in medio, sed sub quo confortante quam in medio, sed sub quo confortante intellectum, intellectus immediate figitur intellectum, intellectus immediate figitur in Deo. in Deo.

AD ID quod quæritur de speculo, di- Adquæst. 3. AD ID quod quæritur de speculo, di- Adquæst. 3.

cendum quod materiale speculum ex sui Ad 1 et 2. cendum quod materiale speculum ex sui Ad 1 et 2. imperfectione non recipit nisi in obscuro: imperfectione non recipit nisi in obscuro: sed illud non est ita: quia non recipit sed illud non est ita: quia non recipit radios divini luminis in superficie sui radios divini luminis in superficie sui tantum, ut materiale speculum, sed po- tantum, ut materiale speculum, sed po- tius in sui profundum et intima. tius in sui profundum et intima.

AD HOC quod quæritur de agalmatibus, AD HOC quod quæritur de agalmatibus, Utrum unus alii possit esse imago? Di- Utrum unus alii possit esse imago? Di- cendum, quod non proprie, nec etiam cendum, quod non proprie, nec etiam speculum hoc modo dictum, quia dicit speculum hoc modo dictum, quia dicit capacitatem gloriæ: sed unus alii potest capacitatem gloriæ: sed unus alii potest esse occasio vel causa illuminationis ali- esse occasio vel causa illuminationis ali- cujus ad opus pertinentis, pro cujus cujus ad opus pertinentis, pro cujus receptione non dicitur speculum vel receptione non dicitur speculum vel imago hoc modo quo hic consideratur, imago hoc modo quo hic consideratur, nisi forte secundum quid. Et bene con- nisi forte secundum quid. Et bene con- cedo, quod omnes sibi loquuntur: sed cedo, quod omnes sibi loquuntur: sed non omnes se illuminant, sicut notatum non omnes se illuminant, sicut notatum est in I libro Sententiarum 2. est in I libro Sententiarum 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ID quid objicitur de quarta, jam AD ID quid objicitur de quarta, jam patet solutio, quia totum se Deus exhibet, Ad quæst. 4. patet solutio, quia totum se Deus exhibet, Ad quæst. 4. sed recipitur pro capacitate uniuscujus- sed recipitur pro capacitate uniuscujus- que, ita quod totus est intus, sed non in- que, ita quod totus est intus, sed non in-

2 Cf. I Sententiarum, Dist. IX. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. IX.

Ad quæst. Ad quæst.

ult. ult.

106 106

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

clusus, quin sit etiam totus extra: et hoc clusus, quin sit etiam totus extra: et hoc intendit dicere. intendit dicere.

lo- lo-

AD ULTIMUM dicendum, quod lux di- AD ULTIMUM dicendum, quod lux di- vina per se manifestissima est: et non vina per se manifestissima est: et non est abdita, nisi quia est inaccessibilis ad est abdita, nisi quia est inaccessibilis ad comprehendendum: et ideo vocatur si- comprehendendum: et ideo vocatur si- lentium, quia nihil participans eam, lentium, quia nihil participans eam, quitur eam totam, sicut ipsa se loquitur quitur eam totam, sicut ipsa se loquitur in Trinitate personarum: et ideo dicitur in Trinitate personarum: et ideo dicitur occultum, quia nemo novit comprehen- occultum, quia nemo novit comprehen- dendo, nisi Trinitas Deus. dendo, nisi Trinitas Deus.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum Angelus sit creatus in beatitu- Utrum Angelus sit creatus in beatitu-

dine? dine?

Secundo quæritur, Utrum Angelus sit Secundo quæritur, Utrum Angelus sit creatus in beatitudine, vel non? creatus in beatitudine, vel non?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Ita dicit Augustinus in libro de 1. Ita dicit Augustinus in libro de Correptione et gratia: « Angeli etsi creati Correptione et gratia: « Angeli etsi creati sunt beati, erat tamen quod beatitudini sunt beati, erat tamen quod beatitudini eorum adderetur: » ergo beati facti sunt. eorum adderetur: » ergo beati facti sunt. Sed quia hoc multoties dicit in Sed quia hoc multoties dicit in pluribus locis super Genesim, objiciatur pluribus locis super Genesim, objiciatur . ad idem per rationem. . ad idem per rationem.

2. Beatitudo enim consistit in visione 2. Beatitudo enim consistit in visione Verbi Angeli autem in primo statu vi- Verbi Angeli autem in primo statu vi- derunt Verbum: ergo in primo statu fue- derunt Verbum: ergo in primo statu fue- runt beati. PRIMA probatur per dictum runt beati. PRIMA probatur per dictum Augustini, quod « formabantur Angeli Augustini, quod « formabantur Angeli per conversionem ad Verbum, videndo per conversionem ad Verbum, videndo illud. » SECUNDA probatur per hoc quod illud. » SECUNDA probatur per hoc quod non potuit Angelus videre creaturam non potuit Angelus videre creaturam fiendam in Verbo, nisi videret Verbum : fiendam in Verbo, nisi videret Verbum : ergo videtur, quod fuit beatus. ergo videtur, quod fuit beatus.

3. Item, Augustinus in libro II super 3. Item, Augustinus in libro II super Genesim dicit sic: «Non sicut nos ad per- Genesim dicit sic: «Non sicut nos ad per- cipiendam sapientiam proficiebant An- cipiendam sapientiam proficiebant An-

1 Ad Roman. 1,20: Invisibilia ipsius, a creatura 1 Ad Roman. 1,20: Invisibilia ipsius, a creatura mundi, per ea quæ facta sunt, intellecta, conspi- mundi, per ea quæ facta sunt, intellecta, conspi- ciuntur, etc. ciuntur, etc.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Genesi ad litte- 2 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Genesi ad litte-

geli, ut visibilia Dei per ea quæ facta geli, ut visibilia Dei per ea quæ facta sunt intellecta conspicerent 1, qui ex quo sunt intellecta conspicerent 1, qui ex quo creati sunt, ipsa Verbi æternitate sancta creati sunt, ipsa Verbi æternitate sancta et pia contemplatione perfruuntur: atque et pia contemplatione perfruuntur: atque inde ista despicientes secundum id quod inde ista despicientes secundum id quod intus vident, vel recte facta probant, vel intus vident, vel recte facta probant, vel peccata improbant 2. » Ergo si perfruun- peccata improbant 2. » Ergo si perfruun- tur ex quo facti sunt, videtur quod beati tur ex quo facti sunt, videtur quod beati facti sunt. facti sunt.

4. Item, Augustinus in libro IV super 4. Item, Augustinus in libro IV super Genesim » Mane est cum cognitione crea- Genesim » Mane est cum cognitione crea- turæ in laudem Creatoris assurgitur ³: » turæ in laudem Creatoris assurgitur ³: » ergo patet, quod fruebantur, et videbant, ergo patet, quod fruebantur, et videbant, et laudabant: isti autem actus videntur et laudabant: isti autem actus videntur esse beatitudinis: ergo videtur, quod esse beatitudinis: ergo videtur, quod facti sunt beati. facti sunt beati.

SED CONTRA: SED CONTRA:

In Littera habetur, quod beatus non In Littera habetur, quod beatus non est, qui sui casus est incertus: sed An- est, qui sui casus est incertus: sed An- geli sui casus erant incerti: cum ergo a geli sui casus erant incerti: cum ergo a principio non fuerunt confirmati, videtur principio non fuerunt confirmati, videtur quod ipsi non fuerunt beati. quod ipsi non fuerunt beati.

SOLUTIO. Dicendum, quod Magister SOLUTIO. Dicendum, quod Magister satis innuit solutionem hujus quæstionis satis innuit solutionem hujus quæstionis in Littera, quod beatitudo dicitur multis in Littera, quod beatitudo dicitur multis modis scilicet secundum optimum sta- modis scilicet secundum optimum sta- tum naturalium sine miseria, et sic pri- tum naturalium sine miseria, et sic pri- mus homo et Angelus primus, uterque mus homo et Angelus primus, uterque secundum suum statum fuit beatus. secundum suum statum fuit beatus. Quandoque dicitur beatitudo species bea- Quandoque dicitur beatitudo species bea- titudinis, et sic dicitur: Beatus vir qui titudinis, et sic dicitur: Beatus vir qui timet Dominum 4. Quandoque dicitur timet Dominum 4. Quandoque dicitur status omnium bonorum aggregatione status omnium bonorum aggregatione perfectus: sic soli confirmati cum Deo perfectus: sic soli confirmati cum Deo dicuntur esse beati. Quandoque dicitur dicuntur esse beati. Quandoque dicitur status omnium bonorum, quæ substan- status omnium bonorum, quæ substan- tialiter sunt ipsum quod dicitur beatum: tialiter sunt ipsum quod dicitur beatum: et sic nihil est beatum nisi solus Deus. et sic nihil est beatum nisi solus Deus. Et per hoc patet solutio ad primum. Et per hoc patet solutio ad primum.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum eos qui dicunt, quod Angelus non est eos qui dicunt, quod Angelus non est creatus in gratia, oportet dicere, quod creatus in gratia, oportet dicere, quod dupliciter contingit videre Verbum, sci- dupliciter contingit videre Verbum, sci-

ram, cap. 8. ram, cap. 8.

3 IDEM, Ibidem Lib. IV, cap. 28. 3 IDEM, Ibidem Lib. IV, cap. 28. 4 Psal. CXI, 1. 4 Psal. CXI, 1.

Seed 3. Seed 3.

d 4. d 4.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

IN II SENTENT. DIST. IV, F, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. IV, F, ART. 3.

licet ut est ars et ratio fiendorum, et ut licet ut est ars et ratio fiendorum, et ut est objectum beatitudinis. Primo modo est objectum beatitudinis. Primo modo viderunt Angeli: secundo modo viderunt viderunt Angeli: secundo modo viderunt beati. beati.

Si autem quæritur, Qualiter contingit Si autem quæritur, Qualiter contingit unum separari ab alio? Dico quod in unum separari ab alio? Dico quod in comparatione ad actum animæ, vel spi- comparatione ad actum animæ, vel spi- ritualis substantiæ, hoc leve est: quia ea ritualis substantiæ, hoc leve est: quia ea quæ non separantur in re, bene separat quæ non separantur in re, bene separat intellectus et contingit unum et idem intellectus et contingit unum et idem intelligere in ratione una et non in alia: intelligere in ratione una et non in alia: cum etiam speculum illud æternum vo- cum etiam speculum illud æternum vo- luntarium est, et ostendit se sicut vult, luntarium est, et ostendit se sicut vult, et in qua ratione vult, et quantum et et in qua ratione vult, et quantum et quando vult. quando vult.

AD ALIUD dicunt, quod intelligitur de AD ALIUD dicunt, quod intelligitur de pietate et contemplatione naturali, non pietate et contemplatione naturali, non beatitudinis: beatitudinis:

Sequitur ad ultimum. Præterea, potest Sequitur ad ultimum. Præterea, potest dici, quod laus est de cognitis per natu- dici, quod laus est de cognitis per natu- ram in Verbo, et non per gratiam. ram in Verbo, et non per gratiam.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum Angeli mali potuerunt præscire Utrum Angeli mali potuerunt præscire suum casum, vel non? suum casum, vel non?

Tertio quæritur, Utrum præscire po- Tertio quæritur, Utrum præscire po- tuerunt suum casum ? tuerunt suum casum ?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Deus summe diligens nostram salu- 1. Deus summe diligens nostram salu- tein, omnes occasiones standi debuit tein, omnes occasiones standi debuit dare: prævisio autem casus est cautela dare: prævisio autem casus est cautela juvans ad standum: ergo videtur, quod juvans ad standum: ergo videtur, quod expediens fuerit casum præscire. expediens fuerit casum præscire.

2. Item, Dominus revelavit Petro 2. Item, Dominus revelavit Petro suum casum, dicens: Antequam gallus, suum casum, dicens: Antequam gallus, etc. ergo videtur, quod debuerit idem etc. ergo videtur, quod debuerit idem fecisse Angelo. fecisse Angelo.

3. Item, Ponamus quod revelaverit ei, 3. Item, Ponamus quod revelaverit ei, quod inconveniens sequeretur? Videtur, quod inconveniens sequeretur? Videtur, quod nullum: quia præmonuit homi- quod nullum: quia præmonuit homi- ne caderet, quando dixerat: In ne caderet, quando dixerat: In

nem nem

1 Matth. xxvi, 34. 1 Matth. xxvi, 34.

107 107

quocumque die comederis ex eo, etc. 2 : quocumque die comederis ex eo, etc. 2 : ergo videtur, quod bonum fuisset etiam ergo videtur, quod bonum fuisset etiam dæmoni, dæmoni,

4. Item, Dominus potuit hoc reve- 4. Item, Dominus potuit hoc reve- lare, cujus potestas in nullo constringi- lare, cujus potestas in nullo constringi- tur ergo ille qui acciperet hanc reve- tur ergo ille qui acciperet hanc reve- lationem, potuit hoc præscire. lationem, potuit hoc præscire.

SED CONTRA hoc sunt quatuor rationes sed contra. SED CONTRA hoc sunt quatuor rationes sed contra. Anselmi in libro de Casu diaboli, qua- Anselmi in libro de Casu diaboli, qua- rum prima est hæc: rum prima est hæc:

1. Scientia non est nisi certorum et ne- 1. Scientia non est nisi certorum et ne- cessariorum: contingens autem fuit ca- cessariorum: contingens autem fuit ca- sus Angeli antequam fieret: ergo præscire sus Angeli antequam fieret: ergo præscire non potuit, nisi forte a Deo cui nihil est non potuit, nisi forte a Deo cui nihil est contingens. contingens.

: :

2. Si autem dicas, quod potuit habere 2. Si autem dicas, quod potuit habere æstimationem de casu suo. CONTRA : æstimationem de casu suo. CONTRA : Dicit Anselmus: Detur, quod æstimatio- Dicit Anselmus: Detur, quod æstimatio- nem casus habuerit: aut voluit casum nem casus habuerit: aut voluit casum futurum, aut non: si voluit, ergo ipsa futurum, aut non: si voluit, ergo ipsa voluntate cadente, jam cecidit: ergo ce- voluntate cadente, jam cecidit: ergo ce- cidit antequam caderet, quod falsum est. cidit antequam caderet, quod falsum est. Si autem noluit: ergo doluit de casu Si autem noluit: ergo doluit de casu futuro et quanto plus doluit, tanto mi- futuro et quanto plus doluit, tanto mi- serior fuit: ergo quanto plus casum serior fuit: ergo quanto plus casum præscivit, tanto miserior fuit: sed quanto præscivit, tanto miserior fuit: sed quanto plus doluit de casu, tanto fuit justior: et plus doluit de casu, tanto fuit justior: et quanto justior, tanto debuit esse felicior: quanto justior, tanto debuit esse felicior: ergo a primo quanto plus doluit, tanto ergo a primo quanto plus doluit, tanto debuit esse felicior. Et prius habitum debuit esse felicior. Et prius habitum est, quod quanto plus doluit, tanto fuit est, quod quanto plus doluit, tanto fuit miserior ergo unde debuit esse felictor, miserior ergo unde debuit esse felictor, inde fuit miserior, quod non patitur ordo inde fuit miserior, quod non patitur ordo justitiæ ergo non potuit præscire casum. justitiæ ergo non potuit præscire casum.

3. Item, Tertia ratio est : Aut præ- 3. Item, Tertia ratio est : Aut præ- sciendo casum, volebat tenere rectitudi- sciendo casum, volebat tenere rectitudi- nem in qua creatus fuit, aut non. Si sic, nem in qua creatus fuit, aut non. Si sic, ergo volebat perseverare in ea: quia ne- ergo volebat perseverare in ea: quia ne- mo tenet eam nisi volendo perseverare: mo tenet eam nisi volendo perseverare: sed volendo perseverare, putabat se de- sed volendo perseverare, putabat se de- bere perseverare, et præsciebat casum : bere perseverare, et præsciebat casum : ergo præsciendo casum, putabat se debe- ergo præsciendo casum, putabat se debe- re perseverare, quod absurdum est. Si re perseverare, quod absurdum est. Si autem non volebat perseverare: ergo autem non volebat perseverare: ergo jam cecidit : ergo cecidit antequam ca- jam cecidit : ergo cecidit antequam ca- deret, quod non potest esse. deret, quod non potest esse.

4. Item, Quarta ratio: Si scivisset, aut 4. Item, Quarta ratio: Si scivisset, aut

2 Genes. II, 17. 2 Genes. II, 17.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

108 108

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cavisset, aut non. Si cavisset: aut amo- cavisset, aut non. Si cavisset: aut amo- re justitiæ, aut non. Constat, quod non re justitiæ, aut non. Constat, quod non amore justitiæ: quia hoc rei postmodum amore justitiæ: quia hoc rei postmodum probavit eventus: et quando casus non probavit eventus: et quando casus non cavetur amore justitiæ, jam cor cecidit cavetur amore justitiæ, jam cor cecidit per affectum cadendi : ergo cecidit ante- per affectum cadendi : ergo cecidit ante- quam caderet per cadendi affectum. Si quam caderet per cadendi affectum. Si autem non cavisset, tunc inutilis fuisset autem non cavisset, tunc inutilis fuisset ejus scientia, quod est impossibile, cum ejus scientia, quod est impossibile, cum in Littera scribatur, quod scientia est in Littera scribatur, quod scientia est fructus pietatis. fructus pietatis.

SOLUTIO. Cum sanctis Doctoribus di- SOLUTIO. Cum sanctis Doctoribus di- cendum est, quod non potuit præscire cendum est, quod non potuit præscire suum casum, et causam satis tangit An- suum casum, et causam satis tangit An- selmus objiciendo. selmus objiciendo.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non fuisset occasio standi, sed potius despe- fuisset occasio standi, sed potius despe- randi quia possibilitatem cadendi bene randi quia possibilitatem cadendi bene scivit, propter hoc quod non erat confir- scivit, propter hoc quod non erat confir- matus matus

et iterum bene scivit, quod ca- et iterum bene scivit, quod ca- dens de stricta justitia æternaliter puniri dens de stricta justitia æternaliter puniri mereretur, sed ipse (ut dicit Anselmus) mereretur, sed ipse (ut dicit Anselmus) forte non putabat, quod Deus hoc face- forte non putabat, quod Deus hoc face- ret quod juste facere posset: et ideo cum ret quod juste facere posset: et ideo cum quæritur de præscientia casus, ex quo quæritur de præscientia casus, ex quo bene scivit possibilitatem casus, non bene scivit possibilitatem casus, non quæritur nisi de actu cadendi: et præ- quæritur nisi de actu cadendi: et præ- scientia illius potius induceret desperatio- scientia illius potius induceret desperatio- nem quam cautelam. nem quam cautelam.

AD ALIUD dicendum, quod Petrus non AD ALIUD dicendum, quod Petrus non

accepit hoc tamquam ex præscientia di- accepit hoc tamquam ex præscientia di- ctum, sed tamquam admonitionem cau- ctum, sed tamquam admonitionem cau- telæ, quam non oportuit fieri dæmoni, telæ, quam non oportuit fieri dæmoni, quia bene scivit quod cavere debuit ne quia bene scivit quod cavere debuit ne caderet. caderet.

Item, Non est simile de Petro: quia Item, Non est simile de Petro: quia Petrus cecidit non a statu pœnitendi, sed. Petrus cecidit non a statu pœnitendi, sed. in statu cum possibilitate resurgendi: in statu cum possibilitate resurgendi: sed dæmon cadens, simul cum hoc a sta- sed dæmon cadens, simul cum hoc a sta- tu pœnitendi cecidit: quia ut dicit Dama- tu pœnitendi cecidit: quia ut dicit Dama- scenus « Quod est in hominibus mors, scenus « Quod est in hominibus mors, hoc est in Angelis casus. » hoc est in Angelis casus. »

AD ALIUD patet solutio per rationes AD ALIUD patet solutio per rationes Anselmi, qui deducit ad multa inconve- Anselmi, qui deducit ad multa inconve- nientia. Et præter ea sunt duo : quæ- nientia. Et præter ea sunt duo : quæ- dam poena tristitiæ præcederet culpam, dam poena tristitiæ præcederet culpam, et inducerentur Angeli cadentes in tristi- et inducerentur Angeli cadentes in tristi- tiam desperationis suffocantem, antequam tiam desperationis suffocantem, antequam aliquid mali meruissent. aliquid mali meruissent.

AD ALIUD dicendum, quod Deus potuit AD ALIUD dicendum, quod Deus potuit id revelare: sed posito quod revelasset, id revelare: sed posito quod revelasset, dico quod cum dependeret adhuc a libe- dico quod cum dependeret adhuc a libe- ro arbitrio Angeli, ipse accepisset hoc ro arbitrio Angeli, ipse accepisset hoc non solum ex præscientia, sed ex cautela non solum ex præscientia, sed ex cautela revelatum fuisse a Domino. revelatum fuisse a Domino.

Ad alia autem quæ hic possent quæri, Ad alia autem quæ hic possent quæri, scilicet utrum boni Angeli suam confir- scilicet utrum boni Angeli suam confir- mationem præscire potuerunt, vel præ- mationem præscire potuerunt, vel præ- scire casum malorum Angelorum ? satis scire casum malorum Angelorum ? satis sufficiunt ea quæ dicit Magister in Lit- sufficiunt ea quæ dicit Magister in Lit-

tera. tera.

SENTENT. DIST. V, A, B. SENTENT. DIST. V, A, B.

109 109

DISTINCTIO V. DISTINCTIO V.

Quales facti sunt Angeli aversione et conversione cadentium ? Quales facti sunt Angeli aversione et conversione cadentium ?

A. De conversionc et coufirmatione stantium, et aversione et lapsu cadentium. A. De conversionc et coufirmatione stantium, et aversione et lapsu cadentium.

Post hæc consideratio adducit inquirere, quales effecti sint dum divide- Post hæc consideratio adducit inquirere, quales effecti sint dum divide- rentur aversione, et conversione. Post creationem namque mox quidam rentur aversione, et conversione. Post creationem namque mox quidam conversi sunt ad Creatorem suum, quidam aversi. Converti ad Deum, fuit conversi sunt ad Creatorem suum, quidam aversi. Converti ad Deum, fuit ei charitate adhærere: averti, odio habere, vel invidere. Invidiæ namque ei charitate adhærere: averti, odio habere, vel invidere. Invidiæ namque mater est superbia, qua voluerunt se parificare Deo. In conversis quasi in mater est superbia, qua voluerunt se parificare Deo. In conversis quasi in speculo relucere cœpit Dei sapientia qua illuminati sunt: aversi vero speculo relucere cœpit Dei sapientia qua illuminati sunt: aversi vero excæcati sunt. Et illi quidem conversi sunt et illuminati a Deo gratia excæcati sunt. Et illi quidem conversi sunt et illuminati a Deo gratia apposita isti vero sunt excæcati, non immissione malitiæ, sed desertione apposita isti vero sunt excæcati, non immissione malitiæ, sed desertione gratiæ a qua deserti sunt: non ita quod prius data ' subtraheretur, sed gratiæ a qua deserti sunt: non ita quod prius data ' subtraheretur, sed quia numquam est apposita ut converterentur. Hæc est ergo conversio quia numquam est apposita ut converterentur. Hæc est ergo conversio et aversio, qua divisi sunt qui natura boni erant: ut sint alii supra illud et aversio, qua divisi sunt qui natura boni erant: ut sint alii supra illud bonum per justitiam boni, alii illo corrupto per culpam mali. Conversio bonum per justitiam boni, alii illo corrupto per culpam mali. Conversio justos fecit, et aversio injustos. Utraque fuit voluntatis, et voluntas utrius- justos fecit, et aversio injustos. Utraque fuit voluntatis, et voluntas utrius- que libertatis. que libertatis.

1 1

B. De libero arbitrio breviter tangit docens quid sit. B. De libero arbitrio breviter tangit docens quid sit.

Habebant enim omnes liberum arbitrium, quod est libera potestas, et ha- Habebant enim omnes liberum arbitrium, quod est libera potestas, et ha- bilitas voluntatis rationalis. Poterant enim voluntate eligere quodlibet, et bilitas voluntatis rationalis. Poterant enim voluntate eligere quodlibet, et ratione judicare, id est, discernere, in quibus constat liberum arbitrium. ratione judicare, id est, discernere, in quibus constat liberum arbitrium.

1 Edit. J. Alleaume, dedita. 1 Edit. J. Alleaume, dedita.

110 110

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1 1

Nec creati sunt volentes averti, vel converti: sed habiles ad volendum hoc, Nec creati sunt volentes averti, vel converti: sed habiles ad volendum hoc, vel illud et post creationem spontanea voluntate alii elegerunt malum, vel illud et post creationem spontanea voluntate alii elegerunt malum, alii bonum. Et ita discrevit Deus lucem a tenebris, sicut dicit Scriptura³, alii bonum. Et ita discrevit Deus lucem a tenebris, sicut dicit Scriptura³, id est, bonos Angelos a malis et lucem appellavit diem, noctem vero id est, bonos Angelos a malis et lucem appellavit diem, noctem vero tenebras quia bonos Angelos gratia sua illuminavit, malos vero excæca- tenebras quia bonos Angelos gratia sua illuminavit, malos vero excæca- vit. vit.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Post hæc consideratio adducit, « Post hæc consideratio adducit, etc. » etc. »

Ista pars dividitur in duas: in qua- Ista pars dividitur in duas: in qua- rum prima agitur de aversione et con- rum prima agitur de aversione et con- versione. In secunda autem de distin- versione. In secunda autem de distin- ctione ordinum et hæc incipit in prin- ctione ordinum et hæc incipit in prin- cipio distinctionis IX, ibi, A, « Post cipio distinctionis IX, ibi, A, « Post prædicta superest, etc. » prædicta superest, etc. »

Prima harum dividitur in quatuor: in Prima harum dividitur in quatuor: in quarum prima ponitur aversio et con- quarum prima ponitur aversio et con- versio. In secunda, qui fuerunt aversi, versio. In secunda, qui fuerunt aversi, in sequenti distinctione, ibi, A, « Præ- in sequenti distinctione, ibi, A, « Præ- terea sciri oportet, etc. » In tertia, de terea sciri oportet, etc. » In tertia, de operibus eorum et potentiis ordinatis ad operibus eorum et potentiis ordinatis ad opera, in distinctione VII, ibi, A, « Su- opera, in distinctione VII, ibi, A, « Su- pra dictum est quod Angeli, etc. » In pra dictum est quod Angeli, etc. » In quarta, agit de apparitionibus eorum per quarta, agit de apparitionibus eorum per assumpta corpora, ibi, « Solet etiam in assumpta corpora, ibi, « Solet etiam in quæstione versari, etc., » et ibi incipit quæstione versari, etc., » et ibi incipit

distinctio VIII. distinctio VIII.

In hac autem distinctione sunt quatuor: In hac autem distinctione sunt quatuor: quorum primum est, Quid aversio? Se- quorum primum est, Quid aversio? Se- cundum, Quo ut potentia sunt aversi et cundum, Quo ut potentia sunt aversi et conversi? ibi, B, Habebant enim omnes conversi? ibi, B, Habebant enim omnes liberum arbitrium, etc. » In tertia, dicit liberum arbitrium, etc. » In tertia, dicit quid additum conversis, et aversis abla- quid additum conversis, et aversis abla- tum sit, ibi, C, « Si autem quæritur, tum sit, ibi, C, « Si autem quæritur, etc. » In quarta quæritur, Utrum merue- etc. » In quarta quæritur, Utrum merue- runt, vel merentur beatitudinem perce- runt, vel merentur beatitudinem perce- ptam? ibi, G, «< Hic quæri solet, etc. » ptam? ibi, G, «< Hic quæri solet, etc. »

1 Edit. J. Alleaume, discernit. 1 Edit. J. Alleaume, discernit.

* Genes. 1, 4 et 5: Et divisit (Deus) lucem a * Genes. 1, 4 et 5: Et divisit (Deus) lucem a

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An possibile fuerit cadere Angelum? An possibile fuerit cadere Angelum?

Hic autem tria quæruntur ante Litte- Hic autem tria quæruntur ante Litte- ram, scilicet, An possibile fuit cadere An- ram, scilicet, An possibile fuit cadere An- gelum? gelum?

Secundum, Quid fuit suum primum Secundum, Quid fuit suum primum peccatum ? peccatum ?

Tertium, Quid appetiit ? Tertium, Quid appetiit ?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Dicit Aristoteles, quod intellectus. 1. Dicit Aristoteles, quod intellectus. semper est rectus: phantasia autem recta, semper est rectus: phantasia autem recta, et non recta: sed in Angelo non fuit mo- et non recta: sed in Angelo non fuit mo- vens appetitum nisi intellectus : cum vens appetitum nisi intellectus : cum igitur impossibile sit quod ex recte mo- igitur impossibile sit quod ex recte mo- vente eliciatur motus inordinatus vel vente eliciatur motus inordinatus vel peccatum, videtur quod Angelus cadere peccatum, videtur quod Angelus cadere per peccatum non potuerit. per peccatum non potuerit.

2. Item, In Angelo deiformis intelle- 2. Item, In Angelo deiformis intelle- ctus fuit deiformis autem intellectus ctus fuit deiformis autem intellectus non errat ergo Angelus numquam er- non errat ergo Angelus numquam er- rat ergo nec peccavit: quia omnis actus rat ergo nec peccavit: quia omnis actus perversus est ex errore aliquo, ut dicit perversus est ex errore aliquo, ut dicit Augustinus. Augustinus.

3. Item, Natura Angeli de se ordinata 3. Item, Natura Angeli de se ordinata erat in bonum, nec erat quod deprime- erat in bonum, nec erat quod deprime- ret eam ergo tendebat in illud, quia ret eam ergo tendebat in illud, quia omnia quæ sunt, desiderant bonum: omnia quæ sunt, desiderant bonum: tendendo autem in illud, peccare non tendendo autem in illud, peccare non potuit ergo ipse cadere non potuit, ut potuit ergo ipse cadere non potuit, ut videtur. videtur.

tenebris. Appellavitque lucem Diem, et tenebra tenebris. Appellavitque lucem Diem, et tenebra Noctem. Noctem.

1 contra. 1 contra.

olutio. olutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3, Ad 3,

IN II SENTENT. DIST. V, B, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. V, B, ART. 2.

4. Item, Omnis voluntas ex aliqua co- 4. Item, Omnis voluntas ex aliqua co- gnitione procedit: sed tunc Deum esse gnitione procedit: sed tunc Deum esse bonum super omnia cognovit : ergo bonum super omnia cognovit : ergo cum affectus sequitur cognitionem, vi- cum affectus sequitur cognitionem, vi- detur quod etiam Deum super omnia di- detur quod etiam Deum super omnia di- lexit ergo numquam peccavit. lexit ergo numquam peccavit.

SED CONTRA hoc est : SED CONTRA hoc est :

1. Pugna quam quotidie experimur ab 1. Pugna quam quotidie experimur ab ipso, et totum quod est in Littera. ipso, et totum quod est in Littera.

2. Item, ratio: quia voluntas non est 2. Item, ratio: quia voluntas non est obligata cognito, licet non velit nisi obligata cognito, licet non velit nisi quod cognoscit: ergo potest deflecti ab quod cognoscit: ergo potest deflecti ab illo, quando voluerit: ergo possibile fuit illo, quando voluerit: ergo possibile fuit Angelum peccare. Angelum peccare.

3. Item, Augustinus dicit, quod primi 3. Item, Augustinus dicit, quod primi peccati causa non est nisi voluntas, scili- peccati causa non est nisi voluntas, scili- cet bona quidem per naturam, sed defi- cet bona quidem per naturam, sed defi- ciens a bono in actu: ergo cum Angelus ciens a bono in actu: ergo cum Angelus habuerit liberam voluntatem, ipse potuit habuerit liberam voluntatem, ipse potuit peccare, ut videtur. peccare, ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod intellectus dupliciter consideratur, scili- intellectus dupliciter consideratur, scili- cet in comparatione ad objectum pro- cet in comparatione ad objectum pro- prium et hoc est verum simpliciter si prium et hoc est verum simpliciter si est speculativus, vel bonum simpliciter est speculativus, vel bonum simpliciter si est practicus: et tunc numquam est si est practicus: et tunc numquam est non rectus, nec umquam errat : quia sic non rectus, nec umquam errat : quia sic non procedit nisi ex principiis veri et non procedit nisi ex principiis veri et boni simpliciter, et in illis non est error. boni simpliciter, et in illis non est error. Est alia consideratio intellectus in com- Est alia consideratio intellectus in com- paratione ad bonum proprium : et sic paratione ad bonum proprium : et sic non movetur a bono secundum quod non movetur a bono secundum quod bonum, sed ad bonum secundum quod bonum, sed ad bonum secundum quod est proprium, et hoc est ut nunc et sibi est proprium, et hoc est ut nunc et sibi bonum et in hoc frequens est deceptio : bonum et in hoc frequens est deceptio : et hoc modo non rectus fuit intellectus et hoc modo non rectus fuit intellectus Angeli. Angeli.

AD ALIUD dicendum, quod deiformis AD ALIUD dicendum, quod deiformis est: quia non est indigens collatione et est: quia non est indigens collatione et inquisitione ad eligendum, et accipien- inquisitione ad eligendum, et accipien- dum scientiam, sed non est deiformis ad dum scientiam, sed non est deiformis ad hoc quod semper imitaretur Deum : et hoc quod semper imitaretur Deum : et primo modo dictus, deflecti et peccare primo modo dictus, deflecti et peccare potest. potest.

AD ALIUD dicendum, quod omnis natu- AD ALIUD dicendum, quod omnis natu- ra in quantum natura est, de se ordinata ra in quantum natura est, de se ordinata

I ad Timoth. vi, 10: Radix omnium malorum I ad Timoth. vi, 10: Radix omnium malorum

111 111

est in bonum: sed tamen per liberum est in bonum: sed tamen per liberum arbitrium potest deflecti ab illo. arbitrium potest deflecti ab illo.

AD ALIUD dicendum, quod si voluntas AD ALIUD dicendum, quod si voluntas procedit ex cognitione, quod non sequi- procedit ex cognitione, quod non sequi- tur ex hoc si haberetur cognitio alicujus, tur ex hoc si haberetur cognitio alicujus, quod illud ametur: sed potius incidit fal- quod illud ametur: sed potius incidit fal- lacia consequentis, quia posita cognitio- lacia consequentis, quia posita cognitio- ne, voluntas non necessario vult cogni- ne, voluntas non necessario vult cogni- tum: nec etiam tantum vult ipsum tum: nec etiam tantum vult ipsum quantum cognoscit, et e converso quan- quantum cognoscit, et e converso quan- doque plus habet de affectu circa hoc doque plus habet de affectu circa hoc quod cognoscit, ut patet in charitate in quod cognoscit, ut patet in charitate in via, quæ quandoque plus diligit quam via, quæ quandoque plus diligit quam cognoscit. cognoscit.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quod est primum peccatum Angeli ? Quod est primum peccatum Angeli ?

Secundo quæritur, Quod fuit primum Secundo quæritur, Quod fuit primum peccatum dæmonis? peccatum dæmonis?

Videtur autem quod avariiia : quia Videtur autem quod avariiia : quia

1. Dicit Apostolus, quod radix omnis 1. Dicit Apostolus, quod radix omnis mali est cupiditas : peccatum autem mali est cupiditas : peccatum autem diaboli fuit radix omnis mali, quia ipsum diaboli fuit radix omnis mali, quia ipsum fuit primum ergo illud fuit avaritia. fuit primum ergo illud fuit avaritia.

2. Item, Dicit Augustinus quod ex 2. Item, Dicit Augustinus quod ex ipsa diabolus est diabolus: ergo ipsa ipsa diabolus est diabolus: ergo ipsa fuit primum peccatum. fuit primum peccatum.

3. Item, Super illud Psalmi Lxxix, 3. Item, Super illud Psalmi Lxxix, 17: Incensa igni, dicit Glossa, quod om- 17: Incensa igni, dicit Glossa, quod om- ne peccatum, aut est ex timore male hu- ne peccatum, aut est ex timore male hu- miliante, aut ex amore male inflamman- miliante, aut ex amore male inflamman- te et quia etiam timor ex amore sui te et quia etiam timor ex amore sui provenit cum ergo cupiditas sit nimius provenit cum ergo cupiditas sit nimius amor proprii boni, videtur quod ex ava- amor proprii boni, videtur quod ex ava- ritia processerit malum Angeli. ritia processerit malum Angeli.

ITEM VIDETUR, quod ex superbia, quia ITEM VIDETUR, quod ex superbia, quia 1. Ita dicitur, Eccli. x, 15: Initium 1. Ita dicitur, Eccli. x, 15: Initium omnis peccati est superbia. omnis peccati est superbia.

2. Item, Augustinus dicit, et omnes 2. Item, Augustinus dicit, et omnes alii, quod Angelus primo peccavit ex su- alii, quod Angelus primo peccavit ex su- perbia: ergo, etc. perbia: ergo, etc.

est cupiditas. est cupiditas.

Ad 4. Ad 4.

Solutio. Solutio.

De avaritia. De avaritia. Ad 1,2 et 3. Ad 1,2 et 3.

112 112

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Item, Psal. xxxv, 12 Non veniat 3. Item, Psal. xxxv, 12 Non veniat mihi pes superbiæ, etc.: ergo primi pec- mihi pes superbiæ, etc.: ergo primi pec- catoris pes fuit superbiæ: sed ille est catoris pes fuit superbiæ: sed ille est Angelus ergo primum peccatum Ange- Angelus ergo primum peccatum Ange- li fuit superbia. li fuit superbia.

SED VIDETUR, quod omissio: quia cum SED VIDETUR, quod omissio: quia cum vidit decorem suum, et altitudinem divi- vidit decorem suum, et altitudinem divi- nam, debuit conferre quod non debuerit nam, debuit conferre quod non debuerit se extollere supra Deum, vel ad æquali- se extollere supra Deum, vel ad æquali- tatem Dei et non contulit: ergo omisit: tatem Dei et non contulit: ergo omisit: ergo omissio fuit primum peccatum. ergo omissio fuit primum peccatum.

ITEM VIDETUR, quod infidelitas : quia ne- ITEM VIDETUR, quod infidelitas : quia ne- mo sapiens nititur aliquid obtinere quod mo sapiens nititur aliquid obtinere quod non credit posse fieri: sed Angelus sa- non credit posse fieri: sed Angelus sa- pientissimus fuit: ergo non nitebatur pientissimus fuit: ergo non nitebatur aliquid obtinere quod non credidit posse aliquid obtinere quod non credidit posse fieri sed nitebatur obtinere Dei æquali- fieri sed nitebatur obtinere Dei æquali- tatem, ut dicitur in Littera: ergo credi- tatem, ut dicitur in Littera: ergo credi- dit hoc posse fieri prius: sed hoc est dit hoc posse fieri prius: sed hoc est infidelitas, quod aliquid posset æquari infidelitas, quod aliquid posset æquari Deo ergo videtur, quod infidelitas fuerit Deo ergo videtur, quod infidelitas fuerit primum peccatum Angeli. primum peccatum Angeli.

SOLUTIO. Dicendum, quod primum SOLUTIO. Dicendum, quod primum peccatum absolute fuit superbia: quia peccatum absolute fuit superbia: quia appetitus dignitatis indebitus, proprie appetitus dignitatis indebitus, proprie vitium superbiæ est. vitium superbiæ est.

AD PRIMUM dicendum, quod avaritia AD PRIMUM dicendum, quod avaritia sive cupiditas tribus modis dicitur. Uno sive cupiditas tribus modis dicitur. Uno modo dicitur habitualis placentia boni modo dicitur habitualis placentia boni sui, et sic est idem quod libido, et hoc sui, et sic est idem quod libido, et hoc modo dicitur radix omnis mali, sed modo dicitur radix omnis mali, sed ipsum nullum est speciale peccatum. Alio ipsum nullum est speciale peccatum. Alio modo dicitur voluntas actualis immode- modo dicitur voluntas actualis immode- rata boni commutabilis : et sic adhuc rata boni commutabilis : et sic adhuc non distinguitur in speciem vitii: quia non distinguitur in speciem vitii: quia omne vitium immoderato appetitu vult omne vitium immoderato appetitu vult aliquod bonum commutabile: quod pa- aliquod bonum commutabile: quod pa- tet ex definitione peccati quam dat Au- tet ex definitione peccati quam dat Au- gustinus, quod « peccatum est, spreto gustinus, quod « peccatum est, spreto incommutabili bono, rebus commuta- incommutabili bono, rebus commuta- tabilibus adhærere: » et sic comitatur tabilibus adhærere: » et sic comitatur omne peccatum, et sic non est radix. omne peccatum, et sic non est radix. Tertio modo dicitur avaritia immoderatus Tertio modo dicitur avaritia immoderatus

1 Eccli. x, 14 et 15: Initium superbiæ hominis 1 Eccli. x, 14 et 15: Initium superbiæ hominis apostatare a Deo : quoniam ab eo qui fecit illum apostatare a Deo : quoniam ab eo qui fecit illum

: :

appetitus habendi res promittentes suffi- appetitus habendi res promittentes suffi- cientiam in vita, quæ sunt divitiæ, et cientiam in vita, quæ sunt divitiæ, et pecunia et sic sumitur proprie, et est pecunia et sic sumitur proprie, et est unum capitalium vitiorum et hoc modo unum capitalium vitiorum et hoc modo patet, quod non fuit primum peccatum patet, quod non fuit primum peccatum Angeli et per hoc patet solutio ad tria Angeli et per hoc patet solutio ad tria prima quia illa procedunt secundum prima quia illa procedunt secundum quod avaritia est radix, et non pecca- quod avaritia est radix, et non pecca-

tum. tum.

AD ID quod objicitur de superbia, eo-1 AD ID quod objicitur de superbia, eo-1 dem modo dicendum quod superbia di- dem modo dicendum quod superbia di- citur tribus modis. Uno modo est appe- citur tribus modis. Uno modo est appe- titus habitualis altitudinis: et ille est titus habitualis altitudinis: et ille est initium omnis peccati: quia nisi se po- initium omnis peccati: quia nisi se po- neret in alto super voluntatem præci- neret in alto super voluntatem præci- pientis et præcepti, non peccaret : et sic pientis et præcepti, non peccaret : et sic est initium et est idem in substantia est initium et est idem in substantia cum avaritia quæ radix est, ut dicit Au- cum avaritia quæ radix est, ut dicit Au- gustinus. Caveamus superbiam et ava- gustinus. Caveamus superbiam et ava- ritiam, non duo mala, sed unum malum. ritiam, non duo mala, sed unum malum. Sed tamen differunt in ratione ejus Sed tamen differunt in ratione ejus cujus sunt principia: quia sunt in pec- cujus sunt principia: quia sunt in pec- cato duo, scilicet aversio, et conver- cato duo, scilicet aversio, et conver- sio. Ex parte conversionis ad bonum sio. Ex parte conversionis ad bonum commutabile est avaritia radix: ex parte commutabile est avaritia radix: ex parte aversionis radix superbia. Et quia radicis aversionis radix superbia. Et quia radicis est dare humorem et succum, et succus est dare humorem et succum, et succus dilectionis est ex parte conversionis : dilectionis est ex parte conversionis : ideo avaritia dicitur radix. Quia autem ideo avaritia dicitur radix. Quia autem aversio est forma peccati, quia facit aversio est forma peccati, quia facit ipsum malum, et hoc est peccati et ipsum malum, et hoc est peccati et apostasiæ initium: ideo superbia dicitur apostasiæ initium: ideo superbia dicitur proprie initium, non radix, et initium proprie initium, non radix, et initium apostatandi a Deo : et ideo utrumque apostatandi a Deo : et ideo utrumque scriptum est, initium omnis peccati su- scriptum est, initium omnis peccati su- perbia et initium apostatandi a Deo perbia et initium apostatandi a Deo superbia . Alio modo dicitur superbia. superbia . Alio modo dicitur superbia. appetitus immoderatus extollendi in appetitus immoderatus extollendi in quocumque, et sic est commune vitium quocumque, et sic est commune vitium quod continet sub se inanem gloriam, et quod continet sub se inanem gloriam, et hypocrisim, et jactantiam, et hujusmodi hypocrisim, et jactantiam, et hujusmodi quæ quærunt excellere. Tertio modo. quæ quærunt excellere. Tertio modo. dicitur propriissime appetitus excellendi dicitur propriissime appetitus excellendi in gradu dignitatis sive prælationis, et in gradu dignitatis sive prælationis, et sic est unum capitalium vitiorum, et est sic est unum capitalium vitiorum, et est primum peccatum dæmonis, quia ipse primum peccatum dæmonis, quia ipse

: :

recessit cor ejus, quoniam initium omnis peccati recessit cor ejus, quoniam initium omnis peccati est superbia. est superbia.

missio- missio- he. he.

fideli- fideli-

Ste. Ste.

IN II SENTENT. DIST. V, B, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. V, B, ART. 3.

desideravit perfectionem potestatis super desideravit perfectionem potestatis super alios in gradu dignitatis et prælationis. alios in gradu dignitatis et prælationis. AD ID quod objicitur de omissione, AD ID quod objicitur de omissione, solvitur communiter, quia hæc est falsa, solvitur communiter, quia hæc est falsa, quod ipse tenebatur conferre quia quod ipse tenebatur conferre quia aliter quam conferendo potuit evadere. aliter quam conferendo potuit evadere. Præterea, si contulisset, adhuc non erat Præterea, si contulisset, adhuc non erat necessarium ut non appeteret, etiam post necessarium ut non appeteret, etiam post 'collationem et ideo objectio nulla est. 'collationem et ideo objectio nulla est.

AD ULTIMUM dicendum, quod electio AD ULTIMUM dicendum, quod electio præcessit qua cupiebat illam altitudinem. præcessit qua cupiebat illam altitudinem. Præterea, ipse non appetiit æqualitatem Præterea, ipse non appetiit æqualitatem æquiparantiæ in omnibus, sed in eo ad æquiparantiæ in omnibus, sed in eo ad quod pervenisset si stetisset : et ideo quod pervenisset si stetisset : et ideo in eo nulla fuit infidelitas. Tamen dicunt in eo nulla fuit infidelitas. Tamen dicunt quidam, quod triplex est judicium, scili- quidam, quod triplex est judicium, scili- cet rationis ut est speculativi, et rationis cet rationis ut est speculativi, et rationis ut est de operabilibus, et rationis ut est ut est de operabilibus, et rationis ut est sententians de opere a se faciendo : et in sententians de opere a se faciendo : et in hoc ultimo solo errat, non in duobus hoc ultimo solo errat, non in duobus primis et ideo erravit secundum quod primis et ideo erravit secundum quod omnis malus est ignorans, et non in omnis malus est ignorans, et non in infidelitate. infidelitate.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quid appetiit Angelus, quando peccavit ? Quid appetiit Angelus, quando peccavit ?

Tertio quæritur, Quid appetiit ? Tertio quæritur, Quid appetiit ? 1. Videtur autem, quod appetiit Dei 1. Videtur autem, quod appetiit Dei æqualitatem per illud Isaiæ, xiv, 14: æqualitatem per illud Isaiæ, xiv, 14: Similis ero Altissimo. Similis ero Altissimo.

2. Item, Per multa quæ dicuntur in 2. Item, Per multa quæ dicuntur in Littera, quod voluit esse sicut Deus. Littera, quod voluit esse sicut Deus.

: :

3. Item, Videtur etiam Anselmus pro- 3. Item, Videtur etiam Anselmus pro- bare, quod voluit esse major Deo. Qui- bare, quod voluit esse major Deo. Qui- cumque enim appetit non subesse Deo, cumque enim appetit non subesse Deo, et hoc contra Deum obtinere in hoc et hoc contra Deum obtinere in hoc quod appetit non subesse, appetit æqua- quod appetit non subesse, appetit æqua- litatem in hoc autem quod contra Deum litatem in hoc autem quod contra Deum id vult obtinere, vult major esse Deo: id vult obtinere, vult major esse Deo: diabolus appetiit hoc: ergo major voluit diabolus appetiit hoc: ergo major voluit esse quam Deus. esse quam Deus. ontra. SED CONTRA ontra. SED CONTRA fortes, sic: fortes, sic:

XXVII XXVII

sunt rationes Anselmi sunt rationes Anselmi

113 113

1. Non potest appeti quod non potest 1. Non potest appeti quod non potest cogitari æqualitas Dei non potest cogi- cogitari æqualitas Dei non potest cogi- tari ergo non potest appeti. PRIMA patet tari ergo non potest appeti. PRIMA patet ex hoc quod non appetitur nisi quod co- ex hoc quod non appetitur nisi quod co- gitatio prænuntiat. SECUNDA patet ex gitatio prænuntiat. SECUNDA patet ex hoc, quia cujus quantitas excedit omnem hoc, quia cujus quantitas excedit omnem cogitationem, illi nihil æquale cogitari cogitationem, illi nihil æquale cogitari vel fingi potest. vel fingi potest.

2. Item, Nos supra in Littera habui- 2. Item, Nos supra in Littera habui- mus ab Augustino, quod appetiit hoc mus ab Augustino, quod appetiit hoc ad quod pervenisset si stetisset: ad ad quod pervenisset si stetisset: ad æqualitatem autem Dei numquam perve- æqualitatem autem Dei numquam perve- nisset ergo æqualitatem numquam ap- nisset ergo æqualitatem numquam ap- petiit. petiit.

3. Item, Dicit Augustinus de Adam, 3. Item, Dicit Augustinus de Adam, quod non est credendum quod vir spiri- quod non est credendum quod vir spiri- tuali mente præditus, potuerit seduci in tuali mente præditus, potuerit seduci in hoc quod crederet se fore sicut Deum hoc quod crederet se fore sicut Deum ergo nec Angelus cum multo magis spi- ergo nec Angelus cum multo magis spi- rituali mente præditus esset. rituali mente præditus esset.

4. Item, Licet voluntas impossibilium 4. Item, Licet voluntas impossibilium sit, tamen in sapiente non est volun- sit, tamen in sapiente non est volun- tas impossibilium cum nisu obtinendi : tas impossibilium cum nisu obtinendi : sed in Angelo fuit maxima sapientia, sed in Angelo fuit maxima sapientia, sicut dicitur, Ezechiel. xxvi11, 12 : Ple- sicut dicitur, Ezechiel. xxvi11, 12 : Ple- nus sapientia, et perfectus decore: et nus sapientia, et perfectus decore: et fuit ibi nisus obtinendi quod appetiit : fuit ibi nisus obtinendi quod appetiit : ergo non fuit impossibile sibi: sed ergo non fuit impossibile sibi: sed æqualitas semper fuit sibi impossibilis: æqualitas semper fuit sibi impossibilis: ergo nunquam appetiit æqualitatem di- ergo nunquam appetiit æqualitatem di- vinam, ut videtur. vinam, ut videtur.

ULTERIUS quæritur, Si peccavit appe- ULTERIUS quæritur, Si peccavit appe- tendo esse sicut Deus? tendo esse sicut Deus? 1. Videtur quod non : quia 1. Videtur quod non : quia

1. Hoc est promissum electis. I Joan. 1. Hoc est promissum electis. I Joan. III, 2 Scimus quoniam cum apparue- III, 2 Scimus quoniam cum apparue- rit, similes ei erimus, quoniam videbi- rit, similes ei erimus, quoniam videbi- mus eum sicuti est : ergo si promissum mus eum sicuti est : ergo si promissum est, appeti potest et debet: ergo hoc est, appeti potest et debet: ergo hoc non est peccatum: ergo multo minus non est peccatum: ergo multo minus fuit hoc peccatum in Angelo qui altior fuit hoc peccatum in Angelo qui altior fuit, et ad altius præmium ordinatus si fuit, et ad altius præmium ordinatus si stetisset. stetisset.

2. Item, Appetere assimilari Deo, học 2. Item, Appetere assimilari Deo, học est converti ad Deum converti est lauda- est converti ad Deum converti est lauda- tum in Scriptura de aliis Angelis: ergo tum in Scriptura de aliis Angelis: ergo videtur, quod etiam laudabile sit in isto. videtur, quod etiam laudabile sit in isto.

3. Item, Ratio bonitatis in omni crea- 3. Item, Ratio bonitatis in omni crea-

8 8

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

114 114

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tura est assimilari primo bono quan- tura est assimilari primo bono quan- tum potest et illud appetit esse quod tum potest et illud appetit esse quod aliquid appetit, ut dicit Boetius: ergo aliquid appetit, ut dicit Boetius: ergo Angelus appetendo hoc, appetiit bonum Angelus appetendo hoc, appetiit bonum in quo bonus fieret : ergo per hoc ca- in quo bonus fieret : ergo per hoc ca- dere non debuit. dere non debuit.

4. Item, Conversio ad bonum commu- 4. Item, Conversio ad bonum commu- tabile aut est mala, quia est ad bo- tabile aut est mala, quia est ad bo- num commutabile: aut quia conversio. num commutabile: aut quia conversio. Si primo modo : ergo Deus esset auctor Si primo modo : ergo Deus esset auctor mali, quia ipse est auctor boni com- mali, quia ipse est auctor boni com- mutabilis. Si secundo modo: ergo om- mutabilis. Si secundo modo: ergo om- nis conversio esset mala, quod falsum nis conversio esset mala, quod falsum est est

fectum posse rationali creaturæ : sed fectum posse rationali creaturæ : sed quoad duo secunda, scilicet quod a se quoad duo secunda, scilicet quod a se velit habere quod nec esse potest a se- velit habere quod nec esse potest a se- ipso et quod statim velit rapere, quod ipso et quod statim velit rapere, quod ex meritis sub alterius gratia est exspe- ex meritis sub alterius gratia est exspe- ctandum. Hoc enim dicit perversitatem ctandum. Hoc enim dicit perversitatem ordinis rationalis creaturæ. Unde secun- ordinis rationalis creaturæ. Unde secun- dum Anselmum, in istis duobus consi- dum Anselmum, in istis duobus consi- stit peccatum dæmonis. Unde quoad pri- stit peccatum dæmonis. Unde quoad pri- mum appetiit id ad quod pervenisset si mum appetiit id ad quod pervenisset si stetisset sed non quoad secundum. stetisset sed non quoad secundum. Item, quoad primum non appetiit si- Item, quoad primum non appetiit si- militudinem æquiparantiæ vel æqualita- militudinem æquiparantiæ vel æqualita- tis quia non appetiit tantum posse sicut tis quia non appetiit tantum posse sicut Deus, quia hoc cogitare non potuit. Sed Deus, quia hoc cogitare non potuit. Sed quoad duo, secundum scilicet, et tertium quoad duo, secundum scilicet, et tertium extulit voluntatem suam, et prætulit extulit voluntatem suam, et prætulit voluntati divinæ. Et quoad hoc voluit voluntati divinæ. Et quoad hoc voluit rapere contra Deum et sic secundum rapere contra Deum et sic secundum quid voluit esse major Deo vel æqualis. quid voluit esse major Deo vel æqualis. His habitis, facile est respondere ob- His habitis, facile est respondere ob- jectis. jectis. DICENDUM enim ad DICENDUM enim ad ergo acedia, ergo acedia, Littera, quod appetiit æqualitatem in " Littera, quod appetiit æqualitatem in " modo habendi, sed non in ipsa sub- modo habendi, sed non in ipsa sub- stantia appetiti. stantia appetiti.

ergo videtur, quod Angelus in ergo videtur, quod Angelus in hoc non peccavit. hoc non peccavit.

5. Præterea, Dicit Anselmus, quod 5. Præterea, Dicit Anselmus, quod voluit habere beatitudinem sine labore : voluit habere beatitudinem sine labore : sed in voluntate beatitudinis non pecca- sed in voluntate beatitudinis non pecca- vit ergo si peccavit, hoc fecit hæc vit ergo si peccavit, hoc fecit hæc circumstantia, sine labore: ergo pecca- circumstantia, sine labore: ergo pecca- tum suum potius fuit in fuga laboris tum suum potius fuit in fuga laboris quam in appetitu altitudinis: hoc au- quam in appetitu altitudinis: hoc au- tem est peccatum acediæ tem est peccatum acediæ

et non superbia, fuit peccatum Angeli, et non superbia, fuit peccatum Angeli, quod est contra ea quæ supra probata quod est contra ea quæ supra probata sunt, ut videtur. sunt, ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum mihi videtur cum SOLUTIO. Dicendum mihi videtur cum Augustino et Anselmo, quod appetiit id Augustino et Anselmo, quod appetiit id ad quod pervenisset si stetisset. Unde ad quod pervenisset si stetisset. Unde sciendum, quod sicut probant Augusti- sciendum, quod sicut probant Augusti- nus et Boetius in libro de Consolatione nus et Boetius in libro de Consolatione Philosophiæ, omnia appetunt beatitudi- Philosophiæ, omnia appetunt beatitudi- nem et licet beatitudo sit status om- nem et licet beatitudo sit status om- nium bonorum aggregatione perfectus, nium bonorum aggregatione perfectus, tamen tria sunt principia in ea, scilicet tamen tria sunt principia in ea, scilicet perfectum posse, perfectum scire, et per- perfectum posse, perfectum scire, et per- fectum velle. Beatitudinem igitur quoad fectum velle. Beatitudinem igitur quoad perfectum posse appetiit dæmon: sed perfectum posse appetiit dæmon: sed beatitudinem quoad perfectum scire ap- beatitudinem quoad perfectum scire ap- petiit homo primus. Perfectio autem petiit homo primus. Perfectio autem ista consistit in tribus: quorum unum est ista consistit in tribus: quorum unum est substantia ipsius posse confirmata et ali- substantia ipsius posse confirmata et ali- ta, non declinans per infirmitatem. Alte- ta, non declinans per infirmitatem. Alte- rum est illud posse per se habere, et non rum est illud posse per se habere, et non ab alio. Tertium est non exspectare illud ab alio. Tertium est non exspectare illud per meritum sub alio, sed sine merito, per meritum sub alio, sed sine merito, sicut superior habet, habere. Et quoad sicut superior habet, habere. Et quoad primum non est peccatum appetere per- primum non est peccatum appetere per-

ea quæ sunt in ea quæ sunt in

AD ALIUD dicendum, quod hoc proce- AD ALIUD dicendum, quod hoc proce- dit de quantitate appetibilis, et hoc bene. dit de quantitate appetibilis, et hoc bene. conceditur. conceditur.

Ad Ad

AD ALIUD dicendum, quod pervenisset Add AD ALIUD dicendum, quod pervenisset Add ad perfectum posse, sed non ad mo- ad perfectum posse, sed non ad mo- dum habendi. dum habendi.

AD ALIUD dicendum, quod non appetiit AD ALIUD dicendum, quod non appetiit æqualitatem in quantitate æquiparantiæ," æqualitatem in quantitate æquiparantiæ," sed in similitudine habendi. sed in similitudine habendi.

AD ALIUD dicendum, quod nisi ad, AD ALIUD dicendum, quod nisi ad, modum habendi causabatur ex conside- modum habendi causabatur ex conside- ratione sui decoris: videbatur enim, ratione sui decoris: videbatur enim, quod justum esset præstari sibi hoc: quod justum esset præstari sibi hoc: unde, Ezechiel. xxvi, 17 Elevatum. unde, Ezechiel. xxvi, 17 Elevatum. est cor tuum in decore tuo. Alii dicunt, est cor tuum in decore tuo. Alii dicunt, quod plus credit se posse cæca ambitio quod plus credit se posse cæca ambitio quam possit. quam possit.

Al Al

AD ALIUD dicendum, quod est simili- AD ALIUD dicendum, quod est simili- A A tudo imitationis quæ appetenda est cum tudo imitationis quæ appetenda est cum ordine et modo habendi ab alio qui su- ordine et modo habendi ab alio qui su- perior est, et de illa procedunt tres ob- perior est, et de illa procedunt tres ob- jectiones quæ ponuntur per ordinem: jectiones quæ ponuntur per ordinem:

Ad 4. Ad 4.

Ad b. Ad b.

IN II SENTENT. DIST. V, B, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. V, B, ART. 4.

et similitudo æqualitatis in modo haben- et similitudo æqualitatis in modo haben- di, et de illa non tenent, et hæc simili- di, et de illa non tenent, et hæc simili- tudo fuit in appetitu dæmonis. tudo fuit in appetitu dæmonis.

AD ALIUD dicendum, quod neutro mo- AD ALIUD dicendum, quod neutro mo- do est malum, sed potius in modo con- do est malum, sed potius in modo con- versionis quia scilicet convertitur ad versionis quia scilicet convertitur ad bonum privatum, ut ad finem sicut quo bonum privatum, ut ad finem sicut quo perfruatur: quia tunc est conversio aver- perfruatur: quia tunc est conversio aver- tens, et hoc modo fuit conversio Angeli tens, et hoc modo fuit conversio Angeli ad proprium decorem. ad proprium decorem.

AD ULTIMUM dicendum, quod habere AD ULTIMUM dicendum, quod habere sine labore meriti non fuit ratio volendi sine labore meriti non fuit ratio volendi vel appetendi : sed potius ratio fuit ela- vel appetendi : sed potius ratio fuit ela- tio ex consideratione sui decoris: ut ex tio ex consideratione sui decoris: ut ex hoc videretur sibi dignum, quod in hoc hoc videretur sibi dignum, quod in hoc similis Deo esset, in acedia autem fuga similis Deo esset, in acedia autem fuga laboris est ratio peccati. laboris est ratio peccati.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An averti est odio habere, vel invidere? An averti est odio habere, vel invidere?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, Averti est odio habere, vel invi- ibi, A, Averti est odio habere, vel invi-

dere. » dere. »

Hoc enim videtur impossibile: quia Hoc enim videtur impossibile: quia 1. Sic odium esset primum peccatum 1. Sic odium esset primum peccatum Angeli, quod improbatum est supra 1. Angeli, quod improbatum est supra 1.

2. Præterea, Invidia Angelo fuisset 2. Præterea, Invidia Angelo fuisset primum, quod non potest esse : quia primum, quod non potest esse : quia odium non est invidia: nec e converso. odium non est invidia: nec e converso.

3. Item, Odium (ut dicit Gregorius) est 3. Item, Odium (ut dicit Gregorius) est inveterata ira : ergo ira præcessisset inveterata ira : ergo ira præcessisset peccatum, istud, et ira fuisset primum peccatum, istud, et ira fuisset primum peccatum, quod videtur in Apocalypsi, ubi peccatum, quod videtur in Apocalypsi, ubi dicitur, quod væ habitantibus in terra 2, dicitur, quod væ habitantibus in terra 2, quia descendit ad vos diabolus, habens quia descendit ad vos diabolus, habens iram magnam in corde autem ad terram iram magnam in corde autem ad terram portavit peccatum quod in cœlo conce- portavit peccatum quod in cœlo conce- perat ergo videtur ita fuisse primum. perat ergo videtur ita fuisse primum.

1 Cf. Artic. 2 hujusce distinctionis. 1 Cf. Artic. 2 hujusce distinctionis.

2 Apocal. VIII, 13: Væ, væ, væ habitantibus in 2 Apocal. VIII, 13: Væ, væ, væ habitantibus in terra, etc. Item, XII, 12: Væ terræ et mari, quia terra, etc. Item, XII, 12: Væ terræ et mari, quia descendit diabolus ad vos, habens iram magnam, descendit diabolus ad vos, habens iram magnam,

115 115

4. Item, Videtur falsum quod dicitur 4. Item, Videtur falsum quod dicitur in Littera, quod oderat Deum : quia in Littera, quod oderat Deum : quia Deus solus per se bonum, et summum Deus solus per se bonum, et summum bonum est, et totus desiderabilis, ut di- bonum est, et totus desiderabilis, ut di- citur in Canticis 3: ergo nulla ratio odii citur in Canticis 3: ergo nulla ratio odii potest esse in ipso: ergo nec dæmon potest esse in ipso: ergo nec dæmon potest ipsum odisse. potest ipsum odisse.

5. Item, Nihil quærit assimilari ei 5. Item, Nihil quærit assimilari ei quod odit : dæmon autem voluit assimi- quod odit : dæmon autem voluit assimi- lari Deo ergo non habuit eum odio, ut lari Deo ergo non habuit eum odio, ut videtur. videtur.

SOLUTIO. Dicendum, quod odium est SOLUTIO. Dicendum, quod odium est primum consequens aversionem, sicut primum consequens aversionem, sicut effectus causam: sed non fuit primum effectus causam: sed non fuit primum peccatum faciens aversionem dæmonis, peccatum faciens aversionem dæmonis, sed potius superbia: statim enim ut aver- sed potius superbia: statim enim ut aver- sus est, infernalis ignis succensus est in sus est, infernalis ignis succensus est in eo, et ex tunc odio habuit judicem juste eo, et ex tunc odio habuit judicem juste judicantem. Et per hoc patet solutio ad judicantem. Et per hoc patet solutio ad primum. primum.

AD ALIUD dicendum, quod invidia fuit AD ALIUD dicendum, quod invidia fuit respectu hominis non Dei: quia invidit respectu hominis non Dei: quia invidit homini salutem quam ipse perdidit, nec homini salutem quam ipse perdidit, nec intendit Augustinus dicere, quod invi- intendit Augustinus dicere, quod invi- dia fuerit primum peccatum per essen- dia fuerit primum peccatum per essen- tiam, sed per causam: quia ubicumque tiam, sed per causam: quia ubicumque præcedit domina superbia, sequitur pe- præcedit domina superbia, sequitur pe- dissequa invidia, sicut innuitur in Littera. dissequa invidia, sicut innuitur in Littera.

AD ALIUD dicendum, quod odium hic AD ALIUD dicendum, quod odium hic vocatur ira radicata, non quidem per vocatur ira radicata, non quidem per consuetudinem, quia novella fuit: sed consuetudinem, quia novella fuit: sed potius per confirmationem, quia simul potius per confirmationem, quia simul cecidit, et in casu confirmatus fuit sive cecidit, et in casu confirmatus fuit sive

obstinatus. obstinatus.

AD ALIUD dicendum, quod Deum ut AD ALIUD dicendum, quod Deum ut Deum, vel ut bonum odio non habet, sed Deum, vel ut bonum odio non habet, sed ut judicem, quem sentit in impeditione ut judicem, quem sentit in impeditione iniquæ voluntatis, et inflictione pœnæ : iniquæ voluntatis, et inflictione pœnæ : ideo quia hæc continua sunt. Et dicitur ideo quia hæc continua sunt. Et dicitur quod continua est invidia, sicut dicit quod continua est invidia, sicut dicit Psalmus LXXIII, 23: Superbia eorum qui Psalmus LXXIII, 23: Superbia eorum qui te oderunt, ascendit semper: et, Joan. xv, te oderunt, ascendit semper: et, Joan. xv, 24 Oderunt et me, et Patrem meum. 24 Oderunt et me, et Patrem meum.

sciens quod modicum tempus habet. sciens quod modicum tempus habet.

3 Cantic. v, 16: Guttur illius suavissimum, et 3 Cantic. v, 16: Guttur illius suavissimum, et totus desiderabilis. totus desiderabilis.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4, Ad 4,

Ad 5. Ad 5.

116 116

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod quæsivit quo odio habuit, sed per alium, ut supra AD ALIUD dicendum, quod quæsivit quo odio habuit, sed per alium, ut supra assimilari Deo non per eumdem modum assimilari Deo non per eumdem modum

determinatum est. determinatum est.

C. Post creationem aliquid datum est stantibus per quod converterentur, nec C. Post creationem aliquid datum est stantibus per quod converterentur, nec merito aliquo, sed gratia cooperante. merito aliquo, sed gratia cooperante.

Si autem quæritur, Utrum post creationem conversis aliquid collatum Si autem quæritur, Utrum post creationem conversis aliquid collatum sit per quod converterentur, id est, diligerent Deum? Dicimus, quia est sit per quod converterentur, id est, diligerent Deum? Dicimus, quia est eis collata gratia cooperans, sine qua non potest proficere rationalis crea- eis collata gratia cooperans, sine qua non potest proficere rationalis crea- tura ad meritum vitæ. Cadere enim potest per se, sed proficere non potest tura ad meritum vitæ. Cadere enim potest per se, sed proficere non potest sine gratia adjuvante. sine gratia adjuvante.

D. Qua gratia indigebat Angelus, et qua non? D. Qua gratia indigebat Angelus, et qua non?

Non indigebat Angelus gratia per quam justificaretur, quia malus non Non indigebat Angelus gratia per quam justificaretur, quia malus non erat sed qua ad diligendum Deum perfecte, et obediendum adjuvaretur. erat sed qua ad diligendum Deum perfecte, et obediendum adjuvaretur. Operans quidem gratia dicitur qua justificatur impius, id est, de impio Operans quidem gratia dicitur qua justificatur impius, id est, de impio fit pius, de malo bonus. Cooperans vero gratia qua juvatur ad bene vo- fit pius, de malo bonus. Cooperans vero gratia qua juvatur ad bene vo- lendum efficaciter, et Deum præ omnibus diligendum et operandum bo- lendum efficaciter, et Deum præ omnibus diligendum et operandum bo- num, et ad perseverandum in bono, et hujusmodi, de quibus postea ple- num, et ad perseverandum in bono, et hujusmodi, de quibus postea ple- nius dicemus. Data est ergo Angelis qui perstiterunt cooperans gratia, per nius dicemus. Data est ergo Angelis qui perstiterunt cooperans gratia, per quam conversi sunt ut Deum perfecte diligerent. Conversi ergo sunt a bono quam conversi sunt ut Deum perfecte diligerent. Conversi ergo sunt a bono quod habebant non perdito, ad majus bonum quod non habebant: et fa- quod habebant non perdito, ad majus bonum quod non habebant: et fa- cta est ista conversio per gratiam cooperantem libero arbitrio, quæ gratia cta est ista conversio per gratiam cooperantem libero arbitrio, quæ gratia aliis qui ceciderunt apposita non fuit. aliis qui ceciderunt apposita non fuit.