90. 90.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quem agens non potest agere, et patiens quem agens non potest agere, et patiens non potest pati ab activo: sed cogno- non potest pati ab activo: sed cogno- scens et cognitum se habent sicut agens, scens et cognitum se habent sicut agens, et patiens: ergo exigunt talem proportio- et patiens: ergo exigunt talem proportio- nem propinquitatis. nem propinquitatis.

2. Item, Aliter videretur, quod Ange- 2. Item, Aliter videretur, quod Ange- lus sciret omne quod est in mundo : quia lus sciret omne quod est in mundo : quia omne quod scit, est propinquum, vel re- omne quod scit, est propinquum, vel re- motum ab ipso si ergo ipse se habet ad motum ab ipso si ergo ipse se habet ad hoc indifferenter, videtur quod indiffe- hoc indifferenter, videtur quod indiffe- renter ea cognoscit et hoc videtur ab- renter ea cognoscit et hoc videtur ab- surdum, quia secundum hoc diabolus in surdum, quia secundum hoc diabolus in inferno existens, cognosceret omne pec- inferno existens, cognosceret omne pec- catum de mundo, præcipue cum multum catum de mundo, præcipue cum multum desideret ea scire : ergo si voluntas suf- desideret ea scire : ergo si voluntas suf- ficit ad cognoscendum, et non exigitur ficit ad cognoscendum, et non exigitur propinquitas secundum locum, ipse sciet propinquitas secundum locum, ipse sciet omnia et idem est de Angelo bono re- omnia et idem est de Angelo bono re- spectu bonorum quæ fiunt. spectu bonorum quæ fiunt.

Et ut in compendio comprehendatur Et ut in compendio comprehendatur totum, ista quæstio est difficilis, et tribus totum, ista quæstio est difficilis, et tribus viis quibus consuevit solvi, semper occur- viis quibus consuevit solvi, semper occur- ret impossibile. Si enim dixerimus, quod ret impossibile. Si enim dixerimus, quod Angeli habent unam speciem similem Angeli habent unam speciem similem ideæ primæ, occurrit impossibile, quod ideæ primæ, occurrit impossibile, quod unum et idem sit ratio communis com- unum et idem sit ratio communis com- munium, et propria propriorum, et idem munium, et propria propriorum, et idem sit ratio diversorum propria nullo modo sit ratio diversorum propria nullo modo sibi convenientium, quod non potest in- sibi convenientium, quod non potest in- telligi. Si autem dicas secunda via, quod telligi. Si autem dicas secunda via, quod sunt plures species, oportet quod multi- sunt plures species, oportet quod multi- plicentur secundum omnia cognita ab plicentur secundum omnia cognita ab Angelis, quia aliter non proficiuut, et Angelis, quia aliter non proficiuut, et tunc sequuntur tria impossibilia : quo- tunc sequuntur tria impossibilia : quo- rum unum est, quod Angelus omnia fu- rum unum est, quod Angelus omnia fu- tura cognoscit secundum contingentia tura cognoscit secundum contingentia et necessaria quæ erunt: quia omnis il- et necessaria quæ erunt: quia omnis il- lius notitia habetur a cognoscente, cujus lius notitia habetur a cognoscente, cujus ratio propria est apud ipsum : sed om- ratio propria est apud ipsum : sed om- nium rerum futurarum et præsentium et nium rerum futurarum et præsentium et præteritarum hoc modo ratio ponitur in præteritarum hoc modo ratio ponitur in Angelis ergo ipse habet cognitionem Angelis ergo ipse habet cognitionem omnium et hoc non dicitur a Sanctis : omnium et hoc non dicitur a Sanctis : quia ipsi dicunt, quod Angeli et dæmo- quia ipsi dicunt, quod Angeli et dæmo- nes non cognoscunt futura contingentia. nes non cognoscunt futura contingentia. Aliud impossibile est supra positum, sci- Aliud impossibile est supra positum, sci-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

licet quod infinita sint in notitia Angeli: licet quod infinita sint in notitia Angeli: quia futura sunt innumerabilia. Tertium quia futura sunt innumerabilia. Tertium inconveniens, quod maximum est, illud inconveniens, quod maximum est, illud est, quod species alicujus rei sit in cog- est, quod species alicujus rei sit in cog- noscente aliquo præter Deum, quæ nec noscente aliquo præter Deum, quæ nec in se est nec in aliqua causa ordinata, sic- in se est nec in aliqua causa ordinata, sic- ut ea quæ fiunt a casu et fortuna et a ut ea quæ fiunt a casu et fortuna et a causa per accidens. Si autem volumus causa per accidens. Si autem volumus evadere tertia via, quod recipiant novas evadere tertia via, quod recipiant novas rationes ex præsentia rerum, tunc opor. rationes ex præsentia rerum, tunc opor. tet nos dare eis potentias proportionatas tet nos dare eis potentias proportionatas rebus sensibilibus vel quæ agant, vel quæ rebus sensibilibus vel quæ agant, vel quæ patiantur ab ipsis et hoc est impossi- patiantur ab ipsis et hoc est impossi- bile. bile.

SOLUTIO. Prænotanda est auctoritas SOLUTIO. Prænotanda est auctoritas Dionysii de ista materia in libro de Divi- Dionysii de ista materia in libro de Divi- nis nominibus: « Angelos scire dicunt nis nominibus: « Angelos scire dicunt eloquia ea quæ sunt in terra, non secun- eloquia ea quæ sunt in terra, non secun- dum sensus cognoscentes sensibilia qui- dum sensus cognoscentes sensibilia qui- dem existentia, sed secundum propriam dem existentia, sed secundum propriam deiformis mentis virtutem et naturam ¹. » deiformis mentis virtutem et naturam ¹. »

nin nin

Notandum igitur, quod circa hanc Notandum igitur, quod circa hanc quæstionem sunt quatuor modi opinio- ia opi- quæstionem sunt quatuor modi opinio- ia opi- num. Quidam enim dicunt, quod intel- num. Quidam enim dicunt, quod intel- lectus Angelorum est totus agens et nihil lectus Angelorum est totus agens et nihil habet præter se, et nihil recipit, sed se- habet præter se, et nihil recipit, sed se- ipso quasi extra mittendo lumen suum ipso quasi extra mittendo lumen suum spirituale, omnia cognoscit, et dant spirituale, omnia cognoscit, et dant exemplum de sole: quia si ille esset vivus exemplum de sole: quia si ille esset vivus et intelligens, lumine suo quod ponit su- et intelligens, lumine suo quod ponit su- per nos omnia cognosceret quæ sunt, et per nos omnia cognosceret quæ sunt, et nihil acciperet ab ipsis : et hæc opinio fuit nihil acciperet ab ipsis : et hæc opinio fuit quorumdam magnæ auctoritatis Docto- quorumdam magnæ auctoritatis Docto- rum, et esset bona si posset intelligi, rum, et esset bona si posset intelligi, qualiter tunc cognitio etiam rerum ab- qualiter tunc cognitio etiam rerum ab- sentium remaneret apud Angelum : quia sentium remaneret apud Angelum : quia sole retrahente radios, si esset intelle- sole retrahente radios, si esset intelle- ctualis, intellectus rerum non remaneret. ctualis, intellectus rerum non remaneret. apud solem, nisi abstraheret et retineret apud solem, nisi abstraheret et retineret species, quod ipsi non dicunt fieri. species, quod ipsi non dicunt fieri.

ta opi- ta opi-

Ideo alii dixerunt, quod Angelus, Ideo alii dixerunt, quod Angelus, quando creatus est, accepit formas et a quando creatus est, accepit formas et a species omnium eorum quæ fiunt a natu- nio. species omnium eorum quæ fiunt a natu- nio. ra cursu ordinato: casualia autem et for- ra cursu ordinato: casualia autem et for- tuita discit de novo, sicut et nos. Et hæc tuita discit de novo, sicut et nos. Et hæc opinio nulla est, et mirabilis : quia ponit, opinio nulla est, et mirabilis : quia ponit,

cap. 6. cap. 6.

Lia opi. Lia opi. nio. nio.

eta opi- eta opi-

nio nio

IN HI SENTENT. DIST. III, I, ART. 15. IN HI SENTENT. DIST. III, I, ART. 15.

quod discit, et tamen a rebus nihil reci- quod discit, et tamen a rebus nihil reci- pit vel si recipit, modum receptionis pit vel si recipit, modum receptionis non determinat. non determinat.

Præterea, Naturalia (ut probat Philo- Præterea, Naturalia (ut probat Philo- sophus in VI primæ philosophiæ) fre- sophus in VI primæ philosophiæ) fre- quenter dependent a causis accidentalibus quenter dependent a causis accidentalibus et inordinatis, ut a voluntate : verbi gra- et inordinatis, ut a voluntate : verbi gra- tia naturale est, quod homo generatur ex. tia naturale est, quod homo generatur ex. semine hominis: sed seminis decisio de- semine hominis: sed seminis decisio de- pendet a voluntate descindentis per ac- pendet a voluntate descindentis per ac- tus voluntari os commixtionis seminum : tus voluntari os commixtionis seminum : ergo secundum hoc etiam majorem par- ergo secundum hoc etiam majorem par- tem naturalium oportet eum addiscere. tem naturalium oportet eum addiscere. Item, soni verborum, itinera hominum, Item, soni verborum, itinera hominum, et omnia mechanica, quorum principium et omnia mechanica, quorum principium est voluntas, oportebit continue addisce. est voluntas, oportebit continue addisce. re: et tamen non ponitur ei modus di- re: et tamen non ponitur ei modus di- scendi per acceptionem a nobis: vel si scendi per acceptionem a nobis: vel si ponitur, mirabilis erit ille modus quo ponitur, mirabilis erit ille modus quo intellectualis et simplex substantia a re- intellectualis et simplex substantia a re- bus corporalibus accipit et ideo inter bus corporalibus accipit et ideo inter omnes ista opinio videtur minus proba- omnes ista opinio videtur minus proba- bilis. bilis.

Ideo tertii sunt qui dicunt, quod Deus Ideo tertii sunt qui dicunt, quod Deus rationes ideales habet in se ad cogno- rationes ideales habet in se ad cogno- scendum et operandum : et istas, quando scendum et operandum : et istas, quando voluit explicare per creaturas, divisit, et voluit explicare per creaturas, divisit, et inseruit naturæ rationes operandi, et An- inseruit naturæ rationes operandi, et An- gelo rationes cognoscendi : et ideo natu- gelo rationes cognoscendi : et ideo natu- ra et Angelus se habent ad Deum : An- ra et Angelus se habent ad Deum : An- gelus quidem sicut recipiens scientiam gelus quidem sicut recipiens scientiam artificis, et non opus natura autem sic- artificis, et non opus natura autem sic- ut recipiens opus, et non scientiam : et ut recipiens opus, et non scientiam : et mediantibus his cognoscit Angelus quid- mediantibus his cognoscit Angelus quid- quid sensibilium est in mundo. Sed ad- quid sensibilium est in mundo. Sed ad- huc hæc opinio videtur minus habens : huc hæc opinio videtur minus habens : quia quædam sunt voluntaria, quæ cum quia quædam sunt voluntaria, quæ cum fiunt manifestantur in organis sensibili- fiunt manifestantur in organis sensibili- bus, quorum homo cum manifestantur, bus, quorum homo cum manifestantur, accipit scientiam per naturales vires : et accipit scientiam per naturales vires : et illa per has species non potest cognoscere illa per has species non potest cognoscere Angelus, et sic est imperfectior quam Angelus, et sic est imperfectior quam homo. homo.

Quarta opinio est quam ego melius in- Quarta opinio est quam ego melius in- telligo, licet in ea sint plures difficulta- telligo, licet in ea sint plures difficulta- tes tamen quia melius salvatur, et pau- tes tamen quia melius salvatur, et pau- ciora sequuntur inconvenientia, ideo ciora sequuntur inconvenientia, ideo eligo illam, dicens quod Angelus in prin- eligo illam, dicens quod Angelus in prin- cipio suæ creationis accepit species uni- cipio suæ creationis accepit species uni-

91 91

versi ordinis causarum naturalium, tam versi ordinis causarum naturalium, tam propriarum quam communium, et illæ propriarum quam communium, et illæ sunt applicabiles omni ei quod fit in na- sunt applicabiles omni ei quod fit in na- tura et ideo mediantibus illis cognoscit tura et ideo mediantibus illis cognoscit omne quod vult, præter hoc solum quod omne quod vult, præter hoc solum quod permanet in libero arbitrio, cujus ratio permanet in libero arbitrio, cujus ratio infra reddetur. infra reddetur.

Et ut melius hoc intelligatur, dico Et ut melius hoc intelligatur, dico quod causæ primæ et communes sunt se- quod causæ primæ et communes sunt se- cundum ordinem stellarum, sive sint ex cundum ordinem stellarum, sive sint ex numero sive ex proportione motuum, si- numero sive ex proportione motuum, si- ve ex imaginibus fixarum stellarum, sive ve ex imaginibus fixarum stellarum, sive ex adspectibus et exaltationibus et tri- ex adspectibus et exaltationibus et tri- plicitatibus vel aliis quibuscumque pla- plicitatibus vel aliis quibuscumque pla- netarum, et sub hoc est ordo distinctio- netarum, et sub hoc est ordo distinctio- nis elementorum, et sub illo ordo actio- nis elementorum, et sub illo ordo actio- nis et passionis activarum et passivarum nis et passionis activarum et passivarum qualitatum in mixtura elementorum, et qualitatum in mixtura elementorum, et post hoc ordo mixtionis in complexioni- post hoc ordo mixtionis in complexioni- bus, et post hoc ordo complexionis ad bus, et post hoc ordo complexionis ad compositionem organicorum corporum, compositionem organicorum corporum, et omnis ille ordo secundum totam ratio- et omnis ille ordo secundum totam ratio- nem convenientiæ et differentiæ est im- nem convenientiæ et differentiæ est im- pressus ei a creatione secundum speciem pressus ei a creatione secundum speciem cognoscendi, præter ista quæ sunt volun- cognoscendi, præter ista quæ sunt volun- taria et casualia et fortuita. Voluntaria taria et casualia et fortuita. Voluntaria autem aut sunt in sola voluntate manen- autem aut sunt in sola voluntate manen- tia, ut velle aut sunt procedentia ad tia, ut velle aut sunt procedentia ad corpus et hoc tripliciter: quia vel pro- corpus et hoc tripliciter: quia vel pro- cedunt in signo interiori, vel exteriori : cedunt in signo interiori, vel exteriori : interiori, ut est processio spirituum in interiori, ut est processio spirituum in volitum, et concursus sanguinis ad desi- volitum, et concursus sanguinis ad desi- derandum, et dilatatio cordis : exterius derandum, et dilatatio cordis : exterius autem ut mutatio vultus, suffusio rubo- autem ut mutatio vultus, suffusio rubo- ris, et hujusmodi, et secundum hoc tunc ris, et hujusmodi, et secundum hoc tunc reducitur ad causas in materia, quæ sunt reducitur ad causas in materia, quæ sunt calidum, humidum, siccum, frigidum. calidum, humidum, siccum, frigidum. Secundus modus est, quando proceditur Secundus modus est, quando proceditur in opus quod expletur per organa cor- in opus quod expletur per organa cor- poris ut loqui, ambulare, et hujusmodi : poris ut loqui, ambulare, et hujusmodi : et tunc iterum reducitur ad principia na- et tunc iterum reducitur ad principia na- turalia. Tertius modus est in mechanicis, turalia. Tertius modus est in mechanicis, quando fit operatio artis cujus principium quando fit operatio artis cujus principium est voluntas, et patet quod iterum tangit est voluntas, et patet quod iterum tangit naturam corpoream. Sed hæc omnia vo- naturam corpoream. Sed hæc omnia vo- luntaria ex posteriori cognoscuntur : quia luntaria ex posteriori cognoscuntur : quia illa sunt postquam voluntas quæ est illa sunt postquam voluntas quæ est principium illorum. Casualia et fortuita principium illorum. Casualia et fortuita

docet Boetius in Consolatione Philoso- docet Boetius in Consolatione Philoso-

92 92

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

phiæ reducere ad naturam quia sicut phiæ reducere ad naturam quia sicut ens per accidens ad ens per se, ita cuasa ens per accidens ad ens per se, ita cuasa per accidens reducitur ad causam per per accidens reducitur ad causam per se. Verbi gratia, incensa domo casu fu- se. Verbi gratia, incensa domo casu fu- giens salvatur equus et si scio aliquem giens salvatur equus et si scio aliquem ibidem fo dere sepulcrum, non necessa- ibidem fo dere sepulcrum, non necessa- rio sciam inventionem thesauri, et hoc rio sciam inventionem thesauri, et hoc erit fortuitum : sed tunc illud casuale, et erit fortuitum : sed tunc illud casuale, et fortuitum cognoscitur ab eo quod est fortuitum cognoscitur ab eo quod est causa per se et per prius: quia prius est causa per se et per prius: quia prius est per se quam id quod est per accidens. per se quam id quod est per accidens. Dico igitur quod species istius ordinis Dico igitur quod species istius ordinis causarum a communibus usque ad pro- causarum a communibus usque ad pro- prias, Angelus in creatione secundum ra- prias, Angelus in creatione secundum ra- tionem suæ diversitatis, et non secundum tionem suæ diversitatis, et non secundum materiam et numerum accepit: quia si materiam et numerum accepit: quia si secundum materiam accepisset, essent in secundum materiam accepisset, essent in eo species particulares omnium, et omnia eo species particulares omnium, et omnia sciret. Unde dico, quod est in eo omnis sciret. Unde dico, quod est in eo omnis ratio diversitatis istarum causarum, et il- ratio diversitatis istarum causarum, et il- la est applicabilis omni ei quod est et fiet : la est applicabilis omni ei quod est et fiet : et ideo est apta ut per ipsam omne quod et ideo est apta ut per ipsam omne quod est cognoscatur. Hujus autem simile ac- est cognoscatur. Hujus autem simile ac- cipio ab Avicenna in prima Philosophia, cipio ab Avicenna in prima Philosophia, qui videtur dicere, quod motores cogno- qui videtur dicere, quod motores cogno- scunt res, nihil accipiendo a rebus, et dat scunt res, nihil accipiendo a rebus, et dat exemplum de scientia eclipsis : aliter exemplum de scientia eclipsis : aliter enim cognoscit ille eclipsim qui vidit ob- enim cognoscit ille eclipsim qui vidit ob- servando eam cum astrolabio vel alio in- servando eam cum astrolabio vel alio in- strumento, et accipit initium et medium strumento, et accipit initium et medium illius et aliter ille qui habet in se scien- illius et aliter ille qui habet in se scien- tiam omnis motus solis et lunæ, et ca- tiam omnis motus solis et lunæ, et ca- pitis draconis, et temporis cursuum eo- pitis draconis, et temporis cursuum eo- rum. Primus enim accipit a sole et luna rum. Primus enim accipit a sole et luna scientiam suam: secundus autem nihil, scientiam suam: secundus autem nihil, nec indiget umquam adspectu: quia scien- nec indiget umquam adspectu: quia scien- tia sua applicatur rei: et ideo ita puto tia sua applicatur rei: et ideo ita puto scire Angelos. scire Angelos.

Ad 1,2 et 3. Ad 1,2 et 3.

mum, mum,

SECUNDUM hoc igitur respondeo ad pri- SECUNDUM hoc igitur respondeo ad pri- quod primæ tres rationes bonæ quod primæ tres rationes bonæ sunt, et necessario concludunt apud An- sunt, et necessario concludunt apud An- gelum esse species cognoscibilium : et gelum esse species cognoscibilium : et dico, quod sunt apud ipsum per modum dico, quod sunt apud ipsum per modum

dictum. dictum.

AD ID autem quod objicitur de libro AD ID autem quod objicitur de libro Causarum cavendum est : quia Philoso- Causarum cavendum est : quia Philoso- phi loquentes de intelligentiis posuerunt phi loquentes de intelligentiis posuerunt eas esse causas : intelligentia enim plena eas esse causas : intelligentia enim plena formis explicabilibus per motum alicujus formis explicabilibus per motum alicujus

orbis, in quantum est plena formis, deside orbis, in quantum est plena formis, deside ratur a motore orbis, et movet ipsum ratur a motore orbis, et movet ipsum sicut desideratum desiderans: et ideo sicut desideratum desiderans: et ideo intelligentia primi ordinis habet formas intelligentia primi ordinis habet formas magis universales et simplices, quæ ex- magis universales et simplices, quæ ex- plicantur per motum primum unum et plicantur per motum primum unum et simplicem in mobili uno et simplici et simplicem in mobili uno et simplici et intelligentia secundi ordinis erit plena intelligentia secundi ordinis erit plena formis explicabilibus motu obliqui circu- formis explicabilibus motu obliqui circu- li duplici, et minus universalibus: et sic li duplici, et minus universalibus: et sic descendendo quia sic intelligit Philoso- descendendo quia sic intelligit Philoso- phus, quod omnia intelligibilia intelligit: phus, quod omnia intelligibilia intelligit: quod est super se, quia causatur et infor- quod est super se, quia causatur et infor- matur ab illo : et quod sub se est, quia matur ab illo : et quod sub se est, quia ipsa est causa illi secundum illam ratio- ipsa est causa illi secundum illam ratio- nem quod omnis forma est ex splendore nem quod omnis forma est ex splendore intelligentiæ super informatum forma il- intelligentiæ super informatum forma il- la. Sed hoc nos ridiculum reputamus: la. Sed hoc nos ridiculum reputamus: quia non loquimur sic de Angelis, sed quia non loquimur sic de Angelis, sed potius ponimus eos substantias separatas, potius ponimus eos substantias separatas, non determinatas ad mobile aliquod et non determinatas ad mobile aliquod et ideo dicimus eos habere formas quas ideo dicimus eos habere formas quas Creator indidit eis ad cognoscendum res Creator indidit eis ad cognoscendum res hujus mundi, unumquodque in propria hujus mundi, unumquodque in propria natura, et communi, sicut volunt. natura, et communi, sicut volunt.

AD ID quod quæritur, Utrum illæ for- AD ID quod quæritur, Utrum illæ for- mæ sunt similes ideis? Dico, quod in mæ sunt similes ideis? Dico, quod in quibusdam sint similes: similes sunt in quibusdam sint similes: similes sunt in hoc quod sunt rationes rerum quæ per hoc quod sunt rationes rerum quæ per eas cognoscuntur: et quia nec sunt uni- eas cognoscuntur: et quia nec sunt uni- versales, nec particulares, sicut in se- versales, nec particulares, sicut in se- quenti articulo istius quæstionis deter- quenti articulo istius quæstionis deter- minabitur et quia sunt simplices, se- minabitur et quia sunt simplices, se- cundum quod exigit intellectus Angeli- cundum quod exigit intellectus Angeli- cus et quia non sunt formæ abstractæ a cus et quia non sunt formæ abstractæ a rebus, sed potius per modum artis fa- rebus, sed potius per modum artis fa- cientis res, vel potius per modum ratio- cientis res, vel potius per modum ratio- nis artis. Sed dissimiles sunt, quia non nis artis. Sed dissimiles sunt, quia non sunt operativæ ut ideæ in Deo: et quia sunt operativæ ut ideæ in Deo: et quia non sunt una in essentia, meo judicio, non sunt una in essentia, meo judicio, sed plures secundum diversitatem causa- sed plures secundum diversitatem causa- rum rationis qua secundum rationem rum rationis qua secundum rationem possunt variari rationes causarum natu- possunt variari rationes causarum natu- ralium propinquæ et remotæ. Et per hoc ralium propinquæ et remotæ. Et per hoc patet quod non oportet, quod medianti- patet quod non oportet, quod medianti- bus eis Angelus cognoscat omnia futura, bus eis Angelus cognoscat omnia futura, sicut Deus, secundum quod ipse cogno- sicut Deus, secundum quod ipse cogno- scit uno multa quæ non uniuntur in aliquo scit uno multa quæ non uniuntur in aliquo

IN II SENTENT. DIST. III, I, ART. 16. IN II SENTENT. DIST. III, I, ART. 16.

Qualiter autem ponantur circa rem co- Qualiter autem ponantur circa rem co- gnoscendam, patebit postea. gnoscendam, patebit postea.

AD HOC quod quæritur, Utrum sint si- AD HOC quod quæritur, Utrum sint si- militudines rerum ? Dicendum, quod militudines rerum ? Dicendum, quod sunt quodammodo, et non sunt alio mo- sunt quodammodo, et non sunt alio mo- do habent enim similitudinem cum re, do habent enim similitudinem cum re, sicut ratio in mente artificis habet simi- sicut ratio in mente artificis habet simi- litudinem cum artificiato: sed e conver- litudinem cum artificiato: sed e conver- so forma artificiati est a forma quæ est so forma artificiati est a forma quæ est in mente artificis, sicut dicit Aristoteles in mente artificis, sicut dicit Aristoteles in VII primæ Philosophiæ, quod domus in VII primæ Philosophiæ, quod domus in lapidibus et lignis est a domo quæ es in lapidibus et lignis est a domo quæ es in anima instructoris, et sanitas in cali- in anima instructoris, et sanitas in cali- dum et frigidum, est a sanitate quæ est dum et frigidum, est a sanitate quæ est in anima medici : unde medicum non in anima medici : unde medicum non oportet aliquid accipere ad cognoscen- oportet aliquid accipere ad cognoscen- dam sanitatem. Ita nec Angelus accipit dam sanitatem. Ita nec Angelus accipit aliquid ad rem cognoscendam : et tamen aliquid ad rem cognoscendam : et tamen contingentia et voluntaria et casualia et contingentia et voluntaria et casualia et fortuita et hujusmodi quorum non est fortuita et hujusmodi quorum non est cursus ordinatus, non cognoscit ante- cursus ordinatus, non cognoscit ante- quam sint et hoc infra explanabitur ter- quam sint et hoc infra explanabitur ter- tio articulo istius quæstionis. tio articulo istius quæstionis.

AD ID quod quæritur, Utrum exigatur AD ID quod quæritur, Utrum exigatur præsentia rei ? Dico, quod in omnibus præsentia rei ? Dico, quod in omnibus quæ non fiunt semper certo ordine, ut quæ non fiunt semper certo ordine, ut generationes materialium casualium, et generationes materialium casualium, et fortuitorum eventus, et opera voluntatis, fortuitorum eventus, et opera voluntatis, oportet quodammodo esse præsentia an- oportet quodammodo esse præsentia an- tequam cognoscat: sed ista præsentia tequam cognoscat: sed ista præsentia non dicit præsentiam in loco propinquo non dicit præsentiam in loco propinquo de remoto, sed præsentiam in natura de remoto, sed præsentiam in natura causarum naturalium, eo modo quo di- causarum naturalium, eo modo quo di- ximus voluntaria per signa et organa ximus voluntaria per signa et organa reduci ad causas naturales, et casualia ad reduci ad causas naturales, et casualia ad causam per se: sed cum cognoscit ea, causam per se: sed cum cognoscit ea, nihil accipit ab eis: sed potius rationem nihil accipit ab eis: sed potius rationem causæ propriæ quam habet apud se, po- causæ propriæ quam habet apud se, po- nit circa ea et illa expositione illa de- nit circa ea et illa expositione illa de- terminatur, ut sit propria, et hoc explica terminatur, ut sit propria, et hoc explica

bitur infra. bitur infra.

quæst. 2. AD ID quod quæritur de propinquitate quæst. 2. AD ID quod quæritur de propinquitate loci vel remotione, puto sine præjudicio loci vel remotione, puto sine præjudicio loquendo, quod nihil operatur : quia non loquendo, quod nihil operatur : quia non est proportio spiritualium ad corporalia est proportio spiritualium ad corporalia secundum situm, sed potius secundum secundum situm, sed potius secundum

93 93

ordinem sed sufficit conversio sola ordinem sed sufficit conversio sola per voluntatem cognoscendi hoc determi- per voluntatem cognoscendi hoc determi-

nare. nare.

Quomodo autem fit scientia vel con- Quomodo autem fit scientia vel con- ceptio hujus ab ipso, vel in ipso, infra ceptio hujus ab ipso, vel in ipso, infra habet dici. habet dici.

Et per hoc patet etiam evasio ab im- Et per hoc patet etiam evasio ab im- possibilibus quæ occurrunt tribus sol- possibilibus quæ occurrunt tribus sol- vendi viis objectis. vendi viis objectis.

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

Utrum scientia Angelorum sit universa- Utrum scientia Angelorum sit universa- lis vel particularis, scilicet quod spe- lis vel particularis, scilicet quod spe- cies vel formæ per quas intelligunt, cies vel formæ per quas intelligunt, sunt universales vel particulares? sunt universales vel particulares?

Secundo quæritur, Utrum istæ species Secundo quæritur, Utrum istæ species vel formæ sint particulares, vel univer- vel formæ sint particulares, vel univer- sales? sales?

Et videtur, quod universales : quia Et videtur, quod universales : quia

1. Dicit Boetius, quod universale est 1. Dicit Boetius, quod universale est quod intelligitur, singulare autem dum quod intelligitur, singulare autem dum sentitur Angeli autem non habent sen- sentitur Angeli autem non habent sen- sum quo intellectus eorum determine- sum quo intellectus eorum determine- tur ergo remanent species semper uni- tur ergo remanent species semper uni- versales. versales.

2. Item, Philosophus vult, quod nihil 2. Item, Philosophus vult, quod nihil intelligitur nisi simplex, quia oportet intelligitur nisi simplex, quia oportet esse proportionem inter intelligibile et esse proportionem inter intelligibile et intellectum : intellectus autem est sim- intellectum : intellectus autem est sim- plex: ergo et intelligibile : non autem plex: ergo et intelligibile : non autem est simplex quamdiu accipitur in parti- est simplex quamdiu accipitur in parti- cularizantibus ipsum, quæ sunt materia cularizantibus ipsum, quæ sunt materia et individuantia: ergo intelligibile est et individuantia: ergo intelligibile est remotum ab illis ergo accipitur ut ubi- remotum ab illis ergo accipitur ut ubi- que et semper : ergo ut universale: ergo que et semper : ergo ut universale: ergo quidquid intelligitur est universalis spe- quidquid intelligitur est universalis spe- cies, ut videtur. cies, ut videtur.

3. Si dicas, quod hoc non videtur ve- 3. Si dicas, quod hoc non videtur ve- rum quia etiam nos intelligimus res in rum quia etiam nos intelligimus res in propria natura, et accipimus universale propria natura, et accipimus universale in se, et in esse secundum quod est in hoc in se, et in esse secundum quod est in hoc vel in illo et cum Angelus sit potentior vel in illo et cum Angelus sit potentior

94 94

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in intelligendo quam nos, Angelus ha- in intelligendo quam nos, Angelus ha- bebit illum modum potentius quam nos: bebit illum modum potentius quam nos: hoc nihil est: quia nos non possumus hoc nihil est: quia nos non possumus intelligere universale secundum esse, intelligere universale secundum esse, nisi per apparitionem individuantium et nisi per apparitionem individuantium et materiæ et hæc individuatio non fit per materiæ et hæc individuatio non fit per intentiones universales: quia ratio albe- intentiones universales: quia ratio albe- dinis nihil individuat, nec etiam ratio dinis nihil individuat, nec etiam ratio loci vel materiæ, sed hæc albedo, et hic loci vel materiæ, sed hæc albedo, et hic locus ergo etiam determinatio nostri in- locus ergo etiam determinatio nostri in- tellectus ad hujusmodi particularia, erit tellectus ad hujusmodi particularia, erit per reflexionem ad partes sensibilis ani- per reflexionem ad partes sensibilis ani- mæ in quibus sunt illæ particulares spe- mæ in quibus sunt illæ particulares spe- cies, et per reflexionem ad sensus. Cum cies, et per reflexionem ad sensus. Cum igitur tales potentiæ non sint in Angelo, igitur tales potentiæ non sint in Angelo, impossibile est suum intellectum ad par- impossibile est suum intellectum ad par- ticularia determinari. ticularia determinari.

: :

4. Si dicas, ut quidam dicunt, quod 4. Si dicas, ut quidam dicunt, quod intellectus in Angelis habet vicem sensus intellectus in Angelis habet vicem sensus et intellectus in nobis, et ideo æqualiter et intellectus in nobis, et ideo æqualiter est utriusque, scilicet universalis, et par- est utriusque, scilicet universalis, et par- ticularis hoc nullo modo esse potest, ut ticularis hoc nullo modo esse potest, ut videtur oportet enim esse proportio- videtur oportet enim esse proportio- nem inter cognoscens et cognitum, sicut nem inter cognoscens et cognitum, sicut inter potentiam et actum, ut vult Philo- inter potentiam et actum, ut vult Philo- sophus in III de Anima: sed universale sophus in III de Anima: sed universale est simplex pure, particulare autem cum est simplex pure, particulare autem cum materia et individuantibus: ergo impos- materia et individuantibus: ergo impos- sibile est, quod idem et eodem modo se sibile est, quod idem et eodem modo se habens, proportionetur utrique. habens, proportionetur utrique.

5. Si autem tu dicas, quod idem non 5. Si autem tu dicas, quod idem non eodem modo se habens, proportionetur eodem modo se habens, proportionetur eis tunc redimus ad totam difficultatem eis tunc redimus ad totam difficultatem quæstionis: quia tunc quæro, quid facit quæstionis: quia tunc quæro, quid facit ipsum diversimode se habere ad illud, ipsum diversimode se habere ad illud, cum desint sibi potentiæ affixæ organis cum desint sibi potentiæ affixæ organis quæ proportionantur particulari ? quæ proportionantur particulari ?

SI AUTEM dicas, quod Angelus non SI AUTEM dicas, quod Angelus non cognoscit nisi universale, sequitur ma- cognoscit nisi universale, sequitur ma- ximum inconveniens: quia ximum inconveniens: quia

1. Particularia non possunt inferri ex 1. Particularia non possunt inferri ex universalibus, eo quod non sunt in illo universalibus, eo quod non sunt in illo nisi potentia ergo Angeli res particu- nisi potentia ergo Angeli res particu- lares non cognoscent, quod est contra lares non cognoscent, quod est contra Dionysium supra inductum. Dionysium supra inductum.

2. Item, Secundum hoc peribit totum 2. Item, Secundum hoc peribit totum officium custodiæ quod faciunt circa officium custodiæ quod faciunt circa nos quia nos sumus particulares, et nos quia nos sumus particulares, et

opera nostra particularia, et nihil valet. opera nostra particularia, et nihil valet. nobis custodiri speciem hominis, nisi nobis custodiri speciem hominis, nisi nos in individuo custodiamur. nos in individuo custodiamur.

SI AUTEM dicas, quod falsum est quod SI AUTEM dicas, quod falsum est quod dicunt Philosophi, quod intellectus sit dicunt Philosophi, quod intellectus sit universalium, sed potius est etiam par- universalium, sed potius est etiam par- ticularium hoc nihil est: quia licet jam ticularium hoc nihil est: quia licet jam non esset dictum Philosophi, probatum non esset dictum Philosophi, probatum est illud esse verum in præcedentibus est illud esse verum in præcedentibus rationibus, per hoc quod oportet esse rationibus, per hoc quod oportet esse proportionem inter cognoscens et cogni- proportionem inter cognoscens et cogni-

tum. tum.

SOLUTIO. Prænotandum, quod difficul- SOLUTIO. Prænotandum, quod difficul- tatem istius quæstionis ostendunt diversæ tatem istius quæstionis ostendunt diversæ sententiæ etiam Auctorum. Unde Isaac sententiæ etiam Auctorum. Unde Isaac et Rabbi Moyses, Philosophi Judæorum, et Rabbi Moyses, Philosophi Judæorum, hac difficultate coacti, auferebant ab hac difficultate coacti, auferebant ab Angelis quos secundum legem coacti Angelis quos secundum legem coacti sunt ponere, notitiam particularium, et sunt ponere, notitiam particularium, et dicebant ipsos Angelos esse intelligentias dicebant ipsos Angelos esse intelligentias moventes orbes, et non cognoscere par- moventes orbes, et non cognoscere par- ticularia, sed potius influere orbibus vel ticularia, sed potius influere orbibus vel motoribus orbium formas simplices, quæ motoribus orbium formas simplices, quæ ad particularia determinantur per diver- ad particularia determinantur per diver- sitatem motus et materiæ et accidentium sitatem motus et materiæ et accidentium materiæ et ideo diversitas particularium materiæ et ideo diversitas particularium neque descendit ab intelligentia, nec neque descendit ab intelligentia, nec scitur ab ea nisi per accidens, scilicet in scitur ab ea nisi per accidens, scilicet in quantum est causata per motum orbis, quantum est causata per motum orbis, et non ut est hæc vel illa. Alii autem et non ut est hæc vel illa. Alii autem magis errantes, dixerunt Angelos non magis errantes, dixerunt Angelos non esse circa nos, sed tantum circa Deum, esse circa nos, sed tantum circa Deum, et accipere revelationes universales, et et accipere revelationes universales, et secundum præceptum obedire eis mate- secundum præceptum obedire eis mate- riam ut fiat hoc vel illud. riam ut fiat hoc vel illud.

Sed omnia hæc in fide refutamus no- Sed omnia hæc in fide refutamus no- stra, et oportet nos quærere viam com- stra, et oportet nos quærere viam com- petentem fidei: et ideo dici potest, quod petentem fidei: et ideo dici potest, quod illæ species neque sunt universales, ne- illæ species neque sunt universales, ne- que particulares, sed ad universale et par- que particulares, sed ad universale et par- ticulare cognoscendum et hoc sic pa- ticulare cognoscendum et hoc sic pa- tet Universale et particulare dividunt tet Universale et particulare dividunt speciem abstractam : quoniam si accipia- speciem abstractam : quoniam si accipia- tur a re cum materia et his quæ particu- tur a re cum materia et his quæ particu- lant eam, dicimus eam esse hujus, et lant eam, dicimus eam esse hujus, et particularis si autem accipiatur sine particularis si autem accipiatur sine his, tunc accipitur prout est una apud his, tunc accipitur prout est una apud

IN II SENTENT. DIST. III, I, ART. 17. IN II SENTENT. DIST. III, I, ART. 17.

95 95

omnes, et sic est ubique et semper ea- omnes, et sic est ubique et semper ea- dem et in omni præterito et in omni fu- dem et in omni præterito et in omni fu- turo, et tunc dicimus eam esse universa- turo, et tunc dicimus eam esse universa- lem. Sed est etiam forma non abstra- lem. Sed est etiam forma non abstra- ctionis, sed compositionis, et hæc duplex ctionis, sed compositionis, et hæc duplex est. Est enim quædam procedens ab ar- est. Est enim quædam procedens ab ar- tifice in artificiatum, et hanc absque du- tifice in artificiatum, et hanc absque du- bio necesse est esse simplicem, secun- bio necesse est esse simplicem, secun- dum quod est in mente artificis: et sic- dum quod est in mente artificis: et sic- ut egreditur, ita accipit conditiones ma- ut egreditur, ita accipit conditiones ma- teriæ et materiam, et talis est forma artis teriæ et materiam, et talis est forma artis humanæ. Alia est secundum modum ar- humanæ. Alia est secundum modum ar- tificis primi, cujus nihil fit in materia, tificis primi, cujus nihil fit in materia, nec sustantia sua, nec species quæ est in nec sustantia sua, nec species quæ est in ipso sed species quæ ipse est, et in ipso ipso sed species quæ ipse est, et in ipso est, est ratio regulans et faciens hanc est, est ratio regulans et faciens hanc speciem quæ producitur sua virtute in speciem quæ producitur sua virtute in materia et huic similes secundum ali- materia et huic similes secundum ali- quid ponimus species Angelorum quibus quid ponimus species Angelorum quibus cognoscunt sunt enim regulares sibi ad cognoscunt sunt enim regulares sibi ad cognoscendum res, sive sint universales, cognoscendum res, sive sint universales, sive particulares: sed non sunt aliquid sive particulares: sed non sunt aliquid particularium, vel universalium: et ideo particularium, vel universalium: et ideo patet, quod non competit eis divisio per patet, quod non competit eis divisio per universale et particulare, sicut nec ideæ universale et particulare, sicut nec ideæ primæ. primæ.

Et tunc non restat nobis solvere, nisi Et tunc non restat nobis solvere, nisi duo, scilicet quæ proportio sit inter in- duo, scilicet quæ proportio sit inter in- tellectum et speciem, et utrum una sit tellectum et speciem, et utrum una sit universalis et particularis ? universalis et particularis ?

Ad primum dico, quod est proportio Ad primum dico, quod est proportio simplicis ad simplex: quia species in ip- simplicis ad simplex: quia species in ip- so est secundum effluxum a Deo in crea- so est secundum effluxum a Deo in crea- tione, et tunc habet simplicitatem non tione, et tunc habet simplicitatem non depuratam a particulantibus, sed quæ depuratam a particulantibus, sed quæ est per imitationem ideæ primæ quan- est per imitationem ideæ primæ quan- tum potest. tum potest.

Ad aliud dicendum, quod particularis Ad aliud dicendum, quod particularis et universalis illius quod non dividitur et universalis illius quod non dividitur nisi sola divisione materiæ est una nume- nisi sola divisione materiæ est una nume- ro species in cognitione Angeli: sed alia ro species in cognitione Angeli: sed alia est species universalis, quæ dividitur di- est species universalis, quæ dividitur di- visione formali per differentias, ut gene- visione formali per differentias, ut gene- ralissimum, et subalternum. ralissimum, et subalternum.

Quid autem individuet et determinet Quid autem individuet et determinet ad hoc et illud cognoscendum, jam erit ad hoc et illud cognoscendum, jam erit quæstio. quæstio.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

Utrum scientia Angelorum sit omnium, Utrum scientia Angelorum sit omnium, et casualium, et fortuitorum, et om- et casualium, et fortuitorum, et om- nium quæ quocumque modo in noti- nium quæ quocumque modo in noti- tiam venire possunt ? tiam venire possunt ?

Tertio igitur quæritur, Utrum sua Tertio igitur quæritur, Utrum sua scientia sit omnium, et casualium, et for- scientia sit omnium, et casualium, et for- tuitorum, et omnium quæ quocumque tuitorum, et omnium quæ quocumque modo in notitiam procedere possunt ? modo in notitiam procedere possunt ?

Videtur autem quod sie: quia omnia Videtur autem quod sie: quia omnia quæcumque fiunt quocumque modo, sive quæcumque fiunt quocumque modo, sive a causa per se, sive a causa per accidens, a causa per se, sive a causa per accidens, dummodo facta sint, cognoscimus per dummodo facta sint, cognoscimus per potentias naturales quas habemus sine potentias naturales quas habemus sine revelatione aliqua: ergo cum non im- revelatione aliqua: ergo cum non im- perfectior sit Angelus, ipse etiam co- perfectior sit Angelus, ipse etiam co- gnoscet omnia illa per naturam absque gnoscet omnia illa per naturam absque revelatione. revelatione.

: :

la 1. la 1.

SED TUNC quæritur, Quid determinet Questiuncu- SED TUNC quæritur, Quid determinet Questiuncu- vel contrahat speciem suam, quod effi- vel contrahat speciem suam, quod effi- ciatur species ratio cognoscendi hoc vel ciatur species ratio cognoscendi hoc vel illud? Id enim quo commune fit pro- illud? Id enim quo commune fit pro- prium, non potest esse commune, sed prium, non potest esse commune, sed proprium cum igitur non sit proprium proprium cum igitur non sit proprium hujusmodi in Angelo, ut supra probatum hujusmodi in Angelo, ut supra probatum est, impossibile est quod habeat illud, nisi est, impossibile est quod habeat illud, nisi accipiendo a re cujus est proprium illud: accipiendo a re cujus est proprium illud: et tunc redit prima difficultas, quod nos et tunc redit prima difficultas, quod nos oportet dare Angelo potentias quibus. oportet dare Angelo potentias quibus. illud proprium accipiat, quod absurdum illud proprium accipiat, quod absurdum reputo. reputo.

cula 2. cula 2.

S₁ DICAS, quod voluntas cognoscendi Quæstiun- S₁ DICAS, quod voluntas cognoscendi Quæstiun- appropriat, tunc quæro, Unde venit vo- appropriat, tunc quæro, Unde venit vo- luntas cognoscendi hoc Voluntas enim luntas cognoscendi hoc Voluntas enim hujus non est nisi præexistente notitia hujus non est nisi præexistente notitia hujus: quia ignoti nulla est voluntas: hujus: quia ignoti nulla est voluntas: ergo cum dicis, voluntas cognoscendi ergo cum dicis, voluntas cognoscendi hoc, jam ponis notitiam hujus esse apud hoc, jam ponis notitiam hujus esse apud eum et quæro, Unde illa venerit ? et in eum et quæro, Unde illa venerit ? et in solutione hujus rationis est tota difficul- solutione hujus rationis est tota difficul- tas hujus quæstionis. tas hujus quæstionis.

Quæstiun- Quæstiun- cula 3. cula 3.

Solutio. Solutio.

96 96

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Tamen propter pravum intellectum Tamen propter pravum intellectum quorumdam quæritur de hoc, Qualiter quorumdam quæritur de hoc, Qualiter unus Angelus intelligit alium Angelum unus Angelus intelligit alium Angelum qui juxta ipsum est per æqualitatem na- qui juxta ipsum est per æqualitatem na- turæ ? Videtur enim, quod intelligendo turæ ? Videtur enim, quod intelligendo illum ille sit substantialiter idem cum illum ille sit substantialiter idem cum intellectu ipsius : quia ita dicit Aristote- intellectu ipsius : quia ita dicit Aristote- les in III de Anima: In his quæ sunt les in III de Anima: In his quæ sunt sine materia, idem est intellectus et quod sine materia, idem est intellectus et quod intelligitur scientia namque specula- intelligitur scientia namque specula- tiva et quod speculativum est, idem est : tiva et quod speculativum est, idem est : Angelus autem est sine materia: ergo Angelus autem est sine materia: ergo cum intelligitur, est idem cum intellectu cum intelligitur, est idem cum intellectu Angeli intelligentis. Et idem etiam alibi Angeli intelligentis. Et idem etiam alibi dicit, sed hoc sufficiat. dicit, sed hoc sufficiat.

1 1

SOLUTIO. Dicendum, quod Angelus non SOLUTIO. Dicendum, quod Angelus non habet scientiam futurorum contingen- habet scientiam futurorum contingen- tium sed cognoscit ea cum facta fue- tium sed cognoscit ea cum facta fue- rint, nihil accipiendo a rebus, sed potius rint, nihil accipiendo a rebus, sed potius suam quam habet speciem, ponendo cir- suam quam habet speciem, ponendo cir- ca ipsas. Et ad hoc intelligendum no- ca ipsas. Et ad hoc intelligendum no- tandum, quod sicut recitat Avicenna et tandum, quod sicut recitat Avicenna et Alpharabius, opinio quorumdam fuit de Alpharabius, opinio quorumdam fuit de sensu visus, quod sensibile non haberet sensu visus, quod sensibile non haberet se aliquo modo ut agens ad visum, velut se aliquo modo ut agens ad visum, velut conferens speciem visui, sed potius quod conferens speciem visui, sed potius quod ipsa vis visiva virtualiter egrederetur in ipsa vis visiva virtualiter egrederetur in radio emisso, et supponeret se rei sen- radio emisso, et supponeret se rei sen- sibili, et se ponendo circa eam, determi- sibili, et se ponendo circa eam, determi- naretur ad hoc vel ad illud videre, nihil naretur ad hoc vel ad illud videre, nihil accipiendo ab ipso, et postea apud se ani- accipiendo ab ipso, et postea apud se ani- ma formaret imaginem illius rei, qua ma formaret imaginem illius rei, qua Adquæst.1. etiam re absente imaginaretur eam : ita Adquæst.1. etiam re absente imaginaretur eam : ita possumus dicere, non quidem approban- possumus dicere, non quidem approban- do opinionem illorum, sed simile acci- do opinionem illorum, sed simile acci- piendo, quod Angelus habet apud se piendo, quod Angelus habet apud se species, et quod nostræ speciei facit ac- species, et quod nostræ speciei facit ac- ceptio per sensum, convenit suæ speciei ceptio per sensum, convenit suæ speciei directio ad locum et ad ea quæ sunt in directio ad locum et ad ea quæ sunt in loco spiritualia vel corporalia: et ideo loco spiritualia vel corporalia: et ideo illa directio quæ est conversio in volun- illa directio quæ est conversio in volun- tate cognoscendi locata in loco qui notus tate cognoscendi locata in loco qui notus est sibi, quia locus habet necessitatem est sibi, quia locus habet necessitatem ordinis in natura, sed non locata omnia : ordinis in natura, sed non locata omnia : unde dirigendo se ad locum sub specie- unde dirigendo se ad locum sub specie- bus quas habet, certificatur de locatis, et bus quas habet, certificatur de locatis, et

1 ARISTOTELES, Lib. III de Anima, tex. 15, 1 ARISTOTELES, Lib. III de Anima, tex. 15,

determinantur species ejus per directio- determinantur species ejus per directio- nem ad rem, et cum retrahit se, remanet nem ad rem, et cum retrahit se, remanet intentio determinationis apud illum, non intentio determinationis apud illum, non quam accepit a rebus, sed quam ipse quam accepit a rebus, sed quam ipse fecit per directionem sui ad rem, et sub fecit per directionem sui ad rem, et sub illa cognoscit rem, etiam quando se non illa cognoscit rem, etiam quando se non dirigit et sic non habebit cognitionem dirigit et sic non habebit cognitionem determinatam contingentium futurorum, determinatam contingentium futurorum, nisi cum sunt, et sic hoc modo omnia nisi cum sunt, et sic hoc modo omnia particularia cognoscit et soluta est tota particularia cognoscit et soluta est tota difficultas, ut videtur. difficultas, ut videtur.

-A -A

SI AUTEM quæritur, Quid excitat ad di- SI AUTEM quæritur, Quid excitat ad di- rigendum se ad hunc locum? Dico, rigendum se ad hunc locum? Dico, quod voluntas cognoscendi ea quæ sunt quod voluntas cognoscendi ea quæ sunt in loco isto, quæ tamen non sunt per no- in loco isto, quæ tamen non sunt per no- titiam determinata apud ipsum : sicut titiam determinata apud ipsum : sicut mea voluntas cum scio locum et indeter- mea voluntas cum scio locum et indeter- minate scio aliquid esse in loco vel non minate scio aliquid esse in loco vel non esse, excitat me ad dirigendum illuc ad- esse, excitat me ad dirigendum illuc ad- spectum, et tunc si visus meus egrede- spectum, et tunc si visus meus egrede- retur, acciperet notitiam rei ponendo se retur, acciperet notitiam rei ponendo se circa eam, et nihil recipiendo ab ipsa: circa eam, et nihil recipiendo ab ipsa: sed reversus formaret imaginem similem sed reversus formaret imaginem similem illi. illi.

AD HOC autem quod objicitur de cog- AD HOC autem quod objicitur de cog- nitione Angeli, dicendum quod objectio nitione Angeli, dicendum quod objectio provenit ex mala intelligentia litteræ provenit ex mala intelligentia litteræ Aristotelis quia Angelus non est sim- Aristotelis quia Angelus non est sim- plex simplicitate intelligibili : quia sim- plex simplicitate intelligibili : quia sim- plicitas intelligibilis est intentio abstra- plicitas intelligibilis est intentio abstra- cta ab hoc individuante et illa abstra- cta ab hoc individuante et illa abstra- ctio est in Angelo, sicut in asino æqua- ctio est in Angelo, sicut in asino æqua- lis sed loquitur Aristoteles ibi, qualiter lis sed loquitur Aristoteles ibi, qualiter se habet intellectus in actu ad intelle- se habet intellectus in actu ad intelle- ctum in potentia, et dicit quod intelle- ctum in potentia, et dicit quod intelle- ctus in actu est sicut res intellecta, et est ctus in actu est sicut res intellecta, et est idem illi quia et res et intellectus sunt idem illi quia et res et intellectus sunt in actu uno qui est scientia rei intelle- in actu uno qui est scientia rei intelle- ctæ. Et hoc est quod subdit, quod scien- ctæ. Et hoc est quod subdit, quod scien- tia speculativa, hoc est, species intelle- tia speculativa, hoc est, species intelle- ctus speculativi est forma rei et actus. ctus speculativi est forma rei et actus. Unde ipse loquitur ibi de omni intelligi- Unde ipse loquitur ibi de omni intelligi- bili secundum actum et ideo in fine bili secundum actum et ideo in fine capituli dicit, quod intellectus est species capituli dicit, quod intellectus est species specierum, et sensus species sensibilium, specierum, et sensus species sensibilium,

2 2

IDEM, Lib. XII Metaphysicæ, tex. 15. IDEM, Lib. XII Metaphysicæ, tex. 15.

IN II SENTENT. DIST. III, K, ART. 18. IN II SENTENT. DIST. III, K, ART. 18.

lis. lis.

97 97

sicut manus organum organorum : et sed aliter a nobis, et aliter ab Ange- sicut manus organum organorum : et sed aliter a nobis, et aliter ab Ange- ideo nulla est objectio: Angelus enim ideo nulla est objectio: Angelus enim intelligitur per speciem, sicut asinus: intelligitur per speciem, sicut asinus:

K. An aliquam Dei habuerint dilectionem, vel sui invicem ? K. An aliquam Dei habuerint dilectionem, vel sui invicem ?

Solet etiam quæri, Utrum aliquam Dei vel sui dilectionem invicem ha- Solet etiam quæri, Utrum aliquam Dei vel sui dilectionem invicem ha- buerint? Ad quod dici potest, quod naturalem dilectionem habebant, ut buerint? Ad quod dici potest, quod naturalem dilectionem habebant, ut memoriam, intellectum, et ingenium, qua Deum et se aliquatenus dilige- memoriam, intellectum, et ingenium, qua Deum et se aliquatenus dilige- bant per quam tamen non merebantur. bant per quam tamen non merebantur.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

Utrum Angeli vel Dei vel sui invicem Utrum Angeli vel Dei vel sui invicem dilectionem habuerint? dilectionem habuerint?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit ibi, « Solet etiam quæri, Utrum ali- ibi, « Solet etiam quæri, Utrum ali- quam Dei vel sui invicem dilectionem quam Dei vel sui invicem dilectionem habuerint, etc. >> habuerint, etc. >>

Et est illa quæstio de dilectione natu- Et est illa quæstio de dilectione natu- rali, non intellectis Angelis nisi in statu rali, non intellectis Angelis nisi in statu naturalium, utrum potuerunt Deum dili- naturalium, utrum potuerunt Deum dili- gere super se, et super omnia? gere super se, et super omnia?

Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

1. Illa dilectio est charitatis et cha- 1. Illa dilectio est charitatis et cha- ritatem secundum hanc expositionem ritatem secundum hanc expositionem non habebant. non habebant.

2. Item, Hoc est diligere Deum ex toto 2. Item, Hoc est diligere Deum ex toto corde, et ex tota mente, et ex omnibus corde, et ex tota mente, et ex omnibus viribus hoc autem præceptum (ut dicit viribus hoc autem præceptum (ut dicit Augustinus) non impletur etiam ab eo Augustinus) non impletur etiam ab eo qui habet gratiam quamdiu est in via: qui habet gratiam quamdiu est in via: ergo multo minus Angelus in statu na- ergo multo minus Angelus in statu na- turalium potuit hoc implere. turalium potuit hoc implere.

3. Item, Hoc est summum merito- 3. Item, Hoc est summum merito- rum ad summum autem meritorum na- rum ad summum autem meritorum na-

XXVII XXVII

tura non sufficit: ergo nec hoc in statu tura non sufficit: ergo nec hoc in statu naturalium facere potuit. naturalium facere potuit.

4. Item, Hoc est summum præmiorum 4. Item, Hoc est summum præmiorum quod toto corde super omnia diligamus quod toto corde super omnia diligamus Deum ergo ad hoc non sufficit na- Deum ergo ad hoc non sufficit na-

tura. tura.

5. Item, Dicit Bernardus, quod natura 5. Item, Dicit Bernardus, quod natura est in se curva, et nihil diligit nisi se, et est in se curva, et nihil diligit nisi se, et propter se ergo videtur, quod natura propter se ergo videtur, quod natura non extendat se ad diligendum primum non extendat se ad diligendum primum propter se, et super omnia. propter se, et super omnia.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Aut dilexit Deum propter se, et su- 1. Aut dilexit Deum propter se, et su- per omnia aut non. Si sic, habeo pro- per omnia aut non. Si sic, habeo pro- positum. Si non, ergo dilexit se plus positum. Si non, ergo dilexit se plus quam Deum ergo de via fecit finem: quam Deum ergo de via fecit finem: ergo peccat mortaliter. ergo peccat mortaliter.

2. Item, Si dilexit se plusquam 2. Item, Si dilexit se plusquam Deum ergo amore inhæsit sibiipsi pro- Deum ergo amore inhæsit sibiipsi pro- pter seipsum : ergo fruebatur se, ut vi- pter seipsum : ergo fruebatur se, ut vi- detur ergo mortaliter peccavit. detur ergo mortaliter peccavit.

3. Item, In primo statu cognovit 3. Item, In primo statu cognovit Deum esse super omnia bonum, et per Deum esse super omnia bonum, et per se ergo eadem ratione, voluntate non se ergo eadem ratione, voluntate non existente debiliore quam intellectu, existente debiliore quam intellectu, etiam potuit diligere propter se et super etiam potuit diligere propter se et super omnia. Si dicas, quod non tenebatur in omnia. Si dicas, quod non tenebatur in primo statu, cum non posset: hoc nihil primo statu, cum non posset: hoc nihil est quia ille qui non habet gratiam et est quia ille qui non habet gratiam et est in peccato, magis est impotens quam est in peccato, magis est impotens quam Angelus et tamen peccat mortaliter si Angelus et tamen peccat mortaliter si

: :

7 7

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad object. Ad object. 1 et 2. 1 et 2.

Ad objet. 4. Ad objet. 4.

98 98

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

de via aliquando facit finem, et fruitur de via aliquando facit finem, et fruitur creatura plus quam Creatore. creatura plus quam Creatore.

4. Item, Si naturalia dicantur ea quæ 4. Item, Si naturalia dicantur ea quæ sunt præter gratiam gratum facientem, sunt præter gratiam gratum facientem, tunc nos legimus in libris Philosopho- tunc nos legimus in libris Philosopho- rum et Stoicorum, quod quidam hone- rum et Stoicorum, quod quidam hone- stum in quo ponebant felicitatem, dilige- stum in quo ponebant felicitatem, dilige- bant propter se et super omnia, ita quod bant propter se et super omnia, ita quod potius se occidi passi sunt quam recede- potius se occidi passi sunt quam recede- re ab honesto: si ergo natura] potest re ab honesto: si ergo natura] potest hoc in minus bono, multo magis Ange- hoc in minus bono, multo magis Ange- lus fortior homine in omnibus naturali- lus fortior homine in omnibus naturali- bus potuit hoc ad majus bonum, scilicet bus potuit hoc ad majus bonum, scilicet increatum. increatum.

SOLUTIO. Dicendum, quod hic sunt SOLUTIO. Dicendum, quod hic sunt duæ opiniones. Una est Antisiodorensis, duæ opiniones. Una est Antisiodorensis, qui concedit primo inductas objectiones, qui concedit primo inductas objectiones, et solvit sequentes, dicens quod est du- et solvit sequentes, dicens quod est du- plex dilectio, scilicet amicitiæ, et concu- plex dilectio, scilicet amicitiæ, et concu- piscentiæ. Amicitiæ est in qua volo mihi piscentiæ. Amicitiæ est in qua volo mihi et alii bonum. Concupiscentiæ autem, et alii bonum. Concupiscentiæ autem, qua desidero res ut perfruar eis. Secun- qua desidero res ut perfruar eis. Secun- dum primum modum diligo amicum. dum primum modum diligo amicum. Secundo modo diligo cibum, vel aliud Secundo modo diligo cibum, vel aliud mihi dulce quo frui volo. mihi dulce quo frui volo.

Dicit ergo, quod dilectione amicitiæ Dicit ergo, quod dilectione amicitiæ non poterant diligere Deum plusquam non poterant diligere Deum plusquam se quia intensius volebant sibi bonum se quia intensius volebant sibi bonum quam Deosed Deo volebant majus bo- quam Deosed Deo volebant majus bo- num, scilicet, dilectione concupiscentiæ, num, scilicet, dilectione concupiscentiæ, cum divinum bonum sit dulcius quam cum divinum bonum sit dulcius quam Angelicum, plus diligebant Deum quam Angelicum, plus diligebant Deum quam seipsos et hoc tamen retulerunt ad se- seipsos et hoc tamen retulerunt ad se- ipsos. Et ad id quod objicitur de peccato, ipsos. Et ad id quod objicitur de peccato, dicit quod non tenebantur nisi gratia ac- dicit quod non tenebantur nisi gratia ac- cepta. cepta.

AD ALIUD dicendum, quod illi dilexe- AD ALIUD dicendum, quod illi dilexe- runt honestum dilectione concupiscen- runt honestum dilectione concupiscen- tiæ, et non amicitiæ : et quia fructu tiæ, et non amicitiæ : et quia fructu illius amarum erat eis carere, potius illius amarum erat eis carere, potius eligebant mori. eligebant mori.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est de AD ALIUD dicendum, quod aliud est de

quo quo

homine quia ille est in statu in homine quia ille est in statu in debet habere gratiam : et si non habet, debet habere gratiam : et si non habet, hoc est ex culpa sua :sed Angelus hoc est ex culpa sua :sed Angelus non quia sibi erat datum tempus pro- non quia sibi erat datum tempus pro- bationis naturalium suorum, ut supra bationis naturalium suorum, ut supra dictum est sicut catulus non dicitur dictum est sicut catulus non dicitur cæcus ante nonum diem. cæcus ante nonum diem.

SED PHILIPPUS cancellarius aliter dicit, SED PHILIPPUS cancellarius aliter dicit, et puto quod verius, scilicet quod in et puto quod verius, scilicet quod in primo statu, etiamsi non ponantur ha- primo statu, etiamsi non ponantur ha- bere charitatem, diligere poterant Deum bere charitatem, diligere poterant Deum etiam propter se, et super omnia. Sed etiam propter se, et super omnia. Sed cum dicitur propter se, ly propter pot- cum dicitur propter se, ly propter pot- est notare causam unam tantum, scilicet est notare causam unam tantum, scilicet finalem, et tunc competit dilectioni na- finalem, et tunc competit dilectioni na- turali, quæ non causatur effective a pri- turali, quæ non causatur effective a pri- ma bonitate, sed dirigitur in eam ut in ma bonitate, sed dirigitur in eam ut in finem, et causatur a naturali cognitione finem, et causatur a naturali cognitione summi boni et tunc non est charitatis, summi boni et tunc non est charitatis, nec meriti, nec summus gradus vel in nec meriti, nec summus gradus vel in via, vel in patria. Si autem dicat duas via, vel in patria. Si autem dicat duas causas simul, scilicet efficientem et fina- causas simul, scilicet efficientem et fina- lem tunc est actus charitatis, et sum- lem tunc est actus charitatis, et sum- mus in via secundum modum viæ, et mus in via secundum modum viæ, et summus in patria secundum modum summus in patria secundum modum patriæ et de hoc multa notata sunt in patriæ et de hoc multa notata sunt in III libro Sententiarum, distinct. XVII, de III libro Sententiarum, distinct. XVII, de charitate. charitate.

Per hoc patet solutio totius illius quod Per hoc patet solutio totius illius quod contra eum alii objiciunt, præter quam contra eum alii objiciunt, præter quam ad dictum Bernardi et ad hoc dicen- ad dictum Bernardi et ad hoc dicen- dum, quod ratio naturalis consideratur dum, quod ratio naturalis consideratur dupliciter, scilicet ut natura, et sic dupliciter, scilicet ut natura, et sic curva est ad modum suum et ut delibe- curva est ad modum suum et ut delibe- rativa et inquisitiva honesti et boni, et rativa et inquisitiva honesti et boni, et sic potest aliquid diligere plusquam se, sic potest aliquid diligere plusquam se, sicut multi fecerunt qui charitatem num- sicut multi fecerunt qui charitatem num- quam habuerunt. quam habuerunt.

IN II SENTENT. DIST. IV, A. IN II SENTENT. DIST. IV, A.

99 99

99 99

DISTINCTIO IV. DISTINCTIO IV.

De habitibus beatitudinis et miseriæ Angelorum. De habitibus beatitudinis et miseriæ Angelorum.

A. An perfectos et beatos creavit Deus Angelos, an miseros et imperfectos ? A. An perfectos et beatos creavit Deus Angelos, an miseros et imperfectos ?

Post hæc videndum est, Utrum perfectos et beatos creavit Deus Ange- Post hæc videndum est, Utrum perfectos et beatos creavit Deus Ange- los, an miseros et imperfectos ? Ad quod dici potest, quod nec in beatitu- los, an miseros et imperfectos ? Ad quod dici potest, quod nec in beatitu- dine, nec in miseria creati sunt. Miseri enim ante peccatum esse non po- dine, nec in miseria creati sunt. Miseri enim ante peccatum esse non po- tuerunt: quia ex peccato miseria est. Nam si non fuisset peccatum, nulla tuerunt: quia ex peccato miseria est. Nam si non fuisset peccatum, nulla esset miseria. Beati quoque numquam fuerunt illi qui ceciderunt : quia esset miseria. Beati quoque numquam fuerunt illi qui ceciderunt : quia sui eventus ignari fuerunt, id est, peccati, et supplicii futuri. Si enim lap- sui eventus ignari fuerunt, id est, peccati, et supplicii futuri. Si enim lap- sum suum præsciverunt, aut vitare voluerunt, sed non potuerunt, et ita sum suum præsciverunt, aut vitare voluerunt, sed non potuerunt, et ita erant miseri aut potuerunt, sed noluerunt, et ita erant stulti et maligni. erant miseri aut potuerunt, sed noluerunt, et ita erant stulti et maligni. Ideoque dicimus, quia non erant præscii eventus sui: nec eis data est co- Ideoque dicimus, quia non erant præscii eventus sui: nec eis data est co- gnitio eorum quæ futura erant super eos. Boni vero et qui perstiterunt, gnitio eorum quæ futura erant super eos. Boni vero et qui perstiterunt, forte suæ beatitudinis præscii fuerunt. Unde Augustinus super Genesim : forte suæ beatitudinis præscii fuerunt. Unde Augustinus super Genesim : Quomodo, inquit, beatus inter Angelos fuit, qui futuri peccati atque sup- Quomodo, inquit, beatus inter Angelos fuit, qui futuri peccati atque sup- plicii præscius non fuit? plicii præscius non fuit?

Quæritur autem, cur non fuerit ? Forte hoc Deus revelare diabolo noluit Quæritur autem, cur non fuerit ? Forte hoc Deus revelare diabolo noluit quid facturus, vel passurus esset: cæteris vero revelare voluit, quod in quid facturus, vel passurus esset: cæteris vero revelare voluit, quod in unitate mansuri essent'. His verbis videtur Augustinus significare, quod unitate mansuri essent'. His verbis videtur Augustinus significare, quod Angeli qui corruerunt, non fuerunt præscii sui casus, ideoque beati non Angeli qui corruerunt, non fuerunt præscii sui casus, ideoque beati non fuerunt. Et quod Angeli qui perstiterunt, beatitudinem sibi affuturam præ- fuerunt. Et quod Angeli qui perstiterunt, beatitudinem sibi affuturam præ- sciverunt, atque de ea certi in spe exstiterunt, unde quodammodo jam beati sciverunt, atque de ea certi in spe exstiterunt, unde quodammodo jam beati erant. Et revera si ita fuisset, posset illos dici aliquo modo fuisse beatos: erant. Et revera si ita fuisset, posset illos dici aliquo modo fuisse beatos: alios vero non, qui nesciverunt eventum suum. alios vero non, qui nesciverunt eventum suum.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Genes. ad litteram, cap. 17. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Genes. ad litteram, cap. 17.

100 100

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

B. Quod opinando Augustinus hoc dixerit, non asserendo, scilicet, quod Angeli qui B. Quod opinando Augustinus hoc dixerit, non asserendo, scilicet, quod Angeli qui perstiterunt, præscii fuerunt futuri boni. perstiterunt, præscii fuerunt futuri boni.

2 2

Sed hoc magis opinando, et quærendo dicit Augustinus, quam asseren- Sed hoc magis opinando, et quærendo dicit Augustinus, quam asseren- do. Unde et huic opinioni opponens consequenter subdit: Sed quare dis- do. Unde et huic opinioni opponens consequenter subdit: Sed quare dis- cernebantur illi a cæteris ? ut Deus istis quæ ad ipsos pertinerent non cernebantur illi a cæteris ? ut Deus istis quæ ad ipsos pertinerent non revelaret, aliis vero revelaret : cum non prius sit ipse ultor, quam aliquis revelaret, aliis vero revelaret : cum non prius sit ipse ultor, quam aliquis peccator: non enim damnat ipse innocentes * ? Hic videtur innuere, quod peccator: non enim damnat ipse innocentes * ? Hic videtur innuere, quod nec peccaturis futurum malum, nec permansuris futurum bonum revela- nec peccaturis futurum malum, nec permansuris futurum bonum revela- verit ideoque nec illi qui ceciderunt, umquam, nec illi qui perstiterunt, verit ideoque nec illi qui ceciderunt, umquam, nec illi qui perstiterunt, usque ad consummationem beati fuerunt: quia beati non poterant esse, si usque ad consummationem beati fuerunt: quia beati non poterant esse, si de beatitudine certi non erant, vel si damnationis incerti erant. Unde Au- de beatitudine certi non erant, vel si damnationis incerti erant. Unde Au- gustinus in eodem: Dicere, inquit, de Angelis quod in suo genere beati gustinus in eodem: Dicere, inquit, de Angelis quod in suo genere beati esse possent, damnationis vel salutis incerti: quibus nec spes esset quod esse possent, damnationis vel salutis incerti: quibus nec spes esset quod mutandi essent in melius, nimia præsumptio est. Quomodo enim beati mutandi essent in melius, nimia præsumptio est. Quomodo enim beati esse possunt, quibus est incerta sua beatitudo ³ ? esse possunt, quibus est incerta sua beatitudo ³ ?

C. Summam colligit prædictorum, confirmans omnes Angelos ante confirmatio- C. Summam colligit prædictorum, confirmans omnes Angelos ante confirmatio- nem, vel lapsum, non fuisse beatos, nisi per beatitudinem accipiat illum statum nem, vel lapsum, non fuisse beatos, nisi per beatitudinem accipiat illum statum innocentiæ, in quo fuerunt ante casum. innocentiæ, in quo fuerunt ante casum.

Ex prædictis consequitur, quod Angeli qui corruerunt, numquam beati Ex prædictis consequitur, quod Angeli qui corruerunt, numquam beati fuerunt, nisi beatitudinem aliquis accipiat illum statum innocentiæ in fuerunt, nisi beatitudinem aliquis accipiat illum statum innocentiæ in quo fuerunt ante peccatum. Illi vero qui perstiterunt, aut suam beatitudi- quo fuerunt ante peccatum. Illi vero qui perstiterunt, aut suam beatitudi- nem futuram Deo revelante præscierunt, et ita spei certitudine aliquo nem futuram Deo revelante præscierunt, et ita spei certitudine aliquo modo beati fuerunt vel incerti exstiterunt suæ beatitudinis, et ita aliter modo beati fuerunt vel incerti exstiterunt suæ beatitudinis, et ita aliter beati non fuerunt quam reliqui qui ceciderunt *. Mihi autem quod poste beati non fuerunt quam reliqui qui ceciderunt *. Mihi autem quod poste rius dictum est, probabilius videtur. rius dictum est, probabilius videtur.

1 Edit. Joan. Alleaume, hæc dixit. 1 Edit. Joan. Alleaume, hæc dixit.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 17. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 17.

3 IDEM, Ibidem, cap. 19. 3 IDEM, Ibidem, cap. 19.

* IDEM, Lib. XI de Civitate Dei, cap. 13. * IDEM, Lib. XI de Civitate Dei, cap. 13.

IN II SENTENT. DIST. IV, D, E. IN II SENTENT. DIST. IV, D, E.

101 101

D. Responsio ad id quod quærebatur, An Angeli essent creati perfecti aut imper- D. Responsio ad id quod quærebatur, An Angeli essent creati perfecti aut imper- fecti? et dicitur quod perfecti fuerunt secundum aliquid, et imperfecti secundum fecti? et dicitur quod perfecti fuerunt secundum aliquid, et imperfecti secundum aliquid. aliquid.

Ad hoc autem quod quærebatur, Utrum perfecti vel imperfecti fuerunt Ad hoc autem quod quærebatur, Utrum perfecti vel imperfecti fuerunt creati? dici potest, quod quodammodo perfecti fuerint, et quodam alio creati? dici potest, quod quodammodo perfecti fuerint, et quodam alio modo imperfecti. Non enim uno modo aliquid dicitur perfectum, sed modo imperfecti. Non enim uno modo aliquid dicitur perfectum, sed pluribus. pluribus.

E. Quod tribus modis dicitur perfectum : seeundum tempus, secundum naturam, et E. Quod tribus modis dicitur perfectum : seeundum tempus, secundum naturam, et universaliter perfectum. universaliter perfectum.

Dicitur namque perfectum tribus modis. Est enim perfectum secundum Dicitur namque perfectum tribus modis. Est enim perfectum secundum tempus, et perfectum secundum naturam, et est universaliter perfectum. tempus, et perfectum secundum naturam, et est universaliter perfectum. Secundum tempus perfectum est, quod habet quidquid tempus requirit, et Secundum tempus perfectum est, quod habet quidquid tempus requirit, et convenit secundum tempus haberi : et hoc modo Angeli erant perfecti ante convenit secundum tempus haberi : et hoc modo Angeli erant perfecti ante confirmationem, vel lapsum. Secundum naturam perfectum est, quod confirmationem, vel lapsum. Secundum naturam perfectum est, quod habet quidquid debitum est, vel expedit naturæ suæ ad glorificationem : habet quidquid debitum est, vel expedit naturæ suæ ad glorificationem : et hoc modo perfecti fuerunt Angeli post confirmationem, et erunt Sancti et hoc modo perfecti fuerunt Angeli post confirmationem, et erunt Sancti post resurrectionem. Universaliter et summe perfectum est, cui nihil post resurrectionem. Universaliter et summe perfectum est, cui nihil umquam deest, et a quo universa proveniunt bona, quod est solius Dei. umquam deest, et a quo universa proveniunt bona, quod est solius Dei. Prima ergo perfectio est naturæ conditæ: secunda, naturæ glorificatæ : Prima ergo perfectio est naturæ conditæ: secunda, naturæ glorificatæ : tertia, naturæ increatæ. tertia, naturæ increatæ.

Edit. J. Alleaume, quia. Edit. J. Alleaume, quia.

102 102

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

F. Prædicta breviter tangit, addens quales fuerunt Angeli in conversione et aversione. F. Prædicta breviter tangit, addens quales fuerunt Angeli in conversione et aversione.

Quales fuerint Angeli in creatione ostensum est, boni scilicet, et non Quales fuerint Angeli in creatione ostensum est, boni scilicet, et non mali: justi, id est, innocentes, et perfecti quodammodo, alio vero modo mali: justi, id est, innocentes, et perfecti quodammodo, alio vero modo imperfecti. Beati vero non fuerunt usque ad confirmationem, nisi beati- imperfecti. Beati vero non fuerunt usque ad confirmationem, nisi beati- tudo accipiatur, ut jam dictum est, ille status innocentiæ et bonitatis in tudo accipiatur, ut jam dictum est, ille status innocentiæ et bonitatis in quo conditi sunt. quo conditi sunt.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An definitio Angeli data a Dionysio An definitio Angeli data a Dionysio sit bona? sit bona?

« Post hæc videndum est, etc. » « Post hæc videndum est, etc. » Hæc distinctio habet duas partes. In Hæc distinctio habet duas partes. In prima quæritur, Utrum beatos creavit ? prima quæritur, Utrum beatos creavit ? In secunda Utrum perfectos? ibi, D, In secunda Utrum perfectos? ibi, D, « Ad hoc autem quod quærebatur, etc. » « Ad hoc autem quod quærebatur, etc. »

In prima harum sunt tria: in quorum In prima harum sunt tria: in quorum primo ostendit, quod non potuerunt esse primo ostendit, quod non potuerunt esse beati sui eventus certi : et quod non beati sui eventus certi : et quod non