IN II SENTENT. DIST. III, B, ART. 9. IN II SENTENT. DIST. III, B, ART. 9.

75 75

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Utrum in quatuor attributis angelicæ Utrum in quatuor attributis angelicæ naturæ Angeli suscipiant magis et naturæ Angeli suscipiant magis et minus, et intendantur et remittantur? minus, et intendantur et remittantur?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Hic considerandum est, utrum in sub- « Hic considerandum est, utrum in sub- stantia spirituali, etc. » stantia spirituali, etc. »

Hic enim dicit Magister, quod in istis Hic enim dicit Magister, quod in istis recipiunt magis et minus Angeli et hoc recipiunt magis et minus Angeli et hoc non videtur: quia non videtur: quia

1. Quæcumque sequuntur speciem in 1. Quæcumque sequuntur speciem in quantum species est, sicut species non quantum species est, sicut species non recipit magis et minus, ita illa non reci- recipit magis et minus, ita illa non reci- piunt magis et minus, ut videtur. piunt magis et minus, ut videtur.

2. Item, Videtur hoc in singulis: quod 2. Item, Videtur hoc in singulis: quod enim unus non sit simplicior alio, vide- enim unus non sit simplicior alio, vide- tur, quia quæcumque nominant rem ut tur, quia quæcumque nominant rem ut in termino, non suscipiunt intensionem in termino, non suscipiunt intensionem et remissionem, nec magis nec minus: et remissionem, nec magis nec minus: simplicitas autem nominat ut in termino: simplicitas autem nominat ut in termino: ergo non recipit magis et minus. ergo non recipit magis et minus.

3. Item, Omnis simplicitas tollit com- 3. Item, Omnis simplicitas tollit com- positionem sed inter composita unum positionem sed inter composita unum non est compositius alio, quia privatio- non est compositius alio, quia privatio- nes non intenduntur nec remittuntur : nes non intenduntur nec remittuntur : ergo neque simplicitas. ergo neque simplicitas.

4. Item, Indivisibilium non est unum 4. Item, Indivisibilium non est unum indivisibilius alio : sed simplicitas ponit indivisibilius alio : sed simplicitas ponit indivisibilitatem : ergo videtur, quod indivisibilitatem : ergo videtur, quod unus non sit simplicior alio. unus non sit simplicior alio.

5. Item, Videtur idem de discretione 5. Item, Videtur idem de discretione personali: quia si differunt in illa, tunc illa personali: quia si differunt in illa, tunc illa differentia notabilis erit inter summum differentia notabilis erit inter summum et minimum Angelum. SED CONTRA: Ea- et minimum Angelum. SED CONTRA: Ea- dem discretione personali qua summus dem discretione personali qua summus discernitur a minimo, e converso mini- discernitur a minimo, e converso mini- mus discernitur a summo ergo non mus discernitur a summo ergo non suscipiunt magis et minus, ut videtur. suscipiunt magis et minus, ut videtur.

6. Item, De perspicacitate memorandi 6. Item, De perspicacitate memorandi vel intelligendi vel volendi videtur, quod vel intelligendi vel volendi videtur, quod

Cf. Infra, Dist. XXV. Cf. Infra, Dist. XXV.

non suscipiat magis et minus : quia istam non suscipiat magis et minus : quia istam diversitatem si est in eis secundum intel- diversitatem si est in eis secundum intel- lectum, necesse est reducere ad aliqua lectum, necesse est reducere ad aliqua principia causantia ipsam, sicut in nobis principia causantia ipsam, sicut in nobis velocitas ingenii reducitur in calidum velocitas ingenii reducitur in calidum bene movens, et in humidum bene mo- bene movens, et in humidum bene mo- bile: et bonitas memoriæ in siccum bile: et bonitas memoriæ in siccum non facile delebile, et siccum retinens, et non facile delebile, et siccum retinens, et hujusmodi: constat autem quod talia hujusmodi: constat autem quod talia principia non invenimus in Angelo : er- principia non invenimus in Angelo : er- go videtur, quod omnes sint ejusdem go videtur, quod omnes sint ejusdem perspicacitatis. perspicacitatis.

7. Eodem modo videtur de libero ar- 7. Eodem modo videtur de libero ar- bitrio quia libertas hæc non est nisi a bitrio quia libertas hæc non est nisi a coactione, a peccato, et a miseria, ut coactione, a peccato, et a miseria, ut habebitur infra 1 : et constat quod omnes habebitur infra 1 : et constat quod omnes illas libertates habent: ergo in libero ar- illas libertates habent: ergo in libero ar- bitrio non suscipiunt magis et minus. bitrio non suscipiunt magis et minus.

SOLUTIO. Dicendum, quod in tribus SOLUTIO. Dicendum, quod in tribus attributis suscipiunt Angeli magis et attributis suscipiunt Angeli magis et minus: sed non possum videre qualiter minus: sed non possum videre qualiter suscipiant magis et minus in quarto, suscipiant magis et minus in quarto, scilicet in discretione personali: et ideo scilicet in discretione personali: et ideo argumentum ad hoc factum concedo. argumentum ad hoc factum concedo.

unum, unum,

AD PRIMUM autem respondeo, quod li- AD PRIMUM autem respondeo, quod li- cet ista sequantur naturam communem cet ista sequantur naturam communem in Angelis, tamen fundantur super.na- in Angelis, tamen fundantur super.na- turam secundum suum esse quod habet turam secundum suum esse quod habet in Angelo et quia suum esse non est in Angelo et quia suum esse non est ideo etiam illa non sunt uno mo- ideo etiam illa non sunt uno mo- do et est simile de ingenio apud nos do et est simile de ingenio apud nos quod sequitur naturam humanam se- quod sequitur naturam humanam se- cundum esse quod habet in hoc homine,' cundum esse quod habet in hoc homine,' et in illo et ideo non est uno modo. et in illo et ideo non est uno modo. Si autem sequerentur naturam commu- Si autem sequerentur naturam commu- nem secundum se, ut habere tres angu- nem secundum se, ut habere tres angu- los sequitur triangulum, bene concede- los sequitur triangulum, bene concede- rem quod non reciperent magis et mi- rem quod non reciperent magis et mi- nus. Et hæc solutio non dicit causam. nus. Et hæc solutio non dicit causam.

ram ram

Aliter potest dici, quod ista attributa Aliter potest dici, quod ista attributa considerantur in comparatione ad natu- considerantur in comparatione ad natu- communem, et sic non recipiunt communem, et sic non recipiunt magis et minus et in comparatione ad magis et minus et in comparatione ad actum, et sic recipiunt. Et hæc solutio actum, et sic recipiunt. Et hæc solutio est minus bona. est minus bona.

AD ALIUD dicendum, quod simplicitas AD ALIUD dicendum, quod simplicitas

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4, Ad 4,

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

76 76

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in Angelo non dicitur nisi secundum quid: in Angelo non dicitur nisi secundum quid: unde etiam Magister in Littera quando- unde etiam Magister in Littera quando- que exponit per subtilitatem essentia, que exponit per subtilitatem essentia, quandoque per tenuitatem: sed verum quandoque per tenuitatem: sed verum est ubi simplicitas absolute dicitur, ibi est ubi simplicitas absolute dicitur, ibi nominari rem in termino: et hoc non nominari rem in termino: et hoc non est nisi in Deo solo. est nisi in Deo solo.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est AD ALIUD dicendum, quod hæc est falsa, quod omnis simplicitas tollit com- falsa, quod omnis simplicitas tollit com- positionem absolute: sed verum est positionem absolute: sed verum est quod tollit aliquam, illam scilicet quæ quod tollit aliquam, illam scilicet quæ est ex partibus quantitativis quantitate est ex partibus quantitativis quantitate molis: licet relinquat compositionem molis: licet relinquat compositionem essentiæ et subjecti et accidentis, et illam essentiæ et subjecti et accidentis, et illam quæ est ex partibus virtualibus: et ideo quæ est ex partibus virtualibus: et ideo non dicit omnimodam privationem com- non dicit omnimodam privationem com- positionis. positionis.

AD ALIUD dicendum, quod indivisibi- AD ALIUD dicendum, quod indivisibi- lium in eo quod indivisibilia, non est lium in eo quod indivisibilia, non est unum indivisibilius altero; sed possunt unum indivisibilius altero; sed possunt esse alia ratione divisibilia per partium esse alia ratione divisibilia per partium intellectum, licet non dividantur per intellectum, licet non dividantur per effectum et in illa ratione potest esse effectum et in illa ratione potest esse unum indivisibilius alio, sicut Deus in- unum indivisibilius alio, sicut Deus in- divisibilior Angelo: et in aliis est hoc divisibilior Angelo: et in aliis est hoc etiam facile videre. etiam facile videre.

AD SEQUENS mihi videtur concedendum AD SEQUENS mihi videtur concedendum

esse. esse.

AD ALIUD dicendum, quod diversitas in AD ALIUD dicendum, quod diversitas in perspicacitate memorandi et intelligendi perspicacitate memorandi et intelligendi in aliis reducitur ad eadem principia: in aliis reducitur ad eadem principia: sed non in nobis: quia in nobis oppo- sed non in nobis: quia in nobis oppo- sitarum complexionum conditiones vi- sitarum complexionum conditiones vi- gent in memoriis, et ingeniis: quia me- gent in memoriis, et ingeniis: quia me- lancholici in memoria, et sanguinei in lancholici in memoria, et sanguinei in ingenio sed in Angelis memoria non est ingenio sed in Angelis memoria non est nisi tentio notitiæ memoriæ simplicis, nisi tentio notitiæ memoriæ simplicis, et intelligentia est intuitio rei in notitia et intelligentia est intuitio rei in notitia illa et ideo reducuntur in unum prin- illa et ideo reducuntur in unum prin- cipium et hoc est eis diversitas in sub- cipium et hoc est eis diversitas in sub- tilitate essentiæ: hanc enim consequitur tilitate essentiæ: hanc enim consequitur id quod quidam habent formas magis id quod quidam habent formas magis simplices, et quidam minus simplices, ut simplices, et quidam minus simplices, ut infra determinabitur. infra determinabitur.

: :

AD ALIUD dicendum, quod etiamsi sint AD ALIUD dicendum, quod etiamsi sint liberi omnes a coactione per naturam, liberi omnes a coactione per naturam, non tamen æque expediti ad actum : non tamen æque expediti ad actum : quia meliora naturalia magis sunt ad quia meliora naturalia magis sunt ad actum expedita. Et similiter gratia om- actum expedita. Et similiter gratia om-

nes liberat æque a culpa, quia minima nes liberat æque a culpa, quia minima gratia nullam culpam relinquit, et hæc gratia nullam culpam relinquit, et hæc est liberas quantum ad terminum a quo: est liberas quantum ad terminum a quo: sed non æque sunt liberi quantum ad sed non æque sunt liberi quantum ad terminum ad quem: quia minor gratia terminum ad quem: quia minor gratia non æque habilitat ad actum sicut major. non æque habilitat ad actum sicut major. Et eodem modo est de gloria quoad libe- Et eodem modo est de gloria quoad libe- rationem a miseria, et in comparatione rationem a miseria, et in comparatione ad actum gloriæ. Sed tamen hic Magister ad actum gloriæ. Sed tamen hic Magister non loquitur nisi de libertate naturali, non loquitur nisi de libertate naturali, quæ est a coactione: quia non agit nisi quæ est a coactione: quia non agit nisi de naturalibus Angelorum. de naturalibus Angelorum.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An Angeli qui erant natura magis sub- An Angeli qui erant natura magis sub- tiles, erant sapientia magis perspica- tiles, erant sapientia magis perspica- ces: ita quod gratia proportionata sit ces: ita quod gratia proportionata sit naturæ et sic sit eis data, aut secun- naturæ et sic sit eis data, aut secun- dum conatum liberi arbitrii ? dum conatum liberi arbitrii ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, versus finem : « Qui enim natu- ibi, B, versus finem : « Qui enim natu- ra magis subtiles, et sapientia amplius ra magis subtiles, et sapientia amplius perspicaces, etc. » perspicaces, etc. »

Videtur hoc esse falsum. Videtur hoc esse falsum.

1. Ponamus enim eum qui minora na- 1. Ponamus enim eum qui minora na- turalia habet se ample præparare: cum turalia habet se ample præparare: cum igitur Deus respicit conatum nostrum, igitur Deus respicit conatum nostrum, videtur quod illi plus infundit de gratia. videtur quod illi plus infundit de gratia.

2. Item, Ponamus quod aliquis habens 2. Item, Ponamus quod aliquis habens gratiam cum minoribus naturalibus tota gratiam cum minoribus naturalibus tota die insistat bonis operibus devote, et die insistat bonis operibus devote, et alius cum non adeo bonis non insistat : alius cum non adeo bonis non insistat : constat quod justus remunerator Deus constat quod justus remunerator Deus remunerat illius laborem augendo sibi remunerat illius laborem augendo sibi gratiam, et alii non: ergo gratia non gratiam, et alii non: ergo gratia non respondet naturalibus solum, ut videtur respondet naturalibus solum, ut videtur dicere Magister. dicere Magister.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Matth. xxv, 15: Dedit unicuique 1. Matth. xxv, 15: Dedit unicuique secundum propriam virtutem. Et dicit secundum propriam virtutem. Et dicit Glossa, hoc est, secundum capacitatem Glossa, hoc est, secundum capacitatem naturalium. naturalium.

2. Item, Detur quod non impleat na- 2. Item, Detur quod non impleat na-

Sed Sed

olutio. olutio.

IN II SENTENT. DIST. III, C. IN II SENTENT. DIST. III, C.

turam ergo aliquid quod aptum est eum turam ergo aliquid quod aptum est eum recipere, remanet vacuum, quod est im- recipere, remanet vacuum, quod est im- possibile, cum dicat Dionysius, quod possibile, cum dicat Dionysius, quod Dei bonitas diffundit se super omnes in- Dei bonitas diffundit se super omnes in- tellectuales vultus, secundum uniuscu- tellectuales vultus, secundum uniuscu- jusque propriam analogiam. jusque propriam analogiam.

3. Item, In Psalmo CXLIV, 16: Aperis 3. Item, In Psalmo CXLIV, 16: Aperis tu manum tuam, et imples omne animal tu manum tuam, et imples omne animal benedictione. benedictione.

4. Item, Gratia est in libero arbitrio, 4. Item, Gratia est in libero arbitrio, ut dicit Augustinus, ut sessor in equo, ut dicit Augustinus, ut sessor in equo, et agens in actu: ista autem semper et agens in actu: ista autem semper sunt proportionata : sunt proportionata : ergo secundum ergo secundum quantitatem naturalium est quantitas quantitatem naturalium est quantitas gratuitorum. gratuitorum.

5. Item, In Angelis non est reducere 5. Item, In Angelis non est reducere diversitatem gratiæ ad aliquod præce- diversitatem gratiæ ad aliquod præce- dens diversum, nisi ad diversitatem na- dens diversum, nisi ad diversitatem na- turalium: quia non præcessit conatus, turalium: quia non præcessit conatus, vel meritum, præcipue secundum illos vel meritum, præcipue secundum illos qui dicunt Angelum creatum in gratia: qui dicunt Angelum creatum in gratia: ad minus in Angelis data est gratia ad minus in Angelis data est gratia secundum distinctionem gradus natu- secundum distinctionem gradus natu- ralis. ralis.

ergo ergo

SOLUTIO. Dicendum, quod non gene- SOLUTIO. Dicendum, quod non gene- biect. 5. raliter verum est, quod gratia proportio- biect. 5. raliter verum est, quod gratia proportio- netur naturæ, sicut probant primæ ob- netur naturæ, sicut probant primæ ob- jectiones. Sed tamen hoc verum puto jectiones. Sed tamen hoc verum puto esse in Angelis : quia ego opinor, quod esse in Angelis : quia ego opinor, quod creati sunt in gratia, sicut consequenter creati sunt in gratia, sicut consequenter ostendam et ideo concedo ultimum ob- ostendam et ideo concedo ultimum ob-

77 77

jectum sed tamen illi qui sunt de opi- jectum sed tamen illi qui sunt de opi- nione Magistri possunt dicere, quod in nione Magistri possunt dicere, quod in Angelo gratiæ receptionem præcessit Angelo gratiæ receptionem præcessit præparatio aliqua, quam etiam respexit præparatio aliqua, quam etiam respexit Deus. Et per hoc patet solutio ad ulti- Deus. Et per hoc patet solutio ad ulti-

mum. mum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Glos- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Glos- sa vocat ibi naturalium capacitatem, et sa vocat ibi naturalium capacitatem, et potentiam naturalem, et conatum ipsius, potentiam naturalem, et conatum ipsius, secundum quod dicimus, quod quidquid secundum quod dicimus, quod quidquid antecedit gratiam in nobis, de naturali- antecedit gratiam in nobis, de naturali- bus est. bus est.

Adobject. 1. Adobject. 1.

AD ALIUD dicendum, quod minima gra- Adobject 2. AD ALIUD dicendum, quod minima gra- Adobject 2. tia implet naturam et superabundat. Pro- tia implet naturam et superabundat. Pro- batio autem hujus est, quod gratia mini- batio autem hujus est, quod gratia mini- ma elevat naturam super se. Et ideo illa ma elevat naturam super se. Et ideo illa objectio non cogit: quia non propter objectio non cogit: quia non propter hoc remanet vacuum, quod scilicet ma- hoc remanet vacuum, quod scilicet ma- jorem gratiam non confert. In auctorita- jorem gratiam non confert. In auctorita- te autem Dionysii, analogia accipitur re- te autem Dionysii, analogia accipitur re- spectu bonorum naturalium, et non re- spectu bonorum naturalium, et non re- spectu gratuitorum et patet hoc diligen- spectu gratuitorum et patet hoc diligen- ter inspicienti librum suum. ter inspicienti librum suum.

AD ALIUD dicendum, quod eo vocatur Ad object. 3. AD ALIUD dicendum, quod eo vocatur Ad object. 3. desiderium hians ad gratiam : et non desiderium hians ad gratiam : et non est hians nisi per præparationem quan- est hians nisi per præparationem quan- tum potest. tum potest.

AD ALIUD dicendum, quod liberum ar- Adobject. 4. AD ALIUD dicendum, quod liberum ar- Adobject. 4. bitrium est equus sed per exercitium et bitrium est equus sed per exercitium et præparationem efficitur magis aptus ad præparationem efficitur magis aptus ad hoc ut meliorem habeat sessorem, et hoc ut meliorem habeat sessorem, et secundum hoc accipitur proportio. secundum hoc accipitur proportio.

C. Quæ communia et æqualia habuerunt Angeli ? C. Quæ communia et æqualia habuerunt Angeli ?

Et sicut in prædictis Angeli differebant, ita et quædam communia et Et sicut in prædictis Angeli differebant, ita et quædam communia et æqualia habebant. Quod spiritus erant, quod indissolubiles, et immortales æqualia habebant. Quod spiritus erant, quod indissolubiles, et immortales erant, commune omnibus et æquale erat. In subtilitate vero essentiæ, et erant, commune omnibus et æquale erat. In subtilitate vero essentiæ, et intelligentia sapientiæ, et libertate voluntatis differentes erant. Has dis- intelligentia sapientiæ, et libertate voluntatis differentes erant. Has dis- tinctiones intelligibiles invisibilium naturarum ille solus comprehendere tinctiones intelligibiles invisibilium naturarum ille solus comprehendere potuit et ponderare, qui cuncta fecit in pondere, numero, et mensura. potuit et ponderare, qui cuncta fecit in pondere, numero, et mensura.

78 78

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An omnibus Angelis æqualiter conveniat An omnibus Angelis æqualiter conveniat quod sint immortales ? quod sint immortales ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit :

« Et sicut in prædictis, etc. »> « Et sicut in prædictis, etc. »>

Videtur enim non convenire eis æqua- Videtur enim non convenire eis æqua- liter quod sint immortales: quia supra liter quod sint immortales: quia supra habitum est, quod immortalitas convenit habitum est, quod immortalitas convenit eis per gratiam, et non per naturam. eis per gratiam, et non per naturam.

SED AD HOC Solutio est quod per natu- SED AD HOC Solutio est quod per natu- ram et gratiam convenit eis: quia gratia ram et gratiam convenit eis: quia gratia illa ut supra expositum est, est natura. illa ut supra expositum est, est natura.

So So

D. An boni vel mali, justi vel injusti creati sint Angeli? et, An aliqua mora fuerit D. An boni vel mali, justi vel injusti creati sint Angeli? et, An aliqua mora fuerit inter creationem et lapsum ? inter creationem et lapsum ?

Illud quoque investigatione dignum videtur, quod etiam a pluribus quæ- Illud quoque investigatione dignum videtur, quod etiam a pluribus quæ- ri solet, utrum boni vel mali, justi vel injusti creati sint Angeli, et an ali- ri solet, utrum boni vel mali, justi vel injusti creati sint Angeli, et an ali- qua mora fuerit inter creationem et lapsum, vel sine mora in ipso creatio- qua mora fuerit inter creationem et lapsum, vel sine mora in ipso creatio- nis exordio ceciderint ? nis exordio ceciderint ?

E. Opinio quorumdam dicentium Angelos in malitia creatos, et sine omni mora E. Opinio quorumdam dicentium Angelos in malitia creatos, et sine omni mora

ruisse. ruisse.

Putaverunt enim quidam Angelos qui ceciderunt, creatos esse malos, Putaverunt enim quidam Angelos qui ceciderunt, creatos esse malos, et non libero arbitrio in malitiam declinasse, sed in malitia a Deo factos et non libero arbitrio in malitiam declinasse, sed in malitia a Deo factos esse, nec aliquam fuisse moram inter creationem et lapsum, sed ab initio esse, nec aliquam fuisse moram inter creationem et lapsum, sed ab initio apostatasse alios vero creatos fuisse plene beatos. Qui opinionem suam apostatasse alios vero creatos fuisse plene beatos. Qui opinionem suam muniunt auctoritate Augustini super Genesim ita dicentis: Non frustra muniunt auctoritate Augustini super Genesim ita dicentis: Non frustra putari potest ab initio temporis diabolum cecidisse, nec cum sanctis Angelis putari potest ab initio temporis diabolum cecidisse, nec cum sanctis Angelis pacatum aliquando vixisse et beatum, sed mox apostatasse. Unde Dominus pacatum aliquando vixisse et beatum, sed mox apostatasse. Unde Dominus ait: Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit: ut intelligamus ait: Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit: ut intelligamus quia in veritate non stetit, ex quo creatus est, qui staret, si stare voluisset 2. quia in veritate non stetit, ex quo creatus est, qui staret, si stare voluisset 2.

1 Joan. VIII, 44. 1 Joan. VIII, 44.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI Super Genesim ad litteram, cap. 16. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI Super Genesim ad litteram, cap. 16.

IN II SENTENT. DIST. III, F. IN II SENTENT. DIST. III, F.

79 79

Idem in eodem: Non frustra, inquit, putandum est ab ipso initio temporis Idem in eodem: Non frustra, inquit, putandum est ab ipso initio temporis vel conditionis suæ diabolum cecidisse, et numquam in veritate stetisse. vel conditionis suæ diabolum cecidisse, et numquam in veritate stetisse. Unde quidam in hanc malitiam libero arbitrio non esse inflexum 1, sed in Unde quidam in hanc malitiam libero arbitrio non esse inflexum 1, sed in hac quamvis a Deo putant esse creatum, secundum illud beati Job: Hoc hac quamvis a Deo putant esse creatum, secundum illud beati Job: Hoc est, inquit, initium figmenti Dei quod fecit Deus, ut illudatur ei ab Ange- est, inquit, initium figmenti Dei quod fecit Deus, ut illudatur ei ab Ange- lis ejus. Et Propheta ait: Draco iste quem formasti ud illudendum ei³. lis ejus. Et Propheta ait: Draco iste quem formasti ud illudendum ei³. Tamquam primo factus sit malus, invidus, et diabolus, nec voluntate de- Tamquam primo factus sit malus, invidus, et diabolus, nec voluntate de- pravatus. His aliisque testimoniis utuntur, qui dicunt Angelos qui cecide- pravatus. His aliisque testimoniis utuntur, qui dicunt Angelos qui cecide- runt, creatos fuisse malos, et sine mora corruisse : eos vero qui perstite- runt, creatos fuisse malos, et sine mora corruisse : eos vero qui perstite- runt, perfectos et beatos fuisse creatos adstruunt auctoritate Augustini, runt, perfectos et beatos fuisse creatos adstruunt auctoritate Augustini, qui super Genesim dicit per cœlum significari creaturam spiritualem, quæ qui super Genesim dicit per cœlum significari creaturam spiritualem, quæ ab exordio quo facta est, et perfecta et beata est semper *. ab exordio quo facta est, et perfecta et beata est semper *.

F. Aliorum sententia probabilis, qui dicnnt omnnes Angelos creatos esse bonos : et F. Aliorum sententia probabilis, qui dicnnt omnnes Angelos creatos esse bonos : et aliquam morulam fuisse inter creationem et lapsum. aliquam morulam fuisse inter creationem et lapsum.

Aliis autem videtur omnes Angelos creatos esse bonos, et in ipso creatio- Aliis autem videtur omnes Angelos creatos esse bonos, et in ipso creatio- nis initio bonos exstitisse, id est, sine vitio, justosque fuisse, id est, inno- nis initio bonos exstitisse, id est, sine vitio, justosque fuisse, id est, inno- centes: sed non justos, id est, virtutum exercitium habentes. Nondum centes: sed non justos, id est, virtutum exercitium habentes. Nondum enim præditi erant virtutibus, quæ stantibus appositæ fuerunt in confir- enim præditi erant virtutibus, quæ stantibus appositæ fuerunt in confir- matione per gratiam. Aliis vero per liberum arbitrium superbientibus, et matione per gratiam. Aliis vero per liberum arbitrium superbientibus, et ideo cadentibus, aliquam etiam fuisse morulam aiunt inter creationem, et ideo cadentibus, aliquam etiam fuisse morulam aiunt inter creationem, et lapsum, et confirmationem : et in illa brevitate temporis omnes boni erant, lapsum, et confirmationem : et in illa brevitate temporis omnes boni erant, non quidem per usum liberi arbitrii, sed per creationis beneficium : et tales non quidem per usum liberi arbitrii, sed per creationis beneficium : et tales erant qui stare poterant, id est, non cadere per bona creationis, et cadere erant qui stare poterant, id est, non cadere per bona creationis, et cadere per liberum arbitrium. Poterant enim peccare, et non peccare: sed non pot- per liberum arbitrium. Poterant enim peccare, et non peccare: sed non pot- erant proficere ad meritum vitæ, nisi gratia superadderetur, quæ addita erant proficere ad meritum vitæ, nisi gratia superadderetur, quæ addita est quibusdam in confirmatione. Et ad hoc confirmandum utuntur testimo- est quibusdam in confirmatione. Et ad hoc confirmandum utuntur testimo- nio Augustini, qui super Genesim dicit angelicam naturam primo informi- nio Augustini, qui super Genesim dicit angelicam naturam primo informi- ter creatam, et coelum dictam postea formatam, et lucem appellatam, quan- ter creatam, et coelum dictam postea formatam, et lucem appellatam, quan-

1 Edit. J. Alleaume, flexum. 1 Edit. J. Alleaume, flexum.

2 Hæc est translatio Septuaginta: Vulgata autem habet, Job, XL 14: Ipse est principium viarum 2 Hæc est translatio Septuaginta: Vulgata autem habet, Job, XL 14: Ipse est principium viarum Dei qui fecit eum applicabit gladium ejus. Dei qui fecit eum applicabit gladium ejus.

3 Psal. CII, 26. 3 Psal. CII, 26.

* S. AUGUSTINUS, Lib. IV super Genesim ad litteram, cap. 1. * S. AUGUSTINUS, Lib. IV super Genesim ad litteram, cap. 1.

80 80

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

do ad Creatorem est conversa, perfecta dilectione ei inhærens. Unde prius do ad Creatorem est conversa, perfecta dilectione ei inhærens. Unde prius dictum est: In principio creavit Deus cœlum et terram '. Et postea subdi- dictum est: In principio creavit Deus cœlum et terram '. Et postea subdi- tum, Dixit Deus: Fiat lux. Et facta est lux2. Quia in primo agitur de tum, Dixit Deus: Fiat lux. Et facta est lux2. Quia in primo agitur de creatione spiritualis naturæ informis, postea de formatione ejusdem. Ra- creatione spiritualis naturæ informis, postea de formatione ejusdem. Ra- tio quoque obviat illis qui dicunt Angelos creatos fuisse malos. Non enim tio quoque obviat illis qui dicunt Angelos creatos fuisse malos. Non enim potuit Creator optimus auctor mali esse: et ideo totum bonum erat quod potuit Creator optimus auctor mali esse: et ideo totum bonum erat quod ex ipso illis erat: et totum bonum erat, quoniam ex ipso totum erat ³. Hoc ex ipso illis erat: et totum bonum erat, quoniam ex ipso totum erat ³. Hoc modo probatur, quod boni erant omnes Angeli, quando primo facti sunt : modo probatur, quod boni erant omnes Angeli, quando primo facti sunt : sed ea bonitate quam natura incipiens acceperat. sed ea bonitate quam natura incipiens acceperat.

G. Probationem Augustini contra illos inducit, qui dicunt Angelos factos malos. G. Probationem Augustini contra illos inducit, qui dicunt Angelos factos malos. Verba etiam Job determinat, quæ illi pro se inducebant. Verba etiam Job determinat, quæ illi pro se inducebant.

4 4

Ideoque Augustinus * exterminans opinionem eorum, qui Angelos creatos Ideoque Augustinus * exterminans opinionem eorum, qui Angelos creatos fuisse malos putant, auctoritate et ratione probat bonos fuisse creatos: et fuisse malos putant, auctoritate et ratione probat bonos fuisse creatos: et verba præmissa beati Job quæ illi pro se inducebant, quomodo sint intel- verba præmissa beati Job quæ illi pro se inducebant, quomodo sint intel- ligenda aperit, ita dicens super Genesim: Omnia, inquit, fecit Deus valde ligenda aperit, ita dicens super Genesim: Omnia, inquit, fecit Deus valde bona 5. Naturam ergo Angelorum bonam fecit. Et quia injustum est, ut bona 5. Naturam ergo Angelorum bonam fecit. Et quia injustum est, ut nullo merito hoc in aliquo quod creavit Deus damnet, non naturam sed nullo merito hoc in aliquo quod creavit Deus damnet, non naturam sed voluntatem malam puniendam esse credendum est: nec ejus naturam si- voluntatem malam puniendam esse credendum est: nec ejus naturam si- gnificatam esse cum dicitur, Hoc est initium figmenti Dei, etc. 6, sed corpus gnificatam esse cum dicitur, Hoc est initium figmenti Dei, etc. 6, sed corpus aereum quod tali voluntati aptavit Deus: vel ipsam ordinationem Dei, in aereum quod tali voluntati aptavit Deus: vel ipsam ordinationem Dei, in qua etiam eum invitum fecit utilem bonis, vel ipsius Angeli facturam: quia qua etiam eum invitum fecit utilem bonis, vel ipsius Angeli facturam: quia etsi præsciret Deus voluntate malum futurum, fecit tamen eum providens etsi præsciret Deus voluntate malum futurum, fecit tamen eum providens quanta de illo sua bonitate esset facturus. Figmentum ergo Dei dicitur, quanta de illo sua bonitate esset facturus. Figmentum ergo Dei dicitur, quia cum sciret eum Deus voluntate malum futurum ut bonis noceret, quia cum sciret eum Deus voluntate malum futurum ut bonis noceret, creavit tamen illum, ut de illo bonis prodesset: hoc autem fecit ut illudatur creavit tamen illum, ut de illo bonis prodesset: hoc autem fecit ut illudatur ei. Illuditur enim ei, cum Sanctis proficit tentatio ejus : sicut et mali ho- ei. Illuditur enim ei, cum Sanctis proficit tentatio ejus : sicut et mali ho- mines quos Deus malos futuros prævidens, creavit tamen ad Sanctorum mines quos Deus malos futuros prævidens, creavit tamen ad Sanctorum utilitatem, illuduntur, cum præstatur Sanctis eorum tentatione profectus. utilitatem, illuduntur, cum præstatur Sanctis eorum tentatione profectus.

1 Genes 1, 1. 1 Genes 1, 1.

2 Ibid. 1, 3. 2 Ibid. 1, 3.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad litteram, cc. 1, 3, 4 et 6. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad litteram, cc. 1, 3, 4 et 6.

4 IDEM, Ibidem, Lib. XI, cap. 21. 4 IDEM, Ibidem, Lib. XI, cap. 21.

5 Genes 1, 31 Vidit Deus cuncta quæ fecerat et erant valde bona. 5 Genes 1, 31 Vidit Deus cuncta quæ fecerat et erant valde bona.

6 Job, XL, 14. Vide dicta supra, nota 2. 6 Job, XL, 14. Vide dicta supra, nota 2.

IN II SENTENT. DIST. III, H. IN II SENTENT. DIST. III, H.

81 81

Sed ipse est initium, quia præcedit antiquitate, et principatu malitiæ. Sed ipse est initium, quia præcedit antiquitate, et principatu malitiæ. Hæc autem illusio fit Angelis malis, et hominibus malis per Angelos san- Hæc autem illusio fit Angelis malis, et hominibus malis per Angelos san- ctos: quia subdit eis Angelos malos, et homines malos: ut non quantum ctos: quia subdit eis Angelos malos, et homines malos: ut non quantum nituntur, sed quantum sinuntur, possint nocere. Ecce aperte ostendit qua- nituntur, sed quantum sinuntur, possint nocere. Ecce aperte ostendit qua- liter prædicta verba Job intelligenda sint, et angelicam naturam bonam liter prædicta verba Job intelligenda sint, et angelicam naturam bonam creatam esse asserit . creatam esse asserit .

H. Quomodo intelligenda sint verba præmissa Domini disserit, evidenter tradens H. Quomodo intelligenda sint verba præmissa Domini disserit, evidenter tradens Angelos esse creatos bonos, et post creationem cecidisse. Angelos esse creatos bonos, et post creationem cecidisse.

4 4

Deinde qualiter verba Domini quæ supra posuit 3, accipienda sint, Au- Deinde qualiter verba Domini quæ supra posuit 3, accipienda sint, Au- gustinus aperit, ubi etiam sua quæ prædixit verba, determinat, evidenter gustinus aperit, ubi etiam sua quæ prædixit verba, determinat, evidenter docens Angelos bonos fuisse creatos, et post creationem interposita aliqua docens Angelos bonos fuisse creatos, et post creationem interposita aliqua morula cecidisse, ita inquiens: Quod putatur diabolus numquam in veri- morula cecidisse, ita inquiens: Quod putatur diabolus numquam in veri- tate stetisse, numquam beatam vitam duxisse, sed ab initio cecidisse: non tate stetisse, numquam beatam vitam duxisse, sed ab initio cecidisse: non sic accipiendum est, ut malus a bono Deo creatus esse putetur, quia ab sic accipiendum est, ut malus a bono Deo creatus esse putetur, quia ab initio non cecidisse diceretur. Non enim cecidit, si talis, scilicet malus fa- initio non cecidisse diceretur. Non enim cecidit, si talis, scilicet malus fa- ctus est: a quo enim caderet? Factus ergo prius statim a veritate se avertit ctus est: a quo enim caderet? Factus ergo prius statim a veritate se avertit propria potestate delectatus, beatæque vitæ dulcedinem non gustavit : propria potestate delectatus, beatæque vitæ dulcedinem non gustavit : quam acceptam non fastidivit, sed nolendo accipere amisit. Sui ergo casus quam acceptam non fastidivit, sed nolendo accipere amisit. Sui ergo casus præscius esse non potuit, quia sapientia fructus est pietatis. Continuo au- præscius esse non potuit, quia sapientia fructus est pietatis. Continuo au- tem ut factus est, cecidit: non ab eo quod accepit, sed ab eo quod accipe- tem ut factus est, cecidit: non ab eo quod accepit, sed ab eo quod accipe- ret, si Deo subdi voluisset 5. Ecce hîc aperte declarat Angelos bonos creatos ret, si Deo subdi voluisset 5. Ecce hîc aperte declarat Angelos bonos creatos fuisse, et post creationem cecidisse et fuit ibi aliqua morula, licet brevis- fuisse, et post creationem cecidisse et fuit ibi aliqua morula, licet brevis- sima. Quod Origenes confirmat super Ezechielem dicens: Serpens hostis sima. Quod Origenes confirmat super Ezechielem dicens: Serpens hostis contrarius veritati: non tamen a principio, nec statim supra pectus et ven- contrarius veritati: non tamen a principio, nec statim supra pectus et ven- trem suum ambulavit: sicut Adam et Eva non statim peccaverunt, ita et trem suum ambulavit: sicut Adam et Eva non statim peccaverunt, ita et serpens aliquando fuit non serpens, cum in paradiso deliciarum morare- serpens aliquando fuit non serpens, cum in paradiso deliciarum morare- tur. Deus enim malitiam non fecit '. Ecce aperte dicit post creationem in- tur. Deus enim malitiam non fecit '. Ecce aperte dicit post creationem in-

1 Edit. J. Alleaume habet: Per Angelos et homines bonos. 1 Edit. J. Alleaume habet: Per Angelos et homines bonos.

2 Ibidem, asseruit. 2 Ibidem, asseruit.

3 Ex Joanne, VIII, 44: Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit. 3 Ex Joanne, VIII, 44: Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit.

* Edit. Joan. Alleaume, dicens. * Edit. Joan. Alleaume, dicens.

5 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Genesi ad litteram, cap. 23. 5 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Genesi ad litteram, cap. 23.

6 Cf. Genes III, 1 et seq. 6 Cf. Genes III, 1 et seq.

7 ORIGENES, Homil. I super 7 ORIGENES, Homil. I super

Ezechielem. Ezechielem.

XXVII XXVII

6 6

82 82

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2 2

terposita morula cecidisse. Ideoque illa verba sic accipienda videntur : terposita morula cecidisse. Ideoque illa verba sic accipienda videntur : Homicida erat ab initio vel mendax ¹, id est, statim post initium, quando Homicida erat ab initio vel mendax ¹, id est, statim post initium, quando sibi æqualitatem Dei promisit, et seipsum occidit, qui homo dicitur in sibi æqualitatem Dei promisit, et seipsum occidit, qui homo dicitur in Evangelio: nec in veritate stetit, quia in ea non fuit, sed ab initio tempo- Evangelio: nec in veritate stetit, quia in ea non fuit, sed ab initio tempo- ris, id est, statim post initium temporis apostatavit. Potest etiam et sic ac- ris, id est, statim post initium temporis apostatavit. Potest etiam et sic ac- cipi illud: Ab initio homicida fuit vel mendax, id est, ex quo homo fuit cipi illud: Ab initio homicida fuit vel mendax, id est, ex quo homo fuit conditus, quem per invidiam in mortem præcipitavit, et fallaciter seduxit. conditus, quem per invidiam in mortem præcipitavit, et fallaciter seduxit. Ex prædictis ergo liquet Angelos bonos omnes esse creatos, et post Ex prædictis ergo liquet Angelos bonos omnes esse creatos, et post creationem quosdam cecidisse a bono quod habuissent si perstitis- creationem quosdam cecidisse a bono quod habuissent si perstitis-

sent. sent.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

« Illud quoque investigatione dignum An omnes Angeli in gratia creati sunt, « Illud quoque investigatione dignum An omnes Angeli in gratia creati sunt, videtur, etc. » videtur, etc. »

Hic incipit secunda quæstio de crea- Hic incipit secunda quæstio de crea- tione Angelorum, scilicet, An creati sint tione Angelorum, scilicet, An creati sint in gratia, et malitia, vel non? in gratia, et malitia, vel non?

Et habet quatuor partes: in quarum Et habet quatuor partes: in quarum prima inducit opinionem eorum qui di- prima inducit opinionem eorum qui di- cunt omnes creatos simul in gratia cunt omnes creatos simul in gratia quosdam, in malitia quosdam. In se- quosdam, in malitia quosdam. In se- cunda, inducit opinionem aliorum dicen- cunda, inducit opinionem aliorum dicen- tium nullum eorum creatum in gratia, tium nullum eorum creatum in gratia, sed omnes bonos bonitate naturæ, ibi, sed omnes bonos bonitate naturæ, ibi, F, «Aliis autem videtur, etc. » In tertia, F, «Aliis autem videtur, etc. » In tertia, objicit contra opinionem priorem, et ex- objicit contra opinionem priorem, et ex- ponit auctoritates quæ pro ea favere ponit auctoritates quæ pro ea favere videntur, ibi, G, « Ideoque Augustinus videntur, ibi, G, « Ideoque Augustinus exterminans opinionem, etc. » In quarta exterminans opinionem, etc. » In quarta et ultima, quærit de naturali scientia, et et ultima, quærit de naturali scientia, et naturali dilectione Angelorum, ibi, I, naturali dilectione Angelorum, ibi, I, « Hic inquiri solet, Quam sapientiam, « Hic inquiri solet, Quam sapientiam, etc. » etc. »

1 Joan. VIII, 44. 1 Joan. VIII, 44.

vel in simplici natura? vel in simplici natura?

Incidunt autem circa primum tres Incidunt autem circa primum tres quæstiones, quarum prima est, Utrum quæstiones, quarum prima est, Utrum omnes Angeli in gratia vel simplici bo- omnes Angeli in gratia vel simplici bo- nitate naturæ facti sunt ? nitate naturæ facti sunt ?

Secunda, Utrum omnis boni Auctor Secunda, Utrum omnis boni Auctor Angelum, vel aliquem malum facere: Angelum, vel aliquem malum facere: potuit ? potuit ?

Tertia, Utrum quamvis non malitiam, Tertia, Utrum quamvis non malitiam, tamen in malitia existentem facere po- tamen in malitia existentem facere po- tuerit, sicut videtur velle prima opinio tuerit, sicut videtur velle prima opinio quam inducit ? quam inducit ?

AD PRIMUM præcipue per auctoritates AD PRIMUM præcipue per auctoritates est procedendum: quia circa statum An- est procedendum: quia circa statum An- geli deficit nostra ratio. geli deficit nostra ratio.

Videtur igitur, quod omnes tam illi Videtur igitur, quod omnes tam illi qui ceciderunt, quam illi qui steterunt, qui ceciderunt, quam illi qui steterunt, sunt in creati gratia. sunt in creati gratia.

1. Dicit enim Anselmus in libro de 1. Dicit enim Anselmus in libro de Casu diaboli, sic: « Illi Angeli qui ma- Casu diaboli, sic: « Illi Angeli qui ma- luerunt illud plus quod nondum Deus luerunt illud plus quod nondum Deus illis dare volebat, quam stare in justitia illis dare volebat, quam stare in justitia in qua facti erant, eadem justitia judi- in qua facti erant, eadem justitia judi-

2 Matth. XIII, 28: Inimicus homo hoc fecit. 2 Matth. XIII, 28: Inimicus homo hoc fecit.

IN II SENTENT. DIST. III, H, ART. 12. IN II SENTENT. DIST. III, H, ART. 12.

cante, et illud propter quod illum con- cante, et illud propter quod illum con- tempserunt nequaquam obtinuerunt, et tempserunt nequaquam obtinuerunt, et quod tenebant bonum amiserunt : » ergo quod tenebant bonum amiserunt : » ergo omnes creati sunt in justitia. omnes creati sunt in justitia.

2. Item, Idem, in libro Cur Deus ho- 2. Item, Idem, in libro Cur Deus ho- mo, in principio libri : « Ad hoc factam mo, in principio libri : « Ad hoc factam esse rationalem naturam certum est, ut esse rationalem naturam certum est, ut super omnia summum bonum eligeret et super omnia summum bonum eligeret et amaret, non propter aliud, sed propter amaret, non propter aliud, sed propter optimum. Si enim propter aliud, non optimum. Si enim propter aliud, non ipsum, sed aliud amat. At hoc nisi justa ipsum, sed aliud amat. At hoc nisi justa facere nequit. Ut igitur frustra non sit facere nequit. Ut igitur frustra non sit rationalis, simul ad hoc justa et rationa- rationalis, simul ad hoc justa et rationa- lis facta est . » Ecce simul hic habetur et lis facta est . » Ecce simul hic habetur et auctoritas, et ratio auctoritatis. auctoritas, et ratio auctoritatis.

3. Item, Ibidem, « Quamdiu eligendo 3. Item, Ibidem, « Quamdiu eligendo et amando justa faciet ad quod facta est, et amando justa faciet ad quod facta est, misera erit quia indigens erit, contra misera erit quia indigens erit, contra voluntatem non habendo quod desiderat, voluntatem non habendo quod desiderat, quod nimis absurdum est. Quapropter quod nimis absurdum est. Quapropter rationalis natura ita facta est, ut summo rationalis natura ita facta est, ut summo bono fruendo beata esset. » Ex hoc acci- bono fruendo beata esset. » Ex hoc acci- pitur, quod etiam beata facta est. Et hoc pitur, quod etiam beata facta est. Et hoc tamen infra discutietur. tamen infra discutietur.

4. Item, Augustinus in libro XIII 4. Item, Augustinus in libro XIII Confessionum: « Beata creatura quæ non Confessionum: « Beata creatura quæ non novit aliud, cum tamen ipsa esset aliud, novit aliud, cum tamen ipsa esset aliud, nisi de dono tuo, quod superfertur super nisi de dono tuo, quod superfertur super omne mutabile: mox ut facta est, attolle- omne mutabile: mox ut facta est, attolle- retur sine intervallo temporis in ea vo- retur sine intervallo temporis in ea vo- catione qua dixisti, Fiat lux, et facta est catione qua dixisti, Fiat lux, et facta est lux. In nobis enim distinguitur tempus: lux. In nobis enim distinguitur tempus: quia tenebræ fuimus, et lux efficimur : quia tenebræ fuimus, et lux efficimur : in illa vero ut dictum est, quid esset nisi in illa vero ut dictum est, quid esset nisi illuminaretur : et ita dictum est, quod illuminaretur : et ita dictum est, quod non prius fuerit superflua et tenebrosa : non prius fuerit superflua et tenebrosa : et sic apparet eam semper fuisse lucem : et sic apparet eam semper fuisse lucem : non ut aliter esset, et ad lumen indefi- non ut aliter esset, et ad lumen indefi- ciens conversa lux esset. Qui potest, in- ciens conversa lux esset. Qui potest, in- telligat. Qui non potest, oret ut a Deo telligat. Qui non potest, oret ut a Deo accipiat. » Ecce ex hac auctoritate acci- accipiat. » Ecce ex hac auctoritate acci- piuntur duo, scilicet, quod in gratia et piuntur duo, scilicet, quod in gratia et beatitudine creati sunt, et solutio ejus beatitudine creati sunt, et solutio ejus quod consuevit objici, quod per cœlum quod consuevit objici, quod per cœlum informis intelligitur Angeli natura: quia informis intelligitur Angeli natura: quia dicit, quod illa distinctio fit, ut notetur dicit, quod illa distinctio fit, ut notetur causa conversionis, non intervallum: causa conversionis, non intervallum:

1 S. ANSELMUS, Lib. Cur Deus homo, in prin- 1 S. ANSELMUS, Lib. Cur Deus homo, in prin-

83 83

quia creans ipsam convertit vocando quia creans ipsam convertit vocando eam, et non ipsa seipsam. eam, et non ipsa seipsam.

5. Item, Idem, in libro XII Confessio- 5. Item, Idem, in libro XII Confessio- num: «Doctor famuli tui (Moyses scilicet) num: «Doctor famuli tui (Moyses scilicet) cum te commemorat in principio fecisse cum te commemorat in principio fecisse coelum et terram, tacet de temporibus, si- coelum et terram, tacet de temporibus, si- let de diebus. Nimirum enim coelum coeli let de diebus. Nimirum enim coelum coeli quod in principio fecisti, creatura est ali- quod in principio fecisti, creatura est ali- qua intellectualis, quamquam nequaquam qua intellectualis, quamquam nequaquam tibi Trinitati coæterna, particeps tamen tibi Trinitati coæterna, particeps tamen æternitatis tuæ valde, mutabilitatem æternitatis tuæ valde, mutabilitatem suam præ dulcedine felicissimæ contem- suam præ dulcedine felicissimæ contem- plationis tuæ cohibet, et sine ullo lapsu plationis tuæ cohibet, et sine ullo lapsu ex quo facta est inhærendo tibi, excedit ex quo facta est inhærendo tibi, excedit omnem volubilem vicissitudinem tempo- omnem volubilem vicissitudinem tempo- rum. » Ex hoc iterum patet, quod ex quo rum. » Ex hoc iterum patet, quod ex quo facta est, in gratia, in beatitudine, et in facta est, in gratia, in beatitudine, et in contemplatione est. contemplatione est.

6. Item, Augustinus in libro XII de 6. Item, Augustinus in libro XII de Civitate Dei : « Nullo quidem modo Civitate Dei : « Nullo quidem modo secundum aliquod spatium temporis secundum aliquod spatium temporis prius erant spiritus illi tenebræ, quos prius erant spiritus illi tenebræ, quos Angelos dicimus: sed simul ut facti sunt, Angelos dicimus: sed simul ut facti sunt, lux facti sunt : non tantum ita creati lux facti sunt : non tantum ita creati sunt, ut quoquo modo essent, et quoquo sunt, ut quoquo modo essent, et quoquo modo viverent: sed etiam illuminati, ut modo viverent: sed etiam illuminati, ut sapienter beateque viverent. Ab hac il- sapienter beateque viverent. Ab hac il- luminatione aversi sunt quidam Angeli : luminatione aversi sunt quidam Angeli : et ideo non obtinuerunt excellentiam et ideo non obtinuerunt excellentiam sapientis beatæque vitæ, quæ procul du- sapientis beatæque vitæ, quæ procul du- bio non nisi vita æterna est. » Ex hac bio non nisi vita æterna est. » Ex hac auctoritate patet, quod etiam absurdum auctoritate patet, quod etiam absurdum reputat Angelos non esse creatos in gra- reputat Angelos non esse creatos in gra- tia. tia.

7. Item, Augustinus, ibidem, « Qui 7. Item, Augustinus, ibidem, « Qui creavit Angelum cum voluntate bona, creavit Angelum cum voluntate bona, simul erat condens naturam, et largiens simul erat condens naturam, et largiens gratiam numquam enim sine bona vo- gratiam numquam enim sine bona vo- luntate et casto amore sanctos Angelos luntate et casto amore sanctos Angelos fuisse credendum est. » fuisse credendum est. »

8. Item, Augustinus in libro de Cor- 8. Item, Augustinus in libro de Cor- reptione et gratia : « Angeli etsi beati reptione et gratia : « Angeli etsi beati erant antequam caderent, erat tamen erant antequam caderent, erat tamen quod beatitudini eorum adderetur si quod beatitudini eorum adderetur si perstitissent, donec summæ beatitudinis perstitissent, donec summæ beatitudinis plenitudinem tamquam præmium per- plenitudinem tamquam præmium per- mansionis suscepissent. » mansionis suscepissent. »

cipio libri II. cipio libri II.

84 84

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

9. Item, Augustinus in libro de Fide 9. Item, Augustinus in libro de Fide ad Petrum « Angelos Deus creavit ad Petrum « Angelos Deus creavit æternos, et eis facultatem cognoscendæ æternos, et eis facultatem cognoscendæ diligendæque deitatis inseruit: quos ita diligendæque deitatis inseruit: quos ita creavit, ut ipsi illum diligerent. » creavit, ut ipsi illum diligerent. »

10. Item, Ibidem, « Angeli atque ho- 10. Item, Ibidem, « Angeli atque ho- mines pro eo quod rationales facti sunt, mines pro eo quod rationales facti sunt, æternitatis atque beatitudinis Dei in ipsa æternitatis atque beatitudinis Dei in ipsa naturæ spiritualis creatione divinitus naturæ spiritualis creatione divinitus munus acceperunt, ita scilicet ut si di- munus acceperunt, ita scilicet ut si di- lectioni sui Creatoris jugiter inhæsissent, lectioni sui Creatoris jugiter inhæsissent, simul æterni beatique mansissent: si simul æterni beatique mansissent: si vero proprio libertatis arbitrio contra sui vero proprio libertatis arbitrio contra sui Creatoris imperium propriam niterentur Creatoris imperium propriam niterentur facere voluntatem, pro demeritis a con- facere voluntatem, pro demeritis a con- tumacibus beatitudo discederet. » tumacibus beatitudo discederet. »

11. Item, Augustinus super Genesim 11. Item, Augustinus super Genesim ad litteram dicit, quod illa creatura sem- ad litteram dicit, quod illa creatura sem- per dies est: quia in ea non superioris lucis per dies est: quia in ea non superioris lucis abscessus, sed inferioris cognitionis di- abscessus, sed inferioris cognitionis di- stinctio mane facit et vesperam : er- stinctio mane facit et vesperam : er- go non est dicere quod creata sit sine go non est dicere quod creata sit sine gratia. gratia.

12. Ad idem sunt tres rationes: Deus 12. Ad idem sunt tres rationes: Deus enim uno modo se offert semper sicut enim uno modo se offert semper sicut sol ergo cum nihil sit obstaculum, ef- sol ergo cum nihil sit obstaculum, ef- fundit semper lucem gratiæ suæ : in pri- fundit semper lucem gratiæ suæ : in pri- mo autem puncto creationis Angeli nul- mo autem puncto creationis Angeli nul- lum fuit obstaculum : ergo infudit ei lum fuit obstaculum : ergo infudit ei gratiam. gratiam.

13. Item, Si creati sunt ante gratiam, 13. Item, Si creati sunt ante gratiam, quæro, utrum movebantur voluntate vel quæro, utrum movebantur voluntate vel intellectu deliberando, aut non? Si intellectu deliberando, aut non? Si non, tunc cum potuerunt, otiosi fue- non, tunc cum potuerunt, otiosi fue-

runt. runt.

14. Præterea, Fictum est dicere, quod 14. Præterea, Fictum est dicere, quod non moti sunt. Si movebantur, ille non moti sunt. Si movebantur, ille actus potuit informari charitate: ergo actus potuit informari charitate: ergo Deus informavit eum qui nullum invenit Deus informavit eum qui nullum invenit in eis obstaculum. in eis obstaculum.

15. Præterea, Quæ esset causa quod 15. Præterea, Quæ esset causa quod indifferentes creasset? Non potest dici ut indifferentes creasset? Non potest dici ut mererentur gratiam, quia nullus mere- mererentur gratiam, quia nullus mere- tur gratiam primam : ergo nulla causa tur gratiam primam : ergo nulla causa esset non enim potest dici, quod hoc esset non enim potest dici, quod hoc ideo fecit ut gratia a natura distinguere- ideo fecit ut gratia a natura distinguere- tur, quia aliter modis multis distingui tur, quia aliter modis multis distingui

1 S. AUGUSTINUS, Lib. i super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. i super Genesim ad

esse esse

potest, et potuit: ergo videtur potest, et potuit: ergo videtur figmentum, quod creati sunt sine gra- figmentum, quod creati sunt sine gra- tia. tia.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Augustinus super Genesim ad litte- 1. Augustinus super Genesim ad litte- ram dixit sic super illud: In principio ram dixit sic super illud: In principio creavit Deus, etc. « Exordium creaturæ creavit Deus, etc. « Exordium creaturæ insinuatur adhuc informitate imperfe- insinuatur adhuc informitate imperfe- ctionis fit autem Filii commemoratio, ctionis fit autem Filii commemoratio, quod etiam Verbum est, eo quod scriptum quod etiam Verbum est, eo quod scriptum est, Dixit Deus, fiat: ut per id quod est, Dixit Deus, fiat: ut per id quod principium est, insinuet exordium crea- principium est, insinuet exordium crea- turæ existentis ab illo adhuc imperfe- turæ existentis ab illo adhuc imperfe- ctæ : per illud autem quod Verbum est, ctæ : per illud autem quod Verbum est, insinuet perfectionem creaturæ revocata insinuet perfectionem creaturæ revocata ad Deum, ut formaretur inhærendo ad Deum, ut formaretur inhærendo Creatori 1. Ex hoc accipitur, quod crea- Creatori 1. Ex hoc accipitur, quod crea- tura prius facta est informis, et postea tura prius facta est informis, et postea formata. formata.

2. Item, Ibidem, « Creatura quamquam 2. Item, Ibidem, « Creatura quamquam spiritualis et intellectualis vel rationalis, spiritualis et intellectualis vel rationalis, quæ videtur illi Verbo propinquior, pot- quæ videtur illi Verbo propinquior, pot- est habere informem vitam : quia sicut est habere informem vitam : quia sicut non hoc est ei esse quod vivere, ita nec non hoc est ei esse quod vivere, ita nec hoc est ei vivere quod sapienter vivere et hoc est ei vivere quod sapienter vivere et beate vivere. » Ex hoc accipitur idem beate vivere. » Ex hoc accipitur idem quod prius. quod prius.

3. Item, Ibidem, « A quo existit crea- 3. Item, Ibidem, « A quo existit crea- tura spiritualis ut sit utque vivat, ad tura spiritualis ut sit utque vivat, ad illum convertitur, ut sapienter et beate illum convertitur, ut sapienter et beate vivat. » vivat. »

4. Ad idem objicitur per rationem 4. Ad idem objicitur per rationem quia prior est status viæ quam patriæ quia prior est status viæ quam patriæ ergo prius etiam debet esse status natu- ergo prius etiam debet esse status natu- ræ quam gratiæ : quia sicut se habet ræ quam gratiæ : quia sicut se habet meritum ad præmium, ita natura ad meritum ad præmium, ita natura ad gratiam. gratiam.

5. Item, In naturis potentia præcedit 5. Item, In naturis potentia præcedit actum ergo et in esse gratiæ potentia actum ergo et in esse gratiæ potentia quæ est in solis naturalibus, debet præ- quæ est in solis naturalibus, debet præ- cedere habitum gratiæ : ergo videtur, cedere habitum gratiæ : ergo videtur, quod conveniat eis in naturalibus creari. quod conveniat eis in naturalibus creari.

6. Item, Quæcumque dantur inæqua- 6. Item, Quæcumque dantur inæqua- liter his quæ sunt ejusdem naturæ, illa liter his quæ sunt ejusdem naturæ, illa non dantur cum natura: quia in omni- non dantur cum natura: quia in omni- bus quæ dantur cum natura, est æquali< bus quæ dantur cum natura, est æquali< tas : sed gratia inæqualiter data est tas : sed gratia inæqualiter data est

litteram, cap. 4. litteram, cap. 4.

>lutio. >lutio.

IN II SENTENT. DIST. III, H, ART. 13. IN II SENTENT. DIST. III, H, ART. 13.

Angelis ergo non est data cum na- Angelis ergo non est data cum na-

tura. tura.

Solutio. Sine præjudicio videtur mihi, Solutio. Sine præjudicio videtur mihi, bject. 1. quod opinio Sanctorum sit, quod Ange- bject. 1. quod opinio Sanctorum sit, quod Ange- lus creatus sit in gratia : et ideo susci- lus creatus sit in gratia : et ideo susci- piendo illam positionem, solvam obje- piendo illam positionem, solvam obje- ctiones quæ fuerunt ex verbis Augustini, ctiones quæ fuerunt ex verbis Augustini, sicut Augustinus solvit ea, scilicet, quod sicut Augustinus solvit ea, scilicet, quod illa dicuntur ad distinctionem esse, et illa dicuntur ad distinctionem esse, et non temporis. Unde vult, quod exordium non temporis. Unde vult, quod exordium creaturæ sit in naturalibus ordine natu- creaturæ sit in naturalibus ordine natu- ræ ante gratiam, et non ordine temporis. ræ ante gratiam, et non ordine temporis. Similiter cum dicit, In principio creavit, Similiter cum dicit, In principio creavit, significat Deum ut principium naturæ : et significat Deum ut principium naturæ : et cum dixit, Fiat lux, significat eumdem cum dixit, Fiat lux, significat eumdem vocantem ad formam, non ordine tem- vocantem ad formam, non ordine tem- poris, sed naturæ : quia nihil vocatur, poris, sed naturæ : quia nihil vocatur, nisi quod est, ad hoc præcipue quod nisi quod est, ad hoc præcipue quod informetur gratia : et ita dicebat Præ- informetur gratia : et ita dicebat Præ- positivus. positivus.

object. 2. object. 2.

obiect. 3. obiect. 3.

object. 4. object. 4.

AD ALIUD dicendum, quod bene pote- AD ALIUD dicendum, quod bene pote- rat moveri cognitione et dilectione natu- rat moveri cognitione et dilectione natu- rali ad naturæ exercitium, non tamen rali ad naturæ exercitium, non tamen motu meritorio: quia dicit Augustinus motu meritorio: quia dicit Augustinus quod Angelus habuit, unde stare potuit : quod Angelus habuit, unde stare potuit : sed non habuit, unde posset proficere. sed non habuit, unde posset proficere. Hoc tamen secundum aliam opinionem Hoc tamen secundum aliam opinionem intelligitur de profectu ad confirmatio- intelligitur de profectu ad confirmatio- nem, et non de profectu ad meritum. nem, et non de profectu ad meritum.

AD ALIUD dicendum, quod ratio jam AD ALIUD dicendum, quod ratio jam dicta est, quare indifferentes creavit. Sed dicta est, quare indifferentes creavit. Sed tamen hoc dico, quod quantum possum tamen hoc dico, quod quantum possum intelligere de mente originalium, Sancti intelligere de mente originalium, Sancti plane fuerunt istius opinionis, quod plane fuerunt istius opinionis, quod creati sunt in naturalibus et gratuitis creati sunt in naturalibus et gratuitis simul. simul.

AD RATIONES autem dicemus, quod AD RATIONES autem dicemus, quod licet Deus uno modo se habeat, tamen licet Deus uno modo se habeat, tamen est agens voluntarium: et cum dat unum est agens voluntarium: et cum dat unum donum, vult experiri eum cui dat vires donum, vult experiri eum cui dat vires suas et ideo voluit, quod Angelus pro- suas et ideo voluit, quod Angelus pro- baret se in naturalibus, et videret quod baret se in naturalibus, et videret quod non sibi sufficeret, et sic magis gratus non sibi sufficeret, et sic magis gratus esset de gratia quam acciperet suo tem- esset de gratia quam acciperet suo tem- pore. pore.

AD OBJECTIONEM quartam dicendum, AD OBJECTIONEM quartam dicendum, quod status viæ habet se ad confirmatio- quod status viæ habet se ad confirmatio-

nem beatitudinis sicut tempore præce- nem beatitudinis sicut tempore præce-

85 85

dens et hoc est ideo, quia beatitudo dens et hoc est ideo, quia beatitudo pendet aliquo modo ex merito, ut infra pendet aliquo modo ex merito, ut infra habebitur sed natura non potest me- habebitur sed natura non potest me- reri gratiam et ideo non est simile hinc reri gratiam et ideo non est simile hinc et inde. et inde.

SI AUTEM volumus sustinere aliam opi- Adobject. 5. SI AUTEM volumus sustinere aliam opi- Adobject. 5. nionem, quod creati sunt in solis natu- nionem, quod creati sunt in solis natu- ralibus, tunc lucem in verbis Augustini ralibus, tunc lucem in verbis Augustini glossabimus pro splendore naturalium, glossabimus pro splendore naturalium,

et gratiam dicemus innocentiæ. et gratiam dicemus innocentiæ.

AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- Ad object. 6. AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- Ad object. 6. sitio est falsa, quod ea quæ dantur cum sitio est falsa, quod ea quæ dantur cum natura, dantur æqualiter: sed data cum natura, dantur æqualiter: sed data cum natura referuntur ad actum et habitum : natura referuntur ad actum et habitum : quia nec natura est æqualis, ut supra quia nec natura est æqualis, ut supra habitum est tamen non est probatum si habitum est tamen non est probatum si Angeli sint ejusdem naturæ et speciei. Angeli sint ejusdem naturæ et speciei.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An Deus potuit facere Angelum An Deus potuit facere Angelum malum ? malum ?

Secundo, Quæritur propter errorem Secundo, Quæritur propter errorem qui ponitur in Littera, Utrum Deus qui ponitur in Littera, Utrum Deus potuit facere Angelum malum ? potuit facere Angelum malum ?

Videtur, quod sic : quia Videtur, quod sic : quia

1. Qui operatur voluntate, operatur 1. Qui operatur voluntate, operatur quod vult, et non est dicere cur ita fa- quod vult, et non est dicere cur ita fa- cit sed Deus operatur voluntate ergo cit sed Deus operatur voluntate ergo potest facere quod vult: ergo potest potest facere quod vult: ergo potest facere malum Angelum. facere malum Angelum.

2. Item, Apostolus ad Roman. ix, 21: 2. Item, Apostolus ad Roman. ix, 21: An non habet potestatem figulus luti ex An non habet potestatem figulus luti ex eadem massa facere aliud quidem vas in eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam? honorem, aliud vero in contumeliam? Et. constat, quod loquitur de Deo : ergo Et. constat, quod loquitur de Deo : ergo videtur, quod possit facere Angelum ma- videtur, quod possit facere Angelum ma- lum et hominem. lum et hominem.

3. Item, Ipse fecit eos quos futuros sci- 3. Item, Ipse fecit eos quos futuros sci- vit esse malos: ergo eadem ratione potuit vit esse malos: ergo eadem ratione potuit facere malos. facere malos.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Dicit Augustinus, quod Deus non 1. Dicit Augustinus, quod Deus non est illius rei ultor, cujus est factor: si er- est illius rei ultor, cujus est factor: si er-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

86 86

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

go ipse fecit Angelum malum, ipse non go ipse fecit Angelum malum, ipse non posset esse ultor mali, quod falsum est : posset esse ultor mali, quod falsum est : ergo non potest facere Angelum malum. ergo non potest facere Angelum malum.

2. Item, Boni est adducere bona: sed 2. Item, Boni est adducere bona: sed Deus est optimum: ergo non facit nisi Deus est optimum: ergo non facit nisi

bonum. bonum.

3. Item, Boetius dicit, quod hæc est 3. Item, Boetius dicit, quod hæc est ratio boni, quia est a bono primo : sed ratio boni, quia est a bono primo : sed Deus est bonum primum: ergo nihil mali Deus est bonum primum: ergo nihil mali potest esse ab eo. potest esse ab eo.

4. Item, Augustinus : « Sapiens non 4. Item, Augustinus : « Sapiens non facit id quo sit opus suum deterius : » facit id quo sit opus suum deterius : » ergo multo minus facit opus pravum : ergo multo minus facit opus pravum : sed Deus est sapientissimus: ergo non sed Deus est sapientissimus: ergo non potest aliquid esse malum, secundum potest aliquid esse malum, secundum quod est ab ipso. quod est ab ipso.

SOLUTIO. Concedo, quod Deus nulla SOLUTIO. Concedo, quod Deus nulla sua potentia, neque ordinata sua sapien- sua potentia, neque ordinata sua sapien- tia, neque absoluta, potest facere malum tia, neque absoluta, potest facere malum opus quia hoc non est posse, sed est opus quia hoc non est posse, sed est extremæ insipientiæ et impotentiæ. Unde extremæ insipientiæ et impotentiæ. Unde dico, quod fecit Angelum bonum: sed dico, quod fecit Angelum bonum: sed poterat facere meliorem, si voluisset. poterat facere meliorem, si voluisset.

AD PRIMUM dicendum, quod verum est, AD PRIMUM dicendum, quod verum est, quod Deus fecit Angelum sicut voluit : quod Deus fecit Angelum sicut voluit : sed non potuit facere malum: quia nihil sed non potuit facere malum: quia nihil facit nisi quod est volitum suum, et suum facit nisi quod est volitum suum, et suum volitum numquam est malum. volitum numquam est malum.

AD ALIUD dicendum, quod illa auctori- AD ALIUD dicendum, quod illa auctori- tas intelligitur de opere Dei quo scit quos- tas intelligitur de opere Dei quo scit quos- dam futuros malos, quos tamen ipse fecit dam futuros malos, quos tamen ipse fecit bonos. Unde locutio est impropria, cum bonos. Unde locutio est impropria, cum dicit, quod fuerit vas in contumeliam, ita dicit, quod fuerit vas in contumeliam, ita scilicet quod præpositio notet consecu- scilicet quod præpositio notet consecu- tionem, et non finem, id est, quod termi- tionem, et non finem, id est, quod termi- netur in contumeliam: sed contumelia netur in contumeliam: sed contumelia non est finis movens efficientem. non est finis movens efficientem.

AD ALIUD dicendum, quod nihil est si- AD ALIUD dicendum, quod nihil est si- mile quia illi quos scit futuros malos, mile quia illi quos scit futuros malos, fiunt mali sine Deo auctore : quos tamen fiunt mali sine Deo auctore : quos tamen ipse facit quia in eis non vult inter- ipse facit quia in eis non vult inter- rumpere cursum naturæ: et etiam quia rumpere cursum naturæ: et etiam quia scit ad quæ bona, mala eorum poterunt scit ad quæ bona, mala eorum poterunt prodesse. prodesse.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An Angelus potest fieri malus, ita quod An Angelus potest fieri malus, ita quod Deus non esset auctor illius malitiæ, Deus non esset auctor illius malitiæ, sed statim in eodem indivisibili esset sed statim in eodem indivisibili esset factus et malus simul? factus et malus simul?

Tertio quæritur, Utrum poterat fieri Tertio quæritur, Utrum poterat fieri Angelus malus, ita quod Deus non esset Angelus malus, ita quod Deus non esset auctor suæ malitiæ, sed statim in eodem auctor suæ malitiæ, sed statim in eodem indivisibili esset factus et malus simul? indivisibili esset factus et malus simul? ita enim ponit opinio quæ recitatur in ita enim ponit opinio quæ recitatur in Littera. Littera.

Videtur autem quod sic: quia factum Videtur autem quod sic: quia factum esse suum mensuratur indivisibili nunc: esse suum mensuratur indivisibili nunc: eo quod omne factum esse est in nunc, eo quod omne factum esse est in nunc, et fieri et moveri in tempore. Si igitur et fieri et moveri in tempore. Si igitur aliquando fuit factus malus, et illud fa- aliquando fuit factus malus, et illud fa- ctum esse est etiam in indivisibili nunc : ctum esse est etiam in indivisibili nunc : aut ergo malum factum esse et Angelum aut ergo malum factum esse et Angelum factum esse sunt in eodem indivisibili, factum esse sunt in eodem indivisibili, et tunc habeo propositum aut in diver- et tunc habeo propositum aut in diver- sis, et tunc cum inter quælibet duo nunc sis, et tunc cum inter quælibet duo nunc sit tempus medium, erit aliquod tempus sit tempus medium, erit aliquod tempus in quo ipse factus est, et nec bonus, nec in quo ipse factus est, et nec bonus, nec malus est. malus est.

·SED CONTRA videtur, quod hoc esse non ·SED CONTRA videtur, quod hoc esse non possit: quia omnis creatura est de nihi-* possit: quia omnis creatura est de nihi-* lo ergo suo pondere et defectu ad nihil lo ergo suo pondere et defectu ad nihil tendit, nisi gratia sublevetur: sed gratia tendit, nisi gratia sublevetur: sed gratia non sublevabatur : ergo ad nihil tende- non sublevabatur : ergo ad nihil tende- bat ergo peccabat: quia hoc est ad ni- bat ergo peccabat: quia hoc est ad ni- hil tendere. hil tendere.

Præterea quæritur, Utrum potuerit Præterea quæritur, Utrum potuerit peccare in primo instanti cum factus. peccare in primo instanti cum factus.

est? est?

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Potuit velle malum, cum habuerit 1. Potuit velle malum, cum habuerit voluntatem perfectam : ergo non est in- voluntatem perfectam : ergo non est in- conveniens ponere falso enim et non conveniens ponere falso enim et non impossibili posito, quod sequitur est fal- impossibili posito, quod sequitur est fal- sum et non impossibile: ergo non sunt sum et non impossibile: ergo non sunt reprehendendi qui dicunt, quod Angelus reprehendendi qui dicunt, quod Angelus malus est a principio suæ creationis. malus est a principio suæ creationis.

Sel Sel

contra. contra.

IN II SENTENT. DIST. III, H, ART, 14. IN II SENTENT. DIST. III, H, ART, 14.

2. Item, Constat, quod movebatur a 2. Item, Constat, quod movebatur a principio creationis : quia tam optima principio creationis : quia tam optima naturalia otiosa esse non possunt: aut naturalia otiosa esse non possunt: aut ergo movebatur ordinate, aut inordinate. ergo movebatur ordinate, aut inordinate. Si ordinate. CONTRA: Ordinate moveri Si ordinate. CONTRA: Ordinate moveri est converti: ergo ipse convertebatur, est converti: ergo ipse convertebatur, quod falsum est. Si ordinate, habeo pro- quod falsum est. Si ordinate, habeo pro- positum quia inordinate moveri est pec- positum quia inordinate moveri est pec- catum ergo a principio suæ creationis catum ergo a principio suæ creationis peccavit. peccavit.

3. Item, Si non peccavit a principio 3. Item, Si non peccavit a principio suæ creationis ergo in solis naturalibus suæ creationis ergo in solis naturalibus ad tempus stetit. SED CONTRA: Ignis ea- ad tempus stetit. SED CONTRA: Ignis ea- dem virtute stat sursum qua movetur dem virtute stat sursum qua movetur sursum, quando deprimitur violenter: sursum, quando deprimitur violenter: ergo et Angelus eadem virtute stat qua ergo et Angelus eadem virtute stat qua elevatur sed elevatur virtute gratiæ: elevatur sed elevatur virtute gratiæ: ergo non stat nisi virtute gratiæ, quod est ergo non stat nisi virtute gratiæ, quod est falsum, quia Angelus non cecidit a gra- falsum, quia Angelus non cecidit a gra- tia secundum opinionem Magistri in Lit- tia secundum opinionem Magistri in Lit-

tera. tera.

4. Item, Duo sunt extrema, scilicet ni- 4. Item, Duo sunt extrema, scilicet ni- hil, et esse et duo alia bonum, et ma- hil, et esse et duo alia bonum, et ma- lum sed nulla creatura potest de se ten- lum sed nulla creatura potest de se ten- dere ad esse ergo nec in bonum: ergo dere ad esse ergo nec in bonum: ergo de se tendit ad non esse, et ad malum: de se tendit ad non esse, et ad malum: ergo Angelus si non habuit gratiam, sta- ergo Angelus si non habuit gratiam, sta- tim tendebat in malum: ergo peccavit a tim tendebat in malum: ergo peccavit a primo instanti creationis. primo instanti creationis.