60 60

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An Angelus sit, et habeat ordinem An Angelus sit, et habeat ordinem in universo ? in universo ?

Incidunt autem quæstiones tres ante Incidunt autem quæstiones tres ante Litteram, quarum prima est, An Ange- Litteram, quarum prima est, An Ange- lus sit? lus sit?

Secunda, Quid sit secundum natu- Secunda, Quid sit secundum natu-

ram? ram?

Tertia, Utrum Angelus sit idem quod Tertia, Utrum Angelus sit idem quod Philosophi posuerunt intelligentiam ? Philosophi posuerunt intelligentiam ?

AD PRIMUM autem objicitur sic: AD PRIMUM autem objicitur sic:

1. Dicit Aristoteles in VIII Physico- 1. Dicit Aristoteles in VIII Physico- rum, quod si duorum compositorum rum, quod si duorum compositorum alterum invenitur per se, necesse est et alterum invenitur per se, necesse est et reliquum inveniri : et licet ipse Philoso- reliquum inveniri : et licet ipse Philoso- phus de compositione motoris et mobilis phus de compositione motoris et mobilis hoc intendat, tamen Commentator dicit, hoc intendat, tamen Commentator dicit, quod hoc est etiam verum in mixtis, ut quod hoc est etiam verum in mixtis, ut patet in hydromelle: quoniam si aqua patet in hydromelle: quoniam si aqua invenitur per se quandoque, est necesse invenitur per se quandoque, est necesse etiam mel per se aliquando inveniri : sed etiam mel per se aliquando inveniri : sed in inferioribus invenimus substantiam in inferioribus invenimus substantiam corpoream per se, et substantiam compo- corpoream per se, et substantiam compo- sitam ex corporea et incorporea rationa- sitam ex corporea et incorporea rationa- li ergo necesse est etiam substantiam li ergo necesse est etiam substantiam incorpoream rationalem per se inveni- incorpoream rationalem per se inveni- ri: hanc autem vocamus Angelum : ergo ri: hanc autem vocamus Angelum : ergo Angeli sunt. Angeli sunt.

2. Item, Omne quod movetur, move- 2. Item, Omne quod movetur, move- tur ab aliquo coelum movetur : ergo ab tur ab aliquo coelum movetur : ergo ab aliquo motore movetur. Cum autem aliquo motore movetur. Cum autem coelum secundum naturam sit incorru- coelum secundum naturam sit incorru- ptibile, necesse est ipsum moveri a sub- ptibile, necesse est ipsum moveri a sub- stantia incorruptibili separata, et hanc stantia incorruptibili separata, et hanc vocant quidam Angelum. vocant quidam Angelum.

Sed quia illæ rationes aliquorum sunt Sed quia illæ rationes aliquorum sunt et omnino nihil valent, sicut postea pa- et omnino nihil valent, sicut postea pa- tebit, ideo Catholicis principiis utendo, tebit, ideo Catholicis principiis utendo, aliter objiciatur sic : aliter objiciatur sic :

1. Sapientia ordinans exitum creatu- 1. Sapientia ordinans exitum creatu- rarum in esse, in omnibus complet gra- rarum in esse, in omnibus complet gra-

dum entium cum igitur aliquid sit su- dum entium cum igitur aliquid sit su- per rationale perfectioris potentiæ citra per rationale perfectioris potentiæ citra Deum et creaturæ communicabile, illud Deum et creaturæ communicabile, illud complebit sapientia ordinans : et est complebit sapientia ordinans : et est intellectualis natura perfectior rationali, intellectualis natura perfectior rationali, ut supra patuit in quæstione de differentia ut supra patuit in quæstione de differentia animæ et Angeli: ergo sapientia illam animæ et Angeli: ergo sapientia illam faciet illa autem vocatur Angelus a faciet illa autem vocatur Angelus a sacris Expositoribus : ergo Angelus sacris Expositoribus : ergo Angelus

est. est.

2. Item, Aristoteles in VIII de Ani- 2. Item, Aristoteles in VIII de Ani- malibus circa principium dicit, quod malibus circa principium dicit, quod natura in omnibus complet gradus : natura in omnibus complet gradus : non enim de marino natali statim trans- non enim de marino natali statim trans- fert se ad faciendum gressibile, nisi per fert se ad faciendum gressibile, nisi per media omnia facit enim quoddam quod media omnia facit enim quoddam quod habitat in mari, et quærit cibum in ter- habitat in mari, et quærit cibum in ter- ra et quoddam quod habitat in terra, ra et quoddam quod habitat in terra, et quærit cibum in aqua, et sic de aliis: et quærit cibum in aqua, et sic de aliis: sed multo ingeniosior est Sapientia : sed multo ingeniosior est Sapientia : ergo videtur quod compleat omnes gra- ergo videtur quod compleat omnes gra- dus ergo post spiritum increatum, nec dus ergo post spiritum increatum, nec loco circumscriptum, nec loco diffinitum, loco circumscriptum, nec loco diffinitum, quem vocamus Deum, non statim facit quem vocamus Deum, non statim facit corpus sed ordine naturæ facit spiritum corpus sed ordine naturæ facit spiritum creatum, loco non circumscriptum, sed creatum, loco non circumscriptum, sed diffinitum et hunc vocamus Angelum : diffinitum et hunc vocamus Angelum : ergo Angeli sunt. ergo Angeli sunt.

3. Item, In creaturis invenitur unum 3. Item, In creaturis invenitur unum prope nihil quod est materia prima omni prope nihil quod est materia prima omni forma deficiens, ut dicit Augustinus : forma deficiens, ut dicit Augustinus : ergo necesse est, quod aliquid inveniatur ergo necesse est, quod aliquid inveniatur prope Deum hoc autem non potest esse prope Deum hoc autem non potest esse corpus, nec compositum ex corpore et corpus, nec compositum ex corpore et spiritu ergo est spiritus simplex : et spiritu ergo est spiritus simplex : et hoc vocamus Angelum : ergo Angelus hoc vocamus Angelum : ergo Angelus

est. est.

4. Item, Bonum est communicativum 4. Item, Bonum est communicativum sui : sui : esse igitur communicat omnibus esse igitur communicat omnibus modis quibus potest communicari. Vide- modis quibus potest communicari. Vide- mus autem quod communicatur per in- mus autem quod communicatur per in- tentionem naturæ, et communicatur per tentionem naturæ, et communicatur per intentionem cognitionis in symbolis et intentionem cognitionis in symbolis et figuris, ut hominibus sensum et intelle- figuris, ut hominibus sensum et intelle- ctum rationalem habentibus: ctum rationalem habentibus: cesse est quod sit aliquid cui communi- cesse est quod sit aliquid cui communi- cetur illud, scilicet, per intellectum in- cetur illud, scilicet, per intellectum in- tuitivum aperte, aut non esset ordo sa- tuitivum aperte, aut non esset ordo sa- pientiæ completus creantis. pientiæ completus creantis.

ergo ne- ergo ne-

led contra. led contra.

Solutio. Solutio.

IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 2.

Si autem dicas, quod nobis non com- Si autem dicas, quod nobis non com- municatur veritas et bonitas prima in municatur veritas et bonitas prima in symbolis nisi ex peccato, et non ex na- symbolis nisi ex peccato, et non ex na- tura, illud falsum est plane: quia ante- tura, illud falsum est plane: quia ante- quam peccasset Adam, tulit Dominus quam peccasset Adam, tulit Dominus Deus hominem, et posuit eum in paradiso Deus hominem, et posuit eum in paradiso voluptatis, ut operaretur et custodiret voluptatis, ut operaretur et custodiret illum. Dicit Augustinus, quod in ope- illum. Dicit Augustinus, quod in ope- ribus naturæ legere Deum debuit. Præ- ribus naturæ legere Deum debuit. Præ- terea sensum aliter nobis inutiliter de- terea sensum aliter nobis inutiliter de- disset. disset.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Nihil est in universo quod non habeat Nihil est in universo quod non habeat ordinem ad aliud : sicut patet, quod ordinem ad aliud : sicut patet, quod superiora sunt moventia, et inferiora superiora sunt moventia, et inferiora miscibilia motu illorum, et generata sunt miscibilia motu illorum, et generata sunt mota et mixta: ergo si Angeli sunt, ne- mota et mixta: ergo si Angeli sunt, ne- cesse est quod habeant ordinem: quia cesse est quod habeant ordinem: quia sunt multo plures Angeli quam motus, et sunt multo plures Angeli quam motus, et mobilia, et stellæ cœli. mobilia, et stellæ cœli.

Si dicas, quod ordinantur ad ministe- Si dicas, quod ordinantur ad ministe- rium electorum. CONTRA: Si non esset rium electorum. CONTRA: Si non esset peccatum, non indigeremus ministerio peccatum, non indigeremus ministerio eorum ergo hoc non fuit ratio creationis eorum ergo hoc non fuit ratio creationis

eorum. eorum.

Si dicas, quod ordinantur ad assisten- Si dicas, quod ordinantur ad assisten- dum Deo, hoc non videtur, quia Deus dum Deo, hoc non videtur, quia Deus non indiget assistentia eorum : ergo non indiget assistentia eorum : ergo videtur, quod Angeli non habeant ordi- videtur, quod Angeli non habeant ordi- nem in universo: et quidquid non habet nem in universo: et quidquid non habet ordinem in universo, non est : ergo An- ordinem in universo, non est : ergo An- geli videntur non esse et ideo forte geli videntur non esse et ideo forte dixerunt quidam, quod non esset Ange- dixerunt quidam, quod non esset Ange- lus aliquis. lus aliquis.

SOLUTIO. Si per auctoritates Canonis et SOLUTIO. Si per auctoritates Canonis et Bibliæ liceat probari in ista disputatione, Bibliæ liceat probari in ista disputatione, multipliciter ex Novo et Veteri Testa- multipliciter ex Novo et Veteri Testa- mento ad hoc abundat Scriptura. Sed mento ad hoc abundat Scriptura. Sed nos contra quosdam modernos Philoso- nos contra quosdam modernos Philoso- phos erronee sentientes de Angelis hanc phos erronee sentientes de Angelis hanc assumpsimus disputationem. assumpsimus disputationem.

Bene igitur concedo, quod prima duo Bene igitur concedo, quod prima duo argumenta derisoria sunt in hac materia : argumenta derisoria sunt in hac materia : quia dictum Philosophi intelligitur de quia dictum Philosophi intelligitur de compositis ex motore distincto, et mo- compositis ex motore distincto, et mo- bili distincto quorum unum non habet bili distincto quorum unum non habet

1 Genes. II, 15. 1 Genes. II, 15.

61 61

esse in alio, sicut forma in materia, sicu esse in alio, sicut forma in materia, sicu est coelum movens motum, vel aliquid est coelum movens motum, vel aliquid aliud, et terra mota non movens ergo aliud, et terra mota non movens ergo erit etiam movens immotum. Dictum erit etiam movens immotum. Dictum autem Commentatoris intelligitur de autem Commentatoris intelligitur de

miscibilibus per substantiam : quando miscibilibus per substantiam : quando divisa sunt, et divisa possent esse. Si divisa sunt, et divisa possent esse. Si enim generaliter sumatur propositio, enim generaliter sumatur propositio, probatur necessario quod anima asinį probatur necessario quod anima asinį separatur immortalis : quia invenitur separatur immortalis : quia invenitur corpus per se, et compositum ex corpore corpus per se, et compositum ex corpore et anima asini: ergo est anima asino, et anima asini: ergo est anima asino, quod hæresis est: unde non tenet in his quod hæresis est: unde non tenet in his quæ componuntur sicut forma et mate- quæ componuntur sicut forma et mate- ria, et quorum separatio ab invicem ria, et quorum separatio ab invicem tollit rationem conjuncti : quia corpus tollit rationem conjuncti : quia corpus ab anima separatum non habet rationem ab anima separatum non habet rationem conjuncti corporis. conjuncti corporis.

AD ALIUD autem dicendum, quod insa- AD ALIUD autem dicendum, quod insa- nia est: quia nos numquam declinabimus nia est: quia nos numquam declinabimus in hunc errorem, quod dicimus Angelos in hunc errorem, quod dicimus Angelos esse necessarios ad motum orbium: licet esse necessarios ad motum orbium: licet non negemus quin possint movere : sed non negemus quin possint movere : sed numerus et ratio creationis non dependet numerus et ratio creationis non dependet ex illo. ex illo.

AD ULTIMUM dicendum, quod sunt duo AD ULTIMUM dicendum, quod sunt duo ordines mundi: unus secundum statum ordines mundi: unus secundum statum generationis, et alter secundum statum generationis, et alter secundum statum beatitudinis et gratiæ : in primo statu beatitudinis et gratiæ : in primo statu non habet ordinem necessarium Angelus, non habet ordinem necessarium Angelus, sed in secundo, quia in sortibus et gra- sed in secundo, quia in sortibus et gra- dibus eorum distinguuntur præmia gra- dibus eorum distinguuntur præmia gra- tiarum: tiarum:

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quid sit Angelus per definitionem? Quid sit Angelus per definitionem?

Secundo quæritur, Quid sit Angelus ? Secundo quæritur, Quid sit Angelus ?

Et dicit Joannes Damascenus diffini- Et dicit Joannes Damascenus diffini- tionem istam : « Angelus est substantia tionem istam : « Angelus est substantia intellectualis, semper mobilis, arbitrio li- intellectualis, semper mobilis, arbitrio li- bera, incorporea, Deo ministrans, secun- bera, incorporea, Deo ministrans, secun- dum gratiam non natura immortalitatem dum gratiam non natura immortalitatem suscipiens. » suscipiens. »

62 62

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Videtur autem hæc diffinitio habere Videtur autem hæc diffinitio habere calumniam in decimo primæ Philoso- calumniam in decimo primæ Philoso- phiæ: quia phiæ: quia

1. Corporalium et incorporalium non 1. Corporalium et incorporalium non est idem genus: ergo multo minus cor- est idem genus: ergo multo minus cor- ruptibilium: et incorruptibilium: si igitur ruptibilium: et incorruptibilium: si igitur corporalia sunt in genere substantiæ, in- corporalia sunt in genere substantiæ, in- corporalia non sunt in illo. corporalia non sunt in illo.

2. Item, Quæcumque sunt in genere 2. Item, Quæcumque sunt in genere aliquo, ipsorum est participatio per unum aliquo, ipsorum est participatio per unum modum principiorum illius generis: er- modum principiorum illius generis: er- go si Angelus est in genere substantiæ go si Angelus est in genere substantiæ incorporeæ, sic eodem modo participa- incorporeæ, sic eodem modo participa- bunt et hoc falsum est: quia si dicunt bunt et hoc falsum est: quia si dicunt quidam, quod Angeli sunt ex materia, quidam, quod Angeli sunt ex materia, tamen alterius modi dicunt esse materiam tamen alterius modi dicunt esse materiam illam, et materiam corporalium. illam, et materiam corporalium.

Si dicas, quod substantia per prius et Si dicas, quod substantia per prius et posterius dicitur de illis. CONTRA: Genus posterius dicitur de illis. CONTRA: Genus de his quæ sunt in genere non dicitur de his quæ sunt in genere non dicitur per prius et posterius, sed principium de per prius et posterius, sed principium de principiatis per prius et posterius potest principiatis per prius et posterius potest dici si ergo substantia per prius et po- dici si ergo substantia per prius et po- sterius dicitur de corporea, et Angelo, sterius dicitur de corporea, et Angelo, Angelus non est in substantia sicut in Angelus non est in substantia sicut in genere. SED CONTRA est, quod Porphyrius genere. SED CONTRA est, quod Porphyrius primam divisionem ponit substantiæ per primam divisionem ponit substantiæ per corpoream, et incorpoream : ergo cum corpoream, et incorpoream : ergo cum differentia adjuncta generi facit speciem, differentia adjuncta generi facit speciem, videtur quod incorporea substantia sit in videtur quod incorporea substantia sit in genere substantiæ. genere substantiæ.

ITEM objicitur de secunda particula, ITEM objicitur de secunda particula, scilicet, intellectualis: scilicet, intellectualis:

1. Est enim spiritualis vel incorporea 1. Est enim spiritualis vel incorporea magis differentia tangens naturam, et in- magis differentia tangens naturam, et in- tellectualis tangens magis potentiam : tellectualis tangens magis potentiam : ergo per incorporeum vel spirituale de- ergo per incorporeum vel spirituale de- beret diffiniri potius quem per intelle- beret diffiniri potius quem per intelle-

ctuale. ctuale.

2. Item, Quare non ponit, rationalis, 2. Item, Quare non ponit, rationalis, cum hoc sit magis commune, et differen- cum hoc sit magis commune, et differen- tiæ communiores debent præcipue poni tiæ communiores debent præcipue poni circa principium diffinitionis? circa principium diffinitionis?

ULTERIUS objicitur de hoc quod dicit, ULTERIUS objicitur de hoc quod dicit, Semper mobilis. Semper mobilis.

Hoc enim nullo modo videtur conve- Hoc enim nullo modo videtur conve- nire: nire:

1. Secundum Philosophum enim id 1. Secundum Philosophum enim id quod semper est mobile, maxime est im- quod semper est mobile, maxime est im- perfectum ergo si Angelus est semper perfectum ergo si Angelus est semper mobilis, maxime erit imperfectus secun- mobilis, maxime erit imperfectus secun- dum naturam. dum naturam.

° °

2. Præterea, Aut intelligitur de motu 2. Præterea, Aut intelligitur de motu secundum locum, aut secundum volun- secundum locum, aut secundum volun- tatem, aut secundum naturam. Quod tatem, aut secundum naturam. Quod non secundum locum, hoc patet: quia non secundum locum, hoc patet: quia non semper movetur secundum locum. non semper movetur secundum locum. Præterea, quidam eorum numquam mit- Præterea, quidam eorum numquam mit- tuntur igitur numquam moventur : et tuntur igitur numquam moventur : et tamen sunt Angeli. Si secundum volun- tamen sunt Angeli. Si secundum volun- tatem, hoc iterum non videtur, quia non tatem, hoc iterum non videtur, quia non nisi quidam secundum voluntatem moti nisi quidam secundum voluntatem moti sunt, et alii postea in suo volito confir- sunt, et alii postea in suo volito confir- mati ergo non semper sunt mobiles. Si mati ergo non semper sunt mobiles. Si tertio modo, hoc absolute falsum est: tertio modo, hoc absolute falsum est: quia tunc oporteret, quod alterarentur et quia tunc oporteret, quod alterarentur et generarentur secundum substantiam, generarentur secundum substantiam, quod absurdum est, ideo semper non quod absurdum est, ideo semper non

sunt mobiles. sunt mobiles.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit, Arbitrio libera. Arbitrio libera.

1. Cum enim ei accidunt alia, discre- 1. Cum enim ei accidunt alia, discre- tio personalis, et simplicitas essentiæ, tio personalis, et simplicitas essentiæ, quare non posuit illa sicut istud? quare non posuit illa sicut istud?

2. Item, Quod non æque participatur 2. Item, Quod non æque participatur ab habentibus naturam communem, non ab habentibus naturam communem, non debet poni in diffinitione illius naturæ, debet poni in diffinitione illius naturæ, quia aliter æquivocatio fieret: sed arbi- quia aliter æquivocatio fieret: sed arbi- trio esse liberos non æqualiter participa- trio esse liberos non æqualiter participa- tur ab Angelis : ergo non debet poni in tur ab Angelis : ergo non debet poni in diffinitione Angeli. PRIMA patet per se. diffinitione Angeli. PRIMA patet per se. SECUNDA statim in hac distinctione scri- SECUNDA statim in hac distinctione scri- betur in Littera. betur in Littera.

ОBJICITUR etiam de hoc quod dicit, In- ОBJICITUR etiam de hoc quod dicit, In- corporea. corporea.

1. Ibidem enim dicit Damascenus, quod 1. Ibidem enim dicit Damascenus, quod respectu Dei corporei sunt tantum, re- respectu Dei corporei sunt tantum, re- spectu autem nostri sunt incorporei : er- spectu autem nostri sunt incorporei : er- go si respective convenit eis esse cor- go si respective convenit eis esse cor- poreum et incorporeum, utrumlibet est poreum et incorporeum, utrumlibet est eis accidentale, non diffiniens Angelum eis accidentale, non diffiniens Angelum substantialiter. substantialiter.

2. Item, Quod in se est substantia, 2. Item, Quod in se est substantia, nulli potest comparari respectu cujus nulli potest comparari respectu cujus

utio. utio.

IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 2.

substantia non sit. Si ergo Angeli in se substantia non sit. Si ergo Angeli in se essent incorporei, respectu nullius pos- essent incorporei, respectu nullius pos- sunt esse corporei : sed sunt incorporei. sunt esse corporei : sed sunt incorporei.

DE SEQUENTE etiam quod dicit, Deo DE SEQUENTE etiam quod dicit, Deo ministrans, objicitur: quia cum dæmo- ministrans, objicitur: quia cum dæmo- nes sint Angeli, non convenit eis Deo nes sint Angeli, non convenit eis Deo ministrare ergo diffinitio non est con- ministrare ergo diffinitio non est con- vertibilis. vertibilis.

ITEM, De ultima quod dicit, Secundum ITEM, De ultima quod dicit, Secundum gratiam non natura immortalitatem sus- gratiam non natura immortalitatem sus- cipiens. cipiens.

Hoc enim videtur falsum: quia Hoc enim videtur falsum: quia

1. Naturaliter non est mortale nisi 1. Naturaliter non est mortale nisi quod compositum est ex contrariis, ut quod compositum est ex contrariis, ut dicit Philosophus, et hoc propter mu- dicit Philosophus, et hoc propter mu- tuam actionem et passionem contrario- tuam actionem et passionem contrario- rum, et etiam propter motum eorum ad rum, et etiam propter motum eorum ad contraria, quia leve in corpore mixto ni- contraria, quia leve in corpore mixto ni- titur sursum, grave autem deorsum, et titur sursum, grave autem deorsum, et ita distabunt quandoque, et fiet corrup- ita distabunt quandoque, et fiet corrup- tio sed non sic est in Angelo : ergo non tio sed non sic est in Angelo : ergo non est mortalis secundum naturam. est mortalis secundum naturam.

: :

2. Item, Etiam Philosophus videtur 2. Item, Etiam Philosophus videtur velle in primo Cæli et Mundi, quod cœ- velle in primo Cæli et Mundi, quod cœ- lum sit immortale, quod tamen est cor- lum sit immortale, quod tamen est cor- pus ergo multo magis Angeli per natu- pus ergo multo magis Angeli per natu- ram erunt immortales. ram erunt immortales.

3. Item, Non est conveniens dicere dæ- 3. Item, Non est conveniens dicere dæ- mones habere gratiam: et tamen sunt im- mones habere gratiam: et tamen sunt im- mortales: ergo immortalitas non convenit mortales: ergo immortalitas non convenit per gratiam, sed per naturam, ut videtur. per gratiam, sed per naturam, ut videtur.

4. Item, Non moritur vel corrumpitur 4. Item, Non moritur vel corrumpitur aliquid nisi aliquo fortiori se agente in aliquid nisi aliquo fortiori se agente in ipsum nihil autem citra Deum est fortius ipsum nihil autem citra Deum est fortius Angelo ergo nihil corrumpet eum : ergo Angelo ergo nihil corrumpet eum : ergo per naturam est immortalis, ut videtur. per naturam est immortalis, ut videtur.

63 63

sunt in eodem genere. Quod ergo dicit, sunt in eodem genere. Quod ergo dicit, Intellectualis, distinguit meo judicio ab Intellectualis, distinguit meo judicio ab aliis substantiis animatis, ut vegetabili, aliis substantiis animatis, ut vegetabili, et sensibili. Quod vero dicit, Semper mo- et sensibili. Quod vero dicit, Semper mo- bilis, distinguit a substantia prima quæ bilis, distinguit a substantia prima quæ sola per naturam immobilis est. Quod sola per naturam immobilis est. Quod autem dicit, Arbitrio libera, distinguit autem dicit, Arbitrio libera, distinguit ab his quæ non habent liberum arbitrium ab his quæ non habent liberum arbitrium ut animalia. Quod autem dicit, Incorpo- ut animalia. Quod autem dicit, Incorpo- rea, distinguit a corporibus, ut coelo, et rea, distinguit a corporibus, ut coelo, et elementis. Quod autem dicit, Deo mini- elementis. Quod autem dicit, Deo mini- strans, distinguit ab homine qui mini- strans, distinguit ab homine qui mini- strat sibi propter indigentiam, cui non strat sibi propter indigentiam, cui non subjacet Angelus et hoc quoad actum. subjacet Angelus et hoc quoad actum. Sed quod dicit, Secundum gratiam, di- Sed quod dicit, Secundum gratiam, di- stinguit Angelum ab his quæ subjacent stinguit Angelum ab his quæ subjacent corruptioni, quia per gratiam et benefi- corruptioni, quia per gratiam et benefi- cium creationis beneficium immortalitatis cium creationis beneficium immortalitatis receperunt. Quidam tamen dicunt, quod receperunt. Quidam tamen dicunt, quod Deo ministrans non ponitur ibi nisi oc- Deo ministrans non ponitur ibi nisi oc- casione bonorum Angelorum et hoc casione bonorum Angelorum et hoc non puto esse verum sed secundum na- non puto esse verum sed secundum na- turam Angeli omnis actus ejus ordinatur turam Angeli omnis actus ejus ordinatur ad ministerium Dei. Et non est sic in ad ministerium Dei. Et non est sic in operibus hominum. operibus hominum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Phi- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Phi- losophus non loquitur ibi de genere præ- losophus non loquitur ibi de genere præ- dicabili secundum aliquam communem dicabili secundum aliquam communem rationem: sed de genere quod est pri- rationem: sed de genere quod est pri- mum subjectum sive materia: quia ali- mum subjectum sive materia: quia ali- ter falsum esset. ter falsum esset.

AD ALIUD dicendum, quod non oportet AD ALIUD dicendum, quod non oportet ad hoc quod aliqua sint in genere uno, ad hoc quod aliqua sint in genere uno, quod sint ex eisdem principiis illius gene- quod sint ex eisdem principiis illius gene- ris sed quod sit in eis proportio ad ris sed quod sit in eis proportio ad unam rationem principiorum et hoc unam rationem principiorum et hoc bene salvatur in Angelis; quia in ipsis bene salvatur in Angelis; quia in ipsis est accipere potentiam activam, et passi- est accipere potentiam activam, et passi- vam licet non sit accipere materiam, et vam licet non sit accipere materiam, et

SOLUTIO. Prænotandum est, quod ista formam, ut postea patebit. Dicit enim SOLUTIO. Prænotandum est, quod ista formam, ut postea patebit. Dicit enim descriptio Angeli convenit tam bono descriptio Angeli convenit tam bono quam malo, et infra, in secunda quæ- quam malo, et infra, in secunda quæ- stione de Angelis, ponemus unam quæ stione de Angelis, ponemus unam quæ convenit bonis Angelis tantum, et in se- convenit bonis Angelis tantum, et in se- quenti tractatu de motu, ponemus aliam quenti tractatu de motu, ponemus aliam quæ convenit malis Angelis tantum. quæ convenit malis Angelis tantum.

Ista ergo diffinitio quæ convenit bonis Ista ergo diffinitio quæ convenit bonis et malis, habet substantiam pro genere, et malis, habet substantiam pro genere, et adjungit sex differentias ab aliis quæ et adjungit sex differentias ab aliis quæ

Aristoteles : « In omni natura est acci- Aristoteles : « In omni natura est acci- pere aliquid per modum potentiæ, et ali- pere aliquid per modum potentiæ, et ali- quid per modum actus : » Angelus enim quid per modum actus : » Angelus enim aliquo modo est ens potentiale per intel- aliquo modo est ens potentiale per intel- lectum possibilem, et est ens actu per lectum possibilem, et est ens actu per agentem. agentem.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

AD ALIUD dicendum, quod intellectuale Ad 1. AD ALIUD dicendum, quod intellectuale Ad 1. a pluribus separat quam incorporeum, a pluribus separat quam incorporeum,

Ad 2. Ad 2.

Ad 1 e 2. Ad 1 e 2.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

64 64

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia separat ab anima rationali secun- quia separat ab anima rationali secun- dum quod stricte accipitur: incorporeum dum quod stricte accipitur: incorporeum autem non separat ab ipsa, sed a corpo- autem non separat ab ipsa, sed a corpo- rea substantia cum qua communicat ani- rea substantia cum qua communicat ani- ma rationalis. ma rationalis.

AD ALIUD dicendum, quod rationale, ut AD ALIUD dicendum, quod rationale, ut dicit Augustinus et Isaac, non est propria dicit Augustinus et Isaac, non est propria differentia Angeli, sed potius hominis et differentia Angeli, sed potius hominis et animæ rationalis. animæ rationalis.

AD ALIUD dicendum, quod semper mo- AD ALIUD dicendum, quod semper mo- bilis dicitur electione vel voluntate : et bilis dicitur electione vel voluntate : et additur, semper, ut intelligatur quod hoc additur, semper, ut intelligatur quod hoc conveniat de se in omni suo statu, etsi conveniat de se in omni suo statu, etsi ipsa non moveatur per gratiam : et sic ipsa non moveatur per gratiam : et sic cessat objectio. cessat objectio.

AD ID quod objicitur de hoc quod dicit, AD ID quod objicitur de hoc quod dicit, Libera arbitrio, dicendum quod duo in- Libera arbitrio, dicendum quod duo in- ter attributa referuntur ad substantiam ter attributa referuntur ad substantiam secundum naturam, scilicet, subtilitas secundum naturam, scilicet, subtilitas essentiæ, et discretio personalis : et ideo essentiæ, et discretio personalis : et ideo loco differentiarum accipi non possunt : loco differentiarum accipi non possunt : quia differentiæ sumuntur ex parte actus, quia differentiæ sumuntur ex parte actus, vel formæ : sed perspicacitas intelligentiæ vel formæ : sed perspicacitas intelligentiæ ponitur in prima differentia, et libera ponitur in prima differentia, et libera arbitrio ponitur hic. arbitrio ponitur hic.

AD ALIUD dicendum, quod quoad habi- AD ALIUD dicendum, quod quoad habi- tum potentiæ quæ est liberum arbitrium, tum potentiæ quæ est liberum arbitrium, non est per prius et posterius: sed potius non est per prius et posterius: sed potius per ordinantia ad actum et hoc infra per ordinantia ad actum et hoc infra magis discutietur. Unde hic dicere suffi- magis discutietur. Unde hic dicere suffi- cit, quod uno modo recipit magis et mi- cit, quod uno modo recipit magis et mi- nus, et alio modo non. nus, et alio modo non.

AD ID quod objicitur de alia differentia, AD ID quod objicitur de alia differentia, dicendum quod Angelus absolute est in- dicendum quod Angelus absolute est in- corporea substantia: et quod dicitur a corporea substantia: et quod dicitur a Damasceno et Gregorio esse corpus, non Damasceno et Gregorio esse corpus, non dicitur propter naturam corporis, sed dicitur propter naturam corporis, sed propter proprietatem corporis, quæ est propter proprietatem corporis, quæ est contineri loco et diffiniri: et ideo illæ duæ contineri loco et diffiniri: et ideo illæ duæ objetiones sunt sophisticæ. objetiones sunt sophisticæ.

AD ID quod objicitur de ultima, dicen- AD ID quod objicitur de ultima, dicen- dum quod meo judicio vocat ibi gratiam dum quod meo judicio vocat ibi gratiam donum datum cum natura. Omnis enim donum datum cum natura. Omnis enim natura creata in quantum est educta de natura creata in quantum est educta de nihilo tenderet in non esse, si manus nihilo tenderet in non esse, si manus

omnipotentis Dei non contineret : et hanc omnipotentis Dei non contineret : et hanc manum nihil intelligo nisi voluntatem, manum nihil intelligo nisi voluntatem, naturam separatam a contrariis perma- naturam separatam a contrariis perma- nere in esse in hoc enim quod a con- nere in esse in hoc enim quod a con- trarietate removit, voluit permanere in- trarietate removit, voluit permanere in- et hoc videtur velle et hoc videtur velle corruptibilem : corruptibilem : Plato in Timæo, qui dicit quod natura Plato in Timæo, qui dicit quod natura quidem dissolubiles, voluntate autem quidem dissolubiles, voluntate autem Creatoris permanentes: licet hoc melius Creatoris permanentes: licet hoc melius de planetis intelligatur, quos Plato de planetis intelligatur, quos Plato igneos, et ideo per naturam corruptibi- igneos, et ideo per naturam corruptibi- les putabat. les putabat.

Et per hoc patet solutio ad tria prima: Et per hoc patet solutio ad tria prima: quia Philosophus loquitur de alio modo quia Philosophus loquitur de alio modo mortalitatis et immortalitatis. mortalitatis et immortalitatis.

AD ULTIMUM dicendum, quod non est AD ULTIMUM dicendum, quod non est agens fortius nisi Deus, et ille non de- agens fortius nisi Deus, et ille non de- struit id quod fecit: sed Damascenus vo- struit id quod fecit: sed Damascenus vo- cat naturam defectum qui est in quolibet cat naturam defectum qui est in quolibet creato ex hoc quod exivit in esse post- creato ex hoc quod exivit in esse post- quam nihil fuit de ipso. quam nihil fuit de ipso.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An Theologi vocant Angelos illas sub- An Theologi vocant Angelos illas sub- stantias separatas quas Philosophi stantias separatas quas Philosophi vocant intelligentias ? vocant intelligentias ?

Tertio quæritur, Utrum nos vocemus Tertio quæritur, Utrum nos vocemus Angelos substantias illas separatas quas Angelos substantias illas separatas quas Philosophi intelligentias vocant, ut qui- Philosophi intelligentias vocant, ut qui- dam contentiose defendere præsumunt? dam contentiose defendere præsumunt? Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Ita dicit Avicenna, quod intelligen- 1. Ita dicit Avicenna, quod intelligen- tiæ sunt quas populus et loquentes in le- tiæ sunt quas populus et loquentes in le- ge Angelos vocant. ge Angelos vocant.

2. Item, Hoc idem dicit Algazel ante 2. Item, Hoc idem dicit Algazel ante finem Metaphysicæ suæ. finem Metaphysicæ suæ.

3. Item, Rabbi Moyses dicit hoc in se- 3. Item, Rabbi Moyses dicit hoc in se- cunda collectione Ducis neutrorum : er- cunda collectione Ducis neutrorum : er- go videtur, quod ipsi hoc intelligunt. go videtur, quod ipsi hoc intelligunt.

4. Item, Philosophi intelligentias po- 4. Item, Philosophi intelligentias po- nunt substantias separatas, et nos dici- nunt substantias separatas, et nos dici- mus Angelos substantias spirituales sepa- mus Angelos substantias spirituales sepa- ratas ergo idem intendimus dicere per ratas ergo idem intendimus dicere per

Ad Ad

contra. contra.

IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 3.

Angelos quod illi per intelligentias, ut Angelos quod illi per intelligentias, ut videtur. videtur.

5. Item, Substantia intellectualis non 5. Item, Substantia intellectualis non habet aliquid ante se in ordine universi habet aliquid ante se in ordine universi secundum Philosophos nisi causam pri- secundum Philosophos nisi causam pri- mam idem autem dicimus nos de Ange- mam idem autem dicimus nos de Ange- lis ergo videtur, quod idem nos inten- lis ergo videtur, quod idem nos inten- dimus per Angelos quod illi per intelli- dimus per Angelos quod illi per intelli- gentias. gentias.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Nullus umquam Philosophorum po- 1. Nullus umquam Philosophorum po- suit intelligentias moveri localiter, quin suit intelligentias moveri localiter, quin potius scribunt esse immobiles : nos An- potius scribunt esse immobiles : nos An- gelum dicimus nuntium, eo quod fre- gelum dicimus nuntium, eo quod fre- quenter mittatur localiter motus: ergo quenter mittatur localiter motus: ergo non idem intelligimus. non idem intelligimus.

2. Item, Omnis Philosophus ponens 2. Item, Omnis Philosophus ponens intelligentias, dicit illas movere coelos, intelligentias, dicit illas movere coelos, sicut desideratum movet desiderantem : sicut desideratum movet desiderantem : nos autem hoc non dicimus de Angelis: nos autem hoc non dicimus de Angelis: ergo, etc. ergo, etc.

3. Item, Omnes Philosophi concor- 3. Item, Omnes Philosophi concor- dant in hoc quod uno trium modorum dant in hoc quod uno trium modorum est numerus intelligentiarum, scilicet aut est numerus intelligentiarum, scilicet aut secundum numerum sphærarum mobi- secundum numerum sphærarum mobi- lium, aut secundum numerum motuum, lium, aut secundum numerum motuum, aut secundum numerum stellarum quæ aut secundum numerum stellarum quæ sunt in mobilibus: nos autem omnia hæc sunt in mobilibus: nos autem omnia hæc de Angelis absurda reputamus: ergo, de Angelis absurda reputamus: ergo,

etc. etc.

4. Item, Omnis Philosophus ponens 4. Item, Omnis Philosophus ponens intelligentias, dicit unam esse causam intelligentias, dicit unam esse causam alterius ordine naturæ, non temporis : alterius ordine naturæ, non temporis : nos autem nihil horum dicimus de Ange- nos autem nihil horum dicimus de Ange- lis ergo, etc. lis ergo, etc.

Potest autem esse, quod aliquis dicat, Potest autem esse, quod aliquis dicat, quod ego non intelligam Philosophos quod ego non intelligam Philosophos loquentes de intelligentiis. Sed ad hoc loquentes de intelligentiis. Sed ad hoc respondeo, quod verum est me parum respondeo, quod verum est me parum intelligere sed non est incertum mihi intelligere sed non est incertum mihi quin iste sit intellectus Philosophorum quin iste sit intellectus Philosophorum loquentium de intelligentiis, et quod cer- loquentium de intelligentiis, et quod cer- tum est mihi, quod loquens Angelos esse tum est mihi, quod loquens Angelos esse intelligentias, et moveri localiter, vel intelligentias, et moveri localiter, vel etiam immediate movere coelos, et non etiam immediate movere coelos, et non tantum sicut desideratum movet deside- tantum sicut desideratum movet deside- rantem, quod ille numquam scivit nec rantem, quod ille numquam scivit nec intelligentiæ naturam, nec Philosophos intelligentiæ naturam, nec Philosophos loquentes de intelligentiis intellexit : ipsi loquentes de intelligentiis intellexit : ipsi

XXVII XXVII

65 65

enim ponunt unam intelligentiam solam enim ponunt unam intelligentiam solam quæ sit ens necesse, et ex splendore il- quæ sit ens necesse, et ex splendore il- lius et possibili quod numquam deest ei, lius et possibili quod numquam deest ei, ut dicunt, educit intelligentiam primi ut dicunt, educit intelligentiam primi ordinis, et ex illa secundum orbem et ordinis, et ex illa secundum orbem et cum anima orbis intelligentiam secundi cum anima orbis intelligentiam secundi ordinis, et ex illa orbem tertium et in- ordinis, et ex illa orbem tertium et in- telligentiam tertii ordinis, et ita usque ad telligentiam tertii ordinis, et ita usque ad intelligentiam decimi ordinis, quæ est intelligentiam decimi ordinis, quæ est movens ut desideratum sphæram activo- movens ut desideratum sphæram activo- rum et passivorum, quæ educitur a di- rum et passivorum, quæ educitur a di- stinctione locorum sub orbe lunæ, cujus stinctione locorum sub orbe lunæ, cujus intelligentiæ dicunt esse splendorem om- intelligentiæ dicunt esse splendorem om- nem formam materiæ generabilium et nem formam materiæ generabilium et corruptibilium, et formam intellectus corruptibilium, et formam intellectus possibilis et hæc omnia reputamus er- possibilis et hæc omnia reputamus er- ronea quando de Angelis dicuntur. ronea quando de Angelis dicuntur.

ET IDEO consentio in hanc partem, ET IDEO consentio in hanc partem, quod Angelus non sit idem quod Philo- quod Angelus non sit idem quod Philo- sophi intelligentiam esse dixerunt, nec sophi intelligentiam esse dixerunt, nec etiam dico esse intelligentias, ut infra in etiam dico esse intelligentias, ut infra in quæstione de operibus quartæ diei, et de quæstione de operibus quartæ diei, et de coelis habetur: quia mihi videtur, quod coelis habetur: quia mihi videtur, quod Catholice hoc poni non potest. Catholice hoc poni non potest.

Solutio. Solutio.

AD PRIMA tria dicendum, quod illi Phi- Ad 1, 2 et 3. AD PRIMA tria dicendum, quod illi Phi- Ad 1, 2 et 3. losophi loquuntur secundum suas inten- . losophi loquuntur secundum suas inten- . tiones nos autem ita non ponimus esse tiones nos autem ita non ponimus esse Angelos... Angelos...

AD ALIUD dicendum, quod alia sepa- AD ALIUD dicendum, quod alia sepa- ratione separamus Angelos quam illi in- ratione separamus Angelos quam illi in- telligentias ipsi enim ponebant, quod telligentias ipsi enim ponebant, quod non essent conjunctæ materiæ, nec ha- non essent conjunctæ materiæ, nec ha- berent formas materiales, sed universa- berent formas materiales, sed universa- les simplices quæ sunt rationes motus les simplices quæ sunt rationes motus coelised determinabant intelligentiam coelised determinabant intelligentiam ad motorem determinantem qui recipit ad motorem determinantem qui recipit speciem a splendore intelligentiæ, et speciem a splendore intelligentiæ, et movet coelum suum ad consecutionem movet coelum suum ad consecutionem illius speciei mobilis ut producatur in illius speciei mobilis ut producatur in esse: sed hoc nos reputamus stultitiam esse: sed hoc nos reputamus stultitiam qui dicimus, quod Deus secundum suam qui dicimus, quod Deus secundum suam voluntatem causat et disponit mundum, voluntatem causat et disponit mundum, et Angelos omnes separamus a materia, et Angelos omnes separamus a materia, et a determinatione ad motorem et ad et a determinatione ad motorem et ad motum corporis alicujus: sed intendunt motum corporis alicujus: sed intendunt in Deum tantum per contemplationem, in Deum tantum per contemplationem, et in nos per ministerium. et in nos per ministerium.

AD ALIUD dicendum, quod ordo uni- AD ALIUD dicendum, quod ordo uni-

5 5

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

66 66

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

versi secundum Philosophos omnino est versi secundum Philosophos omnino est alius quam secundum nos. Quia ipsi po- alius quam secundum nos. Quia ipsi po- nunt ordinem ex uno quod ab eo quod nunt ordinem ex uno quod ab eo quod est necesse et unum, non possit nisi unum est necesse et unum, non possit nisi unum quod est possibile et necesse: possibile quod est possibile et necesse: possibile quidem in se, et necesse a primo et ex quidem in se, et necesse a primo et ex illo quod est duo, educuntur duo, scili- illo quod est duo, educuntur duo, scili- cet cœlum suum, et intelligentia alia, ut cet cœlum suum, et intelligentia alia, ut supra diximus, et coelum per motum, et supra diximus, et coelum per motum, et quo pars accedit alicui et recedit ab ali- quo pars accedit alicui et recedit ab ali- quo est principium diversitatis : quo est principium diversitatis : et ex et ex parte intelligentiæ etiam educuntur aliæ parte intelligentiæ etiam educuntur aliæ intelligentiæ. Nos autem ponimus ordi- intelligentiæ. Nos autem ponimus ordi- nem ita quod corporale et spirituale simul nem ita quod corporale et spirituale simul sint ex uno agente pro libertate suæ vo- sint ex uno agente pro libertate suæ vo- luntatis, et non per naturam et necessi- luntatis, et non per naturam et necessi- tatem, ut illi ponunt et dicimus Ange- tatem, ut illi ponunt et dicimus Ange- lum esse primum post Deum non ordine lum esse primum post Deum non ordine cause, sed ordine status et dignitatis. cause, sed ordine status et dignitatis.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An Angelus sit simplex substantia? An Angelus sit simplex substantia?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, « Et quatuor quidem Angelis ibi, A, « Et quatuor quidem Angelis videntur esse attributa, etc. » videntur esse attributa, etc. »

Et quæruntur quinque: quorum qua- Et quæruntur quinque: quorum qua- tuor sunt de istis per ordinem quæ enu- tuor sunt de istis per ordinem quæ enu- merat, quintum autem de omnibus in merat, quintum autem de omnibus in communi. communi.

quod est hoc aliquid, in natura dicitur quod est hoc aliquid, in natura dicitur habere numerum: et ita est composi- habere numerum: et ita est composi- tum. tum.

3. Item, Boetius, ibidem: « Simplex 3. Item, Boetius, ibidem: « Simplex forma subjectum esse non potest : » ergo forma subjectum esse non potest : » ergo si Angelus simplex forma est, subjectum si Angelus simplex forma est, subjectum fieri non potest: sed est subjectum gra- fieri non potest: sed est subjectum gra- tiæ, et scientiæ, et multorum aliorum : tiæ, et scientiæ, et multorum aliorum : ergo non est simplex forma: et constat ergo non est simplex forma: et constat quod non est simplex materia: ergo ipse quod non est simplex materia: ergo ipse est compositus. est compositus.

4. Item, Boetius, in principio libri de 4. Item, Boetius, in principio libri de Hebdomadibus, dicens : « Quid est ha- Hebdomadibus, dicens : « Quid est ha- bere aliquid præter id quod ipsum est: bere aliquid præter id quod ipsum est: esse vero nihil habet admixtum : » ergo esse vero nihil habet admixtum : » ergo Angelus non est simplex esse, cum ipse Angelus non est simplex esse, cum ipse possit habere aliquid præter id quod ipse possit habere aliquid præter id quod ipse est quia ipse non est quidquid habet: est quia ipse non est quidquid habet: ergo esse in eo aliud est et quod est: ergo esse in eo aliud est et quod est: ergo est compositus. ergo est compositus.

5. Item, Boetius, ibidem: « Quidquid 5. Item, Boetius, ibidem: « Quidquid est hoc aliquid, aliud habet quo est, et est hoc aliquid, aliud habet quo est, et aliud quo aliquid est : » constat autem aliud quo aliquid est : » constat autem quod Angelus hoc aliquid est : ergo aliud quod Angelus hoc aliquid est : ergo aliud habet quo est, et aliud quo hoc aliquid habet quo est, et aliud quo hoc aliquid est ergo est compositus. est ergo est compositus.

6. Item, Philosophus, in principio li- 6. Item, Philosophus, in principio li- bri II de Anima vult, quod materia non bri II de Anima vult, quod materia non sit hoc aliquid, nec etiam formam, sed sit hoc aliquid, nec etiam formam, sed compositum: cum igitur Angelus sit hoc compositum: cum igitur Angelus sit hoc aliquid, videtur quod Angelus sit com- aliquid, videtur quod Angelus sit com- positus. positus.

7. Item, In omni eo in quo est accipe- 7. Item, In omni eo in quo est accipe- re universale secundum naturam, et par- re universale secundum naturam, et par- ticulare, in ipso est compositio : dicit ticulare, in ipso est compositio : dicit

Quæritur igitur primo, Utrum Ange- enim Philosophus, cum dico, cœlum, Quæritur igitur primo, Utrum Ange- enim Philosophus, cum dico, cœlum, lus sit simplex substantia? lus sit simplex substantia?

Videtur autem, quod non : Videtur autem, quod non :

1. Dicit enim Philosophus : Omne 1. Dicit enim Philosophus : Omne quod est unum numero, est unum per quod est unum numero, est unum per materiam sed Angelus est unum nu- materiam sed Angelus est unum nu- mero ergo est unum per materiam, ut mero ergo est unum per materiam, ut videtur nihil autem habet materiam videtur nihil autem habet materiam nisi habeat formam: ergo Angelus est nisi habeat formam: ergo Angelus est compositus ex materia et forma. compositus ex materia et forma.

2. Item, Boetius in principio libri de 2. Item, Boetius in principio libri de Trinitate. «Hoc vere unum est quod nulli Trinitate. «Hoc vere unum est quod nulli innititur, in quo nullus numerus : » et innititur, in quo nullus numerus : » et intendit hoc de Deo solo: ergo omne intendit hoc de Deo solo: ergo omne

dico formam cum dico, hoc cœlum, dico formam cum dico, hoc cœlum, dico materiam cum igitur secundum dico materiam cum igitur secundum naturam sic dicatur Angelus, et hic An- naturam sic dicatur Angelus, et hic An- gelus, videtur in ipso supponi composi- gelus, videtur in ipso supponi composi-

tio. tio.

8. Item, Avicenna dicit, quod omnis 8. Item, Avicenna dicit, quod omnis forma est de se communis: ergo si indivi- forma est de se communis: ergo si indivi- duatur, hoc non est nisi super aliquid duatur, hoc non est nisi super aliquid quod est fundamentum esse in quo fun- quod est fundamentum esse in quo fun- datur: constat autem, quod natura An- datur: constat autem, quod natura An- geli in hoc Angelo est individuata : ergo geli in hoc Angelo est individuata : ergo est fundamentum supra quod coarctatur: est fundamentum supra quod coarctatur: ergo habet materiam et formam. ergo habet materiam et formam.

IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 4.

9. Ad hoc quidam voluerunt dicere, 9. Ad hoc quidam voluerunt dicere, quod est compositio ex natura formæ quod est compositio ex natura formæ universalis et particularis, sicut dicit Phi- universalis et particularis, sicut dicit Phi- losophus de coelo, Cum dico, hoc cœ- losophus de coelo, Cum dico, hoc cœ- lum, dico materiam cum dico, cœlum, lum, dico materiam cum dico, cœlum, dico formam : et hanc vocant compo- dico formam : et hanc vocant compo- sitionem logicam. Et est compositio ex sitionem logicam. Et est compositio ex quod est et quo est, et hanc vocant quod est et quo est, et hanc vocant metaphysicam. Et his duabus composi- metaphysicam. Et his duabus composi- tionibus dicunt compositum esse Ange- tionibus dicunt compositum esse Ange- lum. Est autem compositio tertia quæ lum. Est autem compositio tertia quæ est ex forma et materia, quæ est physica est ex forma et materia, quæ est physica compositio et hanc dicunt Angelo non compositio et hanc dicunt Angelo non convenire. convenire.

Et mihi videtur mirum si isti quod di- Et mihi videtur mirum si isti quod di- cunt, intelligunt: omnis enim composi- cunt, intelligunt: omnis enim composi- tio essentialis non subjecti et accidentis tio essentialis non subjecti et accidentis est ex forma aliqua essentiali: illa autem est ex forma aliqua essentiali: illa autem non potest esse nisi forma totius, vel non potest esse nisi forma totius, vel partis totius sicut homo, et hic homo partis totius sicut homo, et hic homo habet compositionem: est enim univer- habet compositionem: est enim univer- salis forma consequens totum composi- salis forma consequens totum composi- tum, ut dicit Philosophus quidam et tum, ut dicit Philosophus quidam et ideo etiam potest prædicari de hoc cujus ideo etiam potest prædicari de hoc cujus est forma si autem non est talis, tunc est forma si autem non est talis, tunc necessario est forma partis: sic forma est necessario est forma partis: sic forma est forma naturæ, et illa est altera pars com- forma naturæ, et illa est altera pars com- positi, et non prædicatur de composito : positi, et non prædicatur de composito : quoniam, sicut dicit Avicenna, forma quoniam, sicut dicit Avicenna, forma non habet quod prædicari potest in quan- non habet quod prædicari potest in quan- tum est forma, sed potius in quantum tum est forma, sed potius in quantum est totius forma idem quodammodo cum est totius forma idem quodammodo cum eo de quo prædicetur : ergo videtur, eo de quo prædicetur : ergo videtur, quod divisio illius compositionis non sit quod divisio illius compositionis non sit nisi duplex: quia id quod est, est idem nisi duplex: quia id quod est, est idem quod particulare: et quo est sive esse, quod particulare: et quo est sive esse, est idem cum natura universali. est idem cum natura universali.

Item, Ego dico sic: Si est ibi forma Item, Ego dico sic: Si est ibi forma totius, oportet quod illa fluat a toto, ergo totius, oportet quod illa fluat a toto, ergo præsupponit compositionem in eo cujus præsupponit compositionem in eo cujus est forma, ut videtur. est forma, ut videtur.

: :

10. Item, Eorum quæ sunt in genere, 10. Item, Eorum quæ sunt in genere, sunt eadem principia participandi genus sunt eadem principia participandi genus illud sed Angeli sunt in genere substan- illud sed Angeli sunt in genere substan- tiæ ergo participabunt genus per eadem tiæ ergo participabunt genus per eadem principia per quæ participant ipsum aliæ principia per quæ participant ipsum aliæ substantiæ hoc autem sunt forma et substantiæ hoc autem sunt forma et materia: ergo Angeli sunt ex materia et materia: ergo Angeli sunt ex materia et forma, ut videtur. forma, ut videtur.

67 67

11. Item, Philosophi dicunt, quod om- 11. Item, Philosophi dicunt, quod om- nes intelligentiæ quæ sunt citra causam nes intelligentiæ quæ sunt citra causam primam, sunt compositæ ex esse possi- primam, sunt compositæ ex esse possi- bili et esse necesse: esse autem possibi- bili et esse necesse: esse autem possibi- le, est esse materiæ: ergo videtur, quod le, est esse materiæ: ergo videtur, quod sint ex materia et forma. sint ex materia et forma.

12. Item, In II de Anima dicit Philo- 12. Item, In II de Anima dicit Philo- sophus, quod in omni natura est poten- sophus, quod in omni natura est poten- tia et actus ergo et in Angelo : potentia tia et actus ergo et in Angelo : potentia autem et actus sunt forma et materia: autem et actus sunt forma et materia: ergo Angelus est ex materia et forma. ergo Angelus est ex materia et forma.

13. Item, Quidquid convenit multis et 13. Item, Quidquid convenit multis et non per se, et convenit alicui per se: non per se, et convenit alicui per se: necesse est quod omnibus illis conveniat necesse est quod omnibus illis conveniat gratia illius solius quod est in omnibus gratia illius solius quod est in omnibus illis: sicut quia habere tres angulos con- illis: sicut quia habere tres angulos con- venit isosceli, isopleuro, scaleno, et non venit isosceli, isopleuro, scaleno, et non per se, et triangulo rectilineo per se, per se, et triangulo rectilineo per se, oportet quod illis conveniat gratia natu- oportet quod illis conveniat gratia natu- ræ trianguli quæ est in illis. Sic substare ræ trianguli quæ est in illis. Sic substare convenit multis, quia omnibus substan- convenit multis, quia omnibus substan- tiis et non per se, quia dicit Boetius tiis et non per se, quia dicit Boetius quod substantia simplex non potest sub- quod substantia simplex non potest sub-

stare. stare.

Item, Convenit materiæ; et per se: Item, Convenit materiæ; et per se: quia non est reducere ad aliquid prius: quia non est reducere ad aliquid prius: ergo omnibus quibus convenit substare ergo omnibus quibus convenit substare alicui formæ, illis convenit gratia mate- alicui formæ, illis convenit gratia mate- riæ quæ est in illis: sed omnibus Ange- riæ quæ est in illis: sed omnibus Ange- lis convenit hoc ergo omnes Angeli lis convenit hoc ergo omnes Angeli sunt ex materia et forma, ut videtur. sunt ex materia et forma, ut videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Dicit Augustinus, quod anima est 1. Dicit Augustinus, quod anima est simplex substantia: ergo multo magis simplex substantia: ergo multo magis Angelus ergo non est compositus. Angelus ergo non est compositus.

2. Item, Magister dicit hic, quod sim- 2. Item, Magister dicit hic, quod sim- plicitas essentiæ est attributum Angeli : plicitas essentiæ est attributum Angeli : ergo Angelus est simplex, ut videtur. ergo Angelus est simplex, ut videtur.

3. Item, Punctum est simplex, et ta- 3. Item, Punctum est simplex, et ta- men habet positionem in continuo: er- men habet positionem in continuo: er- go multo magis Angelus est simplex qui go multo magis Angelus est simplex qui est indivisibilis, ita quod non habet po- est indivisibilis, ita quod non habet po- sitionem. sitionem.

4. Item, Non videntur valere proposi- 4. Item, Non videntur valere proposi- tiones Boetii quibus probatur Angelus tiones Boetii quibus probatur Angelus non esse simplex: quia omnis forma non esse simplex: quia omnis forma simplex est et tamen possum dicere, simplex est et tamen possum dicere, quod est albedo, et hæc albedo. Item, quod est albedo, et hæc albedo. Item, possum dicere, quod hæc albedo est hoc possum dicere, quod hæc albedo est hoc

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

68 68

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

aliquid, et tamen ipsa est simplex: ergo aliquid, et tamen ipsa est simplex: ergo hoc aliquid non dicit compositionem : hoc aliquid non dicit compositionem : ergo rationes prius inductæ non videntur ergo rationes prius inductæ non videntur valere. valere.

SOLUTIO. Mea opinio semper fuit quod SOLUTIO. Mea opinio semper fuit quod Angelus sit compositus ex partibus es- Angelus sit compositus ex partibus es- sentialibus, sed non ex materia et forma: sentialibus, sed non ex materia et forma: quia non dico materiam esse primum quia non dico materiam esse primum principium compositionis substantiæ in principium compositionis substantiæ in genere, sed substantiæ motæ : et ideo genere, sed substantiæ motæ : et ideo ubi non est potentia ad motum, non dico ubi non est potentia ad motum, non dico esse materiam nisi materia valde large esse materiam nisi materia valde large et improprie sumatur : quoniam mihi et improprie sumatur : quoniam mihi videtur, quod Philosophi non loquantur videtur, quod Philosophi non loquantur de materia nisi ipsa sit sub aliqua priva- de materia nisi ipsa sit sub aliqua priva- tione. Bene tamen dico, quod si funda- tione. Bene tamen dico, quod si funda- mentum vocetur, quod tunc est ex ma- mentum vocetur, quod tunc est ex ma- teria et forma: quia Philosophus dicit teria et forma: quia Philosophus dicit in VII primæ Philosophiæ, quod funda- in VII primæ Philosophiæ, quod funda- mentum non est quantum, neque quale, mentum non est quantum, neque quale, neque aliquid aliorum prædicamentorum. neque aliquid aliorum prædicamentorum. Sed Boetius in libro de Duabus naturis Sed Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi non sic vocat in una persona Christi non sic vocat materiam, nec etiam Philosophi natura- materiam, nec etiam Philosophi natura- les, vel Mathematicus hoc modo loquitur les, vel Mathematicus hoc modo loquitur de materia. de materia.

Sunt tamen quidam dicentes, quod Sunt tamen quidam dicentes, quod materia variatur tripliciter, scilicet, quod materia variatur tripliciter, scilicet, quod quædam determinatur forma substantiali quædam determinatur forma substantiali tantum : et secundum hoc dicimus, tantum : et secundum hoc dicimus, quod materia est pars substantiæ, quam- quod materia est pars substantiæ, quam- vis numquam sit in potentia ad substan- vis numquam sit in potentia ad substan- tiam cujus est pars, ut in rebus perpe- tiam cujus est pars, ut in rebus perpe- tuis quidam autem est determinata for- tuis quidam autem est determinata for- ma substantiali et quantitate, et numquam ma substantiali et quantitate, et numquam est in potentia ad esse, sed est in poten- est in potentia ad esse, sed est in poten- tia ad ubi, ut in cœlo: quædam autem tia ad ubi, ut in cœlo: quædam autem est determinata forma substantiali et est determinata forma substantiali et quantitate et qualitate, ut materia gene- quantitate et qualitate, ut materia gene- rabilium et corruptibilium. Cum igitur rabilium et corruptibilium. Cum igitur quæritur, Utrum sit una materia corru- quæritur, Utrum sit una materia corru- ptibilium, et perpetuorum ? Dicendum ptibilium, et perpetuorum ? Dicendum quod non una quia ita dicit Boetius et quod non una quia ita dicit Boetius et Philosophi omnes eo quod non dicitur Philosophi omnes eo quod non dicitur una ratione subjecti tantum, sed etiam una ratione subjecti tantum, sed etiam ratione potentiæ : et potentia non est ratione potentiæ : et potentia non est unius rationis in eis. Eodem modo cum unius rationis in eis. Eodem modo cum quæritur, Utrum sit una materia corpo- quæritur, Utrum sit una materia corpo-

ralium et incorporalium creaturarum ? ralium et incorporalium creaturarum ? Dicendum, quod non una quia licet Dicendum, quod non una quia licet fundamentum primum in se sit unum, fundamentum primum in se sit unum, tamen materia non est una : quia mate- tamen materia non est una : quia mate- ria nominat potentiam quæ non est unius. ria nominat potentiam quæ non est unius. rationis in eis quæ moventur secundum rationis in eis quæ moventur secundum locum, et quæ immobilia sunt secundum locum, et quæ immobilia sunt secundum locum, nisi forte diffinitive et in hanc locum, nisi forte diffinitive et in hanc opinionem ego bene concordo, et præci- opinionem ego bene concordo, et præci- pue propter hoc quia videtur impossi- pue propter hoc quia videtur impossi- bile, quod aliqua proprietas sit in diver- bile, quod aliqua proprietas sit in diver- sis quæ non gratia alicujus substantiæ sis quæ non gratia alicujus substantiæ communis sit in eis : proprietas autem communis sit in eis : proprietas autem multis et spiritualibus et corporalibus multis et spiritualibus et corporalibus communis est substare et sustinere for- communis est substare et sustinere for- mam: ergo necesse est ponere substantiam mam: ergo necesse est ponere substantiam communem quæ sit in eis: et hæc meo communem quæ sit in eis: et hæc meo judicio non dicetur materia, sed funda- judicio non dicetur materia, sed funda- mentum. Alia est quæ est inducta supra mentum. Alia est quæ est inducta supra in objiciendo, quod eorum quæ sunt in in objiciendo, quod eorum quæ sunt in eodem genere, necesse est esse unam eodem genere, necesse est esse unam communem habitudinem ad principia communem habitudinem ad principia illius generis : constat autem, quod prin- illius generis : constat autem, quod prin- cipia indivisibilia generis, subjectum, cipia indivisibilia generis, subjectum, sunt fundamentum, et esse formæ sub- sunt fundamentum, et esse formæ sub- stantialis. Et per hoc patet solutio ad stantialis. Et per hoc patet solutio ad omnia quæ inducuntur: quia non con- omnia quæ inducuntur: quia non con- cludunt de materia simpliciter, sed de cludunt de materia simpliciter, sed de fundamento hoc quod est pars substantiæ fundamento hoc quod est pars substantiæ et fundat esse: quoniam, sicut supra di- et fundat esse: quoniam, sicut supra di- ximus, materia non dicetur de eis nisi ximus, materia non dicetur de eis nisi æquivoce, ut patet in ratione potentiæ. æquivoce, ut patet in ratione potentiæ.

AD ID autem quod contra objicitur, di- Ad AD ID autem quod contra objicitur, di- Ad cendum quod Augustinus loquitur de cendum quod Augustinus loquitur de simplicitate individuitatis, et non simpli- simplicitate individuitatis, et non simpli- citate ipsius esse quod est hoc aliquid. citate ipsius esse quod est hoc aliquid.

AD ALIUD dicendum, quod Magister Ad AD ALIUD dicendum, quod Magister Ad vocat simplicitatem elongationem a ma- vocat simplicitatem elongationem a ma- teria et materialitate quæ facit ignobilita- teria et materialitate quæ facit ignobilita- tem et hebetudinem, et non loquitur de tem et hebetudinem, et non loquitur de simplicitate per privationem compositio- simplicitate per privationem compositio- nis. nis.

AD ALIUD dicendum, quod punctum est AD ALIUD dicendum, quod punctum est simplex privatione divisionis continui : simplex privatione divisionis continui : sed Angelus illa simplicitate non dicitur sed Angelus illa simplicitate non dicitur simplex, quia non habet ordinem ad simplex, quia non habet ordinem ad continuum, sed potius modo prædicto. continuum, sed potius modo prædicto.

Ad Ad

AD ALIUD dicendum, quod si nos lo- Ad AD ALIUD dicendum, quod si nos lo- Ad quamur de hac albedine secundum esse, quamur de hac albedine secundum esse,

IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 5. IN II SENTENT. DIST. III, A, ART. 5.

tunc non est hæc albedo nisi per hoc tunc non est hæc albedo nisi per hoc quod est in hac materia. Si autem tu lo- quod est in hac materia. Si autem tu lo- quaris de hac albedine secundum quod quaris de hac albedine secundum quod est forma quædam terminata consistens est forma quædam terminata consistens intra suas differentias constituentes ip- intra suas differentias constituentes ip- sam, tunc intellectus ejus est absolutus, sam, tunc intellectus ejus est absolutus, ut dicit Avicenna: sed tunc hæc albedo ut dicit Avicenna: sed tunc hæc albedo et albedo non dicunt universale et parti- et albedo non dicunt universale et parti- culare, sed potius universale ratione dif- culare, sed potius universale ratione dif- ferens, scilicet in se consideratum, et ut ferens, scilicet in se consideratum, et ut terminatum sub suis differentiis essentia- terminatum sub suis differentiis essentia- libus. Unde patet quod Boetius verum libus. Unde patet quod Boetius verum dicit, si accipiatur hoc aliquid secundum dicit, si accipiatur hoc aliquid secundum esse et ita intelligitur dictum Boetii. esse et ita intelligitur dictum Boetii.

Et ex hoc iterum patet, quod Angelus Et ex hoc iterum patet, quod Angelus cum sit hoc aliquid, sine dubio compo- cum sit hoc aliquid, sine dubio compo- situs est ex fundamento et esse quod fun- situs est ex fundamento et esse quod fun- datur in ipso et hoc ideo dico, quia datur in ipso et hoc ideo dico, quia non proprie ponitur potentia nisi forte ad non proprie ponitur potentia nisi forte ad agere quia dicit Philosophus, In perpe- agere quia dicit Philosophus, In perpe- tuis non differt esse a posse: eo quod ip- tuis non differt esse a posse: eo quod ip- sum posse numquam fuit sine esse, et sum posse numquam fuit sine esse, et potentia dicitur æquivoce in eis ad alia potentia dicitur æquivoce in eis ad alia quæ sunt in potentia ad ubi vel ad for- quæ sunt in potentia ad ubi vel ad for-

mam. mam.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An Angelis conveniat personalis discre- An Angelis conveniat personalis discre- tio, ita quod quilibet sit persona? tio, ita quod quilibet sit persona?

Deinde quæritur de discretione perso- Deinde quæritur de discretione perso- nali. nali.

Videtur enim, quod discretio personalis Videtur enim, quod discretio personalis sit in Angelo sicut in Deo et homine. sit in Angelo sicut in Deo et homine.

1. Determinatur per propositionem 1. Determinatur per propositionem prius positam pro principio, quod si ali- prius positam pro principio, quod si ali- qua passio inest pluribus, necesse est qua passio inest pluribus, necesse est quod ratione alicujus substantiæ commu- quod ratione alicujus substantiæ commu- nis cui ipsa passio per se convenit, insit nis cui ipsa passio per se convenit, insit eis discretio personalis inest Deo, et eis discretio personalis inest Deo, et hominibus, et Angelis : ergo necesse est hominibus, et Angelis : ergo necesse est quod communi modo insit eis: homini quod communi modo insit eis: homini

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XXIII. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XXIII.

69 69

autem et Deo inest per rationem ordinis autem et Deo inest per rationem ordinis naturæ ab uno exeundo vel emanando: naturæ ab uno exeundo vel emanando: ergo hoc modo inest Angelo, ut videtur : ergo hoc modo inest Angelo, ut videtur : quod falsum est, cum unus non produ- quod falsum est, cum unus non produ- cat alium generando, vel spirando. cat alium generando, vel spirando.

aut aut aut aut

2. Item, Magister Richardus de sancto 2. Item, Magister Richardus de sancto Victore dicit, quod discretio personalis Victore dicit, quod discretio personalis est, aut origine tantum, ut in Deo est, aut origine tantum, ut in Deo proprietate tantum, ut in Angelis proprietate tantum, ut in Angelis proprietate simul et origine, ut in homi- proprietate simul et origine, ut in homi- ne et ex isto videntur sequi multa in- ne et ex isto videntur sequi multa in- convenientia, quorum unum est, quod convenientia, quorum unum est, quod discretio personalis videtur per plura discretio personalis videtur per plura convenire homini quam Angelo: et cum convenire homini quam Angelo: et cum discretio personalis una causarum fuerit discretio personalis una causarum fuerit inassumptibilitatis assignatarum in III li- inassumptibilitatis assignatarum in III li- bro Sententiarum, videtur, quod homo bro Sententiarum, videtur, quod homo minus fuerit assumptibilis quam Angelus, minus fuerit assumptibilis quam Angelus, quod non est verum. quod non est verum.

3. Aliud est quia quæcumque diffe- 3. Aliud est quia quæcumque diffe- runt sola proprietate, non differunt nisi runt sola proprietate, non differunt nisi per accidens, quia omnis proprietas est per accidens, quia omnis proprietas est de genere accidentium, ut dicit Boetius: de genere accidentium, ut dicit Boetius: Angelorum autem discretio personalis Angelorum autem discretio personalis non est nisi sola proprietate : ergo non non est nisi sola proprietate : ergo non differunt Angeli nisi per accidens, quod differunt Angeli nisi per accidens, quod est impossibile: ergo non est discretio est impossibile: ergo non est discretio in eis sola proprietate. in eis sola proprietate.

SOLUTIO. Dicendum, quod ut dicit Ri- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod ut dicit Ri- Solutio. chardus, persona est existens per se so- chardus, persona est existens per se so- lum secundum quemdam singularem ra- lum secundum quemdam singularem ra- tionalis naturæ existentiæ modum, sicut tionalis naturæ existentiæ modum, sicut in I Sententiarum, explanatum est 1 : et in I Sententiarum, explanatum est 1 : et ideo quia quilibet Angelus per se solum ideo quia quilibet Angelus per se solum existit modo suæ existentiæ in intellectua- existit modo suæ existentiæ in intellectua- li natura, ideo quilibet est persona, et li natura, ideo quilibet est persona, et convenit eis discretio personalis. convenit eis discretio personalis.

Dicendum ergo ad primum, quod per- Dicendum ergo ad primum, quod per- sonalitas per prius et posterius est in Deo, sonalitas per prius et posterius est in Deo, et in Angelis, et in hominibus: et hoc in et in Angelis, et in hominibus: et hoc in primo libro Sententiarum probatum est : primo libro Sententiarum probatum est : et ideo sufficit convenientia proportionis et ideo sufficit convenientia proportionis qua ista communis passio referatur ad qua ista communis passio referatur ad tres naturas et dicunt, quod illud est tres naturas et dicunt, quod illud est suppositum rationalis creaturæ : quia suppositum rationalis creaturæ : quia hoc invenitur in Deo, Angelo, et homi- hoc invenitur in Deo, Angelo, et homi-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

70 70

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ne et ideo non oportet, quod modus ne et ideo non oportet, quod modus discretionis sit unus, sicut videbatur pro- discretionis sit unus, sicut videbatur pro- bare objectio. bare objectio.

AD ALIUD dicendum, quod Magister Ri- AD ALIUD dicendum, quod Magister Ri- chardus communiter tangit facientia et chardus communiter tangit facientia et ostendentia discretionem personalem : ostendentia discretionem personalem : in divinis enim facit relatio originis, in in divinis enim facit relatio originis, in humanis autem individuatio super hanc humanis autem individuatio super hanc materiam, et in Angelis individuatio es- materiam, et in Angelis individuatio es- se naturæ Angeli super hoc fundamen- se naturæ Angeli super hoc fundamen- tum. Et argumentum non valet Pluri- tum. Et argumentum non valet Pluri- bus enim distinguitur homo quam An- bus enim distinguitur homo quam An- gelus ergo est magis discretus in per- gelus ergo est magis discretus in per- sona : et mutatur ibi discreta quantitas sona : et mutatur ibi discreta quantitas in modum continuæ per intensionem. in modum continuæ per intensionem. Nec verum est quod discretio personalis Nec verum est quod discretio personalis impediat assumptibilitatem : sed potius impediat assumptibilitatem : sed potius quia persona numquam est persona sicut quia persona numquam est persona sicut homo, nisi prius potentia est persona, homo, nisi prius potentia est persona, et postea fit actu persona : et ideo ante- et postea fit actu persona : et ideo ante- quam fiat actu, cum propriam adhuc non quam fiat actu, cum propriam adhuc non habeat singularitatem, potest assumi in habeat singularitatem, potest assumi in singularitatem alterius: et hoc non est in singularitatem alterius: et hoc non est in Angelo cujus singularitas numqam fuit Angelo cujus singularitas numqam fuit in potentia. in potentia.

AD ULTIMUM dicendum, quod revera AD ULTIMUM dicendum, quod revera proprietates ostendunt singularitatem proprietates ostendunt singularitatem personæ et non faciunt : sed facit eam personæ et non faciunt : sed facit eam fundamentum esse particulans, et indi- fundamentum esse particulans, et indi- viduans ipsum esse per se super se: sed viduans ipsum esse per se super se: sed quia in Angelis est hoc elongatum a cog- quia in Angelis est hoc elongatum a cog- nitione, ideo cognoscimus ipsum proprie- nitione, ideo cognoscimus ipsum proprie- tatibus sicut etiam in logicis materia tatibus sicut etiam in logicis materia dividens et contrahens formam, facit in- dividens et contrahens formam, facit in- dividuum sed tamen cognoscitur per dividuum sed tamen cognoscitur per collationem individuantium. collationem individuantium.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An conveniat Angelis ratio naturaliter An conveniat Angelis ratio naturaliter insita propter quam insunt memoria, insita propter quam insunt memoria, intelligentia, voluntas? intelligentia, voluntas?

Tertio, Quæritur de ratione naturaliter Tertio, Quæritur de ratione naturaliter insita, propter quam insunt memoria, in- insita, propter quam insunt memoria, in- telligentia, voluntas. telligentia, voluntas.