Solutio. Solutio.

d 1 et 2. d 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

IN II SENTENT. DIST. II, B, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. II, B, ART. 1.

debuerant creari ante, sed vel cum mun- debuerant creari ante, sed vel cum mun- do, vel post ipsum. Unde Damascenus: do, vel post ipsum. Unde Damascenus: « Quicumque vero aiunt Angelos condi- « Quicumque vero aiunt Angelos condi- tores cujuscumque esse substantiæ, hi tores cujuscumque esse substantiæ, hi sunt omnes patris sui diaboli creaturæ sunt omnes patris sui diaboli creaturæ enim exeuntes non sunt conditores. Om- enim exeuntes non sunt conditores. Om- nium autem factor, et provisor, et con- nium autem factor, et provisor, et con- tentor, Deus est qui solus est increatus*.>> tentor, Deus est qui solus est increatus*.>>

: :

SOLUTIO. Dicendum, quod Angeli non SOLUTIO. Dicendum, quod Angeli non duratione, sed ordine dignitatis facti sunt duratione, sed ordine dignitatis facti sunt ante corporalem creaturam. Et ad hoc ante corporalem creaturam. Et ad hoc intelligendum sumenda est distinctio Au- intelligendum sumenda est distinctio Au- gustini de confessione, quod prius alte- gustini de confessione, quod prius alte- rum altero dicitur, scilicet æternitate, ut rum altero dicitur, scilicet æternitate, ut Deus præcedit omnia dignitate sive ele- Deus præcedit omnia dignitate sive ele- ctione, sicut melius et nobilius præponi- ctione, sicut melius et nobilius præponi- tur minus nobili vel utili, et hoc modo tur minus nobili vel utili, et hoc modo fructus præcedit florem: origine, et hoc fructus præcedit florem: origine, et hoc modo sonus præcedit cantum, quia in modo sonus præcedit cantum, quia in sono modulatio facit cantum et tem- sono modulatio facit cantum et tem- pore, et hoc modo præcedit flos fructum. pore, et hoc modo præcedit flos fructum.

AD EA igitur quæ inducuntur ex Hila- AD EA igitur quæ inducuntur ex Hila- rio et Damasceno, et ad ea quæ indu- rio et Damasceno, et ad ea quæ indu- cuntur in Littera, quia prior omnium cuntur in Littera, quia prior omnium creata est sapientia dicendum, quod creata est sapientia dicendum, quod loquuntur de prioritate dignitatis, non loquuntur de prioritate dignitatis, non durationis, vel temporis. durationis, vel temporis.

2 2

AD ALIUD dicendum, quod illa priori- AD ALIUD dicendum, quod illa priori- tas intelligendi rem fiendam, etiam se- tas intelligendi rem fiendam, etiam se- cundum ipsum Augustinum, non ponit cundum ipsum Augustinum, non ponit prioritatem durationis, sed ordinis natu- prioritatem durationis, sed ordinis natu- ræ et ita solvit Augustinus, ut cogno- ræ et ita solvit Augustinus, ut cogno- scere rem fiendam non ponat in actu co- scere rem fiendam non ponat in actu co- gnitionem ante rei existentiam: sed si- gnitionem ante rei existentiam: sed si- mul cum ipsa re suam ponit cogitatio- mul cum ipsa re suam ponit cogitatio- nem, id est, omnis fiendæ rei quantum nem, id est, omnis fiendæ rei quantum est de ordine causæ causantis, et possum est de ordine causæ causantis, et possum habere, scilicet cognitionem factæ rei, habere, scilicet cognitionem factæ rei, quando jam facta est. quando jam facta est.

AD ALIUD dicendum, quod etiam Ange- AD ALIUD dicendum, quod etiam Ange- lus non est immediate juxta Verbum ni- lus non est immediate juxta Verbum ni- si ordine naturæ, et non temporis in or- si ordine naturæ, et non temporis in or- dine exitus creaturarum. dine exitus creaturarum.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio AD ALIUD dicendum, quod illa ratio procedit ex opinionibus Philosophorum, procedit ex opinionibus Philosophorum, et fundatur partim super dubias propo- et fundatur partim super dubias propo-

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II, cap. 3. 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II, cap. 3.

45 45

sitiones, partim etiam super falsas secun- sitiones, partim etiam super falsas secun- dum nostram fidem. Dubium enim est dum nostram fidem. Dubium enim est quis sit motor coeli. Ptolemæus, et Abba- quis sit motor coeli. Ptolemæus, et Abba- tegni, et Albumasar, et omnes astrono- tegni, et Albumasar, et omnes astrono- mi dicunt coelum moveri a voluntate Dei, mi dicunt coelum moveri a voluntate Dei, et hæc est nostra confessio. Aristoteles et hæc est nostra confessio. Aristoteles autem et omnes naturales Philosophi di- autem et omnes naturales Philosophi di- cunt ipsum moveri ab intelligentia, sicut cunt ipsum moveri ab intelligentia, sicut desiderans movetur a desiderato, et desiderans movetur a desiderato, et utrum Angeli deserviant Deo in motu utrum Angeli deserviant Deo in motu orbium, vel non, incertum est nobis : orbium, vel non, incertum est nobis : hoc tamen certissime tenemus secun- hoc tamen certissime tenemus secun- dum sanctos Patres, quod non omnes oc- dum sanctos Patres, quod non omnes oc- cupantur circa motum coelorum, etiamsi cupantur circa motum coelorum, etiamsi tot essent coeli quot sunt stellæ, sicut qui- tot essent coeli quot sunt stellæ, sicut qui- dam eorum præsumpserunt dicere: quia dam eorum præsumpserunt dicere: quia nobis traditur quosdam assistere, quos- nobis traditur quosdam assistere, quos- dam circa nos ministrare: tamen quod dam circa nos ministrare: tamen quod quidam etiam moveant cœlum, videtur quidam etiam moveant cœlum, videtur secundum expositionem unius sancti per secundum expositionem unius sancti per illud verbum Matthæi, xxiv, 29: Et vir. illud verbum Matthæi, xxiv, 29: Et vir. tutes cœlorum commovebuntur. Hoc enim tutes cœlorum commovebuntur. Hoc enim in libro ad Eugenium Bernardus exponit in libro ad Eugenium Bernardus exponit de Angelis. de Angelis.

Sed quidquid sit de dubiis, ad ratio- Sed quidquid sit de dubiis, ad ratio- nem inductam dicendum est, quod etiam nem inductam dicendum est, quod etiam secundum Philosophos qui ponunt illam secundum Philosophos qui ponunt illam opinionem, non valet ratio: quia non in- opinionem, non valet ratio: quia non in- telligunt ordinem temporis, sed naturæ : telligunt ordinem temporis, sed naturæ : sicut materia elementi prior est elemen- sicut materia elementi prior est elemen- to, nec tamen umquam defuit elemento, to, nec tamen umquam defuit elemento, nec qualitates elementales sibi. nec qualitates elementales sibi.

AD ALIUD dicendum, quod illud etiam. AD ALIUD dicendum, quod illud etiam. non concludit nisi de ordine naturæ, vel non concludit nisi de ordine naturæ, vel dignitatis, et non temporis. dignitatis, et non temporis.

AD ALIUD dicendum, quod ordo ex par- AD ALIUD dicendum, quod ordo ex par- te creatorum non impedit, quia creatura te creatorum non impedit, quia creatura non fuit et etiam quia gradus dignita- non fuit et etiam quia gradus dignita- tis non infert ordinem temporis, sicut in tis non infert ordinem temporis, sicut in multis jam patuit, quia aliter anima præ- multis jam patuit, quia aliter anima præ- cederet corpus tempore. Per hoc patet cederet corpus tempore. Per hoc patet solutio ad sequens. solutio ad sequens.

AD ALIUD dicendum, quod non inten- AD ALIUD dicendum, quod non inten- dit quod priores sint creatis aliis, sed dit quod priores sint creatis aliis, sed quod dedit eis potestatem movendi stel- quod dedit eis potestatem movendi stel- las ad naturæ propagationem: ordinem las ad naturæ propagationem: ordinem autem creaturarum ipse conditor instituit. autem creaturarum ipse conditor instituit.

2 Eccli. 1, 4. 2 Eccli. 1, 4.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

46 46

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

C. Quid tenendum sit docet, præmissas auctoritates determinando. C. Quid tenendum sit docet, præmissas auctoritates determinando.

Videtur itaque hoc esse tenendum, quod simul creata est spiritualis Videtur itaque hoc esse tenendum, quod simul creata est spiritualis creatura, id est, angelica, et corporalis secundum quod potest accipi illud creatura, id est, angelica, et corporalis secundum quod potest accipi illud Salomonis Qui vivit in æternum, creavit omnia simul¹, id est, spiritua- Salomonis Qui vivit in æternum, creavit omnia simul¹, id est, spiritua- lem et corporalem naturam: et ita non prius tempore creati sunt Angeli, lem et corporalem naturam: et ita non prius tempore creati sunt Angeli, quam illa corporalis materia quatuor elementorum : et tamen primo om- quam illa corporalis materia quatuor elementorum : et tamen primo om- nium creata est sapientia: quia etsi non tempore præcedit, tamen digni- nium creata est sapientia: quia etsi non tempore præcedit, tamen digni- tate. Quod autem simul creata fuerit corporalis spiritualisque creatura, tate. Quod autem simul creata fuerit corporalis spiritualisque creatura, Augustinus super Genesim ad litteram aperte ostendit, dicens per coelum Augustinus super Genesim ad litteram aperte ostendit, dicens per coelum et terram spiritualem corporalemque naturam intelligi 2: et hæc creata et terram spiritualem corporalemque naturam intelligi 2: et hæc creata sunt in principio, scilicet temporis vel in principio, quia primo facta- sunt in principio, scilicet temporis vel in principio, quia primo facta-

sunt. sunt.

D. Quod nihil factum est ante cœlum et terram, nec etiam tempus: cum tempore D. Quod nihil factum est ante cœlum et terram, nec etiam tempus: cum tempore enim creata sunt, sed non ex tempore. enim creata sunt, sed non ex tempore.

Ante ea enim nihil factum est: nec etiam tempus factum est ante spiri- Ante ea enim nihil factum est: nec etiam tempus factum est ante spiri- tualem, scilicet angelicam naturam: et ante corporalem, scilicet materiam tualem, scilicet angelicam naturam: et ante corporalem, scilicet materiam illam quatuor elementorum confusam. Illa enim cum tempore creata sunt, illam quatuor elementorum confusam. Illa enim cum tempore creata sunt, nec ex tempore, nec in tempore. Sicut nec tempus in tempore creatum nec ex tempore, nec in tempore. Sicut nec tempus in tempore creatum est, quia non fuit tempus antequam esset coelum et terra. Unde Augusti- est, quia non fuit tempus antequam esset coelum et terra. Unde Augusti- nus in libro V de Trinitate dicit, quod Deus fuit Dominus antequam tem- nus in libro V de Trinitate dicit, quod Deus fuit Dominus antequam tem- pus esset, et non in tempore cœpit esse Dominus: quia fuit Dominus pus esset, et non in tempore cœpit esse Dominus: quia fuit Dominus temporis, quando cœpit esse tempus: nec utique tempus cœpit esse in temporis, quando cœpit esse tempus: nec utique tempus cœpit esse in tempore, quia non erat tempus antequam inciperet tempus ³. tempore, quia non erat tempus antequam inciperet tempus ³.

1 Eccli. XVIII, 1. 1 Eccli. XVIII, 1.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad litteram, cap. 1. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad litteram, cap. 1.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 6; et Lib. de Civitate Dei, cap. 15. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 6; et Lib. de Civitate Dei, cap. 15.

IN II SENTENT. DIST. II, E, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. II, E, ART. 2.

47 47

E. Quod simul cum tempore et cum mundo cœpit corporalis et spiritualis creatura. E. Quod simul cum tempore et cum mundo cœpit corporalis et spiritualis creatura.

Simul ergo cum tempore facta est corporalis et spiritualis creatura, et Simul ergo cum tempore facta est corporalis et spiritualis creatura, et simul cum mundo: nec fuit ante angelica creatura, quam mundus : quia, simul cum mundo: nec fuit ante angelica creatura, quam mundus : quia, ut ait Augustinus ¹, nulla creatura creata est ante sæcula, sed a sæculis ut ait Augustinus ¹, nulla creatura creata est ante sæcula, sed a sæculis cum quibus cœpit. Hieronymus tamen super epistolam ad Titum aliud vi- cum quibus cœpit. Hieronymus tamen super epistolam ad Titum aliud vi- detur sentire, dicens: Sex millia necdum nostri temporis implentur anno- detur sentire, dicens: Sex millia necdum nostri temporis implentur anno- rum : et quantas prius æternitates, quanta tempora, quantas sæculorum rum : et quantas prius æternitates, quanta tempora, quantas sæculorum origines fuisse arbitrandum est: in quibus Angeli, throni, dominationes, origines fuisse arbitrandum est: in quibus Angeli, throni, dominationes, cæterique ordines servierunt Deo absque temporum vicibus atque mensu- cæterique ordines servierunt Deo absque temporum vicibus atque mensu- ris, et Deo jubente substiterunt 2. His verbis quidam adhærentes dixerunt ris, et Deo jubente substiterunt 2. His verbis quidam adhærentes dixerunt cum mundo cœpisse tempus sæculare: sed ante mundum exstitisse tem- cum mundo cœpisse tempus sæculare: sed ante mundum exstitisse tem- pus æternum sine mutabilitate: et in eo immutabiliter et intemporaliter pus æternum sine mutabilitate: et in eo immutabiliter et intemporaliter adstruunt Angelos Deo jubente substitisse, eique servisse. Nos autem quod adstruunt Angelos Deo jubente substitisse, eique servisse. Nos autem quod prius dictum est, pro captu intelligentiæ nostræ magis approbamus : salva prius dictum est, pro captu intelligentiæ nostræ magis approbamus : salva tamen reverentia secretorum, in quibus nihil temere asserendum est: et tamen reverentia secretorum, in quibus nihil temere asserendum est: et illud Hieronymum dixisse non ita sentiendo, sed aliorum opinionem refe- illud Hieronymum dixisse non ita sentiendo, sed aliorum opinionem refe- rendo arbitramur. rendo arbitramur.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An omnium spiritualium et corporalium An omnium spiritualium et corporalium sit materia una? sit materia una?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, « Qui vivit in æternum, creavit omnia C, « Qui vivit in æternum, creavit omnia simul. » simul. »

Per hoc enim habentur duo, scilicet, Per hoc enim habentur duo, scilicet, quod omnia simul sunt in specie propria : quod omnia simul sunt in specie propria : et de hoc erit quæstio illa de opinione Au- et de hoc erit quæstio illa de opinione Au-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V super Genesim ad litteram, cap. 9. litteram, cap. 9.

gustini. Et alia expositio est, quod creavit gustini. Et alia expositio est, quod creavit omnia simul in materia, et ex hoc relin- omnia simul in materia, et ex hoc relin- quitur quod omnium materia sit una nu- quitur quod omnium materia sit una nu-

mero. mero.

1. Et hoc videtur etiam per illud Job, 1. Et hoc videtur etiam per illud Job, XL, 10: Ecce Behemoth quem feci tecum. XL, 10: Ecce Behemoth quem feci tecum. Behemoth autem per naturam Angelus Behemoth autem per naturam Angelus est ergo Angelus ejusdem est materiæ est ergo Angelus ejusdem est materiæ cum homine ergo cum carnibus et ossi- cum homine ergo cum carnibus et ossi- bus. bus.

2. Item, Spiritualium et corporalium 2. Item, Spiritualium et corporalium substantiarum est genus unum: quia substantiarum est genus unum: quia essent aliter plura prædicamenta quam essent aliter plura prædicamenta quam decem cum igitur id genus non sit va- decem cum igitur id genus non sit va- num, habebit aliquid respondens in re: num, habebit aliquid respondens in re: et constat quod non formam, quia forma et constat quod non formam, quia forma

4 S. HIERONYMUS, ad cap. 1 Epistolæ ad Titum. 4 S. HIERONYMUS, ad cap. 1 Epistolæ ad Titum.

I I

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

48 48

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non est una corporalium et spiritualium : non est una corporalium et spiritualium : ergo materia ipsorum est una. ergo materia ipsorum est una.

3. Item, Hoc videtur dicere Porphy- 3. Item, Hoc videtur dicere Porphy- rius quia ipse vult, quod genus sit loco rius quia ipse vult, quod genus sit loco

materiæ. materiæ.

Alia quæ possunt ad hoc objici, mota Alia quæ possunt ad hoc objici, mota sunt in præcedenti distinctione. sunt in præcedenti distinctione.

IN CONTRARIUM est quod dicit Aristoteles IN CONTRARIUM est quod dicit Aristoteles in XI primæ Philosophiæ, quod corpora- in XI primæ Philosophiæ, quod corpora- lium et incorporalium non est genus lium et incorporalium non est genus unum. Et exponit Commentator, quod unum. Et exponit Commentator, quod genus accipitur ibi pro materia: ergo genus accipitur ibi pro materia: ergo multo minus corporalium et spiritualium multo minus corporalium et spiritualium non est genus unum. non est genus unum.

Item, Averroes super II Metaphysico- Item, Averroes super II Metaphysico- rum dicit Sciendum autem, quod genus rum dicit Sciendum autem, quod genus non est materia, sed est generalis forma: non est materia, sed est generalis forma: sed convenit cum materia in eo quod sed convenit cum materia in eo quod sustinet differentiam in constituendo spe- sustinet differentiam in constituendo spe- ciem, et in eo quod differentia potestate ciem, et in eo quod differentia potestate est in ipso. est in ipso.

SOLUTIO. Dicendum, quod sicut vult SOLUTIO. Dicendum, quod sicut vult Boetius, quod spiritualium et corpora- Boetius, quod spiritualium et corpora- lium non est materia una, ut supra dixi- lium non est materia una, ut supra dixi- mus. Quia etiam secundum Philosophos mus. Quia etiam secundum Philosophos spiritualia aut intelligentiæ quas nos vo- spiritualia aut intelligentiæ quas nos vo- camus Angelos, habent quidem composi- camus Angelos, habent quidem composi- tionem possibilis et necessarii, quas par- tionem possibilis et necessarii, quas par- tes nostri Doctores vocant quod est, et tes nostri Doctores vocant quod est, et quo est et Boetius videtur vocare quod quo est et Boetius videtur vocare quod est, et esse. Quia illud possibile num- est, et esse. Quia illud possibile num- quam est in potentia, nec potest esse : quam est in potentia, nec potest esse : sed quia dependet ex alio, scilicet ex cau- sed quia dependet ex alio, scilicet ex cau- sa prima, ideo in se dicitur esse possibile: sa prima, ideo in se dicitur esse possibile: et quia particulat et dividit ipsum quo et quia particulat et dividit ipsum quo est, quod de se commune est, sicut om- est, quod de se commune est, sicut om-

1 Cf. I. Sententiarum, Dist. VIII, art. 25. 1 Cf. I. Sententiarum, Dist. VIII, art. 25.

nis forma. Unde incommunicabile et com- nis forma. Unde incommunicabile et com- municabile faciunt in Angelo compositio- municabile faciunt in Angelo compositio- nem et hoc signatur cum dicitur, An- nem et hoc signatur cum dicitur, An- gelus, et hic Angelus. gelus, et hic Angelus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod aucto- AD PRIMUM ergo dicendum, quod aucto- ritas Sanctorum non tota adducitur : ritas Sanctorum non tota adducitur : quia ipsi adducunt, quod omnia simul quia ipsi adducunt, quod omnia simul facta sunt in materia vel similitudine, facta sunt in materia vel similitudine, sicut anima hominis cum Angelis : quia sicut anima hominis cum Angelis : quia similitudinem quamdam habent in genere similitudinem quamdam habent in genere

naturæ. naturæ.

Item, Dico quod Scriptura innuit quod Item, Dico quod Scriptura innuit quod non omnium corporalium sit materia non omnium corporalium sit materia una quia dicit creata esse cœlum et ter- una quia dicit creata esse cœlum et ter- ram. Si enim cælum esset de communi ram. Si enim cælum esset de communi materia omnium aliorum, non oportebat materia omnium aliorum, non oportebat dicere nisi alterum illorum, et suffecis- dicere nisi alterum illorum, et suffecis- set. set.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est vile AD ALIUD dicendum, quod hoc est vile sophisma: quia est duplex forma, scili- sophisma: quia est duplex forma, scili- cet, materiæ quæ est pars essentiæ: et illa cet, materiæ quæ est pars essentiæ: et illa non prædicatur de composito, quia (ut non prædicatur de composito, quia (ut dicit Avicenna) forma in quantum forma dicit Avicenna) forma in quantum forma est, non habet quod prædicetur de eo est, non habet quod prædicetur de eo cujus est forma: sed hoc habet in quan- cujus est forma: sed hoc habet in quan- tum est forma consequens totum compo- tum est forma consequens totum compo- situm secundum totum esse suum : et situm secundum totum esse suum : et hæc est species de qua dicit Boetius quod hæc est species de qua dicit Boetius quod est totum esse individuorum. Et est for- est totum esse individuorum. Et est for- ma consequens compositum secundum ma consequens compositum secundum partem esse, et hoc est genus: et hæc partem esse, et hoc est genus: et hæc forma ponit similitudinem essentialiter forma ponit similitudinem essentialiter in toto vel in parte essentiæ: et hoc re- in toto vel in parte essentiæ: et hoc re- spondet ei secundum esse, vel rem, et spondet ei secundum esse, vel rem, et materiam. materiam.

AD ALIUD patet responsio per dictum AD ALIUD patet responsio per dictum Commentatoris. Commentatoris.

Ad Ad

Ad Ad

P P

Ad: Ad:

IN II SENTENT. DIST. II, F. IN II SENTENT. DIST. II, F.

49 49

199 199

F. Ubi Angeli mox creati fuerint, in empyreo scilicet, quod statim factum reple- F. Ubi Angeli mox creati fuerint, in empyreo scilicet, quod statim factum reple- tum est Angelis. tum est Angelis.

2 2

Jam est ostensum quando creata fuerit angelica natura, nunc autem at- Jam est ostensum quando creata fuerit angelica natura, nunc autem at- tendendum est ubi facta fuerit. Testimoniis quarumdam auctoritatum tendendum est ubi facta fuerit. Testimoniis quarumdam auctoritatum evidenter monstratur Angelos ante casum fuisse in cœlo, et inde corruisse evidenter monstratur Angelos ante casum fuisse in cœlo, et inde corruisse quosdam propter superbiam: alios vero qui non peccaverunt, illic persti- quosdam propter superbiam: alios vero qui non peccaverunt, illic persti- tisse. Unde Dominus in Evangelio ait: Videbam Satanam sicut fulgur de tisse. Unde Dominus in Evangelio ait: Videbam Satanam sicut fulgur de cœlo cadentem': nec appellatur hîc ³ cœlum firmamentum, quod secunda cœlo cadentem': nec appellatur hîc ³ cœlum firmamentum, quod secunda die factum est: sed coelum splendidum, quod dicitur empyreum, id est, die factum est: sed coelum splendidum, quod dicitur empyreum, id est, igneum a splendore, non a calore : quod statim factum Angelis est reple- igneum a splendore, non a calore : quod statim factum Angelis est reple- tum, quod est supra firmamentum et illud empyreum quidam Exposito- tum, quod est supra firmamentum et illud empyreum quidam Exposito- rum sacræ Scripturæ nomine cœli intelligi volunt, ubi Scriptura dicit: In rum sacræ Scripturæ nomine cœli intelligi volunt, ubi Scriptura dicit: In principio creavit Deus coelum et terram. Coelum, inquit Strabus, non principio creavit Deus coelum et terram. Coelum, inquit Strabus, non visibile firmamentum hîc appellat, sed empyreum, id est, igneum vel in- visibile firmamentum hîc appellat, sed empyreum, id est, igneum vel in- tellectuale quod non ab ardore, sed a splendore dicitur: quod statim tellectuale quod non ab ardore, sed a splendore dicitur: quod statim factum repletum est Angelis. Unde Job: Ubi eras.... cum me laudarent si- factum repletum est Angelis. Unde Job: Ubi eras.... cum me laudarent si- mul astra matutina, etc. *. De hoc quoque Beda ita ait : Hoc superius mul astra matutina, etc. *. De hoc quoque Beda ita ait : Hoc superius cœlum quod a volubilitate mundi secretum est, mox ut creatum est, sanctis cœlum quod a volubilitate mundi secretum est, mox ut creatum est, sanctis Angelis impletum est: quos in principio cum coelo et terra conditos testa- Angelis impletum est: quos in principio cum coelo et terra conditos testa- tur Dominus, dicens: Ubi eras.... cum me laudarent simul astra matu- tur Dominus, dicens: Ubi eras.... cum me laudarent simul astra matu- tina, et jubilarent omnes filii Dei? Astra matutina et filios Dei eosdem tina, et jubilarent omnes filii Dei? Astra matutina et filios Dei eosdem Angelos Dei vocat. Coelum enim in quo posita sunt luminaria, non in Angelos Dei vocat. Coelum enim in quo posita sunt luminaria, non in principio, sed secunda die factum est 5. Ex his liquet, quod in empyreo principio, sed secunda die factum est 5. Ex his liquet, quod in empyreo omnes Angeli fuerunt ante quorumdam ruinam, simulque creati sunt omnes Angeli fuerunt ante quorumdam ruinam, simulque creati sunt Angeli cum coelo empyreo, et cum informi materia omnium corporalium. Angeli cum coelo empyreo, et cum informi materia omnium corporalium.

1 Luc. x, 18. 1 Luc. x, 18.

2 Edit. Joan. Alleaume, hoc. 2 Edit. Joan. Alleaume, hoc.

3 Genes. I, 1. 3 Genes. I, 1.

* Job, xxxvIII, 7. * Job, xxxvIII, 7.

5 VENER. BEDA, super Genesim. 5 VENER. BEDA, super Genesim.

XXVII. XXVII.

4 4

50 50

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

G. Quod simul creata est visibilium rerum materia, et invisibilium natura : et G. Quod simul creata est visibilium rerum materia, et invisibilium natura : et utraque informis secundum aliquid, et formata secundum aliquid. utraque informis secundum aliquid, et formata secundum aliquid.

Simul ergo visibilium rerum materia, et invisibilium natura condita est: Simul ergo visibilium rerum materia, et invisibilium natura condita est: et utraque informis fuit secundum aliquid, et formata secundum aliquid. et utraque informis fuit secundum aliquid, et formata secundum aliquid. Sicut enim corporalium materia confusa et permixta (quæ secundum Sicut enim corporalium materia confusa et permixta (quæ secundum Græcos dicta est chaos) in illo exordio conditionis primariæ et formam Græcos dicta est chaos) in illo exordio conditionis primariæ et formam confusionis habuit, et non habuit formam distinctionis et discretionis, do- confusionis habuit, et non habuit formam distinctionis et discretionis, do- nec postea formaretur, atque distinctas reciperet species: ita spiritualis et nec postea formaretur, atque distinctas reciperet species: ita spiritualis et angelica natura in sua conditione secundum naturæ habitum formata angelica natura in sua conditione secundum naturæ habitum formata fuit : et tamen illam quam postea per amorem et conversionem a Creatore fuit : et tamen illam quam postea per amorem et conversionem a Creatore suò acceptura erat, formam non habuit: sed erat informis sine illa. Unde suò acceptura erat, formam non habuit: sed erat informis sine illa. Unde Augustinus multipliciter exponens præmissa verba Genesis, per cœlum Augustinus multipliciter exponens præmissa verba Genesis, per cœlum dicit intelligi informem naturam vitæ spiritualis, sicut in se potest existere dicit intelligi informem naturam vitæ spiritualis, sicut in se potest existere conversa ad Creatorem in quo formatur: per terram, corporalem conversa ad Creatorem in quo formatur: per terram, corporalem materiam sine omni qualitate, quæ apparet in materia formata ¹. materiam sine omni qualitate, quæ apparet in materia formata ¹.

non non

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum cælum empyreum sit corpus ? et, Utrum cælum empyreum sit corpus ? et, Quare Philosophi illud non cognove- Quare Philosophi illud non cognove-

runt? runt?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, F, Jam est ostensum quando creata F, Jam est ostensum quando creata fuerit angelica natura, etc. » fuerit angelica natura, etc. »

Incidit enim hic quæstio de cœlo em- Incidit enim hic quæstio de cœlo em- pyreo et quæremus de ipso tria, scilicet, pyreo et quæremus de ipso tria, scilicet, Utrum ipsum sit corpus? Et dato quod Utrum ipsum sit corpus? Et dato quod sic, Utrum sit mobile, vel uniforme, vel sic, Utrum sit mobile, vel uniforme, vel non? Et dato quod non sit mobile, Utrum non? Et dato quod non sit mobile, Utrum habeat ordinem secundum influentiam habeat ordinem secundum influentiam aliquam ad alios orbes inferiores? aliquam ad alios orbes inferiores?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Omne quod movetur in loco per se, 1. Omne quod movetur in loco per se, est in loco: omne quod est in loco, ambi- est in loco: omne quod est in loco, ambi- tur alio corpore : ergo omne quod move- tur alio corpore : ergo omne quod move- tur localiter per se, ambitur alio corpore : tur localiter per se, ambitur alio corpore : nona sphæra movetur in loco per se: nona sphæra movetur in loco per se: ergo ambitur alio corpore: ergo necesse ergo ambitur alio corpore: ergo necesse est ponere decimum corpus: et hoc vo- est ponere decimum corpus: et hoc vo- camus cœlum empyreum. camus cœlum empyreum.

2. Item, Ante omne multiforme uni- 2. Item, Ante omne multiforme uni- forme ponendum est: sed sphæra nona forme ponendum est: sed sphæra nona est multiformis, cum habeat dextrum et est multiformis, cum habeat dextrum et sinistrum ergo necesse est ponere aliud sinistrum ergo necesse est ponere aliud corpus uniforme ante ipsum, et hoc vo- corpus uniforme ante ipsum, et hoc vo- camus empyreum. camus empyreum.

3. Item, Habens perfectionem optimam 3. Item, Habens perfectionem optimam sine motu, est ante id quod habet eam sine motu, est ante id quod habet eam cum motu et quod habet eam cum mo- cum motu et quod habet eam cum mo- tu uno, est ante id quod habet eam cum tu uno, est ante id quod habet eam cum motibus pluribus: sed coelum nonum ha- motibus pluribus: sed coelum nonum ha- bet perfectionem cum motu uno: ergo bet perfectionem cum motu uno: ergo

6 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Genesi ad litteram, cap. 1; et Lib. XI Confessionum, cap. 9. 6 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Genesi ad litteram, cap. 1; et Lib. XI Confessionum, cap. 9.

ontra. ontra.

1. 1.

iun- iun-

IN II SENTENT. DIST. II, G, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. II, G, ART. 3.

ante ipsum erit ponere aliud corpus, quod ante ipsum erit ponere aliud corpus, quod habet eam sine motu aliquo, et hoc voca- habet eam sine motu aliquo, et hoc voca- mus coelum empyreum. mus coelum empyreum.

4. Item, Necesse est quod universitas 4. Item, Necesse est quod universitas perficiatur in ultimo sui per aliquod per- perficiatur in ultimo sui per aliquod per- fectum sed omne quod movetur, est im- fectum sed omne quod movetur, est im- perfectum ergo non perficitur in aliquo perfectum ergo non perficitur in aliquo quod movetur, nisi in aliquo corpore non quod movetur, nisi in aliquo corpore non moto ergo illud erit ponere: hoc autem moto ergo illud erit ponere: hoc autem dicimus esse empyreum. dicimus esse empyreum.

5. Item, Sancti dicunt expresse, et hæc 5. Item, Sancti dicunt expresse, et hæc est ratio fortior quare ponimus ipsum : est ratio fortior quare ponimus ipsum : quia scilicet sancti Patres qui Patrem quia scilicet sancti Patres qui Patrem coeli et coelum melius aliis Spiritu reve- coeli et coelum melius aliis Spiritu reve- lante cognoverunt, hoc nobis tradide- lante cognoverunt, hoc nobis tradide-

runt. runt.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Locus et locatum sunt ejusdem natu- 1. Locus et locatum sunt ejusdem natu- ræ quia vult Philosophus, quod idem sit ræ quia vult Philosophus, quod idem sit motus ad locum et ad formam, et idem motus ad locum et ad formam, et idem motor: sed locatum in cœlo empyreo non motor: sed locatum in cœlo empyreo non est nisi substantia spiritualis: ergo empy- est nisi substantia spiritualis: ergo empy- reum debet esse substantia, spiritualis, reum debet esse substantia, spiritualis, non corporalis. non corporalis.

2. Item, Locus est ad quem est motus: 2. Item, Locus est ad quem est motus: motus autem Angeli in Deum est: quia motus autem Angeli in Deum est: quia dicit Augustinus, « Quod in corporibus dicit Augustinus, « Quod in corporibus est pondus, hoc est in spiritus amor : » est pondus, hoc est in spiritus amor : » et amor Angeli tendit in Deum : ergo cœ- et amor Angeli tendit in Deum : ergo cœ- lum empyreum, quod est locus Angelo- lum empyreum, quod est locus Angelo- rum, est Deus. rum, est Deus.

3. Item, Beda dicit, quod « intra Deum 3. Item, Beda dicit, quod « intra Deum currunt quocumque mittantur : » et ex currunt quocumque mittantur : » et ex hoc habetur idem. hoc habetur idem.

4. Item, Locus est contentivus et sal- 4. Item, Locus est contentivus et sal- vativus locati: hoc autem respectu An- vativus locati: hoc autem respectu An- geli non convenit nisi soli Deo : ergo em- geli non convenit nisi soli Deo : ergo em- pyreum quod est regio et locus Angelo- pyreum quod est regio et locus Angelo- rum, est Deus ipse et non corpus ali- rum, est Deus ipse et non corpus ali- quod. quod.

PRÆTEREA quæritur, Si cœlum empy- PRÆTEREA quæritur, Si cœlum empy- reum est corpus, quare Philosophi non reum est corpus, quare Philosophi non cognoverunt, qui omnium corporum na- cognoverunt, qui omnium corporum na- turas rimati sunt, præcipue si rationes turas rimati sunt, præcipue si rationes prius inductæ aliquam habent necessita- prius inductæ aliquam habent necessita- tem, ut multis videtur: cum enim illæ tem, ut multis videtur: cum enim illæ naturales sint et non fundatæ supra fi- naturales sint et non fundatæ supra fi- dem, ita poterant eas videre sicut et nos. dem, ita poterant eas videre sicut et nos.

51 51

Si dicas, quod Dominus noluit hoc eis Si dicas, quod Dominus noluit hoc eis revelare, hoc nihil est: quia invisibilia revelare, hoc nihil est: quia invisibilia sua revelavit eis per rationes, quod mul- sua revelavit eis per rationes, quod mul- ot majus erat. ot majus erat.

SOLUTIO. Dicendum cum sanctis Patri- SOLUTIO. Dicendum cum sanctis Patri- bus, quod locus beatorum est empyreum, bus, quod locus beatorum est empyreum, et corpus a volubilitate mundi secretum, et corpus a volubilitate mundi secretum, et per rationem non investigabile: quia et per rationem non investigabile: quia quidquid scitur de cœlo, scitur per ad- quidquid scitur de cœlo, scitur per ad- spectum, vel motum et empyreum neu- spectum, vel motum et empyreum neu- tro subjacet. Sed cogunt nos alia princi- tro subjacet. Sed cogunt nos alia princi- pia quæ ponam in sequenti quæstionis pia quæ ponam in sequenti quæstionis articulo. articulo.

UNDE omnes priores rationes quæ vi- UNDE omnes priores rationes quæ vi- dentur quibusdam fortes, fundatæ sunt dentur quibusdam fortes, fundatæ sunt super propositiones falsas apud Philoso- super propositiones falsas apud Philoso- phos hujus mundi. phos hujus mundi.

est in est in

Major enim in prima propositione est, Major enim in prima propositione est, quia quidquid movetur in loco per se, quia quidquid movetur in loco per se, loco per se, et hæc propositio ostenditur loco per se, et hæc propositio ostenditur falsa a Commentatore super sextum Phy- falsa a Commentatore super sextum Phy- sicorum ante finem, ubi Aristoteles lo- sicorum ante finem, ubi Aristoteles lo- quens contra Zenonem dicit, quod primum quens contra Zenonem dicit, quod primum mobile movetur in loco secundum for- mobile movetur in loco secundum for- man et non secundum subjectum : et osten- man et non secundum subjectum : et osten- dit ibi per necessarias rationes Commen- dit ibi per necessarias rationes Commen- tator, quod mala est Glossa quam quidam tator, quod mala est Glossa quam quidam dixerunt, quod movetur secundum par- dixerunt, quod movetur secundum par- tem et non secundum totum : quia partes tem et non secundum totum : quia partes per se non moventur, sed per accidens per se non moventur, sed per accidens motu totius. Item, quia non potest totum motu totius. Item, quia non potest totum moveri nisi omnes partes ejus movean- moveri nisi omnes partes ejus movean- tur unde ipse dicit, quod nihil prohibet tur unde ipse dicit, quod nihil prohibet aliquid esse in loco per accidens, et esse aliquid esse in loco per accidens, et esse locum per se, et moveri in loco per se : et locum per se, et moveri in loco per se : et hoc est quia motus non dependet a loco. hoc est quia motus non dependet a loco. Sed hæc alterius sunt negotii. Ex hoc Sed hæc alterius sunt negotii. Ex hoc patet, quod illa ratio non necessario con- patet, quod illa ratio non necessario con- cludit coelum empyreum esse, et corpus cludit coelum empyreum esse, et corpus esse : sed quærenda sunt alia princi- esse : sed quærenda sunt alia princi- pia. pia.

SEQUENS ratio fundatur super istam : SEQUENS ratio fundatur super istam : Ante corpus multiforme est corpus uni- Ante corpus multiforme est corpus uni- forme et hæc est impossibilis apud Phi- forme et hæc est impossibilis apud Phi- losophos: quia corpus sphæricum motum losophos: quia corpus sphæricum motum non reducitur a Philosopho in uniforme, non reducitur a Philosopho in uniforme, nisi sicut intelligentia uniformis est: un- nisi sicut intelligentia uniformis est: un- de impossibile est tale corpus esse : quia de impossibile est tale corpus esse : quia

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad object. 1 Ad object. 1

Ad object. 2. Ad object. 2. 3 et 4. 3 et 4.

Ad quæst. Ad quæst.

52 52

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

jam esset de perfectione ordinis intelli- jam esset de perfectione ordinis intelli- gentiæ. gentiæ.

TERTIA ratio fundatur super istam, quod TERTIA ratio fundatur super istam, quod ante corpus motum sit corpus mobile : et ante corpus motum sit corpus mobile : et hæc est etiam impossibilis: quia major per- hæc est etiam impossibilis: quia major per- fectio quam corpus potest habere secun- fectio quam corpus potest habere secun- dum naturam, est ipsum esse conjunctum dum naturam, est ipsum esse conjunctum semper suæ operationi quæ est motus cir- semper suæ operationi quæ est motus cir- cularis, vel motus simplex, vel plures et cularis, vel motus simplex, vel plures et multiplices. multiplices.

SEQUENS ratio ridiculosa est: quia im- SEQUENS ratio ridiculosa est: quia im- mobilitas in corpore ultimæ perfectionis mobilitas in corpore ultimæ perfectionis est secundum naturam. est secundum naturam.

SED SEQUENS ratio bona est et cogit, et SED SEQUENS ratio bona est et cogit, et illius coactio patebit consequenter: quia illius coactio patebit consequenter: quia

lorum unde quia illud nec visui subji- lorum unde quia illud nec visui subji- citur, nec per motus rationem investiga- citur, nec per motus rationem investiga- tur sicut nonum, ideo non est cognitum tur sicut nonum, ideo non est cognitum a Philosophis. Nonum enim quamvis vi- a Philosophis. Nonum enim quamvis vi- sui non subjiciatur, tamen necessitate sui non subjiciatur, tamen necessitate motus probatur, sicut satis convenienter motus probatur, sicut satis convenienter probat Alpetragius: et ad illud infra in probat Alpetragius: et ad illud infra in operibus sex dierum ponemus adhuc ra- operibus sex dierum ponemus adhuc ra- tiones. tiones.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

nos invenimus alia principia ex quibus An cœlum empyreum sit immobile, et nos invenimus alia principia ex quibus An cœlum empyreum sit immobile, et non sophistice probabitur illud corpus non sophistice probabitur illud corpus

esse. esse.

AD ID autem quod contra objicitur di- AD ID autem quod contra objicitur di- cendum, quod hæc argumentatio tene- cendum, quod hæc argumentatio tene- ret, si Angelus esset in loco per se : sed ret, si Angelus esset in loco per se : sed ille locus non datur ei nisi per congruen- ille locus non datur ei nisi per congruen- tiam quia inter cætera corporalia nobi- tiam quia inter cætera corporalia nobi- lior est, et ideo nobiliori naturæ magis lior est, et ideo nobiliori naturæ magis congruit. congruit.

AD SEQUENTIA dicendum, quod locus AD SEQUENTIA dicendum, quod locus spiritualis Angeli Deus est: sed locus ha- spiritualis Angeli Deus est: sed locus ha- bitationis congruentiæ cœlum empyreum bitationis congruentiæ cœlum empyreum estet de hoc multa notata sunt in primo estet de hoc multa notata sunt in primo libro Sententiarum : Si Angelus sit in lo- libro Sententiarum : Si Angelus sit in lo- co, aut moveatur in loco, et qualiter et co, aut moveatur in loco, et qualiter et quot modis sit in loco: et ideo omnia illa quot modis sit in loco: et ideo omnia illa prætermittam hic: et ibi etiam dictum prætermittam hic: et ibi etiam dictum est si duo, vel plures Angeli sunt in eo- est si duo, vel plures Angeli sunt in eo- dem loco, et quantus sit Angeli locus 1. dem loco, et quantus sit Angeli locus 1.

AD ID quod ulterius quæritur, Quare AD ID quod ulterius quæritur, Quare Philosophi non cognoverunt? Philosophi non cognoverunt?

Dicendum, quod Beda in Littera op- Dicendum, quod Beda in Littera op- time hoc solvit : quia « a volubilitate mun- time hoc solvit : quia « a volubilitate mun- di secretum est. » Si enim non esset mo- di secretum est. » Si enim non esset mo- tus, nos quidem deprehenderemus unam tus, nos quidem deprehenderemus unam stellam magis vel minus distare quam stellam magis vel minus distare quam aliam per diametrum stellarum magis aliam per diametrum stellarum magis vel minus: sed non possumus distinguere vel minus: sed non possumus distinguere numerum stellarum, sphærarum, et cœ- numerum stellarum, sphærarum, et cœ-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XXXVII. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XXXVII.

2 Antiphona ad Magnificat in primis vesperis 2 Antiphona ad Magnificat in primis vesperis

uniforme, vel non? uniforme, vel non?

Secundo quæritur, Utrum illud sit mo- Secundo quæritur, Utrum illud sit mo- bile, et uniforme, vel non? bile, et uniforme, vel non?

Et videtur, quod sit uniforme : quia Et videtur, quod sit uniforme : quia 1. In Littera dicitur, quod dicitur 1. In Littera dicitur, quod dicitur igneum non ab ardore, sed splendore: igneum non ab ardore, sed splendore: ergo totum splendet lumine, ut videtur : ergo totum splendet lumine, ut videtur : ergo est uniforme. ergo est uniforme.

2. Item, Coelum empyreum est regio et 2. Item, Coelum empyreum est regio et locus contemplationis : contemplantes locus contemplationis : contemplantes autem toti sunt in lumine: ergo per con- autem toti sunt in lumine: ergo per con- gruentiam locus eis positus plenus lumi- gruentiam locus eis positus plenus lumi- ne debet esse. ne debet esse.

3. Item, Lumen dilatat sensum in ex- 3. Item, Lumen dilatat sensum in ex- terioribus, et lætificat cor: ergo cum po- terioribus, et lætificat cor: ergo cum po- natur per congruentiam beatis spiritibus, natur per congruentiam beatis spiritibus, debet esse luminosum totum et uniforme. debet esse luminosum totum et uniforme.

4. Item, Quanto per contemplationem 4. Item, Quanto per contemplationem vicinior quis efficitur Deo, tanto magis vicinior quis efficitur Deo, tanto magis removetur a partita multitudine (ut dicit removetur a partita multitudine (ut dicit Dionysius) et accedit ad unum : ergo Dionysius) et accedit ad unum : ergo locus congruus etiam ponetur uniformis: locus congruus etiam ponetur uniformis: quia aliter non responderet secundum quia aliter non responderet secundum proportionabilitatem. proportionabilitatem.

3. Item, Hoc est quod cantatur: « Lux 3. Item, Hoc est quod cantatur: « Lux perpetua lucebit Sanctis tuis, Domine 2. » perpetua lucebit Sanctis tuis, Domine 2. » Et figurabatur in illo verbo Exodi quod Et figurabatur in illo verbo Exodi quod ubi habitabant filii Israel, fuit lux 3. ubi habitabant filii Israel, fuit lux 3.

Apostolorum et Martyrum tempore paschali. Apostolorum et Martyrum tempore paschali. 3 Cf. Exod. XIII, 21 et 22. 3 Cf. Exod. XIII, 21 et 22.

ontra. ontra.

IN II SENTENT. DIST. II, G, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. II, G, ART. 4.

6. Item, Psal. LXXXVIII, 16: Domine, 6. Item, Psal. LXXXVIII, 16: Domine, in lumine vultus tui ambulabunt. in lumine vultus tui ambulabunt.

7. Item, I ad Timoth. vi, 16: Qui lu- 7. Item, I ad Timoth. vi, 16: Qui lu- cem inhabitat inaccessibilem. Cum igitur cem inhabitat inaccessibilem. Cum igitur hæc lux diffundatur in beatis in loco con- hæc lux diffundatur in beatis in loco con- templationis, oportet per congruentiam templationis, oportet per congruentiam locum illum esse luminosum. locum illum esse luminosum.

8. Item, Infernus locus damnatorum est 8. Item, Infernus locus damnatorum est locus perpetuis tenebris deputatus: ergo locus perpetuis tenebris deputatus: ergo per oppositum cœlum empyreum locus per oppositum cœlum empyreum locus beatorum, est perpetuæ luci deputatus. beatorum, est perpetuæ luci deputatus.

QUOD AUTEM sit immobile cœlum em- QUOD AUTEM sit immobile cœlum em- pyreum, sic probatur: pyreum, sic probatur:

1. Fruitio recessus est ab omni motu 1. Fruitio recessus est ab omni motu et imperfectione: cum igitur coelum em- et imperfectione: cum igitur coelum em- pyreum sit locus fruentium, est ipse re- pyreum sit locus fruentium, est ipse re- motus ab omni motu, et pacatissimæ motus ab omni motu, et pacatissimæ quietis. quietis.

2. Item, Omnis motus est propter in- 2. Item, Omnis motus est propter in- digentiam, etiam coeli motus secundum digentiam, etiam coeli motus secundum Philosophos ergo cum nulla penitus sit Philosophos ergo cum nulla penitus sit indigentia in loco contemplationis, est indigentia in loco contemplationis, est coelum empyreum immobile. coelum empyreum immobile.

Hæc autem sunt principia propria ex Hæc autem sunt principia propria ex quibus sancti Patres posuerunt cœlum quibus sancti Patres posuerunt cœlum empyreum esse, et immobile, et plenum empyreum esse, et immobile, et plenum lumine. lumine.

SED CONTRA primam partem sic objici- SED CONTRA primam partem sic objici-

tur: tur:

1. Natura ignis non est nobilis, et po- 1. Natura ignis non est nobilis, et po- tius datur in tormentis damnatis: ergo tius datur in tormentis damnatis: ergo de illius natura non debet esse coelum em- de illius natura non debet esse coelum em- pyreum. pyreum.

2. Item, Splendens luminosum (ut dicit 2. Item, Splendens luminosum (ut dicit Avicenna) necesse est quod habeat par- Avicenna) necesse est quod habeat par- tes constantes. Et hoc probatur, quia tes constantes. Et hoc probatur, quia stellæ eclipsant se invicem, et tegunt se stellæ eclipsant se invicem, et tegunt se propter constantiam partium in ipsis, propter constantiam partium in ipsis, quod non facit alia pars orbis subtilis : quod non facit alia pars orbis subtilis : et stellæ fulgent, et aliæ partes orbis non et stellæ fulgent, et aliæ partes orbis non fulgent: ergo si coelum empyreum est lu- fulgent: ergo si coelum empyreum est lu- minosum, ipsum videtur et visui subjici, minosum, ipsum videtur et visui subjici, et non subtile et simplex esse. et non subtile et simplex esse.

ITEM, Objicitur contra aliam partem, ITEM, Objicitur contra aliam partem, scilicet, quia videretur ipsum esse velo- scilicet, quia videretur ipsum esse velo- cissimi motus. cissimi motus.

1. Dicit enim Alpetragius, et ponit eam 1. Dicit enim Alpetragius, et ponit eam

53 53

pro communi animi acceptione, quod pro communi animi acceptione, quod quanto corpus primo motori est vicinius, quanto corpus primo motori est vicinius, tanto ipsum movetur velocius: sed inter tanto ipsum movetur velocius: sed inter omnia corpora nullum ita accedit ad pri- omnia corpora nullum ita accedit ad pri- mum motorem ut coelum empyreum : mum motorem ut coelum empyreum : ergo nullum est adeo velocis motus ut ip- ergo nullum est adeo velocis motus ut ip-

sum. sum.

2. Item, Omne quantum est in poten- 2. Item, Omne quantum est in poten- tia ad ubi necessario: ergo est mobile: tia ad ubi necessario: ergo est mobile: quia potentia ad ubi facit mobilitatem, quia potentia ad ubi facit mobilitatem, ad minus secundum quod orbis est in po- ad minus secundum quod orbis est in po- tentia ad ubi sed in perpetuis est idem tentia ad ubi sed in perpetuis est idem esse et posse ergo cœlum empyreum esse et posse ergo cœlum empyreum cum sit quantum movetur. cum sit quantum movetur.

SOLUTIO. Dicendum quod nullo modo Solutio. SOLUTIO. Dicendum quod nullo modo Solutio. movetur coelum empyreum, et nullo mo- movetur coelum empyreum, et nullo mo- do est difforme. do est difforme.

AD ID ergo quod primo objicitur, di- Ad object.1. AD ID ergo quod primo objicitur, di- Ad object.1. cendum quod non dicitur igneum a na- cendum quod non dicitur igneum a na- tura ignis, sed ex convenientia proprie- tura ignis, sed ex convenientia proprie- tatis lucis, et nominibus notis apud nos. tatis lucis, et nominibus notis apud nos. AD ALIUD dicendum, quod dicitur sem- Adobject. 2. AD ALIUD dicendum, quod dicitur sem- Adobject. 2. per splendens a natura luminosi simpli- per splendens a natura luminosi simpli- cissimi, et bene concedo, quod non splen- cissimi, et bene concedo, quod non splen- det ita quod projiciat radios nobis visibi- det ita quod projiciat radios nobis visibi- les quia hoc non congruit excellentiæ les quia hoc non congruit excellentiæ simplicitatis ejus. Dicitur enim splendor simplicitatis ejus. Dicitur enim splendor lucis multis modis, scilicet, lucis sapien- lucis multis modis, scilicet, lucis sapien- tiæ Dei, et intelligentiæ angelicæ, et cor- tiæ Dei, et intelligentiæ angelicæ, et cor- poris simplicissimi, et etiam corporis spis- poris simplicissimi, et etiam corporis spis- si subjicibilis nostro visui, et his modis si subjicibilis nostro visui, et his modis dicitur per prius et per posterius, et tanto dicitur per prius et per posterius, et tanto minus proprie quanto distant a prima. minus proprie quanto distant a prima.

AD ALIAM partem dicendum, quod to- AD ALIAM partem dicendum, quod to- tum est immobile, et propositio quæ in- tum est immobile, et propositio quæ in- ducitur, intelligitur de appropinquatione ducitur, intelligitur de appropinquatione quæ est secundum accessum ad motorem quæ est secundum accessum ad motorem secundum quod motor est: et sic non est secundum quod motor est: et sic non est hic quia illud corpus non cogit nos hic quia illud corpus non cogit nos quærere et ponere nisi status beatorum quærere et ponere nisi status beatorum in gloria, et non generatio et motus in- in gloria, et non generatio et motus in- feriorum. feriorum.

Ad object. 1. Ad object. 1.

AD ALIUD dicendum, quod quantitas de Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod quantitas de Ad object. 2. se non facit potentiam ad motum, nisi se non facit potentiam ad motum, nisi addatur aliud et hoc patet: quia abstra- addatur aliud et hoc patet: quia abstra- cta quantitatem habent, et tamen immo- cta quantitatem habent, et tamen immo- bilia sunt sed potentiam inesse ad ubi bilia sunt sed potentiam inesse ad ubi

Quæstiun- Quæstiun-

cula. cula.

54 54

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

faciet appositio naturalis proprietatis in- faciet appositio naturalis proprietatis in- clinantis ad aliquod possibile consequi per clinantis ad aliquod possibile consequi per motum, et motor conjunctus sibi. motum, et motor conjunctus sibi.

Unde dicit quidam Philosophorum, Unde dicit quidam Philosophorum, quod quinque necessaria sunt orbi ut mo- quod quinque necessaria sunt orbi ut mo- veatur quorum primum est ut sit ali- veatur quorum primum est ut sit ali- quod bonum et optimum non conjun- quod bonum et optimum non conjun- ctum sibi per substantiam. Secundum, ut ctum sibi per substantiam. Secundum, ut illud appetat sibi conjungi naturali desi- illud appetat sibi conjungi naturali desi- derio. Tertium, ut illud sit possibile con- derio. Tertium, ut illud sit possibile con- sequi per motum. Quartum autem, ut ha- sequi per motum. Quartum autem, ut ha- beat motorem conjunctum sibi. Quintum beat motorem conjunctum sibi. Quintum autem, ut illud quod appetit continue ac- autem, ut illud quod appetit continue ac- quirat: quia sic perpetuatur motus ejus. quirat: quia sic perpetuatur motus ejus. Quidam autem addunt dispositionem mo- Quidam autem addunt dispositionem mo- bilis secundum dextrum, unde fit motus, bilis secundum dextrum, unde fit motus, et secundum sinistrum per quod fit regyra- et secundum sinistrum per quod fit regyra- tio. Sed de hoc dubie pronuntiant Philo- tio. Sed de hoc dubie pronuntiant Philo- sophi et quidquid sit de hoc, patet quod sophi et quidquid sit de hoc, patet quod ex quantitate non habet naturalem ordi- ex quantitate non habet naturalem ordi- nem ad motum, nec ipsa per se facit po- nem ad motum, nec ipsa per se facit po- tentiam ad ubi. tentiam ad ubi.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An cœlum empyreum habeat ordinem in- An cœlum empyreum habeat ordinem in- fluendi super alias sphæras? et, Utrum fluendi super alias sphæras? et, Utrum sol illuminet cælum empyreum ? sol illuminet cælum empyreum ?

Tertio quæritur, Utrum habeat ordi- Tertio quæritur, Utrum habeat ordi- nem influendi super alias sphæras? nem influendi super alias sphæras?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Quodlibet primum in aliquo genere, 1. Quodlibet primum in aliquo genere, influit super secundum : sed coelum em- influit super secundum : sed coelum em- pyreum in ordine cœlorum est primum : pyreum in ordine cœlorum est primum : ergo influit super secundum. ergo influit super secundum.

2. Item, cum dextrum et sinistrum 2. Item, cum dextrum et sinistrum sint in secundis, necesse est quod illa cau- sint in secundis, necesse est quod illa cau- sentur ab aliquo: non autem ab ipso sentur ab aliquo: non autem ab ipso mobili cujus sunt: ergo causantur a cœlo mobili cujus sunt: ergo causantur a cœlo empyreo, ut videtur. empyreo, ut videtur.

ULTERIUS quæritur hic, Cum stellæ et ULTERIUS quæritur hic, Cum stellæ et sol sint superius lucidi sicut inferius, et sol sint superius lucidi sicut inferius, et luminosum a centro sui undique proji- luminosum a centro sui undique proji-

ciat radios, utrum sol illuminet sursum ciat radios, utrum sol illuminet sursum locum Angelorum in cœlo empyreo ? locum Angelorum in cœlo empyreo ?

Videtur quod sic: quia sol emittit ra- Videtur quod sic: quia sol emittit ra- dios per naturæ necessitatem : ergo dios per naturæ necessitatem : ergo emittit ad omnem partem quocumque emittit ad omnem partem quocumque pergit centrum perspicacitatis suæ : hoc pergit centrum perspicacitatis suæ : hoc autem est ad omnem partem : ergo autem est ad omnem partem : ergo illuminat sursum. illuminat sursum.

SED IN SED IN

CONTRARIUM est quod dicitur, CONTRARIUM est quod dicitur, Apocal. xxi, 23: Civitas illa non eget Apocal. xxi, 23: Civitas illa non eget sole, neque sole, neque luna, ut luceant in ea: luna, ut luceant in ea: nam claritas Dei illuminavit eam, et nam claritas Dei illuminavit eam, et lucerna ejus est Agnus. lucerna ejus est Agnus.

Sed Sed

SOLUTIO. Dicendum est, quod secre- SOLUTIO. Dicendum est, quod secre- tum est a nobis de cœlo isto quod sancti tum est a nobis de cœlo isto quod sancti Patres non tradiderunt: tamen si dica- Patres non tradiderunt: tamen si dica- tur, quod duplex est status, scilicet, ge- tur, quod duplex est status, scilicet, ge- nerationis electorum ad numerum præ- nerationis electorum ad numerum præ- destinatorum complendum, et ad hujus destinatorum complendum, et ad hujus status ordinem positus est ordo sphæra- status ordinem positus est ordo sphæra- rum mobilium : et alius est status præ- rum mobilium : et alius est status præ- miorum in alio sæculo quiescentium in miorum in alio sæculo quiescentium in contemplatione, et ad hujus ordinem contemplatione, et ad hujus ordinem complendum creatum est coelum empy- complendum creatum est coelum empy- reum non videtur mihi inconveniens, reum non videtur mihi inconveniens, et tunc dicimus, quod decimum coelum et tunc dicimus, quod decimum coelum non habet influentiam super nonum, non habet influentiam super nonum, quia in alio ordine positum est, et ideo quia in alio ordine positum est, et ideo etiam non est inordinatum et inutile. Et etiam non est inordinatum et inutile. Et hæc est etiam causa (ut puto) quare non hæc est etiam causa (ut puto) quare non innovabitur in die judicii, nec præmia- innovabitur in die judicii, nec præmia- bitur ulterius quam præmiatum est mo- bitur ulterius quam præmiatum est mo- do quia status ille : do quia status ille : non crescit nec non crescit nec emendatur, nisi forte in præmio acci- emendatur, nisi forte in præmio acci- dentali, non substantiali. dentali, non substantiali.

AD ALIUD dicendum, quod dextrum AD ALIUD dicendum, quod dextrum et sinistrum (ut voluerunt Philosophi) et sinistrum (ut voluerunt Philosophi) accipiuntur secundum differentias situs accipiuntur secundum differentias situs non simpliciter, sed secundum quod per non simpliciter, sed secundum quod per motum ordinatur ad consequendum ad motum ordinatur ad consequendum ad id quod intendit ex influentia splendoris id quod intendit ex influentia splendoris intelligentiæ. Et hoc patet ex hoc, quia intelligentiæ. Et hoc patet ex hoc, quia aliter illa pars quæ est dextra, quando- aliter illa pars quæ est dextra, quando- que esset in Occidente. Et iterum ex hoc, que esset in Occidente. Et iterum ex hoc, quod dextrum planetarum et circuli si- quod dextrum planetarum et circuli si- gnorum est in sinistro orbis primi, ut gnorum est in sinistro orbis primi, ut vult Philosophus in secundo de Cœlo et vult Philosophus in secundo de Cœlo et Mundo, si quis subtiliter inspiciat ibi. Mundo, si quis subtiliter inspiciat ibi.

IN II SENTENT. DIST. II, G, ART. 6. IN II SENTENT. DIST. II, G, ART. 6.

55 55

Hoc iterum patet ex hoc, quod dextrum Hoc iterum patet ex hoc, quod dextrum in cœlo quolibet est duplex, et similiter in cœlo quolibet est duplex, et similiter sinistrum, ut dicit Ptolemæus in Quadri- sinistrum, ut dicit Ptolemæus in Quadri- partito suo. Adspectus enim dexter est partito suo. Adspectus enim dexter est ab Oriente in medium coeli, et sinister ab Oriente in medium coeli, et sinister est a medio cœli in signo descendente est a medio cœli in signo descendente quod est Occidens: et iterum dexter quod est Occidens: et iterum dexter est ab Occidente in angulum mediæ ter- est ab Occidente in angulum mediæ ter- ræ, et iterum sinister ab angulo mediæ ræ, et iterum sinister ab angulo mediæ terræ in angulum signi ascendentis quod terræ in angulum signi ascendentis quod est Oriens. Hoc iterum patet ex hoc, est Oriens. Hoc iterum patet ex hoc, quod in orbe eccentrico et epiciclo di- quod in orbe eccentrico et epiciclo di- versa dextra sunt et diversa sinistra. Et versa dextra sunt et diversa sinistra. Et iterum ex hoc, quod orbis lunæ habet iterum ex hoc, quod orbis lunæ habet aliud dextrum secundum centrum epici- aliud dextrum secundum centrum epici- cli, et aliud secundum punctum elevatio- cli, et aliud secundum punctum elevatio- nis augis in deferente, et tertium adhuc nis augis in deferente, et tertium adhuc secundum punctum capitis et caudæ dra- secundum punctum capitis et caudæ dra- conis quem facit circulus suus ex inter- conis quem facit circulus suus ex inter- sectione æquantis. Et quia hæc quidam sectione æquantis. Et quia hæc quidam ignorant, ideo mirabilia dicunt de dex- ignorant, ideo mirabilia dicunt de dex- tro et sinistro coeli. Unde dextrum et tro et sinistro coeli. Unde dextrum et sinistrum non causantur in coelo ex colo sinistrum non causantur in coelo ex colo empyreo, sed potius ex dispositione Dei empyreo, sed potius ex dispositione Dei ut nos credimus, aut ex ordine Dei ut nos credimus, aut ex ordine Dei et influentia intelligentiæ, sicut omnes et influentia intelligentiæ, sicut omnes dicunt Philosophi. dicunt Philosophi.

: :

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum illuminetur a sole, vel stellis, dico quod illuminetur a sole, vel stellis, dico quod nescio sed hoc affirmo ex Apocalypsi, nescio sed hoc affirmo ex Apocalypsi, quod non eget illuminatione : et si illu- quod non eget illuminatione : et si illu- minatur, hoc est ad bene esse congruen- minatur, hoc est ad bene esse congruen- tiæ. Et hoc habet testimonium a sancto tiæ. Et hoc habet testimonium a sancto Basilio super illud: Vox Domini in- Basilio super illud: Vox Domini in- tercidentis flammam ignis¹. Dicit enim tercidentis flammam ignis¹. Dicit enim Basilius, quod intercisio flammæ ignis Basilius, quod intercisio flammæ ignis est ut detur lux ignis sursum electis, et est ut detur lux ignis sursum electis, et ardor deorsum reprobis. Congruum enim ardor deorsum reprobis. Congruum enim est ut lux totius habitaculi confluat ad est ut lux totius habitaculi confluat ad bonum gloriæ habitatoris, et horror opa- bonum gloriæ habitatoris, et horror opa- citatis totius orbis in locum damnato- citatis totius orbis in locum damnato- rum, ut sic verificetur illud Sapientiæ, rum, ut sic verificetur illud Sapientiæ, v, 21 Pugnabit cum illo orbis terra- v, 21 Pugnabit cum illo orbis terra- rum contra insensatos. rum contra insensatos.

1 Psal. XXVIII, 7. 1 Psal. XXVIII, 7.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum in cælo empyreo sit laus aliqua Utrum in cælo empyreo sit laus aliqua vocalis, qua dicuntur astra matutina vocalis, qua dicuntur astra matutina laudasse Deum? laudasse Deum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, F, circa finem: Cum laudarent as- ibi, F, circa finem: Cum laudarent as- tra matutina 2, etc. » tra matutina 2, etc. »

Ex hoc enim videtur, quod laus voca- Ex hoc enim videtur, quod laus voca- lis est quia etiam hoc innuitur, Isa. lis est quia etiam hoc innuitur, Isa. VI, 3 Clamabant alter ad alterum. Et VI, 3 Clamabant alter ad alterum. Et in Apocalysi, XIV, 11: Nec habent re- in Apocalysi, XIV, 11: Nec habent re- quiem die ac nocte, etc. Et alia multa quiem die ac nocte, etc. Et alia multa facile est colligere ad hoc. facile est colligere ad hoc. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Damascenus dicit, quod tradunt sibi 1. Damascenus dicit, quod tradunt sibi sua consilia sine voce prolato sermone. sua consilia sine voce prolato sermone.

2. Item, Gregorius : « Vox Angelorum 2. Item, Gregorius : « Vox Angelorum est in laude Creatoris in ipsa admiratio- est in laude Creatoris in ipsa admiratio- ne intimæ contemplationis. » ne intimæ contemplationis. »

3. Item, Vox non videtur posse fieri 3. Item, Vox non videtur posse fieri sine respirato aere confracto et percus- sine respirato aere confracto et percus- so cum autem talia ibi non sint, non so cum autem talia ibi non sint, non videtur ibi posse esse laus vocalis. videtur ibi posse esse laus vocalis.

4. Item, Nobilior est laus mentis quam 4. Item, Nobilior est laus mentis quam oris ergo videtur, quod illa futura sit oris ergo videtur, quod illa futura sit ibi. ibi.

5. Item, Uniformiter beneficorum est 5. Item, Uniformiter beneficorum est unus modus laudis Angelis autem se- unus modus laudis Angelis autem se- cundum suum statum non convenit laus cundum suum statum non convenit laus vocalis cum igitur beatitudo hominum vocalis cum igitur beatitudo hominum sit ut Angelorum, non videtur etiam sit ut Angelorum, non videtur etiam convenire hominibus laus vocalis. convenire hominibus laus vocalis.

SOLUTIO. De hoc sententia sanctorum SOLUTIO. De hoc sententia sanctorum Doctorum dubia est, et magis puto, quod Doctorum dubia est, et magis puto, quod aut non est ibi laus vocalis, aut si erit, aut non est ibi laus vocalis, aut si erit, non erit nisi in demonstrationem poten- non erit nisi in demonstrationem poten- tiæ laudantis, ut in hoc ostendatur decor tiæ laudantis, ut in hoc ostendatur decor sapientiæ quæ sic ordinavit organa ut sapientiæ quæ sic ordinavit organa ut in talem vocem prorumpere possent. in talem vocem prorumpere possent.

darent simul astra matutina, etc. darent simul astra matutina, etc.

Solutio. Solutio.

2 Job. XXXVIII, 7: Ubi eras..., cum 2 Job. XXXVIII, 7: Ubi eras..., cum

me lau. me lau.

Ad object.3. Ad object.3.

56 56

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ET SECUNDUM hoc dicendum ad id quod ET SECUNDUM hoc dicendum ad id quod objicitur de respirato aere, quod bene objicitur de respirato aere, quod bene puto quod non erit tunc per illum mo- puto quod non erit tunc per illum mo- dum quo modo est, sed potius per sonos dum quo modo est, sed potius per sonos modulatos in natura corporis orbis coeli modulatos in natura corporis orbis coeli empyrei et dicimus, quod illic non est empyrei et dicimus, quod illic non est corruptio naturæ nec ignominia, si per- corruptio naturæ nec ignominia, si per- cutiatur, et gloriosa lingua formetur in cutiatur, et gloriosa lingua formetur in vocem sed potius est gloriosius, si in vocem sed potius est gloriosius, si in ea formatur gloriosa vox laudis Crea- ea formatur gloriosa vox laudis Crea- toris. toris.

AD ALIA patet solutio: quia illa non AD ALIA patet solutio: quia illa non probant nisi per modum congruentiæ, probant nisi per modum congruentiæ, et potest attendi illa congruentia quæ et potest attendi illa congruentia quæ est de modo sapientiæ in usu organo- est de modo sapientiæ in usu organo- rum ordinatorum. rum ordinatorum.

Et nota, quod Angeli dicuntur astra Et nota, quod Angeli dicuntur astra

matutina in quantum in eis præfuit ma- matutina in quantum in eis præfuit ma- tutina cognitio lucis hujus mundi in exitu tutina cognitio lucis hujus mundi in exitu creaturarum omnium in esse. Sidus enim creaturarum omnium in esse. Sidus enim dicitur sideratio stellæ et fulgor : quia, dicitur sideratio stellæ et fulgor : quia, ut dicit Isidorus, consideratur a nautis ut dicit Isidorus, consideratur a nautis observantibus eas. Et stella dicitur a observantibus eas. Et stella dicitur a stando quia moto orbe ipsa non move- stando quia moto orbe ipsa non move- tur eodem modo, ut dicunt Astronomi, tur eodem modo, ut dicunt Astronomi, sed etiam habet alium motum: vel quia sed etiam habet alium motum: vel quia secundum Aristotelem non movetur nisi secundum Aristotelem non movetur nisi motu circuli sui, et non per se. Astrum motu circuli sui, et non per se. Astrum autem dicitur magna stella, vel potius autem dicitur magna stella, vel potius constellatio una, sicut Pleiades, vel Hya- constellatio una, sicut Pleiades, vel Hya- des, quæ nominantur constellationes, des, quæ nominantur constellationes, vel Canis quæ est nigra stella lucens in vel Canis quæ est nigra stella lucens in pede Orionis. pede Orionis.

H. Quomodo dicat Lucifer secundum Isaiam : Ascendam in cœlum, et ero similis H. Quomodo dicat Lucifer secundum Isaiam : Ascendam in cœlum, et ero similis Altissimo cum esset in cœlo ? Altissimo cum esset in cœlo ?

Hic quæri solet, Si in cœlo empyreo fuerunt Angeli statim ubi facti Hic quæri solet, Si in cœlo empyreo fuerunt Angeli statim ubi facti sunt, quomodo (ut legitur in Isaia) dicit Lucifer: Ascendam in cœlum, et sunt, quomodo (ut legitur in Isaia) dicit Lucifer: Ascendam in cœlum, et exaltabo solium meum, et ero similis Altissimo: ? Sed ibi coelum vocat exaltabo solium meum, et ero similis Altissimo: ? Sed ibi coelum vocat Dei celsitudinem, cui parificari volebat, et est tale: Ascendam in cœlum, Dei celsitudinem, cui parificari volebat, et est tale: Ascendam in cœlum, id est, ad æqualitatem Dei. id est, ad æqualitatem Dei.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Quid sit cælum Trinitatis? Quid sit cælum Trinitatis?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, «Hic quæri solet, Si in cælo empy- ibi, «Hic quæri solet, Si in cælo empy- reo, etc. » reo, etc. »

1 Vulgata habet, Isa. xiv, 12 et seq. : Quomodo 1 Vulgata habet, Isa. xiv, 12 et seq. : Quomodo cecidisti de cœlo, Lucifer, qui mane oriebaris ?…….. cecidisti de cœlo, Lucifer, qui mane oriebaris ?…….. qui dicebas in corde tuo: In cœlum conscendam, qui dicebas in corde tuo: In cœlum conscendam, super astra Dei exaltabo solium meum: sedebo super astra Dei exaltabo solium meum: sedebo

Et quæruntur hic duo de coelo Trini- Et quæruntur hic duo de coelo Trini- tatis, scilicet, quid sit, et quid sit in eo? tatis, scilicet, quid sit, et quid sit in eo? Videtur autem, quod coelum Trinitatis Videtur autem, quod coelum Trinitatis sit corpus. sit corpus.

1. Quæcumque vere in una divisione 1. Quæcumque vere in una divisione unius communis ponuntur, sunt unius unius communis ponuntur, sunt unius generis cœlum autem Trinitatis cum generis cœlum autem Trinitatis cum aliis cœlis in eadem divisione ponitur a aliis cœlis in eadem divisione ponitur a Sanctis ergo est ejusdem naturæ cujus Sanctis ergo est ejusdem naturæ cujus alii cœli: sed alii coeli sunt corpus : ergo alii cœli: sed alii coeli sunt corpus : ergo

in monte testamenti, in lateribus Aquilonis: as- in monte testamenti, in lateribus Aquilonis: as- cendam super altitudinem nubium, similis ero cendam super altitudinem nubium, similis ero Altissimo ? Altissimo ?

IN II SENTENT. DIST. II, H, ART. 8. IN II SENTENT. DIST. II, H, ART. 8.

37 37

contra. contra.

lutio. lutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

coelum Trinitatis est corpus, ut videtur. coelum Trinitatis est corpus, ut videtur.

ergo est ergo est SECUNDA SECUNDA

2. Item, Omne cui conveniunt diffe- 2. Item, Omne cui conveniunt diffe- rentiæ situs, est corpus: coelo Trinitatis rentiæ situs, est corpus: coelo Trinitatis conveniunt differentiæ situs : conveniunt differentiæ situs : PRIMA patet per se. PRIMA patet per se. corpus. corpus. probatur per dictum Luciferi, quia dicit : probatur per dictum Luciferi, quia dicit : In cælum conscendam: ergo erat supra In cælum conscendam: ergo erat supra coelum empyreum : supra autem esse di- coelum empyreum : supra autem esse di- cit situm. cit situm.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Dicit Anselmus quod Deus est majus 1. Dicit Anselmus quod Deus est majus quam cogitari possit: ergo non poni- quam cogitari possit: ergo non poni- tur aliquid ambiens ipsum: ergo nec tur aliquid ambiens ipsum: ergo nec coelum corporeum. coelum corporeum.