30 30

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ad aliud dicendum, quod idem eodem Ad aliud dicendum, quod idem eodem modo se habens, quod est ratio diverso- modo se habens, quod est ratio diverso- rum per exemplar et ideas potest produ- rum per exemplar et ideas potest produ- cere diversa secundum rationes illas: cere diversa secundum rationes illas: sed hoc verbum est dictum de corpore sed hoc verbum est dictum de corpore moto quod causat per necessitatem suæ moto quod causat per necessitatem suæ essentiæ et sui motus, et de illo est vera essentiæ et sui motus, et de illo est vera propositio. propositio.

AD AUCTORITATEM dicendum, quod ipse AD AUCTORITATEM dicendum, quod ipse non intendit, quod Deus æternitate non non intendit, quod Deus æternitate non præcessit mundum: sed quod non præ- præcessit mundum: sed quod non præ- cessit duratione quæ sit proprie quanti- cessit duratione quæ sit proprie quanti- tas divisibilis : quia omnis talis quantitas tas divisibilis : quia omnis talis quantitas a quantitate corporis causatur. Unde si a quantitate corporis causatur. Unde si non esset continua quantitas spatii, motus non esset continua quantitas spatii, motus non esset continuus, nec etiam tempus. non esset continuus, nec etiam tempus. Et ex hoc patet quod mirabiliter errant Et ex hoc patet quod mirabiliter errant qui dicunt ævum, quod est in simplici qui dicunt ævum, quod est in simplici non secundum spatium aliquod, esse con- non secundum spatium aliquod, esse con- tinuam quantitatem. Sed Boetius loqui- tinuam quantitatem. Sed Boetius loqui- tur ex hypothesi exponens diffinitionem tur ex hypothesi exponens diffinitionem æternitatis quia etiamsi tempus esset in- æternitatis quia etiamsi tempus esset in- terminabile, adhuc non esset totum simul terminabile, adhuc non esset totum simul et perfectum, et sic deficeret ab æternita- et perfectum, et sic deficeret ab æternita- te quia a simplicitate per motum dista- te quia a simplicitate per motum dista- ret, et a perfectione simul: quia descen- ret, et a perfectione simul: quia descen- deret in infinitam temporis successionem. deret in infinitam temporis successionem.

AD ALIUD dicendum, quod per proprie- AD ALIUD dicendum, quod per proprie- tatem simplicis naturæ notat æternita- tatem simplicis naturæ notat æternita- tem qua Deus præcedit mundum. tem qua Deus præcedit mundum.

AD ALIUD dicendum, quod ab æterno AD ALIUD dicendum, quod ab æterno est Deus bonus: tamen non ideo sequi- est Deus bonus: tamen non ideo sequi- tur, quod ab æterno creet, nisi bonitas tur, quod ab æterno creet, nisi bonitas substantialiter et non voluntarie crearet substantialiter et non voluntarie crearet mundum. mundum.

AD ALIUD quod objicitur de similibus, AD ALIUD quod objicitur de similibus, dicendum quod nihil faciunt ad proposi- dicendum quod nihil faciunt ad proposi- tum quia illa agunt per necessitatem tum quia illa agunt per necessitatem naturæ Deus autem non, sed per libe- naturæ Deus autem non, sed per libe- ram electionem voluntatis. ram electionem voluntatis.

* ARISTOTELES, Lib. XI Metaphysicorum, cap. * ARISTOTELES, Lib. XI Metaphysicorum, cap.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Quare imponatur Aristoteli quod dixerit Quare imponatur Aristoteli quod dixerit duo fuisse ab æterno, scilicet materiam duo fuisse ab æterno, scilicet materiam primam, et primum motorem? et, Quæ primam, et primum motorem? et, Quæ sunt illa tria quæ imponuntur ei? sunt illa tria quæ imponuntur ei?

Secundo, Quæritur de ratione princi- Secundo, Quæritur de ratione princi- piorum quæ imponuntur ei. piorum quæ imponuntur ei.

1. Hoc enim quod hic dicitur, in suis 1. Hoc enim quod hic dicitur, in suis libris qui ad nos pervenerunt non inveni- libris qui ad nos pervenerunt non inveni- tur. In fine autem primi Physicorum, po. tur. In fine autem primi Physicorum, po. nit tria principia naturæ, scilicet mate- nit tria principia naturæ, scilicet mate- riam, formam, et privationem. Et hoc riam, formam, et privationem. Et hoc nec falsum, nec hæreticum est: quia mo- nec falsum, nec hæreticum est: quia mo- tus pauciora principia habere non potest. tus pauciora principia habere non potest. Et ipse loquitur ibi tantum de principiis Et ipse loquitur ibi tantum de principiis talibus in genere. Tertium autem quod talibus in genere. Tertium autem quod hic imponitur ei, non invenitur. hic imponitur ei, non invenitur.

2. Præterea, Videtur esse contradictio 2. Præterea, Videtur esse contradictio in Littera: quia ipse dicit, quod duo po- in Littera: quia ipse dicit, quod duo po- suit, et exemplificat de tribus. suit, et exemplificat de tribus.

3. Item, Cum Epicurus (ut habetur in 3. Item, Cum Epicurus (ut habetur in historiis) etiam erravit in ponendo æter- historiis) etiam erravit in ponendo æter- nitatem mundi, quare hic non tangitur nitatem mundi, quare hic non tangitur

error ille? error ille?

SOLUTIO, quod Aristoteles in veritate SOLUTIO, quod Aristoteles in veritate non dicit hoc, quod tria vel duo sint non dicit hoc, quod tria vel duo sint principia mundi. Sed ipse probat duo non principia mundi. Sed ipse probat duo non incepisse per motum, scilicet materiam incepisse per motum, scilicet materiam primam, et motorem primum: et ideo primam, et motorem primum: et ideo imponitur ei quod duo dixerit esse ab imponitur ei quod duo dixerit esse ab æterno. Et quando dicuntur duo, tunc æterno. Et quando dicuntur duo, tunc tanguntur principia naturæ essentialiter tanguntur principia naturæ essentialiter constituentia naturam: ut materia, et for- constituentia naturam: ut materia, et for- ma quia privatio non constituit, sed ma quia privatio non constituit, sed abjicitur per motum ad formam. Quando abjicitur per motum ad formam. Quando autem dicitur tertium, tunc dicitur, seu. autem dicitur tertium, tunc dicitur, seu. tangitur primum movens. tangitur primum movens.

Ad aliud dicendum, quod Aristoteles Ad aliud dicendum, quod Aristoteles videtur tertium dicere in XI primæ Phi- videtur tertium dicere in XI primæ Phi- losophiæ ¹, ubi dicit sic: Primum prin- losophiæ ¹, ubi dicit sic: Primum prin-

penultimo. penultimo.

Solutio. Solutio. Ad I. Ad I.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN II SENTENT. DIST. I, C. IN II SENTENT. DIST. I, C.

cipium omnium non movetur nec sub- cipium omnium non movetur nec sub- stantialiter, nec accidentaliter, sed movet : stantialiter, nec accidentaliter, sed movet : et facit primum motum æternum. et facit primum motum æternum.

AD ALIUD dicendum, quod Epicurus AD ALIUD dicendum, quod Epicurus ponebat inane, et atomos : et non dice- ponebat inane, et atomos : et non dice-

31 31

bat generationem esse et corruptionem, bat generationem esse et corruptionem, nisi congregationem et segregationem : nisi congregationem et segregationem : et ideo quia leve hoc est repellere, Magi- et ideo quia leve hoc est repellere, Magi- ster non posuit. ster non posuit.

C. Quod Catholicum est docet. C. Quod Catholicum est docet.

Horum ergo et similium errorem Spiritus sanctus evacuans, veritatisque Horum ergo et similium errorem Spiritus sanctus evacuans, veritatisque disciplinam tradens, Deum in principio temporum mundum creasse, et ante disciplinam tradens, Deum in principio temporum mundum creasse, et ante tempora æternaliter exstitisse significat, ipsius æternitatem et omnipoten- tempora æternaliter exstitisse significat, ipsius æternitatem et omnipoten- tiam commendans. Cui voluisse, facere est: quia (ut prædiximus) ex ejus tiam commendans. Cui voluisse, facere est: quia (ut prædiximus) ex ejus voluntate et bonitate res novæ existunt. voluntate et bonitate res novæ existunt.

Credamus ergo rerum creatarum coelestium vel terrestrium, visibilium Credamus ergo rerum creatarum coelestium vel terrestrium, visibilium vel invisibilium, causam non esse nisi bonitatem Creatoris, qui est Deus vel invisibilium, causam non esse nisi bonitatem Creatoris, qui est Deus unus et verus. Cujus tanta est bonitas, ut summe bonus beatitudinis suæ unus et verus. Cujus tanta est bonitas, ut summe bonus beatitudinis suæ qua æternaliter beatus est, alios velit esse participes: quam videt et com- qua æternaliter beatus est, alios velit esse participes: quam videt et com- municari posse, et minui omnino non posse. Illud ergo bonum quod ipse municari posse, et minui omnino non posse. Illud ergo bonum quod ipse erat, et quo beatus erat, sola bonitate non necessitate aliis communicari erat, et quo beatus erat, sola bonitate non necessitate aliis communicari voluit quia summe boni erat prodesse velle, et omnipotentissimi nocere voluit quia summe boni erat prodesse velle, et omnipotentissimi nocere non posse ?. non posse ?.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, § 2 Credamus ergo rerum creata- C, § 2 Credamus ergo rerum creata- rum, etc. » rum, etc. »

Hic incipit secunda pars in qua Magi- Hic incipit secunda pars in qua Magi- ster tangit qualiter creaturæ exeunt a Deo. ster tangit qualiter creaturæ exeunt a Deo. Et dividitur in quinque partes: in qua- Et dividitur in quinque partes: in qua- rum prima agit Auctor de causa universi rum prima agit Auctor de causa universi esse in communi. In secunda, agit spe- esse in communi. In secunda, agit spe-

1 Cf. S. AUGUSTINUM, in Enchiridion, cap. 9. 1 Cf. S. AUGUSTINUM, in Enchiridion, cap. 9.

cialiter de causa rationalis creaturæ in ge- cialiter de causa rationalis creaturæ in ge- nere, ibi, D, « Et quia non valet ejus bea- nere, ibi, D, « Et quia non valet ejus bea- titudinis, etc. » In tertia, specialiter de titudinis, etc. » In tertia, specialiter de modo creationis, ibi, H, « Et sicut factus modo creationis, ibi, H, « Et sicut factus est homo, etc. » Et in quarta agit specia- est homo, etc. » Et in quarta agit specia- liter de creatione animæ rationalis, et liter de creatione animæ rationalis, et quare conjuncta est corpori, ibi, K, « So- quare conjuncta est corpori, ibi, K, « So- let etiam quæri, Cum majoris, etc. » In let etiam quæri, Cum majoris, etc. » In quinta, finit partem procemialem, et con- quinta, finit partem procemialem, et con- tinuat se ad tractatum sequentem, ibi, tinuat se ad tractatum sequentem, ibi, L, Ex præmissis apparet rationalem L, Ex præmissis apparet rationalem creaturam, etc. creaturam, etc.

32 32

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

Quid sit causa creationis totius universi Quid sit causa creationis totius universi esse? esse?

Gravis autem quæstio incidit circa pri- Gravis autem quæstio incidit circa pri- mum, de fluxu omnium creatorum a Deo, mum, de fluxu omnium creatorum a Deo, et tenet hæc quæstio fructus totius scien- et tenet hæc quæstio fructus totius scien- tiæ istius, si posset bene investigari. tiæ istius, si posset bene investigari.

1. Videtur autem per Litteram nihil 1. Videtur autem per Litteram nihil causari in rebus creatis nisi per actum causari in rebus creatis nisi per actum creationis quia dicit sic : « Credamus creationis quia dicit sic : « Credamus igitur rerum creatarum cœlestium vel igitur rerum creatarum cœlestium vel terrestrium, visibilium vel invisibilium, terrestrium, visibilium vel invisibilium, causam non esse nisi bonitatem Creato- causam non esse nisi bonitatem Creato- ris, etc. » ergo nulla alia est causa: er- ris, etc. » ergo nulla alia est causa: er- go nullæ sunt causæ naturales. go nullæ sunt causæ naturales.

2. Item Causalitas quæ removetur a 2. Item Causalitas quæ removetur a causis superioribus, non potest convenire causis superioribus, non potest convenire inferioribus: factura autem rerum natura- inferioribus: factura autem rerum natura- lium removetur ab Angelis, qui sunt mo- lium removetur ab Angelis, qui sunt mo- tores orbium, ut multi etiam Catholici tores orbium, ut multi etiam Catholici dicunt ergo removetur etiam a motu dicunt ergo removetur etiam a motu mobilium, et a motu causarum inferio- mobilium, et a motu causarum inferio- rum. SECUNDA subjicitur in Littera in se- rum. SECUNDA subjicitur in Littera in se- quentibus, scilicet, quod Angeli non fa- quentibus, scilicet, quod Angeli non fa- ciunt res, licet miniștrent. PRIMA proba- ciunt res, licet miniștrent. PRIMA proba- tur ex hoc quod dicit Aristoteles in VIII tur ex hoc quod dicit Aristoteles in VIII Physicorum, quod non moventibus pri- Physicorum, quod non moventibus pri- mis, cessabit motus etiam in secundis : mis, cessabit motus etiam in secundis : quia ordinate descendit a superioribus in quia ordinate descendit a superioribus in inferiora. inferiora.

3. Item, Adhuc subjiciunt quidam sic: 3. Item, Adhuc subjiciunt quidam sic: Quidquid facit aliquid, non extrahit ip- Quidquid facit aliquid, non extrahit ip- sum de potentia ad actum, nisi per id sum de potentia ad actum, nisi per id quod est actu ergo oportet, quod faciens quod est actu ergo oportet, quod faciens et factum sint in actu ejusdem speciei. In et factum sint in actu ejusdem speciei. In actu autem illo nihil est in semine hujus actu autem illo nihil est in semine hujus generati, nec etiam aliquid in stellis est generati, nec etiam aliquid in stellis est in actu generati illius: ergo oportet, in actu generati illius: ergo oportet, quod forma specifica detur per creatio- quod forma specifica detur per creatio-

nem. nem.

4. Item, Accidens non facit substan- 4. Item, Accidens non facit substan- tiam qualitates autem primæ quæ sunt tiam qualitates autem primæ quæ sunt

in materia, sunt accidentia: ergo non fa- in materia, sunt accidentia: ergo non fa- ciunt formam substantialem. Nec aliquid ciunt formam substantialem. Nec aliquid movet materiam et transmutat, nisi illæ : movet materiam et transmutat, nisi illæ : quia nihil tangit materiam, nisi illæ : er- quia nihil tangit materiam, nisi illæ : er- go videtur, quod ab illis non potest indu- go videtur, quod ab illis non potest indu- ci. Cum igitur nihil aliud sit in facto, nisi ci. Cum igitur nihil aliud sit in facto, nisi Deus solus qui est ubique, videtur quod Deus solus qui est ubique, videtur quod omnis forma detur ab ipso per creatic- omnis forma detur ab ipso per creatic-

nem. nem.

5. Item, Nihil agit ultra propriam spe- 5. Item, Nihil agit ultra propriam spe- ciem: virtutes qualitatum primarum et ciem: virtutes qualitatum primarum et stellarum agunt in hanc materiam gene- stellarum agunt in hanc materiam gene- rabilis hujus : ergo non ultra speciem. rabilis hujus : ergo non ultra speciem. Non autem est de specie earum genera- Non autem est de specie earum genera- tus homo, vel asinus: ergo non agunt tus homo, vel asinus: ergo non agunt formam asini, vel hominis, vel alterius : formam asini, vel hominis, vel alterius : ergo necesse est, quod educatur per crea- ergo necesse est, quod educatur per crea- tionem in esse. PRIMA probatur ex eo tionem in esse. PRIMA probatur ex eo quod omnis actio est a forma, et ideo non quod omnis actio est a forma, et ideo non excedit eam. SECUNDA per se patet. excedit eam. SECUNDA per se patet.

XV, XV,

6. Item, Videtur sequi ex illo quod 6. Item, Videtur sequi ex illo quod habetur, Joan. v, 17: Pater meus usque habetur, Joan. v, 17: Pater meus usque modo operatur, et ego operor. Et, Joan. modo operatur, et ego operor. Et, Joan. 5: Sine me nihil potestis facere. Et, 5: Sine me nihil potestis facere. Et, Joan. 1, 3 Omnia per ipsum facta sunt, Joan. 1, 3 Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Et, ad He- et sine ipso factum est nihil. Et, ad He- br. 1, 3 Portans omnia verbo virtutis br. 1, 3 Portans omnia verbo virtutis suæ. Per hæc et alia quæ supra in I Sen- suæ. Per hæc et alia quæ supra in I Sen- tentiarum habuimus ab Augustino, quod tentiarum habuimus ab Augustino, quod quia Philosophi Deum videre non pote- quia Philosophi Deum videre non pote- rant, licuit vanitati Philosophorum quæ- rant, licuit vanitati Philosophorum quæ- rere causas proximas. rere causas proximas.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Damascenus dicit, quod nulla res est 1. Damascenus dicit, quod nulla res est quæ non habeat propriam operationem: quæ non habeat propriam operationem: ergo videtur, quod omnis res aliquid ope- ergo videtur, quod omnis res aliquid ope-

retur. retur.

2. Item, Idem dicit, quod si res non ha- 2. Item, Idem dicit, quod si res non ha- beat propriam operationem, quod etiam beat propriam operationem, quod etiam non habet propriam naturam : et hoc idem non habet propriam naturam : et hoc idem dicit Philosophus in primo Ethicorum, dicit Philosophus in primo Ethicorum, quod omnis rei est aliqua operatio secun- quod omnis rei est aliqua operatio secun- dum naturam suam: ergo videtur, quod dum naturam suam: ergo videtur, quod non solus Deus dicendus sit facere totum. non solus Deus dicendus sit facere totum.

3. Item, Secundum rationes philoso- 3. Item, Secundum rationes philoso- phicas, ab uno simplici non est nisi unum phicas, ab uno simplici non est nisi unum immediate et ab uno quod est in se pos- immediate et ab uno quod est in se pos- sibile, et habet necesse esse a primo, pos- sibile, et habet necesse esse a primo, pos- sunt esse duo: unum motum, et alterum sunt esse duo: unum motum, et alterum

Sed co Sed co

non motum non motum

IN II SENTENT. DIST. I, C, ART. 12. IN II SENTENT. DIST. I, C, ART. 12.

ergo videtur si hoc est ve- ergo videtur si hoc est ve- rum, quod non immediate ipse operetur rum, quod non immediate ipse operetur omnia. omnia.

4. Item, Nos videmus, quod accedente 4. Item, Nos videmus, quod accedente sole, ea quæ sunt circa nos vegetabilia sole, ea quæ sunt circa nos vegetabilia flores emittunt et magis accedente diri- flores emittunt et magis accedente diri- gitur humor eorum in decoctionem et gitur humor eorum in decoctionem et maturitatem, et statu coloris exsiccantur maturitatem, et statu coloris exsiccantur et resudant ut fiant convenientia ad esum: et resudant ut fiant convenientia ad esum: alia alia animantium et homi- animantium et homi- ergo ergo corpora corpora num sunt mutabilia in corporibus eorum, num sunt mutabilia in corporibus eorum, et in seminibus ad generationem, et sic et in seminibus ad generationem, et sic de aliis ergo videtur, quod et superiora de aliis ergo videtur, quod et superiora et inferiora agunt formas aliquas. et inferiora agunt formas aliquas.

5. Item, Job, xxxviii, 33 : Numquid 5. Item, Job, xxxviii, 33 : Numquid nosti ordinem cæli, et pones rationem nosti ordinem cæli, et pones rationem ejus in terra ? ergo ordo cæli operatur ejus in terra ? ergo ordo cæli operatur aliquid in natura: quia ratio ejus non aliquid in natura: quia ratio ejus non potest poni in terra. potest poni in terra.

6. Item, Incassum videtur Deus fecisse 6. Item, Incassum videtur Deus fecisse orbes et elementa cum virtutibus mo- orbes et elementa cum virtutibus mo- ventibus, si tantum esset materia, et nul- ventibus, si tantum esset materia, et nul- lo modo formas agerent, et secundum lo modo formas agerent, et secundum hoc natura esset imperfectior arte: quia hoc natura esset imperfectior arte: quia ars facit aliquam formam: natura autem ars facit aliquam formam: natura autem nullam secundum illud dictum : Si om- nullam secundum illud dictum : Si om- nes formæ creantur a Deo. Quæ quia ab- nes formæ creantur a Deo. Quæ quia ab- surda sunt, non potest dici quod actus surda sunt, non potest dici quod actus creationis terminetur ad quamlibet for- creationis terminetur ad quamlibet for-

mam. mam.

SI DICAS, quod natura operatur formam SI DICAS, quod natura operatur formam educendo ipsam de materia, et Deus, et educendo ipsam de materia, et Deus, et immediatius Deus quam natura: hoc ni- immediatius Deus quam natura: hoc ni- hil videtur esse, quia hil videtur esse, quia

1. Duo secundum eamdem rationem 1. Duo secundum eamdem rationem causalitatis non ordinant ad idem æque causalitatis non ordinant ad idem æque immediatum, quia utraque agerent unum immediatum, quia utraque agerent unum per se et sic actu essent duo, et non per se et sic actu essent duo, et non unum. Et hæc est objectio Commentato- unum. Et hæc est objectio Commentato- ris super VIII Physicorum. ris super VIII Physicorum.

2. Item, Alterum superflueret : si enim 2. Item, Alterum superflueret : si enim utrumque est æque immediatum, neu- utrumque est æque immediatum, neu- trum accipit causalitatem ab alio ergo trum accipit causalitatem ab alio ergo unum non dependet ab alio: ergo alte- unum non dependet ab alio: ergo alte- rum superfluit. rum superfluit.

3. Item, Impossibile est duorum diffe- 3. Item, Impossibile est duorum diffe- rentium specie et genere agentium per se rentium specie et genere agentium per se actum esse unum specie: Deus autem et actum esse unum specie: Deus autem et

XXVII XXVII

33 33

causa efficiens alicujus proxima, quæ- causa efficiens alicujus proxima, quæ- cumque illa est, differunt specie et gene- cumque illa est, differunt specie et gene- re, et utrumque agit per se: ergo impos- re, et utrumque agit per se: ergo impos- sibile est ipsorum factum vel actum unum sibile est ipsorum factum vel actum unum esse ergo falsum est, quod ambo agant esse ergo falsum est, quod ambo agant æque immediate. æque immediate.

SOLUTIO. Prænotandæ sunt opiniones solutio. SOLUTIO. Prænotandæ sunt opiniones solutio. tam Philosophorum quam Doctorum sa- tam Philosophorum quam Doctorum sa- cræ Scripturæ circa quæstionem istam. cræ Scripturæ circa quæstionem istam.

Nota igitur, quod antiquorum Philo- Nota igitur, quod antiquorum Philo- sophorum qui fuerunt ante Aristotelem sophorum qui fuerunt ante Aristotelem opinio dividitur per quatuor vias: et om- opinio dividitur per quatuor vias: et om- nes supponebant duas propositiones, quæ nes supponebant duas propositiones, quæ male intellectæ fuerunt eis fomes erroris. male intellectæ fuerunt eis fomes erroris. Una illarum est, quod ex nihilo nihil fit. Una illarum est, quod ex nihilo nihil fit. Alia fuit, Omne quod extrahit aliquid de Alia fuit, Omne quod extrahit aliquid de potentia ad actum, simile est illi in actu potentia ad actum, simile est illi in actu secundum speciem. Venerunt igitur pri- secundum speciem. Venerunt igitur pri- mo Epicurei dicentes: Si ex nihilo nihil mo Epicurei dicentes: Si ex nihilo nihil fit, necesse est supponere materiam, et fit, necesse est supponere materiam, et locum illius, et ideo posuerunt inane et locum illius, et ideo posuerunt inane et atomos. Item, si non fit res in actu nisi atomos. Item, si non fit res in actu nisi per id quod est in actu: cum nulla res per id quod est in actu: cum nulla res sit in actu antequam fiat, sequitur quod sit in actu antequam fiat, sequitur quod nulla res veram formam substantialem nulla res veram formam substantialem habeat et generatio non sit nisi congre- habeat et generatio non sit nisi congre- gatio atomorum, in corruptio disgregatio gatio atomorum, in corruptio disgregatio eorumdem et formæ quæ videntur sunt eorumdem et formæ quæ videntur sunt ex ordine atomorum in composito con- ex ordine atomorum in composito con- gregatorum ut atomi rotundi acuti con- gregatorum ut atomi rotundi acuti con- stituunt ignem, et lati quadrati terram, et stituunt ignem, et lati quadrati terram, et sic de aliis. Et illius defensores fuerunt sic de aliis. Et illius defensores fuerunt Democritus, et Leucippus. Democritus, et Leucippus.

Alii propter easdem propositiones di- Alii propter easdem propositiones di- xerunt non esse nisi mixturas elemen- xerunt non esse nisi mixturas elemen- torum, et in quadam ratione constitui os, torum, et in quadam ratione constitui os, et in quadam carnem, et sic de aliis: et in quadam carnem, et sic de aliis: quorum nihil vere forma est: sed lite et quorum nihil vere forma est: sed lite et amicitia moventibus conveniunt. Et illius amicitia moventibus conveniunt. Et illius opinionis sectator fuit Empedocles. opinionis sectator fuit Empedocles.

Alii viderunt res vere habere formas, Alii viderunt res vere habere formas, et quia non viderant quod ex potentia et quia non viderant quod ex potentia possent educi, sed si fierent cum ante non possent educi, sed si fierent cum ante non erant, sequeretur quod aliquid fieret ex erant, sequeretur quod aliquid fieret ex nihilo, concesserunt omnes fuisse ab æter- nihilo, concesserunt omnes fuisse ab æter- no in materia actualiter, sed latere: et no in materia actualiter, sed latere: et tunc fieri rem, quando incipit discerni for- tunc fieri rem, quando incipit discerni for- ma ejus, aliis obscurantibus eam divisis ma ejus, aliis obscurantibus eam divisis

3 3

$34 $34

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ab ea. Et illi ponunt omnia esse in ab ea. Et illi ponunt omnia esse in omnibus, et elementa infinita esse: omnibus, et elementa infinita esse: quia omne homogeneum in partibus est quia omne homogeneum in partibus est elementum secundum eos. Et hanc opi- elementum secundum eos. Et hanc opi- nionem defendit Anaxagoras. Et si quæri- nionem defendit Anaxagoras. Et si quæri- tur, Quid discernit formas quæ latuerunt? tur, Quid discernit formas quæ latuerunt? dicunt quod intellectus agens purus et dicunt quod intellectus agens purus et immixtus. immixtus.

Quarti propter eamdem causam posue- Quarti propter eamdem causam posue- runt formas omnium rerum triplices, sci- runt formas omnium rerum triplices, sci- licet, æternas generantes, et mathemati- licet, æternas generantes, et mathemati- cas quæ sunt principium scientiarum, et cas quæ sunt principium scientiarum, et particulares generatas. Et hanc tenuit particulares generatas. Et hanc tenuit Plato et prævaluerat usque ad tempus Plato et prævaluerat usque ad tempus Aristotelis. Scientia autem quæ habe- Aristotelis. Scientia autem quæ habe- batur istius opinionis, est ex quodam batur istius opinionis, est ex quodam antiquo Philosopho, nomine Pythagoras. antiquo Philosopho, nomine Pythagoras.

Illi autem qui incedunt via Aristotelis, Illi autem qui incedunt via Aristotelis, et nituntur exponere eum, sicut Alexan- et nituntur exponere eum, sicut Alexan- der, et Avicenna, et Averroes, et alii, der, et Avicenna, et Averroes, et alii, diversificati sunt in duas partes et con- diversificati sunt in duas partes et con- veniunt tamen in uno, et differunt in veniunt tamen in uno, et differunt in duobus. Avicenna enim et fere omnes duobus. Avicenna enim et fere omnes alii concedunt istam, quod illud quod est alii concedunt istam, quod illud quod est in potentia non fit in actu, nisi per id in potentia non fit in actu, nisi per id quod est in actu semper. Et illam negat quod est in actu semper. Et illam negat Averroes, et quidam alii secum : sed Averroes, et quidam alii secum : sed differunt etiam in hoc quod Avicenna differunt etiam in hoc quod Avicenna supponit, quod omnis forma sit data ab supponit, quod omnis forma sit data ab intelligentia ex qua fluunt omnes formæ, intelligentia ex qua fluunt omnes formæ, et illa sit plena formis, et habet influen- et illa sit plena formis, et habet influen- tiam super naturam, quando per motum tiam super naturam, quando per motum coeli et causas proximas præparata est coeli et causas proximas præparata est materia et etiam habet influentiam su- materia et etiam habet influentiam su- per intellectum possibilem in nobis ; et per intellectum possibilem in nobis ; et omnis forma est irradiatio splendoris omnis forma est irradiatio splendoris ejus. Et hanc intelligentiam vocat intel- ejus. Et hanc intelligentiam vocat intel- ligentiam decimi ordinis: quia ipse sup- ligentiam decimi ordinis: quia ipse sup- ponit, quod novem sint causata prima per ponit, quod novem sint causata prima per ordinem ante elementa et elementata, sci- ordinem ante elementa et elementata, sci- licet novem sphæræ, et decem intelligen- licet novem sphæræ, et decem intelligen- tiæ. Et qualiter hoc probetur, longum es- tiæ. Et qualiter hoc probetur, longum es- set valde. Sed Averroes non convenit se- set valde. Sed Averroes non convenit se- cum in hoc quia ipse dicit Aristotelem cum in hoc quia ipse dicit Aristotelem sentire, quod omnes formæ sunt potentia sentire, quod omnes formæ sunt potentia in materia, et omnes extrahuntur ex ipsa in materia, et omnes extrahuntur ex ipsa per motores proximos, secundum com- per motores proximos, secundum com- municationem triplicis virtutis, scilicet municationem triplicis virtutis, scilicet elementalis, et coeli, et formativæ virtutis elementalis, et coeli, et formativæ virtutis

in semine, sicut supra dictum est : et hoc in semine, sicut supra dictum est : et hoc est magis probabile. est magis probabile.

Nostri autem Doctores habent duas Nostri autem Doctores habent duas vias, scilicet, quod omnes formæ crean- vias, scilicet, quod omnes formæ crean- tur, et quod actus creationis compleat om- tur, et quod actus creationis compleat om- nem naturæ motum, et quod natura non nem naturæ motum, et quod natura non faciat nisi præparando materiam. Et hæc faciat nisi præparando materiam. Et hæc opinio in paucis defenditur. Secunda est, opinio in paucis defenditur. Secunda est, quod Deus operetur in natura et cum quod Deus operetur in natura et cum ipsa, in hoc quod dat ei esse et operari et ipsa, in hoc quod dat ei esse et operari et continet ipsam principaliter in ipsa : et continet ipsam principaliter in ipsa : et quod sua operatio non est separata ab quod sua operatio non est separata ab opere naturæ, ut ipse agat in parte una, opere naturæ, ut ipse agat in parte una, et natura in alia. Et hæc est probabilior. et natura in alia. Et hæc est probabilior. Et puto, quod vera est. Secundum hanc Et puto, quod vera est. Secundum hanc dicendum, quod post opera sex dierum dicendum, quod post opera sex dierum nihil de novo creatum est: quia creatio nihil de novo creatum est: quia creatio nihil supponit. Propagatio autem suppo- nihil supponit. Propagatio autem suppo- nit opus naturæ et bene concedo, quod nit opus naturæ et bene concedo, quod hoc est ordinatum, ut inferiorum diver- hoc est ordinatum, ut inferiorum diver- sitas et feratur in motum coeli diversi- sitas et feratur in motum coeli diversi- mode accedentem et recedentem ad infe- mode accedentem et recedentem ad infe- riora propter diversitatem et obliquita- riora propter diversitatem et obliquita- tem et rectitudinem circulorum, et hæc tem et rectitudinem circulorum, et hæc rursus diversitas in motores a motorum rursus diversitas in motores a motorum posteriori ad primum usque ad Deum, posteriori ad primum usque ad Deum, cujus virtus et essentia non separatur ab cujus virtus et essentia non separatur ab aliquo usque ad ultimum, quod est ita aliquo usque ad ultimum, quod est ita motum quod nullo modo movet. Et sic motum quod nullo modo movet. Et sic consistit universalitas in ipso, quasi in consistit universalitas in ipso, quasi in fonte et corde suo: quia tota fluit ab fonte et corde suo: quia tota fluit ab ipso, et continetur ab ipso, et regitur, et ipso, et continetur ab ipso, et regitur, et retorquetur in ipsum. retorquetur in ipsum.

ET HÆC est causa quod dicit Augusti- ET HÆC est causa quod dicit Augusti- nus, quod sua bonitas est causa omnium, nus, quod sua bonitas est causa omnium, et non excludit propter hoc secundas cau- et non excludit propter hoc secundas cau- sas, quæ non habent virtutem causandi sas, quæ non habent virtutem causandi nisi ab ipso continente. nisi ab ipso continente.

AD ALIUD dicendum, quod Angeli di- AD ALIUD dicendum, quod Angeli di- cuntur non esse creatores, sed bene sunt cuntur non esse creatores, sed bene sunt causæ per multorum naturalium motum. causæ per multorum naturalium motum.

AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- sitio est falsa Nihil fit in actu nisi per sitio est falsa Nihil fit in actu nisi per id quod est in actu, et supra responsum id quod est in actu, et supra responsum est ad eam, nisi forte dicatur quod ratio est ad eam, nisi forte dicatur quod ratio exemplaris qua id quod fit, est in mente exemplaris qua id quod fit, est in mente divina actus ejus : sed hoc dicitur impro- divina actus ejus : sed hoc dicitur impro- prie. prie.

AD ALIUD dicendum, quod accidens ut Adl AD ALIUD dicendum, quod accidens ut Adl

Ad 5. Ad 5.

IN II SENTENT. DIST. I, D, E. IN II SENTENT. DIST. I, D, E.

accidens non facit substantiam: sed se- accidens non facit substantiam: sed se- cundum quod est proprietas naturalis cundum quod est proprietas naturalis elementi conjuncta virtuti coelesti, et for- elementi conjuncta virtuti coelesti, et for- mativæ virtuti in semine bene facit for- mativæ virtuti in semine bene facit for- mam substantialem, transmutando mate- mam substantialem, transmutando mate- riam ex qua educitur. riam ex qua educitur.

35 35

aliquid agit vel non agit ultra speciem. aliquid agit vel non agit ultra speciem. AD OMNES autem auctoritates inductas AD OMNES autem auctoritates inductas dicendum, quod non ostendere intendunt dicendum, quod non ostendere intendunt nisi quod Deus principaliter agit, quo nisi quod Deus principaliter agit, quo subtrahente suam actionem, nullum illo- subtrahente suam actionem, nullum illo- rum ageret vel permaneret in esse. Et rum ageret vel permaneret in esse. Et

AD ALIUD responsum est supra qualiter hoc verum est secundum Philosophos. AD ALIUD responsum est supra qualiter hoc verum est secundum Philosophos.

Ad 6. Ad 6.

D. Quare rationalis creatura facta sit? D. Quare rationalis creatura facta sit?

1 1

Et quia non valet ejus beatitudinis particeps existere aliquis, nisi per in- Et quia non valet ejus beatitudinis particeps existere aliquis, nisi per in- telligentiam, quæ quanto magis intelligitur, tanto plenius habetur: fecit telligentiam, quæ quanto magis intelligitur, tanto plenius habetur: fecit Deus rationalem creaturam, quæ summum bonum intelligeret, et intelli- Deus rationalem creaturam, quæ summum bonum intelligeret, et intelli- gendo amaret, et amando possideret, ac possidendo frueretur. Eamque hoc gendo amaret, et amando possideret, ac possidendo frueretur. Eamque hoc modo distinxit ut pars in sui puritate permaneret, nec corpori uniretur, modo distinxit ut pars in sui puritate permaneret, nec corpori uniretur, scilicet Angeli, pars corpori uniretur ², scilicet animæ. Distincta est utique scilicet Angeli, pars corpori uniretur ², scilicet animæ. Distincta est utique rationalis creatura in incorpoream, et corpoream: et incorporea quidem rationalis creatura in incorpoream, et corpoream: et incorporea quidem Angelus, corporea vero homo vocatur ex anima rationali et carne subsi- Angelus, corporea vero homo vocatur ex anima rationali et carne subsi- stens. Conditio ergo rationalis creaturæ primam causam habuit Dei boni- stens. Conditio ergo rationalis creaturæ primam causam habuit Dei boni-

tatem. tatem.

2 2

E. Quare creatus sit homo, vel angelus ? E. Quare creatus sit homo, vel angelus ?

Ideoque si quæratur, Quare creatus sit homo, vel Angelus? Brevi ser- Ideoque si quæratur, Quare creatus sit homo, vel Angelus? Brevi ser- mone responderi potest, Propter bonitatem ejus. Unde Augustinus in libro mone responderi potest, Propter bonitatem ejus. Unde Augustinus in libro de Doctrina Christiana: Quia bonus est Deus, sumus et in quantum su- de Doctrina Christiana: Quia bonus est Deus, sumus et in quantum su- mus, boni sumus ³. mus, boni sumus ³.

1 Edit. J. Alleaume, pluritate. 1 Edit. J. Alleaume, pluritate.

2 Ibidem, jungeretur. 2 Ibidem, jungeretur.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christiana, cap. 32. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christiana, cap. 32.

36 36

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

F. Ad quid creata sit rationalis creatura? F. Ad quid creata sit rationalis creatura?

Et si quæritur, Ad quid creata sit rationalis creatura? Respondetur, Ad Et si quæritur, Ad quid creata sit rationalis creatura? Respondetur, Ad laudandum Deum, ad serviendum ei, ad fruendum eo: in quibus proficit laudandum Deum, ad serviendum ei, ad fruendum eo: in quibus proficit ipsa, non Deus. Deus enim perfectus, et summa bonitate plenus, nec au- ipsa, non Deus. Deus enim perfectus, et summa bonitate plenus, nec au- geri potest, nec minui. Quod ergo rationalis creatura facta est a Deo, refe- geri potest, nec minui. Quod ergo rationalis creatura facta est a Deo, refe- rendum est ad Creatoris bonitatem, et ad creaturæ utilitatem. rendum est ad Creatoris bonitatem, et ad creaturæ utilitatem.

G. Brevissima responsio cum quæritur, Quare, vel ad quid facta sit rationalis G. Brevissima responsio cum quæritur, Quare, vel ad quid facta sit rationalis

creatura? creatura?

Cum ergo quæritur, Quare, vel ad quid facta sit rationalis creatura? Cum ergo quæritur, Quare, vel ad quid facta sit rationalis creatura? brevissime responderi potest, Propter Dei bonitatem, et suam utilitatem. brevissime responderi potest, Propter Dei bonitatem, et suam utilitatem. Utile nempe ipsi est servire Deo, et frui eo. Factus ergo Angelus sive homo Utile nempe ipsi est servire Deo, et frui eo. Factus ergo Angelus sive homo propter Deum dicitur esse: non quia creator Deus, et summe beatus, alter- propter Deum dicitur esse: non quia creator Deus, et summe beatus, alter- utrius indiguerit officio, qui bonorum nostrorum non eget sed ut serviret utrius indiguerit officio, qui bonorum nostrorum non eget sed ut serviret ei, ac frueretur eo, cui servire regnare est. In hoc ergo proficit serviens, ei, ac frueretur eo, cui servire regnare est. In hoc ergo proficit serviens, non ille cui servitur. non ille cui servitur.

H. Sicut factus est homo ut serviret Deo, sic mundus ut serviret homini. H. Sicut factus est homo ut serviret Deo, sic mundus ut serviret homini.

Et sicut factus est homo propter Deum, id est, ut ei serviret, ita mundus Et sicut factus est homo propter Deum, id est, ut ei serviret, ita mundus factus est propter hominem, scilicet ut ei serviret. Positus est ergo homo factus est propter hominem, scilicet ut ei serviret. Positus est ergo homo in medio ut et ei serviretur, et ipse serviret: ut acciperet utrumque, et re- in medio ut et ei serviretur, et ipse serviret: ut acciperet utrumque, et re- flueret totum ad bonum hominis, et quod accepit obsequium, et quod im- flueret totum ad bonum hominis, et quod accepit obsequium, et quod im- pendit. Ita enim voluit Deus sibi ab homine serviri, ut ea servitute non pendit. Ita enim voluit Deus sibi ab homine serviri, ut ea servitute non Deus, sed homo serviens juvaretur : et voluit ut mundus serviret homini, et Deus, sed homo serviens juvaretur : et voluit ut mundus serviret homini, et exinde similiter juvaretur homo. Totum ergo bonum hominis erat, et quod exinde similiter juvaretur homo. Totum ergo bonum hominis erat, et quod

IN II SENTENT. DIST. I, I, ART. 13. IN II SENTENT. DIST. I, I, ART. 13.

37% 37%

factum est propter ipsum, et propter quod ipse factus est. Omnia enim, ut factum est propter ipsum, et propter quod ipse factus est. Omnia enim, ut ait Apostolus, nostra sunt, scilicet, superiora, et æqualia, et inferiora '. Su- ait Apostolus, nostra sunt, scilicet, superiora, et æqualia, et inferiora '. Su- periora quidem nostra sunt ad perfruendum, ut Deus Trinitas. Æqualia ad periora quidem nostra sunt ad perfruendum, ut Deus Trinitas. Æqualia ad convivendum, scilicet, Angeli: qui etsi nobis modo superiores sint, in fu- convivendum, scilicet, Angeli: qui etsi nobis modo superiores sint, in fu- turo erunt æquales: qui et modo nostri sunt, quia ad usum nobis sunt, si- turo erunt æquales: qui et modo nostri sunt, quia ad usum nobis sunt, si- cut res dominorum dicuntur esse famulorum, non dominio, sed quia sunt cut res dominorum dicuntur esse famulorum, non dominio, sed quia sunt ad usum eorum. Ipsique Angeli in quibusdam Scripturæ locis nobis servire ad usum eorum. Ipsique Angeli in quibusdam Scripturæ locis nobis servire dicuntur, dum propter nos in ministerium mittuntur 2. dicuntur, dum propter nos in ministerium mittuntur 2.

I. Quomodo dicitur aliquando in Scriptura, Homo factus est propter reparationem I. Quomodo dicitur aliquando in Scriptura, Homo factus est propter reparationem angelici casus ? angelici casus ?

De homine quoque in Scriptura interdum reperitur, quod factus sit pro- De homine quoque in Scriptura interdum reperitur, quod factus sit pro- pter reparationem angelicæ ruinæ: quod non ita est intelligendum, quasi pter reparationem angelicæ ruinæ: quod non ita est intelligendum, quasi non fuisset homo factus, si non peccasset Angelus: sed quia inter alias non fuisset homo factus, si non peccasset Angelus: sed quia inter alias causas, scilicet præcipuas, hæc etiam nonnulla causa exstitit. Nostra ergo causas, scilicet præcipuas, hæc etiam nonnulla causa exstitit. Nostra ergo sunt superiora, et æqualia. Nostra etiam sunt inferiora, quia ad serviendum sunt superiora, et æqualia. Nostra etiam sunt inferiora, quia ad serviendum nobis facta. nobis facta.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An anima et Angelus specie conveniant, An anima et Angelus specie conveniant, vel specie differant ? vel specie differant ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Eamque hoc modo distinxit, ibi, D, « Eamque hoc modo distinxit, ut pars in sui puritate 3 maneret, etc. » ut pars in sui puritate 3 maneret, etc. » Quia enim pars dicit, videtur quod Quia enim pars dicit, videtur quod angelica natura pars naturæ animæ sit : angelica natura pars naturæ animæ sit :

* I ad Corinth. III, 22: Omnia vestra sunt,... * I ad Corinth. III, 22: Omnia vestra sunt,... sive præsentia, sive futura. sive præsentia, sive futura.

2 Ad Hebr. 1, 14: Nonne omnes sunt admini- 2 Ad Hebr. 1, 14: Nonne omnes sunt admini- stratorii spiritus, in ministerium missi propter stratorii spiritus, in ministerium missi propter

1. Et hoc non potest esse, nisi sint 1. Et hoc non potest esse, nisi sint ejusdem speciei: ergo videtur, quod ani- ejusdem speciei: ergo videtur, quod ani- ma rationalis et Angelus sint ejusdem ma rationalis et Angelus sint ejusdem speciei. speciei.

2. Hoc etiam videtur alia ratione. Eo- 2. Hoc etiam videtur alia ratione. Eo- rum enim est specis una, quorum diffe- rum enim est specis una, quorum diffe- rentia ultima constitutiva est una: sed rentia ultima constitutiva est una: sed ultima differentia constitutiva est una, ultima differentia constitutiva est una, scilicet, rationalis: ergo videtur, quod scilicet, rationalis: ergo videtur, quod anima et Angelus sint ejusdem speciei. anima et Angelus sint ejusdem speciei. PRIMA patet per se. SECUNDA accipitur PRIMA patet per se. SECUNDA accipitur ex Littera: quia utramque naturam di- ex Littera: quia utramque naturam di- cit esse rationalem. cit esse rationalem.

3. Item, Gregorius dicit, quod homo 3. Item, Gregorius dicit, quod homo est omnis creatura: quia est cum lapidi- est omnis creatura: quia est cum lapidi-

eos qui hæreditatem capient salutis ? Et multo- eos qui hæreditatem capient salutis ? Et multo- ties alibi. ties alibi.

3 Edit Joan. Alleaume, pluritate. 3 Edit Joan. Alleaume, pluritate.

3.8 3.8

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bus, vivit cum arboribus et plantis, sen- bus, vivit cum arboribus et plantis, sen- tit cum brutis, et ratiocinatur cum An- tit cum brutis, et ratiocinatur cum An- gelis ergo homo et Angelus conve- gelis ergo homo et Angelus conve- niunt in ultima differentia constitutiva. niunt in ultima differentia constitutiva.

4. Item, Eadem est impressio imagi- 4. Item, Eadem est impressio imagi- nis (ut dicit Gregorius) in anima ratio- nis (ut dicit Gregorius) in anima ratio- nali, et in Angelis: ergo species una. nali, et in Angelis: ergo species una.

5. Item, Quorum perfectio secundum 5. Item, Quorum perfectio secundum gratiam et gloriam est una, ipsa sunt gratiam et gloriam est una, ipsa sunt eadem specie: sed animarum rationa- eadem specie: sed animarum rationa- lium et Angelorum secundum gratiam. lium et Angelorum secundum gratiam. et gloriam perfectio est una: ergo ipsa et gloriam perfectio est una: ergo ipsa sunt in specie una. PRIMA probatur ex sunt in specie una. PRIMA probatur ex hoc quod diversa perfecta non sunt hoc quod diversa perfecta non sunt proportionata ad eamdem proportionem. proportionata ad eamdem proportionem. Constat autem quod perfectiones secun- Constat autem quod perfectiones secun- dum proportionem perfectorum dantur. dum proportionem perfectorum dantur. Secunda autem patet per illud Deuter. Secunda autem patet per illud Deuter. XXXII, 8, secundum translationem Sep- XXXII, 8, secundum translationem Sep- tuaginta: « Statuit terminos populorum tuaginta: « Statuit terminos populorum juxta numerum filiorum Dei ¹. » juxta numerum filiorum Dei ¹. »

6. Item, Plus distat intellectus agens 6. Item, Plus distat intellectus agens et possibilis in nobis, quam intellectus et possibilis in nobis, quam intellectus agens et Angelus animæ autem nobilis- agens et Angelus animæ autem nobilis- simum est intellectus agens, qui cum simum est intellectus agens, qui cum possibili non facit differentiam speciei: possibili non facit differentiam speciei: ergo multo magis faciet eamdem speciem ergo multo magis faciet eamdem speciem cum intellectu agente in Angelo. cum intellectu agente in Angelo.

Si dicas, quod intellectus Angeli est Si dicas, quod intellectus Angeli est deiformis, sed intellectus hominis non: deiformis, sed intellectus hominis non: quia iste educitur de potentia ad actum, quia iste educitur de potentia ad actum, sed non intellectus Angeli qui habet sed non intellectus Angeli qui habet species concreatas. CONTRA: Perfectum species concreatas. CONTRA: Perfectum et imperfectum secundum eamdem for- et imperfectum secundum eamdem for- mam non variant speciem: quia aliter mam non variant speciem: quia aliter debilis oculus et fortis essent diversa debilis oculus et fortis essent diversa specie, quod falsum est: ergo videtur, specie, quod falsum est: ergo videtur, quod hoc non impediat. quod hoc non impediat.

C C

Si dicas, quod Angelus non est uni- Si dicas, quod Angelus non est uni- bilis corpori, anima rationalis sic: hoc bilis corpori, anima rationalis sic: hoc videtur primo falsum, quia videtur primo falsum, quia

1. Philosophus dicit, quod intellectus 1. Philosophus dicit, quod intellectus nullius corporis est actus. nullius corporis est actus.

2. Præterea, Unio est relatio quædam 2. Præterea, Unio est relatio quædam quæ secundum naturam sequitur esse quæ secundum naturam sequitur esse suorum extremorum: quod autem se- suorum extremorum: quod autem se-

Vulgata habet, Deuter. xXXII, 8: Constituit Vulgata habet, Deuter. xXXII, 8: Constituit terminos populorum juxta numerum filiorum terminos populorum juxta numerum filiorum

quitur esse (ut dicit Boetius) est de ac- quitur esse (ut dicit Boetius) est de ac- cidentalibus: ergo nec constituit spe- cidentalibus: ergo nec constituit spe- ciem, nec constitutam diversificat. ciem, nec constitutam diversificat.

3. Item, Ipsa separabilis est a carne : 3. Item, Ipsa separabilis est a carne : ergo videtur, quod hoc non faciat eam ergo videtur, quod hoc non faciat eam esse diversæ speciei. esse diversæ speciei. SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Quibus est aliqua natura commu- 1. Quibus est aliqua natura commu- nis secundum speciem, illis est commu- nis secundum speciem, illis est commu- ne quod sequitur naturam illam in quan- ne quod sequitur naturam illam in quan- tum est ipsa. Si ergo animæ et Angelo tum est ipsa. Si ergo animæ et Angelo est una natura secundum speciem, habe- est una natura secundum speciem, habe- bunt etiam communia consequentiam bunt etiam communia consequentiam illius naturæ. Consequentia autem natu- illius naturæ. Consequentia autem natu- ram angelicam (ut dicit Magister infra)- ram angelicam (ut dicit Magister infra)- sunt quatuor, scilicet, subtilitas essentiæ, sunt quatuor, scilicet, subtilitas essentiæ, perspicacitas intelligentiæ, et discretio perspicacitas intelligentiæ, et discretio personalis, et liberum arbitrium. Sed personalis, et liberum arbitrium. Sed constat, quod discretio personalis, nec constat, quod discretio personalis, nec etiam perspicacitas intelligentiæ angeli- etiam perspicacitas intelligentiæ angeli- gæ convenit animæ: ergo non sunt ejus- gæ convenit animæ: ergo non sunt ejus- dem speciei. dem speciei.

Sed Sed

2. Item, Quæcumque sunt ejusdem 2. Item, Quæcumque sunt ejusdem speciei, sunt ejusdem ordinis secundum speciei, sunt ejusdem ordinis secundum naturam, vel alteri fieret injuria: ergo naturam, vel alteri fieret injuria: ergo si anima et Angelus sunt ejusdem spe- si anima et Angelus sunt ejusdem spe- ciei, ipsa sunt ejusdem ordinis secundum ciei, ipsa sunt ejusdem ordinis secundum naturam. PROBATIO primæ: quia quælibet naturam. PROBATIO primæ: quia quælibet pars ignis est sursum, et quælibet rana pars ignis est sursum, et quælibet rana in palude. SECUNDA autem supponitur ex in palude. SECUNDA autem supponitur ex hypothesi. Inde sic: Anima et Angelus hypothesi. Inde sic: Anima et Angelus sunt ejusdem speciei: ergo ejusdem or- sunt ejusdem speciei: ergo ejusdem or- dinis ergo si Angelus est sursum ante dinis ergo si Angelus est sursum ante faciem Dei, ibi etiam secundum naturam faciem Dei, ibi etiam secundum naturam erit anima et si anima est deorsum erit anima et si anima est deorsum unibilis corpori, ibi etiam erit Angelus," unibilis corpori, ibi etiam erit Angelus," quod falsum est: ergo anima et Ange- quod falsum est: ergo anima et Ange- lus non sunt ejusdem speciei. lus non sunt ejusdem speciei.

SOLUTIO. Dicendum, quod anima et s SOLUTIO. Dicendum, quod anima et s Angelus differunt specie: et hoc qua- Angelus differunt specie: et hoc qua- liter sit ut intelligatur notandum, quod' liter sit ut intelligatur notandum, quod' in toto potestativo partes specierum in toto potestativo partes specierum distinguunt secundum ordinem potesta- distinguunt secundum ordinem potesta- tis in plus et plus et ideo sicut ratio- tis in plus et plus et ideo sicut ratio- nale dicit speciem animæ ultra sensibile nale dicit speciem animæ ultra sensibile

Israel. Israel.

IN II SENTENT. DIST. I, K. IN II SENTENT. DIST. I, K.

secundum quod est in bruto, in quo secundum quod est in bruto, in quo sensibile est ut species: cum tamen in sensibile est ut species: cum tamen in homine sit ut potentia, sicut trigonum homine sit ut potentia, sicut trigonum in tetragono ita intellectuale constituit in tetragono ita intellectuale constituit speciem ultra speciem rationalis, licet speciem ultra speciem rationalis, licet rationale sit in ipso secundum rationem rationale sit in ipso secundum rationem potentiæ. Et hoc scitur per actum et me- potentiæ. Et hoc scitur per actum et me- dium intelligendi: intellectus enim An- dium intelligendi: intellectus enim An- gelorum sine collatione et inquisitione gelorum sine collatione et inquisitione est, et perficitur formis universi ordinis est, et perficitur formis universi ordinis causarum naturalium in primo instanti causarum naturalium in primo instanti creationis suæ: noster autem intellectus creationis suæ: noster autem intellectus non perficitur nisi collatione et inquisi- non perficitur nisi collatione et inquisi- tione et ideo est in umbra respectu tione et ideo est in umbra respectu illius, et non habet species nisi acceptas illius, et non habet species nisi acceptas ad perfectionem scientiæ. Et hoc est quod ad perfectionem scientiæ. Et hoc est quod dicit Isaac in libro de Diffinitionibus, dicit Isaac in libro de Diffinitionibus, quod ratio creatur in umbra intelligen- quod ratio creatur in umbra intelligen- tiæ, et anima sensibilis in umbra animæ tiæ, et anima sensibilis in umbra animæ rationalis, et vegetabilis in umbra ani- rationalis, et vegetabilis in umbra ani- mæ sensibilis, et orbis in umbra animæ, mæ sensibilis, et orbis in umbra animæ, et elementa in umbra orbis: quia per- et elementa in umbra orbis: quia per- spicacitas intelligentiæ est sine collatione spicacitas intelligentiæ est sine collatione et inquisitione, et ideo occasus ejus cum et inquisitione, et ideo occasus ejus cum remanentia cognitionis veri simpliciter remanentia cognitionis veri simpliciter est posse rationis quæ inquirit et confert. est posse rationis quæ inquirit et confert. Et hoc vocat Dionysius discursas scien- Et hoc vocat Dionysius discursas scien- tias, vel disciplinas : quia conferendo tias, vel disciplinas : quia conferendo discurrunt de uno ad aliud. Et tales discurrunt de uno ad aliud. Et tales scientias non dicit habere Angelum, sed scientias non dicit habere Angelum, sed simplices deiformes. Et ubi occumbit simplices deiformes. Et ubi occumbit ratio, ita quod non est acceptio boni et ratio, ita quod non est acceptio boni et veri simpliciter, sed ut nunc in appendi- veri simpliciter, sed ut nunc in appendi- tiis materialibus et, sensibilibus, ibi inci- tiis materialibus et, sensibilibus, ibi inci- pit posse sensibilis animæ : et iterum in pit posse sensibilis animæ : et iterum in occasu illius et retinentia motus natura- occasu illius et retinentia motus natura- lis tantum, inducit vegetabilem: et ite- lis tantum, inducit vegetabilem: et ite-

39 39

rum simplicitas animæ in quantum quæ rum simplicitas animæ in quantum quæ prima est sub illo inducit orbes, et sic prima est sub illo inducit orbes, et sic de aliis. de aliis.

DICENDUM ergo ad primum, quod est DICENDUM ergo ad primum, quod est pars secundum genus remotum, et non pars secundum genus remotum, et non secundum speciem. secundum speciem.

AD ALIUD dicendum, quod differentia AD ALIUD dicendum, quod differentia constitutiva ultima non est una sicut constitutiva ultima non est una sicut jam patuit, sed adjicit gradum qui variat jam patuit, sed adjicit gradum qui variat speciem. speciem.

AD ALIUD dicendum, quod per dictum AD ALIUD dicendum, quod per dictum Gregorii non ponitur convenientia nisi in Gregorii non ponitur convenientia nisi in genere: et hoc patet per hoc, quod genere: et hoc patet per hoc, quod sensibile in homine et bruto non sunt sensibile in homine et bruto non sunt ejusdem speciei: cum sit in bruto sicut ejusdem speciei: cum sit in bruto sicut forma et differentia specifica, in homine forma et differentia specifica, in homine autem sicut potentia tantum. autem sicut potentia tantum.

AD ALIUD dicendum, quod debile et AD ALIUD dicendum, quod debile et forte non diversificant speciem, sed alia forte non diversificant speciem, sed alia et alia nomina, ut jam patuit. et alia nomina, ut jam patuit.

AD ALIUD dicendum, quod unio funda- AD ALIUD dicendum, quod unio funda- tur super naturam animæ: quia ipsa tur super naturam animæ: quia ipsa naturaliter dependet ad corpus, et hoc. naturaliter dependet ad corpus, et hoc. patet quia in comparatione ad corpus patet quia in comparatione ad corpus diffinitur, et ideo non dicit solam relatio- diffinitur, et ideo non dicit solam relatio- nem, sed etiam differentiam specificam: nem, sed etiam differentiam specificam: sed quia specificæ differentiæ ultimæ fre- sed quia specificæ differentiæ ultimæ fre- quenter sunt nobis incognitæ, ideo no- quenter sunt nobis incognitæ, ideo no- minamus eas per signa convenientia, et minamus eas per signa convenientia, et quandoque per duas remotiores diffe- quandoque per duas remotiores diffe- rentias conjunctas conscribimus unam. rentias conjunctas conscribimus unam.

AD ALIUD dicendum, quod licet sepa- AD ALIUD dicendum, quod licet sepa- rabilis sit, tamen adhuc per proportio- rabilis sit, tamen adhuc per proportio- nem unibilitatem habet ad corpus: et nem unibilitatem habet ad corpus: et cum separata est a corpore, non separa- cum separata est a corpore, non separa- ta est ab unibilitate. ta est ab unibilitate.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

K. Quare ita sit homo institutus, ut anima sit unita corpor? K. Quare ita sit homo institutus, ut anima sit unita corpor?

Solet etiam quæri, Cum majoris dignitatis videtur esse anima si absque Solet etiam quæri, Cum majoris dignitatis videtur esse anima si absque corpore permansisset, cur unita sit corpori? Ad quod primo dici potest: corpore permansisset, cur unita sit corpori? Ad quod primo dici potest:

1 S. DIONYSIUS, De cœlesti Hierarchia, cap. 1. 1 S. DIONYSIUS, De cœlesti Hierarchia, cap. 1.

40 40

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quia Deus voluit, et voluntatis ejus causa quærenda non est. Secundo au- Quia Deus voluit, et voluntatis ejus causa quærenda non est. Secundo au- tem potest dici, quod ideo Deus voluit eam corpori uniri, ut in humana tem potest dici, quod ideo Deus voluit eam corpori uniri, ut in humana ostenderet conditione novum exemplum beatæ unionis quæ est inter Deum ostenderet conditione novum exemplum beatæ unionis quæ est inter Deum et spiritum, in qua diligitur ex toto corde, et videtur facie ad faciem. Pu- et spiritum, in qua diligitur ex toto corde, et videtur facie ad faciem. Pu- taret enim creatura se non posse uniri Creatori suo tanta propinquitate ut taret enim creatura se non posse uniri Creatori suo tanta propinquitate ut eum tota mente diligeret et cognosceret, nisi videret spiritum qui est excel- eum tota mente diligeret et cognosceret, nisi videret spiritum qui est excel- lentissima creatura tam infimæ, id est, carni quæ de terra est, in tanta di- lentissima creatura tam infimæ, id est, carni quæ de terra est, in tanta di- lectione uniri, ut non valeat arctari ad hoc ut velit eam relinquere: sicut lectione uniri, ut non valeat arctari ad hoc ut velit eam relinquere: sicut ostendit Apostolus, dicens: Nolumus corpore exspoliari, sed supervestiri ' : ostendit Apostolus, dicens: Nolumus corpore exspoliari, sed supervestiri ' : per quod ostenditur spiritum creatum Spiritui increato ineffabili amore per quod ostenditur spiritum creatum Spiritui increato ineffabili amore uniri. Pro exemplo ergo futuræ societatis, quæ inter Deum et spiritum uniri. Pro exemplo ergo futuræ societatis, quæ inter Deum et spiritum rationalem in glorificatione ejusdem perficienda erat, animam corporeis rationalem in glorificatione ejusdem perficienda erat, animam corporeis indumentis et terrenis mansionibus copulavit: luteamque materiam fecit indumentis et terrenis mansionibus copulavit: luteamque materiam fecit ad vitæ sensum vegetare: ut sciret homo, quia si potuit Deus tam dispa- ad vitæ sensum vegetare: ut sciret homo, quia si potuit Deus tam dispa- rem naturam corporis et animæ in foederationem unam et in amicitiam tan- rem naturam corporis et animæ in foederationem unam et in amicitiam tan- tam conjungere, nequaquam ei impossibile futurum, rationalis creaturæ tam conjungere, nequaquam ei impossibile futurum, rationalis creaturæ humilitatem, licet longe inferiorem, ad suæ gloriæ participationem subli- humilitatem, licet longe inferiorem, ad suæ gloriæ participationem subli- mare 2. Quia ergo pro exemplo rationalis spiritus in parte usque ad con- mare 2. Quia ergo pro exemplo rationalis spiritus in parte usque ad con- sortium terreni corporis humiliatus est: ne forte in hoc nimis depressus sortium terreni corporis humiliatus est: ne forte in hoc nimis depressus videretur, addidit Dei providentia, ut postmodum cum eodem corpore videretur, addidit Dei providentia, ut postmodum cum eodem corpore glorificato ad consortium illorum, qui in sua permanserunt puritate, subli- glorificato ad consortium illorum, qui in sua permanserunt puritate, subli- maretur: ut quod minus ex dispensatione Creatoris sui acceperat conditus, maretur: ut quod minus ex dispensatione Creatoris sui acceperat conditus, postmodum per gratiam ejusdem acciperet glorificatus. Sic ergo conditor postmodum per gratiam ejusdem acciperet glorificatus. Sic ergo conditor noster Deus rationales spiritus varia sorte pro arbitrio voluntatis suæ dis- noster Deus rationales spiritus varia sorte pro arbitrio voluntatis suæ dis- ponens, illis quos in sua puritate reliquerat, sursum in cœlo mansionem : ponens, illis quos in sua puritate reliquerat, sursum in cœlo mansionem : illis vero quos corporibus terrenis sociaverat, deorsum in terra habitatio- illis vero quos corporibus terrenis sociaverat, deorsum in terra habitatio- nem constituit: utrisque regulam imponens obedientiæ, quatenus et illi nem constituit: utrisque regulam imponens obedientiæ, quatenus et illi ab eo ubi erant non caderent, et isti ab eo ubi erant ad id ubi non erant ab eo ubi erant non caderent, et isti ab eo ubi erant ad id ubi non erant ascenderent. Fecit itaque Deus hominem ex duplici substantia: corpus de ascenderent. Fecit itaque Deus hominem ex duplici substantia: corpus de terra componens, animam vero de nihilo faciens. Ideo etiam unitæ sunt terra componens, animam vero de nihilo faciens. Ideo etiam unitæ sunt animæ corporibus, ut in eis Deo famulantes majorem mereantur coronam. animæ corporibus, ut in eis Deo famulantes majorem mereantur coronam.

* II ad Corinth. v, 4: Nam et qui sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimus gravati, eo quod nolumus * II ad Corinth. v, 4: Nam et qui sumus in hoc tabernaculo, ingemiscimus gravati, eo quod nolumus exspoliari, sed superverstiri, etc. exspoliari, sed superverstiri, etc.

2 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. de Spiritu et anima, cap. 4. 2 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. de Spiritu et anima, cap. 4.

IN II SENTENT. DIST. I, L, ART. 14. IN II SENTENT. DIST. I, L, ART. 14.

41 41

L. Post sacramentum Trinitatis de creatura tripartita agendum est, et prius de di- L. Post sacramentum Trinitatis de creatura tripartita agendum est, et prius de di- gniori, id est, Angelica. gniori, id est, Angelica.

Ex præmissis apparet rationalem creaturam in Angelicam et Humanam Ex præmissis apparet rationalem creaturam in Angelicam et Humanam fuisse distinctam : quarum altera est tota spiritualis, id est Angelica: altera fuisse distinctam : quarum altera est tota spiritualis, id est Angelica: altera ex parte spiritualis et ex parte corporalis, id est, Humana. Cum itaque de ex parte spiritualis et ex parte corporalis, id est, Humana. Cum itaque de his tractandum sit, scilicet, de spirituali et corporali creatura, de rationali his tractandum sit, scilicet, de spirituali et corporali creatura, de rationali et de non rationali: primo de rationali et spirituali, id est, de Angelis et de non rationali: primo de rationali et spirituali, id est, de Angelis agendum videtur: ut a contuitu Creatoris ad cognitionem creaturæ di- agendum videtur: ut a contuitu Creatoris ad cognitionem creaturæ di- gnioris ratio nostra intendat: deinde ad considerationem corporeæ, tam gnioris ratio nostra intendat: deinde ad considerationem corporeæ, tam illius quæ est rationalis, quam illius quæ non est rationalis descendat, ut illius quæ est rationalis, quam illius quæ non est rationalis descendat, ut Trinitatis increatæ sacramentum tripartitæ creaturæ, eique concretorum Trinitatis increatæ sacramentum tripartitæ creaturæ, eique concretorum atque contingentium sequatur documentum. atque contingentium sequatur documentum.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

Quare anima unita sit corpori, cum ma- Quare anima unita sit corpori, cum ma- joris fuisset perfectionis animam fuis- joris fuisset perfectionis animam fuis- se sine corpore? se sine corpore?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, K, « Solet etiam quæri, Cum majo- ibi, K, « Solet etiam quæri, Cum majo- ris, etc. » ris, etc. »

Videtur enim prima ratio Magistri nul- Videtur enim prima ratio Magistri nul- la quia si non univisset animam cor- la quia si non univisset animam cor- pori, eadem omnino ratio assignari pos- pori, eadem omnino ratio assignari pos-

set. set.

1 A distinctione II ad distinct. XII. 1 A distinctione II ad distinct. XII.

SOLUTIO. Dicendum, quod tertia causa SOLUTIO. Dicendum, quod tertia causa bona est, et aliæ causæ possunt assignari, bona est, et aliæ causæ possunt assignari, scilicet, ut mediante homine natura cor- scilicet, ut mediante homine natura cor- poralis a Deo posset participare quæ per poralis a Deo posset participare quæ per se non poterat : quia aliter non tota uni- se non poterat : quia aliter non tota uni- versitas in Deum referretur. Quia sicut versitas in Deum referretur. Quia sicut homo in anima vegetabile, sensibile, et homo in anima vegetabile, sensibile, et rationale habet, quæ sunt omnes gradus rationale habet, quæ sunt omnes gradus vitæ ita secundum corpus habet ele- vitæ ita secundum corpus habet ele- menta, et mixtiones, et complexiones, et menta, et mixtiones, et complexiones, et compositiones, quæ sunt omnes gradus compositiones, quæ sunt omnes gradus materiæ corporalis et ideo mediante ho- materiæ corporalis et ideo mediante ho- mine omnia in Deum referuntur. mine omnia in Deum referuntur.

: :

Alia causa est: quia anima rationalis Alia causa est: quia anima rationalis nata est perfici per sensum, quamvis nata est perfici per sensum, quamvis post mortem aliam habitura sit perfectio- post mortem aliam habitura sit perfectio- nem et ideo secundum ordinem natu- nem et ideo secundum ordinem natu- ræ corpori uniri debuit. ræ corpori uniri debuit.

Solutio. Solutio.

42 42

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO II. DISTINCTIO II.

Agit in speciali de conditione spiritualis creaturæ, scilicet Ange- Agit in speciali de conditione spiritualis creaturæ, scilicet Ange- licæ, qualis facta sit. licæ, qualis facta sit.

A. Quæ consideranda sunt de Angelica natura? A. Quæ consideranda sunt de Angelica natura?

De Angelica itaque natura hæc primo consideranda sunt, quando creata De Angelica itaque natura hæc primo consideranda sunt, quando creata fuerit, et ubi, et qualis facta sit dum primum conderetur. Deinde qualis fuerit, et ubi, et qualis facta sit dum primum conderetur. Deinde qualis effecta aversione quorumdam, et conversione quorumdam. De excellentia effecta aversione quorumdam, et conversione quorumdam. De excellentia quoque, et ordinibus, et donorum differentia, et de officiis, ac nominibus, quoque, et ordinibus, et donorum differentia, et de officiis, ac nominibus, aliisque pluribus aliqua dicenda sunt. aliisque pluribus aliqua dicenda sunt.

B. Quando facti sunt Angeli prius dicit, in quo videntur sibi obviare auctoritates. B. Quando facti sunt Angeli prius dicit, in quo videntur sibi obviare auctoritates.

Quædam auctoritates videntur innuere, quod ante omnem creaturam Quædam auctoritates videntur innuere, quod ante omnem creaturam creati sunt Angeli. Unde illud, Prior omnium creata est sapientia¹: quod creati sunt Angeli. Unde illud, Prior omnium creata est sapientia¹: quod intelligitur de Angelica natura, quæ in Scriptura sæpe vita, sapientia, et intelligitur de Angelica natura, quæ in Scriptura sæpe vita, sapientia, et lux dicitur. Nam sapientia illa quæ Deus est, creata non est. Filius enim lux dicitur. Nam sapientia illa quæ Deus est, creata non est. Filius enim sapientia Patris est genita, non facta, nec creata: et tota Trinitas una sa- sapientia Patris est genita, non facta, nec creata: et tota Trinitas una sa- pientia est, quæ non facta, nec creata est, nec genita, vel procedens 2. De pientia est, quæ non facta, nec creata est, nec genita, vel procedens 2. De Angelica ergo vita illud accipiendum est, de qua dicit Scriptura, quando Angelica ergo vita illud accipiendum est, de qua dicit Scriptura, quando facta est, scilicet, primo omnium. Sed rursum alia Scriptura dicit: In prin- facta est, scilicet, primo omnium. Sed rursum alia Scriptura dicit: In prin- cipio creavit Deus coelum et terram. Et in Propheta: Initio o cipio creavit Deus coelum et terram. Et in Propheta: Initio o tu, 1 tu, 1 Domine, Domine,

* Eccli. 1, 4. * Eccli. 1, 4.

* Cf. S. ISIDORUM, Lib. I de Summo bono, cap. 12. * Cf. S. ISIDORUM, Lib. I de Summo bono, cap. 12.

3 Genes. I, 1. 3 Genes. I, 1.

IN II SENTENT. DIST. II, B, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. II, B, ART. 1.

43 43

terram fundasti: et opera manuum tuarum sunt coli. Et videtur contra- terram fundasti: et opera manuum tuarum sunt coli. Et videtur contra- rietas quædam oriri ex assertionibus istis. Nam si primo omnium creata est rietas quædam oriri ex assertionibus istis. Nam si primo omnium creata est sapientia, omnia post ipsam facta videntur: et ita post ipsam facta videntur sapientia, omnia post ipsam facta videntur: et ita post ipsam facta videntur coelum et terra, et ipsa facta ante coelum et terram. Item, si in principio coelum et terra, et ipsa facta ante coelum et terram. Item, si in principio creavit Deus coelum et terram, nihil factum est ante coelum et terram, nec creavit Deus coelum et terram, nihil factum est ante coelum et terram, nec ipsa sapientia facta est ante cœlum et terram. Cum ergo hæc contraria ipsa sapientia facta est ante cœlum et terram. Cum ergo hæc contraria videantur, nec in divina Scriptura fas sit sentire aliquid esse contrarietatis, videantur, nec in divina Scriptura fas sit sentire aliquid esse contrarietatis, requiramus intelligentiam veritatis. requiramus intelligentiam veritatis.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« De Angelica itaque natura hæc pri- « De Angelica itaque natura hæc pri- mo consideranda, etc. » mo consideranda, etc. »

Hic incipit pars exsecutiva, et supra Hic incipit pars exsecutiva, et supra est divisa. est divisa.

Prima autem pars quæ est de spirituali Prima autem pars quæ est de spirituali natura simplici, dividitur in duas : in natura simplici, dividitur in duas : in quarum prima agit de pertinentibus ad quarum prima agit de pertinentibus ad suam naturam: in secunda autem de his suam naturam: in secunda autem de his quæ pertinent ad suam distinctionem per quæ pertinent ad suam distinctionem per aversionem et conversionem, et hæc in- aversionem et conversionem, et hæc in- cipit in distinct. V, ibi, A, « Post hæc cipit in distinct. V, ibi, A, « Post hæc consideratio adducit inquirere, etc. » consideratio adducit inquirere, etc. »

Prima harum adhuc subdividitur in Prima harum adhuc subdividitur in duas : in quarum prima agit de extrinse- duas : in quarum prima agit de extrinse- cis, scilicet quales in substantia, et po- cis, scilicet quales in substantia, et po- tentiis naturalibus, et habitibus facti sunt, tentiis naturalibus, et habitibus facti sunt, et hæc incipit in sequenti distinctione, et hæc incipit in sequenti distinctione, ibi, A, «Ecce ostensum est, etc. » ibi, A, «Ecce ostensum est, etc. »

Hæc autem distinctio dividitur in duas Hæc autem distinctio dividitur in duas partes in quarum prima ostendit quan- partes in quarum prima ostendit quan- do creati sunt: in secunda autem ubi, do creati sunt: in secunda autem ubi, et hæc incipit, ibi, F, « Jam ostensum et hæc incipit, ibi, F, « Jam ostensum est, etc. » est, etc. »

1 Psal. cl, 26. 1 Psal. cl, 26.

2 S. HILARIUS, Lib. de Synodo. 2 S. HILARIUS, Lib. de Synodo.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An Angelus ante, vel post alia sit crea- An Angelus ante, vel post alia sit crea- tus, aut sit unum cum aliis quatuor tus, aut sit unum cum aliis quatuor coævis ? coævis ?

Incidit autem hic quæstio primo de Incidit autem hic quæstio primo de tempore creationis Angelorum. tempore creationis Angelorum. Videtur enim, quod ante alia sit crea- Videtur enim, quod ante alia sit crea-