D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

COMMENTARII COMMENTARII

IN II SENTENTIARUM. IN II SENTENTIARUM.

B. ALBERTI MAGNI, B. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

OPERA OMNIA, OPERA OMNIA,

EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS

AD FIDEM VULGATÆ VERSIONIS ACCURATIORUMQUE AD FIDEM VULGATÆ VERSIONIS ACCURATIORUMQUE

PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LABORE CURA AC LABORE

STEPH. CES. AUG. BORGNET, STEPH. CES. AUG. BORGNET,

Sacerdotis dioecesis Remensis. Sacerdotis dioecesis Remensis.

ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII. ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

VOLUMEN VICESIMUM SEPTIMUM VOLUMEN VICESIMUM SEPTIMUM

BIBLIOTHEQUE BIBLIOTHEQUE

UNIVERSITE UNIVERSITE

QUÉBEC QUÉBEC

SENTENTIARUM. SENTENTIARUM.

LAVAL LAVAL

COMMENTARII COMMENTARII

IN IN

PARISIIS PARISIIS

APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM, APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM,

13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13 13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCCCXCIV MDCCCXCIV

22-8-65 22-8-65

-$168-9 -$168-9

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

COMMENTARII COMMENTARII

IN SECUNDUM LIBRUM SENTENTIARUM. IN SECUNDUM LIBRUM SENTENTIARUM.

PROLOGUS. PROLOGUS.

Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum : et plena erat do- Vidi Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum : et plena erat do- mus a majestate ejus et ea quæ sub ipso erant replebant templum. Hoc ver- mus a majestate ejus et ea quæ sub ipso erant replebant templum. Hoc ver- bum legitur Isaiæ, VI, 11 : et trahitur ex ipso materia hujus Libri. bum legitur Isaiæ, VI, 11 : et trahitur ex ipso materia hujus Libri.

Per hoc enim quod dicitur: « Vidi, » notatur intellectus Auctoris: quia hoc Per hoc enim quod dicitur: « Vidi, » notatur intellectus Auctoris: quia hoc non potuit nosse, nisi Spiritu docente. non potuit nosse, nisi Spiritu docente.

Per hoc autem quod dicitur: « Dominum, » notatur exclusio errorum posito- Per hoc autem quod dicitur: « Dominum, » notatur exclusio errorum posito- rum in principio hujus Libri in prima distinctione. Per hoc enim significa- rum in principio hujus Libri in prima distinctione. Per hoc enim significa- tur unus Creator et rector mundi: non ut diversi errantes dixerunt universa tur unus Creator et rector mundi: non ut diversi errantes dixerunt universa et varia esse principia. et varia esse principia.

Per hoc autem quod dicitur: « Sedentem super solium excelsum et elevatum, » Per hoc autem quod dicitur: « Sedentem super solium excelsum et elevatum, » notatur duplex creatura superior. Notatur enim in verbo duplex elevatio notatur duplex creatura superior. Notatur enim in verbo duplex elevatio solii, cum dicitur excelsum et elevatum. Unum igitur solium quod est excel- solii, cum dicitur excelsum et elevatum. Unum igitur solium quod est excel- sum, est angelica natura, in qua sicut in solio sedet Dominus: sicut dicit sum, est angelica natura, in qua sicut in solio sedet Dominus: sicut dicit

1 Verba, Et plena erat domus a majestate ejus, non sunt Isaiæ, sed fera similia inveniuntur, 1 Verba, Et plena erat domus a majestate ejus, non sunt Isaiæ, sed fera similia inveniuntur, Ezechiel. XLIII, 2: Terra splendebat a majestate ejus. Ezechiel. XLIII, 2: Terra splendebat a majestate ejus.

XXVII XXVII

1 1

2 2

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Psalmus LXXIX, 2: Qui sedes super Cherubim. Unde etiam dicitur in ista visio- Psalmus LXXIX, 2: Qui sedes super Cherubim. Unde etiam dicitur in ista visio- ne, quia Seraphim stabant super illud¹. Et iterum, Thronus tuus, Deus, in sæ- ne, quia Seraphim stabant super illud¹. Et iterum, Thronus tuus, Deus, in sæ- culum sæculi 2. Et de hoc excelso solio est prima pars Libri, post partem culum sæculi 2. Et de hoc excelso solio est prima pars Libri, post partem proœmialem in qua determinatur Creator omnis creaturæ, qui vocatur in prin- proœmialem in qua determinatur Creator omnis creaturæ, qui vocatur in prin- cipio istius verbi, ut diximus. Aliud solium elevatum, quasi extra materiam et cipio istius verbi, ut diximus. Aliud solium elevatum, quasi extra materiam et impressiones corruptibilium et generabilium quæ sunt sub sphæra lunæ, leva- impressiones corruptibilium et generabilium quæ sunt sub sphæra lunæ, leva- tum. Illud enim excelsitudinem non habet ut primum, sed proprie elevationem : tum. Illud enim excelsitudinem non habet ut primum, sed proprie elevationem : quia ipsum, quod de communi omnium corporum matéria factum a Creatore, quia ipsum, quod de communi omnium corporum matéria factum a Creatore, sic in sua forma perfectum est, ut nec loco, nec motu, nec impressione, conve- sic in sua forma perfectum est, ut nec loco, nec motu, nec impressione, conve- niat cum inferioribus. Et ideo dicitur, Isa. LXVI, 1 : Cœlum sedes mea, terra autem niat cum inferioribus. Et ideo dicitur, Isa. LXVI, 1 : Cœlum sedes mea, terra autem scabellum pedum meorum. Hoc est etiam quod dicit Philosophus in primo de scabellum pedum meorum. Hoc est etiam quod dicit Philosophus in primo de Coelo et Mundo, quod omnes antiqui in hoc conveniunt, quod cœlum esset se- Coelo et Mundo, quod omnes antiqui in hoc conveniunt, quod cœlum esset se- des et habitatio Dei. des et habitatio Dei.

Per sequens autem verbum : « Plena erat domus a majestate ejus, » accipitur Per sequens autem verbum : « Plena erat domus a majestate ejus, » accipitur alia pars visibilis creaturæ, quæ est ex materia generabilium et corruptibi- alia pars visibilis creaturæ, quæ est ex materia generabilium et corruptibi- lium : quia domus hic mundus est, qui totus repletus est creaturis indicanti- lium : quia domus hic mundus est, qui totus repletus est creaturis indicanti- bus Dei majestatem, per hoc quod omnia clamant: Ipse fecit nos, et non ipsi bus Dei majestatem, per hoc quod omnia clamant: Ipse fecit nos, et non ipsi nos 3. Et de hac parte tam superiori quam inferiori creaturæ agitur in secun- nos 3. Et de hac parte tam superiori quam inferiori creaturæ agitur in secun- da parte istius tractatus: ut pars proœemialis contineat unam distinctionem. da parte istius tractatus: ut pars proœemialis contineat unam distinctionem. Prima autem pars partis exsecutivæ, quæ est de solio excelso, quod est natura Prima autem pars partis exsecutivæ, quæ est de solio excelso, quod est natura angelica, continuatur a secunda distinctione quæ incipit ibi, « De angelica angelica, continuatur a secunda distinctione quæ incipit ibi, « De angelica itaque natura, etc., » usque ad duodecimam quæ incipit ibi, « Hæc de angelicæ itaque natura, etc., » usque ad duodecimam quæ incipit ibi, « Hæc de angelicæ naturæ conditione, etc. » In secunda autem quæ ibidem incipit, determinatur de naturæ conditione, etc. » In secunda autem quæ ibidem incipit, determinatur de natura corporali superiori, et inferiori: quæ quoad superiorem significatur natura corporali superiori, et inferiori: quæ quoad superiorem significatur per solium excelsum, quoad inferiorem per majestatem replentem domum, id per solium excelsum, quoad inferiorem per majestatem replentem domum, id est, mundum, et durat usque ad distinctionem decimam sextam quæ incipit est, mundum, et durat usque ad distinctionem decimam sextam quæ incipit ibi, «His excursis, etc. » ibi, «His excursis, etc. »

In secunda parte istius verbi notatur tertia pars tractatus. Per hoc enim In secunda parte istius verbi notatur tertia pars tractatus. Per hoc enim quod dicit: « Ea quæ sub ipso erant, etc., » notatur specialis subjectio hominis quod dicit: « Ea quæ sub ipso erant, etc., » notatur specialis subjectio hominis ad Deum et status iuferior. Sicut enim dicit Augustinus : « Angelum autem ad Deum et status iuferior. Sicut enim dicit Augustinus : « Angelum autem creavit Deus prope se, materiam autem corruptibilium prope nihil, quam etiam creavit Deus prope se, materiam autem corruptibilium prope nihil, quam etiam sequitur mundus materiatus ex ipsa et hominem in medio posuit inter se, : sequitur mundus materiatus ex ipsa et hominem in medio posuit inter se, : mundum ut serviretur ei, et cederet hoc totum ad hominis bonum. » mundum ut serviretur ei, et cederet hoc totum ad hominis bonum. »

et et

Per hoc quod dicit : « Ea quæ sub ipso, » notat statum hominis inferiorem, Per hoc quod dicit : « Ea quæ sub ipso, » notat statum hominis inferiorem, et ordinem ad obediendum. Per consignificationem autem temporis in verbo : et ordinem ad obediendum. Per consignificationem autem temporis in verbo : « Erant, » notatur imperfectio obedientiæ, per quam cecidit : quoniam verbum « Erant, » notatur imperfectio obedientiæ, per quam cecidit : quoniam verbum illud consignificat præteritum imperfectum, cujus actus non completur ad præ- illud consignificat præteritum imperfectum, cujus actus non completur ad præ- sens, sicut præteriti perfecti. Per «templum » autem notatur paradisus corpora- sens, sicut præteriti perfecti. Per «templum » autem notatur paradisus corpora-

1 Isa. VI, 2. 1 Isa. VI, 2.

2 Ad Hebr. 1, 8. Cf. Psal. XLIV, 7: Sedes tua, Deus, in sæculum sæculi. 2 Ad Hebr. 1, 8. Cf. Psal. XLIV, 7: Sedes tua, Deus, in sæculum sæculi.

3 Psal. xcix, 3. 3 Psal. xcix, 3.

PROLOGUS IN II SENTENTIARUM. PROLOGUS IN II SENTENTIARUM.

3 3

lis et spiritualis, in quo sicut in templo ad conversationem sanctitatis et expe- lis et spiritualis, in quo sicut in templo ad conversationem sanctitatis et expe- rientiæ positus erat homo. Dicitur enim templum a templor, aris, quod est verbum rientiæ positus erat homo. Dicitur enim templum a templor, aris, quod est verbum quod non habemus in usu, nisi in suis compositis, ut contemplor. Et hoc est illud quod non habemus in usu, nisi in suis compositis, ut contemplor. Et hoc est illud quod in Genesi dicitur : Posuit hominem in paradiso voluptatis, ut operaretur, et quod in Genesi dicitur : Posuit hominem in paradiso voluptatis, ut operaretur, et custodiret illum 1. Et exponit Augustinus de opere experientiæ, quo in creaturis custodiret illum 1. Et exponit Augustinus de opere experientiæ, quo in creaturis utitur Creator. utitur Creator.

Per hoc autem quod dicitur: « Replebant, » notatur generationis propago, Per hoc autem quod dicitur: « Replebant, » notatur generationis propago, quam in benedictione acceperunt primi parentes, cum dictum est eis: Crescite quam in benedictione acceperunt primi parentes, cum dictum est eis: Crescite et multiplicamini³ Et de his agitur`a decima sexta distinctione usque in finem et multiplicamini³ Et de his agitur`a decima sexta distinctione usque in finem Libri istius. Libri istius.

Et per hoc patet materia, et divisio, et modus agendi. Et per hoc patet materia, et divisio, et modus agendi.

1 Genes. II, 15. 1 Genes. II, 15.

2 Genes. 1, 28. 2 Genes. 1, 28.

LIBRI SECUNDI LIBRI SECUNDI

SENTENTIARUM SENTENTIARUM

PETRI PETRI

LOMBARDI, LOMBARDI,

DE RERUM CORPORALIUM ET SPIRITUALIUM CREATIONE ET FOR- DE RERUM CORPORALIUM ET SPIRITUALIUM CREATIONE ET FOR- MATIONE, ALIISQUE PLURIBUS EO PERTINENTIBUS. MATIONE, ALIISQUE PLURIBUS EO PERTINENTIBUS.

DISTINCTIO I. DISTINCTIO I.

A. Unum esse rerum principium ostendit, non plura, ut quidam putaverunt. A. Unum esse rerum principium ostendit, non plura, ut quidam putaverunt.

Creationem rerum insinuans Scriptura, Deum esse Creatorem initium- Creationem rerum insinuans Scriptura, Deum esse Creatorem initium- que temporis, atque omnium visibilium vel invisibilium creaturarum, in que temporis, atque omnium visibilium vel invisibilium creaturarum, in primordio sui ostendit, dicens: In principio creavit Deus coelum et terram'. primordio sui ostendit, dicens: In principio creavit Deus coelum et terram'. His etenim verbis Moyses Spiritu Dei afflatus, in uno principio a Deo crea- His etenim verbis Moyses Spiritu Dei afflatus, in uno principio a Deo crea- tore mundum factum refert, elidens errorem quorumdam plura sine prin- tore mundum factum refert, elidens errorem quorumdam plura sine prin- cipio fuisse principia opinantium. Plato namque tria initia existimavit, cipio fuisse principia opinantium. Plato namque tria initia existimavit, Deum scilicet exemplar, et materiam : et ipsa increata sine principio, et Deum scilicet exemplar, et materiam : et ipsa increata sine principio, et Deum quasi artificem, non creatorem. Creator enim est, qui de nihilo ali Deum quasi artificem, non creatorem. Creator enim est, qui de nihilo ali quid facit. quid facit.

Et creare proprie est de nihilo aliquid facere. Facere vero non modo de- Et creare proprie est de nihilo aliquid facere. Facere vero non modo de- nihilo aliquid operari, sed etiam de materia. Unde et homo et Angelus di- nihilo aliquid operari, sed etiam de materia. Unde et homo et Angelus di-

1 Genes. I, 1. 1 Genes. I, 1.

6 6

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

citur aliqua facere, sed non creare: vocaturque factor, sive artifex, sed citur aliqua facere, sed non creare: vocaturque factor, sive artifex, sed non creator. Hoc enim nomen soli Deo proprie congruit, qui et de nihilo non creator. Hoc enim nomen soli Deo proprie congruit, qui et de nihilo quædam, et de aliquo aliqua facit. Ipse est ergo creator, et opifex, et fa- quædam, et de aliquo aliqua facit. Ipse est ergo creator, et opifex, et fa- ctor: sed creationis nomen sibi proprie retinuit, alia vero etiam creaturis ctor: sed creationis nomen sibi proprie retinuit, alia vero etiam creaturis communicavit. In Scriptura tamen sæpe creator accipitur tamquam factor, communicavit. In Scriptura tamen sæpe creator accipitur tamquam factor, et creare tamquam facere, sine distinctione significationis. et creare tamquam facere, sine distinctione significationis.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

Pars procemialis dividitur in duas par- Pars procemialis dividitur in duas par- tes secundum duo opera sapientis, scili- tes secundum duo opera sapientis, scili- cet, non mentiri de quibus novit, et cet, non mentiri de quibus novit, et mentientem posse manifestare: sed pri- mentientem posse manifestare: sed pri- mo Magister excludit errores circa prin- mo Magister excludit errores circa prin- cipium universitatis, et secundo ostendit cipium universitatis, et secundo ostendit exitum omnium creaturarum in generi- exitum omnium creaturarum in generi- bus suis ab uno principio, ibi, C, circa bus suis ab uno principio, ibi, C, circa medium « Credamus ergo rerum, etc. » medium « Credamus ergo rerum, etc. » Prima harum subdividitur in duas Prima harum subdividitur in duas in quarum prima specialiter excludit in quarum prima specialiter excludit Magister errorem Platonis in secunda Magister errorem Platonis in secunda autem errorem quem dicunt esse Ari- autem errorem quem dicunt esse Ari- stotelis, ibi, B, circa finem : « Aristoteles stotelis, ibi, B, circa finem : « Aristoteles vero, etc. » vero, etc. »

: :

Item, prior harum habet tres partes Item, prior harum habet tres partes in quarum prima ostendit qualiter per in quarum prima ostendit qualiter per dictum Moysi error excluditur in genere: dictum Moysi error excluditur in genere: et errores aliorum. In secunda autem os- et errores aliorum. In secunda autem os- tendit quid sit creare, et quid creatio: et tendit quid sit creare, et quid creatio: et distinguit ipsam a facere, et opérari, ibi, distinguit ipsam a facere, et opérari, ibi, A, § 2 : « Et creare proprie, etc. » In A, § 2 : « Et creare proprie, etc. » In tertia autem redit ad propositum, osten- tertia autem redit ad propositum, osten- dens quid intelligatur quando Deus ali- dens quid intelligatur quando Deus ali- quid facere dicitur, ibi, B, «Verumtamen quid facere dicitur, ibi, B, «Verumtamen sciendum est, etc. » sciendum est, etc. »

Incidunt hic quæstiones et primo de Incidunt hic quæstiones et primo de triplici expositione ejus quam ponit Ma- triplici expositione ejus quam ponit Ma- gister pro fundamento totius suæ inten- gister pro fundamento totius suæ inten- tionis, scilicet, «In principio creavit tionis, scilicet, «In principio creavit Deus cœlum et terram. » Deus cœlum et terram. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quot modis exponitur illa auctoritas : Quot modis exponitur illa auctoritas : « In principio creavit Deus cœlum « In principio creavit Deus cœlum et terram ? » et terram ? »

Est enim una expositio, id est, in Filio Est enim una expositio, id est, in Filio qui est principium, creavit Deus cœlum qui est principium, creavit Deus cœlum et terram, id est, superiora et inferiora, et terram, id est, superiora et inferiora, id est, visibilia et invisibilia. id est, visibilia et invisibilia.

Alia est, In principio temporis creavit Alia est, In principio temporis creavit Deus coelum et terram, id est, angeli- Deus coelum et terram, id est, angeli- cam et corporalem naturam. cam et corporalem naturam.

OBJICITUR autem de prima sic OBJICITUR autem de prima sic

1. Principium sonat potentiam : ergo 1. Principium sonat potentiam : ergo magis habet appropriari Patri quam magis habet appropriari Patri quam Filio. Filio.

2. Præterea, Appropriatio si fit, aut 2. Præterea, Appropriatio si fit, aut fit ratione actus, aut ratione nominis fit ratione actus, aut ratione nominis principii, aut ratione præpositionis : quia principii, aut ratione præpositionis : quia non sunt ibi plura. Patet autem quoniam non sunt ibi plura. Patet autem quoniam non ratione actus: quia actus creandi non ratione actus: quia actus creandi communis est tribus personis : ergo. communis est tribus personis : ergo. Item, non ratione nominis: quia princi- Item, non ratione nominis: quia princi- pium essentialiter dictum, sicut hic su- pium essentialiter dictum, sicut hic su- mitur, etiam est commune tribus. Item, mitur, etiam est commune tribus. Item, aut est principium in ratione primi, aut aut est principium in ratione primi, aut in ratione proximi. Si in ratione primi, in ratione proximi. Si in ratione primi, tunc magis convenit Patri, quam Filio tunc magis convenit Patri, quam Filio quia Pater est principium non de prin- quia Pater est principium non de prin- cipio, Filius autem principium de princi- cipio, Filius autem principium de princi- pio. Si ratione proximi, CONTRA: Sic pio. Si ratione proximi, CONTRA: Sic enim videtur convenire Spiritui sancto : enim videtur convenire Spiritui sancto : quia bonitas, ut habetur infra, est causa quia bonitas, ut habetur infra, est causa

: :

æstiuncu- æstiuncu- la. la.

IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 1. IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 1.

inclinans ad agendum secundum actum. inclinans ad agendum secundum actum. Item, non ratione præpositionis: quia Item, non ratione præpositionis: quia illa nominat continentiam, et hoc conve- illa nominat continentiam, et hoc conve- nit Spiritui sancto, sicut habetur in nit Spiritui sancto, sicut habetur in Glossa super verba Apostoli ad Roman. Glossa super verba Apostoli ad Roman. XI, 36, super illud: Ex ipso, et per XI, 36, super illud: Ex ipso, et per ipsum, et in ipso. Quod in ipso, dicit ipsum, et in ipso. Quod in ipso, dicit propter Spiritum sanctum : ergo ratione propter Spiritum sanctum : ergo ratione illius non fit appropriatio Filio. illius non fit appropriatio Filio.

3. Si diceres, quod Pater operatur per 3. Si diceres, quod Pater operatur per Filium et hoc signatur, cum dicitur in Filium et hoc signatur, cum dicitur in principio creare, id est, in Filio, vel per principio creare, id est, in Filio, vel per Filium. CONTRA: Secundum hoc, hæc est Filium. CONTRA: Secundum hoc, hæc est vera, per Filium creat Pater: sed creat vera, per Filium creat Pater: sed creat Verbum, secundum quod est activum, Verbum, secundum quod est activum, et in agente esse significatur, constat et in agente esse significatur, constat quod signat essentiam : ergo creatio ac- quod signat essentiam : ergo creatio ac- tio divina essentia est. Inde proceditur tio divina essentia est. Inde proceditur sic Creatio est essentia: ergo creare est sic Creatio est essentia: ergo creare est esse: sicut enim differunt essentia, et esse: sicut enim differunt essentia, et esseita differunt creatio, et creare. In- esseita differunt creatio, et creare. In- de ulterius: Creare est esse: Pater creat de ulterius: Creare est esse: Pater creat per Filium: ergo Pater est per Filium: per Filium: ergo Pater est per Filium: quod falsum est: ergo ista non erat con- quod falsum est: ergo ista non erat con- cedenda, Pater operatur per Filium, vel cedenda, Pater operatur per Filium, vel creat per Filium. creat per Filium.

me- me-

4. ITEM, Quare non dixit: Pater creat 4. ITEM, Quare non dixit: Pater creat per Filium, si hoc intendit : per Filium, si hoc intendit : cum levius cum levius dixisset hoc quam illud? dixisset hoc quam illud? 65. Item, Si per nominat causam 65. Item, Si per nominat causam diam (sicut fere omnes dicunt) quod con- diam (sicut fere omnes dicunt) quod con- venit Filio, quare non dixit: Per prin- venit Filio, quare non dixit: Per prin- cipium creavit Deus coelum et terram, cipium creavit Deus coelum et terram, sicut dixit: In principio creavit Deus sicut dixit: In principio creavit Deus cœlum et terram? cœlum et terram?

OBJICITUR etiam contra secundam ex- OBJICITUR etiam contra secundam ex- positionem quæ est, In principio tempo- positionem quæ est, In principio tempo- ris creavit, etc. ris creavit, etc.

Videtur enim hoc esse falsum quia Videtur enim hoc esse falsum quia 1. Tempus (ut dicit Boetius) est men- 1. Tempus (ut dicit Boetius) est men- sura motus mobilium: sed motus nullus sura motus mobilium: sed motus nullus fuit in principio, quia omnis motus (ut fuit in principio, quia omnis motus (ut dicit Philosophus) est de subjecto in sub- dicit Philosophus) est de subjecto in sub- jectum, nec potest aliquid moveri quod jectum, nec potest aliquid moveri quod non est actu, eo quod motus sit conse- non est actu, eo quod motus sit conse-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. III. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. III.

quens formam, et non ante ipsam (ut quens formam, et non ante ipsam (ut dicit Philosophus): ergo nec tempus dicit Philosophus): ergo nec tempus fuit a principio : non ergo omnia facta fuit a principio : non ergo omnia facta et creata sunt in principio temporis. et creata sunt in principio temporis.

2. Item, Mobile naturaliter est ante 2. Item, Mobile naturaliter est ante motum et cum tempus sit passio mo- motum et cum tempus sit passio mo- tus, hic etiam est ante tempus natura- tus, hic etiam est ante tempus natura- liter: liter: non ergo mobile quod est mate- non ergo mobile quod est mate- ria et cœlum, factum est in principio ria et cœlum, factum est in principio temporis, sed potius tempus est factum temporis, sed potius tempus est factum post ipsum mobile. post ipsum mobile.

Posset autem hic inquiri, In quo in- Posset autem hic inquiri, In quo in- cepit tempus? sed de hoc secundum cepit tempus? sed de hoc secundum meum posse dictum est in primo libro meum posse dictum est in primo libro Sententiarum 1. Sententiarum 1.

OBJICITUR etiam contra tertiam exposi- OBJICITUR etiam contra tertiam exposi- tionem quæ est, quod ante omnia crea- tionem quæ est, quod ante omnia crea- vit Deus coelum, id est, angelicam natu- vit Deus coelum, id est, angelicam natu- ram et terram, id est, materiam qua- ram et terram, id est, materiam qua- tuor elementorum. Et pauca objiciam : tuor elementorum. Et pauca objiciam : quia secundum illa locum habebit quæ- quia secundum illa locum habebit quæ-

stio ista. stio ista.

Objicitur autem : Objicitur autem :

1. Sicut dicit Philosophus, prima re- 1. Sicut dicit Philosophus, prima re- rum creatarum est esse, et non est ante rum creatarum est esse, et non est ante ipsum creatura alia: ergo angelica na- ipsum creatura alia: ergo angelica na- tura et materia prima non sunt prima, tura et materia prima non sunt prima, ut videtur. ut videtur.

2. Item, Eccli. xvi, 1: Qui vivit in 2. Item, Eccli. xvi, 1: Qui vivit in æternum, creavit omnia simul: non er- æternum, creavit omnia simul: non er- go primo Angelos, et materiam primam go primo Angelos, et materiam primam elementorum. elementorum.

SOLUTIO. Dicendum, quod omnes istæ SOLUTIO. Dicendum, quod omnes istæ expositiones convenientes sunt, et fun- expositiones convenientes sunt, et fun- dant in veritate firmam istam propositio- dant in veritate firmam istam propositio- nem ut per ipsam possit excludi omnis nem ut per ipsam possit excludi omnis error. Prima enim quæ dicit causam, error. Prima enim quæ dicit causam, excludit omnem errorem ponentem plu- excludit omnem errorem ponentem plu- ra principia. Secunda autem quæ ponit ra principia. Secunda autem quæ ponit initium temporis et temporalium, exclu- initium temporis et temporalium, exclu- dit æternitatem mundi, et materiæ, et dit æternitatem mundi, et materiæ, et exemplarium, et atomorum, et inanis, de exemplarium, et atomorum, et inanis, de quibus infra dicetur. Tertia autem quæ quibus infra dicetur. Tertia autem quæ ponit Angelos creatos cum corporibus, ponit Angelos creatos cum corporibus, excludit subtilem errorem Philosopho- excludit subtilem errorem Philosopho-

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

8 8

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rum, quem pauci considerant, scilicet, rum, quem pauci considerant, scilicet, intelligentiarum æternitatem, et exten- intelligentiarum æternitatem, et exten- sionem influentiæ intelligentiarum ad sionem influentiæ intelligentiarum ad creationem inferiorum et hoc declara- creationem inferiorum et hoc declara- bitur. bitur.

1 : 1 :

DICENDUM ergo ad primum, quod ex DICENDUM ergo ad primum, quod ex ordine verborum fit appropriatio: quia ordine verborum fit appropriatio: quia dicitur ibi Deus, cujus est principii au- dicitur ibi Deus, cujus est principii au- ctoritas : et subinfertur postea, quod ctoritas : et subinfertur postea, quod Spiritus Dei ferebatur super aquas Spiritus Dei ferebatur super aquas igitur consequens est ut per principium igitur consequens est ut per principium intelligatur Filius, ut tota nobis Trinitas intelligatur Filius, ut tota nobis Trinitas (ut dicit Augustinus) in suis operibus (ut dicit Augustinus) in suis operibus indicetur. indicetur.

Potest etiam dici, quod principium Potest etiam dici, quod principium sonat duplicem causam, scilicet efficien- sonat duplicem causam, scilicet efficien- tem, et quoad hoc magis conveniret Pa- tem, et quoad hoc magis conveniret Pa- tri, et sonat exemplarem qua est mun- tri, et sonat exemplarem qua est mun- dus sensibilis, et quoad hoc magis con- dus sensibilis, et quoad hoc magis con- venit Filio, qui est sapientia et ars Pa- venit Filio, qui est sapientia et ars Pa- tris. Et per hoc patet solutio ad pri- tris. Et per hoc patet solutio ad pri-

mum. mum.

AD ALIUD dicendum, quod appropria- AD ALIUD dicendum, quod appropria- tio fit ratione ordinis verborum: quæ tio fit ratione ordinis verborum: quæ licet non omnia hic exprimantur, tamen licet non omnia hic exprimantur, tamen ponuntur in Genesi: actus tamen secun- ponuntur in Genesi: actus tamen secun- dum quod dicit exitum ideati ab idea in dum quod dicit exitum ideati ab idea in agente per intellectum etiam aliqua ra- agente per intellectum etiam aliqua ra- tione convenit Filio, in qua non conve- tione convenit Filio, in qua non conve- nit aliis. nit aliis.

- -

AD HOC autem quod objicitur de Spi- AD HOC autem quod objicitur de Spi- ritu sancto, dicendum quod utrumque ritu sancto, dicendum quod utrumque convenit Filio per modum continentiæ convenit Filio per modum continentiæ præaccipientis tantum in forma ideali, præaccipientis tantum in forma ideali, scilicet, per modum quo finis continet in scilicet, per modum quo finis continet in perfectione bonitatis. perfectione bonitatis.

AD ALIUD dicendum, quod cum dici- AD ALIUD dicendum, quod cum dici- tur, Deus creat, creatio actu significatur tur, Deus creat, creatio actu significatur esse in Deo: sed non est in re nisi secun- esse in Deo: sed non est in re nisi secun- dum rationem tantum, ut in primo libro dum rationem tantum, ut in primo libro Sententiarum dictum est, et significat non Sententiarum dictum est, et significat non tantum divinam essentiam, sed insuper tantum divinam essentiam, sed insuper habitudinem ad ea quibus distinguitur, et habitudinem ad ea quibus distinguitur, et connotat effectum in creatura: et gratia connotat effectum in creatura: et gratia horum non est verum, quod creatio sit horum non est verum, quod creatio sit tantum essentia, et nihil plus : et ideo tantum essentia, et nihil plus : et ideo

1 Genes. I, 2. 1 Genes. I, 2.

2 Cf. I Sententiarum, Dist. III. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. III.

creare non est esse. Unde illud sophisma creare non est esse. Unde illud sophisma non procedit. non procedit.

AD ALIUD dicendum, quod non potuit AD ALIUD dicendum, quod non potuit dici convenienter, Pater creat per Fi- dici convenienter, Pater creat per Fi- lium quia Filius non significat nisi re- lium quia Filius non significat nisi re- lationem qua refertur ad Patrem, et non lationem qua refertur ad Patrem, et non significat ut principium a quo fluit esse significat ut principium a quo fluit esse creatum sed hoc importat nomen prin- creatum sed hoc importat nomen prin- cipii. cipii.

AD ALIUD dicendum, quod per nominat AD ALIUD dicendum, quod per nominat continentiam aliquam, et ita Filius non continentiam aliquam, et ita Filius non significaretur nisi sicut virtus: sed in significaretur nisi sicut virtus: sed in nominat duplicem habitudinem princi- nominat duplicem habitudinem princi- pii, scilicet, sicut a quo et sicut in quo pii, scilicet, sicut a quo et sicut in quo continente, hoc modo quo artificiatum continente, hoc modo quo artificiatum continetur in arte: et ideo melius dici- continetur in arte: et ideo melius dici- tur in principio, quam per principium. tur in principio, quam per principium.

Ad qua Ad qua stiunculan stiunculan

AD ILLUD quod objicitur contra secun- AD ILLUD quod objicitur contra secun- dam, Dicendum quod tempus non acci- dam, Dicendum quod tempus non acci- pitur hic ut mensura motus, sed large pitur hic ut mensura motus, sed large prout dicit mensuram mobilium et mu- prout dicit mensuram mobilium et mu- tabilium in esse procedentium ex nihilo. tabilium in esse procedentium ex nihilo. Et modos quibus accipitur secundum Et modos quibus accipitur secundum meam opinionem tempus a Sanctis, po- meam opinionem tempus a Sanctis, po- sui in primo libro Sententiarum 2. sui in primo libro Sententiarum 2.

AD ALIUD dicendum, quod mobile na- AD ALIUD dicendum, quod mobile na- turaliter est ante motum, qui est pro- turaliter est ante motum, qui est pro- prietas ipsius: sed secundum naturam prietas ipsius: sed secundum naturam non est ante mutationem suam ad esse: non est ante mutationem suam ad esse: et illi mutationi nos dicimus adjacere et illi mutationi nos dicimus adjacere tempus mensurans. tempus mensurans.

AD ID quod objicitur de tertia, Dicen- AD ID quod objicitur de tertia, Dicen- dum quod soluta est objectio: quia pri- dum quod soluta est objectio: quia pri- mum dicitur duobus modis, scilicet, se- mum dicitur duobus modis, scilicet, se- cundum rationem formæ et simplicitatis, cundum rationem formæ et simplicitatis, et secundum ordinem substantiæ in es- et secundum ordinem substantiæ in es- sendo. Secundum rationem formæ et sendo. Secundum rationem formæ et simplicitatis nihil est ante esse: quia simplicitatis nihil est ante esse: quia omnia aliquo modo se habent ex addi- omnia aliquo modo se habent ex addi- tione ad ens, etiam unum, et verum, et tione ad ens, etiam unum, et verum, et bonum, ut in libro I Sententiarum est bonum, ut in libro I Sententiarum est ostensum 3. Sed secundum ordinem sub- ostensum 3. Sed secundum ordinem sub- stantiæ in natura et esse, opinio omnium stantiæ in natura et esse, opinio omnium

3 Cf. I Sententiarum. Dist. XLVI, Art. 11 et 3 Cf. I Sententiarum. Dist. XLVI, Art. 11 et seq. seq.

Ad 4, Ad 4,

Ad 5. Ad 5.

Ad 1. Ad 1.

Ad Ad

Adl Adl

Ad 2. Ad 2.

IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 2. IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 2.

Philosophorum est, quod intelligentia Philosophorum est, quod intelligentia prima sit primum causatum a Creatore prima sit primum causatum a Creatore universitatis. Quod autem illi intelligen- universitatis. Quod autem illi intelligen- tias, nos vocamus Angelos: et tunc stat tias, nos vocamus Angelos: et tunc stat expositio illa, quia creatio potius respicit expositio illa, quia creatio potius respicit esse, quam ordinem simplicitatis. In esse, quam ordinem simplicitatis. In abstractione autem fit per intellectum. abstractione autem fit per intellectum.

Si AUTEM objicitur, quod tunc non est Si AUTEM objicitur, quod tunc non est conveniens expositio secundum hoc conveniens expositio secundum hoc quoad alteram partem, scilicet, de terra: quoad alteram partem, scilicet, de terra: Dicendum, quod imo: quia etiam secun- Dicendum, quod imo: quia etiam secun- dum Philosophos materia ponitur primo dum Philosophos materia ponitur primo antequam aliquid fiat ex ipsa. antequam aliquid fiat ex ipsa.

AD ALIUD dicendum, quod intelligit AD ALIUD dicendum, quod intelligit omnia simul in materia creata, et non omnia simul in materia creata, et non in formis distinctis: de hoc tamen infra in formis distinctis: de hoc tamen infra quæretur in operibus sex dierum, cum quæretur in operibus sex dierum, cum præconferetur opinio Augustini opinioni- præconferetur opinio Augustini opinioni- bus aliorum Sanctorum. bus aliorum Sanctorum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An error Manichæi qui posuit plura An error Manichæi qui posuit plura principia, bene elidatur a Magistro principia, bene elidatur a Magistro

in Littera? in Littera?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, « Moyses... elidens errorem quorum- A, « Moyses... elidens errorem quorum- dam plura sine principio fuisse princi- dam plura sine principio fuisse princi- pia opinantium. » pia opinantium. »

Hic autem error est Platonis quem Hic autem error est Platonis quem Magister ponit in Littera, et quia aliquo Magister ponit in Littera, et quia aliquo modo omnia retorquet in principium modo omnia retorquet in principium unum, disputandum videtur contra Ma- unum, disputandum videtur contra Ma- nichæum, qui plura posuit principia se- nichæum, qui plura posuit principia se- cundum idem genus causalitatis, scili- cundum idem genus causalitatis, scili- cet, secundum rationem causæ efficientis, cet, secundum rationem causæ efficientis, quem errorem probabat sic: quem errorem probabat sic:

1. Bonum et malum opponuntur : ergo 1. Bonum et malum opponuntur : ergo magis bonum magis malo, et simpliciter magis bonum magis malo, et simpliciter bonum simpliciter malo: quia si magis bonum simpliciter malo: quia si magis sequitur ad magis, et simpliciter ad sim- sequitur ad magis, et simpliciter ad sim- pliciter sequitur: simpliciter autem ma- pliciter sequitur: simpliciter autem ma- lum est principium mali: ergo est prin- lum est principium mali: ergo est prin- cipium malum et mali. cipium malum et mali.

2. Item, Dicit Philosophus in secundo 2. Item, Dicit Philosophus in secundo primæ Philosophiæ, quod status est in primæ Philosophiæ, quod status est in causis, et non abeunt in infinitum: sicut causis, et non abeunt in infinitum: sicut omne calidum reducitur in per se cali- omne calidum reducitur in per se cali- dum, et sic de aliis: ergo necesse est, dum, et sic de aliis: ergo necesse est, cum inveniatur aliqua causa mali quia cum inveniatur aliqua causa mali quia voluntas (ut concedunt communiter voluntas (ut concedunt communiter Sancti) ut illa in causam mali reducatur, Sancti) ut illa in causam mali reducatur, quæ simpliciter sit mala: ergo est ali- quæ simpliciter sit mala: ergo est ali- quid per se malum, quod est mali prin- quid per se malum, quod est mali prin- cipium. cipium.

3. Item, Sicut ens per accidens redu- 3. Item, Sicut ens per accidens redu- citur ad ens per se, et omni ei quod est citur ad ens per se, et omni ei quod est per accidens respondet aliquid per se: per accidens respondet aliquid per se: ita esse dictum per participationem, re- ita esse dictum per participationem, re- ducitur in aliquod quod dicitur per es- ducitur in aliquod quod dicitur per es- sentiam, et dictum per essentiam re- sentiam, et dictum per essentiam re- spondet ei. Dicitur autem multiplex ma- spondet ei. Dicitur autem multiplex ma- lum participative: ut malus homo, et lum participative: ut malus homo, et mala anima, et malus actus, et malus mala anima, et malus actus, et malus habitus ergo aliquid est per se malum habitus ergo aliquid est per se malum quod illi respondet, ut videtur, hoc est, quod illi respondet, ut videtur, hoc est, principium omnis mali: sicut bonum per principium omnis mali: sicut bonum per essentiam dictum, est principium omnis essentiam dictum, est principium omnis boni dicti per participationem. boni dicti per participationem.

4. Item, Nihil idem eodem modo se 4. Item, Nihil idem eodem modo se habens est principium contrariorum: sed habens est principium contrariorum: sed bonum et malum sunt contraria: ergo bonum et malum sunt contraria: ergo non fluunt ab eodem principio. non fluunt ab eodem principio.

5. Item, Nullum bonum facit unde 5. Item, Nullum bonum facit unde opus suum sit deterius: sed malo opus opus suum sit deterius: sed malo opus boni fit deterius: ergo malum non est a boni fit deterius: ergo malum non est a bono: ergo dabitur ei principium mali, bono: ergo dabitur ei principium mali,

ut videtur. ut videtur.

6. Ad idem objicitur de spiritualibus 6. Ad idem objicitur de spiritualibus et corporalibus, corruptibilibus et incor- et corporalibus, corruptibilibus et incor- ruptibilibus, quæ non videntur esse a ruptibilibus, quæ non videntur esse a principio uno, nullo modo recipiente va- principio uno, nullo modo recipiente va- riationem ergo videtur, quod malum sit riationem ergo videtur, quod malum sit principium corporalium, et bonum spi- principium corporalium, et bonum spi- ritualium et incorruptibilium. Dicit enim ritualium et incorruptibilium. Dicit enim Philosophus in fine primi Physicorum: Philosophus in fine primi Physicorum: « Altera pars contradictionis multiplici- « Altera pars contradictionis multiplici- ter imaginabitur ad maleficium ipsius, ter imaginabitur ad maleficium ipsius, scilicet materiæ, aliquo prætendente in- scilicet materiæ, aliquo prætendente in- tellectu » ergo videtur, quod non sint tellectu » ergo videtur, quod non sint ista a principio uno. ista a principio uno.

7. Item, Joan. VIII, 44: Ille homicida 7. Item, Joan. VIII, 44: Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit, erat ab initio, et in veritate non stetit,

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia non est veritas in eo: cum loquitur quia non est veritas in eo: cum loquitur mendacium, et propriis loquitur, quia mendacium, et propriis loquitur, quia mendax est, et pater ejus. mendax est, et pater ejus.

8. Item, Quidam Philosophi non po- 8. Item, Quidam Philosophi non po- tuerunt principia moventia reducere ad tuerunt principia moventia reducere ad unum sed mixtum ponebant esse ma- unum sed mixtum ponebant esse ma- teriam, et litem et amicitiam moventia. teriam, et litem et amicitiam moventia.

9. Item, Matth. XII, 33: Aut facite ar- 9. Item, Matth. XII, 33: Aut facite ar- borem bonam, et fructum ejus bonum: borem bonam, et fructum ejus bonum: aut facite arborem malam, et fructum aut facite arborem malam, et fructum ejus malum. Et ibidem Rabanus dicit, ejus malum. Et ibidem Rabanus dicit, quod malum semper procedit a mala ra- quod malum semper procedit a mala ra- dice radix autem notat principium mali: dice radix autem notat principium mali: ergo necesse est ponere principium mali. ergo necesse est ponere principium mali. Et similes his rationes non est difficile Et similes his rationes non est difficile multas adducere. multas adducere.

: :

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Malum sonat privationem boni : ergo 1. Malum sonat privationem boni : ergo malum universaliter privationem boni malum universaliter privationem boni universaliter: sed bonum quod omnia universaliter: sed bonum quod omnia optant, est esse, ut dicit quidam Philo- optant, est esse, ut dicit quidam Philo- sophus ergo malum universaliter omni sophus ergo malum universaliter omni esse, est privatum: ergo non est: et quod esse, est privatum: ergo non est: et quod non est, nullius est principium: ergo non est, nullius est principium: ergo malum principium non est. malum principium non est.

2. Item, Coercere malum est de ge- 2. Item, Coercere malum est de ge- nere bonæ potestatis: sed bona potestas nere bonæ potestatis: sed bona potestas est aliquid boni: ergo non deest univer- est aliquid boni: ergo non deest univer- sali bono: ergo illud habet potestatem sali bono: ergo illud habet potestatem coercendi, et destruendi universaliter coercendi, et destruendi universaliter malum ergo destruet ipsum: quia hoc malum ergo destruet ipsum: quia hoc ipsum bonum est ut destruat et coerceat. ipsum bonum est ut destruat et coerceat.

3. Item, Si anima est a bono principio 3. Item, Si anima est a bono principio et corpus a malo, debet petere absolutio- et corpus a malo, debet petere absolutio- nem a corpore: nunc autem firmissime nem a corpore: nunc autem firmissime petit communicationem: ergo est ab eo- petit communicationem: ergo est ab eo- dem principio, ut videtur. dem principio, ut videtur.

4. Item, Hoc videtur mirabile, quod 4. Item, Hoc videtur mirabile, quod bonum principium quasi obediens malo, bonum principium quasi obediens malo, statim ut malum corpus organicum est, statim ut malum corpus organicum est, facit ipsam animam quæ infundatur: facit ipsam animam quæ infundatur: absurdum autem est ita in operando con- absurdum autem est ita in operando con- venire bonum et malum: ergo non est venire bonum et malum: ergo non est malum principium. malum principium.

SOLUTIO. Dicendum, quod hæresis Ma- SOLUTIO. Dicendum, quod hæresis Ma- nichæi numquam habuit in scientia de- nichæi numquam habuit in scientia de-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XLVI. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XLVI.

fensorem: quia numquam habuit ratio- fensorem: quia numquam habuit ratio- nabilem positionem, quæ etiam satis nabilem positionem, quæ etiam satis parum litterato probabilis possit videri. parum litterato probabilis possit videri.

UNDE dicendum ad primum, quod hoc UNDE dicendum ad primum, quod hoc nihil valet, quia bonum substantialiter nihil valet, quia bonum substantialiter per se est substantialiter bonum, et illud per se est substantialiter bonum, et illud non habet oppositum. non habet oppositum.

a a

Præterea, Malum non recipit inten- Præterea, Malum non recipit inten- sionem ad terminum aliquem, cum șit sionem ad terminum aliquem, cum șit privatio: sed potius per recessum privatio: sed potius per recessum bono et ideo licet sit malo pejus, non bono et ideo licet sit malo pejus, non tamen est summum malum. quo tamen est summum malum. quo nihil nihil posset esse pejus et potest habere ali- posset esse pejus et potest habere ali- quod pejus, quia recessus a bono po- quod pejus, quia recessus a bono po- tentia est infinitus. tentia est infinitus.

: :

AD ALIUD dicendum, quod malum non AD ALIUD dicendum, quod malum non est causa, nec habet causam, sed est est causa, nec habet causam, sed est defectus incidens. Unde ratio illa funda- defectus incidens. Unde ratio illa funda- tur supra tur supra falsum. falsum.

AD ALIUD dicendum, quod malum ni- AD ALIUD dicendum, quod malum ni- hil dicitur participative, sed potius priva- hil dicitur participative, sed potius priva- tive ex hoc enim est malum, quia non tive ex hoc enim est malum, quia non participat bonum, quod natum est parti- participat bonum, quod natum est parti- cipare. cipare.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- rum de agente primo et per necessitatem rum de agente primo et per necessitatem naturæ, sed non de agente per volun- naturæ, sed non de agente per volun- tatem et intellectum, hoc enim potest fa- tatem et intellectum, hoc enim potest fa- cere malum et bonum. cere malum et bonum.

AD ALIUD dicendum, quod Deus non AD ALIUD dicendum, quod Deus non est auctor culpæ, unde est opus suum est auctor culpæ, unde est opus suum deterius quia illud est primum: et hoc deterius quia illud est primum: et hoc satis probatum est in primo libro Senten- satis probatum est in primo libro Senten- tiarum 1. tiarum 1.

Ad Ad

Ad 2 Ad 2

Ad 3, Ad 3,

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est fal- Ad 6 et AD ALIUD dicendum, quod hoc est fal- Ad 6 et sum quia spiritualia et corporalia pos- sum quia spiritualia et corporalia pos- sunt esse ab eodem agente per volunta- sunt esse ab eodem agente per volunta- tem et electionem: sed bene concedo, tem et electionem: sed bene concedo, quod privatio non est ab ipso : quia pri- quod privatio non est ab ipso : quia pri- vatio nihil est. vatio nihil est.

Si autem objicitur, quia privatio vide- Si autem objicitur, quia privatio vide- tur esse aliquid: quia Philosophus ponit tur esse aliquid: quia Philosophus ponit eam principium. Dicendum, quod non eam principium. Dicendum, quod non est aliqua essentia in se, quæ sit priva- est aliqua essentia in se, quæ sit priva- tio, sed relinquit subjectum cum ordine tio, sed relinquit subjectum cum ordine ad formam: et ideo privatio causa po- ad formam: et ideo privatio causa po- tentiæ est, quia nihil est in potentia nisi tentiæ est, quia nihil est in potentia nisi

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 3. IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 3.

per privationem illius ad quod est in po- per privationem illius ad quod est in po- tentia. tentia.

AD ALIUD dicendum, quod litem et ami- AD ALIUD dicendum, quod litem et ami- citiam non ponebant Philosophi ut mo- citiam non ponebant Philosophi ut mo- vens extra, sed intra in mixtura contra- vens extra, sed intra in mixtura contra- riorum quoniam amicitia et dilectio est riorum quoniam amicitia et dilectio est in actu mixti medio, sed lis in extremis in actu mixti medio, sed lis in extremis miscibilibus pugnantibus. miscibilibus pugnantibus.

AD ALIUD dicendum, quod arbor mala AD ALIUD dicendum, quod arbor mala non nominat hic principium, sed volun- non nominat hic principium, sed volun- tatem sub malo: et hæc in eo quod hu- tatem sub malo: et hæc in eo quod hu- jusmodi non est causa, nisi mali actus. jusmodi non est causa, nisi mali actus. Eodem modo arbor bona nominat vo- Eodem modo arbor bona nominat vo- luntatem sub gratia. Et tunc neutra po- luntatem sub gratia. Et tunc neutra po- nitur ut principium primum. Et hæc est nitur ut principium primum. Et hæc est intentio Rabani. intentio Rabani.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An error Platonis qui posuit tria prin- An error Platonis qui posuit tria prin- cipia, bene elidatur a Magistro ? et, cipia, bene elidatur a Magistro ? et, An materia sit æterna ? An materia sit æterna ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Plato namque tria esse principia exi- « Plato namque tria esse principia exi- stimavit, etc. >> stimavit, etc. >>

Hic enim incidit quæstio de errore Hic enim incidit quæstio de errore Platonis. Videtur enim Plato non conve- Platonis. Videtur enim Plato non conve- nienter posuisse materiam æternam, nec nienter posuisse materiam æternam, nec exemplar. Et quia error Platonis circa exemplar. Et quia error Platonis circa materiam duo supponit, scilicet, quod materiam duo supponit, scilicet, quod sit æterna, et quod sit omnium una : ini- sit æterna, et quod sit omnium una : ini- tio quæremus tria, scilicet, Utrum mate- tio quæremus tria, scilicet, Utrum mate- ria sit æterna? ria sit æterna?

Et secundo, Utrum sit omnium una? Et secundo, Utrum sit omnium una? Et tertio, de exemplaribus quæ posuit Et tertio, de exemplaribus quæ posuit

Plato. Plato.

AD PRIMUM Sic proceditur : AD PRIMUM Sic proceditur :

1. Omne fieri cum sit accidens, necesse 1. Omne fieri cum sit accidens, necesse est fundari in aliquo subjecto: creati est est fundari in aliquo subjecto: creati est fieri ergo creari necesse est fundari in fieri ergo creari necesse est fundari in aliquo subjecto. Sed omnis ratio subjecti aliquo subjecto. Sed omnis ratio subjecti quod subjicitur motui vel mutationi, est quod subjicitur motui vel mutationi, est

11 11

ratio materiæ: ergo materia præsupponi- ratio materiæ: ergo materia præsupponi- tur ante creari, et ante omne fieri. Quod tur ante creari, et ante omne fieri. Quod autem materia subjiciatur in fieri et mu- autem materia subjiciatur in fieri et mu- tari, accipitur a Philosopho in primo de tari, accipitur a Philosopho in primo de Generatione et Corruptione, qui dicit, Generatione et Corruptione, qui dicit, quod hyle primo et per se est subjectum quod hyle primo et per se est subjectum generationis, et corruptionis: si igitur generationis, et corruptionis: si igitur materia semper est posita ante creari, materia semper est posita ante creari, ipsa numquam est creata. ipsa numquam est creata.

2. Item, Omnis operatio facientis ali- 2. Item, Omnis operatio facientis ali- quid, terminatur ad hoc aliquid, et num- quid, terminatur ad hoc aliquid, et num- quam ad materiam et formam per se so- quam ad materiam et formam per se so- lam creatio est actus facientis aliquid: lam creatio est actus facientis aliquid: ergo numquam terminatur ad materiam, ergo numquam terminatur ad materiam, sed ad hoc aliquid quod est compositum. sed ad hoc aliquid quod est compositum. PRIMA probatur in VII primæ Philoso- PRIMA probatur in VII primæ Philoso- phiæ multis rationibus: secunda autem phiæ multis rationibus: secunda autem supponitur ex Littera in sequenti capi- supponitur ex Littera in sequenti capi- tulo. Inde sic: Creatio est super hoc ali- tulo. Inde sic: Creatio est super hoc ali- quid primo sed omne hoc aliquid com- quid primo sed omne hoc aliquid com- positum est, et præsupponit sua compo- positum est, et præsupponit sua compo- nentia secundum naturam: ergo mate- nentia secundum naturam: ergo mate- ria est ante creatum quodlibet, et ante ria est ante creatum quodlibet, et ante creationem. creationem.

3. Item, Primi agentis est perfectissi- 3. Item, Primi agentis est perfectissi- mum opus sed materia est imperfectis- mum opus sed materia est imperfectis- simum ergo necesse est quod non sit simum ergo necesse est quod non sit opus primi agentis, sed supponitur ante: opus primi agentis, sed supponitur ante: ergo materia est ab æterno. ergo materia est ab æterno.

4. Item, Quidquid est ante omne fieri 4. Item, Quidquid est ante omne fieri et post omne corrumpi, ipsum nec fit nec et post omne corrumpi, ipsum nec fit nec corrumpitur: materia est talis : ergo nec corrumpitur: materia est talis : ergo nec facta est nec corrumpitur. PROBATIO ma- facta est nec corrumpitur. PROBATIO ma- teriæ, quia prima patet per se: Omne teriæ, quia prima patet per se: Omne fieri est ex materia, et omne corrumpi fieri est ex materia, et omne corrumpi est in materiam: sed ex quo est fieri est est in materiam: sed ex quo est fieri est ante fieri, et in quod est corrumpi est ante fieri, et in quod est corrumpi est post corruptionem : ergo materia est ante post corruptionem : ergo materia est ante omne fieri, et post omne corrumpi: ergo omne fieri, et post omne corrumpi: ergo nec cœpit, nec desinit. Et super hanc ra- nec cœpit, nec desinit. Et super hanc ra- tionem innixi sunt Philosophi. tionem innixi sunt Philosophi.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si est ab æterno: aut fuit sub forma, 1. Si est ab æterno: aut fuit sub forma, aut per se solam. Si primo modo: Om- aut per se solam. Si primo modo: Om- ne compositum præcedunt sua compo- ne compositum præcedunt sua compo- nentia materia sub forma est composi- nentia materia sub forma est composi- tum: ergo præcedunt ipsum sua com- tum: ergo præcedunt ipsum sua com- ponentia: ergo est aliquid ante id quod ponentia: ergo est aliquid ante id quod est æternum, quod falsum est. Si autem est æternum, quod falsum est. Si autem

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

12 12

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sine forma fuit. CONTRA: Sic est tantum sine forma fuit. CONTRA: Sic est tantum in potentia, et quod tantum in potentia in potentia, et quod tantum in potentia est, non est: ergo materia prima non est, non est: ergo materia prima non fuit ab æterno. fuit ab æterno.

2. Item, Natura operando perfectior 2. Item, Natura operando perfectior est quam ars, quia ars dat formam sine est quam ars, quia ars dat formam sine transmutatione materiæ, et naturæ cum transmutatione materiæ, et naturæ cum transmutatione: ergo cum primum in transmutatione: ergo cum primum in potentia operandi vincat utramque, opor- potentia operandi vincat utramque, opor- tet quod ipsum materiam totam educat tet quod ipsum materiam totam educat de nihilo. de nihilo.

3. Item, Agens in inferioribus agit per 3. Item, Agens in inferioribus agit per formam, et habet aliquid de potentia ad- formam, et habet aliquid de potentia ad- mixtum, eo quod ipsum est compositum, mixtum, eo quod ipsum est compositum, et ideo non potest agere nisi educendo et ideo non potest agere nisi educendo formam sed Deus est agens quod est formam sed Deus est agens quod est totum forma, nihil habens de potentia: totum forma, nihil habens de potentia: ergo ipse aget non tantum formam, sed ergo ipse aget non tantum formam, sed etiam materiam. etiam materiam.

SOLUTIO. Dicendum, quod materia non SOLUTIO. Dicendum, quod materia non est æterna, licet hoc multi Philosophi po- est æterna, licet hoc multi Philosophi po- suerunt, et rationem eorum infra in opi- suerunt, et rationem eorum infra in opi- nionibus eorum magis prosequemur. nionibus eorum magis prosequemur.

DICENDUM ergo ad primum, quod crea- DICENDUM ergo ad primum, quod crea- tio non dicit actum, vel passionem quæ tio non dicit actum, vel passionem quæ media sit inter Deum agentem, et id media sit inter Deum agentem, et id quod educitur de non esse sed potius quod educitur de non esse sed potius relationem consequentem ipsum quod relationem consequentem ipsum quod nunc primo de nihilo est, et ante non nunc primo de nihilo est, et ante non fuit et tunc de plano cessat objectio, fuit et tunc de plano cessat objectio, Et hujus hæc est ratio: quia perfecti Et hujus hæc est ratio: quia perfecti agentis est agere non actione media, in agentis est agere non actione media, in qua res prius sit in fieri quam in esse. qua res prius sit in fieri quam in esse. Sunt autem alii qui dicunt aliter, scilicet, Sunt autem alii qui dicunt aliter, scilicet, quod creari sit fieri, et quod fieri sit acci- quod creari sit fieri, et quod fieri sit acci- dens et tamen non sit aliquid in aliquo dens et tamen non sit aliquid in aliquo subjecto, sed est in aliquo ut in causa: subjecto, sed est in aliquo ut in causa: hoc autem ego non intelligo, quod acci- hoc autem ego non intelligo, quod acci- dens esse habeat, et non sit in subjecto, dens esse habeat, et non sit in subjecto, nisi hoc sit divino miraculo. Alii dicunt, nisi hoc sit divino miraculo. Alii dicunt, quod creari sit fieri, et sit simul cum esse, quod creari sit fieri, et sit simul cum esse, et sit concreatum ipsi rei creatæ : utrum et sit concreatum ipsi rei creatæ : utrum autem hoc verum sit, infra quæretur. Via autem hoc verum sit, infra quæretur. Via planior est, quod vere creantis nihil aliud planior est, quod vere creantis nihil aliud est, quam quod esse faciat rem postquam est, quam quod esse faciat rem postquam non fuit sine mutatione media. non fuit sine mutatione media.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- rum de agente composito, in quo est ali- rum de agente composito, in quo est ali-

quid potentiæ quod non agit, sicut est quid potentiæ quod non agit, sicut est natura et artifex: quia in illis non est natura et artifex: quia in illis non est principium agendi nisi forma, et ideo non principium agendi nisi forma, et ideo non agunt nisi producendo formam super ma- agunt nisi producendo formam super ma- teriam, et ideo actio eorum necessario teriam, et ideo actio eorum necessario terminatur semper ad esse compositi. Sic terminatur semper ad esse compositi. Sic autem non est de Creatore in quo nihil autem non est de Creatore in quo nihil est in potentia, et ideo ipse agit totum est in potentia, et ideo ipse agit totum secundum suam voluntatem. Hæc autem secundum suam voluntatem. Hæc autem responsio obligabit nos infra in quæstio- responsio obligabit nos infra in quæstio- nibus de erroribus Aristotelis ad diffici- nibus de erroribus Aristotelis ad diffici- liorem quæstionem: quia ex ipsa vide- liorem quæstionem: quia ex ipsa vide- tur sequi mundi totius æternitas, ut infra tur sequi mundi totius æternitas, ut infra patebit. patebit.

AD ALIUD dicendum, quod hoc parum AD ALIUD dicendum, quod hoc parum valet, quoniam perfectissimum agens non valet, quoniam perfectissimum agens non agit per necessitatem naturæ, sed per vo- agit per necessitatem naturæ, sed per vo- luntatem et sapientiam: sapientiæ au- luntatem et sapientiam: sapientiæ au- tem perfectio consistit in ordine secun- tem perfectio consistit in ordine secun- dum optimum modum universi: et hoc. dum optimum modum universi: et hoc. est facere ens incompletum, quod poten- est facere ens incompletum, quod poten- tia sit omnis forma, et actu nulla: quia tia sit omnis forma, et actu nulla: quia aliter referri non posset ad totum univer- aliter referri non posset ad totum univer-

sum. sum.

AD ALIUD dicendum, quod materia non AD ALIUD dicendum, quod materia non est ante omne fieri, si fieri dicatur actio est ante omne fieri, si fieri dicatur actio creantis quia cum illa nihil sit nisi fa- creantis quia cum illa nihil sit nisi fa- cere ex imperio suo rem nunc esse post- cere ex imperio suo rem nunc esse post- quam non fuit de ea aliquid nec potentia quam non fuit de ea aliquid nec potentia nec actu, illud fieri non præsupponit sibi nec actu, illud fieri non præsupponit sibi potentiam aliquam : quia nec est proprie potentiam aliquam : quia nec est proprie fieri, eo quod omne fieri sit inter duos fieri, eo quod omne fieri sit inter duos terminos quorum unus. est privatio et terminos quorum unus. est privatio et alter forma, et supra subjectum unum alter forma, et supra subjectum unum numero sub privatione et forma, sive se- numero sub privatione et forma, sive se- cundum esse privationis et formæ, sicut cundum esse privationis et formæ, sicut habitum est. Sed ex illa ratione non pot- habitum est. Sed ex illa ratione non pot- est concludi plus, nisi quod materia prima est concludi plus, nisi quod materia prima non sit ingressa in esse per generationem, non sit ingressa in esse per generationem, nec egrediatur ab esse per corruptionem, nec egrediatur ab esse per corruptionem, et hoc quidem verissimum est, et in hoc et hoc quidem verissimum est, et in hoc sensu probatur materia ingenerabilis a sensu probatur materia ingenerabilis a Philosopho, et conceditur verum esse ab Philosopho, et conceditur verum esse ab omnibus intelligentibus veritatem, et in omnibus intelligentibus veritatem, et in nullo obviat inceptioni materiæ per crea- nullo obviat inceptioni materiæ per crea- tionem. tionem.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 4. IN II SENTENT. DIST. I, A, ART. 4.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An verum sit quod Plato supposuit, An verum sit quod Plato supposuit, omnium esse materiam unam? omnium esse materiam unam?

Deinde quæritur secundo de hoc quod Deinde quæritur secundo de hoc quod supponit Plato, omnium materiam esse supponit Plato, omnium materiam esse

unam. unam.

Quod enim hoc supponat probatur ex Quod enim hoc supponat probatur ex illo qua aliter oporteret eum dare quar- illo qua aliter oporteret eum dare quar- tum principium, quod quædam exem- tum principium, quod quædam exem- plaria reciperet ab opifice, eadem neces- plaria reciperet ab opifice, eadem neces- sitate qua ipse ponit materiam res pectu sitate qua ipse ponit materiam res pectu formarum. Et videtur, quod bene ponat: formarum. Et videtur, quod bene ponat:

1. Nihil enim fit ab opifice quod non 1. Nihil enim fit ab opifice quod non sit hoc aliquid perfectum in natura (et sit hoc aliquid perfectum in natura (et loquimur de his quæ per se sunt in na- loquimur de his quæ per se sunt in na- tura) esse autem hoc aliquid necesse est tura) esse autem hoc aliquid necesse est quod habeat aliquid quo sit, et aliquid quod habeat aliquid quo sit, et aliquid quo sit hoc aliquid: ergo necesse est quo sit hoc aliquid: ergo necesse est sibi ponere materiam qua hoc aliquid sit, sibi ponere materiam qua hoc aliquid sit, sicut ponitur sibi forma qua sit. sicut ponitur sibi forma qua sit.

2. Item, Omnis forma de se communis 2. Item, Omnis forma de se communis est, et hoc probatur ex hoc quod ea quæ est, et hoc probatur ex hoc quod ea quæ sunt unius speciei quæ est forma sub- sunt unius speciei quæ est forma sub- stantialis ultima, non differunt nisi per stantialis ultima, non differunt nisi per materiam et materiæ dispositiones: ergo materiam et materiæ dispositiones: ergo nulla est res quæ ab eo quo est, habeat nulla est res quæ ab eo quo est, habeat quod sit hoc aliquid: ergo necesse est quod sit hoc aliquid: ergo necesse est quod habeat a materia. Cum igitur omnia quod habeat a materia. Cum igitur omnia quæ vere sunt in natura, sint hoc ali- quæ vere sunt in natura, sint hoc ali- quid, omnia quæ vere sunt communi- quid, omnia quæ vere sunt communi- cant in materia. cant in materia.

3. Item, Impossibile est ut idem sit 3. Item, Impossibile est ut idem sit principium communicabilitatis, et incom- principium communicabilitatis, et incom- municabilitatis. Cum autem dico cælum, municabilitatis. Cum autem dico cælum, dico formam et cum dico hoc cœlum, dico formam et cum dico hoc cœlum, dico materiam sub hæc forma: et sic est dico materiam sub hæc forma: et sic est in Angelis, et in omnibus aliis: ergo in in Angelis, et in omnibus aliis: ergo in omnibus incommunicabilitas et singula- omnibus incommunicabilitas et singula- ritas est ex parte materiæ, et communi- ritas est ex parte materiæ, et communi- cabilitas et communitas ex parte formæ. cabilitas et communitas ex parte formæ. Cum igitur universale et particulare sit Cum igitur universale et particulare sit accipere in omni eo quod vere est in na- accipere in omni eo quod vere est in na-

13 13

tura, videtur quod omnibus quæ vere sunt tura, videtur quod omnibus quæ vere sunt in natura, ponitur una materia. in natura, ponitur una materia.

4. Item, Constat quod propria passio 4. Item, Constat quod propria passio non invenitur extra proprium subjectum : non invenitur extra proprium subjectum : substare autem et sustinere propria pas- substare autem et sustinere propria pas- sio est materiæ: ergo præter materiam sio est materiæ: ergo præter materiam non invenitur, et gratia materiæ convenit non invenitur, et gratia materiæ convenit cuicumque hoc autem convenit Angelis, cuicumque hoc autem convenit Angelis, et animæ, et coelo, elemento, et elemen- et animæ, et coelo, elemento, et elemen- tatis ergo in omnibus est materia una, tatis ergo in omnibus est materia una, ut videtur. PRIMA patet per se. SECUNDA ut videtur. PRIMA patet per se. SECUNDA probatur ex hoc quod unumquodque illi probatur ex hoc quod unumquodque illi convenit per se, in quo primo invenitur : convenit per se, in quo primo invenitur : sed substare et sustinere non convenit sed substare et sustinere non convenit formæ primo, quia illa inest et sustine- formæ primo, quia illa inest et sustine- tur nec etiam efficienti, et hoc patet per tur nec etiam efficienti, et hoc patet per se nec etiam fini, quia etiam ille inest et se nec etiam fini, quia etiam ille inest et sustinetur ergo cum sit alicujus esse, sustinetur ergo cum sit alicujus esse, relinquitur quod conveniat materiæ, et relinquitur quod conveniat materiæ, et sic habetur propositum. sic habetur propositum.

Si dicas, quod istæ rationes nullo mo- Si dicas, quod istæ rationes nullo mo- do concludunt: quia etiam cum dico, do concludunt: quia etiam cum dico, hæc albedo, dico incommunicabile : et hæc albedo, dico incommunicabile : et cum dico, albedo, dico communicabile : cum dico, albedo, dico communicabile : et iterum dico, quod genus in specie de- et iterum dico, quod genus in specie de- terminatur, et sustinet differentiam ut terminatur, et sustinet differentiam ut potentia actum : et tamen non dico, quod potentia actum : et tamen non dico, quod in aliquo istorum sit materia. Illud nihil in aliquo istorum sit materia. Illud nihil est quia objicitur de his quæ vere sunt: est quia objicitur de his quæ vere sunt: hæc autem albedo in natura non erit hæc hæc autem albedo in natura non erit hæc albedo, nisi quia est in hoc subjecto ut in albedo, nisi quia est in hoc subjecto ut in materia. Et hoc patet: quia si abstraha- materia. Et hoc patet: quia si abstraha- tur, conjungibilis erit pluribus, et ita tur, conjungibilis erit pluribus, et ita communis. Similiter instantia de genere communis. Similiter instantia de genere non est ad propositum: quia nos loqui- non est ad propositum: quia nos loqui- mur secundum esse in natura: species mur secundum esse in natura: species autem non est hoc aliquid, sed potius autem non est hoc aliquid, sed potius quale quid tamen propter illud quod quale quid tamen propter illud quod dicitur sustinere differentiam ut potentia dicitur sustinere differentiam ut potentia actum, est genus loco materiæ, ut dicunt actum, est genus loco materiæ, ut dicunt Philosophi, licet nullum genus materia Philosophi, licet nullum genus materia sit vere. sit vere.

5. Item, Commentator super XI primæ 5. Item, Commentator super XI primæ Philosophiæ dicit, quod hoc est materia Philosophiæ dicit, quod hoc est materia quod est in ente præter omnem formam. quod est in ente præter omnem formam. Inde proceditur sic: Omnis forma distin- Inde proceditur sic: Omnis forma distin- guit ab aliquo: ergo omne distinctum. guit ab aliquo: ergo omne distinctum. est formatum. Si autem abstrahatur uni- est formatum. Si autem abstrahatur uni- versale distinguens ab entibus, non rema- versale distinguens ab entibus, non rema-

Sed contra. Sed contra.

14 14

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nebit nisi solum commune quod est ma- nebit nisi solum commune quod est ma- teria. Constat autem quod omnium en- teria. Constat autem quod omnium en- tium distinctio abstrahi potest: ergo in tium distinctio abstrahi potest: ergo in omnibus entibus remanet unum et vere omnibus entibus remanet unum et vere quod est materia: ergo omnium est ma- quod est materia: ergo omnium est ma- teria una. teria una.

6. Item, Dicit Philosophus, quod idem 6. Item, Dicit Philosophus, quod idem numero et idem materia, idem sunt et numero et idem materia, idem sunt et non differunt : omne autem quod est non differunt : omne autem quod est apud naturam, hoc aliquid est et unum apud naturam, hoc aliquid est et unum numero: ergo habet materiam: omnis numero: ergo habet materiam: omnis autem materia secunda reducitur ad ma- autem materia secunda reducitur ad ma- teriam primam ut (dicit Philosophus) teriam primam ut (dicit Philosophus) omnia liquescibilia in argentum vivum, omnia liquescibilia in argentum vivum, et argentum vivum in aquam : ergo om- et argentum vivum in aquam : ergo om- nium prima materia est una, ut videtur. nium prima materia est una, ut videtur. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Materia scitur et determinatur per 1. Materia scitur et determinatur per potentiam et motum vel mutationes. Di- potentiam et motum vel mutationes. Di- cit enim Philosophus ante finem primi cit enim Philosophus ante finem primi Physicorum: « Substantia autem natura Physicorum: « Substantia autem natura scibilis est per analogiam. Sicut enim ad scibilis est per analogiam. Sicut enim ad statuam æs, aut ad lectulum lignum, aut statuam æs, aut ad lectulum lignum, aut ad aliorum habentium formam materia ad aliorum habentium formam materia informis se habet priusquam accipiat for- informis se habet priusquam accipiat for- mam: sic ipsa se habet ad substantiam, mam: sic ipsa se habet ad substantiam, et hoc aliquid quod est : analogia non in et hoc aliquid quod est : analogia non in omnibus est una: » ergo materia non est omnibus est una: » ergo materia non est una in omnibus. una in omnibus.