whatever

Ad 1. Ad 1.

476 476

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

versis conformitatibus voluntatum diver- versis conformitatibus voluntatum diver- sarum, quod omnes sequuntur unam sarum, quod omnes sequuntur unam conformitatem, et tamen quælibet retinet conformitatem, et tamen quælibet retinet suum proprium motum conformitatis : suum proprium motum conformitatis : ut, verbi gratia motor, primus in mobili ut, verbi gratia motor, primus in mobili primo non habet nisi motum unum sim- primo non habet nisi motum unum sim- plicem in secundo autem motor secun- plicem in secundo autem motor secun- dus habet motum primi ab Oriente in dus habet motum primi ab Oriente in Occidens, et in hoc conformis est primo : Occidens, et in hoc conformis est primo : et habet motum proprium ab Occidente et habet motum proprium ab Occidente in Oriens, in quo non discordat secun- in Oriens, in quo non discordat secun- dum intentionem motus, licet in motu dum intentionem motus, licet in motu stellarum videatur habere aliquid pro- stellarum videatur habere aliquid pro- prium quia illum motum movet impri- prium quia illum motum movet impri- mente primo motore in ipsum deside- mente primo motore in ipsum deside- rium causandi mixturam elementorum rium causandi mixturam elementorum ad generationem et non potest esse ad generationem et non potest esse mixtura, nisi duobus motibus contra se mixtura, nisi duobus motibus contra se moventibus, unum in alterum ire coga- moventibus, unum in alterum ire coga- tur et hæc est causa motus latitudinis tur et hæc est causa motus latitudinis stellarum et planetarum ab Aquilone in stellarum et planetarum ab Aquilone in Meridiem, et a Meridie in Aquilonem. In Meridiem, et a Meridie in Aquilonem. In intentione ergo movendi conformitas est: intentione ergo movendi conformitas est: quia etiam in motu proprio non habent quia etiam in motu proprio non habent motum motores secundi, nisi quem im- motum motores secundi, nisi quem im- primit et influit in eis motor primus. primit et influit in eis motor primus. Ita dico, quod est in homine duplex vo- Ita dico, quod est in homine duplex vo- luntas sequens Dei voluntatem moven- luntas sequens Dei voluntatem moven- tem nos, tem nos, scilicet voluntas rationis, et vo- scilicet voluntas rationis, et vo- luntas naturæ. Voluntas rationis confor- luntas naturæ. Voluntas rationis confor- matur tripliciter si potest, scilicet in vo- matur tripliciter si potest, scilicet in vo- lito, in forma volendi, et fine. Voluntas lito, in forma volendi, et fine. Voluntas autem naturæ conformatur in hoc quod autem naturæ conformatur in hoc quod congruit nos velle, id est, quod Deus congruit nos velle, id est, quod Deus vult nos velle, ut dicit Magister in III vult nos velle, ut dicit Magister in III Sententiarum ', et istius motus non ex- Sententiarum ', et istius motus non ex- cluditur, licet motus rationis ordinet ip- cluditur, licet motus rationis ordinet ip- sum et dominetur : impium enim et sum et dominetur : impium enim et crudele, et contra congruitatem humanæ crudele, et contra congruitatem humanæ naturæ esse videretur, quod circa nos et naturæ esse videretur, quod circa nos et alios vellemus crudelia, ut homines pati, alios vellemus crudelia, ut homines pati, et pauperes esse, et affligi, et utiles Ec- et pauperes esse, et affligi, et utiles Ec- clesiæ mori cum moriuntur, et hujusmo- clesiæ mori cum moriuntur, et hujusmo- di. Unde credo, quod tenemur hoc non di. Unde credo, quod tenemur hoc non velle humana pietate, licet committamus velle humana pietate, licet committamus Domino secundum rationis voluntatem. Domino secundum rationis voluntatem. DICENDUM ergo ad primum, quod in DICENDUM ergo ad primum, quod in

1 Cf. III Sententiarum, Dist. XVII. 1 Cf. III Sententiarum, Dist. XVII.

Christo fuit utraque conformitas: voluit Christo fuit utraque conformitas: voluit enim non mori voluntate naturæ: et hoc enim non mori voluntate naturæ: et hoc voluit eum Deus Pater velle et sic con- voluit eum Deus Pater velle et sic con- formis fuit et vocatur hic ista conformi- formis fuit et vocatur hic ista conformi- tas secundum congruitatem humanam. tas secundum congruitatem humanam. Et voluit mori secundum rationem. Et Et voluit mori secundum rationem. Et hæc non opponuntur : sicut etiam in su- hæc non opponuntur : sicut etiam in su- perioribus sunt diversi motus, non ta- perioribus sunt diversi motus, non ta- men oppositi, sed omnes sunt conformes men oppositi, sed omnes sunt conformes in intentione primi moventis, qui influit in intentione primi moventis, qui influit movere omnibus aliis. movere omnibus aliis.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas na- AD ALIUD dicendum, quod voluntas na- turæ numquam de se repugnat voluntati turæ numquam de se repugnat voluntati rationis, licet quandoque sit de contradi- rationis, licet quandoque sit de contradi- ctorio sed sub ratione ostendit quid ei ctorio sed sub ratione ostendit quid ei congruat, et quid eam Deus velit velle: congruat, et quid eam Deus velit velle: si enim inciperet rebellare rationi, cum si enim inciperet rebellare rationi, cum illa sit recta, jam non esset voluntas na- illa sit recta, jam non esset voluntas na- turæ, sed vitii: sicut si motor inferior turæ, sed vitii: sicut si motor inferior vellet impedire superiorem ne moveret. vellet impedire superiorem ne moveret.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An omnes teneantur conformare volun- An omnes teneantur conformare volun- tatem suam divinæ voluntati ? tatem suam divinæ voluntati ?

Quarto quæritur, Utrum omnes tenen- Quarto quæritur, Utrum omnes tenen- tur conformare voluntatem suam volun- tur conformare voluntatem suam volun- tati divinæ ? tati divinæ ?

Et circa hoc quæruntur duo : quorum Et circa hoc quæruntur duo : quorum primum est, Utrum tenentur omnes sim- primum est, Utrum tenentur omnes sim- pliciter ad conformitatem? Secundum pliciter ad conformitatem? Secundum autem, Utrum tenentur ad illam specia- autem, Utrum tenentur ad illam specia- lem conformitatem quæ est in volito? lem conformitatem quæ est in volito?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Omnes tenentur esse recti: non au- 1. Omnes tenentur esse recti: non au- tem sunt recti nisi conformes, ut dicit tem sunt recti nisi conformes, ut dicit Glossa prius inducta: ergo omnes tenen- Glossa prius inducta: ergo omnes tenen- tur esse conformes in voluntate. tur esse conformes in voluntate.

2. Item, Ad præcepta charitatis omnes 2. Item, Ad præcepta charitatis omnes tenentur charitas autem facit amicos: tenentur charitas autem facit amicos: ergo omnes tenentur esse amici. Dicit ergo omnes tenentur esse amici. Dicit

Ad 2. Ad 2.

d contra. d contra.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

IN I SENTENT. DIST. XLVIII, C, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XLVIII, C, ART. 4.

autem Tullius in libro de Amicitia, quod autem Tullius in libro de Amicitia, quod « amicorum est idem velle: » ergo om- « amicorum est idem velle: » ergo om- nes tenentur ad hoc, ut videtur: ergo te- nes tenentur ad hoc, ut videtur: ergo te- nentur esse conformes in voluntate, ut nentur esse conformes in voluntate, ut videtur. videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quidam sunt obstinati, et quidam, 1. Quidam sunt obstinati, et quidam, quod plus est, damnati, qui conformare quod plus est, damnati, qui conformare voluntatem non possunt : ergo tenentur voluntatem non possunt : ergo tenentur ad impossibile. Si autem dicas, quod per ad impossibile. Si autem dicas, quod per obstinationem et damnationem absolvun- obstinationem et damnationem absolvun- tur ergo portant lucrum de malitia sua, tur ergo portant lucrum de malitia sua, quod est inconveniens. quod est inconveniens.

2. Item, Aliquis iterum dum peccat, 2. Item, Aliquis iterum dum peccat, non potest conformare: ergo peccat du- non potest conformare: ergo peccat du- plici peccato, quia in actu peccati quod plici peccato, quia in actu peccati quod facit, et quia non conformat voluntatem facit, et quia non conformat voluntatem suam voluntati divinæ. suam voluntati divinæ.

Item, Continue tenetur aliquis confor- Item, Continue tenetur aliquis confor- mare se, si tenetur: ergo quamdiu non mare se, si tenetur: ergo quamdiu non conformat, continue omittit : ergo conti- conformat, continue omittit : ergo conti- nue peccat, ut videtur. nue peccat, ut videtur.

AD SECUNDUM sic objicitur, et sunt ob- AD SECUNDUM sic objicitur, et sunt ob- jectiones communes omnium, de Glossa jectiones communes omnium, de Glossa super illud Psal. c, 4: Non adhæsit mihi super illud Psal. c, 4: Non adhæsit mihi cor pravum quæ dicit, quod cor pravum quæ dicit, quod

1. Pravum et distortum cor babet, qui 1. Pravum et distortum cor babet, qui non vult quod Deus vult: ergo quando non vult quod Deus vult: ergo quando scimus eum aliquid velle, nos tenemur scimus eum aliquid velle, nos tenemur velle illud. velle illud.

2. Item, Deus non potest velle nisi ju- 2. Item, Deus non potest velle nisi ju- sta et bona: nos autem omnino tenemur sta et bona: nos autem omnino tenemur esse justi et boni: ergo tenemur velle esse justi et boni: ergo tenemur velle quod ipse, quia non nisi conformari vo- quod ipse, quia non nisi conformari vo- luntate possumus esse justi et boni. luntate possumus esse justi et boni.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Si ego haberem unam voluntatem, et Si ego haberem unam voluntatem, et tu velles contradictorium, illæ duæ vo- tu velles contradictorium, illæ duæ vo- luntates essent discordes: ergo similiter luntates essent discordes: ergo similiter Deo volente unum, et tu contradictorium, Deo volente unum, et tu contradictorium, sunt discordes voluntates et tamen Au- sunt discordes voluntates et tamen Au- gustinus in Littera laudat eum qui con- gustinus in Littera laudat eum qui con- trarium vult ejus quod vult Deus: ergo trarium vult ejus quod vult Deus: ergo non tenemur ad conformitatem in volito. non tenemur ad conformitatem in volito.

ULTERIUS quæritur, Utrum contrarieta- ULTERIUS quæritur, Utrum contrarieta- tes possint esse inter Dei voluntatem bo- tes possint esse inter Dei voluntatem bo- nam, et hominis bonam voluntatem? nam, et hominis bonam voluntatem?

Videtur quod sic : quia Videtur quod sic : quia

477 477

1. Duo fratres habebant contrarias vo- 1. Duo fratres habebant contrarias vo- luntates, ut dicit in Littera: ergo illa luntates, ut dicit in Littera: ergo illa quæ contraria est alterius voluntati, con- quæ contraria est alterius voluntati, con- trariatur etiam omni voluntati illi confor- trariatur etiam omni voluntati illi confor- mised Dei voluntas est conformis illi mised Dei voluntas est conformis illi qui malus est: ergo boni fratris voluntas qui malus est: ergo boni fratris voluntas contrariatur divinæ voluntati. contrariatur divinæ voluntati.

2. Item, Cum Deus aliquid vult, ipsum 2. Item, Cum Deus aliquid vult, ipsum est bonum et sanctum, quia ipse volens est bonum et sanctum, quia ipse volens hoc est sua bonitas : ergo qui non vult hoc est sua bonitas : ergo qui non vult hoc, contrariatur bonitati et justitiæ et hoc, contrariatur bonitati et justitiæ et sanctitati quæ est ipse Deus: et tamen sanctitati quæ est ipse Deus: et tamen bonus est quia laudatur ab Augustino: bonus est quia laudatur ab Augustino: ergo duæ justæ et sanctæ voluntates pos- ergo duæ justæ et sanctæ voluntates pos- sunt esse contrariæ. sunt esse contrariæ.

3. Item, Intellectus dissonans a prima 3. Item, Intellectus dissonans a prima veritate, contrarius est veritati primæ: veritate, contrarius est veritati primæ: ergo voluntas dissonans a volito primæ ergo voluntas dissonans a volito primæ bonitatis et voluntatis talis autem est bonitatis et voluntatis talis autem est quam laudat Augustinus in Littera: ergo quam laudat Augustinus in Littera: ergo contrariæ sunt, et tamen bonæ et lauda- contrariæ sunt, et tamen bonæ et lauda- biles. biles.

Solutio Solutio Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

SOLUTIO. Dicendum, quod omnes te- SOLUTIO. Dicendum, quod omnes te- nentur ad conformitatem viæ, sicut prius Adi et 2. nentur ad conformitatem viæ, sicut prius Adi et 2. dictum est et hoc est rectum cor dirigi, dictum est et hoc est rectum cor dirigi, scilicet ad formam et finem voluntatis di- scilicet ad formam et finem voluntatis di- vinæ, et velle quod Deus vult nos velle. vinæ, et velle quod Deus vult nos velle. Tamen id quod objicitur de Tullio, dicen- Tamen id quod objicitur de Tullio, dicen- dum est, quod sic intelligitur, quod amico- dum est, quod sic intelligitur, quod amico- rum est redire ad unum volitum per in- rum est redire ad unum volitum per in- tentionem finis, et non semper materiæ. tentionem finis, et non semper materiæ.

AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object. 1. AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object. 1. quod obstinati possunt deponere obstina- quod obstinati possunt deponere obstina- tionem, et tunc conformare: et ideo illi tionem, et tunc conformare: et ideo illi non absolvuntur a tentione. Damnati non absolvuntur a tentione. Damnati autem non sunt in statu conformandi se: autem non sunt in statu conformandi se: et ideo quia se non conformaverunt cum et ideo quia se non conformaverunt cum potuerunt, inflictum est eis in perpetuum potuerunt, inflictum est eis in perpetuum et nihil posse in pœnitentiam, et ideo et nihil posse in pœnitentiam, et ideo damnum non lucrum reportaverunt: in- damnum non lucrum reportaverunt: in- tolerabile enim damnum est in perpe- tolerabile enim damnum est in perpe- tuum non posse conformari. tuum non posse conformari.

AD ALIUD dicitur communiter, quod Adobject. 2. AD ALIUD dicitur communiter, quod Adobject. 2. præcepta affirmativa obligant semper, sed præcepta affirmativa obligant semper, sed non ad semper : et ideo non semper omit- non ad semper : et ideo non semper omit- tit peccator dum peccat: sed omittit dum tit peccator dum peccat: sed omittit dum actualiter cogitat, quod debet se præpa- actualiter cogitat, quod debet se præpa-

Adquæst. 2. Adquæst. 2. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst 3. Ad quæst 3. Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

478 478

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rare ad gratiam conformitatis, et non rare ad gratiam conformitatis, et non facit. facit.

AD SECUNDUM dicendum meo judicio, AD SECUNDUM dicendum meo judicio, quod non tenemur nisi supra dicto modo, quod non tenemur nisi supra dicto modo, scilicet quod voluntas nostra debet sequi scilicet quod voluntas nostra debet sequi non resultando : tamen possumus ha- non resultando : tamen possumus ha- bere propriam in motu non resultante : bere propriam in motu non resultante : et hoc est quod quidam dicunt satis con- et hoc est quod quidam dicunt satis con- venienter, quod voluntas conformis debet venienter, quod voluntas conformis debet esse, sed velleitas conditionata, scilicet esse, sed velleitas conditionata, scilicet si Deus vellet aliter fieri, potest esse non si Deus vellet aliter fieri, potest esse non conformis et hanc velleitatem qua aliud conformis et hanc velleitatem qua aliud vellemus si Deus vellet, vocant quidam vellemus si Deus vellet, vocant quidam voluntatem imperfectam. Et omnium di- voluntatem imperfectam. Et omnium di- cta revertuntur ad idem. cta revertuntur ad idem.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas non AD ALIUD dicendum, quod voluntas non est justa a volitis, sed a modo et fine est justa a volitis, sed a modo et fine volendi et ideo non oportet, quod in vo- volendi et ideo non oportet, quod in vo- lito sit omnino conformitas. lito sit omnino conformitas.

AD ID quod ulterius quæritur, ad om- AD ID quod ulterius quæritur, ad om- nia præter ultimum est una solutio, scili- nia præter ultimum est una solutio, scili- cet quod non attenditur in aliquo confor- cet quod non attenditur in aliquo confor- mitas penes materiale principium solum, mitas penes materiale principium solum, sed penes formam et finem: et ideo illæ sed penes formam et finem: et ideo illæ voluntates quæ in materia non concor- voluntates quæ in materia non concor- dant, nec etiam discordant, quia una se- dant, nec etiam discordant, quia una se- quitur aliam, et habent easdem formas et quitur aliam, et habent easdem formas et fines, sunt concordes: quæ autem in ma- fines, sunt concordes: quæ autem in ma- teria conformes sunt, et diversas et con- teria conformes sunt, et diversas et con- trarias habent formas et fines, sunt dif- trarias habent formas et fines, sunt dif- formes. formes.

AD ULTIMUM dicendum, quod non est AD ULTIMUM dicendum, quod non est simile de intellectu et voluntate: quia simile de intellectu et voluntate: quia verum est tota causa intellectus secun- verum est tota causa intellectus secun- dum speciem speculationis. Sic autem dum speciem speculationis. Sic autem non se habet volitum ad voluntatem : non se habet volitum ad voluntatem : sed oportet adesse formam et finem, ut sed oportet adesse formam et finem, ut prius dictum est. prius dictum est.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An teneamur nos conformare in volito An teneamur nos conformare in volito quod scimus Deum velle, sed tamen quod scimus Deum velle, sed tamen non congruit nobis hoc velle? non congruit nobis hoc velle?

Quinto et ultimo quæritur, Utrum te- Quinto et ultimo quæritur, Utrum te- neamur conformare nos in volito quod neamur conformare nos in volito quod scimus Deum velle, sed tamen non con- scimus Deum velle, sed tamen non con- gruit nobis hoc velle? gruit nobis hoc velle?

Videtur autem, quod non. Videtur autem, quod non.

1. Michææ, 11, 11: Utinam non essem 1. Michææ, 11, 11: Utinam non essem vir habens spiritum, et mendacium po- vir habens spiritum, et mendacium po- tius loquerer. Ecce optat quod congruit tius loquerer. Ecce optat quod congruit eum velle quia nemini congruit velle eum velle quia nemini congruit velle destructionem suæ gentis et sui populi, destructionem suæ gentis et sui populi, quam ille prophetaverat : et sic scivit quam ille prophetaverat : et sic scivit eam velle Deum, et tamen volendo optat eam velle Deum, et tamen volendo optat contraria. contraria.

2. Item, Jerem. xxvIII, 1 et seq. : Ha- 2. Item, Jerem. xxvIII, 1 et seq. : Ha- nania quodam pseudopropheta prophe- nania quodam pseudopropheta prophe- tante, quod non esset tradenda civitas in tante, quod non esset tradenda civitas in manum regis Babylonis, cum Jeremias manum regis Babylonis, cum Jeremias sciret Dominum velle contrarium, ex hu- sciret Dominum velle contrarium, ex hu- mana compassione dixit: Amen! sic fa- mana compassione dixit: Amen! sic fa- ciat Dominus: dicit ibi Glossa: Optat fieri ciat Dominus: dicit ibi Glossa: Optat fieri quod Deum velle mentitur. quod Deum velle mentitur.

3. Item, Beata Virgo si volebat Chri- 3. Item, Beata Virgo si volebat Chri- stum pati tormentum, tunc mirabilis erat stum pati tormentum, tunc mirabilis erat mater, cum ita doleret, ut de ipsa dica- mater, cum ita doleret, ut de ipsa dica- tur, Luc. 11, 33: Tuam ipsius animam tur, Luc. 11, 33: Tuam ipsius animam pertransibit gladius. Ergo non tenemur pertransibit gladius. Ergo non tenemur velle quod non congruit ex humana pie- velle quod non congruit ex humana pie- tate nos velle, cum tamen sciamus Deum tate nos velle, cum tamen sciamus Deum velle illud, quia videmus eum hoc im- velle illud, quia videmus eum hoc im- plere. plere.

4. Item, Sancti plorant peccata homi- 4. Item, Sancti plorant peccata homi- num, cum tamen sciant, quod Deus ve- num, cum tamen sciant, quod Deus ve- lit eos esse in peccatis, ut quidam dicunt: lit eos esse in peccatis, ut quidam dicunt: nemo autem vult hoc quod deplorat. nemo autem vult hoc quod deplorat.

5. Item, Ponamus mihi esse revelatum 5. Item, Ponamus mihi esse revelatum de aliquo damnando, adhuc debeo orare de aliquo damnando, adhuc debeo orare pro eo et ex voluntate: ergo debeo velle pro eo et ex voluntate: ergo debeo velle eum salvari. eum salvari.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1, 2 et 3. Ad 1, 2 et 3.

IN I SENTENT. DIST. XLVIII, D. IN I SENTENT. DIST. XLVIII, D.

6. Item, Ponamus mihi esse revelatam 6. Item, Ponamus mihi esse revelatam propriam damnationem : si ergo volo me propriam damnationem : si ergo volo me damnari, volo peccare: et hoc est con- damnari, volo peccare: et hoc est con- tra conformitatem : ergo faciendo contra tra conformitatem : ergo faciendo contra conformitatem, ero conformis, quod ab- conformitatem, ero conformis, quod ab- surdum est. surdum est.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si non teneor velle quod scio Deum 1. Si non teneor velle quod scio Deum velle, tunc possum velle contrarium: velle, tunc possum velle contrarium: ergo et facere contrarium ergo possum ergo et facere contrarium ergo possum non peccando facere contra voluntatem, non peccando facere contra voluntatem, quod falsum est. quod falsum est.

2 Item, Augustinus dicit, quod impius 2 Item, Augustinus dicit, quod impius est cui non placet divina providentia : est cui non placet divina providentia : providentia autem est de omnibus voli- providentia autem est de omnibus voli- tis ergo illa debent esse nostra volita, et tis ergo illa debent esse nostra volita, et nobis placere. nobis placere.

SOLUTIO. Dicendum ut prius, quod SOLUTIO. Dicendum ut prius, quod sequi debet nostra voluntas, sed tamen sequi debet nostra voluntas, sed tamen aliquid proprium potest habere. Et per aliquid proprium potest habere. Et per hoc patet solutio ad duo prima et non hoc patet solutio ad duo prima et non est difformitas : quia Deus nos hoc vult est difformitas : quia Deus nos hoc vult

479 479

velle. Per hoc etiam patet solutio ad hoc velle. Per hoc etiam patet solutio ad hoc quod objicitur de beata Virgine. quod objicitur de beata Virgine.

AD ALIUD dicendum, quod fundatur su- AD ALIUD dicendum, quod fundatur su- per falsum quia Deus numquam voluit per falsum quia Deus numquam voluit peccatum alicujus: sed omnia peccata peccatum alicujus: sed omnia peccata fiunt præter voluntatem Dei, ut prius pro- fiunt præter voluntatem Dei, ut prius pro- batum est in Littera præcedentis distin- batum est in Littera præcedentis distin- ctionis 1. ctionis 1.

Ad 4. Ad 4.

AD ALIA duo dicendum, quod stultæ Ad 5 et 6. AD ALIA duo dicendum, quod stultæ Ad 5 et 6. positiones sunt: quia talis revelatio non positiones sunt: quia talis revelatio non tollit arbitrii libertatem: ergo nec red- tollit arbitrii libertatem: ergo nec red- eundum ad Dei facultatem. Unde nullus eundum ad Dei facultatem. Unde nullus est ita revelatus damnari quin possit sal- est ita revelatus damnari quin possit sal- vari et reputo stultitiam quod quidam vari et reputo stultitiam quod quidam dicunt, quod in tali casu non peccaret dicunt, quod in tali casu non peccaret qui vellet se damnari, et alium damnari: qui vellet se damnari, et alium damnari: hoc enim est omnino contra ordinem na- hoc enim est omnino contra ordinem na- turæ et gratiæ et rationis, ut velit se a turæ et gratiæ et rationis, ut velit se a Deo separari. Unde meo judicio Deus Deo separari. Unde meo judicio Deus non vult hoc nos velle: imo potius con- non vult hoc nos velle: imo potius con- trarium omni voluntate naturæ et ratio- trarium omni voluntate naturæ et ratio- nis et gratiæ vult nos velle. nis et gratiæ vult nos velle.

D. Utrum placuerit viris bonis, quod Christus pateretur et moreretur? Placuit D. Utrum placuerit viris bonis, quod Christus pateretur et moreretur? Placuit quidem intuitu nostræ redemptionis, sed non ipsius cruciatus. quidem intuitu nostræ redemptionis, sed non ipsius cruciatus.

Ex quo solvitur quæstio qua quæri solet, Utrum viris sanctis placere Ex quo solvitur quæstio qua quæri solet, Utrum viris sanctis placere debuerit quod Christus pateretur, vel occideretur ? Debuit enim eis place- debuerit quod Christus pateretur, vel occideretur ? Debuit enim eis place- re intuitu nostræ redemptionis, sed non intuitu ipsius cruciatus. Volue- re intuitu nostræ redemptionis, sed non intuitu ipsius cruciatus. Volue- runt ergo ac vehementer cupierunt Christum mori propter liberationem runt ergo ac vehementer cupierunt Christum mori propter liberationem hominis et impletionem divinæ voluntatis: sed non voluerunt delectatione hominis et impletionem divinæ voluntatis: sed non voluerunt delectatione ipsius afflictionis. De eodem ergo lætabantur et tristabantur: sed ob aliud ipsius afflictionis. De eodem ergo lætabantur et tristabantur: sed ob aliud gaudebant, et propter aliud dolebant. Volebant ergo Christum mori pro gaudebant, et propter aliud dolebant. Volebant ergo Christum mori pro hominis redemptione et tamen de morte ipsius diversis de causis corda hominis redemptione et tamen de morte ipsius diversis de causis corda eorum varie movebantur. eorum varie movebantur.

1 Cf. Supra, Dist. XLVII. 1 Cf. Supra, Dist. XLVII.

480 480

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum omnes Sancti, et specialiter beata Utrum omnes Sancti, et specialiter beata Virgo et Apostoli, voluerunt passio- Virgo et Apostoli, voluerunt passio- nem Christi ? nem Christi ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, «Ex quo solvitur quæstio, etc. » ibi, D, «Ex quo solvitur quæstio, etc. » Videtur enim, quod passionem Christi Videtur enim, quod passionem Christi omnes Sancti voluerint: quia omnes red- omnes Sancti voluerint: quia omnes red- emptionem exspectabant: ergo mortem emptionem exspectabant: ergo mortem Christi desideraverunt. Christi desideraverunt.

Item quæritur, Utrum beata Virgo et Item quæritur, Utrum beata Virgo et Apostoli voluerunt ? Apostoli voluerunt ?

SOLUTIO. Secundum præhabita hæc SOLUTIO. Secundum præhabita hæc nulla est quæstio: quia Magister bene nulla est quæstio: quia Magister bene determinat in Littera, quod omnes vole- determinat in Littera, quod omnes vole- bant finem passionis, et ipsam passionem bant finem passionis, et ipsam passionem relatam ad finem, sed non passionen sim- relatam ad finem, sed non passionen sim- pliciter quia hoc esset contra illud quod pliciter quia hoc esset contra illud quod congruit nos velle, scilicet pœnas et mor- congruit nos velle, scilicet pœnas et mor- tem innocentis et optimi. Sic etiam ju- tem innocentis et optimi. Sic etiam ju- dicandum est de passionibus Sanctorum. dicandum est de passionibus Sanctorum. In comparatione autem ad agentes et oc- In comparatione autem ad agentes et oc- cidentes, nullo modo debemus velle : cidentes, nullo modo debemus velle : quia nec Deus sic voluit, ut habetur in quia nec Deus sic voluit, ut habetur in Littera. Littera.

Solutio. Solutio.

E. Quomodo sentiendum sit de passionibus Sanctorum, an velle an nolle debeamus ? E. Quomodo sentiendum sit de passionibus Sanctorum, an velle an nolle debeamus ?

Si vero quæritur, Utrum eodem modo sentiendum sit de passionibus et Si vero quæritur, Utrum eodem modo sentiendum sit de passionibus et martyriis Sanctorum? Dicimus aliquam esse differentiam inter passionem martyriis Sanctorum? Dicimus aliquam esse differentiam inter passionem capitis et membrorum. Christi namque passio causa est nostræ salutis, capitis et membrorum. Christi namque passio causa est nostræ salutis, quod non est passio alicujus Sancti. Nullius enim passione redempti su- quod non est passio alicujus Sancti. Nullius enim passione redempti su- mus nisi Christi. Profuerunt quidem non modo eis qui passi sunt, verum mus nisi Christi. Profuerunt quidem non modo eis qui passi sunt, verum etiam aliis fidelibus ipsorum passiones: verumtamen nostra redemptio etiam aliis fidelibus ipsorum passiones: verumtamen nostra redemptio non sunt: hoc enim passio illius sola potuit qui Deus est et homo. Illius non sunt: hoc enim passio illius sola potuit qui Deus est et homo. Illius ergo passionem credentium piæ mentes voluerunt et optaverunt fieri sicut ergo passionem credentium piæ mentes voluerunt et optaverunt fieri sicut futurum credebant: passiones vero Sanctorum possumus velle et nolle : futurum credebant: passiones vero Sanctorum possumus velle et nolle : et utrumque bona voluntate, si rectos nobis proponamus fines. Cui enim et utrumque bona voluntate, si rectos nobis proponamus fines. Cui enim placuit Pauli passio eo fine, quia præmium ejus per hoc auctum et para- placuit Pauli passio eo fine, quia præmium ejus per hoc auctum et para- tum cernebat, bonam videtur habuisse voluntatem, quæ voluntati ejus tum cernebat, bonam videtur habuisse voluntatem, quæ voluntati ejus congruebat, qua 1 cupiebat dissolvi et esse cum Christo *. Qui autem voluit congruebat, qua 1 cupiebat dissolvi et esse cum Christo *. Qui autem voluit eum declinare passionem et effugere manus iniquorum compassione pie- eum declinare passionem et effugere manus iniquorum compassione pie- tatis, et ille habuit bonam voluntatem. Unde Augustinus in Enchiridion ³: tatis, et ille habuit bonam voluntatem. Unde Augustinus in Enchiridion ³:

1 Edit Joan Alleaume, quia. 1 Edit Joan Alleaume, quia.

Ad Philip. 1, 23: Coarctor a duobus: desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, etc. Ad Philip. 1, 23: Coarctor a duobus: desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, etc. 3 S AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 101. 3 S AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 101.

1 1

IN SENTENT. DIST. XLVIII, E, ART. 7. IN SENTENT. DIST. XLVIII, E, ART. 7.

481 481

Bonæ apparebant voluntates piorum fidelium qui nolebant Apostolum Pau- Bonæ apparebant voluntates piorum fidelium qui nolebant Apostolum Pau- lum Jerusalem pergere, ne ibi pateretur mala quæ Agabus propheta præ- lum Jerusalem pergere, ne ibi pateretur mala quæ Agabus propheta præ- dixerat ¹ : et tamen hoc illum Deus pati volebat pro annuntianda fide Chri- dixerat ¹ : et tamen hoc illum Deus pati volebat pro annuntianda fide Chri- sli, exercens martyrem Christi: neque ipse bonam voluntatem suam implevit sli, exercens martyrem Christi: neque ipse bonam voluntatem suam implevit per Christianorum voluntates bonas, sed per Judæorum malas : et ad eum per Christianorum voluntates bonas, sed per Judæorum malas : et ad eum potius pertinebant qui nolebant quod volebat, quam illi per quos volentes potius pertinebant qui nolebant quod volebat, quam illi per quos volentes factum est quod volebat : quia idipsum mala voluntate fecerunt, quod factum est quod volebat : quia idipsum mala voluntate fecerunt, quod Deus bona voluntate voluit. Ita et in passione Christi factum est: quod Deus bona voluntate voluit. Ita et in passione Christi factum est: quod enim Deus voluit, hoc idem Judæi et diabolus : sed illi mala voluntate, enim Deus voluit, hoc idem Judæi et diabolus : sed illi mala voluntate, Deus vero bona voluntate, scilicet ut Christus moreretur. Verumtamen illi Deus vero bona voluntate, scilicet ut Christus moreretur. Verumtamen illi actum voluerunt quem Deus non voluit. actum voluerunt quem Deus non voluit.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An dæmones persuaserunt Judæis cruci- An dæmones persuaserunt Judæis cruci- figentibus Christum passionem ejus? figentibus Christum passionem ejus?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultimo capitulo E, ibi, circa finem : « Quia ultimo capitulo E, ibi, circa finem : « Quia idipsum mala voluntate fecerunt, quod idipsum mala voluntate fecerunt, quod Deus bona voluntate fieri voluit, etc. » Deus bona voluntate fieri voluit, etc. » Quæri enim potest, Si dæmones hoc Quæri enim potest, Si dæmones hoc persuaserint, vel non? persuaserint, vel non?

Videtur enim, quod non : quia Videtur enim, quod non : quia

1. Matth. xxvII, 19, super illud, Nihil 1. Matth. xxvII, 19, super illud, Nihil tibi et justo illi: dicit Glossa quod sicut tibi et justo illi: dicit Glossa quod sicut diabolus initiavit mortem per fœminam, diabolus initiavit mortem per fœminam, ita etiam modo mortem quæ vitæ causa ita etiam modo mortem quæ vitæ causa est, voluit impedire per fœminam. Ergo est, voluit impedire per fœminam. Ergo videtur, quod hoc propria malitia fece- videtur, quod hoc propria malitia fece- runt, et non suasu dæmonis. runt, et non suasu dæmonis.

2. Item, Petrus dictus est satanas, quia 2. Item, Petrus dictus est satanas, quia voluit Christum non mori 2 : non autem voluit Christum non mori 2 : non autem erat satanas per naturam: ergo per vo- erat satanas per naturam: ergo per vo-

1 Cf. Act. XXI, 10 et seq. 1 Cf. Act. XXI, 10 et seq.

luntatis similitudinem ergo Satanas non luntatis similitudinem ergo Satanas non voluit Christum mori, ut videtur. voluit Christum mori, ut videtur.

3. Item, Nemo vult hoc unde destrui- 3. Item, Nemo vult hoc unde destrui- tur suum imperium: sed per mortem tur suum imperium: sed per mortem Christi destructum est imperium diaboli : Christi destructum est imperium diaboli : ergo dæmones cum sint astutissimi nole- ergo dæmones cum sint astutissimi nole- bant hoc. bant hoc.

SED CONTRA est hoc quod dicit Aposto- Sed contra. SED CONTRA est hoc quod dicit Aposto- Sed contra. lus, I ad Corinth. II, 8: Quam nemo lus, I ad Corinth. II, 8: Quam nemo principum hujus sæculi cognovit : si principum hujus sæculi cognovit : si enim cognovissent, numquam Dominum enim cognovissent, numquam Dominum gloriæ crucifixissent. Et exponit una gloriæ crucifixissent. Et exponit una Glossa de dæmonibus: ergo persuaserunt Glossa de dæmonibus: ergo persuaserunt eum crucifigi. eum crucifigi.

SOLUTIO. Dicendum, quod primo per- SOLUTIO. Dicendum, quod primo per- suaserunt, sed postea cum senserunt effi- suaserunt, sed postea cum senserunt effi- caciam deitatis ejus per lætitiam Sancto- caciam deitatis ejus per lætitiam Sancto- rum et temporis congruentiam et prophe- rum et temporis congruentiam et prophe- tiæ, doluerunt, sed revocare non potue- tiæ, doluerunt, sed revocare non potue- runt, eo quod tunc humana malitia per- runt, eo quod tunc humana malitia per- petrare voluit decretum Patris de redem- petrare voluit decretum Patris de redem- ptione nostra facta per Christum : cui est ptione nostra facta per Christum : cui est honor et imperium in omnia sæcula sæ- honor et imperium in omnia sæcula sæ- culorum. Amen. culorum. Amen.

2 Cf. Matth. XVI, 22 et 23. 2 Cf. Matth. XVI, 22 et 23.

Solutio. Solutio.

XXVI XXVI

31 31

INDEX DISTINCTIONUM, INDEX DISTINCTIONUM,

CAPITUM ET ARTICULORUM IN I SENTENTIARUM CAPITUM ET ARTICULORUM IN I SENTENTIARUM

(DIST. XXVI-XLVIII) (DIST. XXVI-XLVIII)

N.-B. N.-B.

- -

Capita signantur litteris A, B, etc., articuli vero numeris Capita signantur litteris A, B, etc., articuli vero numeris arabicis. arabicis.

DISTINCTIO XXVI. DISTINCTIO XXVI.

De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum re- De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum re- lationem sive proprietatem personalem, secundum quod ipsis lationem sive proprietatem personalem, secundum quod ipsis personis assignantur. personis assignantur.

A. De proprietatibus personarum, sed prius de hoc nomine hypostasis. A. De proprietatibus personarum, sed prius de hoc nomine hypostasis.

ART. ART.

Divisio Textus. Divisio Textus.

1. Quid sit hypostasis? 1. Quid sit hypostasis?

2. An hypostasis sit in divinis eadem ratione quam in inferioribus? 2. An hypostasis sit in divinis eadem ratione quam in inferioribus? 3. Quomodo hypostasis se habet ad essentiam ? 3. Quomodo hypostasis se habet ad essentiam ?

4. Qualiter se habet hypostasis ad personam? 4. Qualiter se habet hypostasis ad personam?

5 5

073020 670 073020 670

11 11

5. An per intellectum remaneat hypostasis subtracta proprietate? 5. An per intellectum remaneat hypostasis subtracta proprietate?

9 9

B. De proprietatibus personarum, et de nominibus earum relativis. B. De proprietatibus personarum, et de nominibus earum relativis.

ART. ART.

Divisio Textus. Divisio Textus.

6. An in divinis sit relatio ? 6. An in divinis sit relatio ?

7. Utrum relatio sola multiplicet Trinitatem? 7. Utrum relatio sola multiplicet Trinitatem?

11 11

127 20 127 20

15 15

484 484

INDEX DISTINCTIONUM, ETC. INDEX DISTINCTIONUM, ETC.

8. Quid sit nofio, et in quo differt a relatione? 8. Quid sit nofio, et in quo differt a relatione?

16 16

9. Quæ sint veræ proprietates in divinis? et, Quomodo differant a 9. Quæ sint veræ proprietates in divinis? et, Quomodo differant a relationibus et notionibus ? relationibus et notionibus ?

17 17

10. Utrum in divinis sint finitæ vel infinitæ relationes, et omnes as- 10. Utrum in divinis sint finitæ vel infinitæ relationes, et omnes as- sistentes? sistentes?

19 19

11. Quomodo et penes quid differant notiones in divinis ? et, An pro- 11. Quomodo et penes quid differant notiones in divinis ? et, An pro- prietates plures quæ sunt in una persona, differant in illa? prietates plures quæ sunt in una persona, differant in illa? 12. An supposita persona supponatur notio ? 12. An supposita persona supponatur notio ?

22 22

23 23

C. Quod non omnia quæ de Deo dicuntur, secundum substantiam dicuntur : C. Quod non omnia quæ de Deo dicuntur, secundum substantiam dicuntur : quædam enim secundum relationem dicuntur, nihil tamen secundum acci- quædam enim secundum relationem dicuntur, nihil tamen secundum acci- dens. dens.

ART. 13. Utrum tantum tres sunt notiones in divinis ? ART. 13. Utrum tantum tres sunt notiones in divinis ?

D. Quare dicatur esse proprium unigeniti quod est Filius Dei, cum etiam ho- D. Quare dicatur esse proprium unigeniti quod est Filius Dei, cum etiam ho- mines sint filii Dei. mines sint filii Dei.

24 24

25 25

27 27

24 24

E. Quod homo dicitur filius Trinitatis, et Trinitas potest dici pater homi- E. Quod homo dicitur filius Trinitatis, et Trinitas potest dici pater homi-

num. num.

28 28

F. Quod Spiritus sanctus dicitur proprie domum Dei, quia proprietate est do- F. Quod Spiritus sanctus dicitur proprie domum Dei, quia proprietate est do- num, ut Filius nativitate: et utroque modo dicitur relative, et secundum num, ut Filius nativitate: et utroque modo dicitur relative, et secundum eamdem relationem. eamdem relationem.

G. An Pater, vel Filius, vel Trinitas ipsa possit dici Spiritus sanctus? G. An Pater, vel Filius, vel Trinitas ipsa possit dici Spiritus sanctus?

H. Quidam putant Spiritum sanctum non dici relative ad Patrem et Filium, H. Quidam putant Spiritum sanctum non dici relative ad Patrem et Filium, quia non vicissim respondent sibi vocabula, sed falso. quia non vicissim respondent sibi vocabula, sed falso.

ART. 14. An liceat in divinis sine peccato diversimode opinari et loqui ART. 14. An liceat in divinis sine peccato diversimode opinari et loqui de notionibus, cum quidam ponunt plures, quidam pauciores? de notionibus, cum quidam ponunt plures, quidam pauciores? et, An falsa opinio faciat hæreticum ? et, An falsa opinio faciat hæreticum ?

15. Quid exigatur ad gratuitam filiationem? 15. Quid exigatur ad gratuitam filiationem?

DISTINCTIO XXVII. DISTINCTIO XXVII.

28 28

29 29

800 800

30 30

31 31

32 32

De proprietatibus personarum, secundum quod diversis nominibus De proprietatibus personarum, secundum quod diversis nominibus exprimuntur per vocabula magis usitata. exprimuntur per vocabula magis usitata.

A An casdem proprietates assignent Augustinus et Hilarius? et, An istæ sint A An casdem proprietates assignent Augustinus et Hilarius? et, An istæ sint quæ dicuntur paternitas, filiatio, et processio? quæ dicuntur paternitas, filiatio, et processio?

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 1. An idem sit genuisse. filium, et esse patrem ? ART. 1. An idem sit genuisse. filium, et esse patrem ?

33 33

34 34

INDEX DISTINCTIONUM, ETC. INDEX DISTINCTIONUM, ETC.

B. Responsio, ubi ostendit easdem esse proprietates. B. Responsio, ubi ostendit easdem esse proprietates.

C. Quomodo non est omnino idem dicere, esse patrem, et genuisse vel habere C. Quomodo non est omnino idem dicere, esse patrem, et genuisse vel habere filium, ita et de aliis ? filium, ita et de aliis ?

485 485

35 35

ART. ART.

2. Utrum Pater est Pater, quia genuit, vel genuit quia est Pater? 2. Utrum Pater est Pater, quia genuit, vel genuit quia est Pater? et, An proprietates determinent personas, et unde veniat et, An proprietates determinent personas, et unde veniat determinatum ? determinatum ?

36 36

D. Quod proprietates determinant hypostases, non substantiam, id est, natu- D. Quod proprietates determinant hypostases, non substantiam, id est, natu-

ram. ram.

37 37

Expositio textus. Expositio textus.

37 37

E. Quod sunt alia nomina personarum easdem proprietates notantia, scilicet E. Quod sunt alia nomina personarum easdem proprietates notantia, scilicet genitus, genitor, verbum, imago. genitus, genitor, verbum, imago.

39 39

F. Breviter summam colligit intelligentiæ prædictorum. F. Breviter summam colligit intelligentiæ prædictorum.

G. Generalis regula eorum quæ ad se, et eorum quæ relative dicuntur: quidquid G. Generalis regula eorum quæ ad se, et eorum quæ relative dicuntur: quidquid enim ad se, simul ambo dicuntur: sed non ita in prædictis relativis. enim ad se, simul ambo dicuntur: sed non ita in prædictis relativis.

40 40

ART. ART.

3. Quid sit verbum ? 3. Quid sit verbum ?

40 40

4. Quæ sunt quæ a Sanctis attribuntur verbo, et penes quid acci- 4. Quæ sunt quæ a Sanctis attribuntur verbo, et penes quid acci- piuntur? piuntur?

42 42

3. Quid est dicere summo spiritui ? 3. Quid est dicere summo spiritui ?

44 44

6. Utrum verbum quandoque dicatur essentialiter sicut dicere ? 6. Utrum verbum quandoque dicatur essentialiter sicut dicere ? 7. Ad cujus verbi şimilitudinem in inferioribus dicatur verbum in 7. Ad cujus verbi şimilitudinem in inferioribus dicatur verbum in divinis ? divinis ?

45 45

46 46

ᎪᎡᎢ . 8. Utrum Filius dicitur imago patris ? et, An spiritus sanctus sit ᎪᎡᎢ . 8. Utrum Filius dicitur imago patris ? et, An spiritus sanctus sit imago filii ? et, Quid dicatur imago?_ imago filii ? et, Quid dicatur imago?_

47 47

H. An secundum substantiam dicatur Deus de Deo, et hujusmodi? H. An secundum substantiam dicatur Deus de Deo, et hujusmodi?

48 48

I. Quod tantum secundum nomen substantiæ dicitur de illo, non secundum I. Quod tantum secundum nomen substantiæ dicitur de illo, non secundum nomina personarum. nomina personarum.

48 48

ART. 9. An solus Filius dicatur Deus de Deo? ART. 9. An solus Filius dicatur Deus de Deo?

49 49

DISTINCTIO XXVIII. DISTINCTIO XXVIII.

De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum re- De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum re- lationem, seu proprietatem non personalem, quæ est innascibilitas. lationem, seu proprietatem non personalem, quæ est innascibilitas.

A. Quod non tantum tres prædictæ proprietates sunt in personis, sed etiam quæ A. Quod non tantum tres prædictæ proprietates sunt in personis, sed etiam quæ aliis significantur nominibus, ut unigenitus. aliis significantur nominibus, ut unigenitus.

50 50

486 486

INDEX DISTINCTIONUM, ETC. INDEX DISTINCTIONUM, ETC.

B. An sicut solus Pater dicitur ingenitus, dici debeat non genitus vel non B. An sicut solus Pater dicitur ingenitus, dici debeat non genitus vel non filius? filius?

ART. ART.

Divisio textus. Divisio textus.

1. An si ingenitum sit notio. plures sint notiones quam quinque ? 1. An si ingenitum sit notio. plures sint notiones quam quinque ? 2. An innascibilitas sit notio Patris ? 2. An innascibilitas sit notio Patris ?

3. Utrum innascibilitas et paternitas sint una notio, vel duæ ? 3. Utrum innascibilitas et paternitas sint una notio, vel duæ ? 4. Utrum non intellecta paternitate Pater esset quis, quia inge- 4. Utrum non intellecta paternitate Pater esset quis, quia inge- nitus? nitus?

5. An genitum et ingenitum dicant ens in eodem genere prædica- 5. An genitum et ingenitum dicant ens in eodem genere prædica- menti ? menti ?

50 50

33 85 86 87 33 85 86 87

52 52

56 56

58 58

59 59

61 61

6. Utrum innascibilitas possit prædicari de paternitate? et, Utrum 6. Utrum innascibilitas possit prædicari de paternitate? et, Utrum paternitas sit innascibilis ? et, An essentia sit innascibilis? paternitas sit innascibilis ? et, An essentia sit innascibilis?

62 62

C. Quæ sit proprietas secundum quam dicitur Pater ingenitus ? C. Quæ sit proprietas secundum quam dicitur Pater ingenitus ?

D. Ariani nitebantur probare alterius substantiæ Patrem, alterius Filium, quia D. Ariani nitebantur probare alterius substantiæ Patrem, alterius Filium, quia ille ingenitus, iste genitus: quibus respondens Ambrosius dixit se hoc ille ingenitus, iste genitus: quibus respondens Ambrosius dixit se hoc nomen in Scripturis non legisse divinis. nomen in Scripturis non legisse divinis.

ART. 7. An origo etiam possit dici notio? ART. 7. An origo etiam possit dici notio?

E. An diversum sit esse Patrem et esse Filium? E. An diversum sit esse Patrem et esse Filium?

ART. 8. An accidens possit separari a suo subjecto? ART. 8. An accidens possit separari a suo subjecto?

F. Quomodo dicatur sapientia genita vel nata : an secundum relationem, an F. Quomodo dicatur sapientia genita vel nata : an secundum relationem, an

substantiam ? substantiam ?

G. Quod imago aliquando dicitur secundum essentiam. G. Quod imago aliquando dicitur secundum essentiam.

64 64

65 65

66 66

67 67

68 68

ART. ART.

9. Utrum imago dicatur relative? et, Utrum solus Filius dicatur 9. Utrum imago dicatur relative? et, Utrum solus Filius dicatur imago? imago?

68 68

10. Utrum verbum et sapientia nata sint idem ? et, Utrum in verbo 10. Utrum verbum et sapientia nata sint idem ? et, Utrum in verbo semper intelligatur respectus ad creaturam? et, Quid addit semper intelligatur respectus ad creaturam? et, Quid addit dicere super intelligere ? dicere super intelligere ?

11. Utrum sicut dicitur, Verbum est idem quod nata sapientia: ita 11. Utrum sicut dicitur, Verbum est idem quod nata sapientia: ita dicit possit, quod Spiritus sanctus sit procedens bonitas? dicit possit, quod Spiritus sanctus sit procedens bonitas?

72 72

Nö Nö

70 70

DISTINCTIO XXIX. DISTINCTIO XXIX.

De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum pro- De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum pro- prietalem non personalem, quæ est communis spiratio significata prietalem non personalem, quæ est communis spiratio significata per hoc nomen, principium. per hoc nomen, principium.

A. De principio quod relative dicitur, et multiplicem notat relationem. A. De principio quod relative dicitur, et multiplicem notat relationem.

Divisio textus. Divisio textus.

73 73

22 22

73 73

ᎪᎡᎢ . ᎪᎡᎢ .

INDEX DISTINCTIONUM, ETC. INDEX DISTINCTIONUM, ETC.

1. An principium sit univocum in triplici ratione sua, scilicet 1. An principium sit univocum in triplici ratione sua, scilicet notionali, personali, et essentiali? et, An Pater dicatur prin- notionali, personali, et essentiali? et, An Pater dicatur prin- cipium Filii, et Pater et Filius principium Spiritus sancti cipium Filii, et Pater et Filius principium Spiritus sancti univoce ? univoce ?

2. Utrum secundum rationem intelligendi principium secun- 2. Utrum secundum rationem intelligendi principium secun- dum essentiam dictum, sit ante principium notionaliter di- dum essentiam dictum, sit ante principium notionaliter di- ctum, vel e converso? ctum, vel e converso?

3. Secundum quam rationem sumatur principium, cum dicitur, 3. Secundum quam rationem sumatur principium, cum dicitur, Pater est principium sine principio: aut essentialiter aut Pater est principium sine principio: aut essentialiter aut notionaliter ? notionaliter ?

487 487

74 74

75 75

76 76

B. Quod ab æterno Pater est principium, et Filius, sed Spiritus sanctus non : B. Quod ab æterno Pater est principium, et Filius, sed Spiritus sanctus non : imo cœpit esse principium. imo cœpit esse principium.

77 77

ᎪᎡᎢ. ᎪᎡᎢ.

4. An Pater et Filius sint unum principium Spiritus sancti, vel 4. An Pater et Filius sint unum principium Spiritus sancti, vel plura ? plura ?

78 78

5. Utrum sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus dicantur unus 5. Utrum sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus dicantur unus creator, ita Pater et Filius possint dicit unus spirator ? creator, ita Pater et Filius possint dicit unus spirator ?

C. Hic ostendit quomodo Pater sit principium Filii, et ipse et Filius principium C. Hic ostendit quomodo Pater sit principium Filii, et ipse et Filius principium Spiritus sancti. Spiritus sancti.

ART. 6. An Pater et Filius sint idem principium Spiritus sancti ? ART. 6. An Pater et Filius sint idem principium Spiritus sancti ?

D. Cum Pater et Filius sint unum principium Spiritus sancti, quæritur an D. Cum Pater et Filius sint unum principium Spiritus sancti, quæritur an

eadem notione ? eadem notione ?

80 80

81 81

82 82

83 83

ART. ART.

7. Utrum notionis qua Pater et Filius dicuntur principium Spiri- 7. Utrum notionis qua Pater et Filius dicuntur principium Spiri- tus sancti, non habeamus nomen proprium ? tus sancti, non habeamus nomen proprium ? 8. Utrum si principium dicit notionem, possumus dicere princi- 8. Utrum si principium dicit notionem, possumus dicere princi- pium de principio ? pium de principio ?

84 84

9. Quare a quinario notionum Deus non dicitur quinus? 9. Quare a quinario notionum Deus non dicitur quinus?

85 85

DISTINCTIO XXX. DISTINCTIO XXX.

De his quæ proprie et temporaliter dicuntur de Deo. De his quæ proprie et temporaliter dicuntur de Deo.

A. De his quæ temporaliter de Deo dicuntur et relative secundum accidens, A. De his quæ temporaliter de Deo dicuntur et relative secundum accidens, quod non Deo sed creaturis accidit. quod non Deo sed creaturis accidit.

ART. ART.

Divisio textus. Divisio textus.

1. An aliquid dicatur de Deo temporaliter ? 1. An aliquid dicatur de Deo temporaliter ?

86 86

87 87

80 80 80 80 80 80

86 86

2. Utrum ista nomina, creator, dominus, rex, etc., prædicent in 2. Utrum ista nomina, creator, dominus, rex, etc., prædicent in Deo aliquod accidens ? Deo aliquod accidens ?

89 89

3. An prædicta nomina significent essentiam aut aliquid aliud ? 3. An prædicta nomina significent essentiam aut aliquid aliud ?

90 90

488 488

INDEX DISTINCTIONUM, ETC. INDEX DISTINCTIONUM, ETC.

B. Oppositio, quod non ex tempore sit dominus, quia est dominus temporis quod B. Oppositio, quod non ex tempore sit dominus, quia est dominus temporis quod non est ex tempore. non est ex tempore.

ART. ART.

4. An tempus potest dici incepisse ? 4. An tempus potest dici incepisse ?

5. Cum hæc nomina, servus, creatura, et familia, dicant respe- 5. Cum hæc nomina, servus, creatura, et familia, dicant respe- ctum realem, utrum in creatore aliquis realis respectus eis ctum realem, utrum in creatore aliquis realis respectus eis respondeat? respondeat?

6. Utrum hæc nomina, dominus, rex, etc., conveniant Deo ab 6. Utrum hæc nomina, dominus, rex, etc., conveniant Deo ab æterno ? æterno ?

7. An Deus dicatur dominus temporis ex tempore? 7. An Deus dicatur dominus temporis ex tempore?

C. Hic solvitur quæstio qua quærebatur, Utrum Spiritus sanctus dicatur datum C. Hic solvitur quæstio qua quærebatur, Utrum Spiritus sanctus dicatur datum relative ad se, cum ipse det se ? relative ad se, cum ipse det se ?

ART. ART.

8. An Spiritus sanctus referatur ad se, cum datum ad dantem re- 8. An Spiritus sanctus referatur ad se, cum datum ad dantem re- fertur ? fertur ?

91 91

93 93

ངས ངས

96 96

46 46

97 97

40 40

97 97

DISTINCTIO XXXI. DISTINCTIO XXXI.

De significatione relativorum quæ communiter et æternaliter de De significatione relativorum quæ communiter et æternaliter de Deo dicuntur, ut similis, et æqualis. Deo dicuntur, ut similis, et æqualis.

A. Quomodo dicatur Filius æqualis Patri? an secundum substantiam, an se- A. Quomodo dicatur Filius æqualis Patri? an secundum substantiam, an se- cundum relationem, ita et similis ? cundum relationem, ita et similis ?

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 1. An Magister hic bene determinat de appropriatis ? ART. 1. An Magister hic bene determinat de appropriatis ?

2. Penes quid attenditur ratio in appropriatis? et, Utrum non 2. Penes quid attenditur ratio in appropriatis? et, Utrum non existente proprio, possit esse aliquid appropriatum ? existente proprio, possit esse aliquid appropriatum ?

98 98

99 99

100 100

101 101

3. Utrum similitudo et æqualitas dicuntur relative, vel ad se? 3. Utrum similitudo et æqualitas dicuntur relative, vel ad se?

B. Hic quomodo dicatur similis, et quid sit similitudo? B. Hic quomodo dicatur similis, et quid sit similitudo?

ART. 4 An nomen similitudinis aliquid in divinis ponat ? ART. 4 An nomen similitudinis aliquid in divinis ponat ?

102 102

C. De sententia sancti Hilarii, qua in Trinitate personarum propria ostendit. C. De sententia sancti Hilarii, qua in Trinitate personarum propria ostendit.

104 104

D. De Spiritu sancto quare usus dicatúr ? D. De Spiritu sancto quare usus dicatúr ?

105 105

E. Quod secundum hanc propositionem non distinguuntur ibi proprietates per- E. Quod secundum hanc propositionem non distinguuntur ibi proprietates per-

sonarum tres. sonarum tres.

105 105

F. Quare dicatur Hilarius propria personarum assignasse in verbis prædictis, F. Quare dicatur Hilarius propria personarum assignasse in verbis prædictis, cum ibi non sint expressæ proprietates? cum ibi non sint expressæ proprietates?

106 106

INDEX DISTINCTIONUM, ETC. INDEX DISTINCTIONUM, ETC.

ART. 5. Quare æternitas appropriatur Patri ? ART. 5. Quare æternitas appropriatur Patri ?

6. Quare imago appropriatur Filio? et, Quare Filius dicatur spe- 6. Quare imago appropriatur Filio? et, Quare Filius dicatur spe- cies Patris ? cies Patris ?

7. Quare usus attribuitur muneri sive Spiritui sancto? 7. Quare usus attribuitur muneri sive Spiritui sancto? 8. Utrum Filius bene dicatur ars Patris? 8. Utrum Filius bene dicatur ars Patris?

G. Quod earumdem personarum distinctionem notat Augustinus aliis verbis sine G. Quod earumdem personarum distinctionem notat Augustinus aliis verbis sine expressione trium personarum. expressione trium personarum.

H. Quare Patri attribuatur unitas, et Filio æqualitas? H. Quare Patri attribuatur unitas, et Filio æqualitas?

489 489

106 106

107 107

109 109

110 110

ART. ART.

9. Quare Patri attribuitur unitas? 9. Quare Patri attribuitur unitas?

111 111

10. Quare æqualitas attribuitur Filio, et etiam similitudo ? 10. Quare æqualitas attribuitur Filio, et etiam similitudo ? 11. Utrum Spiritui sancto debeat attribui unitatis et æqualitatis 11. Utrum Spiritui sancto debeat attribui unitatis et æqualitatis concordia sive connexio ? concordia sive connexio ?

113 113

114 114

I. Quare Pater et Filius dicantur esse unum vel unus Deus, sed non unus? I. Quare Pater et Filius dicantur esse unum vel unus Deus, sed non unus? quia res ejusdem naturæ recte possunt dici unum simpliciter esse, et cum quia res ejusdem naturæ recte possunt dici unum simpliciter esse, et cum adjectione: res vero diversæ naturæ non possunt dici unum, nisi dicatur adjectione: res vero diversæ naturæ non possunt dici unum, nisi dicatur quid unum. quid unum.

114 114

K. Quare dicitur esse æqualitas in Filio, cum sit una æqualitas trium? K. Quare dicitur esse æqualitas in Filio, cum sit una æqualitas trium?

116 116

L. Quare in Spiritu sancto dicitur esse utriusque concordia vel connexio ? L. Quare in Spiritu sancto dicitur esse utriusque concordia vel connexio ?

116 116

ART. 12. An Pater et Filius dici possunt unus? ART. 12. An Pater et Filius dici possunt unus?

117 117

13. An Paulus et Apollo, et qui plantat et qui rigat, possunt dici 13. An Paulus et Apollo, et qui plantat et qui rigat, possunt dici

unum? unum?

117 117

14. Utrum positis duobus innascibilibus, sequeretur duos esse Deos? 14. Utrum positis duobus innascibilibus, sequeretur duos esse Deos? et, An Filius caput omnium est, et caput Christi Deus? et, An et, An Filius caput omnium est, et caput Christi Deus? et, An universæ creaturæ referantur ad Deum? universæ creaturæ referantur ad Deum?

DISTINCTIO XXXII. DISTINCTIO XXXII.

118 118

Movet et solvit dubitationem ortam ex appropriatione qua Spiritui Movet et solvit dubitationem ortam ex appropriatione qua Spiritui sancto appropriatur concordia in fine præcedentis distinctionis, sancto appropriatur concordia in fine præcedentis distinctionis, ibi, «Quod autem in Spiritu sancto. >> ibi, «Quod autem in Spiritu sancto. >>

A. Utrum Pater vel Filius Spiritu Sancto diligat, cum diligere idem Deo sit A. Utrum Pater vel Filius Spiritu Sancto diligat, cum diligere idem Deo sit quod esse? quod esse?

B. Hæc quæstio insolubiliter est, humanum superans sensum: in qua auctori- B. Hæc quæstio insolubiliter est, humanum superans sensum: in qua auctori- tates sibi occurrunt. tates sibi occurrunt.

120 120

490 490

INDEX DISTINCTIONUM, ETC. INDEX DISTINCTIONUM, ETC.

Divisio textus. Divisio textus.

121 121

ART. ART.

1. An istæ sunt veræ, Pater diligit Filium Spiritu Sancto, et 1. An istæ sunt veræ, Pater diligit Filium Spiritu Sancto, et Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto? Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto?

121 121

2. Quæ istarum sunt magis propriæ, Pater et Filius diligunt Spiri- 2. Quæ istarum sunt magis propriæ, Pater et Filius diligunt Spiri- tu sancto, vel per Spiritum sanctum, vel amore qui est Spi- tu sancto, vel per Spiritum sanctum, vel amore qui est Spi- ritus sanctus, vel amore qui procedit ab ipso ? ritus sanctus, vel amore qui procedit ab ipso ?

C. Utrum Pater sit sapiens sapientia quam genuit, sicut diligit amore qui ab C. Utrum Pater sit sapiens sapientia quam genuit, sicut diligit amore qui ab ipso procedit? ipso procedit?

127 127

128 128

ART. ART.

3. Utrum Pater sit sapiens sapientia genita? et, Utrum Pater no- 3. Utrum Pater sit sapiens sapientia genita? et, Utrum Pater no- vit se in Filio vel in verbo? vit se in Filio vel in verbo?

128 128

4. An Pater sit sapiens sapientia genita? et, Utrum potest conce. 4. An Pater sit sapiens sapientia genita? et, Utrum potest conce. di, quod Pater sapit Filio, vel sapit per Filium: sicut conce- di, quod Pater sapit Filio, vel sapit per Filium: sicut conce- ditur. Pater novit in Filio? ditur. Pater novit in Filio?

130 130

D. Utrum Filius sit sapiens sapientia genita, vel ingenita? D. Utrum Filius sit sapiens sapientia genita, vel ingenita? ART. 5. An Filius sit sapiens sapientia ingenita? ART. 5. An Filius sit sapiens sapientia ingenita?

E. An Filius sit sapiens seipso vel per seipsum ? E. An Filius sit sapiens seipso vel per seipsum ?

131 131

132 132

ART. ART.

6. An Filius sit sapiens seipso, vel seipsum? 6. An Filius sit sapiens seipso, vel seipsum?

133 133

7. Utrum possumus concedere, quod Filius operatur per Patrem, 7. Utrum possumus concedere, quod Filius operatur per Patrem, et una persona per aliam, et omne agens citra Deum est et una persona per aliam, et omne agens citra Deum est infirmum? infirmum?

133 133

F. An una tantum sit sapientia Patris ? F. An una tantum sit sapientia Patris ?

134 134

G. Quod in Trinitate est dilectio quæ est Trinitas: et tamen Spiritus sanctus G. Quod in Trinitate est dilectio quæ est Trinitas: et tamen Spiritus sanctus est dilectio, quæ non est Trinitas: nec ideo duæ sunt dilectiones: ita et de est dilectio, quæ non est Trinitas: nec ideo duæ sunt dilectiones: ita et de sapientia. sapientia.

135 135

H. Qua ratione Pater non dicitur sapiens ea sapientia quam genuit: eadem H. Qua ratione Pater non dicitur sapiens ea sapientia quam genuit: eadem videtur debere dici quod non sit diligens Pater vel Filius dilectione quæ videtur debere dici quod non sit diligens Pater vel Filius dilectione quæ ab utroque procedit. ab utroque procedit.

136 136

I. Quod et hæc quæstio inexplicabilis est, quæ excellit infirmitatem hominis. I. Quod et hæc quæstio inexplicabilis est, quæ excellit infirmitatem hominis. ART. 8. Utrum una tantum sit sapientia Patris? ART. 8. Utrum una tantum sit sapientia Patris?

136 136

137 137

INDEX DISTINCTIONUM, ETC. INDEX DISTINCTIONUM, ETC.

491 491

DISTINCTIO XXXIII. DISTINCTIO XXXIII.

De nominibus substantialibus et proprietatibus in comparatione De nominibus substantialibus et proprietatibus in comparatione secundum convenientiam et differentiam ad essentiam et personas. secundum convenientiam et differentiam ad essentiam et personas.

A. Utrum proprietates personarum sint ipsæ personæ vel Deus, id est, divina A. Utrum proprietates personarum sint ipsæ personæ vel Deus, id est, divina

essentia? essentia?

138 138

B. Quod proprietates sint divina essentia. B. Quod proprietates sint divina essentia.

139 139

Divisio textus. Divisio textus.

139 139

ART. 1. An liceat proprietates abstracto nomine significari, ut paterni- ART. 1. An liceat proprietates abstracto nomine significari, ut paterni-

tas? tas?

139 139

2. An notio sit aliquid in persona, et an sit ipsa persona? 2. An notio sit aliquid in persona, et an sit ipsa persona?

141 141

C. Auctoritate adstruit, quod proprietas sit natura. C. Auctoritate adstruit, quod proprietas sit natura.

143 143

ART. ART.

3. An proprietates sunt essentia divina? 3. An proprietates sunt essentia divina?

144 144

4. Utrum in divinis essentialia quocumque modo significata, præ- 4. Utrum in divinis essentialia quocumque modo significata, præ- dicentur de notionibus? dicentur de notionibus?

145 145

D. Quidam negant, scilicet proprietates esse personas et divinam naturam, et D. Quidam negant, scilicet proprietates esse personas et divinam naturam, et quare? quare?

146 146

E. Responsio ad præmissa auctoritate nitens. E. Responsio ad præmissa auctoritate nitens.

146 146

Divisio textus. Divisio textus.

147 147

ᎪᎡᎢ. 5. Utrum relationes divinæ sunt assistentes, sicut dixit Gilber- ᎪᎡᎢ. 5. Utrum relationes divinæ sunt assistentes, sicut dixit Gilber- tus Porretanus ? tus Porretanus ?

147 147

F. Quomodo improbi hæretici insistant alia addentes ? F. Quomodo improbi hæretici insistant alia addentes ?

ART 6. Qualiter proprietates sunt in essentia? ART 6. Qualiter proprietates sunt in essentia?

152 152

G. Responsio contra hanc eorum oppositionem, ubi traditur proprietates non G. Responsio contra hanc eorum oppositionem, ubi traditur proprietates non penitus ita esse in Dei essentia, sicut in hypostasibus dicuntur. penitus ita esse in Dei essentia, sicut in hypostasibus dicuntur.

153 153

H. Quæritur, Quomodo proprietates possunt esse in natura, ut tamen eam non H. Quæritur, Quomodo proprietates possunt esse in natura, ut tamen eam non

determinent? determinent?

153 153

ART. 7. Utrum notionalia secundum modum intelligendi vicinius se ART. 7. Utrum notionalia secundum modum intelligendi vicinius se habeant ad hypostates sive personas, quam ad ipsam essen- habeant ad hypostates sive personas, quam ad ipsam essen-