IN I SENTENT. DIST. XLVI, 0, P. IN I SENTENT. DIST. XLVI, 0, P.

461 461

O. Responsio ubi concedit omne verum esse a Deo, et sophismaa perit. O. Responsio ubi concedit omne verum esse a Deo, et sophismaa perit.

Quibus facile est nobis respondere, sed indignum responsione videtur Quibus facile est nobis respondere, sed indignum responsione videtur quod dicunt. Omne namque verum a Deo est, ut ait Augustinus, cui con- quod dicunt. Omne namque verum a Deo est, ut ait Augustinus, cui con- sonat Ambrosius qui tractans illud verbum Apostoli, Nemo potest dicere : sonat Ambrosius qui tractans illud verbum Apostoli, Nemo potest dicere : Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto ¹: dicit, quod cum verum a quocum- Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto ¹: dicit, quod cum verum a quocum- que dicatur, a Spiritu sancto est. Cum itaque verum sit quod mala fiunt, que dicatur, a Spiritu sancto est. Cum itaque verum sit quod mala fiunt, hoc verum quod dicitur illa locutione, scilicet mala fiunt, a Deo est: sed hoc verum quod dicitur illa locutione, scilicet mala fiunt, a Deo est: sed non inde sequitur quod a Deo sit ut mala fiant. Si enim hoc diceretur, non inde sequitur quod a Deo sit ut mala fiant. Si enim hoc diceretur, auctor malorum Deus esse intelligeretur: quod ex simili manifeste falsum auctor malorum Deus esse intelligeretur: quod ex simili manifeste falsum ostenderetur : Deus prohibet furtum fieri : sed furtum fieri verum est : ostenderetur : Deus prohibet furtum fieri : sed furtum fieri verum est : ergo prohibet verum, non sequitur. ergo prohibet verum, non sequitur.

P. Partem quæstionis approbat illorum qui dicunt Deum non velle mala fieri. P. Partem quæstionis approbat illorum qui dicunt Deum non velle mala fieri.

Hæc igitur et alia hujusmodi inania relinquentes, præmissæ quæstionis Hæc igitur et alia hujusmodi inania relinquentes, præmissæ quæstionis parti saniori faventes, quæ Sanctorum testimoniis plenius approbatur : di- parti saniori faventes, quæ Sanctorum testimoniis plenius approbatur : di- camus Deum non velle mala fieri, nec tamen velle non fieri, neque nolle camus Deum non velle mala fieri, nec tamen velle non fieri, neque nolle fieri. Omne ergo quod vult fieri, fit et omne quod vult non fieri, non fit. fieri. Omne ergo quod vult fieri, fit et omne quod vult non fieri, non fit. Fiunt autem multa quæ non vult fieri, ut omnia mala. Fiunt autem multa quæ non vult fieri, ut omnia mala.

: :

1 I ad Corinth. XII, 3. 1 I ad Corinth. XII, 3.

2 Edit. Joan. Alleaume, dicitur. 2 Edit. Joan. Alleaume, dicitur.

3 Ibidem, ostenditur. 3 Ibidem, ostenditur.

Questiunc Questiunc

Solutio. Solutio.

462 462

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD..

ARTICULUS XIX. ARTICULUS XIX.

An omne verum a quocumque dicatur, a An omne verum a quocumque dicatur, a Spiritu sancto est ? Spiritu sancto est ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Magister in capitulo O, ibi, « Verum a Magister in capitulo O, ibi, « Verum a quocumque dicatur, a Spiritu sancto quocumque dicatur, a Spiritu sancto

est. » est. »

Hoc enim videtur falsum, cum multa Hoc enim videtur falsum, cum multa vera sint mala. vera sint mala.

Item, Est verum in mathematicis, ad Item, Est verum in mathematicis, ad quod non exigitur Spiritus sanctus, ut quod non exigitur Spiritus sanctus, ut videtur. videtur.

ITEM, Cum veritas attribuatur Filio, et ITEM, Cum veritas attribuatur Filio, et non Spiritui sancto: quare non dicit, non Spiritui sancto: quare non dicit, quod veritas dicatur a Filio potius quam quod veritas dicatur a Filio potius quam a Spiritu sancto? a Spiritu sancto?

SOLUTIO. Dicendum, quod secundum SOLUTIO. Dicendum, quod secundum Glossam non intelligitur generaliter, sed Glossam non intelligitur generaliter, sed de vero pertinente ad pietatem, quod est de vero pertinente ad pietatem, quod est dicere 'corde, ore, et opere: quia dicit dicere 'corde, ore, et opere: quia dicit Anselmus, quod potior est dictio operis, Anselmus, quod potior est dictio operis, quam oris et dat exemplum de aliquo quam oris et dat exemplum de aliquo existente in horto a quo quæritur quæ existente in horto a quo quæritur quæ sint herbæ venenosæ, et quæ salubres : sint herbæ venenosæ, et quæ salubres : qui judicat verbo venenosas dicendo eas qui judicat verbo venenosas dicendo eas salubres, et comedit alias quas dicit ve- salubres, et comedit alias quas dicit ve- nenosas quia ille potius dicit opere, nenosas quia ille potius dicit opere, quam ore. quam ore.

Dicatur igitur secundum hoc, quod di- Dicatur igitur secundum hoc, quod di- cere est manifestare, et dicere veritatem cere est manifestare, et dicere veritatem est manifestare veritatem : et hæc mani- est manifestare veritatem : et hæc mani- festatio perfecta est, quando nulla parte festatio perfecta est, quando nulla parte obumbratur: et hoc non fit, nisi verum obumbratur: et hoc non fit, nisi verum pertinens ad pietatem secundum affe- pertinens ad pietatem secundum affe- ctum et operis ostensionem dicatur. Et ctum et operis ostensionem dicatur. Et

1 S. ANSELMUs, Dialog. de Veritate, cap. 10. 1 S. ANSELMUs, Dialog. de Veritate, cap. 10. 2 Cf. I Sententiarum. Dist. II. Tom. XXV. 2 Cf. I Sententiarum. Dist. II. Tom. XXV. Joan. xvi, 13. Joan. xvi, 13.

hoc est dictum secundum Glossam, et hoc est dictum secundum Glossam, et sic cessant objectiones. sic cessant objectiones.

Sed propter disputationem Magistro- Sed propter disputationem Magistro- rum curiosis potest aliter satisfieri, quod rum curiosis potest aliter satisfieri, quod hoc intelligitur de omni vero secundum hoc intelligitur de omni vero secundum quod verum est manifestativum cujusli- quod verum est manifestativum cujusli- bet esse cujuscumque et tunc dicemus, bet esse cujuscumque et tunc dicemus, quod nihil dicitur sic manifestando a quo quod nihil dicitur sic manifestando a quo abstrahatur inspiratio Spiritus, sicut di- abstrahatur inspiratio Spiritus, sicut di- cit Augustinus in libro Soliloquiorum, cit Augustinus in libro Soliloquiorum, et supra positum est 2, quod in omni et supra positum est 2, quod in omni intellectu veri necesse est adesse illumi- intellectu veri necesse est adesse illumi- nationem Spiritus, quam Philosophi nationem Spiritus, quam Philosophi illuminationem intelligentiæ vocave- illuminationem intelligentiæ vocave- runt eo quod omne veri judicium est runt eo quod omne veri judicium est secundum regulam veritatis primæ. Et secundum regulam veritatis primæ. Et tunc generaliter est verum. tunc generaliter est verum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod qua- AD PRIMUM ergo dicendum, quod qua- liter verum quo dicitur malum fieri, est liter verum quo dicitur malum fieri, est verum sicut a veritate prima, in præce- verum sicut a veritate prima, in præce- denti quæstione expeditum est. denti quæstione expeditum est.

AD ALIUD dicendum, quod licet Filius' AD ALIUD dicendum, quod licet Filius' sit veritas, tamen sibi non convenit ma- sit veritas, tamen sibi non convenit ma- nifestare verum per inspirationem : quia nifestare verum per inspirationem : quia hoc est docere interius, et hoc convenit hoc est docere interius, et hoc convenit Spiritui sancto, sicut Christus dicit: Spiritui sancto, sicut Christus dicit: Docebit vos omnem veritatem :... et quæ Docebit vos omnem veritatem :... et quæ ventura sunt annuntiabit vobis ³. Qui- ventura sunt annuntiabit vobis ³. Qui- dam autem faciunt vim in hoc quod dam autem faciunt vim in hoc quod quod dicit Apostolus, Nemo potest di- quod dicit Apostolus, Nemo potest di- cere cere

Dominus Jesus, nisi in Spiritu Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto. Quia adjicit causam quasi mo- sancto. Quia adjicit causam quasi mo- ventem, et dicit continentiam quasi con- ventem, et dicit continentiam quasi con- tineatur verum in Spiritu sancto, licet tineatur verum in Spiritu sancto, licet non moveat dicentem. Sed hoc videtur non moveat dicentem. Sed hoc videtur frivolum quia Ambrosii auctoritas ex- frivolum quia Ambrosii auctoritas ex- ponens dictum Apostoli ponit a Spiritu ponens dictum Apostoli ponit a Spiritu sancto. Sed verum est, quod non opor- sancto. Sed verum est, quod non opor- tet, qui hoc modo verum dicit, quod ha- tet, qui hoc modo verum dicit, quod ha- beat Spiritum sanctum, ut patet ex præ- beat Spiritum sanctum, ut patet ex præ- dictis. dictis.

Quædam autem ad hoc valentia notata Quædam autem ad hoc valentia notata sunt supra 5. sunt supra 5.

4 I ad Corinth. XII, 3. 4 I ad Corinth. XII, 3.

5 Cf. I Sententiarum. Dist. XVI. Tom. XXV. 5 Cf. I Sententiarum. Dist. XVI. Tom. XXV.

Ad quee Ad quee

stiune. stiune.

IN I SENTENT. DIST. XLVII, A. IN I SENTENT. DIST. XLVII, A.

-463 -463

DISTINCTIO XLVII. DISTINCTIO XLVII.

Quod voluntas Dei semper fit efficaciter. Quod voluntas Dei semper fit efficaciter.

A. Quod voluntas Dei semper impletur de homine quocumque se vertat. A. Quod voluntas Dei semper impletur de homine quocumque se vertat.

Voluntas quippe Dei semper efficax est ut fiat omne quod velit, et nihil Voluntas quippe Dei semper efficax est ut fiat omne quod velit, et nihil fiat quod nolit: quæ de homine semper impletur quocumque se vertat. fiat quod nolit: quæ de homine semper impletur quocumque se vertat. Nihil enim (ut ait Augustinus) in libero arbitrio constitutum superat volun- Nihil enim (ut ait Augustinus) in libero arbitrio constitutum superat volun- tatem Dei et si faciat contra ejus voluntatem, tamen contra ejus volunta- tatem Dei et si faciat contra ejus voluntatem, tamen contra ejus volunta- tem quæ ipse est nihil putandum est ita fieri, tamquam velit fieri, et non tem quæ ipse est nihil putandum est ita fieri, tamquam velit fieri, et non fiat, vel nolit fieri et fiat. Illa enim voluntas (ut ait Augustinus in Enchiri- fiat, vel nolit fieri et fiat. Illa enim voluntas (ut ait Augustinus in Enchiri- dion ¹) semper impletur aut de nobis, aut a nobis. De nobis impletur: sed dion ¹) semper impletur aut de nobis, aut a nobis. De nobis impletur: sed tamen non implemus eam quando peccamus. A nobis impletur quando bo- tamen non implemus eam quando peccamus. A nobis impletur quando bo- num facimus: ideo enim facimus, quia scimus placere Deo. Ita et de homine num facimus: ideo enim facimus, quia scimus placere Deo. Ita et de homine semper Deus implet suam voluntatem: quia nihil facit homo de quo Deus semper Deus implet suam voluntatem: quia nihil facit homo de quo Deus non operatur 2 quod vult. Non enim vult Deus ut peccet homo quilibet. Si non operatur 2 quod vult. Non enim vult Deus ut peccet homo quilibet. Si autem peccaverit, pœnitenti vult parcere ut vivat: in peccatis vero perse- autem peccaverit, pœnitenti vult parcere ut vivat: in peccatis vero perse- verantem punire, ut justitiæ potentiam contumax non evadat. Sicut alios verantem punire, ut justitiæ potentiam contumax non evadat. Sicut alios ab æterno præparavit ad pœnam, ita alios præparavit ad gloriam: et hæc ab æterno præparavit ad pœnam, ita alios præparavit ad gloriam: et hæc sunt magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates ejus ³. Et tam * sa- sunt magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates ejus ³. Et tam * sa- pienter exquisita, ut cum angelica et humana creatura peccasset, id est, pienter exquisita, ut cum angelica et humana creatura peccasset, id est, non quod ille, sed quod voluit ipsa fecisset, etiam per eamdem creaturæ non quod ille, sed quod voluit ipsa fecisset, etiam per eamdem creaturæ voluntatem qua factum est quod Creator non voluit, implet 5 ipse quod voluntatem qua factum est quod Creator non voluit, implet 5 ipse quod voluit: bene utens etiam malis tamquam summe bonus ad eorum damna- voluit: bene utens etiam malis tamquam summe bonus ad eorum damna-

4 4

1 S. AUGUSTINUS, in Enchiridion. cap. 100. 1 S. AUGUSTINUS, in Enchiridion. cap. 100.

2 Edit. J. Alleaume, operetur. 2 Edit. J. Alleaume, operetur.

3 Psal. cx, 2. 3 Psal. cx, 2.

* Edit. J. Alleaume, Et tamen. * Edit. J. Alleaume, Et tamen.

5 Ibidem, impleret. 5 Ibidem, impleret.

464 464

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tionem quos juste prædestinavit ad pœnam, et ad eorum salutem quos be- tionem quos juste prædestinavit ad pœnam, et ad eorum salutem quos be- nigne prædestinavit ad gratiam. Quantum enim ad ipsos attinet, quod Deus nigne prædestinavit ad gratiam. Quantum enim ad ipsos attinet, quod Deus noluit fecerunt: quantum vero ad omnipotentiam Dei, nullo modo id facere noluit fecerunt: quantum vero ad omnipotentiam Dei, nullo modo id facere valuerunt. Hoc quippe ipso quod contra ejus voluntatem fecerunt, de ipsis valuerunt. Hoc quippe ipso quod contra ejus voluntatem fecerunt, de ipsis facta est voluntas ejus. Præterea namque magna opera Domini sunt exqui- facta est voluntas ejus. Præterea namque magna opera Domini sunt exqui- sita in omnes voluntates ejus', ut miro et ineffabili modo non fiat præter sita in omnes voluntates ejus', ut miro et ineffabili modo non fiat præter ejus voluntatem, quod etiam fit contra ejus voluntatem: quia non fieret si ejus voluntatem, quod etiam fit contra ejus voluntatem: quia non fieret si non sineret: nec utique nolens sinit, sed volens: nec sineret bonus fieri non sineret: nec utique nolens sinit, sed volens: nec sineret bonus fieri male, nisi omnipotens etiam de malo posset facere bonum bene. His verbis male, nisi omnipotens etiam de malo posset facere bonum bene. His verbis evidenter monstratur, quod voluntas Dei æterna semper impletur de homi- evidenter monstratur, quod voluntas Dei æterna semper impletur de homi- ne, etiamsi faciat homo contra Dei voluntatem. Sed attendendum est dili- ne, etiamsi faciat homo contra Dei voluntatem. Sed attendendum est dili- genter quomodo in superioribus dicitur fieri aliquid contra Dei voluntatem, genter quomodo in superioribus dicitur fieri aliquid contra Dei voluntatem, quod tamen non fit præter eam et qualiter intelligendum sit illud, « Quan- quod tamen non fit præter eam et qualiter intelligendum sit illud, « Quan- tum ad se, fecerunt quod Deus noluit: quantum vero ad omnipotentiam tum ad se, fecerunt quod Deus noluit: quantum vero ad omnipotentiam Dei nullo modo id facere valuerunt. » Videntur enim ista superioribus obvia- Dei nullo modo id facere valuerunt. » Videntur enim ista superioribus obvia- re, ubi dictum est, voluntati ejus nihil resistere *. re, ubi dictum est, voluntati ejus nihil resistere *.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Voluntas quippe Dei semper est effi- « Voluntas quippe Dei semper est effi- cax, etc. » cax, etc. »

In ista distinctione redit Magister ad In ista distinctione redit Magister ad propositum, ostendens voluntatem esse propositum, ostendens voluntatem esse efficacem. Et dividitur in tres partes: in efficacem. Et dividitur in tres partes: in quarum prima probat propositum per quarum prima probat propositum per verba Augustini. In secunda explanat verba Augustini. In secunda explanat contra quam voluntatem aliquid potest contra quam voluntatem aliquid potest fieri, et contra quam nihil, ibi, B, « Ve- fieri, et contra quam nihil, ibi, B, « Ve- rum, ut supra diximus, voluntas Dei rum, ut supra diximus, voluntas Dei diversis modis accipitur, etc. » In tertia diversis modis accipitur, etc. » In tertia autem facit epilogum dictorum, ibi, C, autem facit epilogum dictorum, ibi, C, « Ex prædictis liquet, etc. » « Ex prædictis liquet, etc. »

1 Psal. cx, 2: Magna opera Domini, exquisita 1 Psal. cx, 2: Magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates ejus. in omnes voluntates ejus.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An voluntas Dei semper sit efficax ? An voluntas Dei semper sit efficax ?

Incidit autem hic dubium, Utrum ve- Incidit autem hic dubium, Utrum ve- rum sit quod dicit, Voluntas Dei semper rum sit quod dicit, Voluntas Dei semper est efficax ? est efficax ?

Videtur autem, quod non. Videtur autem, quod non.

1. Ponamus aliquem esse prædestina- 1. Ponamus aliquem esse prædestina- tum constat, quod beneplacitum Dei tum constat, quod beneplacitum Dei est ut salvetur. Quæro igitur aut iste est ut salvetur. Quæro igitur aut iste potest peccare ex libero arbitrio, aut potest peccare ex libero arbitrio, aut non? Si sic: ponatur mori statim in non? Si sic: ponatur mori statim in peccato illo: tunc enim damnabitur, et peccato illo: tunc enim damnabitur, et voluntas Dei impeditur. voluntas Dei impeditur.

2. Item, Mala fiunt sicut videmus om- 2. Item, Mala fiunt sicut videmus om- ni die aut ergo voluntate beneplaciti, ni die aut ergo voluntate beneplaciti, aut contra voluntatem beneplaciti. Si aut contra voluntatem beneplaciti. Si voluntate beneplaciti: ergo Deus vult voluntate beneplaciti: ergo Deus vult mala et qui vult mala, malam habet mala et qui vult mala, malam habet

2 Ad Roman. Ix, 19: Voluntati ejus quis 2 Ad Roman. Ix, 19: Voluntati ejus quis resistit ? resistit ?

utio. utio.

| 1. | 1.

et 3. et 3.

IN I SENTENT. DIST. XLVII, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XLVII, A, ART. 2.

voluntatem: ergo Deus secundum hoc voluntatem: ergo Deus secundum hoc malam posset habere voluntatem, quod malam posset habere voluntatem, quod absurdum est. Si autem contra volun- absurdum est. Si autem contra volun- tatem Dei tunc habetur propositum, tatem Dei tunc habetur propositum, quia tunc impeditur voluntas. quia tunc impeditur voluntas.

3. Item, Nobilius et potentius est, con- 3. Item, Nobilius et potentius est, con- tra quod nihil fit et nihil præter ipsum, tra quod nihil fit et nihil præter ipsum, quam contra quod nihil fit et aliquid quam contra quod nihil fit et aliquid præter ipsum: ergo nobilior videretur præter ipsum: ergo nobilior videretur voluntas Dei, si nihil fieret contra eam, voluntas Dei, si nihil fieret contra eam, et nihil præter eam : ergo videtur, quod et nihil præter eam : ergo videtur, quod mala non debent dici fieri præter eam, mala non debent dici fieri præter eam, ut solvendo prædictam rationem dicit ut solvendo prædictam rationem dicit Magister in Littera. Magister in Littera.

4. Item, Genes. XLI, 44: Ego sum 4. Item, Genes. XLI, 44: Ego sum Pharao absque tuo imperio non move- Pharao absque tuo imperio non move- bit quisquam manum aut pedem in omni bit quisquam manum aut pedem in omni terra Ægypti. Si hoc ergo est de posse terra Ægypti. Si hoc ergo est de posse hominis, ut nihil fiat præter ipsum, mul- hominis, ut nihil fiat præter ipsum, mul- to magis est de posse voluntatis divinæ. to magis est de posse voluntatis divinæ.

SOLUTIO. Hoc leve est determinare, si SOLUTIO. Hoc leve est determinare, si revocentur ad memoriam præhabita : revocentur ad memoriam præhabita : quia concedendum est, quod mala fiunt quia concedendum est, quod mala fiunt præter voluntatem divinam, sicut dicit præter voluntatem divinam, sicut dicit Magister, et in ultima auctoritate accipi- Magister, et in ultima auctoritate accipi- tur absque pro contra. tur absque pro contra.

AD PRIMUM autem dicendum, quod si AD PRIMUM autem dicendum, quod si prædestinatus est iste, voluntas benepla- prædestinatus est iste, voluntas benepla- citi est de salute, et absque dubio salva- citi est de salute, et absque dubio salva- bitur et tamen bene potest non salvari, bitur et tamen bene potest non salvari, sed non est compossibile voluntati be- sed non est compossibile voluntati be- neplaciti, quod moriatur in peccato, neplaciti, quod moriatur in peccato, licet sit possibile in se, et hoc supra os- licet sit possibile in se, et hoc supra os-

tensum est. tensum est.

AD ALIUD dicendum, quod est voluntas AD ALIUD dicendum, quod est voluntas in se considerata, et de hac procedit ra- in se considerata, et de hac procedit ra- tio dicta et est voluntas gubernans alia, tio dicta et est voluntas gubernans alia, et de illius ratione est, quod non com- et de illius ratione est, quod non com- pellit ea quæ sub se sunt, ne propriam pellit ea quæ sub se sunt, ne propriam naturam tollat ab eis: quia aliter de- naturam tollat ab eis: quia aliter de- strueretur ratio laudis et virtutis, ut su- strueretur ratio laudis et virtutis, ut su- pra dictum est: et sic præter illam vo- pra dictum est: et sic præter illam vo- luntatem potest aliquid fieri. luntatem potest aliquid fieri.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei, cap. 18. 18.

2 Eccli. XLII, 25: Omnia duplicia, unum con- 2 Eccli. XLII, 25: Omnia duplicia, unum con- tra unum, et non fecit quidquam deesse. tra unum, et non fecit quidquam deesse.

XXVI XXVI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An malum ordinatum sit, aut An malum ordinatum sit, aut inordinatum ? inordinatum ?

Deinde quæritur de Deinde quæritur de ibi, A, circa medium : ibi, A, circa medium : exquisita, etc. » exquisita, etc. »

465 465

hoc quod dicit, hoc quod dicit, « Tam sapienter « Tam sapienter

Per hoc enim vult, quod malum sit Per hoc enim vult, quod malum sit ordinabile et hoc non videtur: quia ordinabile et hoc non videtur: quia

1. Malum est corruptio ordinis et 1. Malum est corruptio ordinis et quidquid corrumpit ordinem, est inor- quidquid corrumpit ordinem, est inor- dinabile ergo malum est inordinabile. dinabile ergo malum est inordinabile.

2. Item, Nihil est adeo bene ordina- 2. Item, Nihil est adeo bene ordina- tum, quod malum non corrumpat: ergo tum, quod malum non corrumpat: ergo videtur, quod ordini contrarietur. videtur, quod ordini contrarietur.

3. Item, Omne bonum determinatur 3. Item, Omne bonum determinatur secundum rationem ordinis, quia ipsum secundum rationem ordinis, quia ipsum ordinatur ad alterum, aut ordo est ad ordinatur ad alterum, aut ordo est ad ipsum sicut primum bonum ad quod ipsum sicut primum bonum ad quod ordinatur illud: ergo ordinatur ad illud: ordinatur illud: ergo ordinatur ad illud: ergo videtur, quod omne ordinatum sit ergo videtur, quod omne ordinatum sit bonum sed malum est ordinatum : bonum sed malum est ordinatum : ergo malum est bonum, quod falsum ergo malum est bonum, quod falsum

est. est.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Augustinus in libro XI de Civitate Augustinus in libro XI de Civitate Dei, loquitur de ordine universi, quod Dei, loquitur de ordine universi, quod est distinctum quibusdam antithetis in- est distinctum quibusdam antithetis in- terpositionibus mali: sicut dicit Eccle- terpositionibus mali: sicut dicit Eccle- siasticus, Creavit Deus omnia duplicia: siasticus, Creavit Deus omnia duplicia: unum contra unum, et duo contra duo, unum contra unum, et duo contra duo, et contra malum bonum, et hujusmodi 2. et contra malum bonum, et hujusmodi 2. Item, Isa. XLV, 7 Ego Dominus creans Item, Isa. XLV, 7 Ego Dominus creans lucem, et faciens tenebras : creans ma- lucem, et faciens tenebras : creans ma- lum, et faciens bonum 3. Et inducit Au- lum, et faciens bonum 3. Et inducit Au- gustinus exemplum de musicis, in qui- gustinus exemplum de musicis, in qui- bus facit harmoniam quandoque inter- bus facit harmoniam quandoque inter- positio silentii. Ergo etiam malum inter- positio silentii. Ergo etiam malum inter-

3 Vulg. habet Isa. XLV, 6 et 7: Ego Domi- 3 Vulg. habet Isa. XLV, 6 et 7: Ego Domi- nus... formans lucem et creans tencbras, faciens nus... formans lucem et creans tencbras, faciens pacem et creans malum, etc. pacem et creans malum, etc.

30 30

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

466 466

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cipiens quandoque bonum, facit ad de- cipiens quandoque bonum, facit ad de- corem et harmoniacam compositionem corem et harmoniacam compositionem universi. universi.

SOLUTIO. Dicendum, quod malum de SOLUTIO. Dicendum, quod malum de se et in se consideratum, nec ordinem, se et in se consideratum, nec ordinem, nec causam, nec intentionem, nec volun- nec causam, nec intentionem, nec volun- tatem habet, ut dicit Dionysius: sed est tatem habet, ut dicit Dionysius: sed est infœcundum, et pigrum ad alterum ta- infœcundum, et pigrum ad alterum ta- men comparatum, habet ordinem qui men comparatum, habet ordinem qui non ponitur in ipso, sed in alio respectu non ponitur in ipso, sed in alio respectu

: :

ipsius sicut pulchritudo albi juxta ni- ipsius sicut pulchritudo albi juxta ni- grum non ponitur in nigro, sed in com- grum non ponitur in nigro, sed in com- paratione ad nigrum in albo : et hoc paratione ad nigrum in albo : et hoc modo loquitur Augustinus, et procedunt modo loquitur Augustinus, et procedunt auctoritates inductæ. Rationes autem auctoritates inductæ. Rationes autem hic inductæ procedunt primo modo. hic inductæ procedunt primo modo.

Et quot modis bonum eliciatur ex tali Et quot modis bonum eliciatur ex tali ordine, et in quo ponatur ut in subjecto, ordine, et in quo ponatur ut in subjecto, supra est expeditum in præcedenti dis- supra est expeditum in præcedenti dis- tinctione'. tinctione'.

B. Hic aperit dicens diversis modis supra accipi Dei voluntatem. B. Hic aperit dicens diversis modis supra accipi Dei voluntatem.

Verum ut supra diximus, voluntas Dei diversis modis accipitur: quæ Verum ut supra diximus, voluntas Dei diversis modis accipitur: quæ diversitas in prædictis verbis si diligenter notetur, nihil ibi contradictionis diversitas in prædictis verbis si diligenter notetur, nihil ibi contradictionis reperitur. Ubi enim dicit non fieri præter ejus voluntatem, etiam quod fit reperitur. Ubi enim dicit non fieri præter ejus voluntatem, etiam quod fit contra ejus voluntatem, dissimiliter accepit voluntatem, et non ipsam vo- contra ejus voluntatem, dissimiliter accepit voluntatem, et non ipsam vo- luntatem quæ Deus est et sempiterna est: sed ejus signa prædictis verbis luntatem quæ Deus est et sempiterna est: sed ejus signa prædictis verbis intelligi voluit, id est, prohibitionem sive præceptionem et permissio- intelligi voluit, id est, prohibitionem sive præceptionem et permissio- nem. Multa enim fiunt contra Dei præceptum vel prohibitionem, quæ ta- nem. Multa enim fiunt contra Dei præceptum vel prohibitionem, quæ ta- men non fiunt præter ejus permissionem. Ipsius namque permissione men non fiunt præter ejus permissionem. Ipsius namque permissione omnia fiunt mala : quæ tamen præter ejus voluntatem sempiternam fiunt. omnia fiunt mala : quæ tamen præter ejus voluntatem sempiternam fiunt. Sicut Augustinus ' dicit super illum locum Psalmi xv1, 4 : Ut non loquatur Sicut Augustinus ' dicit super illum locum Psalmi xv1, 4 : Ut non loquatur os meum opera hominum. Opera enim hominum dicit ea quæ mala sunt, os meum opera hominum. Opera enim hominum dicit ea quæ mala sunt, quæ præter Dei voluntatem fiunt quæ ipse est : sed non præter ejus per- quæ præter Dei voluntatem fiunt quæ ipse est : sed non præter ejus per- missionem, quæ ipse non est. Appellatur tamen ipsa Dei voluntas, quia missionem, quæ ipse non est. Appellatur tamen ipsa Dei voluntas, quia Deus volens sinit mala fieri. Fiunt et contra ejus præceptionem vel prohi- Deus volens sinit mala fieri. Fiunt et contra ejus præceptionem vel prohi- bitionem, sed non contra ejus voluntatem quæ ipse est: nisi dicantur con- bitionem, sed non contra ejus voluntatem quæ ipse est: nisi dicantur con- tra eam fieri, quia præter eam fiunt. Contra eam quippe nihil ita fit, ut tra eam fieri, quia præter eam fiunt. Contra eam quippe nihil ita fit, ut velit fieri quod non fiat, vel nolit fieri et fiat: quod evidenter ibi Augusti- velit fieri quod non fiat, vel nolit fieri et fiat: quod evidenter ibi Augusti- nus notavit, ubi ait: Quantum ad ipsos attinet, quod Deus noluit fecerunt: nus notavit, ubi ait: Quantum ad ipsos attinet, quod Deus noluit fecerunt: quantum vero ad omnipotentiam Dei, nullo modo id facere valuerunt. Ac quantum vero ad omnipotentiam Dei, nullo modo id facere valuerunt. Ac si diceret Fecerunt contra Dei præceptum quod appellatur voluntas: sed si diceret Fecerunt contra Dei præceptum quod appellatur voluntas: sed

1 Cf. Supra, Dist. XLVI. 1 Cf. Supra, Dist. XLVI.

2 S. AUGUSTINUS, Enarratio in Psal. CXII. 2 S. AUGUSTINUS, Enarratio in Psal. CXII.

IN I SENTENT. DIST. XLVII, C. IN I SENTENT. DIST. XLVII, C.

1 1

467 467

non fecerunt contra Dei voluntatem omnipotentem, quia hoc non valuerunt, non fecerunt contra Dei voluntatem omnipotentem, quia hoc non valuerunt, illud valuerunt: et ita per hoc quod fecerunt contra Dei voluntatem, id est, illud valuerunt: et ita per hoc quod fecerunt contra Dei voluntatem, id est, præceptum, de ipsis facta est voluntas ejus, id est, impleta est voluntas præceptum, de ipsis facta est voluntas ejus, id est, impleta est voluntas ejus sempiterna, qua eos damnari volebat. Unde Gregorius super Genesim: ejus sempiterna, qua eos damnari volebat. Unde Gregorius super Genesim: Multi voluntatem Dei peragunt, unde mutare contendunt, et consilio ejus Multi voluntatem Dei peragunt, unde mutare contendunt, et consilio ejus resistentes obsequuntur: quia hoc ejus dispositioni militat, quod ¹ per hu- resistentes obsequuntur: quia hoc ejus dispositioni militat, quod ¹ per hu- manum studium resultat. Hic aperte ostenditur, quia dum mali consilio ac manum studium resultat. Hic aperte ostenditur, quia dum mali consilio ac præcepto Dei resistunt, quod voluntas Dei appellatur, ea faciunt unde vo- præcepto Dei resistunt, quod voluntas Dei appellatur, ea faciunt unde vo- luntas ejus quæ ipse est, impletur: quæ dispositio vel beneplacitum voca- luntas ejus quæ ipse est, impletur: quæ dispositio vel beneplacitum voca- tur. Nam ut ait Augustinus in Enchiridion : Quantælibet sint voluntates tur. Nam ut ait Augustinus in Enchiridion : Quantælibet sint voluntates Angelorum et hominum bonorum vel malorum, vel illud quod Deus vel Angelorum et hominum bonorum vel malorum, vel illud quod Deus vel aliud volentium quam Deus, omnipotentis voluntas semper invicta est : aliud volentium quam Deus, omnipotentis voluntas semper invicta est : quæ mala esse numquam potest, quæ ³ etiam dum mala irrogat, justa est : quæ mala esse numquam potest, quæ ³ etiam dum mala irrogat, justa est : et profecto quæ justa est, mala non est. Deus ergo omnipotens sive per mi- et profecto quæ justa est, mala non est. Deus ergo omnipotens sive per mi- sericordiam cujus vult miseretur, sive per judicium quem vult obdurat, nec sericordiam cujus vult miseretur, sive per judicium quem vult obdurat, nec inique aliquid facit, nec nisi volens qnidquam facit, et omnia quæcumque inique aliquid facit, nec nisi volens qnidquam facit, et omnia quæcumque vult facit. vult facit.

3 3

C. Summatim perstringit sententiam prædictorum, addens quare Deus præcepit omni- C. Summatim perstringit sententiam prædictorum, addens quare Deus præcepit omni- bus bona facere et mala vitare: cum non velit hoc ab hominibus ¹ impleri. bus bona facere et mala vitare: cum non velit hoc ab hominibus ¹ impleri.

Ex prædictis liquet, quod voluntas Dei quæ ipse est, semper invicta Ex prædictis liquet, quod voluntas Dei quæ ipse est, semper invicta est, nec in aliquo cassatur, sed per omnia impletur. Consilium vero ejus est, nec in aliquo cassatur, sed per omnia impletur. Consilium vero ejus et præceptio sive prohibitio non ab omnibus implentur quibus proposita et præceptio sive prohibitio non ab omnibus implentur quibus proposita et data sunt. Neque ideo præcepit omnibus bona, vel prohibuit mala, vel et data sunt. Neque ideo præcepit omnibus bona, vel prohibuit mala, vel consuluit optima, quod vellet ab omnibus bona quæ præcepit fieri, vel consuluit optima, quod vellet ab omnibus bona quæ præcepit fieri, vel mala quæ prohibuit vitari. Si enim vellet, utique et fierent, quia in nullo mala quæ prohibuit vitari. Si enim vellet, utique et fierent, quia in nullo potest ab homine superari vel impediri ejus voluntas, sed ut justitiam suam potest ab homine superari vel impediri ejus voluntas, sed ut justitiam suam hominibus ostenderet, et mali essent inexcusabiles. Denique ut boni ex hominibus ostenderet, et mali essent inexcusabiles. Denique ut boni ex obedientia gloriam, mali ex inobedientia pœnam sortirentur, sicut utrisque obedientia gloriam, mali ex inobedientia pœnam sortirentur, sicut utrisque ab æterno præparavit. Ea ergo quæ omnibus præcepit vel prohibuit, à qui- ab æterno præparavit. Ea ergo quæ omnibus præcepit vel prohibuit, à qui-

Elit Joan. Alleaume, quæ. Elit Joan. Alleaume, quæ.

2 S. AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 102. 2 S. AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 102.

3 Edit J. Alleaume, sive. 3 Edit J. Alleaume, sive.

4 Edit. Joan. Alleaume, omnibus. 4 Edit. Joan. Alleaume, omnibus.

468 468

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

busdam voluit fieri vel vitari, sed non ab omnibus, et quædam personaliter busdam voluit fieri vel vitari, sed non ab omnibus, et quædam personaliter præcepit, et in veteri, et in nova lege: quæ ab eis quibus præcepit, fieri præcepit, et in veteri, et in nova lege: quæ ab eis quibus præcepit, fieri noluit: ut Abrahæ de immolatione Filii 1: et in Evangelio quibusdam cu- noluit: ut Abrahæ de immolatione Filii 1: et in Evangelio quibusdam cu- ratis quibus præcepit ne cui dicerent *. ratis quibus præcepit ne cui dicerent *.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quare nihil potest fieri contra permis- Quare nihil potest fieri contra permis- sionem, et tamen aliquid fit contra sionem, et tamen aliquid fit contra præceptum et consilium et prohibitio- præceptum et consilium et prohibitio-

nem ? nem ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in secunda parte, ibi, B, circa initium : secunda parte, ibi, B, circa initium : « Ipsius namque permissione omnia fiunt « Ipsius namque permissione omnia fiunt mala, etc. » mala, etc. »

Dubium enim est quare nihil potest Dubium enim est quare nihil potest fieri contra permissionem: et aliquid fit fieri contra permissionem: et aliquid fit contra præceptum, et consilium, et pro- contra præceptum, et consilium, et pro- hibitionem. hibitionem.

1. Permissio enim cum sit respectu 1. Permissio enim cum sit respectu mali, plus distat a voluntate beneplaciti, mali, plus distat a voluntate beneplaciti, quam præceptum vel consilium, quod est quam præceptum vel consilium, quod est respectu boni: ergo minus debet fieri respectu boni: ergo minus debet fieri contra præceptum, quam contra permis- contra præceptum, quam contra permis- sionem. sionem.

37: 37:

2. Item, Super illud Psalmi civ, 2. Item, Super illud Psalmi civ, Eduxit eos cum argento et auro, dicit Eduxit eos cum argento et auro, dicit Glossa quod idem est aliquando præcep- Glossa quod idem est aliquando præcep- tum et permissum : ergo si fit aliquid tum et permissum : ergo si fit aliquid contra præceptum, potest etiam aliquid contra præceptum, potest etiam aliquid fieri contra permissionem. fieri contra permissionem.

3. Item, Secundum Glossam illam vi- 3. Item, Secundum Glossam illam vi- dentur esse unum signum præceptum, et dentur esse unum signum præceptum, et permissio ergo non sunt quinque, sicut permissio ergo non sunt quinque, sicut supra dictum est. supra dictum est.

Solutio Solutio Ad 1. Ad 1.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod nihil fit contra permissionem, ut supra nihil fit contra permissionem, ut supra diximus quia illa conjuncta est operi diximus quia illa conjuncta est operi sicut operatio: unde hoc non est, quia sicut operatio: unde hoc non est, quia est respectu mali, sed ratione existentiæ est respectu mali, sed ratione existentiæ operis et ideo non oportet, quod sic sit operis et ideo non oportet, quod sic sit in præcepto vel consilio respectu cujus in præcepto vel consilio respectu cujus adhuc est libertas faciendi vel non fa- adhuc est libertas faciendi vel non fa- ciendi. Unde objectio illa ponit non cau- ciendi. Unde objectio illa ponit non cau- sam pro causa: quia non est causa, quod sam pro causa: quia non est causa, quod contra eam non possit fieri vicinitas ad contra eam non possit fieri vicinitas ad voluntatem beneplaciti vel distantia. voluntatem beneplaciti vel distantia. AD ALIUD dicendum, quod idem se- Ad 2 et 3. AD ALIUD dicendum, quod idem se- Ad 2 et 3. cundum idem et respectu ejusdem non cundum idem et respectu ejusdem non potest esse præceptum et permissum, potest esse præceptum et permissum, sed respectu diversorum, scilicet ut per- sed respectu diversorum, scilicet ut per- missum respectu eorum qui ex avaritia missum respectu eorum qui ex avaritia asportaverunt et præceptum respectu asportaverunt et præceptum respectu eorum qui ex obedientia. Et per hoc eorum qui ex obedientia. Et per hoc patet etiam responsio ad sequens. patet etiam responsio ad sequens.

Notandum tamen, quod permissio di- Notandum tamen, quod permissio di- citur quatuor modis, scilicet respectu citur quatuor modis, scilicet respectu minoris boni: et hæc proprie vocatur minoris boni: et hæc proprie vocatur concessio, sicut I ad Corinth VII, 25 : concessio, sicut I ad Corinth VII, 25 : De virginibus præceptum Domini non De virginibus præceptum Domini non habeo, etc., super illud, Quod si non se habeo, etc., super illud, Quod si non se continent, nubant 3 ; et super illud, Cui continent, nubant 3 ; et super illud, Cui vult nubat, tantum in Domino: dicit vult nubat, tantum in Domino: dicit Glossa quod permittit virginibus nubere, Glossa quod permittit virginibus nubere, id est, concedit. Dicitur etiam Deus per- id est, concedit. Dicitur etiam Deus per- mittere quod non prohibetur, et est mittere quod non prohibetur, et est respectu mali venialis, ut super illud, respectu mali venialis, ut super illud, Irascimini, et nolite peccare 5, dicit Glos- Irascimini, et nolite peccare 5, dicit Glos- sa quod permittit quod est necessitatis. sa quod permittit quod est necessitatis. Dicitur etiam permitti quod non puni- Dicitur etiam permitti quod non puni-

1 Genes. XXII, 12 1 Genes. XXII, 12

2 Marc. 1, 44: Et dicit ei Jesus: Vide nemini 2 Marc. 1, 44: Et dicit ei Jesus: Vide nemini dixeris, etc., et sæpius alibi. dixeris, etc., et sæpius alibi.

3 I ad Corinth. VII, 9. 3 I ad Corinth. VII, 9.

* Ibidem, VII, 39. * Ibidem, VII, 39.

* Psal. IV, 5. * Psal. IV, 5.

IN I SENTENT. DIST. XLVII, C, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XLVII, C, ART. 3.

tur temporali poena, licet puniatur ætér- tur temporali poena, licet puniatur ætér- na, ut Matth. xix, 8, permittitur libellus na, ut Matth. xix, 8, permittitur libellus repudii dari uxoribus ad duritiam cordis repudii dari uxoribus ad duritiam cordis eorum, ut dicit Dominus 1. Quarto, dici- eorum, ut dicit Dominus 1. Quarto, dici-

469 469

tur permitti quod non impeditur, et ta- tur permitti quod non impeditur, et ta- men cohibetur cum sit malum. et hoc men cohibetur cum sit malum. et hoc tantummodo est permissio signum vo- tantummodo est permissio signum vo- luntatis divinæ. luntatis divinæ.

1 Matth. xix, 8: Ait illis Jesus : Quoniam 1 Matth. xix, 8: Ait illis Jesus : Quoniam Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis

dimittere dimittere fuit sic. fuit sic.

uxores vestras ab initio autem non uxores vestras ab initio autem non

470 470

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XLVIII. DISTINCTIO XLVIII.

Qualiter voluntas nostra divinæ conformetur ? Qualiter voluntas nostra divinæ conformetur ?

A. Quod aliquando homo bona voluntate aliud vult quam Deus: et aliquando A. Quod aliquando homo bona voluntate aliud vult quam Deus: et aliquando mala, id quod Deus bona voluntate vult. mala, id quod Deus bona voluntate vult.

Sciendum quoque est, quod aliquando mala est voluntas hominis idem Sciendum quoque est, quod aliquando mala est voluntas hominis idem volentis quod Deus vult fieri, et aliquando bona est voluntas hominis aliud volentis quod Deus vult fieri, et aliquando bona est voluntas hominis aliud volentis quam Deus. Ut enim bona sit hominis voluntas, oportet attendere volentis quam Deus. Ut enim bona sit hominis voluntas, oportet attendere quid congruit 'ei velle, et quo fine. Tantum enim interest inter voluntatem quid congruit 'ei velle, et quo fine. Tantum enim interest inter voluntatem Dei et voluntatem hominis, ut in quibusdam aliud congruat Deo velle, aliud Dei et voluntatem hominis, ut in quibusdam aliud congruat Deo velle, aliud homini. Unde Augustinus in Enchiridion : Aliquando bona voluntate homo homini. Unde Augustinus in Enchiridion : Aliquando bona voluntate homo vult aliquid quod Deus non vult: bona multo amplius, multoque certius vo- vult aliquid quod Deus non vult: bona multo amplius, multoque certius vo- luntate. Nam illius mala voluntas esse numquam potest: tamquam si bonus luntate. Nam illius mala voluntas esse numquam potest: tamquam si bonus filius patrem velit vivere, quem Deus bona voluntate vult mori. Et rursus filius patrem velit vivere, quem Deus bona voluntate vult mori. Et rursus fieri potest, ut hoc velit homo voluntate mala quod Deus vult bona: velut fieri potest, ut hoc velit homo voluntate mala quod Deus vult bona: velut si malus filius velit mori patrem, velit etiam hoc Deus. Nempe ille vult si malus filius velit mori patrem, velit etiam hoc Deus. Nempe ille vult quod non vult Deus: iste vero id vult quod vult et Deus: et tamen bonæ quod non vult Deus: iste vero id vult quod vult et Deus: et tamen bonæ Dei voluntati pietas illius potius consonat, quamvis aliud volentis, quam Dei voluntati pietas illius potius consonat, quamvis aliud volentis, quam hujus idem volentis impietas. Multum enim interest quid velle homini, hujus idem volentis impietas. Multum enim interest quid velle homini, quid velle Deo congruat: et ad quem finem suam quisque referat volunta- quid velle Deo congruat: et ad quem finem suam quisque referat volunta- tem, ut approbetur vel improbetur. Potest enim velle bonum quod non tem, ut approbetur vel improbetur. Potest enim velle bonum quod non congruat ei velle: et potest velle bonum quod congruit, sed non refert ad congruat ei velle: et potest velle bonum quod congruit, sed non refert ad finem rectum, et ideo non est bona voluntas. finem rectum, et ideo non est bona voluntas.

Edit. Joan. Alleaume, congruat. Edit. Joan. Alleaume, congruat.

2 S. AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 101. 2 S. AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 101.

IN I SENTENT. DIST. XLVIII, B, C. IN I SENTENT. DIST. XLVIII, B, C.

471 471

B. Quod bona Dei voluntas mala hominum voluntate impletur: ut in passione B. Quod bona Dei voluntas mala hominum voluntate impletur: ut in passione Christi contigit, ubi quiddam factum est quod Deus bona et Judæi mala volun- Christi contigit, ubi quiddam factum est quod Deus bona et Judæi mala volun- tate voluerunt, voluerunt tamen et aliquid quod Deus non voluit. tate voluerunt, voluerunt tamen et aliquid quod Deus non voluit.

Illud quoque non est prætermittendum, quod aliquando Dei voluntas Illud quoque non est prætermittendum, quod aliquando Dei voluntas bona per malam hominis voluntatem impletur: ut in crucifixione Christi bona per malam hominis voluntatem impletur: ut in crucifixione Christi factum est, quem Deus bona voluntate mori voluit, Judæi vero impia vo- factum est, quem Deus bona voluntate mori voluit, Judæi vero impia vo- luntate eum crucifixerunt. Et volebant Judæi mala voluntate quiddam quod luntate eum crucifixerunt. Et volebant Judæi mala voluntate quiddam quod Deus bona voluntate volebat, scilicet ut Christus pateretur, et moreretur : Deus bona voluntate volebat, scilicet ut Christus pateretur, et moreretur : sed volebant et aliquid aliud quod Deus nolebat, scilicet occidere Christum: sed volebant et aliquid aliud quod Deus nolebat, scilicet occidere Christum: quod fuit mala actio et peccatum. Actum quippe Judæorum non voluit Deus, quod fuit mala actio et peccatum. Actum quippe Judæorum non voluit Deus, passionem vero Christi voluit: sicut et in ipso Psalmo Christus ad Patrem passionem vero Christi voluit: sicut et in ipso Psalmo Christus ad Patrem ait: Tu cognovisti sessionem meam ³, id est, voluisti et approbasti passio- ait: Tu cognovisti sessionem meam ³, id est, voluisti et approbasti passio- nem meam, tibi enim placuit. Voluit itaque tota Trinitas ut Christus patere- nem meam, tibi enim placuit. Voluit itaque tota Trinitas ut Christus patere- tur, nec tamen voluit ut Judæi occiderent: quia voluit pœnam Christi, sed tur, nec tamen voluit ut Judæi occiderent: quia voluit pœnam Christi, sed non voluit culpam Judæorum: nec tamen noluit: si enim noluisset, nec non voluit culpam Judæorum: nec tamen noluit: si enim noluisset, nec fuisset. fuisset.

C. Oppositio. C. Oppositio.

Sed ad hoc opponitur sic: Si voluit Deus ut Christus pateretur, voluit Sed ad hoc opponitur sic: Si voluit Deus ut Christus pateretur, voluit utique ut pateretur a Judæis, vel non. Si voluit ut non pateretur a Judæis, utique ut pateretur a Judæis, vel non. Si voluit ut non pateretur a Judæis, cum passus sit, factum est itaque quod voluit Deus non fieri. Si autem vo- cum passus sit, factum est itaque quod voluit Deus non fieri. Si autem vo- luit eum pati a Judæis : ergo voluit eum occidi a Judæis voluit itaque ut luit eum pati a Judæis : ergo voluit eum occidi a Judæis voluit itaque ut Judæi occiderent eum. Ad quod respondentes dicimus, simpliciter conce- Judæi occiderent eum. Ad quod respondentes dicimus, simpliciter conce- dendum esse, quod Deus voluit Christum pati et mori: quia ejus passio bo- dendum esse, quod Deus voluit Christum pati et mori: quia ejus passio bo- num fuit, et causa nostræ salutis. Cum autem dicitur, volebat eum pati num fuit, et causa nostræ salutis. Cum autem dicitur, volebat eum pati vel occidi a Judæis hic distinguendum est. Si enim intelligitur sic, volebat vel occidi a Judæis hic distinguendum est. Si enim intelligitur sic, volebat eum sustinere passionem sive crucifixionem a Judæis illatam, verus est eum sustinere passionem sive crucifixionem a Judæis illatam, verus est

1 Psal. CXXXVII, 2. 1 Psal. CXXXVII, 2.

: :

472 472

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sensus. Si vero intelligitur sic, volebat ut Judæi occiderent eum, falsum sensus. Si vero intelligitur sic, volebat ut Judæi occiderent eum, falsum est. Non enim volebat Deus actionem Judæorum quæ mala erat: sed vole- est. Non enim volebat Deus actionem Judæorum quæ mala erat: sed vole- bat passionem bonam: et hæc voluntas per malas Judæorum voluntates bat passionem bonam: et hæc voluntas per malas Judæorum voluntates impleta est. Unde Augustinus in Enchiridion : Deus quasdam volunta- impleta est. Unde Augustinus in Enchiridion : Deus quasdam volunta- tes suas utique bonas implet per malorum hominum voluntates malas: si- tes suas utique bonas implet per malorum hominum voluntates malas: si- cut per malevolos Judæos bona voluntate Patris Christus pro nobis occisus cut per malevolos Judæos bona voluntate Patris Christus pro nobis occisus est: quod tantum bonum fuit, ut Apostolus Petrus quando id fieri nolebat, est: quod tantum bonum fuit, ut Apostolus Petrus quando id fieri nolebat, satanas ab ipso qui occisus est diceretur 2. Ecce manifeste habes magnum satanas ab ipso qui occisus est diceretur 2. Ecce manifeste habes magnum bonum fuisse quod Christus occisus est: et hoc bonum quia Petrus nolebat, bonum fuisse quod Christus occisus est: et hoc bonum quia Petrus nolebat, ideo redargutus est. ideo redargutus est.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Sciendum quoque est, quod aliquan- « Sciendum quoque est, quod aliquan- do mala est voluntas hominis idem vo- do mala est voluntas hominis idem vo- lentis, etc. » lentis, etc. »

In hac ultima distinctione agit de con- In hac ultima distinctione agit de con- formitate nostræ voluntatis ad volunta- formitate nostræ voluntatis ad volunta- tem divinam. tem divinam.

Et dividitur in tres partes: in quarum Et dividitur in tres partes: in quarum prima Magister tangit modum conformi- prima Magister tangit modum conformi- tatis in genere. In secunda autem mo- tatis in genere. In secunda autem mo- dum conformitatis in passione Christi, dum conformitatis in passione Christi, ibi, B, « Illud quoque non est præter ibi, B, « Illud quoque non est præter mittendum, quod aliquando voluntas mittendum, quod aliquando voluntas Dei, etc. » In tertia autem ostendit qua- Dei, etc. » In tertia autem ostendit qua- liter nos debeamus habere in passionibus liter nos debeamus habere in passionibus Sanctorum, quas vult Deus, ibi, E, « Si Sanctorum, quas vult Deus, ibi, E, « Si vero quæritur, Utrum eodem modo sen- vero quæritur, Utrum eodem modo sen- tiendum sit de passionibus et martyriis tiendum sit de passionibus et martyriis

Sanctorum? Sanctorum?

1 S. AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 101. 1 S. AUGUSTINUS, in Enchiridion, cap. 101.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An possibile sit nos conformare volun- An possibile sit nos conformare volun- tatem nostram voluntati divinæ ? tatem nostram voluntati divinæ ?

Incidunt autem hic primo quinque Incidunt autem hic primo quinque dubia quorum primum est, Utrum pos- dubia quorum primum est, Utrum pos- sibile sit nos voluntatem nostram confor- sibile sit nos voluntatem nostram confor- mare voluntati divinæ ? mare voluntati divinæ ?

Secundum, In quo consistat illa con- Secundum, In quo consistat illa con- formitas? formitas?

Tertium autem, Si in pluribus est illa Tertium autem, Si in pluribus est illa conformitas, utrum una aliam quando- conformitas, utrum una aliam quando- que excludat, vel omnes possunt esse que excludat, vel omnes possunt esse

simul? simul?

Quartum autem, Utrum tenentur om- Quartum autem, Utrum tenentur om- nes ad conformitatem, vel non? nes ad conformitatem, vel non?

Quintum vero et ultimum, Utrum te- Quintum vero et ultimum, Utrum te- neamur conformare in volito, quod non neamur conformare in volito, quod non congruit nobis velle: sed tamen scimus congruit nobis velle: sed tamen scimus

illud Deum velle ? illud Deum velle ?

AD PRIMUM proceditur sic : AD PRIMUM proceditur sic :

1. Infinitæ distantiæ nulla est confor- 1. Infinitæ distantiæ nulla est confor- mitas voluntas Dei et voluntas hominis mitas voluntas Dei et voluntas hominis sunt infinite distantes : ergo nulla potest sunt infinite distantes : ergo nulla potest esse conformitas inter eas. esse conformitas inter eas.

2. Item, Isa. LV, 9: Sicut exaltantur 2. Item, Isa. LV, 9: Sicut exaltantur

2 Matth. xvi, 22 et 23. 2 Matth. xvi, 22 et 23.

IN I SENTENT. DIST. XLVIII, C, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XLVIII, C, ART. 2.

473 473

I contra. I contra.

olutio. olutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3, Ad 3,

cali a terra, sic exaltatæ sunt viæ meæ cali a terra, sic exaltatæ sunt viæ meæ a viis vestris, et cogitationibus vestris. a viis vestris, et cogitationibus vestris. Ergo et voluntas a voluntate: ergo non Ergo et voluntas a voluntate: ergo non est proportio vel conformitas. est proportio vel conformitas.

3. Item, Super Psal. xxxII, 1 : Exsul- 3. Item, Super Psal. xxxII, 1 : Exsul- tate, justi, in Domino: dicit Glossa: tate, justi, in Domino: dicit Glossa: Quantum distat Deus ab homine, tantum Quantum distat Deus ab homine, tantum distat Dei voluntas a voluntate hominis. distat Dei voluntas a voluntate hominis. Ex quo sequitur idem. Ex quo sequitur idem.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quicumque fecerit voluntatem Pa- 1. Quicumque fecerit voluntatem Pa- tris mei qui in cœlis est, ipse meus frater, tris mei qui in cœlis est, ipse meus frater, et soror, et mater est ¹. Ergo possumus et soror, et mater est ¹. Ergo possumus conformari in volito. conformari in volito.

2. Item, super illud Psal. xxx, 1 : 2. Item, super illud Psal. xxx, 1 : Rectos decet collaudatio: dicit Glossa: Rectos decet collaudatio: dicit Glossa: Recti sunt qui dirigunt corda sua secun- Recti sunt qui dirigunt corda sua secun- dum voluntatem Dei, quæ regula est no- dum voluntatem Dei, quæ regula est no- stræ voluntatis. stræ voluntatis.

SOLUTIO. Dicendum, quod est confor- SOLUTIO. Dicendum, quod est confor- mitas assimilationis perfectæ, vel propor- mitas assimilationis perfectæ, vel propor- tionis determinatæ : et in hac non pos- tionis determinatæ : et in hac non pos- sumus conformari. Est etiam conformitas sumus conformari. Est etiam conformitas in aliquo, quæ est conformitas imitans in aliquo, quæ est conformitas imitans perfectionem suæ voluntatis in volito et perfectionem suæ voluntatis in volito et forma volendi et fine, et in hac possu- forma volendi et fine, et in hac possu- mus ei confirmari. Et per hoc patet so- mus ei confirmari. Et per hoc patet so- lutio ad primum. lutio ad primum.

AD SECUNDUM autem dicendum, quod AD SECUNDUM autem dicendum, quod loquitur Isaias de malis, quorum corda loquitur Isaias de malis, quorum corda in terrenis habebant volita et causas vo- in terrenis habebant volita et causas vo- lendi, cum quibus Deus non concorda- lendi, cum quibus Deus non concorda- bat quia coelestia non petebant nec vo- bat quia coelestia non petebant nec vo- lebant. lebant.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est de conformitate secundum patriam : est de conformitate secundum patriam : quia in illam non possumus, nec etiam quia in illam non possumus, nec etiam in illam quæ est perfectionis, licet imitari in illam quæ est perfectionis, licet imitari possumus pro possibilitate nostra. possumus pro possibilitate nostra.

1 Matth. XII, 50. 1 Matth. XII, 50.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

In quo consistit conformitas voluntatis In quo consistit conformitas voluntatis divinæ et nostræ ? divinæ et nostræ ?

Secundo quæritur, In Secundo quæritur, In

quo quo

consistat consistat

ista conformitas voluntatum ? ista conformitas voluntatum ? Videtur autem, quod esse non possit Videtur autem, quod esse non possit in aliquo. in aliquo.

1. In creatis enim voluntatibus non est 1. In creatis enim voluntatibus non est conformitas nisi in volito, quod est ratio conformitas nisi in volito, quod est ratio voluntatis et causa et objectum : sed in voluntatis et causa et objectum : sed in divinis voluntas non causatur ex volito, divinis voluntas non causatur ex volito, sed potius e converso, sicut supra habi- sed potius e converso, sicut supra habi- tum est ergo videtur, quod numquam tum est ergo videtur, quod numquam possit esse conformitas in voluntate. possit esse conformitas in voluntate.

2. Præterea, Demus, quod sit in voli- 2. Præterea, Demus, quod sit in voli- to in Littera probatur quod hæc non est to in Littera probatur quod hæc non est conformitas meritoria de illa autem conformitas meritoria de illa autem tantum quæritur : ergo penes volitum tantum quæritur : ergo penes volitum unum non attenditur conformitas. unum non attenditur conformitas.

3. Si forte dicatur, quod est conformi- 3. Si forte dicatur, quod est conformi- tas in fine voluntatis, qui finis est voli- tas in fine voluntatis, qui finis est voli- tus a Deo ut scilicet homo velit quod tus a Deo ut scilicet homo velit quod vult, propter aliquid quod vult Deus. vult, propter aliquid quod vult Deus. Tunc si aliquis vellet furari ut pasceret Tunc si aliquis vellet furari ut pasceret pauperes, ille conformaret suam volunta- pauperes, ille conformaret suam volunta- tem voluntati divinæ : quia Deus vult tem voluntati divinæ : quia Deus vult pauperes pasci, propter quod ille vult pauperes pasci, propter quod ille vult furari : ergo videtur, quod nec in ratio- furari : ergo videtur, quod nec in ratio- ne voluntatis, ut probat prima ratio, nec ne voluntatis, ut probat prima ratio, nec in volito, nec in fine voluntatis potest es- in volito, nec in fine voluntatis potest es- se conformitas ista. se conformitas ista.

4. Si forte dicas, quod debemus ali- 4. Si forte dicas, quod debemus ali- quid velle quod scimus eum velle. Adhuc quid velle quod scimus eum velle. Adhuc est instandum: quia scio eum velle quod est instandum: quia scio eum velle quod operatur et tamen possum illud velle operatur et tamen possum illud velle demeritorie, sicut est in Littera de exem- demeritorie, sicut est in Littera de exem- plo duorum filiorum in morte patris. plo duorum filiorum in morte patris.

ULTERIUS quæritur, Cui voluntati de- ULTERIUS quæritur, Cui voluntati de- beamus nos conformare, utrum volunta- beamus nos conformare, utrum volunta- ti signi, vel voluntati beneplaciti ? ti signi, vel voluntati beneplaciti ?

Quest 1. Quest 1.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

Solutio. Solutio.

474 474

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Videtur autem, quod voluntati bene- Videtur autem, quod voluntati bene- placiti: quia placiti: quia

1. Major est conformitas ad volunta- 1. Major est conformitas ad volunta- tem quæ simpliciter est voluntas, quam tem quæ simpliciter est voluntas, quam ad illam quæ est tantum secundum quid : ad illam quæ est tantum secundum quid : voluntas autem beneplaciti simpliciter voluntas autem beneplaciti simpliciter est voluntas, signi auten: secundum quid: est voluntas, signi auten: secundum quid: ergo debet esse conformitas ad beneplaci- ergo debet esse conformitas ad beneplaci-

tum. tum.

2. Item, Quandoque est de hoc quod 2. Item, Quandoque est de hoc quod non vult Deus: ergo tunc essemus se- non vult Deus: ergo tunc essemus se- cundum quid conformes, et simpliciter cundum quid conformes, et simpliciter difformes in voluntate. difformes in voluntate.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Nemo potest velle nisi cognitum : vo- Nemo potest velle nisi cognitum : vo- luntas beneplaciti incognita est nobis : luntas beneplaciti incognita est nobis : ergo non tenemur conformari illi in vo- ergo non tenemur conformari illi in vo- luntate beneplaciti. luntate beneplaciti.

meritoria, nec meritoria est: quia con- meritoria, nec meritoria est: quia con- sistit in sola materia voluntatis, et mate- sistit in sola materia voluntatis, et mate- riale principium est ad opposita, et pot- riale principium est ad opposita, et pot- est informari quocumque modo, sive est informari quocumque modo, sive bene, sive male. Conformitas autem sim- bene, sive male. Conformitas autem sim- pliciter est secundum duos modos, scili- pliciter est secundum duos modos, scili- cet perfectione viæ, et perfectione patriæ : cet perfectione viæ, et perfectione patriæ : et perfectione viæ adhuc duobus modis, et perfectione viæ adhuc duobus modis, scilicet sufficientiæ, et copiæ. Perfectio scilicet sufficientiæ, et copiæ. Perfectio sufficientiæ est in duobus, scilicet in for- sufficientiæ est in duobus, scilicet in for- ma volendi, et fine voluntatis, et non in ma volendi, et fine voluntatis, et non in materia necessario, sed quandoque sic, materia necessario, sed quandoque sic, et quandoque non. Dico autem formam et quandoque non. Dico autem formam volendi charitatem: ut ex simili charita- volendi charitatem: ut ex simili charita- te velim quidquid volo, ex qua Deus vult te velim quidquid volo, ex qua Deus vult hoc quod vult et finis voluntatis est hoc quod vult et finis voluntatis est propter quod est, ut est gloria Dei ad propter quod est, ut est gloria Dei ad quam omnis nostra voluntas refertur. quam omnis nostra voluntas refertur. Hæc duo sufficiunt etiam diversitate vo- Hæc duo sufficiunt etiam diversitate vo-

PRÆTEREA quæritur, Cui signo magis liti, ut patet in Littera de exemplo boni PRÆTEREA quæritur, Cui signo magis liti, ut patet in Littera de exemplo boni conformari debeamus? conformari debeamus?

Videtur autem, quod præcepto : quia Videtur autem, quod præcepto : quia ad præcepta obligamur: ergo cum ad ad præcepta obligamur: ergo cum ad conformitatem voluntatis etiam oblige- conformitatem voluntatis etiam oblige- mur, conformitas erit secundum præcep- mur, conformitas erit secundum præcep-

tum. tum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Prohibitio etiam obligat: ergo ad 1. Prohibitio etiam obligat: ergo ad illam tenemur conformari. illam tenemur conformari.

2. Item, Operatio dicit et ostendit be- 2. Item, Operatio dicit et ostendit be- neplacitum Dei, quia quidquid operatur, neplacitum Dei, quia quidquid operatur, de hoc est beneplacitum suum: cum er- de hoc est beneplacitum suum: cum er- go máxima conformitas sit beneplaciti, go máxima conformitas sit beneplaciti, maxime tenemur nos conformare volun- maxime tenemur nos conformare volun- tati operationis. tati operationis.

ULTERIUS quæritur propter quosdam, ULTERIUS quæritur propter quosdam, Utrum teneamur conformare nos in vo- Utrum teneamur conformare nos in vo- luntate voluntati signi quæ est permis- luntate voluntati signi quæ est permis- sio? sio?

Videtur, quod sic: quia si Deus nollet, Videtur, quod sic: quia si Deus nollet, non fieret id quod permittit : ergo debet non fieret id quod permittit : ergo debet nobis placere, ut videtur: quia aliter suæ nobis placere, ut videtur: quia aliter suæ voluntati non concordamus. voluntati non concordamus.

SOLUTIO. Dicendum, quod est confor SOLUTIO. Dicendum, quod est confor mitas secundum quid, et conformitas sim- mitas secundum quid, et conformitas sim- pliciter. Conformitas secundum quid est pliciter. Conformitas secundum quid est in volito tantum : et hæc sola nec de- in volito tantum : et hæc sola nec de-

filii. Perfectio autem patriæ est secun- filii. Perfectio autem patriæ est secun- dum quatuor modos, ut velit idem, et ex dum quatuor modos, ut velit idem, et ex eadem forma, et propter idem, et quod eadem forma, et propter idem, et quod Deus vult eum velle et primum est ut Deus vult eum velle et primum est ut materia circa quam est voluntas, secun- materia circa quam est voluntas, secun- dum ut forma, tertium ut finis, quartum dum ut forma, tertium ut finis, quartum ut motivum effectivum. ut motivum effectivum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod in AD PRIMUM ergo dicendum, quod in hoc non attenditur voluntas: quia hoc hoc non attenditur voluntas: quia hoc est proprietas divinæ voluntatis, secun- est proprietas divinæ voluntatis, secun- dum quod est causa creaturarum : et hoc dum quod est causa creaturarum : et hoc modo non comparatur ad nos. modo non comparatur ad nos.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio AD ALIUD dicendum, quod illa ratio non tangit nisi illam conformitatem, quæ non tangit nisi illam conformitatem, quæ est secundum quid, et non simpliciter. est secundum quid, et non simpliciter.

AD ALIUD dicendum, quod in hoc nul- AD ALIUD dicendum, quod in hoc nul- la est conformitas : quia Deus non vult la est conformitas : quia Deus non vult ut faciamus mala propter bona. ut faciamus mala propter bona.

AD ALIUD etiam conceditur, quod non AD ALIUD etiam conceditur, quod non est conformitas nisi secundum quid et est conformitas nisi secundum quid et imperfecta. imperfecta.

AD ID quod ulterius quæritur, dico si- AD ID quod ulterius quæritur, dico si- ne præjudicio, quod quia nescimus be- ne præjudicio, quod quia nescimus be- neplacitum Dei, sufficit si conformamur neplacitum Dei, sufficit si conformamur præcepto et operationi: si autem scire- præcepto et operationi: si autem scire- mus beneplacitum, bene concedo, quod mus beneplacitum, bene concedo, quod illi magis teneremur conformari. illi magis teneremur conformari.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

quæst. 2. quæst. 2.

quæst 3. quæst 3.

IN I SENTENT. DIST. IN I SENTENT. DIST.

AD ID quod objicitur de prohibitione, AD ID quod objicitur de prohibitione, dicendum quod illa consistit potius in dicendum quod illa consistit potius in nolente quam in volente et ideo in illa nolente quam in volente et ideo in illa non est simpliciter confirmatio. non est simpliciter confirmatio.

: :

AD ID quod objicitur de permissione, AD ID quod objicitur de permissione, dicendum quod sicut habitum est, Deus dicendum quod sicut habitum est, Deus non vult hoc quod permittit: sed ipsum non vult hoc quod permittit: sed ipsum fit præter voluntatem Dei: et ideo penes fit præter voluntatem Dei: et ideo penes illam nulla est conformitas. Et hujus qui- illam nulla est conformitas. Et hujus qui- dam propter objectionem factam contra- dam propter objectionem factam contra- rium dicunt et hoc reputo errorem. rium dicunt et hoc reputo errorem.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An si in pluribus est conformitas volun- An si in pluribus est conformitas volun- tatis divinæ et nostræ, una excludat tatis divinæ et nostræ, una excludat aliam per repugnantiam ? aliam per repugnantiam ?

Tertio quæritur, Si in pluribus est Tertio quæritur, Si in pluribus est conformitas illa, sicut jam habitum est, conformitas illa, sicut jam habitum est, utrum una aliam excludat quasi per re- utrum una aliam excludat quasi per re- pugnantiam ? pugnantiam ?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. In Glossa super verba Apostoli ad 1. In Glossa super verba Apostoli ad Roman. v, 9, distinguitur triplex velle, Roman. v, 9, distinguitur triplex velle, scilicet naturæ, gratiæ, et vitii: sed se- scilicet naturæ, gratiæ, et vitii: sed se- cundum velle vitii constat, quod nulla cundum velle vitii constat, quod nulla attenditur conformitas : natura autem attenditur conformitas : natura autem non repugnat Deo : ergo secundum eam non repugnat Deo : ergo secundum eam potest esse conformitas : et similiter gra- potest esse conformitas : et similiter gra- tia semper est conformis. Tamen vide- tia semper est conformis. Tamen vide- mus in Christo, quod una excludere vi- mus in Christo, quod una excludere vi- detur aliam, cum dixit, Non sicut ego detur aliam, cum dixit, Non sicut ego volo, sed sicut tu ¹. volo, sed sicut tu ¹.

2. Item, In nobis sunt quatuor modi 2. Item, In nobis sunt quatuor modi voluntatum, scilicet naturæ, et delibera- voluntatum, scilicet naturæ, et delibera- tiva voluntas, et gratiæ voluntas, et illa tiva voluntas, et gratiæ voluntas, et illa quæ est voluntas rationis ut est natura: quæ est voluntas rationis ut est natura: et hoc probatur in III Sententiarum, dis- et hoc probatur in III Sententiarum, dis- tinctione XVII. Constat autem, quod ratio tinctione XVII. Constat autem, quod ratio deliberativa quandoque repugnat naturæ deliberativa quandoque repugnat naturæ in volito. Ergo videtur, quod si secundum in volito. Ergo videtur, quod si secundum

1 Matth. XXVI, 39. 1 Matth. XXVI, 39.

XLVIII, C, ART. 3. XLVIII, C, ART. 3.

475 475

unam est conformitas, quod secundum unam est conformitas, quod secundum aliam non potest esse. aliam non potest esse.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. In Littera dicitur, quod multum in- 1. In Littera dicitur, quod multum in- terest quid velle homini, quid velle Deo terest quid velle homini, quid velle Deo congruat: ergo Deus vult nos velle congruat: ergo Deus vult nos velle quod congruit nobis secundum naturam: quod congruit nobis secundum naturam: hæc autem sunt naturalia, ut vitæ con- hæc autem sunt naturalia, ut vitæ con- servationem, et hujusmodi: ergo in his servationem, et hujusmodi: ergo in his tenemur nos suæ voluntati conformare: tenemur nos suæ voluntati conformare: ergo illa conformitas non excluditur a ergo illa conformitas non excluditur a voluntate rationis vel gratiæ. voluntate rationis vel gratiæ.

2. Item, Deus dupliciter operatur in 2. Item, Deus dupliciter operatur in natura, scilicet secundum cursum natu- natura, scilicet secundum cursum natu- ralem propagandi res secundum causas ralem propagandi res secundum causas seminales quas naturæ inseruit, et opera- seminales quas naturæ inseruit, et opera- tur super naturam per potentiam mira- tur super naturam per potentiam mira- culorum et unum non contrariatur al- culorum et unum non contrariatur al- teri, quia dicit Augustinus, quod non pot- teri, quia dicit Augustinus, quod non pot- est facere contra causas quas naturæ est facere contra causas quas naturæ inseruit ergo similiter cum inseruerit inseruit ergo similiter cum inseruerit nobis voluntatem naturæ, ipse non exi- nobis voluntatem naturæ, ipse non exi- git aliquam conformitatem voluntatis git aliquam conformitatem voluntatis quæ excludat illam. quæ excludat illam.

3. Item, Nos videmus, quod ipse præ- 3. Item, Nos videmus, quod ipse præ- cepit hoc quod relevemus indigentias cepit hoc quod relevemus indigentias pauperum ergo tenemur facere hoc : pauperum ergo tenemur facere hoc : ergo tenemur velle, quod non sint pau- ergo tenemur velle, quod non sint pau- peres et tamen scimus, quod ipse vult peres et tamen scimus, quod ipse vult eos esse pauperes, quia aliter non essent eos esse pauperes, quia aliter non essent pauperes ergo videtur, quod in pluri- pauperes ergo videtur, quod in pluri- bus consistat conformitas, quorum unum bus consistat conformitas, quorum unum non excludat alterum. non excludat alterum.

4. Item, Sæpe præcipit Deus unum, et 4. Item, Sæpe præcipit Deus unum, et operatur alterum : cum igitur ista sint operatur alterum : cum igitur ista sint signa quibus præcipue tenemur confor- signa quibus præcipue tenemur confor- mare voluntatem nostram, videtur quod mare voluntatem nostram, videtur quod conformitas non secundum idem consi- conformitas non secundum idem consi- stat, sed secundum diversa, quorum unum stat, sed secundum diversa, quorum unum non excludat alterum. non excludat alterum.

SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio dico, SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio dico, quod secundum diversa attenditur con- quod secundum diversa attenditur con- formitas. Sed sicut est in natura, quod formitas. Sed sicut est in natura, quod diversi motores referuntur ad idem mo- diversi motores referuntur ad idem mo- bile diversimode, sed omnes sequuntur bile diversimode, sed omnes sequuntur unum qui prædominatur: ita est in di- unum qui prædominatur: ita est in di-