Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6 et 7. Ad 6 et 7.

416 416

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

recte sed bonum secundum suas diffe- : recte sed bonum secundum suas diffe- : rentias non ita communiter respicit om- rentias non ita communiter respicit om- nes et ideo habet diversa signa propter nes et ideo habet diversa signa propter diversos status. diversos status.

AD ALIUD dicendum, quod malum est AD ALIUD dicendum, quod malum est amplioris divisionis per modum corrup- amplioris divisionis per modum corrup- tionis quia a plurium corruptionibus tionis quia a plurium corruptionibus generatur, quælibet enim circumstantia generatur, quælibet enim circumstantia corrupta inducit malum: sed bonum corrupta inducit malum: sed bonum exigit integritatem omnium simul. Sed exigit integritatem omnium simul. Sed quia ad diversitatem statuum est bonum quia ad diversitatem statuum est bonum amplioris divisionis, et penes hoc multi- amplioris divisionis, et penes hoc multi- plicantur signa, quia malum quocumque plicantur signa, quia malum quocumque modo fiat, non respicit nisi statum unum modo fiat, non respicit nisi statum unum qui fugiendus est, sed non sic bonum. qui fugiendus est, sed non sic bonum.

AD ALIUD dicendum, quod indifferens AD ALIUD dicendum, quod indifferens in quantum hujusmodi, non est de his in quantum hujusmodi, non est de his de quibus sit signum, nisi operationis : de quibus sit signum, nisi operationis : quia signa dantur secundum differentias quia signa dantur secundum differentias eorum, quæ corrumpunt vel ordinant in eorum, quæ corrumpunt vel ordinant in moribus et gratia. moribus et gratia.

AD ALIUD dicendum, quod vanum et AD ALIUD dicendum, quod vanum et otiosum reducuntur ad malum prohibi- otiosum reducuntur ad malum prohibi- tum indirecte. tum indirecte.

AD ALIUD dicendum, quod scientia in AD ALIUD dicendum, quod scientia in suo objecto non respicit rationes diver- suo objecto non respicit rationes diver- sas, quia in omnibus est una ratio veri. sas, quia in omnibus est una ratio veri. Similiter nec potentia in suo: quia non Similiter nec potentia in suo: quia non potuit nisi ens possibile: sed sic non est potuit nisi ens possibile: sed sic non est de bono respectu cujus est bonitas, quia de bono respectu cujus est bonitas, quia sunt differentiæ boni respectu diverso- sunt differentiæ boni respectu diverso- rum statuum et sunt etiam corruptiones rum statuum et sunt etiam corruptiones boni, quæ prohiberi debent ne fiant: et boni, quæ prohiberi debent ne fiant: et

si fiunt, omnino ne indecoræ sint. debent si fiunt, omnino ne indecoræ sint. debent ordinari. ordinari.

Si autem quæritur, Penes quid hæc Si autem quæritur, Penes quid hæc signa accipiantur? signa accipiantur?

Potest dici, quod ex parte signati sic Potest dici, quod ex parte signati sic accipi possunt: quia aut signum est bo- accipi possunt: quia aut signum est bo- num, aut malum. Si bonum: aut habet num, aut malum. Si bonum: aut habet signum respectu sui fieri in futuro, aut signum respectu sui fieri in futuro, aut respectu sui in præsenti. Si primo mo- respectu sui in præsenti. Si primo mo- do aut est ad quod tenentur omnes, et do aut est ad quod tenentur omnes, et tunc est consilium. Si autem est secundo tunc est consilium. Si autem est secundo modo tunc est operatio, quia omnia modo tunc est operatio, quia omnia opera nostra operatur in nobis Deus, ut opera nostra operatur in nobis Deus, ut dicitur, Isa. xxvi, 121. Si autem est re- dicitur, Isa. xxvi, 121. Si autem est re- spectu mali: aut futuri, et tunc est pro- spectu mali: aut futuri, et tunc est pro- hibitio aut præsentis, et tunc est per- hibitio aut præsentis, et tunc est per- missio. missio.

Ex parte autem rationalis creaturæ Ex parte autem rationalis creaturæ cui hæc signa data sunt, accipiuntur hoc cui hæc signa data sunt, accipiuntur hoc modo. Signum aut est respectu detesta- modo. Signum aut est respectu detesta- bilis, aut respectu appetibilis. Si respectu bilis, aut respectu appetibilis. Si respectu detestabilis: aut ne fiat, aut factı. Primo detestabilis: aut ne fiat, aut factı. Primo modo est prohibitio, secundo modo per- modo est prohibitio, secundo modo per- missio. Si respectu appetibilis aut ut missio. Si respectu appetibilis aut ut fiat, aut facti. Si ut fiat: vel secundum fiat, aut facti. Si ut fiat: vel secundum statum perfectionis, et sic est consilium: statum perfectionis, et sic est consilium: vel secundum statum communem, et vel secundum statum communem, et tunc est præceptum. Si respectu facti, tunc est præceptum. Si respectu facti, tunc est operatio. Et continentur hæc tunc est operatio. Et continentur hæc quinque in hoc versu : quinque in hoc versu :

Præcipit, et prohibet, permittit, consulit, implet. Præcipit, et prohibet, permittit, consulit, implet.

Quæst. Quæst.

H. Quare præceptio et prohibitio et consilium dicantur Dei voluntas? H. Quare præceptio et prohibitio et consilium dicantur Dei voluntas?

Ideo autem præceptio et prohibitio atque consilium cum sint tria, dici- Ideo autem præceptio et prohibitio atque consilium cum sint tria, dici- tur tamen unumquodque eorum Dei voluntas: quia ista sunt signa divinæ tur tamen unumquodque eorum Dei voluntas: quia ista sunt signa divinæ voluntatis quemadmodum et signa iræ dicuntur ira, et dilectionis signa voluntatis quemadmodum et signa iræ dicuntur ira, et dilectionis signa dilectio appellantur et dicitur iratus Deus, et tamen non est in eo ali- dilectio appellantur et dicitur iratus Deus, et tamen non est in eo ali-

1 Isa. xxvi, 12: Domine, dabis pacem nobis, omnia enim opera nostra operatus es nobis. 1 Isa. xxvi, 12: Domine, dabis pacem nobis, omnia enim opera nostra operatus es nobis.

IN I SENTENT. DIST. XLV, I, ART. 12. IN I SENTENT. DIST. XLV, I, ART. 12.

417 417

qua ira, sed signa tantum quæ foris, sunt¹, quibus iratus ostenditur, ira qua ira, sed signa tantum quæ foris, sunt¹, quibus iratus ostenditur, ira ipsius nominantur. Et est figura dicendi secundum quam non est falsum ipsius nominantur. Et est figura dicendi secundum quam non est falsum quod dicitur: sed verum quod dicitur, sub tropi nubilo obumbratur. Et se- quod dicitur: sed verum quod dicitur, sub tropi nubilo obumbratur. Et se- cundum hos tropos diversæ voluntates Dei dicuntur, quia diversa sunt illa cundum hos tropos diversæ voluntates Dei dicuntur, quia diversa sunt illa quæ per tropum voluntas Dei dicuntur. quæ per tropum voluntas Dei dicuntur.

I. Ubi voluntas Dei pro præcepto et consilio accipiatur ? I. Ubi voluntas Dei pro præcepto et consilio accipiatur ?

Pro præcepto Dei atque consilio potest accipi voluntas, ut ibi, Fiat vo- Pro præcepto Dei atque consilio potest accipi voluntas, ut ibi, Fiat vo- luntas tua, sicut in cœlo el in terra². Et alibi, Quicumque fecerit volunta- luntas tua, sicut in cœlo el in terra². Et alibi, Quicumque fecerit volunta- tem Patris mei qui in cælis est, ipse meus frater, et soror, et mater est³. Et tem Patris mei qui in cælis est, ipse meus frater, et soror, et mater est³. Et contra hanc voluntatem multa fiunt. Unde Augustinus in libro de Spiritu contra hanc voluntatem multa fiunt. Unde Augustinus in libro de Spiritu et littera: Infideles, inquit, contra voluntatem Dei faciunt, cum ejus Evan- et littera: Infideles, inquit, contra voluntatem Dei faciunt, cum ejus Evan- gelio non credunt". gelio non credunt".

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An in Deo sit consilium ? An in Deo sit consilium ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, H, «Ideo autem præceptio, etc. » ibi, H, «Ideo autem præceptio, etc. » Videtur enim consilium non inesse Videtur enim consilium non inesse Deo quia Damascenus dicit, quod con- Deo quia Damascenus dicit, quod con-

1 Edit. Joan. Alleaume, fiunt. 1 Edit. Joan. Alleaume, fiunt.

2 Matth. vi, 10. 2 Matth. vi, 10.

3 Matth. XII, 50. Cf. Matth. vII, 21; ad Roman. 3 Matth. XII, 50. Cf. Matth. vII, 21; ad Roman.

silium ignorantis est Deus autem nihil silium ignorantis est Deus autem nihil ignorat. ignorat.

SOLUTIO. Ad quod dicendum, quod SOLUTIO. Ad quod dicendum, quod consulo dicitur a consilium do, et consi- consulo dicitur a consilium do, et consi-

lium quæro. Primo modo significat lium quæro. Primo modo significat abundantiam consilii, et sic cadit in abundantiam consilii, et sic cadit in Deum et tunc consilium Dei est præde- Deum et tunc consilium Dei est præde- terminatio quorumdam meliorum bono- terminatio quorumdam meliorum bono- rum, ut surgat appetitus in illa. Con- rum, ut surgat appetitus in illa. Con- silium autem secundo modo sumptum, silium autem secundo modo sumptum, ignorantis est et hoc modo non cadit in ignorantis est et hoc modo non cadit in Deum, et de hoc loquitur Damascenus. Deum, et de hoc loquitur Damascenus.

II, 13; Jacob. 1, 22. II, 13; Jacob. 1, 22.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. de Spiritu et littera, 4 S. AUGUSTINUS, Lib. de Spiritu et littera, cap. 33. cap. 33.

Solutio. Solutio.

XXVI XXVI

27 27

418 418

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

K. Quod Deus non vult ab omnibus fieri omnia quæ præcepit, vel non fieri quæ K. Quod Deus non vult ab omnibus fieri omnia quæ præcepit, vel non fieri quæ prohibet. prohibet.

Et si illa tria dicantur Dei voluntas, ideo quia signa sunt divinæ volun- Et si illa tria dicantur Dei voluntas, ideo quia signa sunt divinæ volun- tatis, non est tamen intelligendum Deum omne illud fieri velle quod cui- tatis, non est tamen intelligendum Deum omne illud fieri velle quod cui- cumque præcepit, vel non fieri quod prohibuit. Præcepit enim Abrahæ cumque præcepit, vel non fieri quod prohibuit. Præcepit enim Abrahæ immolare filium, nec tamen voluit: nec ideo præcepit ut id fieret, sed ut immolare filium, nec tamen voluit: nec ideo præcepit ut id fieret, sed ut Abrahæ probaretur fides. Et in Evangelio præcepit sanato ne cui diceret: Abrahæ probaretur fides. Et in Evangelio præcepit sanato ne cui diceret: ille autem prædicavit ubique³, intelligens Deum non ideo prohibuisse ille autem prædicavit ubique³, intelligens Deum non ideo prohibuisse quin vellet opus suum prædicari: sed ut daret formam homini laudem quin vellet opus suum prædicari: sed ut daret formam homini laudem humanam declinandi. humanam declinandi.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An Deus bene præceperit Abrahæ An Deus bene præceperit Abrahæ immolare Filium suum? immolare Filium suum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Præcepit Abrahæ immolare filium, « Præcepit Abrahæ immolare filium, nec tamen voluit, etc. » nec tamen voluit, etc. »

1. Videtur enim, quod præcipere non 1. Videtur enim, quod præcipere non debuit. debuit.

Item, Quare probavit eum ? Constat Item, Quare probavit eum ? Constat enim, quod ipse Dominus bene novit enim, quod ipse Dominus bene novit quantæ virtutis fuit Abraham: unde quantæ virtutis fuit Abraham: unde propter se non oportuit eum tentare. propter se non oportuit eum tentare.

2. Item, videtur quod Abraham non te- 2. Item, videtur quod Abraham non te- nebatur ei obedire, quia præcepit ei nebatur ei obedire, quia præcepit ei contra seipsum. Dicit enim Augustinus, contra seipsum. Dicit enim Augustinus, quod Deus contra seminales rationes quod Deus contra seminales rationes quas primæ materiæ indidit, non potest quas primæ materiæ indidit, non potest

1 Edit. J. Alleaume, hominibus. 1 Edit. J. Alleaume, hominibus.

2 Cf. Genes. XXII, 1 et seq. 2 Cf. Genes. XXII, 1 et seq.

3 Marc. 1, 44 et 45. Et dicit er (Jesus): Vide 3 Marc. 1, 44 et 45. Et dicit er (Jesus): Vide

operari, quia aliter operaretur contra operari, quia aliter operaretur contra seipsum ergo multo minus potest ope- seipsum ergo multo minus potest ope- rari contra rationes juris naturalis, quas rari contra rationes juris naturalis, quas indidit cordi humano: sed jus naturale indidit cordi humano: sed jus naturale dicit, quod innocenti filio parcendum dicit, quod innocenti filio parcendum est ergo contra hoc nihil credere de- est ergo contra hoc nihil credere de- buit, sed potius putare, quod esset An- buit, sed potius putare, quod esset An- gelus Satanæ transfiguratus in Ange- gelus Satanæ transfiguratus in Ange- lum lucis. lum lucis.

Si dicas, quod ipse dispensavit qui con- Si dicas, quod ipse dispensavit qui con- didit hoc nihil est, quia si primo bene didit hoc nihil est, quia si primo bene indidit, tunc nulla ratio dispensationis indidit, tunc nulla ratio dispensationis fuit posterius si autem male indidit, fuit posterius si autem male indidit, tunc credendo jus naturale cordi huma- tunc credendo jus naturale cordi huma- no, erravit, quod est inconveniens. no, erravit, quod est inconveniens.

Item, Augustinus vult, et etiam Phi- Item, Augustinus vult, et etiam Phi- losophus, quod quædam ita conjuncta losophus, quod quædam ita conjuncta sunt malo, quod non possunt bene fie- sunt malo, quod non possunt bene fie- ri et de illis est occidere innocentem, et ri et de illis est occidere innocentem, et præcipue filium innocentem: ergo vide- præcipue filium innocentem: ergo vide- tur, quod Abraham nullo modo credere tur, quod Abraham nullo modo credere debuit, quod hoc esset a Deo bono, et debuit, quod hoc esset a Deo bono, et sic debuit non obedire. sic debuit non obedire.

nemini dixeris..... At ille egressus cæpit prædi- nemini dixeris..... At ille egressus cæpit prædi- care et diffamare sermonem, etc. care et diffamare sermonem, etc.

Solutio Solutio

IN I SENTENT. DIST. XLV, L. IN I SENTENT. DIST. XLV, L.

Item, Deus noluit hoc, sicut patuit' ex Item, Deus noluit hoc, sicut patuit' ex post facto ergo si obedivisset, non fe- post facto ergo si obedivisset, non fe- cisset voluntatem Dei: ergo peccasset: cisset voluntatem Dei: ergo peccasset: ad quid ergo præcepit? ad quid ergo præcepit?

SOLUTIO. Quidam dicunt hic, quod SOLUTIO. Quidam dicunt hic, quod præcepit Deus filium offerri, sed non oc- præcepit Deus filium offerri, sed non oc- cidi et hoc bene potuit fieri salvo jure cidi et hoc bene potuit fieri salvo jure naturali. Sed hoc nihil est: quia legitur, naturali. Sed hoc nihil est: quia legitur, quod in manibus portavit ignem et gla- quod in manibus portavit ignem et gla- dium. Unde constat, quod occidere in- dium. Unde constat, quod occidere in- tendebat, sicut satis habetur ex textu. Et tendebat, sicut satis habetur ex textu. Et ideo dicendum hic sicut de ablatione re- ideo dicendum hic sicut de ablatione re- rum Ægyptiorum invitis dominis, et ac- rum Ægyptiorum invitis dominis, et ac- ceptione fornicariæ ab Osee secundum ceptione fornicariæ ab Osee secundum beatum Bernardum in libro de Dispen- beatum Bernardum in libro de Dispen- satione præcepti et regulæ, quod mala satione præcepti et regulæ, quod mala per potentiam Dei separabilia sunt a fini- per potentiam Dei separabilia sunt a fini- bus malis, et conjungibilia finibus bonis, bus malis, et conjungibilia finibus bonis, ut istud, scilicet quod Abraham voluit ut istud, scilicet quod Abraham voluit occidere filium ex præcepto signo futuræ occidere filium ex præcepto signo futuræ redemptionis faciendæ per Christi occisio- redemptionis faciendæ per Christi occisio- nem et immolationem, in qua totus Chri- nem et immolationem, in qua totus Chri- stus offertur, sed humana natura tantum stus offertur, sed humana natura tantum per arietem significata occiditur, et divina per arietem significata occiditur, et divina

419 419

ut Isaac liberatur : et in fornicaria Osee, ut Isaac liberatur : et in fornicaria Osee, in qua non libido intenditur, sed dimis- in qua non libido intenditur, sed dimis- sio Synagogæ, et vocatio Gentium signi- sio Synagogæ, et vocatio Gentium signi- ficatur et ablatione vasorum Ægypti in ficatur et ablatione vasorum Ægypti in figuram spoliationis scientiarum et vir- figuram spoliationis scientiarum et vir- tutum mundi in obsequium Christi tutum mundi in obsequium Christi tunc illa præcipi possunt a Deo solo, cui tunc illa præcipi possunt a Deo solo, cui talis separatio finium et conjunctio pos- talis separatio finium et conjunctio pos- sibilis est. sibilis est.

et et

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc præcipit Deus ut probatum ostenderet præcipit Deus ut probatum ostenderet eum sibi, ut amplius de se præsumeret, eum sibi, ut amplius de se præsumeret, quod bonum est humilibus, et ostende- quod bonum est humilibus, et ostende- ret aliis exemplum obediendi. ret aliis exemplum obediendi.

AD ALIUD dicendum, quod talia sunt AD ALIUD dicendum, quod talia sunt de præcepto juris naturalis, conjuncta de præcepto juris naturalis, conjuncta finibus suis sed separata ab illis, et finibus suis sed separata ab illis, et conjuncta aliis, non : et tunc nihil ope- conjuncta aliis, non : et tunc nihil ope- ratur Deus contra rationem quam indi- ratur Deus contra rationem quam indi- dit qua non sunt contra illam, sed con- dit qua non sunt contra illam, sed con- junguntur aliis offerre enim filium oc- junguntur aliis offerre enim filium oc- cisioni, ut ostendatur per occisionem fu- cisioni, ut ostendatur per occisionem fu- tura liberatio, non est contra jus natu- tura liberatio, non est contra jus natu- rale. rale.

Et Et

per hoc patet solutio ad totum. per hoc patet solutio ad totum.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

L. De permissione et operatione ubi dicantur Dei voluntas. L. De permissione et operatione ubi dicantur Dei voluntas.

Permissio quoque Dei et operatio voluntas Dei appellantur, qualiter ac- Permissio quoque Dei et operatio voluntas Dei appellantur, qualiter ac- cipit Augustinus in Enchiridion, dicens: Non fit aliquid nisi Omnipotens cipit Augustinus in Enchiridion, dicens: Non fit aliquid nisi Omnipotens fieri velit vel' sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. Nec dubitandum est fieri velit vel' sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. Nec dubitandum est Deum facere bene, etiam sinendo fieri quæcumque fiunt male: non enim Deum facere bene, etiam sinendo fieri quæcumque fiunt male: non enim hæc nisi justo judicio Dei sinit, et profecto bonum est omne quod justum hæc nisi justo judicio Dei sinit, et profecto bonum est omne quod justum est. Ecce hic manifeste habemus Dei voluntatem appellari ipsius operatio- est. Ecce hic manifeste habemus Dei voluntatem appellari ipsius operatio- nem vel permissionem, cum dicit non fieri aliquid nisi Omnipotens fieri nem vel permissionem, cum dicit non fieri aliquid nisi Omnipotens fieri velit, ubi includit et bona et mala omnia quæ fiunt. Ideoque aperte distin- velit, ubi includit et bona et mala omnia quæ fiunt. Ideoque aperte distin- guit quomodo Deum velle dixerit, ne eadem ratione intelligeretur velle guit quomodo Deum velle dixerit, ne eadem ratione intelligeretur velle

1 Edit Joan. Alleaume, sed. 1 Edit Joan. Alleaume, sed.

2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 95. 2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 95.

420 420

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bona et mala, subdens : « Vel sinendo ut fiat, » hoc quantum ad mala dicit : bona et mala, subdens : « Vel sinendo ut fiat, » hoc quantum ad mala dicit : « vel ipse faciendo, » hoc quantum ad bona. Mala enim sinit fieri, sed non « vel ipse faciendo, » hoc quantum ad bona. Mala enim sinit fieri, sed non facit bona vero ipse facit. Ideoque dixit eum velle: quia et nolens mala facit bona vero ipse facit. Ideoque dixit eum velle: quia et nolens mala sinit, et volens bona operatur: et ob hoc permisso et operatio voluntas sinit, et volens bona operatur: et ob hoc permisso et operatio voluntas Dei dicuntur. Dei dicuntur.

M. Quinque supra sunt proposita quæ dicuntur secundum tropum, et ideo distin- M. Quinque supra sunt proposita quæ dicuntur secundum tropum, et ideo distin- guat lector ubique pro quo eorum accipiatur voluntas. guat lector ubique pro quo eorum accipiatur voluntas.

1 1

2 2

Quinque ergo supra posita sunt, quæ dicuntur secundum tropum Dei Quinque ergo supra posita sunt, quæ dicuntur secundum tropum Dei voluntas: quia signa sunt divinæ voluntatis, quæ una est et immutabilis, voluntas: quia signa sunt divinæ voluntatis, quæ una est et immutabilis, scilicet Dei beneplacitum. Ideoque diligenter distinguat lector ubi de volun- scilicet Dei beneplacitum. Ideoque diligenter distinguat lector ubi de volun- tate Dei Scriptura commemorat, juxta quem modum accipi oporteat, scili- tate Dei Scriptura commemorat, juxta quem modum accipi oporteat, scili- cet pro beneplacito Dei, an pro aliquo signorum ejus. Magna enim est. ad- cet pro beneplacito Dei, an pro aliquo signorum ejus. Magna enim est. ad- hibenda discretio in cognitione divinæ voluntatis : quia et beneplacitum hibenda discretio in cognitione divinæ voluntatis : quia et beneplacitum Dei est voluntas ejus et signum beneplaciti ejus dicitur voluntas ejus. Dei est voluntas ejus et signum beneplaciti ejus dicitur voluntas ejus. Sed beneplacitum ejus æternum est, signum vero beneplaciti ejus non : et Sed beneplacitum ejus æternum est, signum vero beneplaciti ejus non : et consonat rerum effectibus beneplacitum ipsius, et ipsi effectus rerum ab consonat rerum effectibus beneplacitum ipsius, et ipsi effectus rerum ab alio non discordant. Fit enim omne quod beneplacito vult fieri: et omne alio non discordant. Fit enim omne quod beneplacito vult fieri: et omne quod non vult fieri, nequaquam fit. Non ita autem est de signis: quia præ- quod non vult fieri, nequaquam fit. Non ita autem est de signis: quia præ- cepit Deus multis ea quæ non faciunt, et prohibet quæ non cavent, et consu- cepit Deus multis ea quæ non faciunt, et prohibet quæ non cavent, et consu- lit quæ non implent. lit quæ non implent.

Expositio Textus Expositio Textus

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, L. «Vel sinendo ut fiant, vel ipse facien- L. «Vel sinendo ut fiant, vel ipse facien-

Edit. J. Alleaume, accipitur. Edit. J. Alleaume, accipitur.

do. » Ex hoc enim videtur, quod non do. » Ex hoc enim videtur, quod non sint nisi hæc duo signa: quia, ut hic di- sint nisi hæc duo signa: quia, ut hic di- cit, hæc complectuntur omnia quæ fiunt. cit, hæc complectuntur omnia quæ fiunt.

Et dicendum ad hoc, quod bene sequi- Et dicendum ad hoc, quod bene sequi- tur, si signum daretur tantum respectu tur, si signum daretur tantum respectu præsentis facti, sed datur etiam respectu præsentis facti, sed datur etiam respectu futuri et tunc locum habent etiam alia futuri et tunc locum habent etiam alia

tria. tria.

2 Ibidem, utrum. 2 Ibidem, utrum.

IN I SENTENT. DIST. XLVI, A. IN I SENTENT. DIST. XLVI, A.

421 421

DISTINCTIO XLVI. DISTINCTIO XLVI.

De impletione voluntatis Dei qualiter impleatur. De impletione voluntatis Dei qualiter impleatur.

A. Illi sententiæ qua dictum est, Dei voluntatem non posse cassari, quæ ipse est, A. Illi sententiæ qua dictum est, Dei voluntatem non posse cassari, quæ ipse est, quædam videntur obviare. quædam videntur obviare.

Hic oritur quæstio. Dictum est enim in superioribus, et auctoritatibus Hic oritur quæstio. Dictum est enim in superioribus, et auctoritatibus communitum, quod voluntas Dei quæ ipse est, quæ beneplacitum ejus communitum, quod voluntas Dei quæ ipse est, quæ beneplacitum ejus vocatur, cassari non potest: quia illa voluntate fecit quæcumque voluit in vocatur, cassari non potest: quia illa voluntate fecit quæcumque voluit in cœlo et in terra': cui teste Apostolo nihil resistit . Quæritur ergo, Quo- cœlo et in terra': cui teste Apostolo nihil resistit . Quæritur ergo, Quo- modo accipiendum sit quod Apostolus de Domino ait, Qui omnes homines modo accipiendum sit quod Apostolus de Domino ait, Qui omnes homines vult salvos fieri³ ? Cum enim non omnes salvi fiant, sed plures damnentur, vult salvos fieri³ ? Cum enim non omnes salvi fiant, sed plures damnentur, videtur utique non fieri quod Deus vult fieri, humana scilicet voluntate im- videtur utique non fieri quod Deus vult fieri, humana scilicet voluntate im- pediente voluntatem Dei. Dominus quoque in Evangelio impiam civitatem pediente voluntatem Dei. Dominus quoque in Evangelio impiam civitatem compellans Quoties, inquit, volui congregare filios tuos, quemadmodum compellans Quoties, inquit, volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti ! Ita etiam hæc dicun- gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti ! Ita etiam hæc dicun- tur tamquam Dei voluntas superata sit hominum voluntate et infirmissi- tur tamquam Dei voluntas superata sit hominum voluntate et infirmissi- mis nolendo impedientibus non potuerit facere potentissimus quod volebat. mis nolendo impedientibus non potuerit facere potentissimus quod volebat. Ubi est ergo illa omnipotentia, qua in coelo et in terra, secundum Prophe- Ubi est ergo illa omnipotentia, qua in coelo et in terra, secundum Prophe- tam, omnia quæcumque voluit fecit 5 ? et quomodo voluntati ejus secun- tam, omnia quæcumque voluit fecit 5 ? et quomodo voluntati ejus secun- dum Apostolum nihil resistit 6, si colligere filios Jerusalem voluit, et non dum Apostolum nihil resistit 6, si colligere filios Jerusalem voluit, et non fecit? Hæc enim prædictis plurimum obviare videntur. fecit? Hæc enim prædictis plurimum obviare videntur.

1 Psal CXIII, 3: Deus noster in cælo, omnia quæcumque voluit fecit. Item, Psal. cxxxiv, 6: Omnia 1 Psal CXIII, 3: Deus noster in cælo, omnia quæcumque voluit fecit. Item, Psal. cxxxiv, 6: Omnia quæcumque voluit Dominus fecit, in cælo, in terra, in mari et in omnibus abyssis. quæcumque voluit Dominus fecit, in cælo, in terra, in mari et in omnibus abyssis.

2 Ad Roman. ix, 19: Voluntati ejus quis resistit? 2 Ad Roman. ix, 19: Voluntati ejus quis resistit?

3 I ad Timoth 11, 4. 3 I ad Timoth 11, 4.

4 Matth. XXIII, 37. 4 Matth. XXIII, 37.

* Psal. cx, 3 et cxxxiv, 6. * Psal. cx, 3 et cxxxiv, 6.

6 Ad Roman. IX, 19. 6 Ad Roman. IX, 19.

422 422

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

B. Solutio quomodo intelligendum sit illud, Volui congregare, et noluisti? B. Solutio quomodo intelligendum sit illud, Volui congregare, et noluisti?

Sed audiamus solutionem ac primum quomodo accipiendum sit illud Sed audiamus solutionem ac primum quomodo accipiendum sit illud quod Dominus ait, videamus. Non enim ex eo sensu illud dictum est, ut quod Dominus ait, videamus. Non enim ex eo sensu illud dictum est, ut ait Augustinus in Enchiridion, prædictam quæstionem solvens, quasi Do- ait Augustinus in Enchiridion, prædictam quæstionem solvens, quasi Do- minus voluerit congregare filios Jerusalem, et non sit factum quod voluit, minus voluerit congregare filios Jerusalem, et non sit factum quod voluit, quia ipsa noluerit: sed potius ipsa quidem filios suos ab ipso colligi noluit, quia ipsa noluerit: sed potius ipsa quidem filios suos ab ipso colligi noluit, qua tamen nolente filios ejus collegit ipse omnes quos voluit: quia in cœlo qua tamen nolente filios ejus collegit ipse omnes quos voluit: quia in cœlo et in terra non quædam voluit et fecit, quædam vero voluit et non fecit, sed et in terra non quædam voluit et fecit, quædam vero voluit et non fecit, sed omnia quæcumque voluit fecit: ut sit sensus: Quoties volui congregare omnia quæcumque voluit fecit: ut sit sensus: Quoties volui congregare filios tuos,... et noluisti, id est, quotquot congregavi mea voluntate semper filios tuos,... et noluisti, id est, quotquot congregavi mea voluntate semper efficaci, te nolente feci 1. Ecce in evidenti positum est, quod illa Domini efficaci, te nolente feci 1. Ecce in evidenti positum est, quod illa Domini verba superioribus non repugnant. verba superioribus non repugnant.

C. Quomodo intelligendum sit illud, Qui vult omnes homines salvos fieri. C. Quomodo intelligendum sit illud, Qui vult omnes homines salvos fieri.

Nunc videre restat, quomodo etiam præmissa verba Apostoli prædictis Nunc videre restat, quomodo etiam præmissa verba Apostoli prædictis non contradicant: qui de Deo loquens ait, Vult omnes homines salvos fieri. non contradicant: qui de Deo loquens ait, Vult omnes homines salvos fieri. Quorum occasione verborum multi a veritate deviaverunt, dicentes Deum Quorum occasione verborum multi a veritate deviaverunt, dicentes Deum multa velle fieri, quæ non fiunt. Sed non est intelligendum ea ratione illud multa velle fieri, quæ non fiunt. Sed non est intelligendum ea ratione illud esse dictum, quasi Deus velit aliquos salvari et non salventur. Quis enim esse dictum, quasi Deus velit aliquos salvari et non salventur. Quis enim tam impie desipiat, ut dicat Deum malas hominum voluntates quas volue- tam impie desipiat, ut dicat Deum malas hominum voluntates quas volue- rit, et quando voluerit, et ubi voluerit, in bonum non posse convertere ? rit, et quando voluerit, et ubi voluerit, in bonum non posse convertere ? Non est utique verum quod in Psalmo dicitur: Quæcumque voluit fecit 2, Non est utique verum quod in Psalmo dicitur: Quæcumque voluit fecit 2, si aliqua voluit et non fecit: et quod est indignius, ideo non fecit, quoniam si aliqua voluit et non fecit: et quod est indignius, ideo non fecit, quoniam ne fieret quod volebat Omnipotens, voluntas hominis impedivit. Ideoque ne fieret quod volebat Omnipotens, voluntas hominis impedivit. Ideoque cum audimus, et in sacris litteris legimus, quod velit omnes homines sal- cum audimus, et in sacris litteris legimus, quod velit omnes homines sal- vos fieri, non tamen ideo debemus omnipotentissimæ Dei voluntati aliquid vos fieri, non tamen ideo debemus omnipotentissimæ Dei voluntati aliquid

1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 97. 1 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 97.

2 Psal. CXII, 3 et cxxxiv, 6. 2 Psal. CXII, 3 et cxxxiv, 6.

IN I SENTENT. DIST. XLVI, C, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XLVI, C, ART. 1.

423 423

derogare, sed ita intelligere quod scriptum est, Vult omnes homines sal- derogare, sed ita intelligere quod scriptum est, Vult omnes homines sal- vos fieri: tamquam diceretur, nullum hominem fieri salvum nisi quem vos fieri: tamquam diceretur, nullum hominem fieri salvum nisi quem salvum fieri ipse voluerit: non quod nullus sit hominum nisi quem sal- salvum fieri ipse voluerit: non quod nullus sit hominum nisi quem sal- vum fieri velit, sed quod nullus fiat salvus nisi quem velit salvari : et ideo vum fieri velit, sed quod nullus fiat salvus nisi quem velit salvari : et ideo rogandus est ut velit, quod necesse est fieri si voluerit. Non est enim cre- rogandus est ut velit, quod necesse est fieri si voluerit. Non est enim cre- dendus Omnipotens aliquid voluisse fieri quod factum non sit. Sic etiam dendus Omnipotens aliquid voluisse fieri quod factum non sit. Sic etiam intelligitur illud, Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum': intelligitur illud, Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum': non quia nullus hominum est qui non illuminetur, sed quia nisi ab ipso non quia nullus hominum est qui non illuminetur, sed quia nisi ab ipso nullus illuminatur. Potest et alio modo illud intelligi, dum tamen credere nullus illuminatur. Potest et alio modo illud intelligi, dum tamen credere non cogamur Omnipotentem aliquid fieri voluisse, factumque non esse: non cogamur Omnipotentem aliquid fieri voluisse, factumque non esse: qui sine ullis ambiguitatibus sicut 2 in cælo et in terra, sicut Veritas qui sine ullis ambiguitatibus sicut 2 in cælo et in terra, sicut Veritas cantat, omnia quæcumque voluit fecit, profecto facere non voluit quæcum- cantat, omnia quæcumque voluit fecit, profecto facere non voluit quæcum- que non fecit. Ex his aperte ostenditur, quod Deus ea voluntate quæ ipse que non fecit. Ex his aperte ostenditur, quod Deus ea voluntate quæ ipse est, non vult aliquid fieri quod non fiat, neque non fieri quod fiat. est, non vult aliquid fieri quod non fiat, neque non fieri quod fiat.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic oritur quæstio. Dictum est « Hic oritur quæstio. Dictum est enim, etc. » enim, etc. »

Hic movet Magister dubitabilia circa Hic movet Magister dubitabilia circa determinata in præcedenti distinctione. determinata in præcedenti distinctione. Et dividitur in duas partes. In prima ob- Et dividitur in duas partes. In prima ob- jicit de voluntate beneplaciti, probando jicit de voluntate beneplaciti, probando quod aliquando non habet effectum. In quod aliquando non habet effectum. In secunda inducit duas opiniones super secunda inducit duas opiniones super hoc, Si bonum est malum fieri, vel non? hoc, Si bonum est malum fieri, vel non? et hæc incipit ibi, D, « Ideoque cum et hæc incipit ibi, D, « Ideoque cum constet omnia bona quæ fiunt, etc. » constet omnia bona quæ fiunt, etc. »

In prima parte sunt tria capitula : in In prima parte sunt tria capitula : in quorum primo inducit auctoritates in quorum primo inducit auctoritates in quibus videtur esse instantia contra quibus videtur esse instantia contra prius determinata. In secundo, determi- prius determinata. In secundo, determi- nat unam auctoritatem sumptam ex nat unam auctoritatem sumptam ex Evangelio. Et in tertio determinat aliam Evangelio. Et in tertio determinat aliam inductam ab Apostolo. inductam ab Apostolo.

1 Joan i, 9. 1 Joan i, 9.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

per per

An voluntas beneplaciti in Deo ali- An voluntas beneplaciti in Deo ali- qua possit impediri? qua possit impediri?

Incidit autem hic dubium, Utrum vo- Incidit autem hic dubium, Utrum vo- luntas beneplaciti possit impediri per ea luntas beneplaciti possit impediri per ea quæ dicta sunt? quæ dicta sunt?

Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

1. Omnia quæcumque voluit fecit. 1. Omnia quæcumque voluit fecit. Item, Voluntati ejus quis resistit ? Item, Voluntati ejus quis resistit ? 2. Item, per rationem, Voluntas Dei 2. Item, per rationem, Voluntas Dei causa est voliti, ut habitum est prius : causa est voliti, ut habitum est prius : cum igitur non sit causa contingens, sed cum igitur non sit causa contingens, sed necessaria, non poterit immutari : ergo necessaria, non poterit immutari : ergo nec impediri. nec impediri.

3. Item, Præscientia quæ est respectu 3. Item, Præscientia quæ est respectu mali, non habet causalitatem ad illud, mali, non habet causalitatem ad illud, tamen necessitate consequentiæ falli non tamen necessitate consequentiæ falli non potest in eo quod præscitum est: ergo potest in eo quod præscitum est: ergo multo minus voluntas beneplaciti, quæ multo minus voluntas beneplaciti, quæ est prædeterminata causa voliti. est prædeterminata causa voliti.

2 Edit. Joan. Alleaume, sive. 2 Edit. Joan. Alleaume, sive.

Sed contra Sed contra

Solutio. Solutio.

424 424

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. SED CONTRA est hoc quod objicitur 1. SED CONTRA est hoc quod objicitur in Littera, quod vult omnem hominem in Littera, quod vult omnem hominem salvum fieri nec tamen omnis homo salvum fieri nec tamen omnis homo salvatur. salvatur.

2. Item, Voluntas de se est ad oppo- 2. Item, Voluntas de se est ad oppo- sita ergo videtur, quod non sit causa sita ergo videtur, quod non sit causa necessaria alicujus. necessaria alicujus.

SOLUTIO. Et dicendum, quod solutio- SOLUTIO. Et dicendum, quod solutio- nes Magistri super auctoritatibus indu- nes Magistri super auctoritatibus indu- ctis, revertuntur in duos modos, quo- ctis, revertuntur in duos modos, quo- rum unum est, quod cum dicitur: Quo- rum unum est, quod cum dicitur: Quo- ties volui, id est, quoties volendo con- ties volui, id est, quoties volendo con- gregavi filios tuos, id est, aliquos de gregavi filios tuos, id est, aliquos de filiis tuis, toties tua voluntas mihi non filiis tuis, toties tua voluntas mihi non consensit, sed tamen impedire non po- consensit, sed tamen impedire non po- tuit. Alia autem de Apostolo: Qui om- tuit. Alia autem de Apostolo: Qui om- nes homines vult salvos fieri, etc., id est, nes homines vult salvos fieri, etc., id est, omnes qui salvantur, salvantur sua vo- omnes qui salvantur, salvantur sua vo- luntate, et contra illam vel præter illam luntate, et contra illam vel præter illam nullus. nullus.

Alia solutio est istius secundæ aucto- Alia solutio est istius secundæ aucto- ritatis, quod sit distributio accommoda ritatis, quod sit distributio accommoda pro generibus singulorum, et non pro pro generibus singulorum, et non pro singulis generum: quia vult de omnibus singulis generum: quia vult de omnibus aliquos salvari, scilicet de circumcisione, aliquos salvari, scilicet de circumcisione, de præputio, de prælatis, de subditis, de præputio, de prælatis, de subditis, de divitibus, de pauperibus, etc. de divitibus, de pauperibus, etc.

Sed quia istæ solutiones videntur re- Sed quia istæ solutiones videntur re- linquere quod tota salus dependet a vo- linquere quod tota salus dependet a vo- luntate Dei, et nihil a voluntate nostra luntate Dei, et nihil a voluntate nostra consentiendo et cooperando, ideo magis consentiendo et cooperando, ideo magis videtur dicendum cum Joanne Damasce- videtur dicendum cum Joanne Damasce- no, quod Deus vult voluntate antece- no, quod Deus vult voluntate antece- dente, et non consequente: et utraque dente, et non consequente: et utraque est voluntas beneplaciti. Cum autem di- est voluntas beneplaciti. Cum autem di- citur voluntas antecedens, intelligitur citur voluntas antecedens, intelligitur voluntas quæ est essentia divina, con- voluntas quæ est essentia divina, con- notans effectus ordinatos ad salutem ex notans effectus ordinatos ad salutem ex parte naturæ et gratiæ: sicut est collatio parte naturæ et gratiæ: sicut est collatio naturæ rationalis quæ bonum agnosce- naturæ rationalis quæ bonum agnosce- re, et agnitum quærere posset, et quæsi- re, et agnitum quærere posset, et quæsi- tum invenire ex largitate summi boni, tum invenire ex largitate summi boni, et invento inhærere: talis autem ordo et invento inhærere: talis autem ordo salutis est in omnibus hominibus. Simi- salutis est in omnibus hominibus. Simi-

1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. II de Fide 1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. II de Fide

liter ex parte gratiæ missio Redempto- liter ex parte gratiæ missio Redempto- ris, solutio pretii pro omnibus quoad ris, solutio pretii pro omnibus quoad sufficientiam, positio legum ordinantium sufficientiam, positio legum ordinantium vitam qui enim hæc ordinavit, omnes vitam qui enim hæc ordinavit, omnes homines salvos fieri voluit et dicitur homines salvos fieri voluit et dicitur hæc antecedens, quia antecedit in his et hæc antecedens, quia antecedit in his et nostrum consensum et nostrum opus. nostrum consensum et nostrum opus.

Alia autem est consequens quæ est Alia autem est consequens quæ est voliti ordinati ad nostrum opus, ut re- voliti ordinati ad nostrum opus, ut re- tributionis voluntas sive pro bono sive tributionis voluntas sive pro bono sive pro malo : et hac non omnes vult salva- pro malo : et hac non omnes vult salva- ri, quia contrariaretur justitiæ : et ideo ri, quia contrariaretur justitiæ : et ideo dicit Damascenus, quod hæc secunda dicit Damascenus, quod hæc secunda pendet ex nostra causa. pendet ex nostra causa.

Magistri nostri temporis duobus aliis Magistri nostri temporis duobus aliis modis dicunt idem cum Damasceno. modis dicunt idem cum Damasceno. Quidam sic, quod Deus vult omnem ho- Quidam sic, quod Deus vult omnem ho- minem salvari quoad se, sed non quoad minem salvari quoad se, sed non quoad facta hominis præsentia vel futura ab facta hominis præsentia vel futura ab æterno et hoc redit in idem. Alii dicunt æterno et hoc redit in idem. Alii dicunt idem subtilioribus verbis, scilicet quod idem subtilioribus verbis, scilicet quod est voluntas duplex, scilicet absoluta est voluntas duplex, scilicet absoluta quæ simpliciter et absolute comparatur quæ simpliciter et absolute comparatur ad volitum quod per se volitum est et ad volitum quod per se volitum est et non per aliud: sicut enim tunc scientia non per aliud: sicut enim tunc scientia Dei comparatur ad verum omne, et po- Dei comparatur ad verum omne, et po- tentia ad omne ens possibile potentia tentia ad omne ens possibile potentia efficientis, ita voluntas per se erit omnis efficientis, ita voluntas per se erit omnis boni et non nisi boni: et hoc modo vult boni et non nisi boni: et hoc modo vult omnem hominem salvum fieri. Est alia omnem hominem salvum fieri. Est alia voluntas pendens ex præscientia merito- voluntas pendens ex præscientia merito- rum, non sicut ex causa, sed sicut ex rum, non sicut ex causa, sed sicut ex ratione concomitante, sicut supra dixi- ratione concomitante, sicut supra dixi- mus et hac non omnem hominem vult mus et hac non omnem hominem vult salvum fieri: et hoc etiam redit in salvum fieri: et hoc etiam redit in idem. idem.

AD ID ergo quod objicitur per ratio- AD ID ergo quod objicitur per ratio- nem, dicendum ut supra, quod voluntas nem, dicendum ut supra, quod voluntas Dei non habet necessitatem coactionis, Dei non habet necessitatem coactionis, sed immobilitatis ex ordine causæ ad sed immobilitatis ex ordine causæ ad causatum, hoc est, voluntatis ad voli- causatum, hoc est, voluntatis ad voli- tum et hoc non tollit ab ea libertatem, tum et hoc non tollit ab ea libertatem, sed potius confirmat, ut supra sæpius sed potius confirmat, ut supra sæpius expeditum est. expeditum est.

orthodoxa, cap. 29. orthodoxa, cap. 29.

Ad object 2 Ad object 2

IN I SENTENT. DIST. XLVI, D, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XLVI, D, ART. 2.

425 425

D. Utrum mala Dei voluntate fiant, an eo nolente ? D. Utrum mala Dei voluntate fiant, an eo nolente ?

Ideoque cum constet omnia bona quæ fiunt, ejus fieri voluntate, quæ si Ideoque cum constet omnia bona quæ fiunt, ejus fieri voluntate, quæ si fieri nollet, nullatenus fierent, recte quæri solet, Utrum et mala omnia fieri nollet, nullatenus fierent, recte quæri solet, Utrum et mala omnia quæ fiunt, id est, peccata, Dei fiant voluntate: an nolente eo fiant? Super quæ fiunt, id est, peccata, Dei fiant voluntate: an nolente eo fiant? Super hoc diversi varia sentientes sibi contradicere inveniuntur. Alii enim dicunt, hoc diversi varia sentientes sibi contradicere inveniuntur. Alii enim dicunt, quod Deus vult mala esse vel fieri, non tamen vult mala. Alii vero, quod quod Deus vult mala esse vel fieri, non tamen vult mala. Alii vero, quod nec vult mala esse nec fieri. In hoc tamen conveniunt et hi et illi, quod uti- nec vult mala esse nec fieri. In hoc tamen conveniunt et hi et illi, quod uti- que fatentur Deum mala non velle. Utrique vero rationibus et auctoritati- que fatentur Deum mala non velle. Utrique vero rationibus et auctoritati- bus innituntur ad muniendam suam assertionem. bus innituntur ad muniendam suam assertionem.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Ideoque cum constet omnia bona « Ideoque cum constet omnia bona quæ fiunt, etc. » quæ fiunt, etc. »

Hic incipit secunda pars, et dividitur Hic incipit secunda pars, et dividitur in duas partes. In prima Magister movet in duas partes. In prima Magister movet quæstionem, et prosequitur unam opi- quæstionem, et prosequitur unam opi- nionem ei respondentem, scilicet dicen- nionem ei respondentem, scilicet dicen- tium bonum esse mala fieri, et bonum tium bonum esse mala fieri, et bonum esse mala esse, et Deum velle mala fieri esse mala esse, et Deum velle mala fieri et mala esse, sed non velle mala. In se- et mala esse, sed non velle mala. In se- cunda vero ponit aliam opinionem cui cunda vero ponit aliam opinionem cui ipse videtur consentire, eo quod latius ipse videtur consentire, eo quod latius ipsam prosequitur et etiam salubrior ipsam prosequitur et etiam salubrior et sanior est, ibi, F, « Illi vero qui di- et sanior est, ibi, F, « Illi vero qui di- cunt, etc. » cunt, etc. »

1 IP. Summa theol. B. Alberti, Q. 80, memb. 1 IP. Summa theol. B. Alberti, Q. 80, memb.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An bonum sit mala fieri vel mala An bonum sit mala fieri vel mala esse 1 ? esse 1 ?

Incidit autem hic dubium de ipsa Incidit autem hic dubium de ipsa quæstione, Utrum bonum sit mala fieri quæstione, Utrum bonum sit mala fieri vel mala esse? vel mala esse?

Et videtur, quod sic Et videtur, quod sic

1. Per multas auctoritates quæ jacent 1. Per multas auctoritates quæ jacent in Littera. in Littera.

Item, Boetius in V de Consolatione Item, Boetius in V de Consolatione philosophiæ : « Divina vis bona est, cui philosophiæ : « Divina vis bona est, cui quæque mala sunt bona: » ergo si Deo quæque mala sunt bona: » ergo si Deo bonum est malum, simpliciter videtur bonum est malum, simpliciter videtur malum bonum esse: ergo bonum est fieri. malum bonum esse: ergo bonum est fieri.

2. Item, Augustinus in libro Confes- 2. Item, Augustinus in libro Confes- sionum «Tu, Domine, cui nihil omni- sionum «Tu, Domine, cui nihil omni- no malum est, neque universæ creaturæ no malum est, neque universæ creaturæ tuæ : quia non est aliquid extra te, quod tuæ : quia non est aliquid extra te, quod irrumpat vel corrumpat ordinem quem irrumpat vel corrumpat ordinem quem

2, art. 3. 2, art. 3.

Sed contra. Sed contra.

426 426

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

posuisti. » Ex hoc accipitur, quod fieri posuisti. » Ex hoc accipitur, quod fieri malum non est Deo malum, et non est malum non est Deo malum, et non est universæ creaturæ malum cum enim universæ creaturæ malum cum enim sit extra Deum, non potest irrumpere sit extra Deum, non potest irrumpere ordinem quem posuit Deus: et cum ille ordinem quem posuit Deus: et cum ille sit optimus, non valet quidquam de op- sit optimus, non valet quidquam de op- timo corrumpere, sed potius ornat: quia timo corrumpere, sed potius ornat: quia commendabiliora reddit bona: ergo ex commendabiliora reddit bona: ergo ex quo nihil nocet, et confert ornatum, ut quo nihil nocet, et confert ornatum, ut habetur ex his verbis, bonum est malum habetur ex his verbis, bonum est malum fieri. fieri.

: :

3. Item, Apocal. xx11, 11 : Qui in sor- 3. Item, Apocal. xx11, 11 : Qui in sor- dibus est, sordescat adhuc dicit Glos- dibus est, sordescat adhuc dicit Glos- sa Quia posset objici, quod malum es- sa Quia posset objici, quod malum es- set prophetare malis, cum gravius essent set prophetare malis, cum gravius essent inde puniendi dictum est sibi ne ideo inde puniendi dictum est sibi ne ideo cesset quia justum est ut qui in sordi- cesset quia justum est ut qui in sordi- bus est, sordescat adhuc. Quod autem bus est, sordescat adhuc. Quod autem justum est, ut dicit Augustinus, bonum justum est, ut dicit Augustinus, bonum est ergo malum fieri bonum est, ut vi- est ergo malum fieri bonum est, ut vi- detur. detur.

4. Item, Bonum est omni modo pu- 4. Item, Bonum est omni modo pu- niri culpam, quia in hoc resultat decor niri culpam, quia in hoc resultat decor justitiæ divinæ sed culpa est quædam justitiæ divinæ sed culpa est quædam poena ergo bonum est culpam fieri, et poena ergo bonum est culpam fieri, et malum fieri. Unde Augustinus in libro malum fieri. Unde Augustinus in libro Confessionum « Jussisti, Domine, et sic Confessionum « Jussisti, Domine, et sic est, ut poena sibi sit omnis inordinatus est, ut poena sibi sit omnis inordinatus appetitus. » Item, Augustinus dicit, et appetitus. » Item, Augustinus dicit, et ponitur in II libro Sententiarum in Lit- ponitur in II libro Sententiarum in Lit- tera, quod inter primam apostasiam et tera, quod inter primam apostasiam et ultimum peccatum, omnia peccata sunt ultimum peccatum, omnia peccata sunt culpa et poena cum igitur poena sit culpa et poena cum igitur poena sit bona, videtur quod omnia illa peccata bona, videtur quod omnia illa peccata fieri sit bonum. fieri sit bonum.

5. Item, Omne ordinatum bonum est 5. Item, Omne ordinatum bonum est esse et fieri malum est ordinatum, ut esse et fieri malum est ordinatum, ut habetur in Littera ab Augustino in En- habetur in Littera ab Augustino in En- chiridion ergo bonum est malum fieri chiridion ergo bonum est malum fieri

et esse. et esse.

SED CONTRA: SED CONTRA: 1. Non est bonum fieri quod non fit ab 1. Non est bonum fieri quod non fit ab optimo, ut a causa et auctore : malum optimo, ut a causa et auctore : malum autem non fit ab optimo ut a causa autem non fit ab optimo ut a causa et auctore ergo non est bonum malum et auctore ergo non est bonum malum fieri. fieri.

1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXXVI, litt. seu 1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXXVI, litt. seu cap. A. cap. A.

2. Item, Malum est corruptio boni : 2. Item, Malum est corruptio boni : nihil autem corrumpens bonum, bonum nihil autem corrumpens bonum, bonum est fieri ergo ut prius. est fieri ergo ut prius.

3. Item, Omnis activa infert suam 3. Item, Omnis activa infert suam passivam, et e converso: ergo si bo- passivam, et e converso: ergo si bo- num est malum fieri, bonum est malum num est malum fieri, bonum est malum facere et hoc est contra Apostolum facere et hoc est contra Apostolum dicentem Non faciamus mala ut ve- dicentem Non faciamus mala ut ve- niant bona quorum damnatio justa niant bona quorum damnatio justa est 2. est 2.

4. Item, Bonum fieri non est malum: 4. Item, Bonum fieri non est malum: ergo malum fieri non est bonum. ergo malum fieri non est bonum.

5 Item, Quod malum est, ejus gene- 5 Item, Quod malum est, ejus gene- ratio mala est, ut vult Boetius in Top- ratio mala est, ut vult Boetius in Top- cis ergo fieri malum est malum: non cis ergo fieri malum est malum: non ergo bonum. ergo bonum.

: :

6. Item, Omne bonum moris a fine 6. Item, Omne bonum moris a fine principaliter bonum est malum autem principaliter bonum est malum autem est corruptio finis: ergo ipsum fieri est est corruptio finis: ergo ipsum fieri est malum non ergo bonum. malum non ergo bonum.

7. Item, Malum in factis non est nisi 7. Item, Malum in factis non est nisi ex fieri, quia hoc est causa mali in ani- ex fieri, quia hoc est causa mali in ani- ma, quia ex malo actu relinquitur mala ma, quia ex malo actu relinquitur mala dispositio et malus habitus et culpa : dispositio et malus habitus et culpa : ergo si bonum est malum fieri, omnia ergo si bonum est malum fieri, omnia quæ consequuntur malum fieri, neces- quæ consequuntur malum fieri, neces- sario erunt bona quod absurdum sario erunt bona quod absurdum

est. est.

SOLUTIO. Dicendum, quod Magister in- SOLUTIO. Dicendum, quod Magister in- ducit duas opiniones: quarum prima est ducit duas opiniones: quarum prima est falsa meo judicio, secunda autem vera. falsa meo judicio, secunda autem vera. Puto enim, quod hæc absolute falsa est, Puto enim, quod hæc absolute falsa est, bonum est malum fieri vel esse: et hæc bonum est malum fieri vel esse: et hæc similiter, Deus vult malum fieri vel esse: similiter, Deus vult malum fieri vel esse: quia convertitur cum alia: si enim Deus quia convertitur cum alia: si enim Deus omne bonum vult, et quidquid vult, non omne bonum vult, et quidquid vult, non est nisi bonum: si bonum est malum est nisi bonum: si bonum est malum fieri, Deus vult malum fieri, et e con- fieri, Deus vult malum fieri, et e con- verso. Si autem determinetur sic, malum verso. Si autem determinetur sic, malum fieri est occasio boni, propter quod per- fieri est occasio boni, propter quod per- mittitur malum fieri: tunc erit verum: mittitur malum fieri: tunc erit verum: vel, sicut Hieronymus infra dicet, quod vel, sicut Hieronymus infra dicet, quod malum fieri est alicui bonum, sicut ma- malum fieri est alicui bonum, sicut ma- lum Judæ profuit nobis, non in quantum lum Judæ profuit nobis, non in quantum malum, sed in quantum occasio: tunc malum, sed in quantum occasio: tunc

2 Ad Roman. III, 8. 2 Ad Roman. III, 8.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN I SENTENT. DIST. XLVI, D, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XLVI, D, ART. 2.

potest concedi cum tali addita determi- potest concedi cum tali addita determi- natione. Absolute autem loquendo puto, natione. Absolute autem loquendo puto, quod omnes falsæ sunt, sicut dicit se- quod omnes falsæ sunt, sicut dicit se- cunda opinio et si inveniantur a Sanctis cunda opinio et si inveniantur a Sanctis absolute positæ hujusmodi propositio- absolute positæ hujusmodi propositio- nes, dico quod sunt cum determinatione nes, dico quod sunt cum determinatione intelligendæ. intelligendæ.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ma- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ma- lum in se, bonum est virtuti divinæ : lum in se, bonum est virtuti divinæ : ista enim est determinata: quia in eo ista enim est determinata: quia in eo ostenditur in quo est bonum: et illud ostenditur in quo est bonum: et illud bonum non ponitur in malum fieri sicut bonum non ponitur in malum fieri sicut in subjecto, sed sicut in occasionante in subjecto, sed sicut in occasionante tantum, et in divina virtute, sicut in tantum, et in divina virtute, sicut in subjecto quia facit relucere virtutem, subjecto quia facit relucere virtutem, Sicut in Pharaone: necesse enim est, ut Sicut in Pharaone: necesse enim est, ut divinæ virtuti militet etiam omne quod divinæ virtuti militet etiam omne quod obstat, ut dicit Gregorius. Cum enim non obstat, ut dicit Gregorius. Cum enim non vult facere voluntatem Dei libere, ne- vult facere voluntatem Dei libere, ne- cesse est ut per vim subjaceat justitiæ cesse est ut per vim subjaceat justitiæ punienti. punienti.

AD ALIUD dicendum quod intelligitur AD ALIUD dicendum quod intelligitur eodem modo: quia Deo non est malum eodem modo: quia Deo non est malum quod facit, sed occasio boni decoris ju- quod facit, sed occasio boni decoris ju- stitiæ sed Boetius ponit unius boni oc- stitiæ sed Boetius ponit unius boni oc- casionem tantum Augustinus autem casionem tantum Augustinus autem triplicis occasionatur enim unum bo- triplicis occasionatur enim unum bo- num quod est decor justitiæ: sicut ex la- num quod est decor justitiæ: sicut ex la- trocinio occasionatur decor justitiæ judi- trocinio occasionatur decor justitiæ judi- cis, dum fur apparet in patibulo. Aliam cis, dum fur apparet in patibulo. Aliam comparationem occasionis tangit Augu- comparationem occasionis tangit Augu- stinus, cum dicit, quod etiam universæ stinus, cum dicit, quod etiam universæ creaturæ non est malum. quia duplicis creaturæ non est malum. quia duplicis boni est occasio, scilicet quia commen- boni est occasio, scilicet quia commen- dabiliora ostendit bona, eo quod con- dabiliora ostendit bona, eo quod con- traria juxta se posita magis elucescunt. traria juxta se posita magis elucescunt. Et est etiam occasio utilitatis et hoc Et est etiam occasio utilitatis et hoc adhuc dupliciter, scilicet in faciente ma- adhuc dupliciter, scilicet in faciente ma- lum, sed post factum, et non quando lum, sed post factum, et non quando fit sicut qui negligens est, et ex peccato fit sicut qui negligens est, et ex peccato perpetrato compungitur, et efficitur fer- perpetrato compungitur, et efficitur fer- vens et humilis. Et secundo, in aliis et vens et humilis. Et secundo, in aliis et hoc multis modis: quidam enim cauti ex hoc multis modis: quidam enim cauti ex casu istius redduntur, sicut dicit Hora- casu istius redduntur, sicut dicit Hora- tius: tius:

Nam tua res agitur, paries cum proximus ardet. Nam tua res agitur, paries cum proximus ardet.

Quidam autem efficiuntur misericordes Quidam autem efficiuntur misericordes

427 427

compatientes ei, et orantes pro ipso. compatientes ei, et orantes pro ipso. Quidam autem tædio vitæ quæ tot malis Quidam autem tædio vitæ quæ tot malis permixta est, suspirant ad æterna: sicut permixta est, suspirant ad æterna: sicut dicit Psalmus cXIX, 5: Heu mihi, quia dicit Psalmus cXIX, 5: Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus est! Habita- incolatus meus prolongatus est! Habita- vi cum habitantibus Cedar, id est, cum vi cum habitantibus Cedar, id est, cum peccatoribus. Quidam autem moventur peccatoribus. Quidam autem moventur ad zelum, sicut dicit Psalmus LXXII, 3: ad zelum, sicut dicit Psalmus LXXII, 3: Zelavi super iniquos, pacem peccatorum Zelavi super iniquos, pacem peccatorum videns. Aliquorum etiam exercetur pa- videns. Aliquorum etiam exercetur pa- tientia, et probatur virtus: sicut per tientia, et probatur virtus: sicut per tyrannos martyres probantur. Et alus tyrannos martyres probantur. Et alus etiam modis quos facile est invenire. etiam modis quos facile est invenire. Licet autem ista sit bonum fieri, non ta- Licet autem ista sit bonum fieri, non ta- men bonum est malum fieri, quia non men bonum est malum fieri, quia non est causa horum, sed occasio tantum. est causa horum, sed occasio tantum.

AD ALIUD dicendum, quod illud de AD ALIUD dicendum, quod illud de Apocalypsi, xxII, 11, solvere est difficile : Apocalypsi, xxII, 11, solvere est difficile : sed quantum intelligere possum, justitia sed quantum intelligere possum, justitia est duplex, scilicet retributio pro meri- est duplex, scilicet retributio pro meri- tis et sic non est justum, ut qui in sor- tis et sic non est justum, ut qui in sor- dibus est, sordescat adhuc : sicut nec dibus est, sordescat adhuc : sicut nec justum est, ut qui furatur, furetur adhuc : justum est, ut qui furatur, furetur adhuc : sed justum est, ut suspendatur, et ille sed justum est, ut suspendatur, et ille condemnetur. Alia autem justitia est ex condemnetur. Alia autem justitia est ex congruentia negligentiæ: ut quia Deus congruentia negligentiæ: ut quia Deus dedit tempus in pœnitentiam, et ille ne- dedit tempus in pœnitentiam, et ille ne- gligens differt converti ad Dominum, gligens differt converti ad Dominum, justum est ut a Deo derelinquatur : ex justum est ut a Deo derelinquatur : ex quo sequitur, quod in sordibus sordescat quo sequitur, quod in sordibus sordescat adhuc. Et ideo non puto, quod id quod adhuc. Et ideo non puto, quod id quod dicitur, justum est, notet ordinem sor- dicitur, justum est, notet ordinem sor- descendi, et adhuc in sordibus esse, nisi descendi, et adhuc in sordibus esse, nisi per medium immediatus enim ordo no- per medium immediatus enim ordo no- tatur ad relinqui a Deo : ex quibus ul- tatur ad relinqui a Deo : ex quibus ul- terius sequitur, quod vincatur a peccatis,. terius sequitur, quod vincatur a peccatis,. et sordescat adhuc et sic etiam de ju- et sordescat adhuc et sic etiam de ju- stitia quæ est ex congruentia negligentiæ, stitia quæ est ex congruentia negligentiæ, non sequitur nisi per accidens. Si autem non sequitur nisi per accidens. Si autem adhuc concedatur, quod justum sit, non adhuc concedatur, quod justum sit, non sequitur ulterius, quod bonum sit: quia sequitur ulterius, quod bonum sit: quia bonum non dicit talem ordinem ut ju- bonum non dicit talem ordinem ut ju- stum justum enim respicit ordinem gene- stum justum enim respicit ordinem gene- ralem culpæ ad pœnam, et restitutionis ralem culpæ ad pœnam, et restitutionis ad meritum sed bonum dicit perfectio- ad meritum sed bonum dicit perfectio- nem quæ est ex fine absolute. Nec hoc nem quæ est ex fine absolute. Nec hoc valet, omne quod juste fit, bene fit: et valet, omne quod juste fit, bene fit: et omne quod justum est, bonum est, et omne quod justum est, bonum est, et illud fit juste, et est justum: ergo fit illud fit juste, et est justum: ergo fit

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

428 428

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bene, et est bonum: quia quando dico, bene, et est bonum: quia quando dico, quod juste fit, bene fit, ibi justitia poni- quod juste fit, bene fit, ibi justitia poni- tur in ordinante, et similiter bonitas: et tur in ordinante, et similiter bonitas: et cum dicitur, quod justum est, bonum cum dicitur, quod justum est, bonum est, intelligitur in eo quod hujusmodi, est, intelligitur in eo quod hujusmodi, hoc est, secundum relationem ad ordi- hoc est, secundum relationem ad ordi- nantem: sed cum dicitur, hoc fieri est nantem: sed cum dicitur, hoc fieri est justum, non ponitur justum circa hoc justum, non ponitur justum circa hoc nisi per accidens et extranee: et ideo non nisi per accidens et extranee: et ideo non sequitur, quod sit bonum nisi cum de- sequitur, quod sit bonum nisi cum de- terminatione, ut prius est dictum. terminatione, ut prius est dictum.

AD ALIUD dicendum, quod peccatum in AD ALIUD dicendum, quod peccatum in eo quod peccatum, non est pœna: unde eo quod peccatum, non est pœna: unde peccatum duplicem habet comparationem peccatum duplicem habet comparationem ad liberum arbitrium, scilicet ut est libe- ad liberum arbitrium, scilicet ut est libe- rum deflexum a bono incommutabili rum deflexum a bono incommutabili sponte propria, et sic egreditur ab ipso sponte propria, et sic egreditur ab ipso peccatum et malum. Comparatur etiam peccatum et malum. Comparatur etiam ad ipsum ut est obligatum et tractum ad ipsum ut est obligatum et tractum

necessitate concupiscentiæ et fomitis et necessitate concupiscentiæ et fomitis et consuetudinis et mali habitus inducti : et consuetudinis et mali habitus inducti : et sic aliquo modo pœna est sequens pec- sic aliquo modo pœna est sequens pec- catum et hoc non est esse pœnam sim- catum et hoc non est esse pœnam sim- pliciter, quæ infligitur a Deo vel quæ pliciter, quæ infligitur a Deo vel quæ simpliciter ordinat culpam, sed secundum simpliciter ordinat culpam, sed secundum quid tantum, scilicet justitia quæ est ex quid tantum, scilicet justitia quæ est ex congruentia negligentiæ conversionis, ut congruentia negligentiæ conversionis, ut supra dictum est: et hoc videtur Grego- supra dictum est: et hoc videtur Grego- rius intendere cum dicitur, « Peccatum rius intendere cum dicitur, « Peccatum quod per pœnitentiam non deletur, suo quod per pœnitentiam non deletur, suo pondere mox ad aliud trahit. >> pondere mox ad aliud trahit. >>

AD ULTIMUM dicendum, quod malum AD ULTIMUM dicendum, quod malum est ordinatum: sed bonum illius ordinis est ordinatum: sed bonum illius ordinis non ponitur in ipso, sed potius in alio: non ponitur in ipso, sed potius in alio: et ideo non sequitur, quod bonitate or- et ideo non sequitur, quod bonitate or- dinis sit bonum esse vel fieri, sed potius, dinis sit bonum esse vel fieri, sed potius, quod aliquod bonum ordinis eliciatur quod aliquod bonum ordinis eliciatur in alio extra ipsum ex ipso fieri vel esse. in alio extra ipsum ex ipso fieri vel esse.

Ad 5. Ad 5.

E. Quare dicunt quidam Deum velle mala esse vel fieri? E. Quare dicunt quidam Deum velle mala esse vel fieri?

Qui enim dicunt Deum mala velle esse vel fieri, suam his modis muniunt Qui enim dicunt Deum mala velle esse vel fieri, suam his modis muniunt intentionem. Si enim, inquiunt, mala non esse vel non fieri vellet, nullo intentionem. Si enim, inquiunt, mala non esse vel non fieri vellet, nullo modo essent vel fierent: quia si vult ea non esse vel non fieri, et non pot- modo essent vel fierent: quia si vult ea non esse vel non fieri, et non pot- est id efficere, scilicet ut non sint vel non fiant, voluntati ejus et potentiæ est id efficere, scilicet ut non sint vel non fiant, voluntati ejus et potentiæ aliquid resistit, et non est omnipotens, quia non potest quod vult: aliquid resistit, et non est omnipotens, quia non potest quod vult: sed impotens est, sicuti et nos sumus, qui quod volumus quandoque sed impotens est, sicuti et nos sumus, qui quod volumus quandoque non valemus. Sed quia omnipotens est, et in nullo impotens, certum est non valemus. Sed quia omnipotens est, et in nullo impotens, certum est non posse fieri mala vel esse, nisi eo volente. Quomodo enim invito eo et non posse fieri mala vel esse, nisi eo volente. Quomodo enim invito eo et nolente posset ab aliquo malum fieri, cum scriptum sit: Voluntati ejus nolente posset ab aliquo malum fieri, cum scriptum sit: Voluntati ejus guis resistit ? Supra etiam dixit Augustinus, quia necesse est fieri si vo- guis resistit ? Supra etiam dixit Augustinus, quia necesse est fieri si vo- luerit. Sed vult mala fieri, aut non fieri. Si vult non fieri, non fiunt: fiunt luerit. Sed vult mala fieri, aut non fieri. Si vult non fieri, non fiunt: fiunt autem vult ergo fieri. Item, bonum est mala esse vel fieri: alioquin sum- autem vult ergo fieri. Item, bonum est mala esse vel fieri: alioquin sum- me bonus non permitteret ea fieri. Unde Augustinus in Enchiridion: Quam- me bonus non permitteret ea fieri. Unde Augustinus in Enchiridion: Quam-

Edit. Joan. Alleaume, possumus. Edit. Joan. Alleaume, possumus.

2 Ad Roman. ix, 19. 2 Ad Roman. ix, 19.

IN I SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 3.

429 429

: :

vis ea, inquit, quæ mala sunt, in quantum mala sunt non sunt bona: ta- vis ea, inquit, quæ mala sunt, in quantum mala sunt non sunt bona: ta- men ut non solum bona, sed etiam sint et mala, bonum est. Nam nisi esset men ut non solum bona, sed etiam sint et mala, bonum est. Nam nisi esset hoc bonum ut essent et mala, nullo modo esse sinerentur ab omnipotenti hoc bonum ut essent et mala, nullo modo esse sinerentur ab omnipotenti bono cui procul dubio quam facile est quod vult facere, ita ' facile est quod bono cui procul dubio quam facile est quod vult facere, ita ' facile est quod non vult esse non sinere. Hæc nisi credamus, periclitatur nostra confessio, non vult esse non sinere. Hæc nisi credamus, periclitatur nostra confessio, qua nos in Patrem omnipotentem credere confitemur 3. Ecce hic aperte qua nos in Patrem omnipotentem credere confitemur 3. Ecce hic aperte habes, quod bonum est mala esse: omnis autem boni Deus auctor est, habes, quod bonum est mala esse: omnis autem boni Deus auctor est, qui vult omne bonum esse quod est. Cum ergo bonum sit mala fieri vel qui vult omne bonum esse quod est. Cum ergo bonum sit mala fieri vel esse, ergo et mala vult fieri vel esse. His atque aliis hujusmodi rationibus esse, ergo et mala vult fieri vel esse. His atque aliis hujusmodi rationibus et auctoritatibus utuntur, qui dicunt Deum velle mala esse vel fieri. et auctoritatibus utuntur, qui dicunt Deum velle mala esse vel fieri.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

In quo ponitur bonitas ista, cum dicitur, In quo ponitur bonitas ista, cum dicitur, Bonum est malum fieri? et, An bonum Bonum est malum fieri? et, An bonum est malum facere? et, An potest conce- est malum facere? et, An potest conce- di, Bonum est malitiam fieri? di, Bonum est malitiam fieri?

Deinde quæritur de hoc quod dicunt Deinde quæritur de hoc quod dicunt isti et concedunt, ibi, E, « Qui enim di- isti et concedunt, ibi, E, « Qui enim di- cunt Deum velle mala esse vel fieri, cunt Deum velle mala esse vel fieri,

etc. » etc. »

Et quæruntur duo secundum istos: Et quæruntur duo secundum istos: quorum primum est, In quo ponitur bo- quorum primum est, In quo ponitur bo- nitas ista, cum dicitur, Bonum est ma- nitas ista, cum dicitur, Bonum est ma- lum fieri? lum fieri?

Secundum autem, In quid ut in voli- Secundum autem, In quid ut in voli- tum notatur transire voluntas, cum dici- tum notatur transire voluntas, cum dici- tur, Deus vult malum fieri vel esse. tur, Deus vult malum fieri vel esse.

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

Omnis nota compositionis notat inhæ- Omnis nota compositionis notat inhæ- rentiam prædicati ad subjectum: cum rentiam prædicati ad subjectum: cum igitur dicitur, Malum fieri est bonum, igitur dicitur, Malum fieri est bonum, notatur bonum inhærenter inesse ei quod notatur bonum inhærenter inesse ei quod est malum fieri constat autem, quod est malum fieri constat autem, quod non inest ut forma in subjecto, nec es- non inest ut forma in subjecto, nec es- sentialis, nec etiam accidentalis, nec ut sentialis, nec etiam accidentalis, nec ut

Edit. J. Alleaume, tam. Edit. J. Alleaume, tam.

2 Ibidem, quia. 2 Ibidem, quia.

idem ergo non inest: ergo locutio illa idem ergo non inest: ergo locutio illa est falsa. est falsa.

Si autem tu forte dicas, quod bonum Si autem tu forte dicas, quod bonum illud ponitur inesse facienti: hoc nihil illud ponitur inesse facienti: hoc nihil est: quia faciens malum eo ipso quod est: quia faciens malum eo ipso quod facit, malus efficitur: ergo bonum per facit, malus efficitur: ergo bonum per malum fieri non ponitur in ipso. Si au- malum fieri non ponitur in ipso. Si au- tem dicatur, quod est in eo cui fit malum : tem dicatur, quod est in eo cui fit malum : hoc non est generale in omni malo, sic. hoc non est generale in omni malo, sic. ut in fornicatione, ibi enim tam agens ut in fornicatione, ibi enim tam agens quam patiens malus efficitur: ergo non quam patiens malus efficitur: ergo non esset generaliter verum secundum hanc esset generaliter verum secundum hanc opinionem, quod bonum est malum fieri. opinionem, quod bonum est malum fieri.