IN I SENTENT. DIST. XLV, C. IN I SENTENT. DIST. XLV, C.

401 401

C. Quis sit sensus horum verborum, Deus scit, vel, Deus vult. Item, Deus scit omnia, C. Quis sit sensus horum verborum, Deus scit, vel, Deus vult. Item, Deus scit omnia, vel vult aliquid ? et, Quid de Deo in his prædicetur ? vel vult aliquid ? et, Quid de Deo in his prædicetur ?

Et ubicumque Deus dicitur scire vel sciens, vel velle vel volens, hæc Et ubicumque Deus dicitur scire vel sciens, vel velle vel volens, hæc de eo secundum essentiam dicuntur. Cum enim dicitur, Deus scit, vel de eo secundum essentiam dicuntur. Cum enim dicitur, Deus scit, vel Deus vult: sive Deus est sciens vel volens, essentia divina prædicatur, et Deus vult: sive Deus est sciens vel volens, essentia divina prædicatur, et Deus esse enuntiatur. Cum autem additur, Omnia, vel aliquid, vel aliqua : Deus esse enuntiatur. Cum autem additur, Omnia, vel aliquid, vel aliqua : et dicitur, Deus scit omnia, vel vult aliquid, vel aliqua: essentia quidem et dicitur, Deus scit omnia, vel vult aliquid, vel aliqua: essentia quidem divina prædicatur non simpliciter et absolute, sed ita ut scientiæ quæ ipse divina prædicatur non simpliciter et absolute, sed ita ut scientiæ quæ ipse est, omnia subjecta monstrentur, et voluntati quæ ipse eadem est, aliquid est, omnia subjecta monstrentur, et voluntati quæ ipse eadem est, aliquid vel aliqua subjecta esse dicantur: ut talis fiat sensus, Deus scit omnia, id vel aliqua subjecta esse dicantur: ut talis fiat sensus, Deus scit omnia, id est, Deus est cujus scientiæ quæ ipsius essentia est, omnia subjecta sunt. est, Deus est cujus scientiæ quæ ipsius essentia est, omnia subjecta sunt. Similiter Deus vult hæc vel illa, id est, Deus est cujus voluntati quæ ipse Similiter Deus vult hæc vel illa, id est, Deus est cujus voluntati quæ ipse est, hæc sive illa subjecta sunt. Volens ergo sive velle dicitur Deus se- est, hæc sive illa subjecta sunt. Volens ergo sive velle dicitur Deus se- cundum essentiam, cujus voluntas essentia est sempiterna et immutabilis cundum essentiam, cujus voluntas essentia est sempiterna et immutabilis (licet ea varientur et transeant, quæ ei subjecta sunt) quæ non potest esse (licet ea varientur et transeant, quæ ei subjecta sunt) quæ non potest esse injusta vel mala, quia Deus est. injusta vel mala, quia Deus est.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Jam de voluntate Dei aliquid pro « Jam de voluntate Dei aliquid pro sensus nostri, etc. » sensus nostri, etc. »

Iste tractatus de voluntate dividitur in Iste tractatus de voluntate dividitur in duas partes. In prima agit Magister de duas partes. In prima agit Magister de voluntate Dei secundum se, et secundum voluntate Dei secundum se, et secundum comparationem ad volita. In secunda, comparationem ad volita. In secunda, de comparatione voluntatis nostræ ad de comparatione voluntatis nostræ ad voluntatem ipsius: et hæc incipit dis- voluntatem ipsius: et hæc incipit dis- tinctione XLVIII, ibi, B, « Illud quo- tinctione XLVIII, ibi, B, « Illud quo- que non est prætermittendum. » que non est prætermittendum. »

Adhuc, prima dividitur in duas. In pri- Adhuc, prima dividitur in duas. In pri- ma, agit de voluntate Dei et volito. In ma, agit de voluntate Dei et volito. In secunda, agit de modo impletionis divi- secunda, agit de modo impletionis divi- næ voluntatis in distinctione XLVII, A, næ voluntatis in distinctione XLVII, A,

XXVI XXVI

ibi, « Voluntas quippe Dei semper effi- ibi, « Voluntas quippe Dei semper effi- cax est, etc. >> cax est, etc. >>

Prima adhuc subdividitur in duas. In Prima adhuc subdividitur in duas. In prima agitur de voluntate et divisione prima agitur de voluntate et divisione voluntatis secundum se. In secunda, po- voluntatis secundum se. In secunda, po- nit quasdam dubitationes circa volita nit quasdam dubitationes circa volita divinæ voluntatis, infra, distinctione divinæ voluntatis, infra, distinctione XLVI, ibi, A, « Hic oritur quæstio, Di- XLVI, ibi, A, « Hic oritur quæstio, Di- ctum est enim, etc. » ctum est enim, etc. »

: :

Hæc distinctio dividitur in duas par- Hæc distinctio dividitur in duas par- tes in quarum prima agit de voluntate tes in quarum prima agit de voluntate Dei secundum quod ipsa est causa prima Dei secundum quod ipsa est causa prima omnium creaturarum. In secunda, poni omnium creaturarum. In secunda, poni distinctionem de multiplicitate divinæ distinctionem de multiplicitate divinæ voluntatis, ibi, F, « Hic non est præter- voluntatis, ibi, F, « Hic non est præter- eundum nobis, etc. » eundum nobis, etc. »

: :

Prior adhuc subdividitur in duas in Prior adhuc subdividitur in duas in quarum prima agit de voluntate secun- quarum prima agit de voluntate secun- dum comparationem ad volentem. In se- dum comparationem ad volentem. In se- cunda autem agit de eadem secundum cunda autem agit de eadem secundum

26 26

402 402

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

comparationem ad volita, quorum ipsa comparationem ad volita, quorum ipsa est causa, ibi, D, «Hæc itaque summe est causa, ibi, D, «Hæc itaque summe bona voluntas, etc. » bona voluntas, etc. »

Prior harum habet tria capitula: in Prior harum habet tria capitula: in quorum primo dicit voluntatem Dei esse quorum primo dicit voluntatem Dei esse essentiam divinam. In secundo, movet essentiam divinam. In secundo, movet objectionem contra hoc, et respondet illı. objectionem contra hoc, et respondet illı. In tertio vero suum dictum confirmat. In tertio vero suum dictum confirmat. Et per hoc patet sententia. Et per hoc patet sententia.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An in Deo sit voluntas¹ ? An in Deo sit voluntas¹ ?

Incidunt autem hic tria dubia, ante Incidunt autem hic tria dubia, ante Litteram, quorum primum est, An in Litteram, quorum primum est, An in Deo sit voluntas? Deo sit voluntas?

Secundum, Quid sit voluntas ejus? Secundum, Quid sit voluntas ejus? Et tertio, de introductione sive situ Et tertio, de introductione sive situ istius tractatus de voluntate. istius tractatus de voluntate.

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

: :

1. Omnis appetitus est significativus 1. Omnis appetitus est significativus indigentiæ in Deo autem nulla est in- indigentiæ in Deo autem nulla est in- digentia ergo nullus appetitus. PRIMA digentia ergo nullus appetitus. PRIMA probatur per hoc, quod appetitus est probatur per hoc, quod appetitus est movens ad id quod non habetur, ut dicit movens ad id quod non habetur, ut dicit Philosophus. SECUNDA patet per se. Inde Philosophus. SECUNDA patet per se. Inde ulterius objicitur sic: Nullus appetitus ulterius objicitur sic: Nullus appetitus est in Deo omnis voluntas est appeti- est in Deo omnis voluntas est appeti- tus ergo nulla voluntas est in Deo. tus ergo nulla voluntas est in Deo. PRIMA constat ex priori syllogismo. PRIMA constat ex priori syllogismo. SECUNDA probatur in tertio de Anima, SECUNDA probatur in tertio de Anima, ubi appetitus dividitur per volunta- ubi appetitus dividitur per volunta- tem, et desiderium quod est appetitus tem, et desiderium quod est appetitus animæ sensibilis. animæ sensibilis.

2. Item, Augustinus in libro de Libe- 2. Item, Augustinus in libro de Libe- ro arbitrio : « Voluntas est rationalis ro arbitrio : « Voluntas est rationalis motus, sensui præsidens et appetitui : » motus, sensui præsidens et appetitui : » constat autem, quod in Deo nec sensus constat autem, quod in Deo nec sensus est, nec appetitus sensibilis, quia de illo est, nec appetitus sensibilis, quia de illo loquitur Augustinus: ergo nec volun- loquitur Augustinus: ergo nec volun-

tas. tas.

1 Cf. (P. Summæ theol) B. Alberti, Q. 79, 1 Cf. (P. Summæ theol) B. Alberti, Q. 79,

3. Item, Omnis voluntas est ad se- 3. Item, Omnis voluntas est ad se- quendum aliquid, vel fugiendum: Deus quendum aliquid, vel fugiendum: Deus autem nihil assequitur vel fugit : ergo autem nihil assequitur vel fugit : ergo nihil vult ergo ut prius. nihil vult ergo ut prius.

4. Item, Voluntas est potentia ratio- 4. Item, Voluntas est potentia ratio- nalis, habens se ad opposita : Deus au- nalis, habens se ad opposita : Deus au- tem habet se uno modo: ergo, etc. tem habet se uno modo: ergo, etc.

5. Item, Voluntas est causa contin- 5. Item, Voluntas est causa contin- gens rerum Deus autem est causa ne- gens rerum Deus autem est causa ne- cessaria et semper stans : ergo Deus non cessaria et semper stans : ergo Deus non habet voluntatem, ut videtur, habet voluntatem, ut videtur,

1. SED CONTRA hoc est quod dicitur in 1. SED CONTRA hoc est quod dicitur in

Littera. Littera.

2. Item, Ad Ephes. 1, 5, dicit Apo- 2. Item, Ad Ephes. 1, 5, dicit Apo- stolus Secundum propositum voluntatis stolus Secundum propositum voluntatis suæ. Et, ibidem, y. 11 Secundum con- suæ. Et, ibidem, y. 11 Secundum con- silium voluntatis suæ. Et in multis alus silium voluntatis suæ. Et in multis alus locis. locis.

3. Item, per rationem: Agens per in- 3. Item, per rationem: Agens per in- tellectum melius est quam agens per tellectum melius est quam agens per naturæ necessitatem, quoniam primum naturæ necessitatem, quoniam primum cognoscit rationem operis, secundum cognoscit rationem operis, secundum autem non Deus autem nobilissimum autem non Deus autem nobilissimum agens est ergo est agens per intelle- agens est ergo est agens per intelle- ctum nihil autem talium agit, nisi quod ctum nihil autem talium agit, nisi quod vult, et quando vult: ergo voluntatem vult, et quando vult: ergo voluntatem habet Deus. habet Deus.

: :

4. Item, Liberrimum in natura ratio- 4. Item, Liberrimum in natura ratio-

nali est voluntas ergo et optimum et nali est voluntas ergo et optimum et nobilissimum ergo et Deo attribuen- nobilissimum ergo et Deo attribuen-

dum. dum.

5. Item, Philosophus in XI primæ 5. Item, Philosophus in XI primæ philosophiæ dicit: « Voluntas est actio philosophiæ dicit: « Voluntas est actio ipsius: et ideo vigilia, et sensus, et in- ipsius: et ideo vigilia, et sensus, et in- tellectus, sunt valde voluptuosa . et spes, tellectus, sunt valde voluptuosa . et spes, et rememoratio sunt propter ista. » Et et rememoratio sunt propter ista. » Et intendit ostendere, quod Deo danda est intendit ostendere, quod Deo danda est voluntas, quæ est in actu semper, et voluntas, quæ est in actu semper, et actio ipsius: quia Deo agere, nihil aliud actio ipsius: quia Deo agere, nihil aliud est quam velle Deum, ut hoc fiat : sicut est quam velle Deum, ut hoc fiat : sicut et in nobis voluntas conjuncta semper et in nobis voluntas conjuncta semper volito optima est, et voluptuosa, sicut volito optima est, et voluptuosa, sicut et vigilia, et sensus, et intellectus secun- et vigilia, et sensus, et intellectus secun- dum actum et hujus signum est, quod dum actum et hujus signum est, quod spes et rememoratio non habent volupta- spes et rememoratio non habent volupta- tem nisi in relatione ad illa. tem nisi in relatione ad illa.

memb. 1. memb. 1.

Sed eontia Sed eontia

Volutio. Volutio.

Ad I. Ad I.

IN I SENTENT. DIST. XLV, C, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XLV, C, ART. 2.

SOLUTIO. Dicendum, quod in Deo vo- SOLUTIO. Dicendum, quod in Deo vo- luntas est et per prius quam in nobis, et luntas est et per prius quam in nobis, et magis proprie. magis proprie.

AD PRIMUM autem dicendum, quod AD PRIMUM autem dicendum, quod voluntatis est quoddam per accidens, et voluntatis est quoddam per accidens, et quoddam per se. Per se autem habet quoddam per se. Per se autem habet quatuor quorum unum est de natura, quatuor quorum unum est de natura, quod sit scilicet naturæ rationalis, et in quod sit scilicet naturæ rationalis, et in ratione sicut dicit Aristoteles et Dama- ratione sicut dicit Aristoteles et Dama- scenus, quod omnis voluntas rationalis scenus, quod omnis voluntas rationalis est et si non est rationalis, non est vo- est et si non est rationalis, non est vo- luntas. Secundum est, quod sit liberri- luntas. Secundum est, quod sit liberri- mum naturæ rationalis et hoc est mum naturæ rationalis et hoc est proprietas ipsius habet enim unam li- proprietas ipsius habet enim unam li- bertatem a subjecto proximo in quo est, bertatem a subjecto proximo in quo est, hoc est, natura spiritus intellectualis, hoc est, natura spiritus intellectualis, qui non est actus corporis ut affixus qui non est actus corporis ut affixus organo et ideo non est obligatus mate- organo et ideo non est obligatus mate- riæ vel ejus appenditiis. Aliam liberta- riæ vel ejus appenditiis. Aliam liberta- tem habet a se, secundum quod est vis tem habet a se, secundum quod est vis potens acceptare objectum, vel non ac- potens acceptare objectum, vel non ac- ceptare, quia spontanee operatur. Ter- ceptare, quia spontanee operatur. Ter- tium est comparatio ipsius ad bonum: tium est comparatio ipsius ad bonum: quia voluntas semper est boni, et præ- quia voluntas semper est boni, et præ- cipue summi boni quod omnia appe- cipue summi boni quod omnia appe- tunt, ut dicit Philosophus et hoc sum- tunt, ut dicit Philosophus et hoc sum- mum bonum non afferret Deo jucundi- mum bonum non afferret Deo jucundi- catem, nisi esset voluntas ipsius : et hoc catem, nisi esset voluntas ipsius : et hoc est quod optime tangit Philosophus in est quod optime tangit Philosophus in VIII Ethicorum, ubi dicit secundum VIII Ethicorum, ubi dicit secundum translationem quæ est ex Græco : « Si translationem quæ est ex Græco : « Si cujus natura simplex fuerit, semper ea- cujus natura simplex fuerit, semper ea- dem operatio delectabilissima erit. » Ideo- dem operatio delectabilissima erit. » Ideo- que Deus semper una et simplici dele- que Deus semper una et simplici dele- ctatione delectatur. Non enim solum mo- ctatione delectatur. Non enim solum mo- tus est actus, id est, perfectio et com- tus est actus, id est, perfectio et com- plementum, sed etiam immobilitas et plementum, sed etiam immobilitas et delectatio magis in quiete est. Quartum delectatio magis in quiete est. Quartum autem et ultimum est, quod voluntas autem et ultimum est, quod voluntas etiam est causa omnium quæ fiunt ut ab etiam est causa omnium quæ fiunt ut ab artifice. Dicit enim Philosophus in VI artifice. Dicit enim Philosophus in VI primæ philosophiæ, quod omnium artı- primæ philosophiæ, quod omnium artı- ficialium principium est voluntas: Deus ficialium principium est voluntas: Deus autem operatur per modum artificis, et autem operatur per modum artificis, et per modum necessitatis naturæ. per modum necessitatis naturæ.

QUOD ERGO primo objicit de voluntate, QUOD ERGO primo objicit de voluntate, dicendum quod hoc verum est in natura dicendum quod hoc verum est in natura indigente quoniam sicut dicit Aristote- indigente quoniam sicut dicit Aristote- les in VIII Ethicorum, sicut in Deo im- les in VIII Ethicorum, sicut in Deo im-

403 403

mobilitas est voluptuosa, ita in natura mobilitas est voluptuosa, ita in natura indigente motus propter malitiam indi- indigente motus propter malitiam indi- gentiæ sed Deus quiescit in æterno bo- gentiæ sed Deus quiescit in æterno bo- no, quod totum est intra ipsum. Et sunt no, quod totum est intra ipsum. Et sunt hæc verba « Transmutatio est omnium hæc verba « Transmutatio est omnium dulcissimum secundum Poetam Home- dulcissimum secundum Poetam Home- rum, proptermalitiam quamdam : quem- rum, proptermalitiam quamdam : quem- admodum homo facile transmutabilis, admodum homo facile transmutabilis, qui malitiosus est, et natura quæ indiget qui malitiosus est, et natura quæ indiget transmutatione, non enim est simplex transmutatione, non enim est simplex neque modesta. » neque modesta. »

Per hoc etiam patet solutio ad tria se- Ad 2,3 et 4. Per hoc etiam patet solutio ad tria se- Ad 2,3 et 4. quentia. quentia.

AD ULTIMUM dicendum, quod hoc non AD ULTIMUM dicendum, quod hoc non est de nobilitate voluntatis, quod potest est de nobilitate voluntatis, quod potest in malum, quia hoc non est posse : sed in malum, quia hoc non est posse : sed consequitur voluntatem creatam non con- consequitur voluntatem creatam non con- firmatam ex defectu, quia fluxit in esse firmatam ex defectu, quia fluxit in esse post non esse: sed quod potest in oppo- post non esse: sed quod potest in oppo- sita contradictorie, scilicet quod potest sita contradictorie, scilicet quod potest hoc, et potest cessare ab ipso, et potest hoc, et potest cessare ab ipso, et potest aliud ista enim potestas ostendit ipsam aliud ista enim potestas ostendit ipsam voluntatem nulli esse obligatam: et hoc voluntatem nulli esse obligatam: et hoc bene habet in Deo esse, qui non obliga- bene habet in Deo esse, qui non obliga- tur ad aliquid. tur ad aliquid.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quid est voluntas divina? et, An sit idem Quid est voluntas divina? et, An sit idem cum Dei essentia? cum Dei essentia?

Deinde quæritur, Quid sit voluntas di- Deinde quæritur, Quid sit voluntas di- vina ? vina ?

Videtur autem, quod non sit essentia Videtur autem, quod non sit essentia divina: quia divina: quia

1. Quæcumque sunt eadem, omne id 1. Quæcumque sunt eadem, omne id quod attribuitur uni, potest attribui alte- quod attribuitur uni, potest attribui alte- ri sed multa sunt in voluntate, quæ ri sed multa sunt in voluntate, quæ non sunt in essentia: sicut omnia bona non sunt in essentia: sicut omnia bona creata quæ sunt in voluntate Dei conti- creata quæ sunt in voluntate Dei conti- nente et volente ea, non tamen omnia nente et volente ea, non tamen omnia sunt in essentia: ergo voluntas et essen- sunt in essentia: ergo voluntas et essen- tia non sunt idem. tia non sunt idem.

2. Item, Quæcumque sunt eadem om- 2. Item, Quæcumque sunt eadem om- nino, idem additum utrique adhuc non nino, idem additum utrique adhuc non

Ad 5. Ad 5.

404 404

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

facit diversa, sed remanent idem: si ergo facit diversa, sed remanent idem: si ergo voluntas Dei est essentia Dei, et voluntas voluntas Dei est essentia Dei, et voluntas hujus est essentia hujus: sed voluntas hujus est essentia hujus: sed voluntas hujus est, demonstrato homine creato: hujus est, demonstrato homine creato: ergo Deus est essentia hujus, quod fal- ergo Deus est essentia hujus, quod fal-

sum est. sum est.

3. Si forte dicatur, quod voluntas dif- 3. Si forte dicatur, quod voluntas dif- fert ab essentia, non in se, sed in con- fert ab essentia, non in se, sed in con- notato. CONTRA: De ratione voluntatis notato. CONTRA: De ratione voluntatis non est ut aliquid connotet: possum enim non est ut aliquid connotet: possum enim dicere, Deus vult se esse trinum et unum, dicere, Deus vult se esse trinum et unum, et vult generare Filium et nihil conno- et vult generare Filium et nihil conno- tatur extra Deum ergo videtur, quod tatur extra Deum ergo videtur, quod hoc non sit substantiale voluntati, quod hoc non sit substantiale voluntati, quod aliquid connotet: ergo videtur, quod vo- aliquid connotet: ergo videtur, quod vo- luntas Dei non sit essentia Dei. luntas Dei non sit essentia Dei.

Sed contra. SED CONTRA: Sed contra. SED CONTRA:

Solutio. Solutio.

Quidquid non est totum quod habet, il- Quidquid non est totum quod habet, il- lud non est simplex voluntas habetur lud non est simplex voluntas habetur ex Deo, et ipse non est sua voluntas: ex Deo, et ipse non est sua voluntas: ergo Deus non est simplex, quod falsum ergo Deus non est simplex, quod falsum

est. est.

SOLUTIO. Dicendum, quod voluntas est SOLUTIO. Dicendum, quod voluntas est Ad 1. essentia Dei: sed differt in modo signifi- Ad 1. essentia Dei: sed differt in modo signifi-

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

candi, sicut sæpius supra de attributis di- candi, sicut sæpius supra de attributis di- vinis ostensum est: et ideo non valet ob- vinis ostensum est: et ideo non valet ob-

jectum primum. jectum primum.

AD ALIUD dicendum, quod verum est, AD ALIUD dicendum, quod verum est, ubi id quod additur utrique, in eadem ubi id quod additur utrique, in eadem ratione additur in qua illa sunt eadem: ratione additur in qua illa sunt eadem: sed hoc non fit hic: sed potius cum di- sed hoc non fit hic: sed potius cum di- citur voluntas hujus, ly hujus dicit ob- citur voluntas hujus, ly hujus dicit ob- jectum voluntatis secundum rationem in- jectum voluntatis secundum rationem in- telligendi quæ differt ab essentia: et ideo telligendi quæ differt ab essentia: et ideo non oportet, quod sit essentia hujus : et non oportet, quod sit essentia hujus : et bene sequitur sic: Intellectus et voluntas bene sequitur sic: Intellectus et voluntas sunt idem in re: sed realiter intellectus sunt idem in re: sed realiter intellectus Dei non differt a Dei voluntate: ergo Dei non differt a Dei voluntate: ergo realiter essentia Dei et intellectus sunt realiter essentia Dei et intellectus sunt idem. idem.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas Dei AD ALIUD dicendum, quod voluntas Dei non semper connotat volitum extra, vel non semper connotat volitum extra, vel etiam respectum ad volitum extra : quia etiam respectum ad volitum extra : quia æterna est, et respectu æternorum: sed æterna est, et respectu æternorum: sed ab essentia semper differt in modo signi- ab essentia semper differt in modo signi- ficandi et intelligendi, quia sicut supra ficandi et intelligendi, quia sicut supra

1 Cf. I Sententiarum, Dist. VIII. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. VIII. Tom. XXV.

probatum est 2, substantia, voluntas, et probatum est 2, substantia, voluntas, et intellectus non sunt synonyma. intellectus non sunt synonyma.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An in hoc loco bene situetur tractatus An in hoc loco bene situetur tractatus de Dei voluntate? de Dei voluntate?

Tertio, Quæritur de situi stius tractatus Tertio, Quæritur de situi stius tractatus in hoc loco. in hoc loco.

: :

1. Voluntas Dei est actio ipsius, ut ha- 1. Voluntas Dei est actio ipsius, ut ha- bitum est in auctoritate a Philosopho in- bitum est in auctoritate a Philosopho in- ducta superius nihil autem immediatius ducta superius nihil autem immediatius est effectui, quam actio educens ipsum: est effectui, quam actio educens ipsum: ergo voluntas est conjunctissima operi : ergo voluntas est conjunctissima operi : ergo est post potentiam et sapien- ergo est post potentiam et sapien- tiam. tiam.

2. Item, Voluntas videtur antecedere 2. Item, Voluntas videtur antecedere potentiam et scientiam omnis enim ope- potentiam et scientiam omnis enim ope- rans per voluntatem primo vult, et postea rans per voluntatem primo vult, et postea scientia sua ordinat opus, et per poten- scientia sua ordinat opus, et per poten- tiam exsequitur: ergo videtur, quod tra- tiam exsequitur: ergo videtur, quod tra- ctatus de voluntate debuit esse primus, et ctatus de voluntate debuit esse primus, et de potentia ultimus. de potentia ultimus.

3. Item, Magister Hugo de sancto Vi- 3. Item, Magister Hugo de sancto Vi- ctore « Voluntas movet, sapientia dis- ctore « Voluntas movet, sapientia dis- ponit, potentia operatur. » 'Ergo volun- ponit, potentia operatur. » 'Ergo volun- tas est prima. tas est prima.

: :

4. Item, Dionysius dicit, quod bonum 4. Item, Dionysius dicit, quod bonum est diffusivum esse diffusivum autem est diffusivum esse diffusivum autem esse est per creationem: ergo primum esse est per creationem: ergo primum inclinans ad creationem, est bonum quod inclinans ad creationem, est bonum quod est dispositio voluntatis sed omne incli- est dispositio voluntatis sed omne incli- nans, habet aliquid inclinativum ad opus : nans, habet aliquid inclinativum ad opus : ergo illud inclinativum quod inclinatur a ergo illud inclinativum quod inclinatur a voluntate, immediatius est operi : hoc voluntate, immediatius est operi : hoc autem est potentia exsequens : ergo vi- autem est potentia exsequens : ergo vi- detur, quod voluntas sit ante potentiam. detur, quod voluntas sit ante potentiam. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si enim voluntas, ut dicit Littera, 1. Si enim voluntas, ut dicit Littera, est tota causa prima et proxima rerum, est tota causa prima et proxima rerum, videtur quod cum ipsis rebus in eodem videtur quod cum ipsis rebus in eodem libro determinandum sit de voluntate, libro determinandum sit de voluntate,

Sed contra, Sed contra,

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

IN I SENTENT. DIST. XLV, D. IN I SENTENT. DIST. XLV, D.

hoc est, in secundo libro Sententiarum, hoc est, in secundo libro Sententiarum, et non hic. et non hic.

2. Item, Potentia secundum rationem 2. Item, Potentia secundum rationem abstrahit a voluntate: sequitur enim, vo- abstrahit a voluntate: sequitur enim, vo- luntas est ergo potentia est: non autem luntas est ergo potentia est: non autem e converso ergo potentia est prior na- e converso ergo potentia est prior na- tura, quam voluntas: ergo voluntas se tura, quam voluntas: ergo voluntas se habet ex additione secundum rationem habet ex additione secundum rationem intelligendi ad potentiam: sed omnis intelligendi ad potentiam: sed omnis causa quanto magis est determinata, tan- causa quanto magis est determinata, tan- to magis est propria et conjuncta effe- to magis est propria et conjuncta effe- ctui ergo voluntas immediatius conjun- ctui ergo voluntas immediatius conjun- gitur operi, quam potentia. gitur operi, quam potentia.

SOLUTIO. Dicendum, ut supra dictum SOLUTIO. Dicendum, ut supra dictum est, quod potentia multis modis conside- est, quod potentia multis modis conside- ratur, et etiam voluntas: voluntas autem ratur, et etiam voluntas: voluntas autem quæ hic tractatur, est voluntas relata ad quæ hic tractatur, est voluntas relata ad volitum et conjuncta illi : et hæc est suf- volitum et conjuncta illi : et hæc est suf- ficiens causa existendi creaturas: et ideo ficiens causa existendi creaturas: et ideo ipsa est causa operans et educens res. ipsa est causa operans et educens res.

AD SECUNDUM autem dicendum, quod AD SECUNDUM autem dicendum, quod illa objectio procedit de voluntate aliter illa objectio procedit de voluntate aliter accepta, scilicet illa de qua supra dictum accepta, scilicet illa de qua supra dictum est, quod est motor aliarum virium : et est, quod est motor aliarum virium : et hæc non est comparata ad volitum. hæc non est comparata ad volitum.

AD ALIUD dicendum, quod illa auctori- AD ALIUD dicendum, quod illa auctori- tas eodem modo intelligitur. tas eodem modo intelligitur.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Dio- AD ALIUD dicendum, quod dictum Dio- nysii magis facit ad hoc quod sit imme- nysii magis facit ad hoc quod sit imme- diata causa quia sicut dicit Augustinus, diata causa quia sicut dicit Augustinus, et habitum est supra 1, quia Deus bonus et habitum est supra 1, quia Deus bonus est, sumus et in quantum sumus, boni est, sumus et in quantum sumus, boni

sumus. sumus.

405 405

Et quod objicitur ulterius, non tenet, Et quod objicitur ulterius, non tenet, nisi in his agentibus, in quibus non est nisi in his agentibus, in quibus non est sufficiens causa voluntas: ibi enim ope- sufficiens causa voluntas: ibi enim ope- ratur voluntas per alias potentias affixas ratur voluntas per alias potentias affixas in membris, ut per instrumenta: sed in in membris, ut per instrumenta: sed in Deo est sufficiens causa ad omne quod Deo est sufficiens causa ad omne quod vult et ideo non oportet, ut inclinet vult et ideo non oportet, ut inclinet aliquas alias potentias. aliquas alias potentias.

AD PRIMUM autem in contrarium dicen- Ad object. 1. AD PRIMUM autem in contrarium dicen- Ad object. 1. dum, quod non oportet propter hoc poni dum, quod non oportet propter hoc poni tractatum de voluntate in secundo libro tractatum de voluntate in secundo libro Sententiarum, quia scientia causæ non Sententiarum, quia scientia causæ non habet determinari in eodem libro cum habet determinari in eodem libro cum causato, nisi tantum in his causis quæ causato, nisi tantum in his causis quæ sunt proximæ causatis, et quarum na- sunt proximæ causatis, et quarum na- turam et proprietatem habet in se causa- turam et proprietatem habet in se causa- tum ipsum. Et hoc patet: licet enim tum ipsum. Et hoc patet: licet enim stellæ sint causæ generationis diverso- stellæ sint causæ generationis diverso- rum, non tamen determinatur de naturis rum, non tamen determinatur de naturis et motibus stellarum in libro de genera- et motibus stellarum in libro de genera- tione animalium, vel plantarum, sed de- tione animalium, vel plantarum, sed de- terminatur in eo de causis proximis et terminatur in eo de causis proximis et univocis cum ipsis causatis: et talis causa univocis cum ipsis causatis: et talis causa creaturarum non est voluntas: et ideo creaturarum non est voluntas: et ideo cum creaturis non est determinanda. cum creaturis non est determinanda.

AD ULTIMUM dicendum, quod hoc nihil ad object 2. AD ULTIMUM dicendum, quod hoc nihil ad object 2. est ad propositum quia hoc non objicit est ad propositum quia hoc non objicit de potentia relata ad opus, quæ dividitur de potentia relata ad opus, quæ dividitur contra voluntatem in his quæ exiguntur contra voluntatem in his quæ exiguntur ad opus, sed potius de potentia quæ est ad opus, sed potius de potentia quæ est genus ad omne id quod aliquid potest genus ad omne id quod aliquid potest cognoscendo, vel volendo, vel operando. cognoscendo, vel volendo, vel operando.

D. Quod Dei voluntas summe bona, causa est omnium quæ naturaliter sunt : D. Quod Dei voluntas summe bona, causa est omnium quæ naturaliter sunt : cujus causa non est quærenda, quia nullam habet, cum sit æterna. cujus causa non est quærenda, quia nullam habet, cum sit æterna.

Hæc itaque summe bona voluntas, causa est omnium quæ naturaliter Hæc itaque summe bona voluntas, causa est omnium quæ naturaliter fiunt, vel facta sive futura sunt: quæ nulla præventa est causa, quia fiunt, vel facta sive futura sunt: quæ nulla præventa est causa, quia æterna est. Ideoque causa ipsius quærenda non est. Qui enim ejus cau- æterna est. Ideoque causa ipsius quærenda non est. Qui enim ejus cau-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. I. Tom. ZXV hujusce editionis. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. I. Tom. ZXV hujusce editionis.

406 406

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

sam quærit, aliquid majus ea quærit, cum nihil ea majus sit. Unde Augu- sam quærit, aliquid majus ea quærit, cum nihil ea majus sit. Unde Augu- stinus in libro LXXXIII: Quæstionum Qui quærit quare voluerit Deus mun- stinus in libro LXXXIII: Quæstionum Qui quærit quare voluerit Deus mun- dum facere, causam quærit voluntatis Dei. Omnis autem causa efficiens dum facere, causam quærit voluntatis Dei. Omnis autem causa efficiens major est eo quod efficitur. Nihil autem majus est voluntate Dei. Non ergo major est eo quod efficitur. Nihil autem majus est voluntate Dei. Non ergo ejus causa quærenda est'. Idem in libro contra Manichæos : Si qui dixe- ejus causa quærenda est'. Idem in libro contra Manichæos : Si qui dixe- rint, quid placuit Deo facere cœlum et terram ? Respondendum est eis, qui rint, quid placuit Deo facere cœlum et terram ? Respondendum est eis, qui voluntatem Dei nosse desiderant, causas et voluntatem Dei scire quærunt, voluntatem Dei nosse desiderant, causas et voluntatem Dei scire quærunt, quod voluntas Dei omnium quæ sunt ipsa sit causa. Si enim habet causam quod voluntas Dei omnium quæ sunt ipsa sit causa. Si enim habet causam voluntas, est aliquid quod antecedat voluntatem Dei: quod nefas est cre- voluntas, est aliquid quod antecedat voluntatem Dei: quod nefas est cre- dere. Qui ergo dicit, quare fecit Deus coelum et terram? Respondendum dere. Qui ergo dicit, quare fecit Deus coelum et terram? Respondendum est illi, quia vult. Voluntas enim Dei causa est coeli et terræ: et ideo ma- est illi, quia vult. Voluntas enim Dei causa est coeli et terræ: et ideo ma- jor est voluntas Dei, quam coelum et terra. Qui autem dicit, quare voluit jor est voluntas Dei, quam coelum et terra. Qui autem dicit, quare voluit facere cœlum et terram? majus aliquid quærit quam est voluntas Dei : facere cœlum et terram? majus aliquid quærit quam est voluntas Dei : nihil autem majus inveniri potest. Compescat se ergo humana temeritas : nihil autem majus inveniri potest. Compescat se ergo humana temeritas : et id quod non est non quærat, ne id quod est non inveniat. Ecce his au- et id quod non est non quærat, ne id quod est non inveniat. Ecce his au- ctoritatibus aperte insinuatur, quod voluntatis Dei causa nulla est: et ideo ctoritatibus aperte insinuatur, quod voluntatis Dei causa nulla est: et ideo quærenda non est. quærenda non est.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hæc itaque summe bona voluntas, « Hæc itaque summe bona voluntas, etc. » etc. »

Hæc pars habet tria capitula: in quo- Hæc pars habet tria capitula: in quo- rum primo ostendit indeterminate vo- rum primo ostendit indeterminate vo- luntatem esse causam omnium. In se- luntatem esse causam omnium. In se- cundo vero ostendit eam non habere cundo vero ostendit eam non habere causam, sed esse primam. In tertio os- causam, sed esse primam. In tertio os- tendit, quorum est causa, quia eorum tendit, quorum est causa, quia eorum quæ sunt ut facta, et illa sunt permanen- quæ sunt ut facta, et illa sunt permanen- tia et eorum quorum esse est in fieri, tia et eorum quorum esse est in fieri, ut ea quæ vocat motiones: in quibus ut ea quæ vocat motiones: in quibus etiam intelliguntur alia quædam, ut pate- etiam intelliguntur alia quædam, ut pate- bit in disputatione. bit in disputatione.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum,

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An divina voluntas sit causa ? An divina voluntas sit causa ?

Circa primum capitulum incidunt tria Circa primum capitulum incidunt tria dubia, quorum primum est: Utrum vo- dubia, quorum primum est: Utrum vo- luntas sit causa? luntas sit causa?

Secundum est, Utrum sit causa om- Secundum est, Utrum sit causa om- niuin illorum quæ subsunt potentiæ niuin illorum quæ subsunt potentiæ Dei? Dei?

Tertium autem, Utrum sit causa pro- Tertium autem, Utrum sit causa pro- pria vel communis, contingens vel ne- pria vel communis, contingens vel ne-

cessaria ? cessaria ?

AD PRIMUM objicitur sic: AD PRIMUM objicitur sic:

1. Augustinus in libro VIII de Civita- 1. Augustinus in libro VIII de Civita- te Dei dicit sic: « Hæc causa est cur te Dei dicit sic: « Hæc causa est cur Platonicos cæteris anteponamus, quia Platonicos cæteris anteponamus, quia cum alu Philosophi ingenia sua studia- cum alu Philosophi ingenia sua studia- que contriverint in requirendis rerum que contriverint in requirendis rerum

Q. 28. Q. 28.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

: :

IN I SENTENT. DIST. XLV, D, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. XLV, D, ART. 5.

causis, et quisnam esset modus discendi causis, et quisnam esset modus discendi atque vivendi isti Deo cognito repere- atque vivendi isti Deo cognito repere- runt, ubi esset causa constitutæ univer- runt, ubi esset causa constitutæ univer- sitatis. » Sed constat, quod lux perci- sitatis. » Sed constat, quod lux perci- piendæ veritatis attribuitur sapientiæ, piendæ veritatis attribuitur sapientiæ, fons autem bibendæ felicitatis bonitati fons autem bibendæ felicitatis bonitati voluntatis ergo causa constitutæ uni- voluntatis ergo causa constitutæ uni- versitatis refertur ad potentiam. et sic versitatis refertur ad potentiam. et sic potentia magis est causa universitatis potentia magis est causa universitatis creaturarum, quam voluntas. creaturarum, quam voluntas.

Item, parum ante hoc, ibidem: « Qui- Item, parum ante hoc, ibidem: « Qui- cumque Philosophi de Deo summo et cumque Philosophi de Deo summo et bono et vero ista senserunt, quod et rerum bono et vero ista senserunt, quod et rerum creatarum sit effector et lumen cognoscen- creatarum sit effector et lumen cognoscen- darum, et bonum agendarum, quod ab darum, et bonum agendarum, quod ab illo nobis sit et principium naturæ, et illo nobis sit et principium naturæ, et veritas doctrinæ, et felicitas vitæ: eos veritas doctrinæ, et felicitas vitæ: eos omnes cæteris anteponimus, eosque no- omnes cæteris anteponimus, eosque no- bis propinquiores fatemur. » Sed iterum bis propinquiores fatemur. » Sed iterum satis patet, quod lumen cognoscendo- satis patet, quod lumen cognoscendo- rum, et veritas doctrinæ, refertur ad rum, et veritas doctrinæ, refertur ad scientiam bonum autem agendorum et scientiam bonum autem agendorum et felicitas vitæ ad bonitatem voluntatis : felicitas vitæ ad bonitatem voluntatis : ergo quod est effector et principium na- ergo quod est effector et principium na- turæ, refertur ad potentiam: ergo po- turæ, refertur ad potentiam: ergo po- tentia est causa rerum magis quam vo- tentia est causa rerum magis quam vo- luntas, ut videtur. luntas, ut videtur.

2. Item, Si voluntas est causa rerum, 2. Item, Si voluntas est causa rerum, quæ causa erit? Constat, quod non est quæ causa erit? Constat, quod non est materialis, quia Deus nullius est causa materialis, quia Deus nullius est causa materialis. Similiter non erit formalıs materialis. Similiter non erit formalıs exemplaris quia hoc attribuitur sapien- exemplaris quia hoc attribuitur sapien- tiæ. Efficiens etiam non potest esse: quia tiæ. Efficiens etiam non potest esse: quia potentia operatur et efficit. Ergo erit potentia operatur et efficit. Ergo erit finalis tantum et ita non debet dici finalis tantum et ita non debet dici causa efficiens rerumi, sed potentia potius. causa efficiens rerumi, sed potentia potius. SED CONTRA hoc est quod dicitur in SED CONTRA hoc est quod dicitur in

Littera. Littera.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod vo- SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod vo- luntas Dei quæ dicit essentiam divinam luntas Dei quæ dicit essentiam divinam cum respectu ad volitum, et connotans cum respectu ad volitum, et connotans effectum, est causa rerum creatarum : effectum, est causa rerum creatarum : quia illa est voluntas ut res fiat, et hæc quia illa est voluntas ut res fiat, et hæc est sufficiens actio Dei ad hoc ut fiat om- est sufficiens actio Dei ad hoc ut fiat om- ne quod fit. ne quod fit.

* S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Civitate Dei, * S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Civitate Dei, cap. 10. cap. 10.

407 407

AD DICTA autem Augustini in libro AD DICTA autem Augustini in libro de Civitate Dei, dicendum quod ipse lo- de Civitate Dei, dicendum quod ipse lo- quitur secundum vestigia Dei inventa in quitur secundum vestigia Dei inventa in creaturis, in quibus aliquo modo relucet creaturis, in quibus aliquo modo relucet Trinitas operantis. Voluntas autem Dei Trinitas operantis. Voluntas autem Dei non est operans sine scientia, et ideo in non est operans sine scientia, et ideo in operato a voluntate relucet vestigium operato a voluntate relucet vestigium scientiæ nec voluntas est operans sine scientiæ nec voluntas est operans sine potentiæ ratione, et ideo relucet in opere potentiæ ratione, et ideo relucet in opere vestigium potentiæ: nec est operans si- vestigium potentiæ: nec est operans si- ne intentione boni summi, et ideo relu- ne intentione boni summi, et ideo relu- cet in opere vestigium boni summi : ip- cet in opere vestigium boni summi : ip- sum tamen totum opus dependet a vo- sum tamen totum opus dependet a vo- luntate ut fiat : et vestigia aliorum luntate ut fiat : et vestigia aliorum relucent ideo, quia non separantur a vo- relucent ideo, quia non separantur a vo- luntate operante. luntate operante.

AD ALIUD dicendum, quod ipsa est AD ALIUD dicendum, quod ipsa est causa efficiens: sed dispositio ejus quæ causa efficiens: sed dispositio ejus quæ est bonitas, est causa finalis. est bonitas, est causa finalis.

Et quod objicitur de potentia, quæ se- Et quod objicitur de potentia, quæ se- cundum hoc non erit causa, dicendum cundum hoc non erit causa, dicendum quod potentia secundum rationem po- quod potentia secundum rationem po- tentiæ non sufficit ad hoc ut fiat res: tentiæ non sufficit ad hoc ut fiat res: quia cum aliquis potest et scit, tunc est quia cum aliquis potest et scit, tunc est complementum voluntas ut faciat, et fiat: complementum voluntas ut faciat, et fiat: et ideo potentia est efficiens, sed non de- et ideo potentia est efficiens, sed non de- terminata, et ut propria causa et suffi- terminata, et ut propria causa et suffi- ciens secundum rationem. ciens secundum rationem.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An voluntas Dei sit causa omnium re- An voluntas Dei sit causa omnium re- rum quæ subsunt suæ potentiæ ? et, rum quæ subsunt suæ potentiæ ? et, Quare Deus non dicitur omnivolens, Quare Deus non dicitur omnivolens, sicut omnipotens et omnisciens ? sicut omnipotens et omnisciens ?

Secundo quæritur, Utrum sit causa Secundo quæritur, Utrum sit causa omnium eorum quæ subsunt potentiæ ? omnium eorum quæ subsunt potentiæ ? Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Deus non potest facere nisi bona, eo 1. Deus non potest facere nisi bona, eo quod facere mala est impotentiæ : sed quod facere mala est impotentiæ : sed voluntas Dei est omnis boni: ergo est voluntas Dei est omnis boni: ergo est

2 IDEM, Ibidem, cap. 9. 2 IDEM, Ibidem, cap. 9.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Quæstiunc. Quæstiunc.

Solutio. Solutio.

408 408

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omnium eorum de quibus est poten- quod tamen Deus facere posset et pot- omnium eorum de quibus est poten- quod tamen Deus facere posset et pot- tia. tia.

2. Item, Deus nihil potest nisi quod 2. Item, Deus nihil potest nisi quod vult se posse: ergo omne quod potest, vult se posse: ergo omne quod potest, vult se posse sed nullus nisi stultus, vult vult se posse sed nullus nisi stultus, vult se posse malum: ergo Deus cum sit sa- se posse malum: ergo Deus cum sit sa- pientissimus, vult se posse bonum tan- pientissimus, vult se posse bonum tan- tum ergo potest bonum tantum et vult tum ergo potest bonum tantum et vult illud: ergo potentia et voluntas sunt de illud: ergo potentia et voluntas sunt de eodem. eodem.

3. Item, Sicut se habet scientia ad ve- 3. Item, Sicut se habet scientia ad ve- rum, ita potentia ad bonum: sed scien- rum, ita potentia ad bonum: sed scien- tia est omnis veri, et tantum veri: ergo tia est omnis veri, et tantum veri: ergo potentia est omnis boni, et tantum boni : potentia est omnis boni, et tantum boni : et omne bonum vult Deus: ergo omnia et omne bonum vult Deus: ergo omnia sua voluntate vult, quæ potentia sua sua voluntate vult, quæ potentia sua potest. potest.

4. Item, Nihil potest Deus quod eo 4. Item, Nihil potest Deus quod eo auctore non potest fieri: quod autem eo auctore non potest fieri: quod autem eo auctore potest fieri, est bonum: ergo auctore potest fieri, est bonum: ergo quidquid potest, est bonum: et vult to- quidquid potest, est bonum: et vult to- tum ergo totum quod potest, vult. SED tum ergo totum quod potest, vult. SED CONTRA: Omnia quæcumque voluit Deus CONTRA: Omnia quæcumque voluit Deus fecit in coelo et in terra, etc. 1: si ergo fecit in coelo et in terra, etc. 1: si ergo potentia est omnium illorum quorum potentia est omnium illorum quorum est voluntas, omnia quæcumque potuit est voluntas, omnia quæcumque potuit facere, fecit in cœlo, etc. et hoc esse facere, fecit in cœlo, etc. et hoc esse falsum supra probatum est. falsum supra probatum est.

ULTERIUS quæritur, Si Deus dicitur ULTERIUS quæritur, Si Deus dicitur omnipotens, quia omnia potest: et om- omnipotens, quia omnia potest: et om- nisciens, quia omnia scit: quare non di- nisciens, quia omnia scit: quare non di- citur omnivolens? quia dicitur in Littera, citur omnivolens? quia dicitur in Littera, nihil contra suam voluntatem fit. nihil contra suam voluntatem fit.

Si forte dicas: quia mala fiunt quæ Si forte dicas: quia mala fiunt quæ non vult Deus. CONTRA: Unum signum non vult Deus. CONTRA: Unum signum voluntatis habemus de malo quod fit, voluntatis habemus de malo quod fit, scilicet permissionem: ergo etiam hoc scilicet permissionem: ergo etiam hoc subjacet voluntati divinæ. subjacet voluntati divinæ.

SOLUTIO ad objecta prima, est solutio SOLUTIO ad objecta prima, est solutio una quia fundatur in eodem, scilicet ut una quia fundatur in eodem, scilicet ut dicatur, quod cum dicitur, Deus omnia dicatur, quod cum dicitur, Deus omnia potest, vel Deus potest bona, quod id potest, vel Deus potest bona, quod id quod cadit sub potentia, ampliatur ad quod cadit sub potentia, ampliatur ad ens possibile esse, quod numquam fiet, ens possibile esse, quod numquam fiet,

1 Psal. cxXXIV, 6: Отпга quæcumque voluit 1 Psal. cxXXIV, 6: Отпга quæcumque voluit Dominus fecit, in cœlo, in terra, in mari et in Dominus fecit, in cœlo, in terra, in mari et in

est. Voluntas autem est relata ad id quod est. Voluntas autem est relata ad id quod fuit, vel est, vel erit, ut dicitur in Litte- fuit, vel est, vel erit, ut dicitur in Litte- ra. Et ideo licet utrumque sit respectu ra. Et ideo licet utrumque sit respectu boni, non tamen sunt æqualis ambitus in boni, non tamen sunt æqualis ambitus in bono quia unum respicit bonum in bono quia unum respicit bonum in potentia, alterum autem quod fuit, vel potentia, alterum autem quod fuit, vel est, vel erit in actu. est, vel erit in actu.

non non

AD ID quod quæritur ulterius, Quare Ad quæst. AD ID quod quæritur ulterius, Quare Ad quæst. dicitur omnivolens ? Dicendum, dicitur omnivolens ? Dicendum, quod ratio satis bene tangitur in oppo- quod ratio satis bene tangitur in oppo- nendo. nendo.

Et ad id quod contra objicitur, dicitur Et ad id quod contra objicitur, dicitur quod permissio non est signum volunta- quod permissio non est signum volunta- tis, quod hoc velit Deus quod fit ab eo tis, quod hoc velit Deus quod fit ab eo qui malum agit, sed quod aliquid velit qui malum agit, sed quod aliquid velit circa illud, ut infra dicetur: omnipoten- circa illud, ut infra dicetur: omnipoten- tia autem refertur ad ens possibile, vel tia autem refertur ad ens possibile, vel futurum, vel ens in actu, vel præteri- futurum, vel ens in actu, vel præteri- tum et voluntas ad id quod fuit, vel tum et voluntas ad id quod fuit, vel est, vel erit tantum : et ideo non est est, vel erit tantum : et ideo non est omnivolens sicut omnipotens, nec omni- omnivolens sicut omnipotens, nec omni- volens sicut omnisciens. volens sicut omnisciens.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An voluntas divina sit communis vel An voluntas divina sit communis vel propria, necessaria vel contingens propria, necessaria vel contingens omnium causa? omnium causa?

Tertio quæritur, Utrum sit causa pro- Tertio quæritur, Utrum sit causa pro- pria vel communis, necessaria vel con- pria vel communis, necessaria vel con- tingens ? tingens ?

Videtur autem, quod communis :, Videtur autem, quod communis :,

quia quia

1. Communis est quam non sequitur 1. Communis est quam non sequitur esse causati : sed voluntatem Dei ab esse causati : sed voluntatem Dei ab æterno non sequitur esse causati: ergo æterno non sequitur esse causati: ergo voluntas Dei est causa communis. voluntas Dei est causa communis.

2. Item, Videtur quod sit contingens: 2. Item, Videtur quod sit contingens: quia dicit Augustinus: « Quod voluntate quia dicit Augustinus: « Quod voluntate

omnibus abyssis. omnibus abyssis.

IN I SENTENT. DIST. XLV, D, ART. 7. IN I SENTENT. DIST. XLV, D, ART. 7.

409 409

Sed contra. Sed contra.

Solutto. Solutto. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

fit, non fit ex necessitate: quod autem fit, non fit ex necessitate: quod autem fit et non necessario, fit contingenter: » fit et non necessario, fit contingenter: » ergo quod voluntate fit, contingenter fit : ergo quod voluntate fit, contingenter fit : ergo voluntas est causa contingens. ergo voluntas est causa contingens.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Communis causa est aliquo indi- 1. Communis causa est aliquo indi- gens ad hoc ut causet: voluntas Dei gens ad hoc ut causet: voluntas Dei nullo indiget ergo non est causa com- nullo indiget ergo non est causa com- munis. munis.

2. Item, Omnis causa communis est 2. Item, Omnis causa communis est determinabilis per aliquid addibile sibi : determinabilis per aliquid addibile sibi : voluntas Dei nullo determinabilis est: voluntas Dei nullo determinabilis est: ergo ut prius. ergo ut prius.

Item videtur, quod nec sit contingens. Item videtur, quod nec sit contingens. Omne contingens mutabile est : dicit Omne contingens mutabile est : dicit enim Aristoteles : « Quod contingit esse, enim Aristoteles : « Quod contingit esse, contingit non esse: » Deus autem et in contingit non esse: » Deus autem et in potentia et scientia et voluntate omnino potentia et scientia et voluntate omnino est immutabilis: ergo sua voluntas non est immutabilis: ergo sua voluntas non est causa contingens. est causa contingens.

1 1

SOLUTIO. Ista quæstio supra notata est SOLUTIO. Ista quæstio supra notata est in quæstione, Utrum prædestinatio ha- in quæstione, Utrum prædestinatio ha- beat causam ? Et sicut ibi dictum est, beat causam ? Et sicut ibi dictum est, voluntas est causa determinata, et pro- voluntas est causa determinata, et pro- pria rerum omnium. Sed non sequitur, pria rerum omnium. Sed non sequitur, si ista est ab æterno, quod effectus sit si ista est ab æterno, quod effectus sit ab æterno: quia impeditur hoc ex parte ab æterno: quia impeditur hoc ex parte ordinis sapientiæ, et ex parte causati, de ordinis sapientiæ, et ex parte causati, de cujus ratione est, quod fluxit in esse cujus ratione est, quod fluxit in esse post non esse et per hoc patet solutio post non esse et per hoc patet solutio ad primum. ad primum.

AD ALIUD dicendum, quod ipsa non AD ALIUD dicendum, quod ipsa non est causa contingens: sed contingentis est causa contingens: sed contingentis et necessarii est ipsa causa necessaria : et necessarii est ipsa causa necessaria : sed necessitas est multiplex, ut distin- sed necessitas est multiplex, ut distin- ctum est supra 2 : et in Deo cadit bene ctum est supra 2 : et in Deo cadit bene necessitas simplex, quæ est immutabilis, necessitas simplex, quæ est immutabilis, quæ nec sonat coactionem, nec obliga- quæ nec sonat coactionem, nec obliga-

tionem. tionem.

AD DICTUM autem Augustini dicendum, AD DICTUM autem Augustini dicendum, quod ipse loquitur de voluntate creaturæ quod ipse loquitur de voluntate creaturæ et non Creatoris. et non Creatoris.

1 Cf. Supra, Dist. XLI. 1 Cf. Supra, Dist. XLI.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An voluntas Dei habeat causam ? An voluntas Dei habeat causam ?

Deinde quæritur de secundo capitulo Deinde quæritur de secundo capitulo istius partis ubi dicit, ibi, D, circa me- istius partis ubi dicit, ibi, D, circa me- dium: " dium: " Si habet causam voluntas, est Si habet causam voluntas, est aliquid quod antecedat voluntatem Dei, aliquid quod antecedat voluntatem Dei,

etc. » etc. »

Videtur enim voluntas Dei habere Videtur enim voluntas Dei habere

causam. causam.

1. Omnis enim voluntas sapientis, ex 1. Omnis enim voluntas sapientis, ex rationabili causa procedit et hoc est de rationabili causa procedit et hoc est de laude sapienter agentis: cum igitur Deus laude sapienter agentis: cum igitur Deus summe sapiens sit, et sapienter agens, summe sapiens sit, et sapienter agens, videtur quod suæ voluntatis sit causa ra- videtur quod suæ voluntatis sit causa ra- tionabilis. tionabilis.

2. Item, Ad Ephes. 1, 5, super illud, 2. Item, Ad Ephes. 1, 5, super illud, Secundum propositum voluntatis suæ, Secundum propositum voluntatis suæ, scilicet Dei dicit Glossa, quod voluntas scilicet Dei dicit Glossa, quod voluntas Dei est ex ratione. Dei est ex ratione.

3. Item, Supra, in prooemio istius li- 3. Item, Supra, in prooemio istius li- bri, Magister dixit hoc esse causam uni- bri, Magister dixit hoc esse causam uni- versorum errorum, quod non voluntas versorum errorum, quod non voluntas rationi subjicitur: ergo cum ab omnibus rationi subjicitur: ergo cum ab omnibus erroribus absolutus sit Deus, sua volun- erroribus absolutus sit Deus, sua volun- tas regitur ratione. tas regitur ratione.

4. Item, Secundum hoc facile esset 4. Item, Secundum hoc facile esset omnia demonstrare per causam, et sol- omnia demonstrare per causam, et sol- vere omnia quæsita, ut diceretur, Deus vere omnia quæsita, ut diceretur, Deus vult hoc, et non debes quærere aliam vult hoc, et non debes quærere aliam

causam. causam.

SED CONTRA: SED CONTRA:

In nobis sic est, quod ratio nostræ In nobis sic est, quod ratio nostræ voluntatis est volitum, quia volitum est voluntatis est volitum, quia volitum est movens secundum suam vel boni ratio- movens secundum suam vel boni ratio- nem, et ideo nostra voluntas dependet nem, et ideo nostra voluntas dependet ad volitum volitum autem divinæ vo- ad volitum volitum autem divinæ vo- luntatis causatur ab ipsa voluntate : er- luntatis causatur ab ipsa voluntate : er- go non est ratio vel causa voluntatis : go non est ratio vel causa voluntatis : ergo ex parte illa non habet causam. Ex ergo ex parte illa non habet causam. Ex parte autem volentis idem est voluntas parte autem volentis idem est voluntas

2 Cf. I Sententiarum, Dist. VI. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. VI.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

410 410

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et substantia ergo etiam ex parte illa et substantia ergo etiam ex parte illa nullam habet causam : ergo simpliciter nullam habet causam : ergo simpliciter nulla est causa voluntatis divinæ. nulla est causa voluntatis divinæ.

SOLUTIO. Dicendum, quod nec in præ- SOLUTIO. Dicendum, quod nec in præ- scientia, nec extra præscientiam voluntas scientia, nec extra præscientiam voluntas Dei habet causam aliquam: sed tamen Dei habet causam aliquam: sed tamen potest habere rationem ad quam termi- potest habere rationem ad quam termi- natur voluntas secundum actum. Et quæ natur voluntas secundum actum. Et quæ sit differentia causæ et termini vel ratio- sit differentia causæ et termini vel ratio- nis, supra dictum est in quæstione de nis, supra dictum est in quæstione de causa prædestinationis. causa prædestinationis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod vo- AD PRIMUM ergo dicendum, quod vo- luntas Dei semper est causa rationabilis : luntas Dei semper est causa rationabilis : sed numquam est ex causa rationabili : sed numquam est ex causa rationabili : quia hoc non intelligitur nisi de illis quia hoc non intelligitur nisi de illis agentibus, quorum voluntas immutatur a agentibus, quorum voluntas immutatur a volito et causatur : et hoc, ut probatum volito et causatur : et hoc, ut probatum est, non est in voluntate Dei: quia in est, non est in voluntate Dei: quia in talibus voluntatibus dependet volens ad talibus voluntatibus dependet volens ad volitum et dicitur rationabilis volun- volitum et dicitur rationabilis volun-

tatis, quia rationabilia vult et rationabi- tatis, quia rationabilia vult et rationabi- liter. liter.

AD ALIUD dicendum, quod Glossa di- AD ALIUD dicendum, quod Glossa di- cit, quod ipsa est rationabilis, eo quod sit cit, quod ipsa est rationabilis, eo quod sit sibi ratio: quia injusta esse non potest, sibi ratio: quia injusta esse non potest, nihil enim justius est, quam ut hoc fiat nihil enim justius est, quam ut hoc fiat quod Deus vult: quia nihil nisi bonum quod Deus vult: quia nihil nisi bonum vult quia eo ipso omne bonum est bo- vult quia eo ipso omne bonum est bo- num, quia illud vult Deus. num, quia illud vult Deus.

AD ALIUD dicendum, quod intelligitur AD ALIUD dicendum, quod intelligitur de voluntate hominis, quæ non est ratio de voluntate hominis, quæ non est ratio voliti, sed potius sumit rationem et cau- voliti, sed potius sumit rationem et cau- sam a volito, et non de voluntate Dei in sam a volito, et non de voluntate Dei in qua est totum contrarium. qua est totum contrarium.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas AD ALIUD dicendum, quod voluntas Dei non est causa quæ sit medium de- Dei non est causa quæ sit medium de- monstrationis et jam illa non quæritur monstrationis et jam illa non quæritur in solutione dubiorum sed potius quæ- in solutione dubiorum sed potius quæ- runtur causæ connaturales et coessen- runtur causæ connaturales et coessen- tiales effectu et illas difficile est inve- tiales effectu et illas difficile est inve- nire. nire.

: :

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 1 Ad 1

E. Quod voluntas Dei prima et summa causa est omnium. E. Quod voluntas Dei prima et summa causa est omnium.

Voluntas ergo Dei (ut ait Augustinus in libro III de Trinitate') prima et Voluntas ergo Dei (ut ait Augustinus in libro III de Trinitate') prima et summa causa est omnium specierum atque motionum. Nihil enim fit, quod summa causa est omnium specierum atque motionum. Nihil enim fit, quod non de interiori atque intelligibili aula summi imperatoris egrediatur se- non de interiori atque intelligibili aula summi imperatoris egrediatur se- cundum ineffabilem justitiam. Ubi enim non operatur quod vult Dei omni- cundum ineffabilem justitiam. Ubi enim non operatur quod vult Dei omni- potentis sapientia? quæ pertingit a fine usque ad finem fortiter, et dispo- potentis sapientia? quæ pertingit a fine usque ad finem fortiter, et dispo- nit omnia suaviter 2, et non solum facit ea quæ perseverantia consuetudi- nit omnia suaviter 2, et non solum facit ea quæ perseverantia consuetudi- nis admirationem non admittunt, sed etiam ea quæ propter raritatem et in- nis admirationem non admittunt, sed etiam ea quæ propter raritatem et in- solitum eventum mira videntur : ut sunt defectus luminarium, et terræmo- solitum eventum mira videntur : ut sunt defectus luminarium, et terræmo- tus, et monstrosi animantium partus, et his similia: quorum nihil fit sine tus, et monstrosi animantium partus, et his similia: quorum nihil fit sine voluntate Dei, sed plerisque non apparet. Ideoque placuit vanitati Philoso- voluntate Dei, sed plerisque non apparet. Ideoque placuit vanitati Philoso- phorum etiam causis aliis ea attribuere, cum omnino videre non possent phorum etiam causis aliis ea attribuere, cum omnino videre non possent superiorem cæteris omnibus causam, id est, voluntatem Dei. Itaque non superiorem cæteris omnibus causam, id est, voluntatem Dei. Itaque non

1 S AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 4. 1 S AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 4.

Sapient. VIII, 1. Attingit ergo (Sapientia) a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia Sapient. VIII, 1. Attingit ergo (Sapientia) a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia

suaviter. suaviter.

IN I SENTENT. DIST. XLV, E, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. XLV, E, ART. 8.

411 411

nisi Dei voluntas causa prima est sanitatis, ægritudinis, præmiorum atque nisi Dei voluntas causa prima est sanitatis, ægritudinis, præmiorum atque poenarum, gratiarum et retributionum. Hæc ergo sola est, unde ortum est poenarum, gratiarum et retributionum. Hæc ergo sola est, unde ortum est quidquid est, et ipsa non est orta, sed æterna. quidquid est, et ipsa non est orta, sed æterna.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Utrum voluntas divina sit prima causa Utrum voluntas divina sit prima causa omnium rerum ? omnium rerum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in tertio capitulo, ibi, E, « Voluntas Dei tertio capitulo, ibi, E, « Voluntas Dei prima et summa causa est omnium spe- prima et summa causa est omnium spe- cierum et motionum, etc. » cierum et motionum, etc. »

1. Si enim est prima, non licet quære- 1. Si enim est prima, non licet quære- re aliam ante ipsam : et si summa est, et re aliam ante ipsam : et si summa est, et summe sufficiens, non licet quærere ali- summe sufficiens, non licet quærere ali- quam post ipsam : ergo videtur, quod- quam post ipsam : ergo videtur, quod- superfluit totum quod rimati sunt Philo- superfluit totum quod rimati sunt Philo- sophi in causis naturalibus, et mathe- sophi in causis naturalibus, et mathe- maticis, et aliis quam plurimis. Similiter maticis, et aliis quam plurimis. Similiter etiam superfluunt originalia Sanctorum, etiam superfluunt originalia Sanctorum, qui multas alias causas reddunt operum qui multas alias causas reddunt operum

divinorum. divinorum.

Si autem dicas, quod hoc est vanitas Si autem dicas, quod hoc est vanitas Philosophorum, et non habet veritatem : Philosophorum, et non habet veritatem : hoc mirum est, quod vanitas nullam ha- hoc mirum est, quod vanitas nullam ha- bens veritatem, stat adhuc, et non est bens veritatem, stat adhuc, et non est improbata. improbata.

2. Item, Secundum hoc videtur etiam 2. Item, Secundum hoc videtur etiam natura nihil facere, nec potens aliquid natura nihil facere, nec potens aliquid operari quia omnium causa sufficiens operari quia omnium causa sufficiens est voluntas Dei: ergo calidum non urit, est voluntas Dei: ergo calidum non urit, sed voluntas Dei urit et homo non lo- sed voluntas Dei urit et homo non lo- quitur, sed voluntas Dei loquitur, et sic quitur, sed voluntas Dei loquitur, et sic in omnibus et hoc ridiculum est, ut in omnibus et hoc ridiculum est, ut videtur. videtur.

3. Item, Hoc videtur falsum quod di- 3. Item, Hoc videtur falsum quod di- cit, quod monstrosa et naturalia volun- cit, quod monstrosa et naturalia volun- tate Dei sola fiant: quoniam naturalia tate Dei sola fiant: quoniam naturalia habent causas determinatas, et monstro- habent causas determinatas, et monstro- sa reducuntur ad defectionem et super- sa reducuntur ad defectionem et super- fluitatem materiæ, vel improportionem fluitatem materiæ, vel improportionem virtutis informativæ ad materiam, ut di- virtutis informativæ ad materiam, ut di-

cunt Philosophiı, vel inordinatam divi- cunt Philosophiı, vel inordinatam divi- sionem seminis : ergo non sola volunta- sionem seminis : ergo non sola volunta- te Dei fiunt. te Dei fiunt.

4. Item, Defectus luminarium determi- 4. Item, Defectus luminarium determi- natas habet causas inventas et scriptas ex natas habet causas inventas et scriptas ex proportione motuum solis et lunæ se- proportione motuum solis et lunæ se- cundum recursum ad caput vel caudam cundum recursum ad caput vel caudam draconis, et secundum proportionem draconis, et secundum proportionem motus capitis et caudæ, et motus latitu- motus capitis et caudæ, et motus latitu- dinis lunæ, et proportionem adspectus dinis lunæ, et proportionem adspectus secundum circulos altitudinis in quibus secundum circulos altitudinis in quibus fit conjunctio vel præventio sive opposi- fit conjunctio vel præventio sive opposi- tio, et secundum distantiam latitudinis tio, et secundum distantiam latitudinis climatis ergo videtur, quod omnium climatis ergo videtur, quod omnium horum subtiliter investigata sit causa. horum subtiliter investigata sit causa.

: :

SOLUTIO. Sine præjudicio dico cum SOLUTIO. Sine præjudicio dico cum Domino in Evangelio Joannis, v, 17: Domino in Evangelio Joannis, v, 17: Pater meus usque modo operatur, et ego Pater meus usque modo operatur, et ego operor et ideo omnia quæcumque facit operor et ideo omnia quæcumque facit voluntas, magis facit Deus in natura et voluntas, magis facit Deus in natura et voluntate sed ipse operatur, ut causa voluntate sed ipse operatur, ut causa immediata universalis et hoc est mi- immediata universalis et hoc est mi- rum quia una causa est immediata si- rum quia una causa est immediata si- mul unicuique, et tamen universalis om- mul unicuique, et tamen universalis om- nibus et si quid operantur causæ aliæ, nibus et si quid operantur causæ aliæ, accipiunt a voluntate Dei operante et con- accipiunt a voluntate Dei operante et con- tinente et movente eas: sed tamen mo- tinente et movente eas: sed tamen mo- vent non secundum proprietates divinas, vent non secundum proprietates divinas, quia illas attingere non possunt : sed quia illas attingere non possunt : sed secundum proprietates et formas et quan- secundum proprietates et formas et quan- titates proprias, et illas licuit quærere titates proprias, et illas licuit quærere Philosophis, sicut adhuc licet et Augu- Philosophis, sicut adhuc licet et Augu- stinus loquitur hic de Philosophis quibus- stinus loquitur hic de Philosophis quibus- dam, qui excluserunt voluntatem Dei ab dam, qui excluserunt voluntatem Dei ab operibus naturæ, dicentes eum tantum operibus naturæ, dicentes eum tantum posse movere primum mobile quodcum- posse movere primum mobile quodcum- que sit illud, alia vero moveri diversimo- que sit illud, alia vero moveri diversimo- de secundum distantiam ab ipso : et illi de secundum distantiam ab ipso : et illi qui vanitatem secuti sunt, in vanitatem qui vanitatem secuti sunt, in vanitatem abierunt, et obscuratum est insipiens abierunt, et obscuratum est insipiens cor eorum, şicut Tullius, qui negat esse cor eorum, şicut Tullius, qui negat esse præscientiam, ut stabiliat casum et for- præscientiam, ut stabiliat casum et for-

Solutio. Solutio.

412 412

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tunam et rempublicam : et Commentator tunam et rempublicam : et Commentator super physicam et metaphysicam, qui super physicam et metaphysicam, qui negat Deum immediate operari in quoli- negat Deum immediate operari in quoli- bet, ut stabiliat unicuique propriam bet, ut stabiliat unicuique propriam

actionem secundum propriam naturam actionem secundum propriam naturam quam habet. quam habet.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

F. Quibus modis accipitur Dei voluntas? F. Quibus modis accipitur Dei voluntas?

Hic non est prætereundum nobis, quod sacra Scriptura de voluntate Hic non est prætereundum nobis, quod sacra Scriptura de voluntate Dei variis modis loqui consuevit : et tamen non est Dei voluntas diversa, Dei variis modis loqui consuevit : et tamen non est Dei voluntas diversa, sed locutio diversa est de voluntate, quia nomine voluntatis diversa acci- sed locutio diversa est de voluntate, quia nomine voluntatis diversa acci- pit. Nam voluntas Dei vere ac proprie dicitur quæ in ipso est, et ipsius pit. Nam voluntas Dei vere ac proprie dicitur quæ in ipso est, et ipsius essentia est, et hæc una est, nec multiplicitatem recipit, nec mutabilitatem, essentia est, et hæc una est, nec multiplicitatem recipit, nec mutabilitatem, quæ inexpleta esse non potest: de qua Propheta ait, Omnia quæcumque quæ inexpleta esse non potest: de qua Propheta ait, Omnia quæcumque voluit Dominus, fecit. Et Apostolus: Voluntati ejus quis resistit² ? Et voluit Dominus, fecit. Et Apostolus: Voluntati ejus quis resistit² ? Et alibi, Ut probetis quæ sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta³. alibi, Ut probetis quæ sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta³. Et hæc voluntas recte appellatur beneplacitum Dei sive dispositio. Et hæc voluntas recte appellatur beneplacitum Dei sive dispositio.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic non est prætereundum nobis, « Hic non est prætereundum nobis,

etc. » etc. »

Hic incipit pars ista quæ est de Hic incipit pars ista quæ est de distinctione voluntatis. Et habet duas distinctione voluntatis. Et habet duas partes: in quarum prima dividit volun- partes: in quarum prima dividit volun- tatem beneplaciti et voluntatem signi. In tatem beneplaciti et voluntatem signi. In secunda autem dividit voluntatem signi secunda autem dividit voluntatem signi in quinque et hæc incipit ibi, G, « Ali- in quinque et hæc incipit ibi, G, « Ali- quando vero secundum quamdam figu- quando vero secundum quamdam figu- ram dicendi, etc. » ram dicendi, etc. »

1 Psal cxxxiv, 6. 1 Psal cxxxiv, 6.

2 Ad Roman. IX, 19. 2 Ad Roman. IX, 19.

3 Ad Roman. XII, 2. 3 Ad Roman. XII, 2.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Utrum voluntas beneplaciti sit multi- Utrum voluntas beneplaciti sit multi- plex, sicut voluntas signi? plex, sicut voluntas signi?

Dubium autem est circa primum, Dubium autem est circa primum, Utrum voluntas beneplaciti multiplex sit, Utrum voluntas beneplaciti multiplex sit, sicut voluntas signi? sicut voluntas signi?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia