386 386

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Dicit tamen Glossa ibidem, quod non Dicit tamen Glossa ibidem, quod non exhibuit Tyriis et Sidoniis, quia scivit exhibuit Tyriis et Sidoniis, quia scivit plures eorum non credituros, quibus plures eorum non credituros, quibus pepercit ne peccatum eorum ex con- pepercit ne peccatum eorum ex con- temptu virtutum augmentaretur : et sci- temptu virtutum augmentaretur : et sci- vit illos qui si poenitentiam egissent, in vit illos qui si poenitentiam egissent, in pœnitentia non remansuros: Corozaitis pœnitentia non remansuros: Corozaitis vero et Bethsaitis exhibuit ³, qui de Ju- vero et Bethsaitis exhibuit ³, qui de Ju- dæis erant, quibus primum oportebat lo- dæis erant, quibus primum oportebat lo-

1 Cf. Matth XI, 21: Væ tibi, Corozain! væ 1 Cf. Matth XI, 21: Væ tibi, Corozain! væ tibi, Bethsaida! quia si in Tyro et Sidone factæ tibi, Bethsaida! quia si in Tyro et Sidone factæ

qui verbum regni Dei, ut ab eis contempti qui verbum regni Dei, ut ab eis contempti Apostoli ad Gentes tunc sine calumnia Apostoli ad Gentes tunc sine calumnia converterentur, et justior appareret dam- converterentur, et justior appareret dam- natio eorum, et lex ostenderetur esse natio eorum, et lex ostenderetur esse impleta per Christum: et hæ solutiones impleta per Christum: et hæ solutiones omnes convenientiæ sunt: sed illa quæ omnes convenientiæ sunt: sed illa quæ ponitur in Littera, est vera, scilicet ponitur in Littera, est vera, scilicet quod modo nescimus, sed in luce faciei quod modo nescimus, sed in luce faciei Dei videbimus. Dei videbimus.

essent virtutes quæ factæ sunt in vobis, etc. essent virtutes quæ factæ sunt in vobis, etc.

IN I SENTENT. DIST. XLIV, A, B. IN I SENTENT. DIST. XLIV, A, B.

387 387

DISTINCTIO XLIV. DISTINCTIO XLIV.

De potentia Dei in comparatione ad modum sive qualitatem rerum. De potentia Dei in comparatione ad modum sive qualitatem rerum.

A. An Deus possit facere aliquid melius quam facit ? A. An Deus possit facere aliquid melius quam facit ?

Nunc illud restat discutiendum, Utrum melius aliquid possit facere Nunc illud restat discutiendum, Utrum melius aliquid possit facere quam facit ? Solent enim illi scrutatores dicere, quod ea quæ facit Deus, quam facit ? Solent enim illi scrutatores dicere, quod ea quæ facit Deus, non potest meliora facere: quia si posset facere et non faceret, invidus non potest meliora facere: quia si posset facere et non faceret, invidus esset, et non summe bonus. Et hoc ex simili adstruere conantur : ait enim esset, et non summe bonus. Et hoc ex simili adstruere conantur : ait enim Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum: Deus quem genuit, quoniam Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum: Deus quem genuit, quoniam meliorem se generare non potuit (nihil enim Deo melius) debuit æqua- meliorem se generare non potuit (nihil enim Deo melius) debuit æqua- lem. Si enim voluit et non potuit, infirmus est. Si potuit et noluit, invidus '. lem. Si enim voluit et non potuit, infirmus est. Si potuit et noluit, invidus '. Ex quo confirmatur æqualem genuisse Filium. A simili voluit 2 dicere, Ex quo confirmatur æqualem genuisse Filium. A simili voluit 2 dicere, quod si potest Deus rem meliorem facere quam facit, invidus est. Sed non quod si potest Deus rem meliorem facere quam facit, invidus est. Sed non valet hujus similitudinis inductio, quia Filium genuit de substantia sua. valet hujus similitudinis inductio, quia Filium genuit de substantia sua. Ideoque si posset gignere æqualem et non gigneret, invidus esset: alia Ideoque si posset gignere æqualem et non gigneret, invidus esset: alia vero quæ non de substantia sua facit, meliora facere potest. vero quæ non de substantia sua facit, meliora facere potest.

B. Quæstio qua illi arctantur. B. Quæstio qua illi arctantur.

Verum hic ab eis responderi deposco, cur dicunt rem aliquam sive etiam Verum hic ab eis responderi deposco, cur dicunt rem aliquam sive etiam rerum universitatem, in qua major consummatio expressa est, non posse rerum universitatem, in qua major consummatio expressa est, non posse esse meliorem quam est? sive ideo, quia summe bona est, ita ut nulla esse meliorem quam est? sive ideo, quia summe bona est, ita ut nulla

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXX Quæstionum, Q. 50. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXX Quæstionum, Q. 50.

3 Edit. J. Alleaume, volunt. 3 Edit. J. Alleaume, volunt.

388 388

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omnino boni perfectio ei desit : sive ideo, quia majus bonum quod ei omnino boni perfectio ei desit : sive ideo, quia majus bonum quod ei deest, capere ipsa non valeat. Sed si ita summe bonum dicitur, ut nulla deest, capere ipsa non valeat. Sed si ita summe bonum dicitur, ut nulla ei perfectio boni desit, jam creatura Creatori æquatur. Si vero ideo non ei perfectio boni desit, jam creatura Creatori æquatur. Si vero ideo non potest melior esse, quia bonum amplius quod ei deest, capere ipsa non potest melior esse, quia bonum amplius quod ei deest, capere ipsa non valet, jam hoc ipsum non posse defectionis est, non consummationis : et valet, jam hoc ipsum non posse defectionis est, non consummationis : et potest esse melior si fiat capax melioris boni, quod ipse potest qui eam potest esse melior si fiat capax melioris boni, quod ipse potest qui eam fecit. Potest ergo Deus meliorem rem facere quam facit. Unde Augustinus fecit. Potest ergo Deus meliorem rem facere quam facit. Unde Augustinus super Genesim: Talem potuit Deus hominem fecisse; qui nec peccare pos- super Genesim: Talem potuit Deus hominem fecisse; qui nec peccare pos- set, nec vellet et si talem fecisset, quis dubitat eum meliorem fuisse 2 ? set, nec vellet et si talem fecisset, quis dubitat eum meliorem fuisse 2 ? Ex prædictis constat, quod potest Deus et alia facere quam facit, et quæ Ex prædictis constat, quod potest Deus et alia facere quam facit, et quæ facit meliora ea facere quam facit. facit meliora ea facere quam facit.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Nunc illud restat discutiendum, « Nunc illud restat discutiendum, etc. »> etc. »>

In hac distinctione Magister quærit In hac distinctione Magister quærit modum omnipotentiæ ex parte operis. modum omnipotentiæ ex parte operis.

Et sunt hic tres quæstiones, quarum Et sunt hic tres quæstiones, quarum prima est, Utrum ipse universum potuit prima est, Utrum ipse universum potuit melius facere quam fecit ? Et hoc con- melius facere quam fecit ? Et hoc con- cedit Magister. cedit Magister.

Secunda quæstio est, Utrum ipse hoc Secunda quæstio est, Utrum ipse hoc quod fecit, potuit meliori modo facere quod fecit, potuit meliori modo facere quam fecit ? Et hoc concedit Magister,. quam fecit ? Et hoc concedit Magister,. ibi, C, a Post hæc considerandum est, ibi, C, a Post hæc considerandum est, Utrum alio modo, etc. » Utrum alio modo, etc. »

Tertia est, Utrum Deus modo potest Tertia est, Utrum Deus modo potest quidquid umquam potuit ? Et hæc incipit quidquid umquam potuit ? Et hæc incipit ibi, D, ibi, D, « Præterea quæri solet, Utrum « Præterea quæri solet, Utrum Deus, etc. » Et hoc etiam concedit Ma- Deus, etc. » Et hoc etiam concedit Ma- gister. gister.

1 Edit. J. Alleaume, non valeat. 1 Edit. J. Alleaume, non valeat.

2 S. AUGUSTINUS, Lib XI de Genesi ad litte- 2 S. AUGUSTINUS, Lib XI de Genesi ad litte-

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An Deus ab æterno res facere potuit ? An Deus ab æterno res facere potuit ? et, Utrum potuit prius facere mundum et, Utrum potuit prius facere mundum quam fecit ? quam fecit ?

Incidunt autem circa primum tres Incidunt autem circa primum tres quæstiones, quarum prima est, Utrum ab quæstiones, quarum prima est, Utrum ab æterno res facere potuit ? æterno res facere potuit ?

Secunda, Utrum meliora facere potuit Secunda, Utrum meliora facere potuit quam fecit? quam fecit?

Tertia, Utrum ipsum bonum ordinis Tertia, Utrum ipsum bonum ordinis quod est in universo, melius esse po- quod est in universo, melius esse po-

tuit ? tuit ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Quidam Philosophi probaverunt 1. Quidam Philosophi probaverunt mundum esse æternum: ergo videtur ab mundum esse æternum: ergo videtur ab minus, quod potuit esse ab æterno. minus, quod potuit esse ab æterno.

2. Item, Nos videmus hoc in multis 2. Item, Nos videmus hoc in multis causatis quæ essentialiter fiunt a causa causatis quæ essentialiter fiunt a causa aliqua et tamen causa non præcedit ea aliqua et tamen causa non præcedit ea nisi natura, et non duratione: sicut dicit nisi natura, et non duratione: sicut dicit ipse Augustinus de sole et illuminatione, ipse Augustinus de sole et illuminatione, et exemplum est supra³: ergo videtur, et exemplum est supra³: ergo videtur, quod sic etiam potuit esse in mundo. quod sic etiam potuit esse in mundo.

ram, cap. 7. ram, cap. 7.

3 Cf. I Sententiarum, Dist. IX. 3 Cf. I Sententiarum, Dist. IX.

Sed contra Sed contra

IN I SENTENT. DIST. XLIV, B, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XLIV, B, ART. 1.

3. Item, Hoc videtur Boetius velle in 3. Item, Hoc videtur Boetius velle in V de Consolatione philosophiæ dicens, V de Consolatione philosophiæ dicens, quod æternitas non spatio aliquo sit ante quod æternitas non spatio aliquo sit ante mundum, eo quod ipsa simplex sit. mundum, eo quod ipsa simplex sit.

4. Si forte dicas, quod creatura ab 4. Si forte dicas, quod creatura ab æterno esse non potuit, ne tempus quod æterno esse non potuit, ne tempus quod creaturæ cointelligitur, parificetur æter- creaturæ cointelligitur, parificetur æter- nitati, et creatura Creatori. Hoc nihil nitati, et creatura Creatori. Hoc nihil esse videtur quia Boetius probat, quod esse videtur quia Boetius probat, quod hoc non contingit, etiamsi mundus po- hoc non contingit, etiamsi mundus po- natur esse ab æterno: adhuc enim tem- natur esse ab æterno: adhuc enim tem- pora essent successiva, et creatura varia- pora essent successiva, et creatura varia- bilis, ut ipse dicit: ergo adhuc creatura bilis, ut ipse dicit: ergo adhuc creatura non parificatur Creatori. non parificatur Creatori.

5. Item, Causa sufficiens et nullo indi- 5. Item, Causa sufficiens et nullo indi- gens ad agendum, semper agit, aut est gens ad agendum, semper agit, aut est otiosa, ut videtur. Deus autem ab æter- otiosa, ut videtur. Deus autem ab æter- no fuit causa sufficiens ad agendum no fuit causa sufficiens ad agendum mundum sive creandum: ergo ab æterno mundum sive creandum: ergo ab æterno creavit mundum, aut otiosus fuit: otio- creavit mundum, aut otiosus fuit: otio- sitas autem in Deum non cadit: ergo sitas autem in Deum non cadit: ergo ab æterno videtur mundum creasse. ab æterno videtur mundum creasse.

6. Item, Si non potuit ab æterno, et 6. Item, Si non potuit ab æterno, et postea potuit, videtur quod mutatus sit postea potuit, videtur quod mutatus sit in potentia ergo ad minus potuit ab in potentia ergo ad minus potuit ab

æterno. æterno.

7. Item, Boetius: dicit: 7. Item, Boetius: dicit:

Quem non externæ pepulerunt fingere causæ. Quem non externæ pepulerunt fingere causæ.

Ergo ipse non dependet ad aliquid ex- Ergo ipse non dependet ad aliquid ex- tra se ergo quidquid potest, ab æterno tra se ergo quidquid potest, ab æterno potest ergo ab æterno potuit facere potest ergo ab æterno potuit facere

mundum. mundum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quidquid Deus ab æterno potuit fa- 1. Quidquid Deus ab æterno potuit fa- cere, ab æterno potuit fieri: ergo si Deus cere, ab æterno potuit fieri: ergo si Deus ab æterno potuit mundum facere, mun- ab æterno potuit mundum facere, mun- dus ab æterno potuit fieri. CONTRA: dus ab æterno potuit fieri. CONTRA: Creatum est quod habet esse post nihil, Creatum est quod habet esse post nihil, æternum autem est quod non habet æternum autem est quod non habet principium ergo nullum creatum est principium ergo nullum creatum est

æternum. æternum.

2. Item, Habere principium existen- 2. Item, Habere principium existen- tiæ secundum durationem, et non ha- tiæ secundum durationem, et non ha- bere, sunt contradictorie opposita: ergo bere, sunt contradictorie opposita: ergo non erunt de ratione unius et ejusdem non erunt de ratione unius et ejusdem et secundum idem: sed habere princi- et secundum idem: sed habere princi- pium durationis est de ratione creati: pium durationis est de ratione creati:

1 1

389 389

ergo non habere hujusmodi principium, ergo non habere hujusmodi principium, non potest ei convenire: conveniret au- non potest ei convenire: conveniret au- tem si esset ab æterno: ergo mundus tem si esset ab æterno: ergo mundus non potest esse ab æterno, ut videtur. non potest esse ab æterno, ut videtur.

SED TUNC quæritur ulterius juxta hoc, Quæst. SED TUNC quæritur ulterius juxta hoc, Quæst. Utrum potuit eum prius facere quam fe- Utrum potuit eum prius facere quam fe-

cit? cit?

Videtur autem, quod sic: quia æter- Videtur autem, quod sic: quia æter- nitas non habet finem ante: ergo quan- nitas non habet finem ante: ergo quan- tumcumque ante sumatur in infinitum, tumcumque ante sumatur in infinitum, semper distat ergo videtur, quod potuit semper distat ergo videtur, quod potuit ante fieri et tamen non esset ab æterno. ante fieri et tamen non esset ab æterno.

Si forte dicas, quod æternitas non ha- Si forte dicas, quod æternitas non ha- bet ante et ideo quæstio nulla est : quia bet ante et ideo quæstio nulla est : quia non est prius et posterius in simplici. non est prius et posterius in simplici. CONTRA: Quandocumque fit creatura, CONTRA: Quandocumque fit creatura, tunc simul cum ea fit tempus: hoc au- tunc simul cum ea fit tempus: hoc au- tem est nunc minus quam septem millia tem est nunc minus quam septem millia annorum quæro ergo, utrum potuit annorum quæro ergo, utrum potuit octo esse vel decem millia ? videtur, quod octo esse vel decem millia ? videtur, quod sic, quia Deo nihil est impossibile : ergo sic, quia Deo nihil est impossibile : ergo videtur quod ante potuit facere quam videtur quod ante potuit facere quam fecit. fecit.

Item, Licet æternitas non habeat par- Item, Licet æternitas non habeat par- tem et ante et post, tamen ipsa indefi- tem et ante et post, tamen ipsa indefi- ciens est ab æterno, et differt a tempo- ciens est ab æterno, et differt a tempo- rali et æviterno quantum ad indeficien- rali et æviterno quantum ad indeficien- tiam igitur aliquid potest sub ipsa prius tiam igitur aliquid potest sub ipsa prius et posterius esse: et tunc stat prima ra- et posterius esse: et tunc stat prima ra- tio, quod mundum potuit Deus prius fa- tio, quod mundum potuit Deus prius fa- cere quam fecit. cere quam fecit.

Sed tunc ulterius procedo sic in infi- Sed tunc ulterius procedo sic in infi- nitum anteriorando: ergo mundus potuit nitum anteriorando: ergo mundus potuit fieri in infinitum antequam factus fuerit: fieri in infinitum antequam factus fuerit: in infinitum autem prius fieri, est sine in infinitum autem prius fieri, est sine principio fieri : ergo potuit esse sine prin- principio fieri : ergo potuit esse sine prin- cipio durationis : ergo æternus : dicit cipio durationis : ergo æternus : dicit enim Boetius, quod unum momentum enim Boetius, quod unum momentum proportionem habet ad quantumcumque proportionem habet ad quantumcumque spatium temporis finite acceptum. spatium temporis finite acceptum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Constat, quod infinitum tempus non Constat, quod infinitum tempus non contingit umquam pertransire: ergo si contingit umquam pertransire: ergo si mundus incepisset infinito tempore ante, mundus incepisset infinito tempore ante, numquam esset devenire ad hanc diem in numquam esset devenire ad hanc diem in qua sumus modo: hoc autem falsum est: qua sumus modo: hoc autem falsum est: ergo mundus non potuit fieri in infini- ergo mundus non potuit fieri in infini- tum antequam fuit. tum antequam fuit.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod SOLUTIO. Dicendum meo judicio, quod cum dicitur, mundum potuit Deus facere cum dicitur, mundum potuit Deus facere ab æterno, hæc est duplex, ex eo quod ab æterno, hæc est duplex, ex eo quod ly ab æterno potest determinare hoc ver- ly ab æterno potest determinare hoc ver- bum, potuit, et sic est vera: vel infini- bum, potuit, et sic est vera: vel infini- tum facere, et sic est falsa: quia bene tum facere, et sic est falsa: quia bene concedo, quod de ratione creati est non concedo, quod de ratione creati est non esse ab æterno, nec fieri posse: cum esse ab æterno, nec fieri posse: cum enim dicitur, Deus potest facere mun- enim dicitur, Deus potest facere mun- dum vel omnia, diximus supra, quod dum vel omnia, diximus supra, quod ens possibile quod refertur ad potentiam ens possibile quod refertur ad potentiam accipiendum est in duplici proportione, accipiendum est in duplici proportione, scilicet ad facere, et ad fieri : cum autem scilicet ad facere, et ad fieri : cum autem dicitur, Creatum potest Deus facere ab dicitur, Creatum potest Deus facere ab æterno, creatum quod est sub potentia, æterno, creatum quod est sub potentia, neutram habet proportionem, quia nec neutram habet proportionem, quia nec facienti hoc est decens, quod in aliquo facienti hoc est decens, quod in aliquo parificetur sibi factum : nec etiam hoc parificetur sibi factum : nec etiam hoc potest fieri propter inclusam in se condi- potest fieri propter inclusam in se condi- tionem. tionem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod illi AD PRIMUM ergo dicendum, quod illi Philosophi qui hoc probaverunt, errave- Philosophi qui hoc probaverunt, errave- runt, et non supponebant aliquid esse runt, et non supponebant aliquid esse creatum ex nihilo sed dicebant incor- creatum ex nihilo sed dicebant incor- ruptibiles partes mundi esse ab æter- ruptibiles partes mundi esse ab æter- no, et corruptibiles in esse in infinitum no, et corruptibiles in esse in infinitum conservari propter mutuam actionem et conservari propter mutuam actionem et passionem sed supposito quod creatæ passionem sed supposito quod creatæ sint res, impossibile est cum hoc ponere, sint res, impossibile est cum hoc ponere, quod fuerunt ab æterno. Utrum autem quod fuerunt ab æterno. Utrum autem necesse sit creationem esse, in principio necesse sit creationem esse, in principio secundi libri habet inquiri. secundi libri habet inquiri.

AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- AD ALIUD dicendum, quod hoc est ve- rum in his in quibus est actio per neces- rum in his in quibus est actio per neces- sitatem naturæ nihil quærentis extra ad sitatem naturæ nihil quærentis extra ad hoc ut causet, sicut luminosum quod ni- hoc ut causet, sicut luminosum quod ni- hil exigit ad hoc quod emittat lumen : hil exigit ad hoc quod emittat lumen : sed hoc modo non causat Deus, quia om- sed hoc modo non causat Deus, quia om- nia convenirent secum in forma, sicut lu- nia convenirent secum in forma, sicut lu- men in luce illuminantis tamen verum men in luce illuminantis tamen verum est, quod hoc dixerunt quidam gentiles est, quod hoc dixerunt quidam gentiles Philosophi, quod intelligentia esset ra- Philosophi, quod intelligentia esset ra- dius primæ causæ, et cœlum radius qui- dius primæ causæ, et cœlum radius qui- dam intelligentiæ : et sic ulterius nite- dam intelligentiæ : et sic ulterius nite- bantur probare res ab æterno esse : quod bantur probare res ab æterno esse : quod frivolum est, et de facili improbatur, frivolum est, et de facili improbatur, sicut patebit alibi. sicut patebit alibi.

1 Deuter. XXXII, 4. 1 Deuter. XXXII, 4.

AD ALIUD dicendum, quod æternitas AD ALIUD dicendum, quod æternitas non præcedit spatio distensionis, quod non præcedit spatio distensionis, quod proprie spatium est, quia simplex ipsa proprie spatium est, quia simplex ipsa est tamen præcedit duratione esse, et est tamen præcedit duratione esse, et causa, secundum quod duratio dicitur causa, secundum quod duratio dicitur indeficientia esse : et hoc intendit Boetius. indeficientia esse : et hoc intendit Boetius.

AD ALIUD dicendum. quod bene conce- AD ALIUD dicendum. quod bene conce- do si poneremus tempus non habere do si poneremus tempus non habere principium, quod adhuc tempus non es- principium, quod adhuc tempus non es- set æternitas : quia æternitas est simul set æternitas : quia æternitas est simul stans, tempus autem nihil minus quam stans, tempus autem nihil minus quam modo esset successivum: nec creatura modo esset successivum: nec creatura coæquaretur Creatori in omnibus, sed ta- coæquaretur Creatori in omnibus, sed ta- men æquaretur in hoc quod est non ha- men æquaretur in hoc quod est non ha- bere principium in esse durante et hoc bere principium in esse durante et hoc ipsum dico impossibile esse: unde Boe- ipsum dico impossibile esse: unde Boe- tius loquitur ibi ex hypothesı falsi, scili- tius loquitur ibi ex hypothesı falsi, scili- cet quid sequeretur, si mundus ponere- cet quid sequeretur, si mundus ponere- tur fuisse ab æterno. tur fuisse ab æterno.

AD ALIUD dicendum, quod Deus semper AD ALIUD dicendum, quod Deus semper potuit: sed res non potuit fieri ab æter- potuit: sed res non potuit fieri ab æter- no et ideo non sequitur quidquam de no et ideo non sequitur quidquam de otiositate: quia sapientis est non quod otiositate: quia sapientis est non quod ipse possit facere, sed quod possit fieri in ipse possit facere, sed quod possit fieri in re et non solum hoc, sed etiam quid re et non solum hoc, sed etiam quid sibi decenter, et rebus factis utiliter fieri sibi decenter, et rebus factis utiliter fieri possit, attendere. possit, attendere.

AD ALIUD dicendum, quod nulla muta- AD ALIUD dicendum, quod nulla muta- tio cadit in eum : quia ipse semper uno tio cadit in eum : quia ipse semper uno modo se habet, licet res diversimode se modo se habet, licet res diversimode se habeant in ipso et hujus exemplum sæ- habeant in ipso et hujus exemplum sæ- pius positum est de voluntate et intel- pius positum est de voluntate et intel- lectu divino. Unde quod res non ab lectu divino. Unde quod res non ab æterno sit, hoc est quia non potuit fieri, æterno sit, hoc est quia non potuit fieri, quod ipse semper uno modo potuit facere. quod ipse semper uno modo potuit facere.

AD ALIUD dicendum, quod sua potentia AD ALIUD dicendum, quod sua potentia non dependet ad opus propter hoc, sed non dependet ad opus propter hoc, sed potius opus a sua potentia: sed tamen potius opus a sua potentia: sed tamen quia opus est alterius essentiæ quam ipse, quia opus est alterius essentiæ quam ipse, ideo non potest habere illam perfectio- ideo non potest habere illam perfectio- nem quam habet sua potentia, sed defi- nem quam habet sua potentia, sed defi- ciet ab ipsa et hoc dicit imperfectionem ciet ab ipsa et hoc dicit imperfectionem operis, non dependentiam causæ efficien- operis, non dependentiam causæ efficien-

tis. tis.

Si autem tu objicis, quod Dei perfecta Si autem tu objicis, quod Dei perfecta sunt opera, ut dicitur in Canticis Deute- sunt opera, ut dicitur in Canticis Deute- ronomii. Respondeo, quod sunt perfecta ronomii. Respondeo, quod sunt perfecta

Ad i Ad i

Ad & Ad &

Add. Add.

Ad 0. Ad 0.

Ad 7. Ad 7.

Id object. Id object.

quæst. quæst.

Ad object Ad object

IN I SENTENT. DIST. XLIV, B, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XLIV, B, ART. 2.

in genere suo, sed non perfectione divi- in genere suo, sed non perfectione divi- næ essentiæ, quæ exigeretur ad hoc quod næ essentiæ, quæ exigeretur ad hoc quod posset æquari potentiæ efficientis. posset æquari potentiæ efficientis.

Ad ea autem quæ in contrarium obji- Ad ea autem quæ in contrarium obji- ciuntur, videtur mihi esse concedendum. ciuntur, videtur mihi esse concedendum.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum ante potuit facere quam fecit ? Videtur ante potuit facere quam fecit ? Videtur mihi esse stulta quæstio: quia dato quod mihi esse stulta quæstio: quia dato quod ante sumatur pro aliquot annis, resultat ante sumatur pro aliquot annis, resultat eadem quæstio quæ modo est : bene eadem quæstio quæ modo est : bene enim concedo, quod Deus potuit fecisse, enim concedo, quod Deus potuit fecisse, quod mundus jam stetisset per mille mil- quod mundus jam stetisset per mille mil- lia annorum et si hoc fecisset, adhuc lia annorum et si hoc fecisset, adhuc quæremus idem quod modo : et ideo quæremus idem quod modo : et ideo quæstio nulla est, ex quo ostensum est, quæstio nulla est, ex quo ostensum est, quod non potuit esse æternus, quia hoc quod non potuit esse æternus, quia hoc est contra rationem creati. est contra rationem creati.

Ad hoc autem quod objicit, quod in Ad hoc autem quod objicit, quod in infinitum anteriorando, videtur auferre infinitum anteriorando, videtur auferre principium durationis. Dico quod hoc principium durationis. Dico quod hoc falsum est: quia quantumcumque acci- falsum est: quia quantumcumque acci- pias ante, finitum est et non remanet pias ante, finitum est et non remanet respectu infiniti nisi potentia accipiendi. respectu infiniti nisi potentia accipiendi. In æternitate autem per se nullum est In æternitate autem per se nullum est principium, et actu principium non habet. principium, et actu principium non habet. Unde tempus quidem tunc esset secun- Unde tempus quidem tunc esset secun- dum actum principiatum, sed potens ha- dum actum principiatum, sed potens ha- bere ulterius principium, non potens es- bere ulterius principium, non potens es- se sine principio, eo quod creatum esse se sine principio, eo quod creatum esse ponitur. ponitur.

AD HOC autem quod objicit, quod si AD HOC autem quod objicit, quod si hoc modo infinitum poneretur tempus, hoc modo infinitum poneretur tempus, numquam esset devenire ad hanc diem, numquam esset devenire ad hanc diem, possumus concedere conclusionem, quia possumus concedere conclusionem, quia pro nobis est sed quia sophistice pro- pro nobis est sed quia sophistice pro- bat, dicendum, quod si non ponamus bat, dicendum, quod si non ponamus tempus infinitum, sicut quidam Philoso- tempus infinitum, sicut quidam Philoso- phi fecerunt, nos ponemus ipsum infini- phi fecerunt, nos ponemus ipsum infini- tum successione motuum coeli et hoc tum successione motuum coeli et hoc infinitum explicatur per partes aliquotas, infinitum explicatur per partes aliquotas, quæ sunt hora, dies, mensis, et annus : quæ sunt hora, dies, mensis, et annus : et in hoc infinito contingit accipere par- et in hoc infinito contingit accipere par- tes determinatas, sed ad finem et medium tes determinatas, sed ad finem et medium totius durationis non contingit venire: totius durationis non contingit venire: unde bene venitur ad diem hanc vel il- unde bene venitur ad diem hanc vel il- lam, sed hæc dies nulla pars est quæ ali- lam, sed hæc dies nulla pars est quæ ali-

* Cf. I Sententiarum, Dist. III. Tom. XXV. * Cf. I Sententiarum, Dist. III. Tom. XXV.

391 391

quoties sumpta, numeret totam succes- quoties sumpta, numeret totam succes- sionem, quia jam infinitum poneretur sionem, quia jam infinitum poneretur esse finitum. Sed tamen nos non ita po- esse finitum. Sed tamen nos non ita po- nimus tempus essè infinitum successio- nimus tempus essè infinitum successio- ne motuum quia tempus incepit, et si- ne motuum quia tempus incepit, et si- militer motus, et etiam finietur utrum- militer motus, et etiam finietur utrum- que, sicut supra dictum est 1. que, sicut supra dictum est 1.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An ea quæ fecit Deus, potuit facere An ea quæ fecit Deus, potuit facere meliora? meliora?

Secundo quæritur, Utrum meliora po- Secundo quæritur, Utrum meliora po- tuit facere quam fecit? tuit facere quam fecit?

Videtur autem, quod non : quia Videtur autem, quod non : quia

1. Dicit Dionysius, quod optimi est 1. Dicit Dionysius, quod optimi est optima adducere: ergo videtur, quod ip- optima adducere: ergo videtur, quod ip- se unumquodque creavit in meliori statu se unumquodque creavit in meliori statu quem habere potuit. quem habere potuit.

2. Item, Plato « Porro quia optimus 2. Item, Plato « Porro quia optimus erat, invidia ab eo longe relegata erat. » erat, invidia ab eo longe relegata erat. » Ergo unicuique dedit, quantum recipere Ergo unicuique dedit, quantum recipere potuit de bonitate sua: hoc autem est potuit de bonitate sua: hoc autem est non posse melius facere : ergo videtur, non posse melius facere : ergo videtur, quod non potuit melius facere res quam quod non potuit melius facere res quam fecit. fecit.

Si forte dicas, quod hoc modo fecit op- Si forte dicas, quod hoc modo fecit op- time, quia fecit unumquodque in omni time, quia fecit unumquodque in omni bonitate cujus erat susceptibile. CONTRA : bonitate cujus erat susceptibile. CONTRA : Ipse dedit capacitatem, et etiam implevit Ipse dedit capacitatem, et etiam implevit eain: ergo cum optimus sit, unicuique eain: ergo cum optimus sit, unicuique dedit maximam capacitatem, et implevit dedit maximam capacitatem, et implevit eam ergo simpliciter videtur, quod ipse eam ergo simpliciter videtur, quod ipse nihil melius potuit facere, quam fecit. nihil melius potuit facere, quam fecit.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Constat, quod materia prima capax 1. Constat, quod materia prima capax est nobilissimæ formæ : ergo Deus uni- est nobilissimæ formæ : ergo Deus uni- cuique parti materiæ dare potuit illam cuique parti materiæ dare potuit illam formam quæ nobilissima est, ut totum formam quæ nobilissima est, ut totum universum informaretur anima rationali universum informaretur anima rationali vel intellectiva: sed animatum rationali vel intellectiva: sed animatum rationali anima melius et nobilius est quam lapis: anima melius et nobilius est quam lapis:

Sed contra. Sed contra.

Solutio Solutio

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo lapidem melius potuit facere, quam guntur de adductione rerum in esse ergo lapidem melius potuit facere, quam guntur de adductione rerum in esse

fecit. fecit.

2. Item, Non est aliqua capacitas ali- 2. Item, Non est aliqua capacitas ali- cujus creaturæ quæ non sit finita: ergo cujus creaturæ quæ non sit finita: ergo Deus potuit majorem facere: si autem Deus potuit majorem facere: si autem fecisset majorem, illa melioris boni esset fecisset majorem, illa melioris boni esset capax. ergo daretur ei aliquid melius, capax. ergo daretur ei aliquid melius, quam modo habeat: quia aliter fieret quam modo habeat: quia aliter fieret non recta proportio capacitatis ad id quo non recta proportio capacitatis ad id quo impletur capacitas, quod non competeret impletur capacitas, quod non competeret sapientiæ et bonitati Dei. ergo singulas sapientiæ et bonitati Dei. ergo singulas res potuit facere melius quam sunt. res potuit facere melius quam sunt.

3. Item, Magister probat hoc duabus 3. Item, Magister probat hoc duabus rationibus in Littera, quæ inspicienti rationibus in Littera, quæ inspicienti patent, et concedit. patent, et concedit.

et et

SOLUTIO. Ista quæstio non quærit nisi SOLUTIO. Ista quæstio non quærit nisi de bonitate singularum rerum in se Et de bonitate singularum rerum in se Et ideo dico, quod potest dupliciter intelli- ideo dico, quod potest dupliciter intelli- gi, scilicet de bonitate rerum quæ sunt gi, scilicet de bonitate rerum quæ sunt in se in propriis naturis, et generibus in se in propriis naturis, et generibus suppositæ vel de rebus existentibus in suppositæ vel de rebus existentibus in potentia Creatoris tantum. Si intelligi- potentia Creatoris tantum. Si intelligi- tur de rebus existentibus in se tunc tur de rebus existentibus in se tunc adhuc dupliciter potest intelligi, scilicet adhuc dupliciter potest intelligi, scilicet de bonitate consequente esse substantiale de bonitate consequente esse substantiale uniuscujusque, vel consequente bene uniuscujusque, vel consequente bene esse et esse accidentale et si primo esse et esse accidentale et si primo modo intelligatur : tunc dico, quod nulla modo intelligatur : tunc dico, quod nulla res melius potuit fieri, quam facta est, res melius potuit fieri, quam facta est, licet Deus melius eam potuit facere licet Deus melius eam potuit facere hoc ideo, quia tunc supponitur capacitas hoc ideo, quia tunc supponitur capacitas principiorum materialium et formalium principiorum materialium et formalium uniuscujusque et illis suppositis, de uniuscujusque et illis suppositis, de substantialibus nihil melius ex illis pun- substantialibus nihil melius ex illis pun- cipiis fieri potuit, quam factum est. Si cipiis fieri potuit, quam factum est. Si autem intelligatur secundo modo, scilicet autem intelligatur secundo modo, scilicet de esse accidentalı, vel de bene esse, di- de esse accidentalı, vel de bene esse, di- co quod potuit fieri melius et pejus, sic- co quod potuit fieri melius et pejus, sic- ut continue res in melius et pejus mu- ut continue res in melius et pejus mu- tantur. Si autem intelligatur quæstio de tantur. Si autem intelligatur quæstio de rebus non suppositis nisi in potentia rebus non suppositis nisi in potentia Creatoris tunc dico, quod potuerunt Creatoris tunc dico, quod potuerunt melius et pejus fieri in utroque esse melius et pejus fieri in utroque esse substantiali et accidentali secundum substantiali et accidentali secundum suam voluntatem et hoc modo accipit suam voluntatem et hoc modo accipit quæstionem Magister in Littera. quæstionem Magister in Littera. Ad 1 et 2 Et per hoc patet solutio ad prima duo: Ad 1 et 2 Et per hoc patet solutio ad prima duo: quia Dionysu et Platonis verba intelli- quia Dionysu et Platonis verba intelli-

substantial ex illis principus naturæ, substantial ex illis principus naturæ, quæ modo sunt et supponuntur esse in quæ modo sunt et supponuntur esse in causis seminalibus in operibus sex die- causis seminalibus in operibus sex die-

rum. rum.

AD ALIUD dicendum, quod Deus dedit Ad 2... AD ALIUD dicendum, quod Deus dedit Ad 2... capacitatem istam, sed non dedit maxi- ad obje capacitatem istam, sed non dedit maxi- ad obje mam quam potuit dare. Et si quæratur, mam quam potuit dare. Et si quæratur, quare hoc? Dico quod ex sapientia non quare hoc? Dico quod ex sapientia non disposuit dare majorem, et noluit dare disposuit dare majorem, et noluit dare majorem et quare noluit, ego ignoro, majorem et quare noluit, ego ignoro, sed ipse novit. sed verum est, quod hæc sed ipse novit. sed verum est, quod hæc data capacitas, quoad esse substantiale data capacitas, quoad esse substantiale impleri melius non poterat : quia, ut dicit impleri melius non poterat : quia, ut dicit Plato, secundum merita materiæ dantur Plato, secundum merita materiæ dantur formæ et ideo nobiliori materiæ datur formæ et ideo nobiliori materiæ datur melior forma, et unicuique forma secun- melior forma, et unicuique forma secun- dum quod est capax, ut dicit Avicenna : dum quod est capax, ut dicit Avicenna : et ponit simile in sphæra ignis, quæ ma- et ponit simile in sphæra ignis, quæ ma- teriam quamdam minus suæ speciei pro- teriam quamdam minus suæ speciei pro- portionatam calefacit tantum · quamdam portionatam calefacit tantum · quamdam autem magis proportionatam calefacit, et autem magis proportionatam calefacit, et dissolvit, et lucere facit: aliam vero dissolvit, et lucere facit: aliam vero maxime proportionatam calefacit, dissol- maxime proportionatam calefacit, dissol- vit, illuminat, et ignit. Et sic est etiam vit, illuminat, et ignit. Et sic est etiam de datore formarum Deo, quod omnia de datore formarum Deo, quod omnia implet esse substantialı secundum eorum implet esse substantialı secundum eorum capacitatem, quædam forma elementi, capacitatem, quædam forma elementi, quædam forma mixti, quædam autem quædam forma mixti, quædam autem anıma vegetabili, et quædam sensibili, anıma vegetabili, et quædam sensibili, et quædam rationali, secundum quod et quædam rationali, secundum quod magis recedunt ab actu contrarietatis ad magis recedunt ab actu contrarietatis ad temperamentum et uniformitatem com- temperamentum et uniformitatem com- plexionis: quia in hoc accedunt ad na- plexionis: quia in hoc accedunt ad na- turam coeli, ut ipse dicit: et per hoc pa- turam coeli, ut ipse dicit: et per hoc pa- tet solutio ad totum. tet solutio ad totum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An bonitatem quæ resultat ex ordine An bonitatem quæ resultat ex ordine universi, potuit Deus meliorem facere universi, potuit Deus meliorem facere quam fecit ? quam fecit ?

Tertio, Quæritur Quæstio magis diffici- Tertio, Quæritur Quæstio magis diffici- lis, scilicet utrum bonitatem quæ resul- lis, scilicet utrum bonitatem quæ resul-

IN I SENTENT. DIST. XLIV, B, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XLIV, B, ART. 3.

tat ex ordine universi, potuit Deus me- tat ex ordine universi, potuit Deus me- lorem facere? lorem facere?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Inter ea quæ in infinitum distant, 1. Inter ea quæ in infinitum distant, possunt esse infiniti gradus altiores in- possunt esse infiniti gradus altiores in- feriori, et inferiores superiori: sed Deus feriori, et inferiores superiori: sed Deus et summa creatura quæcumque sit illa, et summa creatura quæcumque sit illa, infinite distant: ergo inter Deum et An- infinite distant: ergo inter Deum et An- gelum sunt infiniti gradus implebiles bo- gelum sunt infiniti gradus implebiles bo- nitatibus ordinatis: si autem illi fierent, nitatibus ordinatis: si autem illi fierent, vicinius ordinaretur ad optimum quod vicinius ordinaretur ad optimum quod est Deus ipse, mundus, quam modo fa- est Deus ipse, mundus, quam modo fa- ciat: ergo esset major bonitas ordinis, ciat: ergo esset major bonitas ordinis, quam modo sit: quæ enim inter bonita- quam modo sit: quæ enim inter bonita- tes ordinis vicinius attingit ad summum tes ordinis vicinius attingit ad summum bonum, illa est melior et major. bonum, illa est melior et major.

2. Item, Possibile fuit Deo cui nihil 2. Item, Possibile fuit Deo cui nihil est impossibile primum et ultimum in est impossibile primum et ultimum in universo meliora facere, sicut materiam universo meliora facere, sicut materiam primam, et Angelum: de quibus dicit primam, et Angelum: de quibus dicit Augustinus in libro XII Confessionum, Augustinus in libro XII Confessionum, quod « materia prima est prope nihil, et quod « materia prima est prope nihil, et Angelus prope Deum : » ergo et media Angelus prope Deum : » ergo et media erunt meliora: ergo totum universum erunt meliora: ergo totum universum melius, et ordo melior: ergo et bonitas melius, et ordo melior: ergo et bonitas resultans ex ordine melior. resultans ex ordine melior.

Si forte dicas, quod mundus est ut Si forte dicas, quod mundus est ut cithara, in qua si una chorda tenditur in cithara, in qua si una chorda tenditur in sonum meliorem, habet quidem in se sonum meliorem, habet quidem in se meliorem, sed sonus ille melior turbat meliorem, sed sonus ille melior turbat totam harmoniam, et ideo plus confusio- totam harmoniam, et ideo plus confusio- nis et mali affert citharæ, quam habeat nis et mali affert citharæ, quam habeat in se ita etiam si res hæc fieret melior in se ita etiam si res hæc fieret melior quam est, confunderet alia ordinata ad quam est, confunderet alia ordinata ad ipsam. CONTRA: Consideretur tantum ipsam. CONTRA: Consideretur tantum temperamentum citharæ, quæro utrum temperamentum citharæ, quæro utrum cithara potest habere meliorem harmo- cithara potest habere meliorem harmo- niam, omnibus et non una chorda tan- niam, omnibus et non una chorda tan- tum melioribus factis ? Constat quod tum melioribus factis ? Constat quod sic ergo Deus potuit quamlibet et non sic ergo Deus potuit quamlibet et non unam sine alia tantum creaturam me- unam sine alia tantum creaturam me- lius facere, quam fecit: ergo tunc me- lius facere, quam fecit: ergo tunc me- lior esset ordo et dulcior harmonia, ut lior esset ordo et dulcior harmonia, ut videtur. videtur.

393 393

cuncta quæ fecerat et erant valde bo- cuncta quæ fecerat et erant valde bo- na dicit Glossa, quod bona erant in se, na dicit Glossa, quod bona erant in se, sed in universo optima: optimo autem sed in universo optima: optimo autem non potest melius fieri: ergo bonitate non potest melius fieri: ergo bonitate universitatis istius non potest fieri me- universitatis istius non potest fieri me- lius aliquid, nec potuit. lius aliquid, nec potuit.

2. Item, Universum tantæ bonitatis 2. Item, Universum tantæ bonitatis est, quod etiam id quod est malum in est, quod etiam id quod est malum in se, confert completionem sibi cum igi- se, confert completionem sibi cum igi- tur nihil melius posset fieri illo, quod tur nihil melius posset fieri illo, quod etiam malum ordinat in bonum, videtur etiam malum ordinat in bonum, videtur quod nihil melius posset fieri universi- quod nihil melius posset fieri universi-

tate. tate.

3. Item, Augustinus: « Duo fecisti, Do- 3. Item, Augustinus: « Duo fecisti, Do- mine unum prope te, et-alterum prope mine unum prope te, et-alterum prope nihil.» Ergo non posset etiam cogitarı, ut nihil.» Ergo non posset etiam cogitarı, ut videtur, major et latior ordo bonitatis, videtur, major et latior ordo bonitatis, quam a nihilo ad prope Deum : ergo quam a nihilo ad prope Deum : ergo non potest fieri melius. non potest fieri melius.

4. Item, Qui universa dicit, nihil exci- 4. Item, Qui universa dicit, nihil exci- pit: ergo nulla bonitas deest universi- pit: ergo nulla bonitas deest universi- tati sed nihil melius potest fieri eo cui tati sed nihil melius potest fieri eo cui nihil deest in bonitate: ergo nihil potest nihil deest in bonitate: ergo nihil potest melius fieri universitate. melius fieri universitate.

SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod Solutio. SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod Solutio. universitas potest considerari tribus mo- universitas potest considerari tribus mo- dis, scilicet ut supposita est in esse, et dis, scilicet ut supposita est in esse, et ut supposita in potentia efficientis tan- ut supposita in potentia efficientis tan- tum et in quibusdam supposita in tum et in quibusdam supposita in esse, et in aliis posita esse in potentia esse, et in aliis posita esse in potentia efficientis tantum. Si supponitur in esse : efficientis tantum. Si supponitur in esse : tunc videtur mihi, quod in istis rebus tunc videtur mihi, quod in istis rebus quæ sunt, numquam poterat fieri melior quæ sunt, numquam poterat fieri melior harmonia naturalis, quam facta est: et harmonia naturalis, quam facta est: et hoc secundum bonitatem naturæ, et non hoc secundum bonitatem naturæ, et non secundum bonitatem accidentalem vel secundum bonitatem accidentalem vel gratiæ quia quid melius cogitari potest gratiæ quia quid melius cogitari potest quàm generabile et corruptibile reduci in quàm generabile et corruptibile reduci in motum declivis circuli, et eorum quæ motum declivis circuli, et eorum quæ sequuntur circulum declivem et habent sequuntur circulum declivem et habent reduci in motum uniformem mobilis dif- reduci in motum uniformem mobilis dif- formis, et hoc reduci in motorem uni- formis, et hoc reduci in motorem uni- formem uniformiter se semper et ad formem uniformiter se semper et ad omnia habentem? Similiter malum omnia habentem? Similiter malum unius ordinari in bonum alterius, sicut unius ordinari in bonum alterius, sicut corruptionem unius in generationem al- corruptionem unius in generationem al- SED CONTRA: SED CONTRA: terius, et persecutionem tyranni in pa- terius, et persecutionem tyranni in pa- 1. Super illud Genes. 1, 31 : Vidit Deus tientiam virtutis, et probationem fidei, 1. Super illud Genes. 1, 31 : Vidit Deus tientiam virtutis, et probationem fidei,

3. Præterea, Hoc expresse dicit Ma- 3. Præterea, Hoc expresse dicit Ma- gister in Littera, et reputat oppositum gister in Littera, et reputat oppositum hæresim. hæresim.

Sed contra. Sed contra.

Ad 1. Ad 1.

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nihil melius potest fieri, istis rebus exi- nihil melius potest fieri, istis rebus exi- stentibus, ut videtur. Si autem mundus stentibus, ut videtur. Si autem mundus totus supponitur tantum esse in potentia totus supponitur tantum esse in potentia efficientis tunc videtur mihi, quod me- efficientis tunc videtur mihi, quod me- liorem poterat facere mundum, et melius liorem poterat facere mundum, et melius ordinatum sicut cithara omnibus chor- ordinatum sicut cithara omnibus chor- dis alus, vel aliter positis ab artifice in dis alus, vel aliter positis ab artifice in infinitum sciente contemperationes har- infinitum sciente contemperationes har- moniarum. Si autem tertio modo pona- moniarum. Si autem tertio modo pona- tur, scilicet partım esse in re, et partim tur, scilicet partım esse in re, et partim in potentia, sicut si ponamus esse cœ- in potentia, sicut si ponamus esse cœ- lum et motum, et asinos et terram, et lum et motum, et asinos et terram, et nihil plus nisi in mente divina et poten- nihil plus nisi in mente divina et poten- tia divina tunc videtur mihi, quod sine tia divina tunc videtur mihi, quod sine confusione harmoniæ mundi non pos- confusione harmoniæ mundi non pos- sunt res reliquæ melius fieri quoad sub- sunt res reliquæ melius fieri quoad sub- stantiam, quam etiam factæ sunt, licet in stantiam, quam etiam factæ sunt, licet in nullo restringam potentiam Dei quæ nullo restringam potentiam Dei quæ semper potest facere quod vult: sed ego semper potest facere quod vult: sed ego loquor de fieri et hoc ideo dico, quia loquor de fieri et hoc ideo dico, quia asinus habet duplicem bonitatem, scili- asinus habet duplicem bonitatem, scili- cet in se, et comparationis et in com- cet in se, et comparationis et in com- paratione ad equum est asinus vilis, sed paratione ad equum est asinus vilis, sed comparatus ad hominem est adhuc vi- comparatus ad hominem est adhuc vi- lior et minus bonus: ergo si omnes res lior et minus bonus: ergo si omnes res aliæ meliores fierent, efficeretur asinus aliæ meliores fierent, efficeretur asinus minus bonus bonitate comparationis, minus bonus bonitate comparationis, quam esse debet, et sic disturbaretur quam esse debet, et sic disturbaretur harmonia universitatis. Solo autem me- harmonia universitatis. Solo autem me- dio modo, scilicet quod res sit in poten- dio modo, scilicet quod res sit in poten- tia divina tantum procedit intentio Ma-` tia divina tantum procedit intentio Ma-` gistri in Littera. gistri in Littera.

: :

DICENDUM ergo ad primum, quod hoc DICENDUM ergo ad primum, quod hoc modo non accipiuntur gradus entium, modo non accipiuntur gradus entium, quia sic semper imperfectus remaneret quia sic semper imperfectus remaneret mundus sed accipiuntur penes bonita- mundus sed accipiuntur penes bonita- tes Dei participabiles, sicut esse, vi- tes Dei participabiles, sicut esse, vi- vere, sentire, intelligere, incorruptibile vere, sentire, intelligere, incorruptibile esse, causam esse, et hujusmodi : et sic esse, causam esse, et hujusmodi : et sic impletur universalis ordo: quia ea quæ impletur universalis ordo: quia ea quæ participabilia sunt de attributis Dei, fa- participabilia sunt de attributis Dei, fa- ciunt gradus et illi implentur tribus ciunt gradus et illi implentur tribus modis, scilicet in bonitatibus gratiæ, modis, scilicet in bonitatibus gratiæ, sicut omnia ad hominem, et homo ad sicut omnia ad hominem, et homo ad gratiam, et gratia ad Deum per Chri- gratiam, et gratia ad Deum per Chri- stum et in ordine mali ad bonum: et stum et in ordine mali ad bonum: et

1 Cf. I Sententiarum, Dist. VI. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. VI. Tom. XXV.

sic non poterat esse vicinior ordo istis sic non poterat esse vicinior ordo istis rebus existentibus. rebus existentibus.

Sequentes autem omnes objectiones Ad 2 et 3. Sequentes autem omnes objectiones Ad 2 et 3. procedunt de universo supposito in po- procedunt de universo supposito in po- tentia Dei tantum, et hoc modo conce- tentia Dei tantum, et hoc modo conce- duntur. duntur.

Ad object. Ad object.

AD EA autem quæ in contrarium obji-1, 2 et 3. AD EA autem quæ in contrarium obji-1, 2 et 3. ciuntur, dicendum ad tria prima, quod ciuntur, dicendum ad tria prima, quod non procedunt nisi de universitate ista non procedunt nisi de universitate ista quæ in natura rerum supponitur esse : et quæ in natura rerum supponitur esse : et hoc modo conceditur quod concludunt. hoc modo conceditur quod concludunt.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est Ad object. 4. AD ALIUD dicendum, quod aliud est Ad object. 4. loqui de hoc universo, et aliud de ra- loqui de hoc universo, et aliud de ra- tione universi secundum nomen. Uni- tione universi secundum nomen. Uni- versum enim hoc multa non habet quæ versum enim hoc multa non habet quæ posset habere si Deus vellet: sed ratio posset habere si Deus vellet: sed ratio universi secundum nomen omnia habet : universi secundum nomen omnia habet : et de hac nihil quæritur hic: unde illa et de hac nihil quæritur hic: unde illa objectio non facit ad propositum. objectio non facit ad propositum.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum Deus potuit et non voluit, aut Utrum Deus potuit et non voluit, aut voluit et non potuit mundum melio- voluit et non potuit mundum melio- rem facere? rem facere?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in Littera, ibi, A, « Si enim voluit et non Littera, ibi, A, « Si enim voluit et non potuit, infirmus, etc. » potuit, infirmus, etc. »

Videtur enim hoc argumentum non Videtur enim hoc argumentum non solvi sufficienter a Magistro. solvi sufficienter a Magistro.

Unde dicendum sicut supra dictum Unde dicendum sicut supra dictum est, quod aliud est in eo quod parifica- est, quod aliud est in eo quod parifica- ri potest per naturam, sicut Filius et ri potest per naturam, sicut Filius et Spiritus sanctus: aliud autem in eo Spiritus sanctus: aliud autem in eo quod est diversæ essentiæ, quia hoc pa- quod est diversæ essentiæ, quia hoc pa- rificari non potest etiam quantumcumque rificari non potest etiam quantumcumque crescat. Et simile hujus est si accipia- crescat. Et simile hujus est si accipia- tur linea finita, et augeatur punctum per tur linea finita, et augeatur punctum per puncta: tunc in infinitum potest augeri puncta: tunc in infinitum potest augeri punctum, et tamen non æquabitur lineæ punctum, et tamen non æquabitur lineæ nec proportionabitur ei. Ita dicendum, nec proportionabitur ei. Ita dicendum, quod augmentum bonitatis creatæ quod augmentum bonitatis creatæ

re- re-

IN I SENTENT. DIST. XLIV, C. IN I SENTENT. DIST. XLIV, C.

spectu increatæ bonitatis est sicut adje- spectu increatæ bonitatis est sicut adje- ctio punctalis et ideo quantumcumque ctio punctalis et ideo quantumcumque crescat, nec erit proportionabile, nec crescat, nec erit proportionabile, nec erit æquale. erit æquale.

Si autem tu objicias, quod non est si- Si autem tu objicias, quod non est si- mile quia punctum est indivisibile, et mile quia punctum est indivisibile, et per indivisibilia crescere non potest, per indivisibilia crescere non potest, quia indivisibilia non sunt quanta, et quia indivisibilia non sunt quanta, et ideo non augetur: sed bonitas creata ideo non augetur: sed bonitas creata quanta est, et ideo si in infinitum appo- quanta est, et ideo si in infinitum appo- natur, æqualis erit infinitæ. Dicendum, natur, æqualis erit infinitæ. Dicendum, quod in omnibus illis bonitatibus sem- quod in omnibus illis bonitatibus sem-

395 395

per cum addito additur etiam ratio di- per cum addito additur etiam ratio di- stantiæ infinitæ: quia quodlibet erit bo- stantiæ infinitæ: quia quodlibet erit bo- num creatum ergo quodlibet distabit num creatum ergo quodlibet distabit sine proportione: et ideo numquam fiet sine proportione: et ideo numquam fiet proportionabile et numquam æquale : proportionabile et numquam æquale : nec hoc est invidia, sed potius ordo sa- nec hoc est invidia, sed potius ordo sa- pientiæ quia invidia est respectu eo- pientiæ quia invidia est respectu eo- rum quæ parificari vel ad minus pro- rum quæ parificari vel ad minus pro- portionari possunt, ut dicit Gregorius portionari possunt, ut dicit Gregorius super illud Job, v, 2: Verum stultum super illud Job, v, 2: Verum stultum interficit iracundia, et parvulum occidit interficit iracundia, et parvulum occidit invidia. invidia.

C. Utrum alio vel meliori modo possit facere quam facit ? C. Utrum alio vel meliori modo possit facere quam facit ?

Post hæc considerandum est, Utrum alio modo vel meliori quam facit, Post hæc considerandum est, Utrum alio modo vel meliori quam facit, possit ea facere quæ facit ? Si modus operationis ad sapientiam opificis re- possit ea facere quæ facit ? Si modus operationis ad sapientiam opificis re- feratur, nec alius, nec melior modus esse potest. Non enim potest facere feratur, nec alius, nec melior modus esse potest. Non enim potest facere aliquid aliter vel melius quam facit, id est, alia sapientia vel majori sa- aliquid aliter vel melius quam facit, id est, alia sapientia vel majori sa- pientia nihil enim sapientius potest facere quam facit. Si vero referatur pientia nihil enim sapientius potest facere quam facit. Si vero referatur modus ad rem ipsam quam facit Deus, dicimus quia et alius, et melior pot‐ modus ad rem ipsam quam facit Deus, dicimus quia et alius, et melior pot‐ est esse modus. Et secundum hoc concedi potest, quia ea quæ facit, pot- est esse modus. Et secundum hoc concedi potest, quia ea quæ facit, pot- est facere melius, et aliter quam facit: quia potest quibusdam meliorem est facere melius, et aliter quam facit: quia potest quibusdam meliorem modum existendi præstare, et quibusdam alium. Unde Augustinus in libro modum existendi præstare, et quibusdam alium. Unde Augustinus in libro XIII de Trinitate dicit, quod fuit et alius modus nostræ liberationis possi- XIII de Trinitate dicit, quod fuit et alius modus nostræ liberationis possi- bilis Deo, qui omnia potest: sed nullus alius nostræ miseriæ sanandæ fuit bilis Deo, qui omnia potest: sed nullus alius nostræ miseriæ sanandæ fuit convenientior. Potest ergo Deus eorum quæ facit, quædam alio modo convenientior. Potest ergo Deus eorum quæ facit, quædam alio modo meliori, quædam alio modo æque bono, quædam etiam minus bono facere meliori, quædam alio modo æque bono, quædam etiam minus bono facere quam facit ut tamen modus referatur ad qualitatem operis, id est, crea- quam facit ut tamen modus referatur ad qualitatem operis, id est, crea- turæ, non ad sapientiam Creatoris. turæ, non ad sapientiam Creatoris.

1 Vulgata habet, vere. 1 Vulgata habet, vere.

2 S AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 10. 2 S AUGUSTINUS, Lib. XIII de Trinitate, cap. 10.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Sed contra. Sed contra.

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An Christus, beata Virgo, Angelus, et An Christus, beata Virgo, Angelus, et Adam potuerunt meliores fieri quam Adam potuerunt meliores fieri quam facti sunt? et, An Christus sit de uni- facti sunt? et, An Christus sit de uni- versitate operum Dei? et, Quomodo versitate operum Dei? et, Quomodo intelligitur, quod beata Virgo sit intelligitur, quod beata Virgo sit exaltata super choros Angelorum? exaltata super choros Angelorum?

Deinde quæritur de secunda parte is- Deinde quæritur de secunda parte is- tius lectionis, ibi, « Post hæc conside- tius lectionis, ibi, « Post hæc conside- randum, Utrum alio vel meliori, etc. » randum, Utrum alio vel meliori, etc. »

Incidit autem hic quæstio de quibus- Incidit autem hic quæstio de quibus- dam optimis, ut de Christo, et de beata dam optimis, ut de Christo, et de beata Virgine, et Angelo, et Adam, utrum Virgine, et Angelo, et Adam, utrum potuerunt melius fieri? potuerunt melius fieri?

Quæratur ergo de Christo, Utrum ipse Quæratur ergo de Christo, Utrum ipse sit de universitate, vel non? sit de universitate, vel non?

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Ita dicit Apostolus, I ad Corinth. 1. Ita dicit Apostolus, I ad Corinth. XII, 27 Vos estis corpus Christi, et XII, 27 Vos estis corpus Christi, et membra de membro. Et ibidem dicit membra de membro. Et ibidem dicit Glossa Membra de membro, id est, ca- Glossa Membra de membro, id est, ca- pite, quod est membrum: constat au- pite, quod est membrum: constat au- tem, quod caput est de universalitate tem, quod caput est de universalitate membrorum ergo Christus est de uni- membrorum ergo Christus est de uni- versitate sicut alia membra. versitate sicut alia membra.

1 1

2. Item, Supra dicit Hilarius : « Caput 2. Item, Supra dicit Hilarius : « Caput omnium Christus : » ergo videtur, quod omnium Christus : » ergo videtur, quod ipse sit de universitate. ipse sit de universitate.

3. Item, Quidquid est minus eo quod 3. Item, Quidquid est minus eo quod est de universitate, illud est de universi- est de universitate, illud est de universi- tate plus quam illud: Christus est minor tate plus quam illud: Christus est minor aliquo quod est de universitate, quia mi- aliquo quod est de universitate, quia mi- noratus est paulo minus ab Angelis, qui noratus est paulo minus ab Angelis, qui sunt de universitate: ergo ut prius. sunt de universitate: ergo ut prius. SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Christus est constitutus super uni- 1. Christus est constitutus super uni- versa opera manuum Dei: ergo ipse non versa opera manuum Dei: ergo ipse non est de universitate operum, ut videtur. est de universitate operum, ut videtur.

1 Cf Supra, Dist. XXIX 1 Cf Supra, Dist. XXIX

2 Joan. III, 34. Quem misit Deus, verba Der 2 Joan. III, 34. Quem misit Deus, verba Der

2. Item, Quicumque est causa totius 2. Item, Quicumque est causa totius boni universitatis, non potest esse alı- boni universitatis, non potest esse alı- quid universitatis: Christus autem est quid universitatis: Christus autem est causa totius boni quod habet universi- causa totius boni quod habet universi- tas: ergo, etc. tas: ergo, etc.

ULTERIUS quæritur, Utrum Christus Quest. 2. ULTERIUS quæritur, Utrum Christus Quest. 2. potuit fieri melior? potuit fieri melior?

Videtur autem, quod sic: quia anima Videtur autem, quod sic: quia anima ipsius creata fuit: ergo bonitas sua fuit ipsius creata fuit: ergo bonitas sua fuit finita, sicut et essentia: ergo potuit esse finita, sicut et essentia: ergo potuit esse major. major.

Item, Corpus fuit creatum: ergo ea- Item, Corpus fuit creatum: ergo ea- dem ratione bonitas corporis ejus potuit dem ratione bonitas corporis ejus potuit esse major esse major

SED CONTRA: SED CONTRA:

Joan. III, 34, Datus est ei spiritus non Joan. III, 34, Datus est ei spiritus non ad mensuram 2: quod autem non est ad ad mensuram 2: quod autem non est ad mensuram, est immensum: et quod est mensuram, est immensum: et quod est immensum, non potest crescere : ergo immensum, non potest crescere : ergo Christi bonitas crescere non potuit. Christi bonitas crescere non potuit.

Sed contra. Sed contra.

ULTERIUS quæritur, Utrum beata Virgo Quæst 3 ULTERIUS quæritur, Utrum beata Virgo Quæst 3 melior esse potuit? melior esse potuit?

Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

1. Dicit Anselmus, quod decebat ut 1. Dicit Anselmus, quod decebat ut Virgo illa quam Pater Filio suo matrem Virgo illa quam Pater Filio suo matrem elegit, ea puritate niteret, qua major sub elegit, ea puritate niteret, qua major sub Deo nequit intelligi: ergo videtur, Deo nequit intelligi: ergo videtur, quod crescere in bonitate non potuit. quod crescere in bonitate non potuit.

2. Item Augustinus dicit : « Duo fe- 2. Item Augustinus dicit : « Duo fe- cisti, Domine: unum prope te, et alte- cisti, Domine: unum prope te, et alte- rum prope nihil. » Ergo Angelus prope rum prope nihil. » Ergo Angelus prope fuit apud Deum cantamus autem di- fuit apud Deum cantamus autem di- ctum Hieronymi de ipsa : «< Exaltata es ctum Hieronymi de ipsa : «< Exaltata es supra choros Angelorum ad coelestia re- supra choros Angelorum ad coelestia re- gna. » Ergo ipsa est proximior proximo: gna. » Ergo ipsa est proximior proximo: non potest autem aliquid intelligi ultra non potest autem aliquid intelligi ultra posse accedere crescendo: ergo ipsa posse accedere crescendo: ergo ipsa melior fieri non potuit. melior fieri non potuit.

3. Item, Sub Deo unito homini nihil 3. Item, Sub Deo unito homini nihil est vicinius, quam materialiter idem esse est vicinius, quam materialiter idem esse cum unito: materia autem est accepta de cum unito: materia autem est accepta de ipsa: ergo ipsa est proxima: ergo non ipsa: ergo ipsa est proxima: ergo non potest esse melior. potest esse melior.

loquitur non enim ad mensuram dat Deus spiri- loquitur non enim ad mensuram dat Deus spiri-

tum. tum.

ontra. ontra.

st. 4. st. 4.

olutio. olutio.

11 et 2. 11 et 2.

Ad 3. Ad 3.

SED CONTRA: SED CONTRA:

IN I SENTENT. DIST. XLIV, C, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. XLIV, C, ART. 5.

Creatura est simplex: ergo ipsa est Creatura est simplex: ergo ipsa est finitæ bonitatis : ergo potest intelligi finitæ bonitatis : ergo potest intelligi crescere: et quod tu potes intelligere, crescere: et quod tu potes intelligere, Deus potest facere, et multo amplius: Deus potest facere, et multo amplius: ergo ipsa potest fieri melior. ergo ipsa potest fieri melior.

ULTERIUS autem quæritur de Angelo. ULTERIUS autem quæritur de Angelo. 1. Quia videtur melius, quod est glo- 1. Quia videtur melius, quod est glo- riosius gloriosius autem videtur per riosius gloriosius autem videtur per pugnam et meritum proficere ad bea- pugnam et meritum proficere ad bea- titudinem, quam sine illis: ergo vide- titudinem, quam sine illis: ergo vide- tur, quod homo factus sit melior An- tur, quod homo factus sit melior An- gelo. gelo.

2. Item, In Littera est, quod melior est 2. Item, In Littera est, quod melior est natura quæ peccare potest, quam illa natura quæ peccare potest, quam illa quæ peccare non potest: ergo status pos- quæ peccare non potest: ergo status pos- sibilis ad peccatum, melior est statu im- sibilis ad peccatum, melior est statu im- possibili ad peccatum: et sequitur idem possibili ad peccatum: et sequitur idem quod prius. quod prius.

3. Item, Ex hoc sequitur, quod quanto 3. Item, Ex hoc sequitur, quod quanto infirmior est status et majores habens infirmior est status et majores habens occasiones peccandi, dummodo non ha- occasiones peccandi, dummodo non ha- beat necessitatem, quod tanto sit melior: beat necessitatem, quod tanto sit melior: et hæc frivola sunt, et de his alibi est et hæc frivola sunt, et de his alibi est quæsitum : unde ista hic sufficiant. quæsitum : unde ista hic sufficiant.

1 1

SOLUTIO. Non est concedendum, quod SOLUTIO. Non est concedendum, quod Christus sit de universitate, sed super Christus sit de universitate, sed super universitatem. universitatem.

AD ID ergo quod primo objicitur, di- AD ID ergo quod primo objicitur, di- cendum quod eo ipso quod caput Dei si- cendum quod eo ipso quod caput Dei si- gnificatur esse super omnia: sed mem- gnificatur esse super omnia: sed mem- brum dicitur non omnium, sed Ecclesiæ brum dicitur non omnium, sed Ecclesiæ cum qua habet naturæ conformitatem, et cum qua habet naturæ conformitatem, et non quodlibet membrum aliis commu- non quodlibet membrum aliis commu- nicabile, sed potius quod eminet omni- nicabile, sed potius quod eminet omni- bus, et influit in omnia spiritum moti. bus, et influit in omnia spiritum moti. vum et sensibilem, sicut dictum est su- vum et sensibilem, sicut dictum est su- per tertium per tertium Per hoc etiam patet solu- Per hoc etiam patet solu-

tio ad sequens. tio ad sequens.

AD ALIUD dicendum, quod Christus AD ALIUD dicendum, quod Christus non est minoratus ab Angelis nisi dis- non est minoratus ab Angelis nisi dis- pensatorie et secundum quid, scilicet in pensatorie et secundum quid, scilicet in eo quod passibilem naturam assumpsit. eo quod passibilem naturam assumpsit. Quia vero illa unita est et non nuda, Quia vero illa unita est et non nuda,

1 Cf. III Sententiarum, Dist. III et X. 1 Cf. III Sententiarum, Dist. III et X.

2 Vide supra art. 3 hujus distinctionis. 2 Vide supra art. 3 hujus distinctionis.

397 397

ideo etiam in illa super omnia est, et non ideo etiam in illa super omnia est, et non ordinabilis cum omnibus. ordinabilis cum omnibus.

AD ID quod ulterius quæritur, suffi- Ad quæst 2. AD ID quod ulterius quæritur, suffi- Ad quæst 2. cienter quantum potui, discussum est in cienter quantum potui, discussum est in tertio 3 tamen hic potest dici, quod si tertio 3 tamen hic potest dici, quod si Christum consideramus unitum sicut est Christum consideramus unitum sicut est in rei veritate, tunc gratia hominis con- in rei veritate, tunc gratia hominis con- jungitur infinito bono, et quoad hoc quod jungitur infinito bono, et quoad hoc quod habet unionem cum illo in esse, qua habet unionem cum illo in esse, qua unione nihil magis accedere ad sum- unione nihil magis accedere ad sum- mum bonum potest, et sic non potest mum bonum potest, et sic non potest crescere nec fieri melior: et hoc modo crescere nec fieri melior: et hoc modo datus est ei Spiritus non ad mensuram. datus est ei Spiritus non ad mensuram. Si autem consideretur gratia simplex Si autem consideretur gratia simplex non pertingens ad unionem, quæ consi- non pertingens ad unionem, quæ consi- deratio tantum est secundum intelle- deratio tantum est secundum intelle- ctum tunc crescere posset, et esset ctum tunc crescere posset, et esset finita gratia. finita gratia.

Et per hoc patet solutio ad ea quæ Et per hoc patet solutio ad ea quæ objiciuntur de Christo: quia illis duobus objiciuntur de Christo: quia illis duobus modis procedunt objectiones. modis procedunt objectiones.

AD ID quod ulterius quæritur de beata Ad quæst. 3° AD ID quod ulterius quæritur de beata Ad quæst. 3° Virgine, bene puto, quod quidquid pot- Virgine, bene puto, quod quidquid pot- est percipere creatura pura capax Dei, est percipere creatura pura capax Dei, hoc totum communicatum est Matri Dei: hoc totum communicatum est Matri Dei: et in illa consideratione procedunt rationes et in illa consideratione procedunt rationes primo inductæ. Sed divina potentia non primo inductæ. Sed divina potentia non restringitur, quin potuerit facere capa- restringitur, quin potuerit facere capa- citatem majorem quam hominis et An- citatem majorem quam hominis et An- geli, et tunc crescere posset et gratia: et geli, et tunc crescere posset et gratia: et hoc modo procedunt rationes in opposi- hoc modo procedunt rationes in opposi- tum et ideo etiam ad illa patet solu- tum et ideo etiam ad illa patet solu- tio. tio.

Tamen notandum, quod licet dicatur Tamen notandum, quod licet dicatur exaltata super choros Angelorum, et su- exaltata super choros Angelorum, et su- per choros Archangelorum nihil sit, nisi per choros Archangelorum nihil sit, nisi altitudo divina: non tamen est exaltata ad altitudo divina: non tamen est exaltata ad æqualitatem altitudinis divinæ : quia sicut æqualitatem altitudinis divinæ : quia sicut prius dictum est, distantia est extra men- prius dictum est, distantia est extra men- suram et ideo licet sit altior omnibus suram et ideo licet sit altior omnibus Angelis, tamen adhuc distat a dignitate Angelis, tamen adhuc distat a dignitate divina sine proportionis mensura. divina sine proportionis mensura.

AD ID quod ulterius quæritur de ho- Ad quæst. 4. AD ID quod ulterius quæritur de ho- Ad quæst. 4.

3 Ibidem. 3 Ibidem.

398 398

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mine et Angelo quoad statum pugnæ, di- mine et Angelo quoad statum pugnæ, di- cendum quod est bonitas secundum cendum quod est bonitas secundum quid, scilicet secundum magis lauda- quid, scilicet secundum magis lauda- bile et de hac tantum procedunt illæ bile et de hac tantum procedunt illæ rationes. Est etiam bonitas simplici- rationes. Est etiam bonitas simplici- ter quæ perficit secundum nobiliorem ter quæ perficit secundum nobiliorem

actum et altiorem gradum : et de illa non actum et altiorem gradum : et de illa non tenet et ideo quoad hanc loquendo de tenet et ideo quoad hanc loquendo de potentia Dei solum, uterque melius pot- potentia Dei solum, uterque melius pot- erat fieri, sicut etiam Magister concedit erat fieri, sicut etiam Magister concedit in Littera. in Littera.

D. Utrum Deus semper possit omne quod olim potuit ? D. Utrum Deus semper possit omne quod olim potuit ?

Præterea quæri solet, Utrum Deus semper possit omne quod olim po- Præterea quæri solet, Utrum Deus semper possit omne quod olim po- tuit? Quod quibusdam videtur dicentibus, potuit Deus incarnari, et potuit tuit? Quod quibusdam videtur dicentibus, potuit Deus incarnari, et potuit mori, et resurgere, et alia hujusmodi, quæ modo non potest. Potuit ergo mori, et resurgere, et alia hujusmodi, quæ modo non potest. Potuit ergo quæ modo non potest, et ita habuit potentiam quam modo non habet: quæ modo non potest, et ita habuit potentiam quam modo non habet: unde videtur potentia ejus imminuta. Ad quod dicimus, quia sicut omnia unde videtur potentia ejus imminuta. Ad quod dicimus, quia sicut omnia semper scit quæ aliquando scivit, et semper vult quæ aliquando voluit, semper scit quæ aliquando scivit, et semper vult quæ aliquando voluit, nec umquam aliquam scientiam amittit, vel voluntatem mutat quam ha- nec umquam aliquam scientiam amittit, vel voluntatem mutat quam ha- buit ita omnia semper potest quæ aliquando potuit, nec umquam aliqua buit ita omnia semper potest quæ aliquando potuit, nec umquam aliqua potentia sua privatur. Non est ergo privatus potentia incarnandi vel resur- potentia sua privatur. Non est ergo privatus potentia incarnandi vel resur- gendi, licet non possit modo incarnari vel resurgere. Sicut enim potuit gendi, licet non possit modo incarnari vel resurgere. Sicut enim potuit olim incarnari, ita et potest modo' incarnatus esse : in quo ejusdem rei olim incarnari, ita et potest modo' incarnatus esse : in quo ejusdem rei potentia monstratur. Ut enim olim scivit se resurrecturum, et modo scit se potentia monstratur. Ut enim olim scivit se resurrecturum, et modo scit se resurrexisse. Nec est alia scientia illud olim scivisse, et hoc modo scire, resurrexisse. Nec est alia scientia illud olim scivisse, et hoc modo scire, sed eadem omnino. Et sicut voluit olim resurgere, et modo resurrexisse, sed eadem omnino. Et sicut voluit olim resurgere, et modo resurrexisse, in quo unius rei voluntas exprimitur: ita potuit olim nasci et resurgere, in quo unius rei voluntas exprimitur: ita potuit olim nasci et resurgere, et modo ipse potest natus fuisse et resurrexisse: et est ejusdem rei poten- et modo ipse potest natus fuisse et resurrexisse: et est ejusdem rei poten- tia. Si enim posset modo nasci et resurgere, non esset idem posse. Verba tia. Si enim posset modo nasci et resurgere, non esset idem posse. Verba enim diversorum temporum diversis prolata temporibus, et diversis ad- enim diversorum temporum diversis prolata temporibus, et diversis ad- juncta adverbiis, eumdem faciunt sensum : ut modo loquentes dicimus, juncta adverbiis, eumdem faciunt sensum : ut modo loquentes dicimus, iste potest legere hodie: cras autem dicemus, iste potest legisse, vel potuit iste potest legere hodie: cras autem dicemus, iste potest legisse, vel potuit legere heri ubique unius rei monstratur potentia. Si autem diversis tem- legere heri ubique unius rei monstratur potentia. Si autem diversis tem- poribus loquentes, ejusdem temporis verbis et adverbiis utamur, dicentes poribus loquentes, ejusdem temporis verbis et adverbiis utamur, dicentes hodie, iste potest legere hodie et dicentes cras, iste potest hodie legere : hodie, iste potest legere hodie et dicentes cras, iste potest hodie legere : non idem, sed diversa dicimus eum posse. Fateamur ergo Deum semper non idem, sed diversa dicimus eum posse. Fateamur ergo Deum semper posse quidquid semel potuit, id est, habere omnem illam potentiam quam posse quidquid semel potuit, id est, habere omnem illam potentiam quam