IN I SENTENT. DIST. XLII, G, ART. 9. IN I SENTENT. DIST. XLII, G, ART. 9.

371 371

G. Determinatio præmissarum auctoritatum. G. Determinatio præmissarum auctoritatum.

Sed ad hoc potest dici, quod Augustinus ubi dicit, « Omnipotens non dici- Sed ad hoc potest dici, quod Augustinus ubi dicit, « Omnipotens non dici- tur, quod omnia possit, etc., » tam ample et generaliter accepit omnia, ut tur, quod omnia possit, etc., » tam ample et generaliter accepit omnia, ut etiam mala includeret, quæ Deus non potest, nec vult. Non ergo negavit etiam mala includeret, quæ Deus non potest, nec vult. Non ergo negavit eum posse omnia quæ convenit ei posse. Similiter cum dicit: << Non ob eum posse omnia quæ convenit ei posse. Similiter cum dicit: << Non ob aliud veraciter dicitur omnipotens, nisi quoniam quidquid vult potest : » non aliud veraciter dicitur omnipotens, nisi quoniam quidquid vult potest : » non negat eum posse etiam ea quæ non vult, sed adversus illos qui dicebant negat eum posse etiam ea quæ non vult, sed adversus illos qui dicebant Deum multa velle quæ non poterat, affirmat eum posse quidquid vult, et Deum multa velle quæ non poterat, affirmat eum posse quidquid vult, et ex eo vere dici omnipotentem, non ob aliud, quam quia potest quidquid ex eo vere dici omnipotentem, non ob aliud, quam quia potest quidquid vult. Sed cave quomodo intelligas, Potest quidquid vult. An quidquid vult vult. Sed cave quomodo intelligas, Potest quidquid vult. An quidquid vult se posse, an quidquid vult facere, an quidquid vult fieri. Si enim dicas se posse, an quidquid vult facere, an quidquid vult fieri. Si enim dicas ideo omnipotentem vocari, quia potest quidquid vult se posse: ergo et Pe- ideo omnipotentem vocari, quia potest quidquid vult se posse: ergo et Pe- trus similiter omnipotens dici potest, vel quilibet sanctorum beatorum, trus similiter omnipotens dici potest, vel quilibet sanctorum beatorum, quia potest quidquid vult se posse, et potest facere quidquid vult se facere. quia potest quidquid vult se posse, et potest facere quidquid vult se facere. Non enim vult facere nisi quod facit, nec posse nisi quod potest: sed non Non enim vult facere nisi quod facit, nec posse nisi quod potest: sed non potest facere quidquid vult fieri. Vult enim salvos fieri qui salvandi sunt, potest facere quidquid vult fieri. Vult enim salvos fieri qui salvandi sunt, verumtamen eos salvare non valet. Deus autem quidquid vult fieri, potest verumtamen eos salvare non valet. Deus autem quidquid vult fieri, potest facere. Si enim vult aliquid fieri per se, potest illud facere per se, et per se facere. Si enim vult aliquid fieri per se, potest illud facere per se, et per se facit sicut coelum et terram per se fecit, quia voluit. Si autem vult fieri facit sicut coelum et terram per se fecit, quia voluit. Si autem vult fieri per creaturam, et per eam operatur: sicut per homines facit domos, et hu- per creaturam, et per eam operatur: sicut per homines facit domos, et hu- jusmodi artificialia. Et Deus quidem ex se, et per se potest: homo autem jusmodi artificialia. Et Deus quidem ex se, et per se potest: homo autem vel Angelus, quantumcumque beatus est, non est potens ex se vel per se. vel Angelus, quantumcumque beatus est, non est potens ex se vel per se.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic diligenter considerandum est, « Hic diligenter considerandum est, etc. » etc. »

Hic incipit tertia pars istius distinctio- Hic incipit tertia pars istius distinctio- nis, in qua Magister recolligit circa quæ nis, in qua Magister recolligit circa quæ consideratur omnipotentia divina, et ob- consideratur omnipotentia divina, et ob- jicit in sequenti capitulo F in contra- jicit in sequenti capitulo F in contra- rium, et solvit in tertio, cap. G, et in rium, et solvit in tertio, cap. G, et in hoc finitur distinctio. hoc finitur distinctio.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Utrum possibile simpliciter dicatur se- Utrum possibile simpliciter dicatur se- cundum causas inferiores, vel supe- cundum causas inferiores, vel supe- riores? riores?

Incidit autem hic quæstio, a qua to- Incidit autem hic quæstio, a qua to- tum præcedens dependet, Utrum possi- tum præcedens dependet, Utrum possi- bile simpliciter dicatur secundum causas bile simpliciter dicatur secundum causas inferiores, vel superiores? inferiores, vel superiores?

Sed contra. Sed contra.

372 372

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Videtur autem, quod secundum infe- habet causam inferiorem. Item, Hæc Videtur autem, quod secundum infe- habet causam inferiorem. Item, Hæc riores : quia riores : quia

: :

1. Possibile sequitur id in quo primo 1. Possibile sequitur id in quo primo invenitur potentia ad fieri: hoc autem est invenitur potentia ad fieri: hoc autem est materia ergo videtur, quod materiam materia ergo videtur, quod materiam et materiæ dispositionem sequatur pos- et materiæ dispositionem sequatur pos- sibilitas et impossibilitas fiendi aliquid sibilitas et impossibilitas fiendi aliquid vel non fiendi. vel non fiendi.

2. Item, Nisi dicatur possibile secun- 2. Item, Nisi dicatur possibile secun- dum causas inferiores, nihil erit impos- dum causas inferiores, nihil erit impos- sibile : quia non erit impossibile apud sibile : quia non erit impossibile apud Deum omne verbum ¹. Deum omne verbum ¹.

3. Item, Aristoteles in II Physicorum 3. Item, Aristoteles in II Physicorum reprehendit eos qui casum et fortunam reprehendit eos qui casum et fortunam ponebant in coelo, eo quod in perpetuis ponebant in coelo, eo quod in perpetuis est necessitas ordinata: ergo multo ma- est necessitas ordinata: ergo multo ma- gis in æternis cum igitur possibile fieri gis in æternis cum igitur possibile fieri sit possibile non fieri, videtur quod pos- sit possibile non fieri, videtur quod pos- sibile non sit secundum causas superio- sibile non sit secundum causas superio- sed inferiores. sed inferiores.

res, res,

4. Item, Necessarium et contingens 4. Item, Necessarium et contingens accipiuntur secundum causas inferiores: accipiuntur secundum causas inferiores: quia aliter omnia essent necessaria: er- quia aliter omnia essent necessaria: er- go videtur, quod etiam possibile. go videtur, quod etiam possibile.

non ergo non ergo

5. Item, Commentator super IX pri- 5. Item, Commentator super IX pri- mæ Philosophiæ dicit. Nihil est in po- mæ Philosophiæ dicit. Nihil est in po- tentia in aliquo, nisi quod uno motore tentia in aliquo, nisi quod uno motore naturali potest educi de illo ergo vide- naturali potest educi de illo ergo vide- tur, quod impossibile non sit nisi secun- tur, quod impossibile non sit nisi secun- dum causas naturales dictum dum causas naturales dictum secundum causas superiores. secundum causas superiores. Si autem hoc concedatur. CONTRA: Si autem hoc concedatur. CONTRA: 1. I ad Corinth. 1, 20, super illud, 1. I ad Corinth. 1, 20, super illud, Nonne stultam fecit Deus sapientiam Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus mundi? dicit Glossa. Sapientia hujus mundi? dicit Glossa. Sapientia hujus mundi impossibile judicat, quod hujus mundi impossibile judicat, quod in naturis rerum non videt. Hanc Deus in naturis rerum non videt. Hanc Deus stultam fecit, possibile declarando, quod stultam fecit, possibile declarando, quod illa impossibile judicat: ergo possibile illa impossibile judicat: ergo possibile simpliciter dicitur secundum causas su- simpliciter dicitur secundum causas su- periores. periores.

2. Item, Si possibile non diceretur nisi 2. Item, Si possibile non diceretur nisi secundum causas inferiores, tunc non secundum causas inferiores, tunc non esset hæc vera, Antequam mundus es- esset hæc vera, Antequam mundus es- set, possibile fuit mundum fore. Item, set, possibile fuit mundum fore. Item, Impossibilis etiam esset ista, possibile Impossibilis etiam esset ista, possibile est animam rationalem fieri: quia non est animam rationalem fieri: quia non

1 Luc. 1, 37. 1 Luc. 1, 37.

non esset possibilis, possibile est istum non esset possibilis, possibile est istum justificari. Item, De cæco illuminato ve- justificari. Item, De cæco illuminato ve- rum est, quod modo videt: ergo cum rum est, quod modo videt: ergo cum quilibet actus suppositus ut nunc, infe- quilibet actus suppositus ut nunc, infe- rat posse ad actum ante hoc nunc, ve- rat posse ad actum ante hoc nunc, ve- rum erit quod antequam illuminaretur, rum erit quod antequam illuminaretur, possibile fuit eum videre. Item, Virgo possibile fuit eum videre. Item, Virgo peperit ergo possibile fuit Virginem peperit ergo possibile fuit Virginem parere aut oportet dicere, quod omnes parere aut oportet dicere, quod omnes illæ impossibiles sunt: aut oportet di- illæ impossibiles sunt: aut oportet di- cere, quod possibile dicitur secundum cere, quod possibile dicitur secundum causas superiores. causas superiores.

SOLUTIO. Meo judicio dicendum, quod Solutio SOLUTIO. Meo judicio dicendum, quod Solutio possibile semper ponitur circa aliquid : possibile semper ponitur circa aliquid : et secundum formam et materiam illius et secundum formam et materiam illius circa quod ponitur, judicandum est de circa quod ponitur, judicandum est de ipso. non enim res eodem modo in po- ipso. non enim res eodem modo in po- tentia sunt ergo possibile de ipsis di- tentia sunt ergo possibile de ipsis di- ctum, non dicetur eodem modo: sed ctum, non dicetur eodem modo: sed possibile est in eo quod fit in compara- possibile est in eo quod fit in compara- tione ad efficiens, quod habet ipsum fa- tione ad efficiens, quod habet ipsum fa- cere. Quædam autem nominant possibile cere. Quædam autem nominant possibile materiæ cum dispositione contrariante ad materiæ cum dispositione contrariante ad id quod dicitur posse fieri. sicut cum id quod dicitur posse fieri. sicut cum dicitur, cæcus potest videre, et virgo dicitur, cæcus potest videre, et virgo potest parere Unde videtur mihi, quod potest parere Unde videtur mihi, quod tales non sunt possibiles dicendæ ante tales non sunt possibiles dicendæ ante actum quia simul datur eis potentia et actum quia simul datur eis potentia et actus. Quædam autem ordinantur secun- actus. Quædam autem ordinantur secun- dum potentiam fiendi tantum sub poten- dum potentiam fiendi tantum sub poten- tia divina, sicut mundum possibile est tia divina, sicut mundum possibile est fieri, et Angelum possibile est fieri, et fieri, et Angelum possibile est fieri, et omne creatum possibile et in his non omne creatum possibile et in his non supponitur possibilitas nisi obedientiæ supponitur possibilitas nisi obedientiæ voluntati Creatoris non cum aliquo dis- voluntati Creatoris non cum aliquo dis- ponente in contrarium : et ideo conce- ponente in contrarium : et ideo conce- duntur illæ possibiles potentiæ efficientis duntur illæ possibiles potentiæ efficientis tantum, licet minus proprie potentia ef- tantum, licet minus proprie potentia ef- ficientis dicatur possibilitas, sed magis ficientis dicatur possibilitas, sed magis proprie dicitur potestas completa, possi- proprie dicitur potestas completa, possi- bilitas autem dicitur potentia imperfecta bilitas autem dicitur potentia imperfecta materiæ, et potentia est communis ad materiæ, et potentia est communis ad utramque. utramque.

DICENDUM igitur ad prima objecta, DICENDUM igitur ad prima objecta, quod rationes illæ bene concludunt de quod rationes illæ bene concludunt de

IN I SENTENT. DIST. XLII, D. IN I SENTENT. DIST. XLII, D.

possibili quod habet potentiam cum dis- possibili quod habet potentiam cum dis- positione materiæ: quia non sunt in po- positione materiæ: quia non sunt in po- tentia ad aliquid contrarium dispositioni tentia ad aliquid contrarium dispositioni et formæ quam habent et si adveniat et formæ quam habent et si adveniat simul, confertur eis potentia et actus a simul, confertur eis potentia et actus a potentia superiori. potentia superiori.

AD EA autem quæ objiciuntur in con- AD EA autem quæ objiciuntur in con- trarium, dicendum quod in talibus non trarium, dicendum quod in talibus non supponitur aliquid ordinatum in contra- supponitur aliquid ordinatum in contra- rium ejus quod fit, cum dicitur, iste pot- rium ejus quod fit, cum dicitur, iste pot- est justificari, et coelum et Angelus pot- est justificari, et coelum et Angelus pot- est fieri, vel anima rationalis, licet de est fieri, vel anima rationalis, licet de anima alia ratio sit quam de aliis. Cum anima alia ratio sit quam de aliis. Cum autem dicitur, cæcus potest videre, et autem dicitur, cæcus potest videre, et virgo potest parere videtur mihi, quod virgo potest parere videtur mihi, quod falsæ sunt, quia virtute nominis circa falsæ sunt, quia virtute nominis circa quod ponitur potentia, significatur dis- quod ponitur potentia, significatur dis- positio et necessitas ad contrarium ejus positio et necessitas ad contrarium ejus

373 373

quod dicitur posse fieri. Unde talia po- quod dicitur posse fieri. Unde talia po- sita in actu non inferunt suas potentias sita in actu non inferunt suas potentias ante actum in tempore præterito: quia ante actum in tempore præterito: quia nullam ante actum potentiam illius actus nullam ante actum potentiam illius actus habuerunt. habuerunt.

AD GLOSSAM autem, dicendum quod AD GLOSSAM autem, dicendum quod sapientia mundana judicavit talia Deo sapientia mundana judicavit talia Deo impossibilia, et in hoc stulta fuit: quia impossibilia, et in hoc stulta fuit: quia sibi nihil est impossibile. Quidam au- sibi nihil est impossibile. Quidam au- tem aliter sentiunt dicentes, quod possi- tem aliter sentiunt dicentes, quod possi- bile et necessarium variatur secundum bile et necessarium variatur secundum scientias unde dicunt possibile in na- scientias unde dicunt possibile in na- tura dici secundum causas inferiores, in tura dici secundum causas inferiores, in theologia autem secundum causas supe- theologia autem secundum causas supe- riores. Sed hoc non videtur: quia quod riores. Sed hoc non videtur: quia quod possibile est simpliciter, ubique possibile possibile est simpliciter, ubique possibile est, et idem est de necessario et impossi- est, et idem est de necessario et impossi- bili. bili.

H. Oppositio. H. Oppositio.

Sed forte dices, Nec Dei Filius potest a se, nec Spiritus sanctus, sed Sed forte dices, Nec Dei Filius potest a se, nec Spiritus sanctus, sed solus Pater. Ille enim potest a se, qui est a se: Filius autem, quia non est solus Pater. Ille enim potest a se, qui est a se: Filius autem, quia non est a se, sed a Patre, non potest a se, sed a Patre: et Spiritus sanctus ab a se, sed a Patre, non potest a se, sed a Patre: et Spiritus sanctus ab utroque. Ad quod dicimus, quia licet Filius non possit a se, nec operetur a utroque. Ad quod dicimus, quia licet Filius non possit a se, nec operetur a se, potest tamen et operatur per se: sic et Spiritus sanctus. Unde Hilarius se, potest tamen et operatur per se: sic et Spiritus sanctus. Unde Hilarius in libro IX de Trinitate: Naturæ, inquit, cui contradicis, hæretice, hæc in libro IX de Trinitate: Naturæ, inquit, cui contradicis, hæretice, hæc unitas est, ut ita per se agat Filius, ne a se agat: et ita non a se agit, ut unitas est, ut ita per se agat Filius, ne a se agat: et ita non a se agit, ut per se agat. Per se autem dicitur agere el potens esse, quia naturalem ha- per se agat. Per se autem dicitur agere el potens esse, quia naturalem ha- bet potentiam eamdem quam et Pater, qua potens est et operatur: sed bet potentiam eamdem quam et Pater, qua potens est et operatur: sed quia illam habet a Patre, non a se, ideo a Patre, non a se dicitur posse et quia illam habet a Patre, non a se, ideo a Patre, non a se dicitur posse et agere. Homo autem vel Angelus gratuitam habet potentiam, qua potens agere. Homo autem vel Angelus gratuitam habet potentiam, qua potens est. Ideo ergo vere ac proprie Deus Trinitas omnipotens dicitur, quia per est. Ideo ergo vere ac proprie Deus Trinitas omnipotens dicitur, quia per se, id est, naturali potentia potest quidquid vult fieri, et quidquid vult se se, id est, naturali potentia potest quidquid vult fieri, et quidquid vult se posse. Nihil enim vult fieri quod non possit facere per se, vel per creatu- posse. Nihil enim vult fieri quod non possit facere per se, vel per creatu- ras: et nihil vult se posse, quod non possit et omne quod vult fieri, vult ras: et nihil vult se posse, quod non possit et omne quod vult fieri, vult se posse: sed non omne quod vult se posse, vult fieri: si enim vellet, fie- se posse: sed non omne quod vult se posse, vult fieri: si enim vellet, fie- ret quia voluntati ejus nihil resistere possit. ret quia voluntati ejus nihil resistere possit.

Questiunc Questiunc

374 374

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An omnipotentia possit convenire alis An omnipotentia possit convenire alis a Deo? et, An sit communis tribus per- a Deo? et, An sit communis tribus per- sons? et, An potest convenire bea- sons? et, An potest convenire bea- tis? tis?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultimo capitulo, ibi, « Sed forte dices, ultimo capitulo, ibi, « Sed forte dices, Nec De Filius, etc. » Nec De Filius, etc. »

Ex hoc enim videtur, quod ali possit Ex hoc enim videtur, quod ali possit convenire quam Deo omnia posse, licet convenire quam Deo omnia posse, licet potentiam illam habeat ab alio. potentiam illam habeat ab alio.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si aliquod proprium sequitur ali- 1. Si aliquod proprium sequitur ali- quam substantiam ratione alicujus prin- quam substantiam ratione alicujus prin- cipii quod est in substantia illa, si illud cipii quod est in substantia illa, si illud principium est incommunicabile, erit principium est incommunicabile, erit proprium incommunicabile: sed omni- proprium incommunicabile: sed omni- potentia sequitur divinam substantiam potentia sequitur divinam substantiam ratione perfectionis essentiæ in hac hy- ratione perfectionis essentiæ in hac hy- postasi, ut supra habitum est: ergo nisi postasi, ut supra habitum est: ergo nisi illa perfectio sit communicabilis, omni- illa perfectio sit communicabilis, omni- potentia erit incommunicabilis: sed illa potentia erit incommunicabilis: sed illa est incommunicabilis. ergo et omnipo- est incommunicabilis. ergo et omnipo- tentia. tentia.

2. Item, Si omnia posset, tunc etiam 2. Item, Si omnia posset, tunc etiam posset creare, quod falsum est, quia posset creare, quod falsum est, quia creare est actus potentiæ infinitæ, cum creare est actus potentiæ infinitæ, cum ens et nihil nullam habeant proportio- ens et nihil nullam habeant proportio- nem finitam, et quidquid creatur, ex nem finitam, et quidquid creatur, ex nihilo educatur. nihilo educatur.

ITEM QUÆRITUR ulterius, Utrum omni- ITEM QUÆRITUR ulterius, Utrum omni-

1 Vide, I Sententiam, Dist. VI. Tom XXV. 1 Vide, I Sententiam, Dist. VI. Tom XXV.

potentia communis sit tribus personis, potentia communis sit tribus personis, sicut essentia in qua potentia radicatur ? sicut essentia in qua potentia radicatur ? Videtur autem quod sic: quia Videtur autem quod sic: quia

1. Omnia essentialia communia sunt: 1. Omnia essentialia communia sunt: ergo et potentia. ergo et potentia.

2. Item, Si non esset una potentia 2. Item, Si non esset una potentia trium, aliquid de essentialibus haberet trium, aliquid de essentialibus haberet unus quod non haberet alius, quod tol- unus quod non haberet alius, quod tol- leret æqualitatem ab eis. leret æqualitatem ab eis.

SED CONTRA primum objicitur sic: Sed cont SED CONTRA primum objicitur sic: Sed cont Perfectio beatitudinis consistit in per- Perfectio beatitudinis consistit in per- fecto posse, et perfecto scire, et perfecta fecto posse, et perfecto scire, et perfecta bonitate, quia ad illa omnia bona redu- bonitate, quia ad illa omnia bona redu- cuntur perfectum autem posse non est cuntur perfectum autem posse non est nisi omnipotentia: ergo videtur, quod nisi omnipotentia: ergo videtur, quod omnibus beatis omnipotentia communi- omnibus beatis omnipotentia communi-

cetur. cetur.

ITEM contra secundum: quia Pater ITEM contra secundum: quia Pater potest generare Filium: Filius autem potest generare Filium: Filius autem non potest ergo non quidquid potest non potest ergo non quidquid potest Pater, potest et Filius, ut videtur. Pater, potest et Filius, ut videtur.

Ad 1 at t Ad 1 at t

SOLUTIO. Dicendum, quod potentia Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod potentia Solutio. communicabilis est: omnipotentia au- communicabilis est: omnipotentia au- tem nullo modo, sicut probant duæ pri- tem nullo modo, sicut probant duæ pri- mæ rationes. mæ rationes.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod est perfectio in summo, dicendum quod est perfectio in summo, et hæc non competit nisi soli Deo : et et hæc non competit nisi soli Deo : et est perfectio secundum modum possibi- est perfectio secundum modum possibi- lem creaturæ glorificatæ, et hæc perfe- lem creaturæ glorificatæ, et hæc perfe- ctio est quae beatificat beatos. ctio est quae beatificat beatos.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod una est potentia trium, et dum quod una est potentia trium, et similiter omnipotentia. similiter omnipotentia.

AD ID autem quod in contrarium ob- AD ID autem quod in contrarium ob- jicitur, supra est disputatum et respon- jicitur, supra est disputatum et respon-

sum 1. sum 1.

Ad object Ad object

Ad queent. Ad queent.

IN I SENTENT. DIST. XLIII, A, B. IN I SENTENT. DIST. XLIII, A, B.

375 375

DISTINCTIO XLIII. DISTINCTIO XLIII.

De potentia Dei in comparatione ad quantitatem: ostendens ejus De potentia Dei in comparatione ad quantitatem: ostendens ejus immensitatem, sive quantum Deus possit. immensitatem, sive quantum Deus possit.

A. Opinio quorumdam dicentium Deum nihil posse nisi quod facit. A. Opinio quorumdam dicentium Deum nihil posse nisi quod facit.

Quidam tamen de suo sensu gloriantes, Dei potentiam sub mensura Quidam tamen de suo sensu gloriantes, Dei potentiam sub mensura coarctare conati sunt. Cum enim dicunt, Hucusque potest Deus, et non coarctare conati sunt. Cum enim dicunt, Hucusque potest Deus, et non amplius, quid hoc est aliud quam ejus potentiam quæ infinita est, conclu- amplius, quid hoc est aliud quam ejus potentiam quæ infinita est, conclu- dere et restringere ad mensuram? Aiunt enim, Non potest Deus aliud fa- dere et restringere ad mensuram? Aiunt enim, Non potest Deus aliud fa- cere quam facit, nec melius facere id quod facit, nec aliquid prætermittere cere quam facit, nec melius facere id quod facit, nec aliquid prætermittere de his quæ facit. Istamque primam suam opinionem verisimilibus argu- de his quæ facit. Istamque primam suam opinionem verisimilibus argu- mentis, causisque commentitiis, necnon et sacrarum auctoritatum testi- mentis, causisque commentitiis, necnon et sacrarum auctoritatum testi- moniis munire conantur dicentes: Non potest Deus facere, nisi quod bo- moniis munire conantur dicentes: Non potest Deus facere, nisi quod bo- num et justum est fieri: non est autem justum et bonum fieri ab eo, nisi num et justum est fieri: non est autem justum et bonum fieri ab eo, nisi quod facit. Si enim aliud justum est et bonum eum facere quam facit, non quod facit. Si enim aliud justum est et bonum eum facere quam facit, non érgo facit omne quod justum est et bonum eum facere: sed quis audeat érgo facit omne quod justum est et bonum eum facere: sed quis audeat hoc dicere? hoc dicere?

B. Secunda ratio. B. Secunda ratio.

Addunt etiam, Non potest facere nisi quod justitia ejus exigit: sed non Addunt etiam, Non potest facere nisi quod justitia ejus exigit: sed non exigit ejus justitia, ut faciat nisi quod facit: non ergo potest facere nisi exigit ejus justitia, ut faciat nisi quod facit: non ergo potest facere nisi quod facit. Eademque justitia exigit, ut id non faciat quod non facit: non quod facit. Eademque justitia exigit, ut id non faciat quod non facit: non autem potest facere contra justitiam suam : non ergo potest aliquid eorum autem potest facere contra justitiam suam : non ergo potest aliquid eorum facere quæ facere quæ dimittit. dimittit.

376 376

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

C. Responsio ad prius dictum. C. Responsio ad prius dictum.

His autem respondemus, duplicem verborum intelligentiam aperientes, His autem respondemus, duplicem verborum intelligentiam aperientes, et ab eis involuta evolventes sic: Non potest Deus facere nisi quod bo- et ab eis involuta evolventes sic: Non potest Deus facere nisi quod bo- num est et justum, id est, non potest facere nisi illud quod si faceret, bo- num est et justum, id est, non potest facere nisi illud quod si faceret, bo- num et justum esset, verum est: sed multa potest facere quæ non bona num et justum esset, verum est: sed multa potest facere quæ non bona sunt nec justa, quia nec sunt, nec erunt, nec bene fiunt, nec fient, quia sunt nec justa, quia nec sunt, nec erunt, nec bene fiunt, nec fient, quia numquam fient. numquam fient.

Item, quod secundo oppositum fuit: Non potest facere nisi quod justitia Item, quod secundo oppositum fuit: Non potest facere nisi quod justitia sua exigit et, Non potest id facere quod justitia sua exigit ut non fiat. Di- sua exigit et, Non potest id facere quod justitia sua exigit ut non fiat. Di- cimus, quia exactionis verbum de Deo congrue non dicitur, nec proprie cimus, quia exactionis verbum de Deo congrue non dicitur, nec proprie accipitur et in illis locutionibus duplex est sensus. Si enim intelligas, accipitur et in illis locutionibus duplex est sensus. Si enim intelligas, non potest facere nisi quod sua justitia exigit, id est, nisi quod voluntas non potest facere nisi quod sua justitia exigit, id est, nisi quod voluntas sua justa vult, falsum dicis. Justitia enim ipsius Dei æquissima voluntas sua justa vult, falsum dicis. Justitia enim ipsius Dei æquissima voluntas accipitur qualiter accipit Augustinus illa verba Domini in Genesi loquen- accipitur qualiter accipit Augustinus illa verba Domini in Genesi loquen- tis ad Lot, Non possum quidquam facere donec illo introeas ¹, exponens : tis ad Lot, Non possum quidquam facere donec illo introeas ¹, exponens : Non posse, inquit, se dixit, quod sine dubio poterat per potentiam, sed non Non posse, inquit, se dixit, quod sine dubio poterat per potentiam, sed non poterat per justitiam quasi poterat quidem, sed non volebat, et illa vo- poterat per justitiam quasi poterat quidem, sed non volebat, et illa vo- luntas justa erat. Si vero per hæc verba intelligis eum non posse facere, luntas justa erat. Si vero per hæc verba intelligis eum non posse facere, nisi illud quod si fieret, justitiæ ejus conveniret, verum dicis. Similiter nisi illud quod si fieret, justitiæ ejus conveniret, verum dicis. Similiter distingue illud Non potest facere quod sua justitia exigit ut non faciat, id distingue illud Non potest facere quod sua justitia exigit ut non faciat, id est, non potest facere id quod ipse qui est summa justitia, non vult facere, est, non potest facere id quod ipse qui est summa justitia, non vult facere, falsum est. Si autem his verbis intelligas eum non posse facere id quod falsum est. Si autem his verbis intelligas eum non posse facere id quod justitiæ ejus convenire non potest, veium dicis. justitiæ ejus convenire non potest, veium dicis.

: :

DIVISIO ET EXPOSITIO TEXTUS. DIVISIO ET EXPOSITIO TEXTUS.

« Quidam de suo sensu gloriantes, « Quidam de suo sensu gloriantes, etc. » etc. »

rit infinitatem potentiæ divinæ, dividi- rit infinitatem potentiæ divinæ, dividi- tur secundum ea quæ objiciunt qui in- tur secundum ea quæ objiciunt qui in- finitatem potentiæ divinæ improbare ni- finitatem potentiæ divinæ improbare ni- tuntur. Sunt autem tria, ut dicitur in tuntur. Sunt autem tria, ut dicitur in Littera, scilicet rationes verisimiles, Littera, scilicet rationes verisimiles, per quas objiciunt primo. Secundo, po- per quas objiciunt primo. Secundo, po- nuntur causæ commentitiæ, per quas nuntur causæ commentitiæ, per quas

Hæc distinctio in qua Magister inqui- objiciunt, ibi, D, § 3: « Addunt quo- Hæc distinctio in qua Magister inqui- objiciunt, ibi, D, § 3: « Addunt quo-

* Vulgata habet, Genes xix, 22: Festina et * Vulgata habet, Genes xix, 22: Festina et salvare ibi, quia non potero facere quidquam do- salvare ibi, quia non potero facere quidquam do-

nec ingrediaris illuc. nec ingrediaris illuc.

INI SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 1. INI SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 1.

que illi dicentes, Nihil facit Deus aut que illi dicentes, Nihil facit Deus aut dimittit, nisi optima et rationabili cau- dimittit, nisi optima et rationabili cau-

sa, sa,

: :

etc. » Tertio, objiciunt per au- etc. » Tertio, objiciunt per au- ctoritates perverse intellectas, ibi, E, ctoritates perverse intellectas, ibi, E, « His autem illi scrutatores qui, etc. » « His autem illi scrutatores qui, etc. » Sunt autem in prima parte tria capi- Sunt autem in prima parte tria capi- tula in quorum primo et secundo, sci- tula in quorum primo et secundo, sci- licet A et B, inducit Magister duas licet A et B, inducit Magister duas rationes verisimiles, quarum prima est rationes verisimiles, quarum prima est hæc Non potest Deus facere nisi quod hæc Non potest Deus facere nisi quod justum et bonum est fieri: quidquid justum et bonum est fieri: quidquid autem justum et bonum est fieri, illud autem justum et bonum est fieri, illud totum facit, quia aliter argueretur omis- totum facit, quia aliter argueretur omis- sionis ergo quidquid potest facere, sionis ergo quidquid potest facere, facit: ergo non potest plus facere quam facit: ergo non potest plus facere quam facit. Secunda est hæc : Non potest Deus facit. Secunda est hæc : Non potest Deus facere nisi quod justitia exigit: justitia facere nisi quod justitia exigit: justitia autem non exigit facere, nisi quod facit: autem non exigit facere, nisi quod facit: ergo non potest facere nisi quod facit. ergo non potest facere nisi quod facit.

In tertio autem capitulo C, solvit In tertio autem capitulo C, solvit Magister istas duas rationes. et intentio Magister istas duas rationes. et intentio suæ solutionis consistit in distinctione suæ solutionis consistit in distinctione hujus propositionis, non potest Deus fa- hujus propositionis, non potest Deus fa- cere, nisi quod justum et bonum est cere, nisi quod justum et bonum est fieri. In hac enim locutione ponitur hoc fieri. In hac enim locutione ponitur hoc verbum, potest, quod habet vim am- verbum, potest, quod habet vim am- pliandı, et ponitur circa Deum ut po- pliandı, et ponitur circa Deum ut po- tentem et hoc quod dico, justum et bo- tentem et hoc quod dico, justum et bo- num est fieri, cadit sub hoc verbo, pot- num est fieri, cadit sub hoc verbo, pot- est, sicut materia in qua terminatur actus est, sicut materia in qua terminatur actus illius potentiæ quam copulat verbum illius potentiæ quam copulat verbum est ergo duplex est locutio, scilicet est ergo duplex est locutio, scilicet quod potest intelligi, quod prius cadat sub quod potest intelligi, quod prius cadat sub verbo habente vim ampliandi antequam verbo habente vim ampliandi antequam restringatur a verbo est, ad præsens ju- restringatur a verbo est, ad præsens ju- stum et bonum: et tunc ly est non copu- stum et bonum: et tunc ly est non copu- labit præsens tempus, sed tempus confu- labit præsens tempus, sed tempus confu- sum, respondens potentiæ et tunc vera sum, respondens potentiæ et tunc vera est sub sensu quem ponit Magister, non est sub sensu quem ponit Magister, non potest Deus, etc., id est, non potest potest Deus, etc., id est, non potest facere nisi quod bonum et justum facere nisi quod bonum et justum esset, si fieret. Si autem e contra justum esset, si fieret. Si autem e contra justum et bonum intelligatur restringi prius a et bonum intelligatur restringi prius a verbo, est, ad præsens bonum et ju- verbo, est, ad præsens bonum et ju- stum tunc falsa est locutio: quia tunc stum tunc falsa est locutio: quia tunc sequeretur, quod nihil posset facere sequeretur, quod nihil posset facere Deus, nisi quod modo justum et bonum Deus, nisi quod modo justum et bonum est fieri. est fieri.

Eadem penitus solutio est in argumen- Eadem penitus solutio est in argumen-

377 377

to secundo et tertio, quod ponit in eodem to secundo et tertio, quod ponit in eodem capitulo C, § 2. Et habet duos ramos, capitulo C, § 2. Et habet duos ramos, quorum primus est hic: Non potest Deus quorum primus est hic: Non potest Deus facere, nisi quod decet et non decet facere, nisi quod decet et non decet facere, nisi quod facit, quia aliter omit- facere, nisi quod facit, quia aliter omit- teret ergo non potest facere nisi quod teret ergo non potest facere nisi quod facit. Alius ramus est: Aut debet dimit- facit. Alius ramus est: Aut debet dimit- tere quod dimittit ne faciat, aut non. Si tere quod dimittit ne faciat, aut non. Si sic sed nihil facere potest quod non de- sic sed nihil facere potest quod non de- bet: ergo nihil potest facere quod non bet: ergo nihil potest facere quod non facit. Si non: ergo de debito aliquid facit. Si non: ergo de debito aliquid dimittit, quod falsum est. Et applicat dimittit, quod falsum est. Et applicat Magister eamdem solutionem quæ prius Magister eamdem solutionem quæ prius est posita et addit, quod hoc verbum, est posita et addit, quod hoc verbum, debet, male sonat de Deo: quia non debet, male sonat de Deo: quia non obligatur nisi forte ex promisso. Dicitur obligatur nisi forte ex promisso. Dicitur autem iste error fuisse Magistri Petri autem iste error fuisse Magistri Petri Abælardı. Abælardı.

Item, Notandum quod ista objecta Item, Notandum quod ista objecta quidam aliter solvunt per æquivocatio- quidam aliter solvunt per æquivocatio- nem potentiæ, dicentes, quod cum di- nem potentiæ, dicentes, quod cum di- citur Non potest Deus facere nisi quod citur Non potest Deus facere nisi quod facit, si intelligatur de potentia conjun- facit, si intelligatur de potentia conjun- cta actui, vera est locutio: si autem cta actui, vera est locutio: si autem de potentia absoluta, falsa est. Sed de potentia absoluta, falsa est. Sed hæc solutio non dissolvit : quia objectio hæc solutio non dissolvit : quia objectio procedit de potentia simpliciter. procedit de potentia simpliciter.

Per hoc ergo patet dissolutio et sen- Per hoc ergo patet dissolutio et sen- tentia primæ partis. tentia primæ partis.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An potentia Dei sit infinita? An potentia Dei sit infinita?

Incidunt autem hic tria dubia, quo- Incidunt autem hic tria dubia, quo- rum primum est, An potentia Dei sit rum primum est, An potentia Dei sit infinita, sicut videtur supponere in Lit- infinita, sicut videtur supponere in Lit- tera ? tera ?

Secundum est, Utrum potest finiri Secundum est, Utrum potest finiri ad actum, vel non? ad actum, vel non?

Tertium est de hoc quod dicit in Lit- Tertium est de hoc quod dicit in Lit- tera, Utrum extendat se ad alia, quain tera, Utrum extendat se ad alia, quain bonum et justum sit fieri in opere ? hoc bonum et justum sit fieri in opere ? hoc est quærere, Utrum aliqua faciat, quæ est quærere, Utrum aliqua faciat, quæ nec bonum nec justum est fieri ? nec bonum nec justum est fieri ?

Sed contra. Sed contra.

378 378

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ad PRIMUM proceditur sic : Ad PRIMUM proceditur sic :

1. Dicit Hilarius: « Quod impossibile 1. Dicit Hilarius: « Quod impossibile est intelligere homini, Deo possibile est :>> est intelligere homini, Deo possibile est :>> sed impossibile est intelligere infinitum : sed impossibile est intelligere infinitum : ergo secundum potentiam ipse est in- ergo secundum potentiam ipse est in- finitus. finitus.

2. Item, Hilarius: « Parum est ut 2. Item, Hilarius: « Parum est ut Deus possit facere quod vult, quin etiam Deus possit facere quod vult, quin etiam possit facere quod dicit: perfectæ enim possit facere quod dicit: perfectæ enim potestatis est id naturam posse facientis, potestatis est id naturam posse facientis, quod significare potest sermo dicentis. » quod significare potest sermo dicentis. » 3 Item, Basilius : « Plus potest Deus 3 Item, Basilius : « Plus potest Deus facere, quam tu possis cogitare. » facere, quam tu possis cogitare. »

4. Item, Super illud Psalmi CXVIII, 81 4. Item, Super illud Psalmi CXVIII, 81 et 114 Et in verbum tuum superspera- et 114 Et in verbum tuum superspera-

v dicit Glossa Potentia Dei est super v dicit Glossa Potentia Dei est super omne quod potest homo intelligere. omne quod potest homo intelligere.

5 Item, Damascenus dicit, « quod infi- 5 Item, Damascenus dicit, « quod infi- nitum est, quod nec loco, nec tempore, nitum est, quod nec loco, nec tempore, nec intellectu circumscribitur » potentia nec intellectu circumscribitur » potentia autem Dei nullo istorum circumscribi- autem Dei nullo istorum circumscribi- tur ergo est infinita. tur ergo est infinita.

6. Item, Potentia Dei respondet essen- 6. Item, Potentia Dei respondet essen- tiæ essentia autem infinita est: quia tiæ essentia autem infinita est: quia non finitur ad aliquid, eo quod nec non finitur ad aliquid, eo quod nec habeat principium, nec finem : ergo et habeat principium, nec finem : ergo et potentia. potentia.

7. Item, Omnis virtus (ut dicitur in 7. Item, Omnis virtus (ut dicitur in libro Causarum) quanto magis est uni- libro Causarum) quanto magis est uni- ta, tanto magis est infinita: sua autem ta, tanto magis est infinita: sua autem maxime est unita ergo, etc. maxime est unita ergo, etc.

8. Item, Etiam Philosophi dicunt, quod 8. Item, Etiam Philosophi dicunt, quod motor coeli est infinitæ virtutis, quia motor coeli est infinitæ virtutis, quia movet motu infinito et tempore infinito: movet motu infinito et tempore infinito: ergo videtur, quod multo magis Deus ergo videtur, quod multo magis Deus erit potentiæ infinitæ. erit potentiæ infinitæ.

9. Item, Si est finitæ potentiæ, finitur 9. Item, Si est finitæ potentiæ, finitur ad aliquid istud ergo finitum est: ergo ad aliquid istud ergo finitum est: ergo potest cogitari eo majus : ergo Deus non potest cogitari eo majus : ergo Deus non est majus quam cogitari possit, quod est majus quam cogitari possit, quod improbatum est ab Anselmo ergo vide- improbatum est ab Anselmo ergo vide- tur, quod Deus sit infinitæ potentiæ. tur, quod Deus sit infinitæ potentiæ. SED CONTRA. SED CONTRA.

1. Nihil omni modo infinitum est per- 1. Nihil omni modo infinitum est per- fectum, ut dicit Philosophus: sed omni fectum, ut dicit Philosophus: sed omni modo est infinitæ potentiæ: ergo nullo modo est infinitæ potentiæ: ergo nullo modo est potentiæ perfectæ. Si forte di- modo est potentiæ perfectæ. Si forte di- ceres, quod dictum Philosophi non esset ceres, quod dictum Philosophi non esset verum, probatur sie: Omnis perfectio verum, probatur sie: Omnis perfectio

aut est finis, aut a fine: constat autem, aut est finis, aut a fine: constat autem, quod Deus non habet perfectionem po- quod Deus non habet perfectionem po- tentiæ ab alio fine: ergo ipse est perfe- tentiæ ab alio fine: ergo ipse est perfe- ctus, quia finis essentialiter est secun- ctus, quia finis essentialiter est secun- dum potentiam finis autem nullus in- dum potentiam finis autem nullus in- finitus est, quia nihil finiret si infinitus finitus est, quia nihil finiret si infinitus esset ergo probatum est, quod infini- esset ergo probatum est, quod infini- tum est imperfectissimum: ergo non tum est imperfectissimum: ergo non competit Deo, nec secundum essentiam, competit Deo, nec secundum essentiam, nec secundum potentiam. nec secundum potentiam.

2. Item, Invenimus in naturis infini- 2. Item, Invenimus in naturis infini- tum finibile, et hoc est imperfectum tum finibile, et hoc est imperfectum perfectibile ex illa parte enim qua est perfectibile ex illa parte enim qua est finibile, est perfectibile et ex illa parte finibile, est perfectibile et ex illa parte qua est infinitum, est imperfectum ut qua est infinitum, est imperfectum ut materia prima ergo si aliquid est infi- materia prima ergo si aliquid est infi- nitum nullo modo finibile, illud erit im- nitum nullo modo finibile, illud erit im- perfectius imperfectissimo: si igitur Deus perfectius imperfectissimo: si igitur Deus in essentia vel in potentia est infinitum in essentia vel in potentia est infinitum nullo modo finibile, ipse erit imperfe- nullo modo finibile, ipse erit imperfe- ctior omnibus. ctior omnibus.

3. Item, Infinitum est passio continui 3. Item, Infinitum est passio continui vel discreti Deo autem nec continuum vel discreti Deo autem nec continuum nec discretum est. ergo, etc. nec discretum est. ergo, etc.

4. Item, Conditio potentiæ materialis 4. Item, Conditio potentiæ materialis est ergo non competit Deo, vel poten- est ergo non competit Deo, vel poten- tiæ ipsius. tiæ ipsius.

5. Item, Nobilius est semper Deo at- 5. Item, Nobilius est semper Deo at- tribuendum finis autem nobilior est : tribuendum finis autem nobilior est : ergo melius est ut sua potentia dicatur ergo melius est ut sua potentia dicatur finis, quam ut dicatur infinita. finis, quam ut dicatur infinita.

SOLUTIO. Dicendum, quod infinitum Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod infinitum Solutio. multipliciter dicitur. Dicitur enim nega- multipliciter dicitur. Dicitur enim nega- tive, ut dicatur non finitum et sic dixi- tive, ut dicatur non finitum et sic dixi- mus supra, quod si vis fiat in verbo, mus supra, quod si vis fiat in verbo, Deus est infinitum, id est, non finitum: Deus est infinitum, id est, non finitum: et punctum est infinitum, et forma, et et punctum est infinitum, et forma, et locus, et omne illud quod est finis, et locus, et omne illud quod est finis, et nullo modo finitur: tamen aliter Deus nullo modo finitur: tamen aliter Deus quam alia quoniam Deus non finitur quam alia quoniam Deus non finitur tripliciter, scilicet intellectu diffiniente, tripliciter, scilicet intellectu diffiniente, cujus est diffinire, eo quod circumspicit cujus est diffinire, eo quod circumspicit totam rem per terminos essentiæ rei : totam rem per terminos essentiæ rei : et sic solus Deus finit se, quia suum et sic solus Deus finit se, quia suum intellectum nihil sui latet et sic com- intellectum nihil sui latet et sic com- prehendit se Deus,quia aliter suus in- prehendit se Deus,quia aliter suus in- tellectus esset minor quam ipse: unde tellectus esset minor quam ipse: unde sibi non est infinitus. Hoc modo autem sibi non est infinitus. Hoc modo autem

Ad object. Ad object. 1 et aas 1 et aas

IN I SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 2.

non finitur ab aliquo alio intellectu, nec non finitur ab aliquo alio intellectu, nec loco, quantumcumque sit in expansio sive loco, quantumcumque sit in expansio sive re, sive intellectu, etiamsi ponantur multi re, sive intellectu, etiamsi ponantur multi mundi quotcumque, non finitur illis mundi quotcumque, non finitur illis Deus, sed magis finit et continet, ut su- Deus, sed magis finit et continet, ut su- pra dictum est. Nec tempore finitur: pra dictum est. Nec tempore finitur: quia nunc suæ æternitatis durando ex- quia nunc suæ æternitatis durando ex- cellit tempus ante et post. Sed alio modo cellit tempus ante et post. Sed alio modo dicitur infinitum secundum diffinitionem dicitur infinitum secundum diffinitionem Philosophi in III Physicorum, quod in- Philosophi in III Physicorum, quod in- finitum est cujus partes accipienti sem- finitum est cujus partes accipienti sem- per est aliquid extra accipere: et hoc per est aliquid extra accipere: et hoc potest dici dupliciter, scilicet secundum potest dici dupliciter, scilicet secundum potentiam passivam, et sic est in conti- potentiam passivam, et sic est in conti- nuo et discreto. et secundum potentiam nuo et discreto. et secundum potentiam activam, et sic est in sola potentia Dei : activam, et sic est in sola potentia Dei : ita ut dicatur, quoniam sicut infinitum in ita ut dicatur, quoniam sicut infinitum in continuo consideratur secundum divisio- continuo consideratur secundum divisio- nem quæ non stat ad partes intra con- nem quæ non stat ad partes intra con- tinuum, ita infinitum in potentia activa tinuum, ita infinitum in potentia activa est, non stare potentiam in aliquo effe- est, non stare potentiam in aliquo effe- ctu supposito secundum magnitudinem ctu supposito secundum magnitudinem et secundum multitudinem. et secundum multitudinem.

DICENDUM ergo ad primum, quod obje- DICENDUM ergo ad primum, quod obje- ctio illa non procedit nisi de infinito se- ctio illa non procedit nisi de infinito se- cundum potentiam passivam, et non ac- cundum potentiam passivam, et non ac- tivam quia activa potentia non accipit tivam quia activa potentia non accipit aliquam perfectionem ab actu, sed potius aliquam perfectionem ab actu, sed potius per actum dat perfectionem alus. Nec per actum dat perfectionem alus. Nec tamen dicimus Deum esse infinitum, ita tamen dicimus Deum esse infinitum, ita quod non sit finis: sed potius finitio- quod non sit finis: sed potius finitio- ne qua finis dicitur finitus, finitissimus ne qua finis dicitur finitus, finitissimus omnium Deus et potentia sua, et quid- omnium Deus et potentia sua, et quid- quid ipse est et eadem solutio est ad quid ipse est et eadem solutio est ad alia. alia.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An potentia Dei possit finiri ad actus An potentia Dei possit finiri ad actus vel non ? vel non ?

Secundo quæritur, Utrum potentia Secundo quæritur, Utrum potentia Dei finiri possit ad actus, vel non ? Dei finiri possit ad actus, vel non ?

Videtur autem, quod non : quia Videtur autem, quod non : quia 1. Nihil infinitum ex parte illa potest 1. Nihil infinitum ex parte illa potest

: :

379 379

finiri, qua est infinitum habitum autem finiri, qua est infinitum habitum autem est potentiam Dei esse infinitam ad ac- est potentiam Dei esse infinitam ad ac- tus ergo ad actus finiri non potest. tus ergo ad actus finiri non potest.

2. Item, Magister Hugo de sancto Vi- 2. Item, Magister Hugo de sancto Vi- ctore dicit « Sicut æternitatem Dei non ctore dicit « Sicut æternitatem Dei non æquat tempus, nec inimensitatem locus: æquat tempus, nec inimensitatem locus: sic nec sapientiam sensus, nec bonita- sic nec sapientiam sensus, nec bonita- tem virtus, nec omnipotentiam opus. » tem virtus, nec omnipotentiam opus. » Ergo non est finibilis ad opus aliquod. Ergo non est finibilis ad opus aliquod.

3. Item, Nos videmus quod infini- 3. Item, Nos videmus quod infini- tum secundum quod est in continuo tum secundum quod est in continuo nunquam finitur, eo quod suus actus nunquam finitur, eo quod suus actus semper est permixtus potentiæ ad actum semper est permixtus potentiæ ad actum ulteriorem ejusdem rationis, ut dicit Phi- ulteriorem ejusdem rationis, ut dicit Phi- losophus : ergo nec omnipotentia finie- losophus : ergo nec omnipotentia finie- tur, eo quod semper quolibet effectu ac- tur, eo quod semper quolibet effectu ac- cepto ratio potentiæ agentis ulterius ad- cepto ratio potentiæ agentis ulterius ad- huc relinquitur. huc relinquitur.

4. Item, Si finibilis est, finiatur in in- 4. Item, Si finibilis est, finiatur in in- stanti ergo post illud non est potens : stanti ergo post illud non est potens : sed potentius esset quod facere posset sed potentius esset quod facere posset et hoc et amplius: ergo Deus non est et hoc et amplius: ergo Deus non est potentior quam cogitari posset, quod fal- potentior quam cogitari posset, quod fal-

sum est. sum est.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Potentia Dei ultra sapientiam Dei se 1. Potentia Dei ultra sapientiam Dei se non extendit ergo tanta est potentia, non extendit ergo tanta est potentia, quanta est sapientia: sapientia autem est quanta est sapientia: sapientia autem est ars plena rationum omnium viventium : ars plena rationum omnium viventium : rationes autem illæ sunt eorum quæ sunt, rationes autem illæ sunt eorum quæ sunt, et fuerunt, et futura sunt: ergo sunt fi- et fuerunt, et futura sunt: ergo sunt fi- nitæ ergo et potentia finita, ut videtur. nitæ ergo et potentia finita, ut videtur.

2. Item, Hugo de sancto Victore di- 2. Item, Hugo de sancto Victore di- cit, quod potentia est exsequens, et sa- cit, quod potentia est exsequens, et sa- pientia disponens: non autem disponit pientia disponens: non autem disponit infinita ergo nec potentia in exsequend infinita ergo nec potentia in exsequend est ad infinita: ergo stat. est ad infinita: ergo stat.

3. Item, Quidquid potest Deus facere, 3. Item, Quidquid potest Deus facere, illud potest fieri: et detur ista: Quæcum- illud potest fieri: et detur ista: Quæcum- que autem possunt fieri, possunt poni que autem possunt fieri, possunt poni esse, et non erit inconveniens: quia fal- esse, et non erit inconveniens: quia fal- so et non impossibili posito, quod acci- so et non impossibili posito, quod acci- dit, est falsum et non impossibile: sit dit, est falsum et non impossibile: sit igitur, quod sint actu: ergo non pos- igitur, quod sint actu: ergo non pos- sunt tunc fieri plura : ergo nec Deus pot- sunt tunc fieri plura : ergo nec Deus pot- est facere plura : ergo stat potentia ipsius. est facere plura : ergo stat potentia ipsius.

4. Item, Omne creabile potest poni 4. Item, Omne creabile potest poni creatum ergo tunc non erit aliquid plus creatum ergo tunc non erit aliquid plus creabile ergo nec Deus potest tunc ali- creabile ergo nec Deus potest tunc ali-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad object. Ad object. Ad 1. Ad 1.

Ad 2 Ad 2

Ad 3 et 4. Ad 3 et 4.

380 380

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quid plus creare: ergo stabit potentia quid plus creare: ergo stabit potentia ipsius. ipsius.

SOLUTIO. Ad hoc quidam dicunt, quod SOLUTIO. Ad hoc quidam dicunt, quod potentia habet duplicem actum, scilicet potentia habet duplicem actum, scilicet qui est facere, et qui est factum esse: po- qui est facere, et qui est factum esse: po- tentia igitur quæ est infinita, quocumque tentia igitur quæ est infinita, quocumque modo dicatur infinita, potest poni in modo dicatur infinita, potest poni in actum qui est facere, sed non potest actum qui est facere, sed non potest poni in actum qui est factum esse: quia poni in actum qui est factum esse: quia infinitum numquam est in esse, nec in infinitum numquam est in esse, nec in factum esse. Sed melius et artificiosius factum esse. Sed melius et artificiosius potest dici, quod est quædam potentia potest dici, quod est quædam potentia ad actum qui est simpliciter actus et ad actum qui est simpliciter actus et est quædam potentia ad actum semper est quædam potentia ad actum semper potentiæ permixtum ad actum eumdem potentiæ permixtum ad actum eumdem in in

specie vel in numero. Potentia igitur specie vel in numero. Potentia igitur quæ est ad actum simpliciter, illa potest quæ est ad actum simpliciter, illa potest poni in actu illo, ita quod nihil remanet poni in actu illo, ita quod nihil remanet de potentia ad actum illum, vel similem de potentia ad actum illum, vel similem illi in specie. sicut combustibile in com- illi in specie. sicut combustibile in com- bustum esse, quia combustum non pot- bustum esse, quia combustum non pot- est esse amplius combustum vel com- est esse amplius combustum vel com- buri. Potentia autem quæ est ad actum buri. Potentia autem quæ est ad actum qui semper est permixtus potentiæ ad qui semper est permixtus potentiæ ad actum similem in specie, est potentia actum similem in specie, est potentia quæ est ad actum infinitum, sive passive quæ est ad actum infinitum, sive passive dicta sit potentia, sive active. Unde con- dicta sit potentia, sive active. Unde con- tinuum numquam ponetur tantum divi- tinuum numquam ponetur tantum divi- sum, quin adhuc sit divisibile secundum sum, quin adhuc sit divisibile secundum ⚫eamdem rationein divisionis qua divisum ⚫eamdem rationein divisionis qua divisum est: ergo Deus numquam potest poni tot est: ergo Deus numquam potest poni tot egisse vel fecisse, quin adhuc habeat po- egisse vel fecisse, quin adhuc habeat po- tentiam operandi, sicut prius. tentiam operandi, sicut prius.

CONCEDENDO ergo rationes primo indu- CONCEDENDO ergo rationes primo indu-

ctaş, ctaş,

Dicendum ad primum quod objectum Dicendum ad primum quod objectum est in contrarium, quod potentia exse- est in contrarium, quod potentia exse- quens est illa quæ se commetitur arti fa- quens est illa quæ se commetitur arti fa- ciendorum, sed non potentia absoluta: ciendorum, sed non potentia absoluta: et hoc supra explanatum est. et hoc supra explanatum est.

AD ALIUD est eadem solutio. AD ALIUD est eadem solutio.

AD DUO sequentia dicendum, quod crea- AD DUO sequentia dicendum, quod crea- bile infinitum est potentia agentis, sicut bile infinitum est potentia agentis, sicut et creans: et ideo patet, quod non potest et creans: et ideo patet, quod non potest poni in actu aliquo, nisi adhuc remaneat poni in actu aliquo, nisi adhuc remaneat potentia. potentia.

1 Cf. I P. Summæ theol. B. Alberti, Q. 77. 1 Cf. I P. Summæ theol. B. Alberti, Q. 77.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An Deus aliqua fecerit vel possit quæ An Deus aliqua fecerit vel possit quæ nec bonum nec justum est fieri? et, nec bonum nec justum est fieri? et, An potest facere injustum vel præter An potest facere injustum vel præter vel contra justitiam? et, Utrum pot- vel contra justitiam? et, Utrum pot- est damnare Petrum, et salvare Ju- est damnare Petrum, et salvare Ju- dam ? dam ?

Tertio quæritur, Utrum aliqua faciat Tertio quæritur, Utrum aliqua faciat vel possit facere, quæ nec bonum nec vel possit facere, quæ nec bonum nec justum est fieri ' ? justum est fieri ' ?

-Videtur, quod sic: quia -Videtur, quod sic: quia

1. Super illud Ezechiel. xx, 39: Quod 1. Super illud Ezechiel. xx, 39: Quod si... nomen sanctum meum pollueritis, si... nomen sanctum meum pollueritis, etc., dicit Glossa: Quod facere cogitavit etc., dicit Glossa: Quod facere cogitavit per justitiam, non fecit per clementiam : per justitiam, non fecit per clementiam : ergo videtur, quod aliquid fecit quod non ergo videtur, quod aliquid fecit quod non erat justum fieri. erat justum fieri.

2. Item, Jerem. 11, 2: Recordatus sum 2. Item, Jerem. 11, 2: Recordatus sum tui, miserans adolescentiam tuam, etc., tui, miserans adolescentiam tuam, etc., dicit Glossa: Deus misericors paratus est dicit Glossa: Deus misericors paratus est salvare per misericordiam, quos non pot- salvare per misericordiam, quos non pot- est per justitiam: ergo videtur, quod est per justitiam: ergo videtur, quod multa facit quæ non sunt justa. multa facit quæ non sunt justa.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. II ad Timoth. 11, 13, super illud: Ne- 1. II ad Timoth. 11, 13, super illud: Ne- gare seipsum non potest: dicit Augusti- gare seipsum non potest: dicit Augusti- nus « Cum justus sit, negare suam ju- nus « Cum justus sit, negare suam ju- stitiam non potest, sic enim seipsum ne- stitiam non potest, sic enim seipsum ne- garet. » garet. »

2. Item, Idem ést justitia in Deo quod 2. Item, Idem ést justitia in Deo quod potentia ergo si nihil potest facere nisi potentia ergo si nihil potest facere nisi de potentia, nihil poterit facere nisi de de potentia, nihil poterit facere nisi de justitia. justitia.

3. Item, Nihil potest facere nisi juste: 3. Item, Nihil potest facere nisi juste: hæc conceditur a magistro in Littera: hæc conceditur a magistro in Littera: ergo idem est juste facere, et posse fa- ergo idem est juste facere, et posse fa- cere ergo nihil potest facere, nisi de cere ergo nihil potest facere, nisi de justitia, ut videtur. justitia, ut videtur.

4. Item, Detur quod aliquid faciat 4. Item, Detur quod aliquid faciat præter justitiam : ergo factum illud non præter justitiam : ergo factum illud non

membr. 2. membr. 2.

Sed contra. Sed contra.

Quiest. 1. Quiest. 1.

Quiest 2. Quiest 2.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN I SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 3.

erit justum sed qui facit quod non est erit justum sed qui facit quod non est justum, injustus est: ergo videtur, quod justum, injustus est: ergo videtur, quod esset injustus, quod absit. esset injustus, quod absit.

ITEM QUÆRITUR, Si conceditur quod ITEM QUÆRITUR, Si conceditur quod potest facere quod non est justum fieri, potest facere quod non est justum fieri, utrum concedendum sit, quod potest utrum concedendum sit, quod potest facere injustum, vel præter vel contra facere injustum, vel præter vel contra justitiam ? justitiam ?

ULTERIUS quærunt quidam curiosi, ULTERIUS quærunt quidam curiosi, Utrum potest damnare Petrum, et sal- Utrum potest damnare Petrum, et sal- vare Judam? vare Judam?

Videtur quod sic: quia orationibus Videtur quod sic: quia orationibus beati Gregorii Trajanus revocatus est ad beati Gregorii Trajanus revocatus est ad vitam vitam

constat autem damnatum fuisse constat autem damnatum fuisse Trajanum, cum fuerit paganus : et si Trajanum, cum fuerit paganus : et si postea vixit, potuit agere pœnitentiam, et postea vixit, potuit agere pœnitentiam, et ita salvarı: ergo damnatum potest sal- ita salvarı: ergo damnatum potest sal- vare ergo eadem ratione et glorificatum vare ergo eadem ratione et glorificatum damnare. damnare.

SOLUTIO. Dicendum, quod Deus potest SOLUTIO. Dicendum, quod Deus potest facere quod non est justum fieri, si ly facere quod non est justum fieri, si ly quod non est justum fieri, cadat sub quod non est justum fieri, cadat sub ampliatione potentiæ importatæ per ly ampliatione potentiæ importatæ per ly potest, ut supra distinximus. potest, ut supra distinximus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ju- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ju- stitia dicitur multis modis, ut alıbı dı- stitia dicitur multis modis, ut alıbı dı- ctum est. sed in Glossa illa dicitur justi- ctum est. sed in Glossa illa dicitur justi- tra redditio debiti pro meritis: tamen tra redditio debiti pro meritis: tamen alio modo dicitur justitia de essentia bo- alio modo dicitur justitia de essentia bo- nitatis divinæ, et sic clementia non est nitatis divinæ, et sic clementia non est sine justitia unde non sequitur, si în sine justitia unde non sequitur, si în hoc opere non salvatur justitia secundum hoc opere non salvatur justitia secundum rationem dictam, quod nullo modo sal- rationem dictam, quod nullo modo sal-

vetur in eo. vetur in eo.

AD ALIUD dicendum eodem modo, AD ALIUD dicendum eodem modo, quod loquitur de justitia debiti pro me- quod loquitur de justitia debiti pro me- ritis Ninivitarum, et non de justitia ab- ritis Ninivitarum, et non de justitia ab- solute quocumque modo dicta. solute quocumque modo dicta.

Adcbject. 1. AD ID quod in contrarium objicitur, di- Adcbject. 1. AD ID quod in contrarium objicitur, di- cendum quod ibi dicitur justitia æquitas cendum quod ibi dicitur justitia æquitas divinæ voluntatis, quam numquam de- divinæ voluntatis, quam numquam de- serit vel negat Deus. serit vel negat Deus.

Adobject. 2. Adobject. 2.

381 381

sit in supposito justitia et omnipotentia, sit in supposito justitia et omnipotentia, tamen differunt per connotata: et ideo tamen differunt per connotata: et ideo aliquid convenit uni, quod non convenit aliquid convenit uni, quod non convenit alii. alii.

AD ALIUD dicendum, quod secundum Ad object 3 AD ALIUD dicendum, quod secundum Ad object 3 prædicta patet, quare a Magistro conce- prædicta patet, quare a Magistro conce- ditur, quod Deus nihil potest facere nisi ditur, quod Deus nihil potest facere nisi juste: et similiter conclusio illa, ergo juste: et similiter conclusio illa, ergo nihil potest facere nisi de justitia, quæ nihil potest facere nisi de justitia, quæ est duplex eadem duplicitate. est duplex eadem duplicitate.

. .

AD ALIUD dicendum, quod si detur ali- Ad object 4. AD ALIUD dicendum, quod si detur ali- Ad object 4. quid facere Deus quod modo non est ju- quid facere Deus quod modo non est ju- stum, quia non est, nec erit, non sequi- stum, quia non est, nec erit, non sequi- tur propter hoc quod illud non sit ju- tur propter hoc quod illud non sit ju- stum quia eo ipso justum est, quod ipse stum quia eo ipso justum est, quod ipse facit: unde istæ duæ sunt incompossibiles, facit: unde istæ duæ sunt incompossibiles, Deum facere quod non facit, et illud non Deum facere quod non facit, et illud non esse justum tamen utraque earum possi- esse justum tamen utraque earum possi- bilis est per se sumpta. et hoc ideo est, bilis est per se sumpta. et hoc ideo est, quia in una per intellectum clauditur op- quia in una per intellectum clauditur op- positum alterius in hac enim, Deum fa- positum alterius in hac enim, Deum fa- cere quod non facit, clauditur Deum non cere quod non facit, clauditur Deum non nisi juste facere posse, et eo ipso justuin nisi juste facere posse, et eo ipso justuin esse quod ipse facit. esse quod ipse facit.

AD ALIUD dicendum, quod injuste vel AD ALIUD dicendum, quod injuste vel præter justitiam Deus nihil facere pot- præter justitiam Deus nihil facere pot- est. quia hoc ponit indecentiam et con- est. quia hoc ponit indecentiam et con- trarietatem honesti et hoc non cadit in trarietatem honesti et hoc non cadit in Deum. Negatio autem sola, cum dicitur, Deum. Negatio autem sola, cum dicitur, quod non est justum, non ponit aliquid, quod non est justum, non ponit aliquid, sed tollit id quod in præsenti justum est, sed tollit id quod in præsenti justum est, et relinquit ex consequenti potentiam ad et relinquit ex consequenti potentiam ad hoc quod sit justum si fiat a Deo, eadem hoc quod sit justum si fiat a Deo, eadem ratione qua justum est quod modo facit. ratione qua justum est quod modo facit.

Ad Ad

quæst 1. quæst 1.

AD ID quod quæritur, Utrum potest Ad quæst. 2. AD ID quod quæritur, Utrum potest Ad quæst. 2. damnare Petrum, et salvare Judam ? damnare Petrum, et salvare Judam ? Dicendum quod potest quidem de po- Dicendum quod potest quidem de po- tentia absoluta, sed non de potentia re- tentia absoluta, sed non de potentia re- lata ad ordinem sapientiæ. lata ad ordinem sapientiæ.

AD ID quod objicitur de Trajano dicen- AD ID quod objicitur de Trajano dicen- dum, quod hoc ex dispensatione factum dum, quod hoc ex dispensatione factum est ad manifestandam gloriam Dei: qui est ad manifestandam gloriam Dei: qui enim finaliter damnatus est, nullo modo enim finaliter damnatus est, nullo modo AD ALIUD dicendum, quod licet idem potest revocari ad statum salvandorum. AD ALIUD dicendum, quod licet idem potest revocari ad statum salvandorum.

382 382

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

D. Tertia illorum ratio. D. Tertia illorum ratio.

Addunt quoque et alia dicentes, Non potest Deus facere nisi quod debet: Addunt quoque et alia dicentes, Non potest Deus facere nisi quod debet: non autem debet facere nisi quod facit. Si enim debet alia facere, non ergo non autem debet facere nisi quod facit. Si enim debet alia facere, non ergo facit omne quod debet : si vero facit omne quod debet, nec potest facere facit omne quod debet : si vero facit omne quod debet, nec potest facere nisi quod debet: non ergo potest facere nisi quod facit. nisi quod debet: non ergo potest facere nisi quod facit.

Item, Aut debet dimittere quod dimittit ne faciat, aut non debet. Si non Item, Aut debet dimittere quod dimittit ne faciat, aut non debet. Si non debet, non recte dimittit. Si vero debet dimittere: ergo non debet facere. debet, non recte dimittit. Si vero debet dimittere: ergo non debet facere. Si autem non debet, nec decet, non oportet eum facere: et si non decet Si autem non debet, nec decet, non oportet eum facere: et si non decet nec oportet eum facere, ergo non potest facere: non ergo potest facere, nec oportet eum facere, ergo non potest facere: non ergo potest facere, nisi quod facit: nec potest illud dimittere quod facit¹, quia debet illud fa- nisi quod facit: nec potest illud dimittere quod facit¹, quia debet illud fa- cere: et quod debet facere, non potest illud dimittere. Sed ut mihi videtur, cere: et quod debet facere, non potest illud dimittere. Sed ut mihi videtur, hoc verbum, debet, venenum habet. Multiplicem enim et involutam conti- hoc verbum, debet, venenum habet. Multiplicem enim et involutam conti- net intelligentiam, nec Deo proprie competit, qui non est debitor nobis net intelligentiam, nec Deo proprie competit, qui non est debitor nobis nisi forte ex promisso: nos vero ei debitores sumus ex commisso. Ut au- nisi forte ex promisso: nos vero ei debitores sumus ex commisso. Ut au- tem venenum evacuetur, distingue verbi sensum: Non potest Deus facere tem venenum evacuetur, distingue verbi sensum: Non potest Deus facere nisi quod debet, id est, nisi quod vult, falsum est. Sic enim potest ipse dici nisi quod debet, id est, nisi quod vult, falsum est. Sic enim potest ipse dici debere aliquid, quia vult illud. Si autem dicatur, non potest nisi quod de- debere aliquid, quia vult illud. Si autem dicatur, non potest nisi quod de- bet, id est, non potest nisi illud, quod si faceret, ei bene conveniret, ve- bet, id est, non potest nisi illud, quod si faceret, ei bene conveniret, ve-

rum est. rum est.

Addunt quoque illi dicentes, Nihil facit aut dimittit, nisi optima et ra- Addunt quoque illi dicentes, Nihil facit aut dimittit, nisi optima et ra- tionabili causa, licet nobis occulta sit: secundum quam oportet eum fa- tionabili causa, licet nobis occulta sit: secundum quam oportet eum fa- cere ac dimittere quæ facit vel dimittit. Ratio enim penes eum est, qua cere ac dimittere quæ facit vel dimittit. Ratio enim penes eum est, qua illa facit et illa dimittit: quæ ratio æterna est, et semper manens, præter illa facit et illa dimittit: quæ ratio æterna est, et semper manens, præter quam non potest aliquid facere vel dimittere. Illa ergo manente, non potest quam non potest aliquid facere vel dimittere. Illa ergo manente, non potest quod facit dimittere, nec quod dimittit facere : et ita non potest facere quod facit dimittere, nec quod dimittit facere : et ita non potest facere nisi quod facit. Et ad hoc respondemus, ambiguitatem locutionis determi- nisi quod facit. Et ad hoc respondemus, ambiguitatem locutionis determi- nantes. Cum enim dicitur, ratio vel causa optima penes Deum est, qua nantes. Cum enim dicitur, ratio vel causa optima penes Deum est, qua facit cuncta quæ facit, et dimittit ea quæ dimittit, verum quidem est: quia facit cuncta quæ facit, et dimittit ea quæ dimittit, verum quidem est: quia in eo voluntas est æquissima et rectissima, qua facit et dimittit quæ vult, in eo voluntas est æquissima et rectissima, qua facit et dimittit quæ vult, contra quam facere non potest, nec præter eam facere potest. Nec utique contra quam facere non potest, nec præter eam facere potest. Nec utique

In edit. J Alleaume additur, quin faciat. In edit. J Alleaume additur, quin faciat.

2 Edit. J. Alleaume, quæ. 2 Edit. J. Alleaume, quæ.

IN I SENTENT. DIST. XLIII, D. IN I SENTENT. DIST. XLIII, D.

383 383

contra eam faceret, nec præter eam, si ea quæ facit dimitteret, vel quæ contra eam faceret, nec præter eam, si ea quæ facit dimitteret, vel quæ dimittit faceret: sed eadem manente ratione et causa, alia potuit facere, et dimittit faceret: sed eadem manente ratione et causa, alia potuit facere, et ista dimittere. Licet ergo ratio sit penes eum, qua alia facit et alia dimittit, ista dimittere. Licet ergo ratio sit penes eum, qua alia facit et alia dimittit, potest tamen secundum eamdem rationem et dimittere quæ facit, et facere potest tamen secundum eamdem rationem et dimittere quæ facit, et facere quæ dimittit. quæ dimittit.

Ipsi etiam addunt: Ratio est eum facere quæ facit, et non alia et non Ipsi etiam addunt: Ratio est eum facere quæ facit, et non alia et non potest facere nisi quod ratio est eum facere, et ita non potest facere nisi potest facere nisi quod ratio est eum facere, et ita non potest facere nisi quod facit. Item, ratio est eum dimittere quæ dimittit, et non potest non quod facit. Item, ratio est eum dimittere quæ dimittit, et non potest non dimittere quod ratio est eum dimittere: et ita Non potest non dimittere dimittere quod ratio est eum dimittere: et ita Non potest non dimittere quod dimittit. Et ad hoc dicimus locutiones ambiguas esse, et ideo quod dimittit. Et ad hoc dicimus locutiones ambiguas esse, et ideo determinandas. Si enim cum dicitur, Non potest facere nisi quod ra- determinandas. Si enim cum dicitur, Non potest facere nisi quod ra- tio est eum facere, intelligas eum non posse facere nisi ea qua rationabilia tio est eum facere, intelligas eum non posse facere nisi ea qua rationabilia sunt, et ea quæ si fierent, rationabilia essent, verus est sensus. Si autem sunt, et ea quæ si fierent, rationabilia essent, verus est sensus. Si autem intelligas eum non posse facere alia rationabilia et bona, nisi ea quæ vult intelligas eum non posse facere alia rationabilia et bona, nisi ea quæ vult et facil, falsus est intellectus. et facil, falsus est intellectus.

Item, aliud adjungunt dicentes: Si potest Deus aliud facere quam facit, Item, aliud adjungunt dicentes: Si potest Deus aliud facere quam facit, potest ergo facere quod non præscivit : et si potest facere quod non præ- potest ergo facere quod non præscivit : et si potest facere quod non præ- scivit, potest sine præscientia operari: quia omne quod facturum se præ- scivit, potest sine præscientia operari: quia omne quod facturum se præ- scivit facit, nec facit aliquid quod non præscivit. Quod si præter scien- scivit facit, nec facit aliquid quod non præscivit. Quod si præter scien- tiam ejus aliquid fieri impossibile est, omne ergo quod præscitum est, tiam ejus aliquid fieri impossibile est, omne ergo quod præscitum est, fieri necesse est: ergo aliud fieri quam fit, nulla ratione possibile est : fieri necesse est: ergo aliud fieri quam fit, nulla ratione possibile est : ergo non potest a Deo fieri nisi quod fit. Hæc autem quæstio de præscien- ergo non potest a Deo fieri nisi quod fit. Hæc autem quæstio de præscien- tia, facile determinari potest per ea quæ superius dicta sunt, cum de præ- tia, facile determinari potest per ea quæ superius dicta sunt, cum de præ- scientia egeretur. scientia egeretur.