IN I SENTENT. DIST. XLI, B, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XLI, B, ART. 3.

1. Voluntas, ut dicit Damascenus, ratio- 1. Voluntas, ut dicit Damascenus, ratio- nabilis est, et si non est rationabilis, non nabilis est, et si non est rationabilis, non est voluntas cum ergo voluntas mise- est voluntas cum ergo voluntas mise- rendi et non miserendi sint in Deo, ra- rendi et non miserendi sint in Deo, ra- tionabiles erunt illæ voluntates : ergo ex tionabiles erunt illæ voluntates : ergo ex ratione secundum rationem intelligentiæ ratione secundum rationem intelligentiæ procedent. Non autem est ratio, quæ non procedent. Non autem est ratio, quæ non discernit, quare dandum sit uni, et non discernit, quare dandum sit uni, et non alii: ergo videtur, quod Deus discernit alii: ergo videtur, quod Deus discernit hoc sed non potest hoc fieri nisi præ- hoc sed non potest hoc fieri nisi præ- scitis meritis: ergo præscientia merito- scitis meritis: ergo præscientia merito- rum causa est prædestinationis, vel re- rum causa est prædestinationis, vel re- probationis. probationis.

: :

2. Item, Nulla electio sapientis est eo- 2. Item, Nulla electio sapientis est eo- rum quæ nullam habent distantiam : rum quæ nullam habent distantiam : Deus autem sapientissimus ab æterno Deus autem sapientissimus ab æterno quosdam elegit, et quosdam reprobavit quosdam elegit, et quosdam reprobavit ergo oportuit, quod aliquo modo dista- ergo oportuit, quod aliquo modo dista- rent non autem poterant ab æterno di- rent non autem poterant ab æterno di- stare, nisi in præscientia meritorum : stare, nisi in præscientia meritorum : ergo videtur ut prius. ergo videtur ut prius.

3. Item, Sapientis est numquam ali- 3. Item, Sapientis est numquam ali- quid in voluntate determinare, nisi præ- quid in voluntate determinare, nisi præ- videat quantum potest, quem potest sor- videat quantum potest, quem potest sor- tiri finem et exitum in re cum igitur tiri finem et exitum in re cum igitur Deus sit summe sapiens, ipse numquam Deus sit summe sapiens, ipse numquam determinat voluntatem reprobandi vel determinat voluntatem reprobandi vel miserendi, nisi ex præfinitione merito- miserendi, nisi ex præfinitione merito- rum futurorum quæ prævidet præscien- rum futurorum quæ prævidet præscien- tia et sic iterum sequitur quod prius. tia et sic iterum sequitur quod prius.

4. Item, A simili, rex terrenus si de- 4. Item, A simili, rex terrenus si de- beat eligere satellites et milites, quan- beat eligere satellites et milites, quan- tum potest, inquirit ante cujus consue- tum potest, inquirit ante cujus consue- tudinis et moris sint, et utrum sint fide- tudinis et moris sint, et utrum sint fide- les, vel non, ut ex præteritis discat quid les, vel non, ut ex præteritis discat quid de futuris præsumere debeat: et si posset de futuris præsumere debeat: et si posset prævidere futura, ex futuris magis eli- prævidere futura, ex futuris magis eli- geret quam ex præteritis: ergo cum Deus geret quam ex præteritis: ergo cum Deus videat futura, videtur quod ipse præde- videat futura, videtur quod ipse præde- stinet et reprobet ex præscientia merito- stinet et reprobet ex præscientia merito- rum futurorum. rum futurorum.

5. Item, Paterfamilias si sciret quis 5. Item, Paterfamilias si sciret quis filiorum dissipaturus esset hæreditatem, filiorum dissipaturus esset hæreditatem, et quis conservaturus, secundum præ- et quis conservaturus, secundum præ- scientiam futurorum actuum distribueret scientiam futurorum actuum distribueret hæreditatem filiis ergo videtur, quod hæreditatem filiis ergo videtur, quod cum hoc possit facere Deus, quod ipse cum hoc possit facere Deus, quod ipse eligat secundum præscientiam merito- eligat secundum præscientiam merito-

rum. rum.

343 343

6. Item, Objicitur sic fortius: Crudeli- 6. Item, Objicitur sic fortius: Crudeli- tas videretur esse in Deo, si hominem tas videretur esse in Deo, si hominem talem faceret, et statim reprobaret in quo talem faceret, et statim reprobaret in quo nulla causa reprobationis futuræ videre- nulla causa reprobationis futuræ videre- tur cum igitur nulla crudelitas sit in tur cum igitur nulla crudelitas sit in Deo, ipse reprobat ex prævisione merito- Deo, ipse reprobat ex prævisione merito-

rum. rum.

7. Item, Artifex sapiens non facit vas 7. Item, Artifex sapiens non facit vas ad nihil utile cum igitur reprobandi ad ad nihil utile cum igitur reprobandi ad nihil utiles sint, videtur quod non de- nihil utiles sint, videtur quod non de- beant fieri a Deo. beant fieri a Deo.

Si forte tu dicas, quod prædestinatio Si forte tu dicas, quod prædestinatio non potest esse ex meritis: quia meritum non potest esse ex meritis: quia meritum omne ex gratia est, et ita gratia quæ est omne ex gratia est, et ita gratia quæ est effectus prædestinationis, præcedit omne effectus prædestinationis, præcedit omne meritum ergo meritum potius est ex meritum ergo meritum potius est ex prædestinatione, quam e converso. Illud prædestinatione, quam e converso. Illud nihil videtur esse: cum tamen hæc solu- nihil videtur esse: cum tamen hæc solu- tio scripta sit in Littera: quia simile tio scripta sit in Littera: quia simile non potest dici de reprobatione : ibi non potest dici de reprobatione : ibi enim non præparatur pœna nisi operi enim non præparatur pœna nisi operi nostro, quod a nobis est, non a Deo. nostro, quod a nobis est, non a Deo.

Item, Licet meritum sit a gratia, et Item, Licet meritum sit a gratia, et gratia non a nobis, tamen, ut dicit Au- gratia non a nobis, tamen, ut dicit Au- gustinus in Littera, hoc utrumque no- gustinus in Littera, hoc utrumque no- strum est propter consensum liberi arbi- strum est propter consensum liberi arbi- trii, et sic ille consensus prævisus potest trii, et sic ille consensus prævisus potest esse causa prædestinationis aliquorum, esse causa prædestinationis aliquorum, et dissensus causa reprobationis: unde et dissensus causa reprobationis: unde patet, quod illa solutio non solvit dubi- patet, quod illa solutio non solvit dubi- tationem quæstionis. tationem quæstionis.

SED CONTRA hoc sic objicitur: SED CONTRA hoc sic objicitur:

1. Primæ causæ nulla causa est: vo- 1. Primæ causæ nulla causa est: vo- luntas autem Dei prima causa est : ergo luntas autem Dei prima causa est : ergo voluntatis Dei nulla causa est : ergo nec voluntatis Dei nulla causa est : ergo nec præscientia alicujus rei causa est volun- præscientia alicujus rei causa est volun- tatis. Quod autem voluntas sit prima tatis. Quod autem voluntas sit prima causa, probatur sic: Intellectus practicus causa, probatur sic: Intellectus practicus non est causa nisi per voluntatem : quia non est causa nisi per voluntatem : quia non movet nisi per voluntatem: ergo non movet nisi per voluntatem: ergo penes voluntatem est prima ratio causa- penes voluntatem est prima ratio causa- litatis. Si forte diceres, quod voluntas litatis. Si forte diceres, quod voluntas est efficiens, et habent causam finalem est efficiens, et habent causam finalem merita futura, sicut quidam dixerunt : merita futura, sicut quidam dixerunt : hoc est valde absurdum quia dignitas hoc est valde absurdum quia dignitas physica est, quod nihil agit aliquid pro- physica est, quod nihil agit aliquid pro- pter indignius et vilius se: merita autem pter indignius et vilius se: merita autem futura sunt indigniora voluntate Dei. futura sunt indigniora voluntate Dei. Similiter dicit Scriptura, quod propter Similiter dicit Scriptura, quod propter

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

344 344

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

: ergo : ergo

semetipsum creavit omnia ' relin- semetipsum creavit omnia ' relin- quitur, quod nulla sit causa voluntatis quitur, quod nulla sit causa voluntatis prædestinantis, vel reprobantis. prædestinantis, vel reprobantis.

2. Item, Merita præscita sunt futura : 2. Item, Merita præscita sunt futura : igitur si essent causa prædestinationis, igitur si essent causa prædestinationis, aut reprobationis aut hoc est quia præ- aut reprobationis aut hoc est quia præ- scita merita, aut quia futura, aut quia scita merita, aut quia futura, aut quia præscita futura. Si primo modo: hoc præscita futura. Si primo modo: hoc non potest esse: quia ut præscita, sunt non potest esse: quia ut præscita, sunt in ideis tantum, et non differunt per dif- in ideis tantum, et non differunt per dif- ferentias boni et mali: et ideo non fieret ferentias boni et mali: et ideo non fieret discretio voluntatis prædestinantis et re- discretio voluntatis prædestinantis et re- probantis. Si autem quia futura sunt, vel probantis. Si autem quia futura sunt, vel quia præscita futura: tunc ratione futu- quia præscita futura: tunc ratione futu- ritionis in qua accipere debebant diffe- ritionis in qua accipere debebant diffe- rentiam boni et mali, referrentur ad præ- rentiam boni et mali, referrentur ad præ- destinationem vel reprobationem : ergo destinationem vel reprobationem : ergo temporale sub ratione temporalı futuri- temporale sub ratione temporalı futuri- tionis est causa æterni, quod est impossi- tionis est causa æterni, quod est impossi- bile quia sicut tempus ab æternitate et bile quia sicut tempus ab æternitate et ævo fluit, ita temporale ab æterno. ævo fluit, ita temporale ab æterno.

: :

SOLUTIO. Dicendum cum Augustino SOLUTIO. Dicendum cum Augustino hic in Littera, quod prædestinatio et re- hic in Littera, quod prædestinatio et re- probatio non habent causam aliquam. probatio non habent causam aliquam. Sed distinguendum est, quod causa mul- Sed distinguendum est, quod causa mul- tiplex est, scilicet efficiens, et formalis, et tiplex est, scilicet efficiens, et formalis, et finalis, et materialis et efficientem qui- finalis, et materialis et efficientem qui- dem causam non habet, nec materialem, dem causam non habet, nec materialem, nec formalem, nec finalem. Sed finis est nec formalem, nec finalem. Sed finis est duplex, scilicet finis intentionis, et finis duplex, scilicet finis intentionis, et finis operis et voco finem intentionis, qui operis et voco finem intentionis, qui intenditur ab efficiente, sicut beatitudo intenditur ab efficiente, sicut beatitudo intenditur a bene operante: finem autem intenditur a bene operante: finem autem operis voco id ad quod terminatur opus: operis voco id ad quod terminatur opus: et hoc est quandoque temporale: sicut et hoc est quandoque temporale: sicut ire ad Matutinas, ad accipere oblationes ire ad Matutinas, ad accipere oblationes constitulas terminatur: et suscipere sa- constitulas terminatur: et suscipere sa- cros ordines, ad habendum præbendam cros ordines, ad habendum præbendam terminatur et tali quid adjunctum fini terminatur et tali quid adjunctum fini potest esse ratio operis, non tamen erit potest esse ratio operis, non tamen erit proprie causa finalis, quia causa finalis proprie causa finalis, quia causa finalis est, quæ quietat intentionem per se et est, quæ quietat intentionem per se et totam. Similiter distinguendum est in totam. Similiter distinguendum est in prædestinatione, quod quiddam est ibi prædestinatione, quod quiddam est ibi æternum, ut propositum et quiddam æternum, ut propositum et quiddam

1 Proverb. XVI, 4: Universa propter semetip- 1 Proverb. XVI, 4: Universa propter semetip- sum operatus est Dominus. sum operatus est Dominus.

determinabile ad tempus, ut collatio determinabile ad tempus, ut collatio gratiæ. Et ex parte æterni nec causam gratiæ. Et ex parte æterni nec causam finalem habet nec rationem proprie lo- finalem habet nec rationem proprie lo- quendo quia ratio etiam aliquo modo quendo quia ratio etiam aliquo modo elicit opus, merita autem futura nullo elicit opus, merita autem futura nullo modo eliciunt propositum Dei. Ex parte modo eliciunt propositum Dei. Ex parte autem effectus in quo determinabilis est autem effectus in quo determinabilis est prædestinatio et reprobatio ad tempus, prædestinatio et reprobatio ad tempus, habent rationem meriti, non tamen cau- habent rationem meriti, non tamen cau- sam finalem. Sed quia difficile est re- sam finalem. Sed quia difficile est re- spondere Glossis inductis, ideo respon- spondere Glossis inductis, ideo respon- dendum est ad singulas. dendum est ad singulas.

DICENDUM igitur ad primam, quod DICENDUM igitur ad primam, quod Esau juste reprobatus est duabus de cau- Esau juste reprobatus est duabus de cau- sis. Una est quam dicit Anselmus, quod sis. Una est quam dicit Anselmus, quod justum est, quidquid vult Deus: unde justum est, quidquid vult Deus: unde possemus dicere, quod justitia ibi dicitur possemus dicere, quod justitia ibi dicitur æquitas divinæ voluntatis. Alia causa est, æquitas divinæ voluntatis. Alia causa est, ut justitia dicat ibi debitum pœnæ ad ut justitia dicat ibi debitum pœnæ ad culpam, et reprobatio ponatur pro obdu- culpam, et reprobatio ponatur pro obdu- ratione vel condemnatione, ut dixit Ma- ratione vel condemnatione, ut dixit Ma- gister in ult. cap. præhabitæ distinctio- gister in ult. cap. præhabitæ distinctio- nis 2. nis 2.

AD ALIUD dicendum eodem modo. AD ALIUD dicendum eodem modo. AD ALIUD dicendum, quod scientia me- AD ALIUD dicendum, quod scientia me- riti dicit ibi rationem collationis gratiæ, riti dicit ibi rationem collationis gratiæ, causam prædestinationis: nec ibi causam prædestinationis: nec ibi loquitur de prædestinatione secundum se, loquitur de prædestinatione secundum se, sed de effectu determinabili ad tem- sed de effectu determinabili ad tem- pus. pus.

non non

AD ALIUD dicendum, quod illa Glossa AD ALIUD dicendum, quod illa Glossa specialem habet difficultatem, et puto specialem habet difficultatem, et puto quod originale peccatum non dicitur ibi quod originale peccatum non dicitur ibi habitus solum, quia in illo erant similes habitus solum, quia in illo erant similes Esau et Jacob: nec accipitur ibi Esau Esau et Jacob: nec accipitur ibi Esau pro parvulo, sed pro gente, et Jacob pro parvulo, sed pro gente, et Jacob similiter. Unde originale in Esau est fo- similiter. Unde originale in Esau est fo- mes relatus ad inhiationem ad concupi- mes relatus ad inhiationem ad concupi- scentiam in gente non liberanda per scentiam in gente non liberanda per Christum, eo quod gratiæ redemptionis Christum, eo quod gratiæ redemptionis factæ per Christum noluit consentire. In factæ per Christum noluit consentire. In Jacob autem inhiatio ad gratiam in fideli Jacob autem inhiatio ad gratiam in fideli populo consensuro Christo, per cujus populo consensuro Christo, per cujus redemptionem gratia illius populi expedi- redemptionem gratia illius populi expedi- tur ad merendum et hæc gratia vocatur tur ad merendum et hæc gratia vocatur gratuitum misericordiæ donum. Hæc gratuitum misericordiæ donum. Hæc

2 Cf. Supra, Dist. XL, cap. D. 2 Cf. Supra, Dist. XL, cap. D.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2. Ad 3. Ad 3.

A1 4. A1 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 0 et 7. Ad 0 et 7.

IN I SENTENT. DIST. XLI, C. IN I SENTENT. DIST. XLI, C.

autem sunt ratio odii non ex parte repro- autem sunt ratio odii non ex parte repro- bationis æternæ, sed ex parte præpara- bationis æternæ, sed ex parte præpara- tionis pœnæ, et ab alia parte ratio colla- tionis pœnæ, et ab alia parte ratio colla- tionis gratiæ. tionis gratiæ.

AD ALIUD dicendum secundum præ- AD ALIUD dicendum secundum præ- dicta, quod Glossa illa tangit rationem dicta, quod Glossa illa tangit rationem appositionis gratiæ, et non causam per- appositionis gratiæ, et non causam per- destinationis. destinationis.

AD ALIUD dicendum, quod Origenes AD ALIUD dicendum, quod Origenes tangit statum duorum populorum, et di- tangit statum duorum populorum, et di- versimode se habentium ad gratiam li- versimode se habentium ad gratiam li- berantem et ille diversus modus, ratio berantem et ille diversus modus, ratio

345 345

potest esse liberationis quorumdam, et potest esse liberationis quorumdam, et damnationis aliorum. damnationis aliorum.

Eadem etiam solutio est ad auctorita- Eadem etiam solutio est ad auctorita- tem sequentem de Genesi, XVIII, 17 et tem sequentem de Genesi, XVIII, 17 et seq. seq.

rationes ra- rationes ra- tionis. tionis.

AD ID quod objicitur per rationem, est Ad omnes AD ID quod objicitur per rationem, est Ad omnes una solutio ad omnes, scilicet quod illæ una solutio ad omnes, scilicet quod illæ rationes non tangunt, nisi quod voluntas rationes non tangunt, nisi quod voluntas Dei non sit irrationabilis ex parte effectus Dei non sit irrationabilis ex parte effectus et voliti et hoc jam concessum est, licet et voliti et hoc jam concessum est, licet in se nullam habeat causam. in se nullam habeat causam.

C. His videtur contrarium quod alibi ait Augustinus. C. His videtur contrarium quod alibi ait Augustinus.

་ ་

His tamen adversari videtur quod dicit Augustinus in libro LXXXIII His tamen adversari videtur quod dicit Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum, super Malachiam Prophetam, ubi scriptum est, Dilexi Jacob, Quæstionum, super Malachiam Prophetam, ubi scriptum est, Dilexi Jacob, Esau autem odio habui 2: Cui vult, inquit, miseretur Deus, et quem vult Esau autem odio habui 2: Cui vult, inquit, miseretur Deus, et quem vult indurat: sed hæc voluntas Dei injusta esse non potest: venit enim de indurat: sed hæc voluntas Dei injusta esse non potest: venit enim de occultissimis meritis: quia et ipsi peccatores cum propter generale pecca- occultissimis meritis: quia et ipsi peccatores cum propter generale pecca- tum unam massam fecerunt, tamen nonnulla inter eos est diversitas. Præ- tum unam massam fecerunt, tamen nonnulla inter eos est diversitas. Præ- cedit ergo aliquid in peccatoribus, quo quamvis nondum sint justificati, cedit ergo aliquid in peccatoribus, quo quamvis nondum sint justificati, digni efficiantur justificatione. Et item præcedit in aliis peccatoribus, quo digni efficiantur justificatione. Et item præcedit in aliis peccatoribus, quo digni sunt obtusione. Ecce hic videtur Augustinus dicere, quod et ipsa Dei digni sunt obtusione. Ecce hic videtur Augustinus dicere, quod et ipsa Dei voluntas qua alios eligit, alios reprobat, ex meritis proveniat, sed occultis- voluntas qua alios eligit, alios reprobat, ex meritis proveniat, sed occultis- simis, id est, quod pro meritis alios voluerit eligere, alios reprobare: et simis, id est, quod pro meritis alios voluerit eligere, alios reprobare: et quod pro meritis aliis apponitur gratia justificationis, aliis nou, unde ob- quod pro meritis aliis apponitur gratia justificationis, aliis nou, unde ob- tunduntur. Sed quid intelligere voluerit, ignoratur: nisi forte hoc dicatur tunduntur. Sed quid intelligere voluerit, ignoratur: nisi forte hoc dicatur intellexisse, quod supra diximus eum retractasse. Nam ibidem etiam quæ- intellexisse, quod supra diximus eum retractasse. Nam ibidem etiam quæ- dam alia continue subdit, quæ in libro Retractationum aperte retractat * : dam alia continue subdit, quæ in libro Retractationum aperte retractat * : quod utrumque legenti patebit. Unde verisimile est in præmissis etiam quod utrumque legenti patebit. Unde verisimile est in præmissis etiam hoc retractasse. Quidam tamen ex eo sensu accipiunt fore dictum, non quia hoc retractasse. Quidam tamen ex eo sensu accipiunt fore dictum, non quia aliquis prædestinetur pro meritis, vel justificationis gratiam mereatur, sed aliquis prædestinetur pro meritis, vel justificationis gratiam mereatur, sed

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 68. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Q. 68.

2 Hæc verba, Super Malachiam prophetam, ubi scriptum est Dilexi Jacob, Esau autem odio ha- 2 Hæc verba, Super Malachiam prophetam, ubi scriptum est Dilexi Jacob, Esau autem odio ha- bur (Malach. 1, 2 et 3) non inveniuntur in editione J. Alleaume. bur (Malach. 1, 2 et 3) non inveniuntur in editione J. Alleaume.

3 Ad Roman. ix, 18. 3 Ad Roman. ix, 18.

4 S AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 23. 4 S AUGUSTINUS, Lib. I Retractationum, cap. 23.

346 346

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia aliqui non adeo mali sunt, ut mereantur sibi gratiam non impartiri. quia aliqui non adeo mali sunt, ut mereantur sibi gratiam non impartiri. Nullus enim Dei gratiam mereri potest, per quam justificatur: potest ta- Nullus enim Dei gratiam mereri potest, per quam justificatur: potest ta- men mereri ut non apponatur, ut penitus abjiciatur. Et quidem aliqui in men mereri ut non apponatur, ut penitus abjiciatur. Et quidem aliqui in tantum profundum iniquitatis devenerunt, ut hoc mereantur, ut hoc digni tantum profundum iniquitatis devenerunt, ut hoc mereantur, ut hoc digni sint: alii vero ita vivunt, ut et si non mereantur gratiam justificationis, sint: alii vero ita vivunt, ut et si non mereantur gratiam justificationis, non tamen merentur omnino repelli, et gratiam sibi subtrahi. Ideoque non tamen merentur omnino repelli, et gratiam sibi subtrahi. Ideoque dixit in quibusdam peccatoribus præcedere quo digni sint justificatione, et dixit in quibusdam peccatoribus præcedere quo digni sint justificatione, et in aliis quo digni sint obtusione: sed hoc frivolum est. in aliis quo digni sint obtusione: sed hoc frivolum est.

D. Opino quorumdam falsa de occultis Dei disserentium carnaliter. D. Opino quorumdam falsa de occultis Dei disserentium carnaliter.

Multi vero de isto profundo quærentes reddere rationem, atque secun- Multi vero de isto profundo quærentes reddere rationem, atque secun- dum conjecturas cordis sui inscrutabilem altitudinem judiciorum Dei cogi- dum conjecturas cordis sui inscrutabilem altitudinem judiciorum Dei cogi- tare conantes, in fabulas vanitatis abierunt, dicentes, quod animæ sursum tare conantes, in fabulas vanitatis abierunt, dicentes, quod animæ sursum in cœlo peccant, et secundum peccata sua ad corpora pro meritis dirigun- in cœlo peccant, et secundum peccata sua ad corpora pro meritis dirigun- tur, et dignis sibi quasi carceribus includuntur. Ierunt hi tales post co- tur, et dignis sibi quasi carceribus includuntur. Ierunt hi tales post co- gitationes suas, et volentes disputare de Dei profundo, versi sunt in pro- gitationes suas, et volentes disputare de Dei profundo, versi sunt in pro- fundum dicentes animas in cœlo ante conversatas, et ibi aliquid boni vel fundum dicentes animas in cœlo ante conversatas, et ibi aliquid boni vel mali egisse, et pro meritis ad corpora terrena detrusas esse. Hoc autem mali egisse, et pro meritis ad corpora terrena detrusas esse. Hoc autem respuit Catholica fides propter evidentem Apostoli sententiam, qua ait: respuit Catholica fides propter evidentem Apostoli sententiam, qua ait: Cum nondum nati fuissent, aut aliquid boni egissent, aut mali, etc. '. Melior Cum nondum nati fuissent, aut aliquid boni egissent, aut mali, etc. '. Melior est ergo fidelis ignorantia, quam temeraria scientia. Elegit ergo eos quos est ergo fidelis ignorantia, quam temeraria scientia. Elegit ergo eos quos voluit gratuita misericordia, non quia fideles futuri erant, sed ut fideles voluit gratuita misericordia, non quia fideles futuri erant, sed ut fideles essent: eisque gratiam dedit, non quia fideles erant, sed ut fierent. Ait essent: eisque gratiam dedit, non quia fideles erant, sed ut fierent. Ait enim Apostolus: Misericordiam consecutus sum, ut fidelis essem 2: non enim Apostolus: Misericordiam consecutus sum, ut fidelis essem 2: non ait, quia fidelis eram. Datur quidem et fideli, sed data est etiam prius ut ait, quia fidelis eram. Datur quidem et fideli, sed data est etiam prius ut esset fidelis. Ita etiam reprobavit quos voluit: non propter futura merita esset fidelis. Ita etiam reprobavit quos voluit: non propter futura merita quæ prævideret, veritate tamen rectissima, et a nostris sensibus remota ³. quæ prævideret, veritate tamen rectissima, et a nostris sensibus remota ³.

Ad Roman. IX, 11 Ad Roman. IX, 11

2 I ad Corinth. vII, 25 Consilium do, tamquam misericordiam consecutus a Domuno, ut sim fidelis. 2 I ad Corinth. vII, 25 Consilium do, tamquam misericordiam consecutus a Domuno, ut sim fidelis. 3 S AUGUSTINUS, Sermo 7, de verbis Apostoli. 3 S AUGUSTINUS, Sermo 7, de verbis Apostoli.

IN I SENTENT. DIST. XLI, E, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XLI, E, ART. 4.

347 347

E. Quæstio. E. Quæstio.

Sed quæritur, Utrum sicut dicitur elegisse quosdam ut boni fierent et Sed quæritur, Utrum sicut dicitur elegisse quosdam ut boni fierent et fideles, ita etiam concedi debeat reprobasse quosdam ut mali essent et in- fideles, ita etiam concedi debeat reprobasse quosdam ut mali essent et in- fideles, et obdurare ut peccent: quod nullatenus concedi oportet. Non fideles, et obdurare ut peccent: quod nullatenus concedi oportet. Non enim reprobatio ita est causa mali, sicut prædestinatio est causa boni: ne- enim reprobatio ita est causa mali, sicut prædestinatio est causa boni: ne- que obduratio ita facit hominem malum, quemadmodum misericordia facit que obduratio ita facit hominem malum, quemadmodum misericordia facit bonum. bonum.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum sicut voluntas Dei habet se ut Utrum sicut voluntas Dei habet se ut causa in prædestinatione, ita etiam se causa in prædestinatione, ita etiam se habeat in reprobatione? habeat in reprobatione?

Deinde quæritur de his quæ sunt in Deinde quæritur de his quæ sunt in Littera, ibi, C, « Ilis tamen videtur ad- Littera, ibi, C, « Ilis tamen videtur ad- versari, etc. » versari, etc. »

1. Videtur enim sequi ex determina- 1. Videtur enim sequi ex determina- tione Magistri, quod voluntas Dei non tione Magistri, quod voluntas Dei non solum se habet ut causa in prædestina- solum se habet ut causa in prædestina- tione, sed etiam in reprobatione, cum tione, sed etiam in reprobatione, cum hoc negatum sit in præcedenti distin- hoc negatum sit in præcedenti distin- ctione, capitulo ultimo. ctione, capitulo ultimo.

2. Item, Videtur etiam præscientia 2. Item, Videtur etiam præscientia præscitis esse causa damnationis. Dicit præscitis esse causa damnationis. Dicit enim Augustinus in libro de Civitate Dei, enim Augustinus in libro de Civitate Dei, quod si aliquos præscitos ad mortem quod si aliquos præscitos ad mortem æternam sciret Ecclesia, non plus ora- æternam sciret Ecclesia, non plus ora- ret pro illis quam pro diabolo': ergo ret pro illis quam pro diabolo': ergo videtur, quod necesse sit eos damnari. videtur, quod necesse sit eos damnari.

3. Item, Ego infero sic: Iste est præ- 3. Item, Ego infero sic: Iste est præ- scitus. ergo damnabitur: et quæro unde scitus. ergo damnabitur: et quæro unde locus? Non potest esse ab effectu: quia locus? Non potest esse ab effectu: quia

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XXI de Civitate Dei. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XXI de Civitate Dei.

præscientia Dei non causatur a futuris, præscientia Dei non causatur a futuris, quia jam temporale esset causa æterni, quia jam temporale esset causa æterni, et scientia Dei dependeret ad res futuras, et scientia Dei dependeret ad res futuras, quod absurdum est: ergo est locus a quod absurdum est: ergo est locus a causa ergo Deus est causa iniquitatis causa ergo Deus est causa iniquitatis damnandorum, quod falsum est : ergo damnandorum, quod falsum est : ergo nulla est ibi habitudo illati ad inferens, et nulla est ibi habitudo illati ad inferens, et tanien argumentatio tenet, quod est in- tanien argumentatio tenet, quod est in- conveniens. conveniens.

Ad 1. Ad 1.

SOLUTIO. Dicendum, quod Deus nullo Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod Deus nullo Solutio. modo est causa iniquitatis, sed est causa modo est causa iniquitatis, sed est causa damnationis efficiens, non meritoria. damnationis efficiens, non meritoria.

AD AUCTORITATEM inductam dicendum, AD AUCTORITATEM inductam dicendum, quod non habet necessitatem nisi unmu- quod non habet necessitatem nisi unmu- tabilitatis consequentiæ, et non necessi- tabilitatis consequentiæ, et non necessi- tatis rei, sicut sæpius supra dictum est: tatis rei, sicut sæpius supra dictum est: quia præscientia non tollit liberi arbıtrıi quia præscientia non tollit liberi arbıtrıi facultatem et ideo semper cum ipsa facultatem et ideo semper cum ipsa inest potentia ad oppositum. inest potentia ad oppositum.

AD ALIUD dicendum, ut supra, quod AD ALIUD dicendum, ut supra, quod alia est habitudo istius argumentationis, alia est habitudo istius argumentationis, cum dicitur, Iste est præscitus peccare: cum dicitur, Iste est præscitus peccare: ergo peccabit et alia cum sic infertur, ergo peccabit et alia cum sic infertur, Iste est præscitus damnari: ergo damna- Iste est præscitus damnari: ergo damna- bitur. In primo enim argumento non est bitur. In primo enim argumento non est locus a causa vel ab effectu, sed a con- locus a causa vel ab effectu, sed a con- vertibili supposito per hypothesim: se- vertibili supposito per hypothesim: se- quitur enim unum istorum ad aliud, et e quitur enim unum istorum ad aliud, et e

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

348 348

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

converso, iste peccabit ergo præscitus converso, iste peccabit ergo præscitus est peccare: ergo peccabit: et tamen est peccare: ergo peccabit: et tamen neutrum est causa alterius. In alio au- neutrum est causa alterius. In alio au- tem argumento est locus a causa: quia tem argumento est locus a causa: quia Deus bene est causa efficiens damnatio- Deus bene est causa efficiens damnatio- nis. nis.

Si autem tu objicias, quod si est locus Si autem tu objicias, quod si est locus a convertibili, tunc unum secundum esse a convertibili, tunc unum secundum esse

ponit aliud, et quando est unum, est ponit aliud, et quando est unum, est aliud. Dicendum, quod non est verum : aliud. Dicendum, quod non est verum : quia ratio conversionis istorum non est quia ratio conversionis istorum non est quod unum sit ex alio, sicut ex causa, quod unum sit ex alio, sicut ex causa, sicut homo et risibile: sed tantum, quia sicut homo et risibile: sed tantum, quia unum ponitur sequi alterum, sicut obje- unum ponitur sequi alterum, sicut obje- ctum sequitur scientia quæ habetur de ctum sequitur scientia quæ habetur de ipso, et non causatur ab eo. ipso, et non causatur ab eo.

F. An ea quæ semel scit Deus vel præscit, semper sciat et præsciat, et semper scierit F. An ea quæ semel scit Deus vel præscit, semper sciat et præsciat, et semper scierit vel præscierit ? vel præscierit ?

Præterea considerari oportet, Utrum ea omnia quæ semel scit vel præ- Præterea considerari oportet, Utrum ea omnia quæ semel scit vel præ- scit Deus, semper sciat et scierit, ac præsciat et præscierit, an olim scierit scit Deus, semper sciat et scierit, ac præsciat et præscierit, an olim scierit vel præscierit, quod modo non scit vel præscit ? vel præscierit, quod modo non scit vel præscit ?

De præscientia primo respondemus, dicentes multa eum præscisse quæ De præscientia primo respondemus, dicentes multa eum præscisse quæ modo non præscit: cum enim ejus præscientia non sit nisi de futuris, ex modo non præscit: cum enim ejus præscientia non sit nisi de futuris, ex quo illa quæ futura erant præsentia fiunt vel prætereunt, sub Dei præ- quo illa quæ futura erant præsentia fiunt vel prætereunt, sub Dei præ- scientia esse desinunt, sub scientia vero semper sunt. Præscivit ergo Deus scientia esse desinunt, sub scientia vero semper sunt. Præscivit ergo Deus omnia ab æterno quæ futura erant, neque præscire desinit, nisi cum fu- omnia ab æterno quæ futura erant, neque præscire desinit, nisi cum fu- tura esse desinunt. Neque cum præscire desinit aliqua quæ ante præscie- tura esse desinunt. Neque cum præscire desinit aliqua quæ ante præscie- bat, minus ea noscit quam ante cognoscebat. Non enim dicitur ex defectu bat, minus ea noscit quam ante cognoscebat. Non enim dicitur ex defectu scientiæ Dei, quod aliqua præscierit aliquando quæ modo non præsciat, scientiæ Dei, quod aliqua præscierit aliquando quæ modo non præsciat, sed ex ratione verbi quod est præscientia. Præscire enim est ante scire ali- sed ex ratione verbi quod est præscientia. Præscire enim est ante scire ali- quid, quam fiat. Ideoque non potest dici Deus præscire, nisi ea quæ futura quid, quam fiat. Ideoque non potest dici Deus præscire, nisi ea quæ futura

sunt. sunt.

G. Hic de scientia, dicens Deum semper scire quæ semel scit. G. Hic de scientia, dicens Deum semper scire quæ semel scit.

De scientia autem aliter dicimus. Scit enim Deus semper omnia quæ De scientia autem aliter dicimus. Scit enim Deus semper omnia quæ aliquando scit omnem enim scientiam quam aliquando habet, semper ha- aliquando scit omnem enim scientiam quam aliquando habet, semper ha- buit, et habet, et habebit. Ad hoc autem opponitur ita, Olim scivit hunc buit, et habet, et habebit. Ad hoc autem opponitur ita, Olim scivit hunc hominem nasciturum qui natus est, modo non scit eum nasciturum: scivit hominem nasciturum qui natus est, modo non scit eum nasciturum: scivit

IN I SENTENT. DIST. XLI, G, ART. 5 ET 6. IN I SENTENT. DIST. XLI, G, ART. 5 ET 6.

349 349

ergo aliquid quod modo non scit. Item, scivit] mundum esse creandum, ergo aliquid quod modo non scit. Item, scivit] mundum esse creandum, modo non scit eum esse creandum aliquid ergo scivit quod modo non modo non scit eum esse creandum aliquid ergo scivit quod modo non scit: et alia hujusmodi infinita dici possunt. Sed ad hoc dicimus, quod scit: et alia hujusmodi infinita dici possunt. Sed ad hoc dicimus, quod idem de nativitate hujus hominis et mundi creatione nunc etiam scit, quod idem de nativitate hujus hominis et mundi creatione nunc etiam scit, quod sciebat antequam fierent, licet tunc et nunc hanc scientiam ejus diversis sciebat antequam fierent, licet tunc et nunc hanc scientiam ejus diversis exprimi verbis oportet. Nam quod tunc futurum erat, nunc præteritum est. exprimi verbis oportet. Nam quod tunc futurum erat, nunc præteritum est. Ideoque verba commutanda sunt ad ipsum designandum. Sicut diversis Ideoque verba commutanda sunt ad ipsum designandum. Sicut diversis temporibus loquentes, eamdem diem modo per hoc adverbium cras desi- temporibus loquentes, eamdem diem modo per hoc adverbium cras desi- gnamus, dum adhuc futura est: modo per hodie, dum præsens est: modo gnamus, dum adhuc futura est: modo per hodie, dum præsens est: modo per heri, dum præterita est. Itaque antequam crearetur mundus, sciebat per heri, dum præterita est. Itaque antequam crearetur mundus, sciebat Deus hunc creandum: postquam creatus est, scit eum creatum : nec est Deus hunc creandum: postquam creatus est, scit eum creatum : nec est hoc scire diversa, sed omnino idem de creatione mundi. Sicut antiqui pa- hoc scire diversa, sed omnino idem de creatione mundi. Sicut antiqui pa- tres crediderunt Christum nasciturum et moriturum, nos autem credimus tres crediderunt Christum nasciturum et moriturum, nos autem credimus eum natum et mortuum: nec tamen diversa credimus nos et illi, sed eum natum et mortuum: nec tamen diversa credimus nos et illi, sed eadem. Tempora enim (ut ait Augustinus) variata sunt: et ideo verba sunt eadem. Tempora enim (ut ait Augustinus) variata sunt: et ideo verba sunt mutata, non fides. Indubitanter ergo teneamus Deum semper omnia scire, mutata, non fides. Indubitanter ergo teneamus Deum semper omnia scire, quæ aliquando scit. quæ aliquando scit.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An scientia Dei sit variabilis ? An scientia Dei sit variabilis ?

Deinde quæritur de ultima parte istius Deinde quæritur de ultima parte istius tractatus quæ incipit, ibi, F, « Præterea tractatus quæ incipit, ibi, F, « Præterea considerari oportet, Utrum ea omnia, considerari oportet, Utrum ea omnia, etc. » In qua Magister tangit, utrum in etc. » In qua Magister tangit, utrum in Deo cadat mutatio scientiæ et præscien- Deo cadat mutatio scientiæ et præscien- tiæ ? tiæ ?

Et primo determinat de mutatione Et primo determinat de mutatione præscientiæ, secundo de mutatione scien- præscientiæ, secundo de mutatione scien- tiæ, ibi, G, « De scientia autem aliter tiæ, ibi, G, « De scientia autem aliter dicimus, etc. >> dicimus, etc. >>

Concedit Magister in Littera, quod ali- Concedit Magister in Littera, quod ali- quid præscivit Deus quod modo non quid præscivit Deus quod modo non præscit et non sequitur, quod sit muta- præscit et non sequitur, quod sit muta- tus, sed potius quod res præscita sit mu- tus, sed potius quod res præscita sit mu-

tata. tata.

Sed de hoc incidit quæstio: quia præ- Sed de hoc incidit quæstio: quia præ- scientia dicit relationem scientiæ Dei ad scientia dicit relationem scientiæ Dei ad

futura hæc autem relatio in aliquo est : futura hæc autem relatio in aliquo est : non nisi in scientia Dei: ergo variata re- non nisi in scientia Dei: ergo variata re- latione, aliqua mutatio facta est in scien- latione, aliqua mutatio facta est in scien- tia, ut videtur. tia, ut videtur.

SED HOC supra solutum est, osten- SED HOC supra solutum est, osten- dendo quod relatio variatur altero extre- dendo quod relatio variatur altero extre- morum variato, sine aliqua mutatione morum variato, sine aliqua mutatione alterius et ideo verum dicit Magister, alterius et ideo verum dicit Magister, quod hoc non ponit mutationem nisi in quod hoc non ponit mutationem nisi in re scita, et non in Deo sciente. re scita, et non in Deo sciente.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An Deus sciat omnia complexa, ut pro- An Deus sciat omnia complexa, ut pro- positiones, et enuntiabilia quæ quan- positiones, et enuntiabilia quæ quan- doque scivit ? doque scivit ?

Sed dubium incidit circa secundam Sed dubium incidit circa secundam partem. partem.

Et dividitur in tria, quorum primum Et dividitur in tria, quorum primum est, Utrum Deus sciat omnia complexa, est, Utrum Deus sciat omnia complexa,

Solutio. Solutio.

350 350

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ut propositiones, et enuntiabilia quæ ut propositiones, et enuntiabilia quæ quandoque scivit ? quandoque scivit ?

Secundum est, Utrum illa complexa Secundum est, Utrum illa complexa sint semper vera, ut quidam dixerunt? sint semper vera, ut quidam dixerunt? Tertium est, Utrum prima veritate Tertium est, Utrum prima veritate sint omnia vera quæ vera sunt, ut qui- sint omnia vera quæ vera sunt, ut qui- dam alii dixerunt ? dam alii dixerunt ?

AD PRIMUM autem proceditur sic: AD PRIMUM autem proceditur sic:

1. Deus scit quidquid scivit. PROBATIO, 1. Deus scit quidquid scivit. PROBATIO, Quidquid scit per aliquid quod uno mo- Quidquid scit per aliquid quod uno mo- do se habet ad ens et ad non ens in toto do se habet ad ens et ad non ens in toto tempore, illud non mutatur in scientia: tempore, illud non mutatur in scientia: Deus autem scit per ideas uno modo se Deus autem scit per ideas uno modo se habentes ergo ipse non mutatur in habentes ergo ipse non mutatur in sciendo. sciendo.

2. Item, Nobilior est scientia quæ uno 2. Item, Nobilior est scientia quæ uno modo se habet, quam illa quæ alio et modo se habet, quam illa quæ alio et alio modo se habet: nobilius autem in alio modo se habet: nobilius autem in quolibet genere Deo est attribuendum : quolibet genere Deo est attribuendum : ergo sua scientia est talis : ergo scit quid- ergo sua scientia est talis : ergo scit quid- quid scivit. quid scivit.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Aristoteles in libro Posteriorum di- 1. Aristoteles in libro Posteriorum di- cit, quod scientia corrumpitur tribus mo- cit, quod scientia corrumpitur tribus mo- dis, scilicet corruptione scientis, et cor- dis, scilicet corruptione scientis, et cor- ruptione scibilis, et oblivione interci- ruptione scibilis, et oblivione interci- dente constat autem, quod scita a Deo dente constat autem, quod scita a Deo tota die mutantur et corrumpuntur : ergo tota die mutantur et corrumpuntur : ergo mutatio erit ex parte scientis secundum mutatio erit ex parte scientis secundum scientiam. scientiam.

2. Item, Ipse scit quidquid scivit : et 2. Item, Ipse scit quidquid scivit : et quidquid scitur, est verum: ergo quid- quidquid scitur, est verum: ergo quid- quid scivit Deus, est verum: scivit autem quid scivit Deus, est verum: scivit autem te fore nasciturum: ergo verum est te te fore nasciturum: ergo verum est te fore nasciturum, ut videtur: quod falsum fore nasciturum, ut videtur: quod falsum est, quia tu es natus. est, quia tu es natus.

3. Item, Transitus in re etiam sine 3. Item, Transitus in re etiam sine oblivione et mutatione scientis variat oblivione et mutatione scientis variat scientiam, ut vult Philosophus: cum scientiam, ut vult Philosophus: cum ergo sæpe fiat hujusmodi transitus ex ergo sæpe fiat hujusmodi transitus ex parte rerum, videtur variari scientia Dei. parte rerum, videtur variari scientia Dei.

Si forte dicas, quod in argumentis Si forte dicas, quod in argumentis illis incidit fallacia figuræ dictionis et illis incidit fallacia figuræ dictionis et accidentis, Deus scit quidquid scivit : accidentis, Deus scit quidquid scivit : sed scivit te nasciturum: ergo scit te sed scivit te nasciturum: ergo scit te nasciturum ex eo quod mutatur quid nasciturum ex eo quod mutatur quid in quo modo se habere. CONTRA: Sumo in quo modo se habere. CONTRA: Sumo istam, Quamcumque propositionem Deus istam, Quamcumque propositionem Deus

scivit, scit, vel quodcumque enuntiabile: scivit, scit, vel quodcumque enuntiabile: scivit autem hanc propositionem, Socra- scivit autem hanc propositionem, Socra- tes nascetur: et hoc enuntiabile, Socra- tes nascetur: et hoc enuntiabile, Socra- tem esse futurum : ergo ipse scit adhuc . tem esse futurum : ergo ipse scit adhuc . et quidquid scitur, est verum: ergo ista et quidquid scitur, est verum: ergo ista est vera, Socrates nascetur, et verum est est vera, Socrates nascetur, et verum est Socratem esse nasciturum, quod falsum Socratem esse nasciturum, quod falsum est ergo non scit quidquid scivit. est ergo non scit quidquid scivit. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Scientia Dei nihil accipit a rebus : 1. Scientia Dei nihil accipit a rebus : ergo variatis rebus non variatur ipsa, sed ergo variatis rebus non variatur ipsa, sed stabilis manet. stabilis manet.

2. Item, Nihil æternum variatur se- 2. Item, Nihil æternum variatur se- cundum variationem rerum tempora- cundum variationem rerum tempora- lium scientia Dei est æterna : ergo non lium scientia Dei est æterna : ergo non variatur secundum variationem tempo- variatur secundum variationem tempo- ralium ergo quidquid scivit Deus, scit ralium ergo quidquid scivit Deus, scit adhuc. adhuc.

SOLUTIO. Dicendum, quod si vellemus SOLUTIO. Dicendum, quod si vellemus parumper sequi antiquam Nominalium parumper sequi antiquam Nominalium opinionem, diceremus Deum scire quid- opinionem, diceremus Deum scire quid- quid scivit et tunc diceremus, quod pro- quid scivit et tunc diceremus, quod pro- positio vel enuntiabile quod semel est positio vel enuntiabile quod semel est verum, semper erit verum: sed unum verum, semper erit verum: sed unum numero enuntiabile non est resumendum numero enuntiabile non est resumendum nisi respectu ejusdem temporis, ut cum nisi respectu ejusdem temporis, ut cum dicitur, mundum fore est verum: illud dicitur, mundum fore est verum: illud verum est ratione æternitatis anteceden- verum est ratione æternitatis anteceden- tis tempus. Si autem modo resumatur, tis tempus. Si autem modo resumatur, debet resumi ratione ejusdem temporis: debet resumi ratione ejusdem temporis: hoc autem non significatur nunc ut futu- hoc autem non significatur nunc ut futu- rum vel præsens, sed significatur ut præ- rum vel præsens, sed significatur ut præ- teritum ergo significatur per istam, teritum ergo significatur per istam, mundum fuisse est verum, et mundum mundum fuisse est verum, et mundum fore tunc, et fuisse modo, etiam enuntia- fore tunc, et fuisse modo, etiam enuntia- bile unum et ratione ejusdem temporis bile unum et ratione ejusdem temporis verum est, sed diversis modis significati. verum est, sed diversis modis significati. Et hoc plane extrahitur de Littera: quia Et hoc plane extrahitur de Littera: quia Magister ita solvit et tenendo illam No- Magister ita solvit et tenendo illam No- minalium opinionem, planum est re- minalium opinionem, planum est re- spondere objectis. Sed quia hoc non spondere objectis. Sed quia hoc non est probabile, quod mundum fore et est probabile, quod mundum fore et mundum fuisse sint enuntiabile unum, mundum fuisse sint enuntiabile unum, eo quod Philosophus probat in Præ- eo quod Philosophus probat in Præ- dicamentis, quod una oratio sine sui dicamentis, quod una oratio sine sui mutatione, sed mutatione rei, susce- mutatione, sed mutatione rei, susce- ptibilis est contrariorum: quia ex eo ptibilis est contrariorum: quia ex eo quod res est vel non est, oratio vera quod res est vel non est, oratio vera

Sed contra. Sed contra.

Solutio, Solutio,

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad object. 1. Ad object. 1.

Ad object 2. Ad object 2.

IN I SENTENT. DIST. XLI, G, ART. 7. IN I SENTENT. DIST. XLI, G, ART. 7.

vel falsa est idcirco videtur mihi, quod vel falsa est idcirco videtur mihi, quod sint duo enuntiabilia, mundum fore, et sint duo enuntiabilia, mundum fore, et mundum fuisse, et unum verum, et aliud mundum fuisse, et unum verum, et aliud falsum et videtur mihi, quod de com- falsum et videtur mihi, quod de com- plexis loquendo, Deus non scit quidquid plexis loquendo, Deus non scit quidquid scivit, propter transitum et transmutatio- scivit, propter transitum et transmutatio- nem quæ est ex parte rerum nec facio nem quæ est ex parte rerum nec facio vim de illa solutione, quod mutetur quid vim de illa solutione, quod mutetur quid in quo modo se habere: quia videtur in quo modo se habere: quia videtur mihi fuga esse. Qualiter autem Deus mihi fuga esse. Qualiter autem Deus simplici scientia cognoscat et composita simplici scientia cognoscat et composita et complexa, supra est determinatum. et complexa, supra est determinatum.

AD HOC autem quod contra objicitur, AD HOC autem quod contra objicitur, dicendum quod hoc nullam mutationem dicendum quod hoc nullam mutationem ponit in Deo, sed tantum scibilia aliter se ponit in Deo, sed tantum scibilia aliter se habere ad suam scientiam, quam prius habere ad suam scientiam, quam prius se habuerunt. Unde sua scientia aliter se habuerunt. Unde sua scientia aliter transit super rem, quando est, et aliter transit super rem, quando est, et aliter quando non est. quando non est.

AD ALIUD dicendum, quod nobilissima AD ALIUD dicendum, quod nobilissima est scientia, quæ sine mutatione scientis est scientia, quæ sine mutatione scientis cognoscit de unoquoque modo sicut est : cognoscit de unoquoque modo sicut est : quia cognoscere uno modo, sive sit, sive quia cognoscere uno modo, sive sit, sive non sit, ponit confusionem in scientia non sit, ponit confusionem in scientia divina et imperfectionem, et ideo talis divina et imperfectionem, et ideo talis scientia non est danda Deo: et ideo po- scientia non est danda Deo: et ideo po- nendum, quod ille alius modus trans- nendum, quod ille alius modus trans- eundi scientiam super rem cum est et eundi scientiam super rem cum est et cum non est, ponit mutationem in sci- cum non est, ponit mutationem in sci- bili et scito. bili et scito.

AD HOC quod ultimo in contrarium AD HOC quod ultimo in contrarium iterum objicitur, dicendum quod licet iterum objicitur, dicendum quod licet nihil accipiat a rebus, tamen respectum nihil accipiat a rebus, tamen respectum ponit ad eas, et ille respectus variatur re ponit ad eas, et ille respectus variatur re

variata. variata.

AD ALIUD dicendum, quod æternum AD ALIUD dicendum, quod æternum non variatur in se, sed respectum variari non variatur in se, sed respectum variari qui est in tempore, nihil est inconve- qui est in tempore, nihil est inconve- niens, sicut sæpius supra visum est. niens, sicut sæpius supra visum est.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Utrum enuntiabilia semper sint vera? Utrum enuntiabilia semper sint vera?

Secundo quæritur, Utrum enuntiabilia Secundo quæritur, Utrum enuntiabilia semper sint vera? semper sint vera?

Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

351 351

1. Ex eo quod res est vel non est, ora- 1. Ex eo quod res est vel non est, ora- tio vera vel falsa est: ergo non semper tio vera vel falsa est: ergo non semper est vera propositio, vel enuntiabile, quod est vera propositio, vel enuntiabile, quod aliquando est verum. aliquando est verum.

2. Item, Secundum hoc nihil diceret 2. Item, Secundum hoc nihil diceret Aristoteles, quando dicit orationem se- Aristoteles, quando dicit orationem se- cundum rei mutationem susceptibilem cundum rei mutationem susceptibilem esse contrariorum. esse contrariorum.

Sed rationes Anselmi sunt contra hoc. Sed contra. Sed rationes Anselmi sunt contra hoc. Sed contra. Est enim veritas, rectitudo sola mente Est enim veritas, rectitudo sola mente perceptibilis, scilicet quando res facit perceptibilis, scilicet quando res facit hoc, quod ut faciat accepit a prima veri- hoc, quod ut faciat accepit a prima veri- tate ut signum me sedere, sive quod ego tate ut signum me sedere, sive quod ego sedeo, hoc significat, sive ego sedeam, sedeo, hoc significat, sive ego sedeam, sive non ergo videtur, quod quocum- sive non ergo videtur, quod quocum- que modo varietur res, ipsum semper que modo varietur res, ipsum semper in significando servat rectitudinem sola in significando servat rectitudinem sola mente perceptibilem: ergo semper ser- mente perceptibilem: ergo semper ser- vat veritatem ergo quod semel est ve- vat veritatem ergo quod semel est ve- rum, semper est verum, quia eadem ra- rum, semper est verum, quia eadem ra- tio est de omnibus aliis. tio est de omnibus aliis.

SOLUTIO. Secundum Anselmum opor- Solutio. SOLUTIO. Secundum Anselmum opor- Solutio. tet distinguere, quod in signis est du- tet distinguere, quod in signis est du- plex rectitudo, scilicet facere hoc, quod plex rectitudo, scilicet facere hoc, quod ut faciat accepit a prima veritate, et fa- ut faciat accepit a prima veritate, et fa- cere hoc propter quod illud accepit a cere hoc propter quod illud accepit a prima veritate sicut hæc oratio, me se- prima veritate sicut hæc oratio, me se- dere, accepit a prima veritate, ut signi- dere, accepit a prima veritate, ut signi- ficet me sedere, sive sedeam, sive non: ficet me sedere, sive sedeam, sive non: et accepit propter hoc, ut significet me et accepit propter hoc, ut significet me sedere, dum sedeo: et non significet, sedere, dum sedeo: et non significet, dum non sedeo: quia quodlibet signum dum non sedeo: quia quodlibet signum accepit significare propter hoc, ut signi- accepit significare propter hoc, ut signi- ficet quod est esse, et quod non est, non ficet quod est esse, et quod non est, non esse. et non quod significet esse quod esse. et non quod significet esse quod non est, vel e converso. non est, vel e converso.

Dicendum ergo, quod prima veritas est Dicendum ergo, quod prima veritas est in signo, secundum rectitudinem quam in signo, secundum rectitudinem quam habet in significando: sed secunda est habet in significando: sed secunda est in ipso, secundum quod æquatur ei res in ipso, secundum quod æquatur ei res significata et sic in secunda supponitur significata et sic in secunda supponitur duplex rectitudo, scilicet signi, et rei: duplex rectitudo, scilicet signi, et rei: in prima autem tantum altera. Primam in prima autem tantum altera. Primam autem habet signum in eo quod signum autem habet signum in eo quod signum est et ideo illa inseparabilis est ab ipso. est et ideo illa inseparabilis est ab ipso. Secundam autem habet, in quantum adæ- Secundam autem habet, in quantum adæ- quatum est rei cujus signum est: et ideo quatum est rei cujus signum est: et ideo

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad object. Ad object. Anselmi. Anselmi.

352 352

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illa mutabilis, sicut res efficitur: tamen illa mutabilis, sicut res efficitur: tamen secundum Anselmum qui subtiliter con- secundum Anselmum qui subtiliter con- siderat, curvitas magis est ex defectu rei, siderat, curvitas magis est ex defectu rei, quam signi et ideo dicit Anselmus, quam signi et ideo dicit Anselmus, quod veritas est inseparabilis a signo : quod veritas est inseparabilis a signo : Sicut comburere vel calefacere est inse- Sicut comburere vel calefacere est inse- parabile ab igne. parabile ab igne.

His habitis, planum est respondere ad His habitis, planum est respondere ad objecta. objecta.

AD PRIMA enim duo dicendum, quod AD PRIMA enim duo dicendum, quod procedunt de secunda veritate quæ cau- procedunt de secunda veritate quæ cau- satur a re adæquata cum signo, et bene satur a re adæquata cum signo, et bene conceditur, quod illa mutabilis est. conceditur, quod illa mutabilis est.

AD EA quæ in contrarium objiciuntur, AD EA quæ in contrarium objiciuntur, dicendum quod omnia procedunt secun- dicendum quod omnia procedunt secun- dum primo modo dictam veritatem. dum primo modo dictam veritatem.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An prima veritate sint omnia vera quæ An prima veritate sint omnia vera quæ vera sunt? vera sunt?

Tertio quæritur, Utrum prima veritate Tertio quæritur, Utrum prima veritate sint omnia vera quæ vera sunt ? Et lo- sint omnia vera quæ vera sunt ? Et lo- quamur de veritate primo modo dicta. quamur de veritate primo modo dicta.

Videtur autem quod sic: quia Videtur autem quod sic: quia

1. Dicit Anselmus in libro de Veritate: 1. Dicit Anselmus in libro de Veritate: « An putas aliquid esse aliquando, aut « An putas aliquid esse aliquando, aut alicubi, quod non sit in summa veritate, alicubi, quod non sit in summa veritate, et quod inde non acceperit quod est in et quod inde non acceperit quod est in quantum est, aut quod. possit aliud esse quantum est, aut quod. possit aliud esse quam ibi est? » Et respondet non esse quam ibi est? » Et respondet non esse putandum. putandum.

2. Item, Ibidem : « Quidquid vere est, 2. Item, Ibidem : « Quidquid vere est, in quantum est, hoc est quod ibi est: et in quantum est, hoc est quod ibi est: et absolute concludere potes, quoniam om- absolute concludere potes, quoniam om- ne quod est, vere est : ideo quoniam non ne quod est, vere est : ideo quoniam non est aliud, quam quod ibi est. » est aliud, quam quod ibi est. »

3. Item, Nihil est incommutabile nisi 3. Item, Nihil est incommutabile nisi veritas prima veritas ligni est incom- veritas prima veritas ligni est incom- mutabilis ergo ipsa est veritas prima. mutabilis ergo ipsa est veritas prima.

4. Item, In eadem veritate est unum 4. Item, In eadem veritate est unum signum in qua aliud, quoniam omnia signum in qua aliud, quoniam omnia sunt hoc quod sunt in prima veritate: sunt hoc quod sunt in prima veritate:

ergo omnia veritate una vera sunt, ut vi- ergo omnia veritate una vera sunt, ut vi- detur. detur.

5. Item, Secundum hoc quod sunt in 5. Item, Secundum hoc quod sunt in prima veritate (sicut dicit Anselmus in prima veritate (sicut dicit Anselmus in Monologio) sunt hoc quod veritas ipsa : Monologio) sunt hoc quod veritas ipsa : sed ipsa veritas æterna veritate est vera: sed ipsa veritas æterna veritate est vera: ergo omne signum æterna veritate est ve- ergo omne signum æterna veritate est ve- rum, ut videtur. rum, ut videtur. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Veritas signi est in signo, ut forma 1. Veritas signi est in signo, ut forma in subjecto. Si ergo signum verum est in subjecto. Si ergo signum verum est veritate prima, prima veritas erit forma veritate prima, prima veritas erit forma multorum signorum, quod hæreticum multorum signorum, quod hæreticum

est. est.

2. Item, In quibus non est una ratio 2. Item, In quibus non est una ratio significandi numero vel specie, impossi- significandi numero vel specie, impossi- bile est unam rectitudinem numero vel bile est unam rectitudinem numero vel specie esse ergo impossibile est ipsa ha- specie esse ergo impossibile est ipsa ha- bere rectitudinem unam: rectitudo au- bere rectitudinem unam: rectitudo au- tem est veritas, ut dicit Anselmus : ergo tem est veritas, ut dicit Anselmus : ergo impossibile est omnia esse una veritate impossibile est omnia esse una veritate

vera. vera.

Sed contra Sed contra

\ SOLUTIO. Anselmus non intendit om- Solutio. \ SOLUTIO. Anselmus non intendit om- Solutio. nia esse vera una veritate, nisi secundum nia esse vera una veritate, nisi secundum quid, scilicet exemplariter, et effective: quid, scilicet exemplariter, et effective: et hoc verum est: quia exemplar recti- et hoc verum est: quia exemplar recti- tudinis significandı est unum : et Deus tudinis significandı est unum : et Deus est causa veritatis ubicumque sit veritas. est causa veritatis ubicumque sit veritas. Et ideo veritas illa quæ est in signis, pot- Et ideo veritas illa quæ est in signis, pot- est attendi dupliciter, scilicet secundum est attendi dupliciter, scilicet secundum processum ab exemplari in signum : et processum ab exemplari in signum : et sic una est veritas in eo a quo procedit, sic una est veritas in eo a quo procedit, sed non una unitate ejus in quod proce- sed non una unitate ejus in quod proce- dit sicut lineæ procedentes a centro ad dit sicut lineæ procedentes a centro ad circumferentiam uniuntur unitate centri, circumferentiam uniuntur unitate centri, sed discernuntur diversitate arcuum in sed discernuntur diversitate arcuum in quos incidunt ex parte circumferentiæ : quos incidunt ex parte circumferentiæ : et ideo formaliter et essentialiter sunt et ideo formaliter et essentialiter sunt veritates plures: exemplariter autem et veritates plures: exemplariter autem et effective una. effective una.

AD AUCTORITATES Anselmi dicendum, Ad 1 et 2. AD AUCTORITATES Anselmi dicendum, Ad 1 et 2. quod non intelligit res esse primam ve- quod non intelligit res esse primam ve- ritatem essentialiter, sed exemplariter: ritatem essentialiter, sed exemplariter: et sic etiam intelligit res esse in prima et sic etiam intelligit res esse in prima veritate: quoniam ipse loquitur de rebus veritate: quoniam ipse loquitur de rebus quæ existunt in propriis naturis. quæ existunt in propriis naturis.

AD ALIUD dicendum, quod vere incom- AD ALIUD dicendum, quod vere incom- mutabile non est nisi veritas et essentia mutabile non est nisi veritas et essentia

Ad 3. Ad 3.

IN I SENTENT. DIST. XLI, G, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. XLI, G, ART. 8.

prima quæ est Deus: sed incommutabili- prima quæ est Deus: sed incommutabili- tas contenti in esse est incommutabilitas tas contenti in esse est incommutabilitas signi, quia signum existens quod a Deo signi, quia signum existens quod a Deo in esse continetur, non potest non si- in esse continetur, non potest non si- gnificare potest tamen non gnificare potest tamen non esse si- esse si- gnum, et sic non significare. gnum, et sic non significare.

353 353

AD ALIUD dicendum, quod hoc non est AD ALIUD dicendum, quod hoc non est verum, nisi exemplariter loquendo. verum, nisi exemplariter loquendo. AD ULTIMUM patet solutio per AD ULTIMUM patet solutio per dicta. dicta.

Ad 4. Ad 4.

ante ante

Ad 5. Ad 5.

XXVI XXVI

23 23

23 23

354 354

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XLII. DISTINCTIO XLII.

De potentia Dei in comparatione ad possibilia quæ potest. De potentia Dei in comparatione ad possibilia quæ potest.

A. De omnipotentia Dei : ubi prius consideratur quare dicatur omnipotens ? A. De omnipotentia Dei : ubi prius consideratur quare dicatur omnipotens ?

Nunc de omnipotentia Dei agendum est: ubi prima consideratio occur- Nunc de omnipotentia Dei agendum est: ubi prima consideratio occur- rit, quomodo vere Deus dicatur omnipotens : an quia omnia possit, an tan- rit, quomodo vere Deus dicatur omnipotens : an quia omnia possit, an tan- tum quia ea possit quæ vult. Quod enim Deus omnia possit, pluribus au- tum quia ea possit quæ vult. Quod enim Deus omnia possit, pluribus au- ctoritatibus comprobatur. Ait enim Augustinus in libro Quæstionum veteris ctoritatibus comprobatur. Ait enim Augustinus in libro Quæstionum veteris ac novæ legis: Omnia quidem potest Deus, sed non facit nisi quod conve- ac novæ legis: Omnia quidem potest Deus, sed non facit nisi quod conve- nit veritati ejus et justitiæ '. Idem, in eodem: Potuit Deus cuncta facere si- nit veritati ejus et justitiæ '. Idem, in eodem: Potuit Deus cuncta facere si- mul, sed ratio prohibuit, id est, voluntas. Rationem nempe ibi voluntatem mul, sed ratio prohibuit, id est, voluntas. Rationem nempe ibi voluntatem Dei appellavit, quia Dei voluntas rationabilis est et æquissima. Fatendum Dei appellavit, quia Dei voluntas rationabilis est et æquissima. Fatendum est ergo Deum omnia posse. est ergo Deum omnia posse.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

venit ei secundum quod radicatur in es- venit ei secundum quod radicatur in es- sentia divina, quæ est quod limitari et sentia divina, quæ est quod limitari et finiri secundum posse non potest: et sic finiri secundum posse non potest: et sic de ea agitur in distinctione sequenti de ea agitur in distinctione sequenti XLIII, ibi, A, « Quidam tamen de suo XLIII, ibi, A, « Quidam tamen de suo sensu gloriantes, etc. » Potest etiam con- sensu gloriantes, etc. » Potest etiam con-

« Nunc de omnipotentia Dei agendum derari secundum modum per quem exit « Nunc de omnipotentia Dei agendum derari secundum modum per quem exit

est. » est. »

Hic incipit pars illa quæ est de omni- Hic incipit pars illa quæ est de omni- potentia. potentia.

Et babet tres partes secundum tripli- Et babet tres partes secundum tripli- cem omnipotentiæ considerationem. cem omnipotentiæ considerationem. Potest enim considerari secundum ea Potest enim considerari secundum ea per quæ habet diffiniri: et sic de ea agi- per quæ habet diffiniri: et sic de ea agi- tur in ista distinctione. Consideratur tur in ista distinctione. Consideratur etiam secundum proprietatem quæ con- etiam secundum proprietatem quæ con-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum veteris ac 1 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum veteris ac

in opus et sic de ea agitur in distin- in opus et sic de ea agitur in distin- ctione XLIV, ibi, A, « Nunc illud restat ctione XLIV, ibi, A, « Nunc illud restat discutiendum, etc. » discutiendum, etc. »

Hæc distinctio dividitur in tres partes. Hæc distinctio dividitur in tres partes. In prima ponit id ratione cujus dicitur In prima ponit id ratione cujus dicitur omnipotentia: quia per illud habet diffi- omnipotentia: quia per illud habet diffi- niri. In secunda removet quædam, quæ niri. In secunda removet quædam, quæ dicunt impotentiam, a potentia divina, dicunt impotentiam, a potentia divina, ibi, B, «Sed quæritur, Quomodo omnia ibi, B, «Sed quæritur, Quomodo omnia

novæ legis, cap. 6. novæ legis, cap. 6.

IN I SENTENT. DIST. XLII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XLII, A, ART. 1.

posse dicatur, etc. » In tertia circa de- posse dicatur, etc. » In tertia circa de- terminata objicit, et solvit, ibi, E, « Hic terminata objicit, et solvit, ibi, E, « Hic ergo diligenter considerantibus, omnipo- ergo diligenter considerantibus, omnipo- tentia ejus secundum duo apparet, etc. » tentia ejus secundum duo apparet, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An omnipotentia Deo conveniat? et, An An omnipotentia Deo conveniat? et, An ipse tota potentia agat in omnipoten- ipse tota potentia agat in omnipoten-

tia sua ? tia sua ?

Incidunt autem circa principium quin- Incidunt autem circa principium quin- que dubitabilia: quorum primum est, que dubitabilia: quorum primum est, An omnipotentia Deo conveniat ? An omnipotentia Deo conveniat ?

Secundum est, Utrum sit proprium Secundum est, Utrum sit proprium Dei esse omnipotentem, vel hoc conve- Dei esse omnipotentem, vel hoc conve- nire etiam potest aliis? nire etiam potest aliis?

Tertium est, Ratione cujus quod sit Tertium est, Ratione cujus quod sit in essentia, secundum rationem intelli- in essentia, secundum rationem intelli- gentiæ sequatur hoc propriam divinam gentiæ sequatur hoc propriam divinam

essentiam ? essentiam ?

Quartum est, Quid respondet ei in Quartum est, Quid respondet ei in creatura? creatura?

Quintum et ultimum est, Utrum æque- Quintum et ultimum est, Utrum æque- tur voluntati et scientiæ, vel sit in plus? tur voluntati et scientiæ, vel sit in plus?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Dicit Philosophus in quinto primæ 1. Dicit Philosophus in quinto primæ philosophiæ, quod potentia activa est philosophiæ, quod potentia activa est principium transmutationis in aliud, se- principium transmutationis in aliud, se- cundum quod est aliud. ergo omnis po- cundum quod est aliud. ergo omnis po- tentia activa supponit aliquid in quod tentia activa supponit aliquid in quod agat Deus autem qui creat, nihil sup- agat Deus autem qui creat, nihil sup- ponit, sed totum facit: ergo non habet ponit, sed totum facit: ergo non habet potentiam activam: constat autem, quod potentiam activam: constat autem, quod non passivam: ergo videtur, quod nullam non passivam: ergo videtur, quod nullam habeat. habeat.

2. Item, Omnis potentia est ad aliud, 2. Item, Omnis potentia est ad aliud, quia ad actum ergo aliquid est majoris quia ad actum ergo aliquid est majoris perfectionis, quam aliqua potentia: nihil perfectionis, quam aliqua potentia: nihil autem est majoris perfectionis, quam autem est majoris perfectionis, quam Deus vel aliquid quod in Deo est: ergo Deus vel aliquid quod in Deo est: ergo in Deo nulla est potentia, ut videtur. in Deo nulla est potentia, ut videtur.

3. Item, Detur, quod in eo est poten- 3. Item, Detur, quod in eo est poten-

355 355

tia aut illa est conjuncta actui, vel non. tia aut illa est conjuncta actui, vel non. Si sic, cum potentiam conjunctam actui Si sic, cum potentiam conjunctam actui concomitetur opus, videtur quod illam concomitetur opus, videtur quod illam potentiam semper opus concomitetur : potentiam semper opus concomitetur : potentia autem Dei est ab æterno: ergo potentia autem Dei est ab æterno: ergo et opus erit ab æterno. Si autem dicas, et opus erit ab æterno. Si autem dicas, quod non est conjuncta actui: ergo ipsa quod non est conjuncta actui: ergo ipsa est conjungibilis alicui, quod non est in est conjungibilis alicui, quod non est in ipsa et sic mutabilis est, et perfectibilis ipsa et sic mutabilis est, et perfectibilis aliqua perfectione, quod falsum est. aliqua perfectione, quod falsum est.

4. Item, In natura nihil est frustra: 4. Item, In natura nihil est frustra: ergo multo minus in Deo. Dicit autem ergo multo minus in Deo. Dicit autem Philosophus, quod si in natura esset Philosophus, quod si in natura esset aliqua activa potentia, cui non responde- aliqua activa potentia, cui non responde- ret aliqua passiva quæ compleretur per ret aliqua passiva quæ compleretur per ipsam, esset frustra in natura: quia ipsam, esset frustra in natura: quia agens aliquod posset agere actum alı- agens aliquod posset agere actum alı- quem, quem nihil posset recipere: ergo quem, quem nihil posset recipere: ergo videtur, quod si in Deo est omnipoten- videtur, quod si in Deo est omnipoten- tia, quod oportet ponere aliquam passi- tia, quod oportet ponere aliquam passi- vam potentiam, quæ recipiat omnem vam potentiam, quæ recipiat omnem actum ejus et hoc non potest esse: actum ejus et hoc non potest esse: ergo frustra videtur esse in ipso omnipo- ergo frustra videtur esse in ipso omnipo- tentia nihil autem est frustra in ipso: tentia nihil autem est frustra in ipso: ergo, etc. ergo, etc.

5 Item, Nos invenimus in Deo tripli- 5 Item, Nos invenimus in Deo tripli- cem modum agendi, scilicet naturalem, cem modum agendi, scilicet naturalem, et animalem, et quasi actum artis: dici- et animalem, et quasi actum artis: dici- mus enim, quoniam Deus generat, et mus enim, quoniam Deus generat, et Deus spirat: et est in illis naturæ com- Deus spirat: et est in illis naturæ com- municabilitas secundum distinctionem municabilitas secundum distinctionem hypostasum et dicimus quoniam Deus hypostasum et dicimus quoniam Deus scit, et vult, et hujusmodi: et sunt quasi scit, et vult, et hujusmodi: et sunt quasi animales actus et dicimus quoniam animales actus et dicimus quoniam Deus creat, et gubernat: nullus autem Deus creat, et gubernat: nullus autem actus inest sine potentia : cum igitur actus inest sine potentia : cum igitur potentiæ diffiniantur per actus, videbitur potentiæ diffiniantur per actus, videbitur in Deo triplex esse potentia. in Deo triplex esse potentia.

6. Item, In inferioribus quæ exem- 6. Item, In inferioribus quæ exem- plata et regulata sunt a superioribus, plata et regulata sunt a superioribus, nos invenimus, quod actus naturales cum nos invenimus, quod actus naturales cum suis potentiis non univocantur, nec ani- suis potentiis non univocantur, nec ani- males actus cum suis potentiis, nec actus males actus cum suis potentiis, nec actus artis cum his duobus cum igitur infe- artis cum his duobus cum igitur infe- riora a superioribus exemplata sint, vi- riora a superioribus exemplata sint, vi- detur quod nec in superioribus potentiæ detur quod nec in superioribus potentiæ quæ sunt ad actus illos, univocentur. quæ sunt ad actus illos, univocentur.

7. Item, In superioribus dicimus, 7. Item, In superioribus dicimus, quod Deus potest generare, et semper quod Deus potest generare, et semper

Quæstiunc. Quæstiunc.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

356 356

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

generat, sicut supra habitum est 1: et generat, sicut supra habitum est 1: et dicimus, quod Deus potest scire, et sem- dicimus, quod Deus potest scire, et sem- per actu scit et novit: quare non sic pos- per actu scit et novit: quare non sic pos- sumus dicere, Deus potest creare, et sumus dicere, Deus potest creare, et semper creat? Videtur enim, quod de- semper creat? Videtur enim, quod de- beat dici quia potentia quæcumque beat dici quia potentia quæcumque minus perfecta est ante actum quam in minus perfecta est ante actum quam in actu ipso unde cum nihil imperfectum actu ipso unde cum nihil imperfectum cadat in ipsum, videtur ipse semper cadat in ipsum, videtur ipse semper

creare. creare.