Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

quæst. quæst.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 8.

a motu et a materia: et ideo illa ratio a motu et a materia: et ideo illa ratio non cogit. non cogit.

AD ALIUD dicendum, quod cuicumque AD ALIUD dicendum, quod cuicumque repugnat natura alicujus, secundum repugnat natura alicujus, secundum quod natura sua repugnat ei, secundum quod natura sua repugnat ei, secundum eumdem modum universitas illius na- eumdem modum universitas illius na- turæ repugnat ipsi. Esse autem in loco turæ repugnat ipsi. Esse autem in loco secundum inhærentiam ubi, quod signi- secundum inhærentiam ubi, quod signi- ficatur cum dicitur esse in loco, repu- ficatur cum dicitur esse in loco, repu- gnat Deo, quia non circumscribitur gnat Deo, quia non circumscribitur

loco sed esse in loco causaliter conve- loco sed esse in loco causaliter conve- nit Deo, et hoc modo convenit etiam nit Deo, et hoc modo convenit etiam Deo esse ubique. Deo esse ubique.

AD ALIUD dicendum, quod nihil prohi- AD ALIUD dicendum, quod nihil prohi- bet, quod Deus sit in utroque loco modo bet, quod Deus sit in utroque loco modo prædicto: quia ex hoc non sequitur, quod prædicto: quia ex hoc non sequitur, quod ipse mutetur, ut per ante dicta patet. ipse mutetur, ut per ante dicta patet.

AD ID quod ulterius quæritur, meo ju- AD ID quod ulterius quæritur, meo ju- dicio dici potest, quod minus propriæ dicio dici potest, quod minus propriæ sunt istæ locutiones, ut probat objectio : sunt istæ locutiones, ut probat objectio : sed quia hoc in Littera infra habetur, sed quia hoc in Littera infra habetur, quod totus est alibi, et Anselmus hoc quod totus est alibi, et Anselmus hoc dicit, oportet istas locutiones recipi: sed dicit, oportet istas locutiones recipi: sed tunc quod ignobile est, separandum est, tunc quod ignobile est, separandum est, ut distinctio, et discretio significata in ut distinctio, et discretio significata in Deum non referantur. Illa autem im- Deum non referantur. Illa autem im- propriissima est, Deus est alibi quam propriissima est, Deus est alibi quam hic, quia in tali comparatione, adver- hic, quia in tali comparatione, adver- bium consuevit notare relationem inter bium consuevit notare relationem inter affirmationem rei in alio loco, et nega- affirmationem rei in alio loco, et nega- tionem in isto loco: unde de absente tionem in isto loco: unde de absente dicimus, quod est alibi et non hic, nisi dicimus, quod est alibi et non hic, nisi adderetur conjunctio copulans sic, Deus adderetur conjunctio copulans sic, Deus est alibi etiam quam hic: tunc enim est alibi etiam quam hic: tunc enim gratia copulationis quæ vult notare co- gratia copulationis quæ vult notare co- pulationem inter similia, notaretur esse pulationem inter similia, notaretur esse in utroque loco, et neutro deesse. in utroque loco, et neutro deesse.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An soli Deo conveniat esse ubique ? An soli Deo conveniat esse ubique ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, sub finem : « Qura ubique est, quod A, sub finem : « Qura ubique est, quod est proprium divinitatis, etc. »> est proprium divinitatis, etc. »>

239 239

1. Videtur enim hoc esse falsum per 1. Videtur enim hoc esse falsum per hoc quod habetur in primo Posteriorum hoc quod habetur in primo Posteriorum de universali, quod cum sit de omni, et de universali, quod cum sit de omni, et semper, et ubique est : ergo non est semper, et ubique est : ergo non est proprium Dei : quia proprium est, quod proprium Dei : quia proprium est, quod convenit uni et soli. convenit uni et soli.

2. Item Glossa super 2. Item Glossa super

CXLVII, 15 CXLVII, 15

illud Psalmi illud Psalmi Velociter currit sermo ejus : Velociter currit sermo ejus : dicit quod velocitas ubique est, non in dicit quod velocitas ubique est, non in equis, vel hominibus tantum. Si autem equis, vel hominibus tantum. Si autem dicas, quod universale est ubique non dicas, quod universale est ubique non simpliciter, sed in quolibet suo particu- simpliciter, sed in quolibet suo particu- lari et hoc est esse ubique quoad suum lari et hoc est esse ubique quoad suum ambitum, qui tamen non ambit omnia. ambitum, qui tamen non ambit omnia. CONTRA : Accipiamus ergo universale CONTRA : Accipiamus ergo universale quod est ex reductione effectivum om- quod est ex reductione effectivum om- nium ad causam primam : hoc enim uni- nium ad causam primam : hoc enim uni- versale erit ubique, et semper: quia est versale erit ubique, et semper: quia est de Deo et creatura omni: ergo non est de Deo et creatura omni: ergo non est proprium Deo. proprium Deo.

3. Item, Ponamus unam solam sub- 3. Item, Ponamus unam solam sub- stantiam esse : ergo illa substantia erit stantiam esse : ergo illa substantia erit in omnibus in quibus est Deus: ergo in omnibus in quibus est Deus: ergo non est proprium Deo. non est proprium Deo.

4. Item, Ponamus unum solum homi- 4. Item, Ponamus unum solum homi- nem esse anima ejus erit in toto corpo- nem esse anima ejus erit in toto corpo- re tota et non est locus nisi corporis : re tota et non est locus nisi corporis : ergo ipsa est ubique sicut Deus : quia ta- ergo ipsa est ubique sicut Deus : quia ta- li positione facta, Deus etiam tunc non li positione facta, Deus etiam tunc non erit in pluribus. erit in pluribus.

5. Item, Ponamus, quod unum corpus 5. Item, Ponamus, quod unum corpus sit tantæ dimensionis, quod repleat to- sit tantæ dimensionis, quod repleat to- tum concavum circuli mundi, illud cor- tum concavum circuli mundi, illud cor- pus erit ubique, ut videtur : ergo non pus erit ubique, ut videtur : ergo non est hoc proprium Deo. est hoc proprium Deo.

SOLUTIO. Dicendum, quod hæc et om- SOLUTIO. Dicendum, quod hæc et om- nia alia hujusmondi sophismata solvun- nia alia hujusmondi sophismata solvun- tur per hoc quod æquivoce sumitur ly tur per hoc quod æquivoce sumitur ly ubique, quando dicitur universale vel ubique, quando dicitur universale vel commune aliquod esse ubique, et Deus commune aliquod esse ubique, et Deus ubique. Id enim quod refertur ad locum, ubique. Id enim quod refertur ad locum, est distinctum. Id autem quod refertur est distinctum. Id autem quod refertur ut ad subjectum vel suppositum, refertur ut ad subjectum vel suppositum, refertur ad id in quo habet esse in natura et in- ad id in quo habet esse in natura et in- divisum ab illo et hoc modo universa- divisum ab illo et hoc modo universa- le est ubique, et semper: Deus autem le est ubique, et semper: Deus autem primo modo, quia ipse distinctus ab primo modo, quia ipse distinctus ab omnibus est in omnibus, dans loco vir- omnibus est in omnibus, dans loco vir-

Solutio. Solutio.

Ad 3. Ad 3.

240 240

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tutem continendi qua locus est, et loca- tutem continendi qua locus est, et loca- to virtutem replendi qua locatum est. to virtutem replendi qua locatum est.

AD ID quod objicitur, quod ponatur AD ID quod objicitur, quod ponatur una sola substantia esse dicendum, una sola substantia esse dicendum, quod illa non dicetur esse ubique, sed in quod illa non dicetur esse ubique, sed in uno solo loco quia licet non sit locus uno solo loco quia licet non sit locus plusquam iste, possunt tamen esse plura plusquam iste, possunt tamen esse plura in quibus non est : sed non possunt esse in quibus non est : sed non possunt esse in quibus Deus non sit et hæc est ve- in quibus Deus non sit et hæc est ve- ra solutio. Potest etiam dici, quod etiam ra solutio. Potest etiam dici, quod etiam tunc non est tota ubique: quia non tota tunc non est tota ubique: quia non tota

est in toto loco, et in qualibet parte lo- est in toto loco, et in qualibet parte lo- ci Deus autem sic est ubique. ci Deus autem sic est ubique.

AD ALIUD dicendum, quod anima non AD ALIUD dicendum, quod anima non habet comparationem ad corpus ut ad habet comparationem ad corpus ut ad locum, sed sicut ad materiam et mobile: locum, sed sicut ad materiam et mobile: et ideo suppositio falsa est in argu- et ideo suppositio falsa est in argu-

mento. mento.

AD ALIUD dicendum, quod etsi sit AD ALIUD dicendum, quod etsi sit unum corpus tale, hoc non erit totum unum corpus tale, hoc non erit totum in qualibet loci particula : et ideo non in qualibet loci particula : et ideo non tenet instantia. tenet instantia.

B. Quod in Sanctis non modo est, sed etiam habitat, qui non ubicumque est, ibi B. Quod in Sanctis non modo est, sed etiam habitat, qui non ubicumque est, ibi habitat. habitat.

In sanctis vero etiam habitat, in quibus est per gratiam: non enim ubi- In sanctis vero etiam habitat, in quibus est per gratiam: non enim ubi- cumque est, ibi habitat: ubi vero habitat, ibi est. In solis bonis habitat, cumque est, ibi habitat: ubi vero habitat, ibi est. In solis bonis habitat, qui sunt templum ejus, et sedes ejus. Unde per Isaiam Dominus ait: Co- qui sunt templum ejus, et sedes ejus. Unde per Isaiam Dominus ait: Co- lum sedes mea est, terra autem scabellum pedum meorum '. Quia in electis lum sedes mea est, terra autem scabellum pedum meorum '. Quia in electis qui sunt coelum, habitat Deus et regnat, qui ejus voluntati devoti obtem- qui sunt coelum, habitat Deus et regnat, qui ejus voluntati devoti obtem- perant: malos vero qui sunt terra, judicii districtione calcat. Unde in libro perant: malos vero qui sunt terra, judicii districtione calcat. Unde in libro Sapientiæ dicitur: Thronus sapientiæ anima justi, quia in justis specia- Sapientiæ dicitur: Thronus sapientiæ anima justi, quia in justis specia- lius est quam in aliis rebus: in quibus tamen omnibus totus est, quemad- lius est quam in aliis rebus: in quibus tamen omnibus totus est, quemad- modum anima, ut ait Augustinus in epistola ad Hieronymum de Origine modum anima, ut ait Augustinus in epistola ad Hieronymum de Origine animæ, per omnes particulas corporis tota adest simul, nec minor in mi- animæ, per omnes particulas corporis tota adest simul, nec minor in mi- noribus, nec major in majoribus: sed tamen in aliis intensius, et in aliis noribus, nec major in majoribus: sed tamen in aliis intensius, et in aliis remissius operatur, cum in singulis particulis corporis essentialiter tota remissius operatur, cum in singulis particulis corporis essentialiter tota sit. Ita et Deus cum sit in omnibus essentialiter ac totus, in illis tamen sit. Ita et Deus cum sit in omnibus essentialiter ac totus, in illis tamen plenius esse dicitur quos inhabitat, id est, in quibus ita est, ut faciat eos plenius esse dicitur quos inhabitat, id est, in quibus ita est, ut faciat eos templum suum: et hi 3 tales cum eo sunt jam ex parte, sed in beatitudine templum suum: et hi 3 tales cum eo sunt jam ex parte, sed in beatitudine perfecte. Mali vero, etsi sint ubi ipse est, qui nusquam deest, non tamen perfecte. Mali vero, etsi sint ubi ipse est, qui nusquam deest, non tamen sunt cum eo. Unde Augustinus super Joannem : Non satis fuit dicere, Ubi sunt cum eo. Unde Augustinus super Joannem : Non satis fuit dicere, Ubi ego sum, et illi sint*: sed addit, mecum: quia et ibi miseri possunt esse ego sum, et illi sint*: sed addit, mecum: quia et ibi miseri possunt esse ubi et ille est, qui nusquam deest. Sed beati sunt cum illo, quia non sunt ubi et ille est, qui nusquam deest. Sed beati sunt cum illo, quia non sunt

1 Isa. LXVI, 1. 1 Isa. LXVI, 1.

2 Cf. Sapient. VII, 27. 2 Cf. Sapient. VII, 27.

3 Edit. J. Alleaume, ibi. 3 Edit. J. Alleaume, ibi.

4 Joan. xvII, 24. 4 Joan. xvII, 24.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 9. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 9.

241 241

beati nisi ex eo quod cum illo sunt: qui fruuntur eo, et vident illum sicut beati nisi ex eo quod cum illo sunt: qui fruuntur eo, et vident illum sicut est. Mali vero non sunt cum illo, ut cæci in luce non sunt cum luce: nec est. Mali vero non sunt cum illo, ut cæci in luce non sunt cum luce: nec boni ita nunc sunt cum eo ut videant per speciem, etsi sunt aliquo modo boni ita nunc sunt cum eo ut videant per speciem, etsi sunt aliquo modo cum eo per fidem. Quomodo autem Deus habitet in nobis, ex illis aliquate- cum eo per fidem. Quomodo autem Deus habitet in nobis, ex illis aliquate- nus intelligere valebis, quæ supra dicta sunt, cum de Spiritus sancti pro- nus intelligere valebis, quæ supra dicta sunt, cum de Spiritus sancti pro- cessione temporali ageretur: ubi licet ex parte, exponitur (ex parte enim cessione temporali ageretur: ubi licet ex parte, exponitur (ex parte enim cognoscimus, et ex parte prophetamus') quomodo Spiritus sanctus habitet 2 cognoscimus, et ex parte prophetamus') quomodo Spiritus sanctus habitet 2 in nobis, qui non sine Patre et Filio inhabitat. in nobis, qui non sine Patre et Filio inhabitat.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Utrum inesse per gratiam sit inesse sim- Utrum inesse per gratiam sit inesse sim- pliciter, vel secundum quid tantum? pliciter, vel secundum quid tantum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « In Sanctis vero habitat, in quibus « In Sanctis vero habitat, in quibus est per gratiam. » est per gratiam. »

1. Videtur enim ex hoc quod sim- 1. Videtur enim ex hoc quod sim- pliciter inesse, dicitur inesse per gra pliciter inesse, dicitur inesse per gra tiam et essentialiter inesse, dicitur se- tiam et essentialiter inesse, dicitur se- cundum quid inesse Deum : est enim cundum quid inesse Deum : est enim aliquem inhabitare, ubi manet simpli- aliquem inhabitare, ubi manet simpli- citer non habitare autem, ubi non ma- citer non habitare autem, ubi non ma- net, nisi secundum quid. net, nisi secundum quid.

2. Item, Ubi aliquis inhabitat, aliquis 2. Item, Ubi aliquis inhabitat, aliquis ibi manet ergo videtur, quod si non ibi manet ergo videtur, quod si non habitat, quod transit: et sic Deus trans- habitat, quod transit: et sic Deus trans- iret de his in quibus est communiter iret de his in quibus est communiter per essentiam, præsentiam, et poten- per essentiam, præsentiam, et poten-

tiam. tiam.

3. SED CONTRA: Esse rei et bene esse, 3. SED CONTRA: Esse rei et bene esse, sunt ut simpliciter et secundum quid: sunt ut simpliciter et secundum quid: cum igitur per hoc quod inest Deus es- cum igitur per hoc quod inest Deus es- sentialiter, præsentialiter, potentialiter, sentialiter, præsentialiter, potentialiter, dat esse per hoc autem quod inest per dat esse per hoc autem quod inest per gratiam, dat bene esse, videtur quod gratiam, dat bene esse, videtur quod

inesse essentialiter, præsentialiter, po- inesse essentialiter, præsentialiter, po- tentialiter, sit inesse simpliciter : inesse tentialiter, sit inesse simpliciter : inesse autem per gratiam, sit inesse secundum autem per gratiam, sit inesse secundum quid tantum. quid tantum.

SOLUTIO. Dicendum, quod inesse per SOLUTIO. Dicendum, quod inesse per gratiam, dicit simpliciter, et nobiliter in- gratiam, dicit simpliciter, et nobiliter in-

esse. esse.

AD PRIMUM autem dicendum, quod AD PRIMUM autem dicendum, quod inesse per gratiam supponit inesse com- inesse per gratiam supponit inesse com- muniter et est perfectio respectu ipsius muniter et est perfectio respectu ipsius ex parte creaturæ perficiendæ, licet non ex parte creaturæ perficiendæ, licet non ex parte Dei perficientis. ex parte Dei perficientis.

AD ALIUD dicendum, quod habitatio AD ALIUD dicendum, quod habitatio illa quæ importatur per gratiam non op- illa quæ importatur per gratiam non op- ponitur transitivi, sed dicitur a quiete ponitur transitivi, sed dicitur a quiete voluntatis effective: quia scilicet facit voluntatis effective: quia scilicet facit voluntatem Sanctorum per gratiam in se voluntatem Sanctorum per gratiam in se manere et quiescere : et hoc non facit manere et quiescere : et hoc non facit inesse communi modo. inesse communi modo.

: :

AD ALIUD dicendum, quod licet inesse AD ALIUD dicendum, quod licet inesse communi modo det esse, tamen non dat communi modo det esse, tamen non dat esse nisi naturale et hoc non est com- esse nisi naturale et hoc non est com- pletivum optima completione et ideo pletivum optima completione et ideo melius est inesse per gratiam quam com- melius est inesse per gratiam quam com- muni modo tantum : tamen non dico, muni modo tantum : tamen non dico, quod in communi modo inesse, dicat quod in communi modo inesse, dicat inesse secundum quid quia utrumque inesse secundum quid quia utrumque est inesse simpliciter, licet non æque bo- est inesse simpliciter, licet non æque bo- nos connotent effectus. nos connotent effectus.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

1 I ad Corinth XIII, 9. 1 I ad Corinth XIII, 9.

XXVI XXVI

2 Edit. J. Alleaume, inhabitet. 2 Edit. J. Alleaume, inhabitet.

16 16

242 242

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An idem sit essentialiter, præsentialiter, An idem sit essentialiter, præsentialiter, et potentialiter inesse ? et potentialiter inesse ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, circa medium : « Ita et Deus ibi, B, circa medium : « Ita et Deus cum sit in omnibus essentialiter et totus, cum sit in omnibus essentialiter et totus, etc. » etc. »

Potest enim quæri, Utrum idem sit es- Potest enim quæri, Utrum idem sit es- sentialiter inesse quod præsentialiter sentialiter inesse quod præsentialiter inesse, et potentialiter inesse ? inesse, et potentialiter inesse ?

Si enim idem est: tunc videtur, quod Si enim idem est: tunc videtur, quod sufficiebat dicere essentialiter inesse, et sufficiebat dicere essentialiter inesse, et non oportebat addere præsentialiter et non oportebat addere præsentialiter et potentialiter. Videtur autem quod sit potentialiter. Videtur autem quod sit idem per Boetium, Anselmum et Augu- idem per Boetium, Anselmum et Augu- stinum, qui exponunt unum pro alio, et stinum, qui exponunt unum pro alio, et per aliud. per aliud.

ULTERIUS quæritur, Utrum melius est ULTERIUS quæritur, Utrum melius est creaturam esse in Deo, vel Deum in creaturam esse in Deo, vel Deum in creatura esse? creatura esse?

1. Videtur autem, quod melius est crea- 1. Videtur autem, quod melius est crea- turam esse in Deo : quia hoc est æter- turam esse in Deo : quia hoc est æter- num, aliud autem ex tempore. num, aliud autem ex tempore.

2. Item, Creatura in Deo est creatrix 2. Item, Creatura in Deo est creatrix essentia, creator autem in creatura re- essentia, creator autem in creatura re- linquit essentiam creatam: ergo nobilius linquit essentiam creatam: ergo nobilius et melius est creaturam esse in Creatore, et melius est creaturam esse in Creatore, quam e converso. quam e converso.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Omne simpliciter melius est, quam est Omne simpliciter melius est, quam est secundum quid creatura autem in Crea- secundum quid creatura autem in Crea- tore non est nisi secundum quid : cum tore non est nisi secundum quid : cum autem Creator est in creatura, habet es- autem Creator est in creatura, habet es- se simpliciter : ergo melius est Creato- se simpliciter : ergo melius est Creato- rem esse in creatura, quam e converso. rem esse in creatura, quam e converso.

SOLUTIO dicendum, quod hujusmodi SOLUTIO dicendum, quod hujusmodi quæstiones parum valent. quæstiones parum valent.

AD PRIMUM bene concedo, quod non AD PRIMUM bene concedo, quod non est idem et qualiter variantur hujus- est idem et qualiter variantur hujus- modi modi, satis patet. Ad id quod con- modi modi, satis patet. Ad id quod con- tra objicitur, dicendum quod Sancti ex- tra objicitur, dicendum quod Sancti ex-

ponunt unum per aliud, per hoc quod ponunt unum per aliud, per hoc quod sequitur unum ad aliud ad inesse enim sequitur unum ad aliud ad inesse enim præsentialiter et potentialiter, sequitur præsentialiter et potentialiter, sequitur inesse essentialiter: quia aliter in Deo inesse essentialiter: quia aliter in Deo esset contractior natura quam potentia, esset contractior natura quam potentia, ut supra expeditum est. ut supra expeditum est.

AD ALIUD dicendum, quod comparatio Ad qu' AD ALIUD dicendum, quod comparatio Ad qu' nulla est quia inesse dicitur æquivoce : nulla est quia inesse dicitur æquivoce : quia creatura est in Creatore secundum quia creatura est in Creatore secundum quid tantum, scilicet secundum ideam, quid tantum, scilicet secundum ideam, ut causam in causa operante per intelle- ut causam in causa operante per intelle- ctum Creator autem est in creatura con- ctum Creator autem est in creatura con- tinens et salvans et replens : et ideo ni- tinens et salvans et replens : et ideo ni- hil valet. hil valet.

Si autem tu quæras, Quod sit melius Si autem tu quæras, Quod sit melius et verius esse creaturæ ? et verius esse creaturæ ?

Ad hoc solutum est supra distinctione Ad hoc solutum est supra distinctione XXXV. XXXV.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An Deus et Spiritus sanctus sint in dia- An Deus et Spiritus sanctus sint in dia- bolo et damnatis, et possint esse cum bolo et damnatis, et possint esse cum malis et justis ? malis et justis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, B, circa medium: « Mali vero, etsi ibi B, circa medium: « Mali vero, etsi ibi sunt ubi ipse est, qui nusquam deest, sunt ubi ipse est, qui nusquam deest,

etc. » etc. »

1. Si enim Deus in omnibus est: ergo 1. Si enim Deus in omnibus est: ergo est in diabolo et in damnatis : et cum Spi- est in diabolo et in damnatis : et cum Spi- ritus sanctus sit ubique et in omnibus, ritus sanctus sit ubique et in omnibus, Spiritus sanctus erit in diabolo et in dam- Spiritus sanctus erit in diabolo et in dam- natis, quod abhorret etiam auditus fide- natis, quod abhorret etiam auditus fide- lium. lium.

2. Præterea videtur, quod Deus sit 2. Præterea videtur, quod Deus sit cum malis: quia ita dicit Augustinus in cum malis: quia ita dicit Augustinus in libro Confessionum : « Mecum eras, et libro Confessionum : « Mecum eras, et « ego tecum non eram : » et loquitur de « ego tecum non eram : » et loquitur de se prout erat in statu malitiæ. se prout erat in statu malitiæ.

3. Item, Secundum consuetum modum 3. Item, Secundum consuetum modum habitudinis hujus propositionis, cum, vi- habitudinis hujus propositionis, cum, vi- detur quod non possit dici Deus esse cum detur quod non possit dici Deus esse cum justis quia ita datur pro regula, quod justis quia ita datur pro regula, quod

tio. tio.

et 2. et 2.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, C. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, C.

præpositio, cum, notat associationem ta- præpositio, cum, notat associationem ta- lem et ponit principalitatem in ablativo lem et ponit principalitatem in ablativo cui deservit unde dicimus, quod miles cui deservit unde dicimus, quod miles est cum rege, et non e converso: ergo est cum rege, et non e converso: ergo videtur, quod Sancti sunt cum Deo, et videtur, quod Sancti sunt cum Deo, et non ipse cum Sanctis, nec ipse cum im- non ipse cum Sanctis, nec ipse cum im- piis. piis.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Deus est in omnibus rebus tamen sunt Deus est in omnibus rebus tamen sunt quædam nomina quæ dicunt rem secun- quædam nomina quæ dicunt rem secun- dum quod substantialiter est, sed sub de- dum quod substantialiter est, sed sub de- formitate, ut diabolus, fornicatio, et dam- formitate, ut diabolus, fornicatio, et dam- natus et in hujusmodi non debet dici, natus et in hujusmodi non debet dici, Deus est, nisi addatur determinatio, sci- Deus est, nisi addatur determinatio, sci- licet quod Deus est in dæmone quoad hoc licet quod Deus est in dæmone quoad hoc quod per naturam est, et similiter in quod per naturam est, et similiter in aliis. Licet autem aliquo modo dicatur aliis. Licet autem aliquo modo dicatur Deus in dæmone, tamen non debet con- Deus in dæmone, tamen non debet con- cedi, quod Spiritus sanctus est in dæmo- cedi, quod Spiritus sanctus est in dæmo- ne quia Spiritus sanctus inest per ad- ne quia Spiritus sanctus inest per ad-

243 243

spirationem et sanctitatem : et ideo pro- spirationem et sanctitatem : et ideo pro- prie convenit ei inesse per gratiam : et prie convenit ei inesse per gratiam : et si dicatur inesse aliis, debet addi determi- si dicatur inesse aliis, debet addi determi- natio, quod Spiritus sanctus ut Deus est natio, quod Spiritus sanctus ut Deus est in omnibus. in omnibus.

AD ALIUD dicendum, quod cum illo AD ALIUD dicendum, quod cum illo multipliciter dicitur : quandoque enim multipliciter dicitur : quandoque enim notat associationem simplicem, et sic notat associationem simplicem, et sic Deus est in omnibus, et omnia cum ipso, Deus est in omnibus, et omnia cum ipso, nisi nomine ipso dicant separationem nisi nomine ipso dicant separationem societatis, ut dæmon, et fornicatio, et societatis, ut dæmon, et fornicatio, et hujusmodi quandoque autem notat as- hujusmodi quandoque autem notat as- sociationem et principalitatem in ablati- sociationem et principalitatem in ablati- vo, et tunc Sancti dicuntur esse cum ip- vo, et tunc Sancti dicuntur esse cum ip- so, et non e converso, ut probat objectio. so, et non e converso, ut probat objectio. Quandoque autem notat associationem Quandoque autem notat associationem et cooperationem et sic Deus dicitur esse et cooperationem et sic Deus dicitur esse cum malis propter præsentiam, et non cum malis propter præsentiam, et non mali cum ipso, quia non cooperantur ip- mali cum ipso, quia non cooperantur ip- si: sed sic dicitur esse cum Sanctis, et si: sed sic dicitur esse cum Sanctis, et Sancti cum ipso. Sancti cum ipso.

Ad 3. Ad 3.

C. Ubi erat vel habitabat Deus antequam esset creatura. C. Ubi erat vel habitabat Deus antequam esset creatura.

Si autem quæris, ubi habitabat Deus antequam Sancti essent ? Dicimus Si autem quæris, ubi habitabat Deus antequam Sancti essent ? Dicimus quia in se habitabat. Unde Augustinus in libro III contra Maximinum: In quia in se habitabat. Unde Augustinus in libro III contra Maximinum: In templo, inquit, suo habitat Deus, scilicet in Sanctis qui sunt templum Dei, templo, inquit, suo habitat Deus, scilicet in Sanctis qui sunt templum Dei, modo secundum fidem ambulantes: et templum Dei erunt aliquando secun- modo secundum fidem ambulantes: et templum Dei erunt aliquando secun- dum speciem, qualiter etiam nunc templum Dei sunt Angeli '. Sed dicet dum speciem, qualiter etiam nunc templum Dei sunt Angeli '. Sed dicet aliquis: Antequam faceret Deus coelum et terram, antequam faceret Sanctos, aliquis: Antequam faceret Deus coelum et terram, antequam faceret Sanctos, ubi habitabat ? In se habitabat Deus: apud te habitat, et apud se est. Non ubi habitabat ? In se habitabat Deus: apud te habitat, et apud se est. Non ergo Sancti sic sunt domus Dei, ut ea subtracta cadat Deus. Imo sic habi- ergo Sancti sic sunt domus Dei, ut ea subtracta cadat Deus. Imo sic habi- tat Deus in Sanctis, ut si ipse discesserit, cadant. tat Deus in Sanctis, ut si ipse discesserit, cadant.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maximinum, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maximinum, cap. 2.

244 244

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Si autem quæris, ubi habitabat Deus « Si autem quæris, ubi habitabat Deus antequam essent Sancti ? »> antequam essent Sancti ? »>

Hic incipit secunda pars primæ partis Hic incipit secunda pars primæ partis hujus distinctionis: in qua Magister con- hujus distinctionis: in qua Magister con- tra determinata movet tres quæstiones tra determinata movet tres quæstiones per ordinem in tribus capitulis: quarum per ordinem in tribus capitulis: quarum una est, ubi habitabat anté mundum? una est, ubi habitabat anté mundum? Secundo, excludit errorem dicentium, Secundo, excludit errorem dicentium, quod anima ita repleret corpus, quod quod anima ita repleret corpus, quod Deo non pateret introitus : et fuerunt Deo non pateret introitus : et fuerunt Tertulliani hæretici, qui dicebant Deum Tertulliani hæretici, qui dicebant Deum esse humanæ formæ, et animam etiam esse humanæ formæ, et animam etiam humanæ formæ et caput habere in ca- humanæ formæ et caput habere in ca- pite corporis, et pedes in pedibus, et sic pite corporis, et pedes in pedibus, et sic de aliis et hæc incipit, ibi, D, << Sciendum de aliis et hæc incipit, ibi, D, << Sciendum est etiam, quia ut ait Augustinus, etc. » est etiam, quia ut ait Augustinus, etc. » In tertia quærit, Qualiter habitet in qui- In tertia quærit, Qualiter habitet in qui- busdam non cognoscentibus eum, et in busdam non cognoscentibus eum, et in quibusdam cognoscentibus non habitet, quibusdam cognoscentibus non habitet, ibi, E, « Illud quoque mirabile est, etc. ibi, E, « Illud quoque mirabile est, etc.

: :

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An Deus sit in se et habitet in se ? et, An Deus sit in se et habitet in se ? et, Utrum potest concedi, quod Deus nus- Utrum potest concedi, quod Deus nus- quam est, et quod est alibi quam in quam est, et quod est alibi quam in seipso? seipso?

ULTERIUS quæritur, Utrum hoc conce- Qu ULTERIUS quæritur, Utrum hoc conce- Qu dendum sit, quod Deus nusquam est ? dendum sit, quod Deus nusquam est ?

Videtur, quod non quia contrarium Videtur, quod non quia contrarium est in Littera, ubi dicit Augustinus, quod est in Littera, ubi dicit Augustinus, quod nullus audet dicere, quod Deus nusquam nullus audet dicere, quod Deus nusquam sit. SED CONTRA: Quod non proprie est sit. SED CONTRA: Quod non proprie est in aliquo loco, id nusquam est proprie : in aliquo loco, id nusquam est proprie : Deus non proprie est in loco aliquo : er- Deus non proprie est in loco aliquo : er- go nusquam est proprie. go nusquam est proprie.

ITEM quæritur ulterius, Utrum conce- Qu ITEM quæritur ulterius, Utrum conce- Qu dendum sit, quod Deus est alibi quam in dendum sit, quod Deus est alibi quam in seipso? seipso?

Videtur, quod sic: quia est in crea- Videtur, quod sic: quia est in crea- turis omnibus, quæ non sunt ipse : ergo turis omnibus, quæ non sunt ipse : ergo est in aliis quam in se : ergo est alibi est in aliis quam in se : ergo est alibi quam in se. quam in se.

ULTERIUS quæritur, Utrum conceden- Quæst ULTERIUS quæritur, Utrum conceden- Quæst dum sit, quod est in alio quam in se? dum sit, quod est in alio quam in se? Et videtur, quod sic: quia est in la-. Et videtur, quod sic: quia est in la-. pide ergo est in alio quam in se. pide ergo est in alio quam in se.

SOLUTIO. Dicendum est, quod Deus est SOLUTIO. Dicendum est, quod Deus est in seipso. in seipso.

Ad id autem quod contra objicitur, Ad id autem quod contra objicitur, dicendum quod transitioni præpositionis dicendum quod transitioni præpositionis sufficit diversitas modi intelligendi secun- sufficit diversitas modi intelligendi secun- dum attributa, ut dicatur in se esse, se- dum attributa, ut dicatur in se esse, se- cundum quod ipse dicitur cœlum Dei, et cundum quod ipse dicitur cœlum Dei, et Deus complens cœlum: sic enim est cœ- Deus complens cœlum: sic enim est cœ- lum secundum quod continet se, ita quod lum secundum quod continet se, ita quod nihil sui est extra ipsum contentum au- nihil sui est extra ipsum contentum au- tem est id quod est Deus, quod est intra tem est id quod est Deus, quod est intra suam majestatem, et essentiæ ambitum suam majestatem, et essentiæ ambitum adæquatum ei. adæquatum ei.

AD ALIUD dicendum, quod nihil est in AD ALIUD dicendum, quod nihil est in seipso uno et eodem modo acceptum : seipso uno et eodem modo acceptum : Incidit autem dubium, Utrum Deus sit quia sic idem esset continens, et conten- Incidit autem dubium, Utrum Deus sit quia sic idem esset continens, et conten- in se, vel habitet in se ? in se, vel habitet in se ?

1. Videtur autem, quod non præposi- 1. Videtur autem, quod non præposi- tiones enim transitivæ sunt : ergo quæ- tiones enim transitivæ sunt : ergo quæ- runt diversitatem : Deus autem ad se runt diversitatem : Deus autem ad se nullam habet diversitatem : ergo non est nullam habet diversitatem : ergo non est in seipso, in seipso,

2. Item, Philosophus dicit, quod om- 2. Item, Philosophus dicit, quod om- nes ponebant hoc quod nihil est in seip- nes ponebant hoc quod nihil est in seip- so ergo nec Deus est in seipso. so ergo nec Deus est in seipso.

tum, et eadem ratione. tum, et eadem ratione.

Solutio Solutio

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad ques AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad ques dum quod hæc non videtur esse conce- dum quod hæc non videtur esse conce- denda, Deus nusquam est : quia sicut denda, Deus nusquam est : quia sicut dictum est supra, proprium Dei est esse dictum est supra, proprium Dei est esse ubique et ideo hoc modo non convenit ubique et ideo hoc modo non convenit ei per translationem quod est adesse et ei per translationem quod est adesse et inesse loco et locato, dando loco esse et inesse loco et locato, dando loco esse et continere, et locato replere et esse : un- continere, et locato replere et esse : un-

quæst.2. quæst.2.

[uæst. 3. [uæst. 3.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, D. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, D.

de objectio supra facta supponit falsum : de objectio supra facta supponit falsum : sed hoc verum est, quod non convenit ei sed hoc verum est, quod non convenit ei in loco esse ut locatum corpus quærit lo- in loco esse ut locatum corpus quærit lo-

cum. cum.

AD ALIUD dicendum, quod illa est con- AD ALIUD dicendum, quod illa est con- cedenda : quia comparativum adverbium cedenda : quia comparativum adverbium ponit comparationem inter ea quæ æqui- ponit comparationem inter ea quæ æqui- voca sunt quia non est habitudo eadem voca sunt quia non est habitudo eadem præpositionis cum dicitur Deus esse in præpositionis cum dicitur Deus esse in seipso, et cum dicitur esse in omnibus seipso, et cum dicitur esse in omnibus rebus, ut patet ex prædictis. Et si esset rebus, ut patet ex prædictis. Et si esset eadem habitudo, videretur notari, quod eadem habitudo, videretur notari, quod esset alibi, et non in seipso : et hoc est esset alibi, et non in seipso : et hoc est falsum. falsum.

AD ALIUD dicendum, quod hanc bene AD ALIUD dicendum, quod hanc bene concederem, Deus est in alio et in seip- concederem, Deus est in alio et in seip- so sed non hanc, Deus est in alio quam so sed non hanc, Deus est in alio quam in seipso et hujus causa dicta est: quia in seipso et hujus causa dicta est: quia comparatio quærit univocam rationem in comparatio quærit univocam rationem in comparatis et illa non est hic. Præter- comparatis et illa non est hic. Præter- ea, quærit unam negativam, et aliam ea, quærit unam negativam, et aliam affirmativam. Unde videtur sequi, quod affirmativam. Unde videtur sequi, quod non esset in seipso, si diceretur esse in non esset in seipso, si diceretur esse in alio quam in seipso: sicut est in aliis, alio quam in seipso: sicut est in aliis, cum dicitur, Socrates est alibi quam Pa- cum dicitur, Socrates est alibi quam Pa- risiis, vel Socrates est in alia re quam in risiis, vel Socrates est in alia re quam in Ecclesia, vel quam sit ipse. Ecclesia, vel quam sit ipse.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

245 245

An Deus bene dicatur habitare apud se, An Deus bene dicatur habitare apud se, et esse apud se ? et esse apud se ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, C, sub finem: « Apud se habitat, et C, sub finem: « Apud se habitat, et apud se est. » apud se est. » Dicit enim Dicit enim Joannis, 1, 1 Joannis, 1, 1

Glossa super principium Glossa super principium

Verbum erat apud Deum, Verbum erat apud Deum, ut alius apud alium: ergo videtur, quod ut alius apud alium: ergo videtur, quod ly apud notet distinctionem personalem ly apud notet distinctionem personalem vel substantialem: non autem Deus a se vel substantialem: non autem Deus a se sic distinguitur: ergo apud se non dici- sic distinguitur: ergo apud se non dici- tur esse proprie. tur esse proprie.

SOLUTIO. Ad hoc dici potest, quod Solutio. SOLUTIO. Ad hoc dici potest, quod Solutio. Glossa in principio Joannis non accipit Glossa in principio Joannis non accipit distinctionem personalem a virtute præ- distinctionem personalem a virtute præ- positionis, sed a proprietate Filii quæ positionis, sed a proprietate Filii quæ ibi significatur, cum dicitur, Verbum: ibi significatur, cum dicitur, Verbum: et ideo quando præpositio sine illis acci- et ideo quando præpositio sine illis acci- pitur in divinis, non notat talem distin- pitur in divinis, non notat talem distin- ctionem unde exponi habet hic quasi ctionem unde exponi habet hic quasi negative sic, apud se, id est, non extra negative sic, apud se, id est, non extra se, vel apud alium. se, vel apud alium.

D. Multa hic breviter docet quæ confirmant prædicta. D. Multa hic breviter docet quæ confirmant prædicta.

Sciendum est etiam, quia ut ait Augustinus in libro ad Dardanum¹: Dici Sciendum est etiam, quia ut ait Augustinus in libro ad Dardanum¹: Dici nisi stultissime nequit, Spiritum sanctum non habere locum in nostro cor- nisi stultissime nequit, Spiritum sanctum non habere locum in nostro cor- pore, quod totum anima nostra impleverit. Stultius etiam dicitur angustiis pore, quod totum anima nostra impleverit. Stultius etiam dicitur angustiis alicubi impediri Trinitatem, ut Pater et Filius et Spiritus sanctus alicubi si- alicubi impediri Trinitatem, ut Pater et Filius et Spiritus sanctus alicubi si- mul esse non possunt. Verum illud est multo mirabilius, quod cum Deus mul esse non possunt. Verum illud est multo mirabilius, quod cum Deus ubique sit totus, non tamen in omnibus habitat. Quis porro audeat opinari, ubique sit totus, non tamen in omnibus habitat. Quis porro audeat opinari, nisi inseparabilitatem Trinitatis penitus ignoret, quod in aliquo possit ha- nisi inseparabilitatem Trinitatis penitus ignoret, quod in aliquo possit ha-

1 S. AUGUSTINUS, Epist. 5 ad Dardanum. 1 S. AUGUSTINUS, Epist. 5 ad Dardanum.

246 246

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bitare Pater et Filius, in quo non habitaret 1 Spiritus sanctus ? aut in aliquo bitare Pater et Filius, in quo non habitaret 1 Spiritus sanctus ? aut in aliquo Spiritus sanctus, in quo non habitet Pater et Filius ? Fatendum est ergo Spiritus sanctus, in quo non habitet Pater et Filius ? Fatendum est ergo ubique esse Deum per divinitatis præsentiam, sed non ubique per inhabi- ubique esse Deum per divinitatis præsentiam, sed non ubique per inhabi- tationis gratiam. Propter hanc enim inhabitationem gratiæ non dicimus, tationis gratiam. Propter hanc enim inhabitationem gratiæ non dicimus, Pater noster qui es ubique, cum et hoc verum sit: sed, qui es in cœlis 2, id Pater noster qui es ubique, cum et hoc verum sit: sed, qui es in cœlis 2, id est, in sanctis: in quibus est quodam excellentiori modo. est, in sanctis: in quibus est quodam excellentiori modo.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An Spiritus tam creatus quam increatus An Spiritus tam creatus quam increatus potest dici esse in loco ? et, Utrum duo potest dici esse in loco ? et, Utrum duo spiritus possunt esse in eodem loco ? spiritus possunt esse in eodem loco ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Dici, nisi stultissime nequit, Spiritum « Dici, nisi stultissime nequit, Spiritum sanctum non habere locum, etc. » sanctum non habere locum, etc. »

1. Videtur enim ex hoc quod hic dici- 1. Videtur enim ex hoc quod hic dici- tur, quod non obsistat ad essendum in tur, quod non obsistat ad essendum in eodem loco nisi corpus corpori, eo quod eodem loco nisi corpus corpori, eo quod duo corpora non possint esse in eodem duo corpora non possint esse in eodem loco, ut probant Philosophi : ergo se- loco, ut probant Philosophi : ergo se- cundum hoc duo spiritus creati possunt cundum hoc duo spiritus creati possunt in eodem loco. Et si duo: ergo infiniti, in eodem loco. Et si duo: ergo infiniti, vel omnes, quia non est major ratio de vel omnes, quia non est major ratio de duobus, quam de infinitis : hoc autem duobus, quam de infinitis : hoc autem negatur ab omnibus communiter. negatur ab omnibus communiter.

2. Item, Si duo spiritus creati non 2. Item, Si duo spiritus creati non possunt esse in eodem loco: aut hoc est possunt esse in eodem loco: aut hoc est quia sunt spiritus, aut quia sunt creati. quia sunt spiritus, aut quia sunt creati. Si quia spiritus: ergo spiritus qui est Si quia spiritus: ergo spiritus qui est Deus, et spiritus qui est anima, non pos- Deus, et spiritus qui est anima, non pos- sunt esse in eodem loco, quod falsum est. sunt esse in eodem loco, quod falsum est. Si autem quia creati : ergo anima et cor- Si autem quia creati : ergo anima et cor- pus cum ambo sunt creata, non poterunt pus cum ambo sunt creata, non poterunt esse in eodem loco, ut videtur, quod ite- esse in eodem loco, ut videtur, quod ite- rum falsum est: ergo duo spiritus pos- rum falsum est: ergo duo spiritus pos- sunt esse in eodem loco. sunt esse in eodem loco.

3. Item, Majoris compositionis sunt 3. Item, Majoris compositionis sunt spiritus et corpus, quam spiritus et spiri- spiritus et corpus, quam spiritus et spiri- tussi ergo spiritus et corpus possunt tussi ergo spiritus et corpus possunt esse in eodem loco : ergo multo magis esse in eodem loco : ergo multo magis

1 Edit. Joan. Alleaume, habitet. 1 Edit. Joan. Alleaume, habitet.

duo spiritus creati poterunt esse in eo- duo spiritus creati poterunt esse in eo- dem loco, ut videtur. Si dicatur, quod dem loco, ut videtur. Si dicatur, quod Deus et spiritus creatus sunt in eodem Deus et spiritus creatus sunt in eodem loco, spiritus autem duo creati non pos- loco, spiritus autem duo creati non pos- sunt esse in eodem loco propter confu- sunt esse in eodem loco propter confu- sionem hoc irrationabile est : quia ma- sionem hoc irrationabile est : quia ma- jor exigitur distinctio creati ad increa- jor exigitur distinctio creati ad increa- tum, quam creati ad creatum. Si ergo tum, quam creati ad creatum. Si ergo creatus cum creato non potest esse in creatus cum creato non potest esse in eodem loco propter confusionem, multo eodem loco propter confusionem, multo minus creatus poterit esse cum increato minus creatus poterit esse cum increato in eodem. in eodem.

PRÆTEREA, Nihil videtur esse dictu, PRÆTEREA, Nihil videtur esse dictu, quod spiritus sit in loco: quod spiritus sit in loco:

1. Dicit enim Philosophus in quarto 1. Dicit enim Philosophus in quarto Physicorum, quod neque unam diffe- Physicorum, quod neque unam diffe- rentiam habemus puncti, et loci puncti : rentiam habemus puncti, et loci puncti : cum igitur Angelus, vel quilibet alius cum igitur Angelus, vel quilibet alius spiritus, sit indivisibilior quam pun- spiritus, sit indivisibilior quam pun- ctum, eo quod non habet positionem in ctum, eo quod non habet positionem in continuo quam habet punctum, videtur continuo quam habet punctum, videtur quod nullus Angelus sit in loco. quod nullus Angelus sit in loco.

2. Item, Locus et tempus sunt quan- 2. Item, Locus et tempus sunt quan- titates ergo locus est terminus locati, titates ergo locus est terminus locati, et non intra, ut patet per se: ergo extra : et non intra, ut patet per se: ergo extra : ergo necesse est, quod aliquid terminetur ergo necesse est, quod aliquid terminetur ad ipsum intra se contentum : ergo con- ad ipsum intra se contentum : ergo con- tentum habebit terminum ejusdem ra- tentum habebit terminum ejusdem ra- tionis et quantitatis cum ipso: talis au- tionis et quantitatis cum ipso: talis au- tem terminus non est nisi quanti corpo- tem terminus non est nisi quanti corpo- ris ergo nihil est in loco nisi quantum ris ergo nihil est in loco nisi quantum corpus: non ergo Angelus. corpus: non ergo Angelus.

3. Item, Nos possumus loqui de loco 3. Item, Nos possumus loqui de loco dupliciter, scilicet mathematice, et na- dupliciter, scilicet mathematice, et na- turaliter. Si loquamur mathematice, tunc turaliter. Si loquamur mathematice, tunc erit centrum loci et locati, et copulantur erit centrum loci et locati, et copulantur ad communem terminum particulæ lo- ad communem terminum particulæ lo-

2 Matth. vi, 9 ; Luc. xI, 2. 2 Matth. vi, 9 ; Luc. xI, 2.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, D, ART. 14. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, D, ART. 14.

cati, ad quem etiam particulæ loci copu- cati, ad quem etiam particulæ loci copu- lantur, ut dicit Boetius in commento li- lantur, ut dicit Boetius in commento li- bri Prædicamentorum. Sic autem non bri Prædicamentorum. Sic autem non possumus dicere Angelum vel spiritum possumus dicere Angelum vel spiritum esse in loco. Si autem nos loquamur de esse in loco. Si autem nos loquamur de loco physice, tunc locus erit locans in se loco physice, tunc locus erit locans in se ratione alicujus naturæ quam habet, per ratione alicujus naturæ quam habet, per quam in se inclinat locatum in motu : quam in se inclinat locatum in motu : sicut videmus leve ascendere sursum, sicut videmus leve ascendere sursum, quia ibi generatur et salvatur sua species: quia ibi generatur et salvatur sua species: et grave descendere deorsum, propter et grave descendere deorsum, propter hoc quod ibi generatur: et sic iterum de- hoc quod ibi generatur: et sic iterum de- risorium est dicere, quod spiritus creati risorium est dicere, quod spiritus creati sint in loco. sint in loco.

4. Item, Omne quod determinat sibi 4. Item, Omne quod determinat sibi locum, determinat eum ad æqualitatem locum, determinat eum ad æqualitatem sibi nihil autem alii est æquale, nisi in sibi nihil autem alii est æquale, nisi in quo eadem est ratio quantitatis quæ est quo eadem est ratio quantitatis quæ est in alio sic autem Angelus non habet se in alio sic autem Angelus non habet se ad locum corporalem: ergo, etc. ad locum corporalem: ergo, etc.

5. Item, Quantus est locus Angeli ? Si 5. Item, Quantus est locus Angeli ? Si enim est alicujus quantitatis, tunc non pot- enim est alicujus quantitatis, tunc non pot- est esse in minori, quod falsum est: er- est esse in minori, quod falsum est: er- go videtur, quod non sit in loco. Si forte go videtur, quod non sit in loco. Si forte dicas, quod est in loco per accidens, sci- dicas, quod est in loco per accidens, sci- licet assumpto corpore, sicut et anima: licet assumpto corpore, sicut et anima: de hoc nos non quærimus hic. Si autem de hoc nos non quærimus hic. Si autem dicas, quod est in loco per diffinitionem dicas, quod est in loco per diffinitionem operis sui, scilicet quod opus suum est operis sui, scilicet quod opus suum est in hoc loco, et non in alio secundum in hoc loco, et non in alio secundum hoc etiam Deus est diffinitus in loco : hoc etiam Deus est diffinitus in loco : quia opus ejus est hic, et non alibi, quod quia opus ejus est hic, et non alibi, quod falsum est ergo hæc non est causa, falsum est ergo hæc non est causa, quod Angelus dicitur esse in loco. quod Angelus dicitur esse in loco.

SOLUTIO. Dicendum, quod aliqua mul- SOLUTIO. Dicendum, quod aliqua mul- tipliciter dicuntur esse in loco. Quædam tipliciter dicuntur esse in loco. Quædam enim per se et secundum naturam indi- enim per se et secundum naturam indi- gent loco salvante et continente, sicut gent loco salvante et continente, sicut omnia generabilia et corruptibilia : et hoc omnia generabilia et corruptibilia : et hoc duabus de causis: quarum una et præci- duabus de causis: quarum una et præci- pua est quia talium ultima determina- pua est quia talium ultima determina- ta sunt contrarietate agente et patiente : ta sunt contrarietate agente et patiente : et nisi esset salvativum contentivum ex- et nisi esset salvativum contentivum ex- trinsecus, propter continentiam passio- trinsecus, propter continentiam passio- num ipsarum continuam haberent in ul- num ipsarum continuam haberent in ul- timis defluentiam et deperditionem. timis defluentiam et deperditionem.

Et si tu quæras, unde habet locus is- Et si tu quæras, unde habet locus is- tam proprietatem, quod salvat locatum : tam proprietatem, quod salvat locatum :

247 247

cum etiam ultimum locantis corporis sit cum etiam ultimum locantis corporis sit habens contrarietatem, et ita magis pug- habens contrarietatem, et ita magis pug- nando videatur corrumpere, quam salva- nando videatur corrumpere, quam salva- re? Dicendum, quod locus ille qui est re? Dicendum, quod locus ille qui est ut vas locans, habet hoc ab influentia ut vas locans, habet hoc ab influentia loci simpliciter: locus autem simpliciter loci simpliciter: locus autem simpliciter prout est salvans non est nisi duplex, prout est salvans non est nisi duplex, scilicet simpliciter sursum in contactu scilicet simpliciter sursum in contactu circumferentiæ orbis lunæ : et simpliciter circumferentiæ orbis lunæ : et simpliciter deorsum quod est esse in centro, quod deorsum quod est esse in centro, quod habet salvandi naturam a toto orbe a quo habet salvandi naturam a toto orbe a quo æqualiter respicitur semper. Alia causa æqualiter respicitur semper. Alia causa est, quod quælibet res debilior est in est, quod quælibet res debilior est in extremis, quam sit in intrinsecis sibi : et extremis, quam sit in intrinsecis sibi : et ideo natura in extremis determinat ei ideo natura in extremis determinat ei continens. Hoc modo loquendo de loco, continens. Hoc modo loquendo de loco, motus est ad locum, et ex ipso : et nihil motus est ad locum, et ex ipso : et nihil est in loco, nisi generabile et corrupti- est in loco, nisi generabile et corrupti- bile nec aliquid movetur ex ipso, nec ad bile nec aliquid movetur ex ipso, nec ad ipsum, nisi mobile motu recto: et orbis ipsum, nisi mobile motu recto: et orbis lunæ et omnia superiora hoc modo in lunæ et omnia superiora hoc modo in nullo loco sunt. nullo loco sunt.

: :

Alio modo possumus loqui de loco Alio modo possumus loqui de loco prout est spatium mathematicum, ut prout est spatium mathematicum, ut videtur velle Boetius: et sic habet con- videtur velle Boetius: et sic habet con- tinere, sed non salvare: quia suum con- tinere, sed non salvare: quia suum con- tinere non erit nisi extrinsecus ambire : tinere non erit nisi extrinsecus ambire : et hoc modo dicimus omnia corpora et hoc modo dicimus omnia corpora loco circumscribi præter sphæram ulti- loco circumscribi præter sphæram ulti-

mam. mam.

Tertio modo loquimur de loco prout in Tertio modo loquimur de loco prout in ipso est distantia situs, licet non inclu- ipso est distantia situs, licet non inclu- dat et hoc modo dicimus etiam ultimam dat et hoc modo dicimus etiam ultimam sphæram esse et moveri in loco secun- sphæram esse et moveri in loco secun- dum formam, et non subjecto, ut dicit dum formam, et non subjecto, ut dicit Philosophus in fine sexti Physicorum. Philosophus in fine sexti Physicorum. Et exponit commentum, quod hoc est Et exponit commentum, quod hoc est secundum quod signantur in circumfe- secundum quod signantur in circumfe- rentia circuli altitudinis. In illis enim ac- rentia circuli altitudinis. In illis enim ac- cipitur altitudo diversa secundum situm, cipitur altitudo diversa secundum situm, licet totum subjectum sphæræ semper licet totum subjectum sphæræ semper maneat in eodem loco: sicut enim dicit maneat in eodem loco: sicut enim dicit Philosophus, Non est eadem circulatio Philosophus, Non est eadem circulatio secundum formam ab A accepta, ei quæ secundum formam ab A accepta, ei quæ accipitur a B, vel a c. Nullo istorum accipitur a B, vel a c. Nullo istorum modorum dicitur spiritus creatus in loco. modorum dicitur spiritus creatus in loco.

Alio modo loquimur de loco per ac- Alio modo loquimur de loco per ac- cidens, cum dicimus, Nobis existentibus cidens, cum dicimus, Nobis existentibus in loco, sunt in eodem loco accidentia et in loco, sunt in eodem loco accidentia et

Ad 1, 2, 3 Ad 1, 2, 3 et 4. et 4.

Ad 5. Ad 5.

248 248

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

formæ quæ in nobis sunt et sic iterum formæ quæ in nobis sunt et sic iterum Angelum non dicimus esse in loco: quia Angelum non dicimus esse in loco: quia sic semper assumeret corpus, quando sic semper assumeret corpus, quando esset in loco. Sed dicimus Angelum esse esset in loco. Sed dicimus Angelum esse in loco diffinitive, et per diffinitionem in loco diffinitive, et per diffinitionem operis quia scilicet opus nec ex parte operis quia scilicet opus nec ex parte efficientis, nec ex parte effecti, refertur efficientis, nec ex parte effecti, refertur extra locum in quo est per consequens : extra locum in quo est per consequens : igitur intelligitur intra hunc locum esse igitur intelligitur intra hunc locum esse substantia operans: et hoc est quod dicit substantia operans: et hoc est quod dicit Damascenus, quod ita est hic, quod non Damascenus, quod ita est hic, quod non alibi. alibi.

His habitis, patet responsio ad totum His habitis, patet responsio ad totum hoc quod secundo quæsitum est de loco hoc quod secundo quæsitum est de loco Angeli præter ultimum. Angeli præter ultimum.

ET AD HOC dicendum est, quod licet ET AD HOC dicendum est, quod licet opus Dei diffiniatur ex parte operis ope- opus Dei diffiniatur ex parte operis ope- rati, et super quod operatur Deus: ut rati, et super quod operatur Deus: ut est homo vel anima: tamen opus ope- est homo vel anima: tamen opus ope- rans non diffinitur: quia hoc est sub- rans non diffinitur: quia hoc est sub- stantia Dei, et est ubique sicut et ipse : stantia Dei, et est ubique sicut et ipse : Angeli autem opera et ex parte sub- Angeli autem opera et ex parte sub- stantiæ operantis, et ex parte operis stantiæ operantis, et ex parte operis operis operati, et ex operis operati, et ex

parte ejus super parte ejus super operatur, in loco operatur, in loco

quod vel circa quod quod vel circa quod diffiniuntur: et non refertur locus ad diffiniuntur: et non refertur locus ad ipsum secundum quantitatem majorem ipsum secundum quantitatem majorem

vel minorem, sed ut diffiniens, hoc est, vel minorem, sed ut diffiniens, hoc est, distinguens a loco alio. distinguens a loco alio.

partis partis

AD ID quod primo quæritur, Utrum Ad 1 primæ AD ID quod primo quæritur, Utrum Ad 1 primæ duo spiritus possint esse in eodem loco ? duo spiritus possint esse in eodem loco ? Concedo cum Doctoribus quod non et Concedo cum Doctoribus quod non et hoc propter confusionem operationum, hoc propter confusionem operationum, non propter obsistentiam naturæ ad lo- non propter obsistentiam naturæ ad lo- cum corporalem, quia illum non replent. cum corporalem, quia illum non replent.

AD HOC quod objicitur contra hoc, di- AD HOC quod objicitur contra hoc, di- cendum quod Dei operatio operans, non cendum quod Dei operatio operans, non potest confundi, nec discerni: confundi potest confundi, nec discerni: confundi non potest, quia ipsa est essentia ope- non potest, quia ipsa est essentia ope- rantis distincta nulli commiscibilis: dis- rantis distincta nulli commiscibilis: dis- cerni autem non potest, quia non refer- cerni autem non potest, quia non refer- tur ad hunc locum, ut distinctio loci po- tur ad hunc locum, ut distinctio loci po- natur ex parte sui operantis, sicut in aliis natur ex parte sui operantis, sicut in aliis quæ creata sunt: sed potius uno modo quæ creata sunt: sed potius uno modo se habet ad quemlibet locum, licet non se habet ad quemlibet locum, licet non eodem modo se habeant loca et locata eodem modo se habeant loca et locata ad ipsum in eis operantem et per hoc ad ipsum in eis operantem et per hoc patet solutio ad omnia objecta præter- patet solutio ad omnia objecta præter- quam ad hoc, utrum impediantur in quam ad hoc, utrum impediantur in quantum sunt spiritus, vel in quantum quantum sunt spiritus, vel in quantum sunt creati. Et dicendum ad hoc quod sunt creati. Et dicendum ad hoc quod impediuntur in quantum sunt spiritus impediuntur in quantum sunt spiritus creati quia sic habent essentiam limi- creati quia sic habent essentiam limi- tatam, quæ non potest referri ad opus in tatam, quæ non potest referri ad opus in omni loco. omni loco.

Ad 2. Ad 2.

E. Quod Deus inhabitator est quorumdam nondum cognoscentium Deum, et non E. Quod Deus inhabitator est quorumdam nondum cognoscentium Deum, et non quorumdam cognoscentium. quorumdam cognoscentium.

Illud quoque mirabile est, quia ut ait Augustinus in eodem: Deus est Illud quoque mirabile est, quia ut ait Augustinus in eodem: Deus est inhabitatio quorumdam nondum cognoscentium Deum, et non quorumdam inhabitatio quorumdam nondum cognoscentium Deum, et non quorumdam cognoscentium Deum. Illi enim ad templum Dei non pertinent, qui cogno- cognoscentium Deum. Illi enim ad templum Dei non pertinent, qui cogno- scentes Deum, non sicut Deum glorificant. Ad templum Dei pertinent par- scentes Deum, non sicut Deum glorificant. Ad templum Dei pertinent par- vuli sanctificati sacramento Christi, et regenerati Spiritu sancto, qui non- vuli sanctificati sacramento Christi, et regenerati Spiritu sancto, qui non- dum valent cognoscere Deum. Ergo quem potuerunt illi nosse nec habere, dum valent cognoscere Deum. Ergo quem potuerunt illi nosse nec habere, isti potuerunt habere antequam nosse. Beatissimi autem sunt illi, quibus isti potuerunt habere antequam nosse. Beatissimi autem sunt illi, quibus est Deum habere, quod nosse '. Hic aliquatenus aperit Augustinus quomo- est Deum habere, quod nosse '. Hic aliquatenus aperit Augustinus quomo-

1 S. AUGUSTINUS, In eadem Epist. 5 ad Dardanum, paulo inferius. 1 S. AUGUSTINUS, In eadem Epist. 5 ad Dardanum, paulo inferius.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, F. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, F.

249 249

do Deus habitet in aliquo, id est, habeatur: cum videlicet ita est in aliquo, do Deus habitet in aliquo, id est, habeatur: cum videlicet ita est in aliquo, ut ab eo cognoscatur et diligatur. ut ab eo cognoscatur et diligatur.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

An parvuli pertinent ad templum Dei? An parvuli pertinent ad templum Dei?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : "Ad templum Dei pertinent parvuli, etc. » "Ad templum Dei pertinent parvuli, etc. »

Hoc enim non videtur: quia parvuli Hoc enim non videtur: quia parvuli non cognoscunt. non cognoscunt.

Et ad hoc dicendum, quod convenit Et ad hoc dicendum, quod convenit eis per sacramentum, non ex usu gra- eis per sacramentum, non ex usu gra- tiæ, sed ex habitu: et hoc vocat munus tiæ, sed ex habitu: et hoc vocat munus Spiritus sancti, non usum, quia usus es- Spiritus sancti, non usum, quia usus es- se non potest nisi existente usu liberi se non potest nisi existente usu liberi arbitrii. arbitrii.

Solutio. Solutio.

F. Quomodo Deus totus ubique sit per essentiam, non potest intelligi ab humano F. Quomodo Deus totus ubique sit per essentiam, non potest intelligi ab humano

sensu. sensu.

Ex prædictis patet, quod Deus ubique totus est per essentiam, et in San- Ex prædictis patet, quod Deus ubique totus est per essentiam, et in San- ctis habitat per gratiam. Cumque superius, licet tenuiter, ostensum sit qua ctis habitat per gratiam. Cumque superius, licet tenuiter, ostensum sit qua ratione dicatur habitare in quibusdam, nunc efflagitaret ordinis ratio id ratione dicatur habitare in quibusdam, nunc efflagitaret ordinis ratio id etiam assignari, quomodo ubique per essentiam, et totus sit nisi hujus etiam assignari, quomodo ubique per essentiam, et totus sit nisi hujus considerationis sublimitas atque immensitas, humanæ mentis sensum om- considerationis sublimitas atque immensitas, humanæ mentis sensum om- nino excederet: ut enim ait Chrysostonus super epistolam ad Hebræos : nino excederet: ut enim ait Chrysostonus super epistolam ad Hebræos : Sicut multa de Deo intelligimus quæ loqui penitus non valemus, ita multa Sicut multa de Deo intelligimus quæ loqui penitus non valemus, ita multa loquimur quæ intelligere non sumus idonei. Verbi gratia, quod ubique loquimur quæ intelligere non sumus idonei. Verbi gratia, quod ubique Deus est scimus et dicimus: quomodo autem ubique sit, intellectu non Deus est scimus et dicimus: quomodo autem ubique sit, intellectu non capimus. Item quod est incorporea quædam virtus quæ est omnium causa capimus. Item quod est incorporea quædam virtus quæ est omnium causa bonorum scimus, quomodo autem vel quæ ista sit, penitus ignoramus ‘. bonorum scimus, quomodo autem vel quæ ista sit, penitus ignoramus ‘.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Ex prædictis patet, quod Deus ubi- « Ex prædictis patet, quod Deus ubi- que, etc. » que, etc. »

Hæc est tertia pars istius primæ partis, Hæc est tertia pars istius primæ partis, et habet tria capitula: in quorum primo et habet tria capitula: in quorum primo ostendit quoddam inintelligibile contineri ostendit quoddam inintelligibile contineri

1 S. JOANNES CHRYSOSTOMUS, Homilia 2 super 1 S. JOANNES CHRYSOSTOMUS, Homilia 2 super

in verbis istis et hoc intelligitur quoad in verbis istis et hoc intelligitur quoad spiritualia quæ Deus in qualibet creatura spiritualia quæ Deus in qualibet creatura operatur, quæ superant vires humanas operatur, quæ superant vires humanas ad cognoscendum. In secundo, ponit di- ad cognoscendum. In secundo, ponit di- minutam expositionem quorumdam, ibi, minutam expositionem quorumdam, ibi, G, « Quidam tamen immensa, etc. » In G, « Quidam tamen immensa, etc. » In tertio, facit quamdam quæstionem, Utrum tertio, facit quamdam quæstionem, Utrum inquinari possit sordibus eorum in qui- inquinari possit sordibus eorum in qui- bus est? ibi, H, « Solet etiam ab eisdem bus est? ibi, H, « Solet etiam ab eisdem quæri, etc. » quæri, etc. »

epist. ad Hebræos. epist. ad Hebræos.

250 250

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

G. Quorumdam opinio, qui præsumunt ostendere quomodo Deus ubique sit per G. Quorumdam opinio, qui præsumunt ostendere quomodo Deus ubique sit per essentiam, potentiam, præsentiam. essentiam, potentiam, præsentiam.

Quidam tamen immensa ingenio suo meriti præsumentes, hoc ita fore Quidam tamen immensa ingenio suo meriti præsumentes, hoc ita fore intelligendum tradiderunt, quod Deus ubique per essentiam esse dicitur: intelligendum tradiderunt, quod Deus ubique per essentiam esse dicitur: non quod Dei essentia proprie sit in omni loco, et in omni creatura: sed non quod Dei essentia proprie sit in omni loco, et in omni creatura: sed quia omnis natura atque omne quod naturaliter est, in quocumque loco quia omnis natura atque omne quod naturaliter est, in quocumque loco sit, per eum habet esse et omnis locus, in quo illud est. Iidem etiam di- sit, per eum habet esse et omnis locus, in quo illud est. Iidem etiam di- cunt ideo Deum ubique dici esse per præsentiam vel per potentiam, quia cunt ideo Deum ubique dici esse per præsentiam vel per potentiam, quia cuncta loca sunt ei præsentia, et quæ in eis sunt, nec in eis aliquid operari cuncta loca sunt ei præsentia, et quæ in eis sunt, nec in eis aliquid operari cessat. Nam et ipsa loca, et quidquid in eis est, nisi ipse conservet, mane- cessat. Nam et ipsa loca, et quidquid in eis est, nisi ipse conservet, mane- re non possunt. In eis ergo per substantiam Deus esse dicitur, ut aiunt, re non possunt. In eis ergo per substantiam Deus esse dicitur, ut aiunt, quia per virtutem propriæ substantiæ suæ facit ut etiam loca sint, et omnia quia per virtutem propriæ substantiæ suæ facit ut etiam loca sint, et omnia quæ in eis sunt. Sed licet hæc vera sint quæ asserunt in explanandis intel- quæ in eis sunt. Sed licet hæc vera sint quæ asserunt in explanandis intel- ligentiis prædictorum, in illis tamen verbis quibus dicitur Deus ubique esse ligentiis prædictorum, in illis tamen verbis quibus dicitur Deus ubique esse per essentiam, plus contineri credendum est, quod homo vivens capere non per essentiam, plus contineri credendum est, quod homo vivens capere non

valet. valet.

H. Quod Deus cum sit in omnibus rebus, non tamen sordibus rerum inquinatur. H. Quod Deus cum sit in omnibus rebus, non tamen sordibus rerum inquinatur.

Solet etiam ab eisdem quæri, Quomodo Deus substantialiter insit omni- Solet etiam ab eisdem quæri, Quomodo Deus substantialiter insit omni- bus rebus, et corporalium sordium inquinationibus non contingatur ? bus rebus, et corporalium sordium inquinationibus non contingatur ? Quod tam frivolum est, ut nec responsione sit dignum, cum etiam spiritus Quod tam frivolum est, ut nec responsione sit dignum, cum etiam spiritus creatus sordibus corporeis etiam leprosi vel quantumcumque polluti inqui- creatus sordibus corporeis etiam leprosi vel quantumcumque polluti inqui- nari non possit. Sol quoque radios suos sine sui pollutione effundit super nari non possit. Sol quoque radios suos sine sui pollutione effundit super loca et corpora non solum munda, sed etiam immunda ac sordibus fœtentia, loca et corpora non solum munda, sed etiam immunda ac sordibus fœtentia, quorum contactu homines et aliæ quædam res inficiuntur: solis vero radii quorum contactu homines et aliæ quædam res inficiuntur: solis vero radii impolluti et incontaminati ea contingentes existunt. Non est ergo miran- impolluti et incontaminati ea contingentes existunt. Non est ergo miran- dum si essentia divina omnino simplex et incommutabilis omnia replet lo- dum si essentia divina omnino simplex et incommutabilis omnia replet lo- ca, et omnibus creaturis essentialiter inest: nec tamen cujusquam rei ¹ sor- ca, et omnibus creaturis essentialiter inest: nec tamen cujusquam rei ¹ sor- dibus contaminatur vel contingitur. Unde Augustinus in libro de dibus contaminatur vel contingitur. Unde Augustinus in libro de

1 1

1 Edit. Joan. Alleaume, res. 1 Edit. Joan. Alleaume, res.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, H, ART. 16 ET 17. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, H, ART. 16 ET 17.

231 231

non non

Natura boni: Cum in Deo, inquit, sint omnia quæ condidit, Natura boni: Cum in Deo, inquit, sint omnia quæ condidit, tamen inquinant eum illi qui peccant 1. De cujus etiam sapientia tamen inquinant eum illi qui peccant 1. De cujus etiam sapientia quæ attingit a fine usque ad finem fortiter, dicitur: Attingit omnia quæ attingit a fine usque ad finem fortiter, dicitur: Attingit omnia propter suam munditiam, et nihil inquinatum in eam incurrit 2. Ti- propter suam munditiam, et nihil inquinatum in eam incurrit 2. Ti- ment quidam quod fieri non potest, scilicet ne humana carne veritas et sub- ment quidam quod fieri non potest, scilicet ne humana carne veritas et sub- stantia Dei inquinetur, et tamen prædicant istum visibilem solem radios stantia Dei inquinetur, et tamen prædicant istum visibilem solem radios suos per omnes fæces et sordes spargere, et eos mundos et sinceros ser- suos per omnes fæces et sordes spargere, et eos mundos et sinceros ser- vari. Si ergo visibilia nonnulla a visibilibus immundis contingi possunt, vari. Si ergo visibilia nonnulla a visibilibus immundis contingi possunt, et non coinquinari, quanto magis invisibilis et incommutabilis veritas! Po- et non coinquinari, quanto magis invisibilis et incommutabilis veritas! Po- stremo respondeant, quid potius de Deo respondendum existiment : vel stremo respondeant, quid potius de Deo respondendum existiment : vel quod nusquam per essentiam sit, vel quod ubique, vel quod alicubi, ita quod nusquam per essentiam sit, vel quod ubique, vel quod alicubi, ita quod non ubique * ? Sed quis audeat dicere, quod nusquam divina essentia quod non ubique * ? Sed quis audeat dicere, quod nusquam divina essentia sit, vel quod alicubi, et non ubique sit. Si enim ita est alicubi, quod non sit, vel quod alicubi, et non ubique sit. Si enim ita est alicubi, quod non ubique: ergo localis est. Est ergo ubique tota quæ continet totum, et pe- ubique: ergo localis est. Est ergo ubique tota quæ continet totum, et pe- netrat totum quæ nec pro sui simplicitate dividi, nec pro sui puritate netrat totum quæ nec pro sui simplicitate dividi, nec pro sui puritate maculari, nec pro sui immensitate ullo modo comprehendi potest. Unde maculari, nec pro sui immensitate ullo modo comprehendi potest. Unde Augustinus Deus ubique est, cui non locis, sed actionibus propinqua- Augustinus Deus ubique est, cui non locis, sed actionibus propinqua-