224 224

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

venit Filio appropriate, et non proprie, venit Filio appropriate, et non proprie, sicut esse sapientiam et artem Patris, ut sicut esse sapientiam et artem Patris, ut

supra ostensum est: et ideo non remo- supra ostensum est: et ideo non remo- vet quin conveniat substantiæ per se. vet quin conveniat substantiæ per se.

F. Quod non omnia quæ ex Deo sunt, etiam de ipso sunt: sed e converso. F. Quod non omnia quæ ex Deo sunt, etiam de ipso sunt: sed e converso.

Illud etiam hic annectendum est, quod non omnia quæ dicuntur esse ex Illud etiam hic annectendum est, quod non omnia quæ dicuntur esse ex Deo, etiam de ipso esse dici debeant. Quia, ut ait Augustinus in libro de Deo, etiam de ipso esse dici debeant. Quia, ut ait Augustinus in libro de Natura boni: Non hoc significat penitus ex ipso, quod de ipso. Quod enim Natura boni: Non hoc significat penitus ex ipso, quod de ipso. Quod enim de ipso est, potest dici esse ex ipso: sed non omne quod ex ipso est, pot- de ipso est, potest dici esse ex ipso: sed non omne quod ex ipso est, pot- est dici esse de ipso, quia non est de sua substantia. Ex ipso enim sunt est dici esse de ipso, quia non est de sua substantia. Ex ipso enim sunt cœlum et terra, quia ipse fecit ea: non autem de ipso, quia non de sub- cœlum et terra, quia ipse fecit ea: non autem de ipso, quia non de sub- stantia sua. Sicut aliquis homo si generat filium, et faciat domum, ex ipso stantia sua. Sicut aliquis homo si generat filium, et faciat domum, ex ipso est filius, ex ipso est et domus: sed filius de ipso, domus vero de terra et est filius, ex ipso est et domus: sed filius de ipso, domus vero de terra et ligno, non de ipso '. ligno, non de ipso '.

G. Quæ dicta sunt summatim colligit. G. Quæ dicta sunt summatim colligit.

Ex præmissis apertum est, quod in Dei cognitione sive præscientia sunt Ex præmissis apertum est, quod in Dei cognitione sive præscientia sunt omnia, scilicet bona et mala: sed non omni modo sunt ibi mala, quo bo- omnia, scilicet bona et mala: sed non omni modo sunt ibi mala, quo bo- na et quia in Deo bona tantum sunt, sicut ex ipso, et per ipsum, non ma- na et quia in Deo bona tantum sunt, sicut ex ipso, et per ipsum, non ma- la. Et ex quo sensu hæc accipienda sint, assignatum est. Et quod de ipso la. Et ex quo sensu hæc accipienda sint, assignatum est. Et quod de ipso non dicitur esse proprie, quod aliud est ab ipso. Ex ipso autem esse dicun- non dicitur esse proprie, quod aliud est ab ipso. Ex ipso autem esse dicun- tur omnia, quæ eo auctore sunt. tur omnia, quæ eo auctore sunt.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

An sit idem dicere, ex ipso, et de ipso ? An sit idem dicere, ex ipso, et de ipso ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, F, «Non hoc significat penitus ex ibi, F, «Non hoc significat penitus ex ipso, quod de ipso, etc. » ipso, quod de ipso, etc. »

1 S. AUGUSTINUS. Lib. de Natura boni, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS. Lib. de Natura boni, cap. 2.

Dubitari enim potest unde hoc contin- Dubitari enim potest unde hoc contin- gat, cum ex et de videantur notare ha- gat, cum ex et de videantur notare ha- bitudinem causæ semper? bitudinem causæ semper?

SOLUTIO. Dicendum, quod hæc præpo- SOLUTIO. Dicendum, quod hæc præpo- sitio ex generalior est in significando ori- sitio ex generalior est in significando ori- ginem, quam præpositio de : ex enim ginem, quam præpositio de : ex enim notat quandoque originem et non coes- notat quandoque originem et non coes- sentialitatem, ut dicimus, pacem habemus sentialitatem, ut dicimus, pacem habemus ex rege quandoque notat in eadem sub- ex rege quandoque notat in eadem sub- stantia ordinem, ut cum dicitur, ex mane stantia ordinem, ut cum dicitur, ex mane

Solu Solu

IN I SENTENT. DIST. XXXVI, G, ART. 12. IN I SENTENT. DIST. XXXVI, G, ART. 12.

fit meridies idem enim nunc quod fuit fit meridies idem enim nunc quod fuit substantialiter mane, fit meridies, licet substantialiter mane, fit meridies, licet transeat in ratione mane, et maneat in transeat in ratione mane, et maneat in ratione nunc et substantia: quandoque ratione nunc et substantia: quandoque

notat ordinem tantum, ut cum dicitur, notat ordinem tantum, ut cum dicitur,

225 225

ex agonibus fit Olympia, id est, post ex agonibus fit Olympia, id est, post illud. De autem semper notat originem illud. De autem semper notat originem cum consubstantialitate et hæc est causa cum consubstantialitate et hæc est causa dicti. dicti.

XXVI XXVI

15 15

226 226

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXVII. DISTINCTIO XXXVII.

Quomodo Deus est in rebus et locis corporalibus ? Quomodo Deus est in rebus et locis corporalibus ?

A. Quibus modis dicatur Deus esse in rebus ? A. Quibus modis dicatur Deus esse in rebus ?

Et quoniam demonstratum est ex parte, quomodo omnia dicantur esse Et quoniam demonstratum est ex parte, quomodo omnia dicantur esse in Dec addendum videtur hic, quibus modis dicatur Deus esse in rebus: in Dec addendum videtur hic, quibus modis dicatur Deus esse in rebus: si tam nid humana mens vel ex parte digne valet' cogitare, vel lingua si tam nid humana mens vel ex parte digne valet' cogitare, vel lingua sufficit eloqui. Sciendum ergo est, quod Deus incommutabiliter semper sufficit eloqui. Sciendum ergo est, quod Deus incommutabiliter semper in se existens, præsentialiter, potentialiter, essentialiter, est in omni natu- in se existens, præsentialiter, potentialiter, essentialiter, est in omni natu- ra sive essentia sive sui diffinitione, et in omni loco sine circumscriptione, ra sive essentia sive sui diffinitione, et in omni loco sine circumscriptione, et in omni tempore sine mutabilitate. Et præterea in sanctis spiritibus et. et in omni tempore sine mutabilitate. Et præterea in sanctis spiritibus et. animabus est excellentius, scilicet per gratiam inhabitans: et in homine animabus est excellentius, scilicet per gratiam inhabitans: et in homine Christo excellentissime, in quo plenitudo divinitatis corporaliter inhabitat, Christo excellentissime, in quo plenitudo divinitatis corporaliter inhabitat, ut ait Apostolus ³. In eo enim Deus habitavit, non per gratiam adoptionis, ut ait Apostolus ³. In eo enim Deus habitavit, non per gratiam adoptionis, sed per gratiam unionis. Ne autem ista (quia capacitatem humanæ intelli- sed per gratiam unionis. Ne autem ista (quia capacitatem humanæ intelli- gentiæ excedunt) falsitatis arguere aliqui præsumant 4, Sanctorum auctori- gentiæ excedunt) falsitatis arguere aliqui præsumant 4, Sanctorum auctori- tatibus munienda mihi videntur. B. Gregorius super Cantica canticorum tatibus munienda mihi videntur. B. Gregorius super Cantica canticorum inquit: Licet Deus communi modo omnibus rebus insit præsentia, poten- inquit: Licet Deus communi modo omnibus rebus insit præsentia, poten- tia, substantia: tamen familiariori modo per gratiam dicitur esse in illis, tia, substantia: tamen familiariori modo per gratiam dicitur esse in illis, qui mirificentiam operum Dei acutius et fidelius considerant. De hoc eodem qui mirificentiam operum Dei acutius et fidelius considerant. De hoc eodem Augustinus ad Dardanum in libro de Præsentia Dei ait: Cum Deus sit na- Augustinus ad Dardanum in libro de Præsentia Dei ait: Cum Deus sit na- tura incorporea et incommunicabiliter * viva, æterna stabilitate in seipso tura incorporea et incommunicabiliter * viva, æterna stabilitate in seipso manens, totus adest rebus omnibus, et singulis totus: sed in quibus habitat, manens, totus adest rebus omnibus, et singulis totus: sed in quibus habitat, habent eum pro suæ capacitatis diversitate, alii amplius, alii minus: quos habent eum pro suæ capacitatis diversitate, alii amplius, alii minus: quos

6 6

Edit. J. Alleaume, valeat. Edit. J. Alleaume, valeat.

2 Ibidem, sufficiat. 2 Ibidem, sufficiat.

3 Ad Coloss. II, 9: In ipso (Christo) inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. 3 Ad Coloss. II, 9: In ipso (Christo) inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter.

4 Edit. J. Alleaume, aliquis præsumat. 4 Edit. J. Alleaume, aliquis præsumat.

5 Non invenitur super Cantica, sed ad sensum, Ezechiel Homil. 8 circa medium 5 Non invenitur super Cantica, sed ad sensum, Ezechiel Homil. 8 circa medium

6 Edit. J. Alleaume, incommutabiliter. 6 Edit. J. Alleaume, incommutabiliter.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A.

227 227

ipse sibi dilectissimum templum gratia suæ bonitatis ædificat '. Hilarius ipse sibi dilectissimum templum gratia suæ bonitatis ædificat '. Hilarius quoque in libro VIII de Trinitate apertissime docet Deum ubique esse: Deus, quoque in libro VIII de Trinitate apertissime docet Deum ubique esse: Deus, inquit, immensæ virtutis vivens potestas, quæ nusquam non adsit, non de- inquit, immensæ virtutis vivens potestas, quæ nusquam non adsit, non de- sit usquam, se omnem per sua edocet, ut ubi sua sint, ipse esse intelliga-. sit usquam, se omnem per sua edocet, ut ubi sua sint, ipse esse intelliga-. tur. Non autem corporali modo cum alicubi sit, non etiam ubique esse cre- tur. Non autem corporali modo cum alicubi sit, non etiam ubique esse cre- datur, cum et in omnibus esse non desinat. Ambrosius in libro I de Spiri- datur, cum et in omnibus esse non desinat. Ambrosius in libro I de Spiri- tu sancto, Spiritum sanctum probat non esse creaturam: quia ubique est, tu sancto, Spiritum sanctum probat non esse creaturam: quia ubique est, quod est proprium divinitatis, ita dicens: Cum omnis creatura certis naturæ quod est proprium divinitatis, ita dicens: Cum omnis creatura certis naturæ suæ sit circumscripta limitibus, quomodo quis audeat creaturam appellare suæ sit circumscripta limitibus, quomodo quis audeat creaturam appellare Spiritum sanctum, qui non habet circumscriptam determinatamque virtu- Spiritum sanctum, qui non habet circumscriptam determinatamque virtu- tem, quæ et in omnibus, et ubique semper est: quod utique divinitatis et tem, quæ et in omnibus, et ubique semper est: quod utique divinitatis et damnationis 3 est proprium³ ? Idem, in eodem: Domini est omnia complere, damnationis 3 est proprium³ ? Idem, in eodem: Domini est omnia complere, qui dicit, Coelum et terram ego compleo *. Si ergo Dominus est qui cœlum qui dicit, Coelum et terram ego compleo *. Si ergo Dominus est qui cœlum complet et terram, quis ergo potest Spiritum sanctum judicare damnationis complet et terram, quis ergo potest Spiritum sanctum judicare damnationis et divinæ potestatis exsortem ³, qui replevit orbem ? Et quod plus est, re- et divinæ potestatis exsortem ³, qui replevit orbem ? Et quod plus est, re- plevit et Jesum, totius mundi redemptorem? Ex his aliisque pluribus au- plevit et Jesum, totius mundi redemptorem? Ex his aliisque pluribus au- ctoritatibus aperte monstratur, quod Deus ubique in omni creatura essen- ctoritatibus aperte monstratur, quod Deus ubique in omni creatura essen- tialiter, præsentialiter, et potentialiter est. tialiter, præsentialiter, et potentialiter est.

5 5

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Et quoniam demonstratum est ex « Et quoniam demonstratum est ex parte, etc. » parte, etc. »

Hic incipit pars illa in qua Magister Hic incipit pars illa in qua Magister ostendit qualiter Deus est in creaturis ut ostendit qualiter Deus est in creaturis ut causa in causato essentialiter, præsentia- causa in causato essentialiter, præsentia- liter, et potentialiter. liter, et potentialiter.

Dividitur autem in duas partes: in Dividitur autem in duas partes: in quarum prima Magister ostendit Deum quarum prima Magister ostendit Deum esse ubique et in omni re. Quia autem esse ubique et in omni re. Quia autem ad esse in loco, sequitur moveri per lo- ad esse in loco, sequitur moveri per lo- cum: et ad esse in re, sequitur mutari cum: et ad esse in re, sequitur mutari

secundum rem: ideo in secunda ostendit secundum rem: ideo in secunda ostendit Deum esse immutabilem loco vel re mu- Deum esse immutabilem loco vel re mu- tata, ibi scilicet, I, « Cumque divina na- tata, ibi scilicet, I, « Cumque divina na- tura veraciter et essentialiter sit in omni tura veraciter et essentialiter sit in omni loco, etc. » loco, etc. »

Prima dividitur in tres. In prima de- Prima dividitur in tres. In prima de- terminat modos quibus Deus est ubique, terminat modos quibus Deus est ubique, et explanat illos qui explanari possunt. et explanat illos qui explanari possunt. In secunda movet quæstiones ex sua de- In secunda movet quæstiones ex sua de- terminatione sequentes, ibi, C, « Si au- terminatione sequentes, ibi, C, « Si au- tem quæris, ubi habitabat Deus, etc. » tem quæris, ubi habitabat Deus, etc. » Tertio, redit ad explanationem primi mo- Tertio, redit ad explanationem primi mo- di secundum opinionem quorumdam, qui di secundum opinionem quorumdam, qui verum quidem dicebant, sed tamen in- verum quidem dicebant, sed tamen in- sufficienter, ibi, F, « Ex prædictis patet, sufficienter, ibi, F, « Ex prædictis patet, quod Deus ubique totus est per essen- quod Deus ubique totus est per essen- tiam, etc. » tiam, etc. »

1 S. AUGUSTINUS, Epist. 57 ad Dardanum. 1 S. AUGUSTINUS, Epist. 57 ad Dardanum.

2 Edit. Joan. Alleaume, dominationis. 2 Edit. Joan. Alleaume, dominationis.

3 S. AMBROSIUS, Libro I de Spiritu sancto, 3 S. AMBROSIUS, Libro I de Spiritu sancto, cap. 7. cap. 7.

4 Jerem. XXIII, 24: Numquid non cælum et ter- 4 Jerem. XXIII, 24: Numquid non cælum et ter- ram ego compleo? dicit Dominus. ram ego compleo? dicit Dominus.

5 Edit. Joan. Alleaume habet: Quis ergo 5 Edit. Joan. Alleaume habet: Quis ergo potest Spiritum sanctum indicare dominationis et potest Spiritum sanctum indicare dominationis et divinæ potestatis exortum, qui replevit orbem ? divinæ potestatis exortum, qui replevit orbem ? 6 Cf. Sapient. 1, 5: Spiritus sanctus disciplinæ. 6 Cf. Sapient. 1, 5: Spiritus sanctus disciplinæ. effugiet fictum, etc. Cf. etiam, Isa. II, passim. effugiet fictum, etc. Cf. etiam, Isa. II, passim.

228 228

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

In prima adhuc sunt quatuor capitula, In prima adhuc sunt quatuor capitula, in quorum primo simplici dicto dicit mo- in quorum primo simplici dicto dicit mo- dos quibus Deus est in rebus. In secun- dos quibus Deus est in rebus. In secun- do, per auctoritatem probat Deum esse do, per auctoritatem probat Deum esse in omnibus essentialiter, præsentialiter, in omnibus essentialiter, præsentialiter, potentialiter. In tertio, probat eum in potentialiter. In tertio, probat eum in Sanctis specialiter habitare. Quarto, ad Sanctis specialiter habitare. Quarto, ad sciendum modum inhabitationis mittit sciendum modum inhabitationis mittit ad ea quæ determinata sunt supra de ad ea quæ determinata sunt supra de missione Spiritus sancti ¹. missione Spiritus sancti ¹.

Ex his patet sententia primæ partis. Ex his patet sententia primæ partis.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An Deus sit ubique, et in omni re? An Deus sit ubique, et in omni re?

Ante Litteram incidunt hic quatuor Ante Litteram incidunt hic quatuor quærenda, scilicet an Deus sit ubique, et quærenda, scilicet an Deus sit ubique, et in omni re ? in omni re ?

Secundo, Utrum idem sit esse ubique, Secundo, Utrum idem sit esse ubique, et in omni re ? et in omni re ?

Tertio, Utrum idem sit esse ubique, et Tertio, Utrum idem sit esse ubique, et in omni loco, et esse ubicumque ? in omni loco, et esse ubicumque ?

Quarto, Utrum ab æterno conveniat ei Quarto, Utrum ab æterno conveniat ei esse ubique, vel non? esse ubique, vel non?

AD PRIMUM proceditur sic : AD PRIMUM proceditur sic :

Mundus est ergo Deus est ubique Mundus est ergo Deus est ubique conservans mundum. PROBATIO quod conservans mundum. PROBATIO quod sequitur. Sumatur mundus pro tota sequitur. Sumatur mundus pro tota universitate creaturarum, ita quod nulla universitate creaturarum, ita quod nulla excipiatur. Inde sic : Conservatur in excipiatur. Inde sic : Conservatur in esse ergo conservans mundum erit : esse ergo conservans mundum erit : omne autem conservans est in ha- omne autem conservans est in ha- bitudine causæ ad conservatum cum bitudine causæ ad conservatum cum ergo causa et causatum non sunt idem, ergo causa et causatum non sunt idem, mundus et conservans mundum non mundus et conservans mundum non erunt idem ergo conservans mundum erunt idem ergo conservans mundum non erit mundus, nec aliquid de mundo: non erit mundus, nec aliquid de mundo: conservatur autem ubique: ergo conser- conservatur autem ubique: ergo conser- vans mundum quod nec mundus est, vans mundum quod nec mundus est, nec de mundo, erit ubique: hoc aut non nec de mundo, erit ubique: hoc aut non est nisi Deus : ergo Deus erit ubique. est nisi Deus : ergo Deus erit ubique.

1 Cf. Dist. XIV, Tom. XXV. 1 Cf. Dist. XIV, Tom. XXV.

Forte dices, quod conservat per in- Forte dices, quod conservat per in- fluentiam alicujus virtutis quæ non est fluentiam alicujus virtutis quæ non est ipse: sicut enim vidėmus, quod generans ipse: sicut enim vidėmus, quod generans non tantum influit generato speciem, non tantum influit generato speciem, sed influit etiam dispositiones materiæ sed influit etiam dispositiones materiæ quibus resistit alterationibus consequen- quibus resistit alterationibus consequen- tibus ita potest facere Deus. CONTRA: tibus ita potest facere Deus. CONTRA: Ejusdem ergo erit dare esse, et con- Ejusdem ergo erit dare esse, et con- servationem in esse: quia quod dat esse, servationem in esse: quia quod dat esse, dat etiam consequentia esse illud. Quæro dat etiam consequentia esse illud. Quæro ergo de illa virtute influxa a primo: con- ergo de illa virtute influxa a primo: con- stat enim, quod illa habet esse in con- stat enim, quod illa habet esse in con- servatis et a primo: ergo aut conservat servatis et a primo: ergo aut conservat ipsa seipsam, aut conservatur ab alio. ipsa seipsam, aut conservatur ab alio. Constat, quod non a seipsa quia sic Constat, quod non a seipsa quia sic idem esset causa et causatum: ergo ab idem esset causa et causatum: ergo ab alio. Aut ergo illud est creatum, aut non. alio. Aut ergo illud est creatum, aut non. Si creatum: tunc ibitur in infinitum : Si creatum: tunc ibitur in infinitum : ergo oportet dicere, quod illud conser- ergo oportet dicere, quod illud conser- vans sit Deus: cum igitur conversatio sit vans sit Deus: cum igitur conversatio sit ubique, et conservans Deus erit ubique. ubique, et conservans Deus erit ubique. 2. Item, Ab omni qui scit quid est 2. Item, Ab omni qui scit quid est Deus (ut dicit Anselmus) ponitur Deus Deus (ut dicit Anselmus) ponitur Deus esse majus aliquid quam excogitari pos- esse majus aliquid quam excogitari pos- sit aut ergo ponetur intra omnem rem sit aut ergo ponetur intra omnem rem esse tantum, aut extra tantum, aut intra esse tantum, aut extra tantum, aut intra et extra simul. Si intra tantum, vel extra et extra simul. Si intra tantum, vel extra tantum, sequitur quod ipse sit termina- tantum, sequitur quod ipse sit termina- tum aliquid ergo non est majus quam tum aliquid ergo non est majus quam cogitari possit : quia potest cogitari ali- cogitari possit : quia potest cogitari ali- quid majus eo: ergo relinquitur, quod quid majus eo: ergo relinquitur, quod sit intra omnia, et extra omnia, et supra sit intra omnia, et extra omnia, et supra omnia, et infra omnia: ergo est ubique. omnia, et infra omnia: ergo est ubique.

: :

3. Item, Gregorius dicit, quod cuncta 3. Item, Gregorius dicit, quod cuncta quæ facta sunt, ex nihilo facta sunt, et quæ facta sunt, ex nihilo facta sunt, et ad nihil tenderent nisi ea manus Omni- ad nihil tenderent nisi ea manus Omni- potentis contineret. Constat autem, quod potentis contineret. Constat autem, quod ex nihilo ubique facta sunt : ergo ubi- ex nihilo ubique facta sunt : ergo ubi- que oportet adesse continentem : ergo que oportet adesse continentem : ergo ipse continens est ubique. ipse continens est ubique.

4. Item, Damascenus : « Sive secun- 4. Item, Damascenus : « Sive secun- dum virtutem, sive secundum bonitatem, dum virtutem, sive secundum bonitatem, sive secundum sapientiam, sive secun- sive secundum sapientiam, sive secun- dum tempus, sive secundum locum defi- dum tempus, sive secundum locum defi- ciat a perfectione, numquam erit Deus: >> ciat a perfectione, numquam erit Deus: >> secundum locum autem a perfectione secundum locum autem a perfectione deficere, est non ubique esse : ergo Deus deficere, est non ubique esse : ergo Deus

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 1.

cum in nulla perfectione deficiat, ubique cum in nulla perfectione deficiat, ubique erit. erit.

5. Item, Potestas conservandi se in es- 5. Item, Potestas conservandi se in es- se, est potestas nullius indigentiæ : ergo se, est potestas nullius indigentiæ : ergo illa est solius Dei cum ergo omnis res illa est solius Dei cum ergo omnis res sit ab aliquo, et indigeat illo a quo est, sit ab aliquo, et indigeat illo a quo est, non potest illa potestas conservandi se non potest illa potestas conservandi se dari alicui creato : ergo nulli loco, nec dari alicui creato : ergo nulli loco, nec parti mundi ergo est ab ipso Deo im- parti mundi ergo est ab ipso Deo im- mediate ergo Deus est ubique mundum mediate ergo Deus est ubique mundum

conservans. conservans.

6. Item, Detur, quod Deus det mundo 6. Item, Detur, quod Deus det mundo potestatem conservandi se, adhuc neces- potestatem conservandi se, adhuc neces- se est quod illa potestas habitualis reci- se est quod illa potestas habitualis reci- piatur a mundo et a Deo : sed inter piatur a mundo et a Deo : sed inter omne accipiens et acceptum est contra- omne accipiens et acceptum est contra- ctus quidam essentialis, nisi sit recipiens ctus quidam essentialis, nisi sit recipiens per influentiam quæ deferatur per me- per influentiam quæ deferatur per me- dium aliquid : ergo necesse est, quod dium aliquid : ergo necesse est, quod ubique pars mundi conservata spirituali- ubique pars mundi conservata spirituali- ter attingat Deum, vel aliquod medium ter attingat Deum, vel aliquod medium erit constat autem, quod nihil est me- erit constat autem, quod nihil est me- dium, quia inter educens rem de nihilo dium, quia inter educens rem de nihilo et eductum non potest esse medium et eductum non potest esse medium deferens vel agens: ergo necesse est, deferens vel agens: ergo necesse est, quod Deus adsit ubique. quod Deus adsit ubique.

7. Item, Ab omnibus supponitur, et 7. Item, Ab omnibus supponitur, et probatum est in præmissis, quod omnis probatum est in præmissis, quod omnis creatura habet exemplar in Deo, et quod creatura habet exemplar in Deo, et quod omne nobilius attribuendum est Deo : omne nobilius attribuendum est Deo : quia illud habetur secundum rationem quia illud habetur secundum rationem imitationis ad exemplar æternum. Inde imitationis ad exemplar æternum. Inde procedo sic Hæc creatura est hic: ergo procedo sic Hæc creatura est hic: ergo hic est accipere locum et locatum et re- hic est accipere locum et locatum et re- pletionem loci et salvationem et conti- pletionem loci et salvationem et conti- nentiam locati: et alia creatura est alibi, nentiam locati: et alia creatura est alibi, et accipiantur eadem in ea, et sic de et accipiantur eadem in ea, et sic de singulis. Videamus ergo quid sit nobili- singulis. Videamus ergo quid sit nobili- tatis in singulis sic acceptis : constat, tatis in singulis sic acceptis : constat, quod non est nobilitatis distinctio, quia quod non est nobilitatis distinctio, quia illa consequitur diversitatem et materiæ illa consequitur diversitatem et materiæ partibilitatem continentia autem et re- partibilitatem continentia autem et re- pletio et salvatio in omni loco et locato pletio et salvatio in omni loco et locato nobilitatis sunt: ergo ista habentur ab nobilitatis sunt: ergo ista habentur ab exemplari. Removeatur ergo distinctio exemplari. Removeatur ergo distinctio quæ ignobilitatis est, et attribuatur Deo quæ ignobilitatis est, et attribuatur Deo quod est nobilitatis, sequitur quod Deus quod est nobilitatis, sequitur quod Deus sit ubique in omni loco et locato replens et sit ubique in omni loco et locato replens et continens et salvans: ergo Deus est ubique. continens et salvans: ergo Deus est ubique.

.229 .229

8. Item, Consideremus esse universa- 8. Item, Consideremus esse universa- lis, et illud universale quod maxime est lis, et illud universale quod maxime est universale, est enim universale essentialis universale, est enim universale essentialis similitudo multorum: hæc autem potest similitudo multorum: hæc autem potest esse secundum speciem secundum redu- esse secundum speciem secundum redu- ctionem ad unum eorum quæ differunt ctionem ad unum eorum quæ differunt per materiam tantum, et potest esse se- per materiam tantum, et potest esse se- cundum genus unum in reductione ad cundum genus unum in reductione ad unum eorum quæ differunt specie et unum eorum quæ differunt specie et esse, et secundum analogiam et propor- esse, et secundum analogiam et propor- tionem ad unum in reductione effectuum tionem ad unum in reductione effectuum ad unam causam quæ habet illud secun- ad unam causam quæ habet illud secun- dum se, alia autem ab illa constat au- dum se, alia autem ab illa constat au- tem, quod hoc ultimum maxime univer- tem, quod hoc ultimum maxime univer- sale est constat igitur, quod omne uni- sale est constat igitur, quod omne uni- versale est in multis et de multis: quæro versale est in multis et de multis: quæro igitur, Quid illorum sit nobilitatis, et igitur, Quid illorum sit nobilitatis, et quid ignobilitatis ? PROBATIO, quod igno- quid ignobilitatis ? PROBATIO, quod igno- bilitatis est esse in multis. Per hoc enim bilitatis est esse in multis. Per hoc enim universale contrahitur et moritur et cor- universale contrahitur et moritur et cor- rumpitur secundum esse contrahitur rumpitur secundum esse contrahitur ad esse particularis, et destruitur, quia ad esse particularis, et destruitur, quia destructis primis, impossibile est aliquod destructis primis, impossibile est aliquod aliorum remanere. PROBATIO autem, quod aliorum remanere. PROBATIO autem, quod esse de multis est nobilitatis: quia uni- esse de multis est nobilitatis: quia uni- versale per illud habet ambitum prædica- versale per illud habet ambitum prædica- tionis, et quod ubique sit et semper, tionis, et quod ubique sit et semper, præcipue tertio modo sumptum, quia hoc præcipue tertio modo sumptum, quia hoc commune est Deo et creaturæ : ergo commune est Deo et creaturæ : ergo universale secundum hoc est exempla- universale secundum hoc est exempla- tum ab esse divino: cum igitur secundum tum ab esse divino: cum igitur secundum hoc aliquod universale sit in omni re et hoc aliquod universale sit in omni re et ubique, multo magis Deus, quia necesse ubique, multo magis Deus, quia necesse est omne exemplatum ab exemplari pri- est omne exemplatum ab exemplari pri- mo deficere. mo deficere.

9. Item, Prima omnium causarum ma- 9. Item, Prima omnium causarum ma- gis influit omnibus aliis quæ simpliciter gis influit omnibus aliis quæ simpliciter secundæ sunt, licet in ordine naturæ ali- secundæ sunt, licet in ordine naturæ ali- cujus sint primæ: video autem, quod cujus sint primæ: video autem, quod primaria in ordine naturæ essentialiter et primaria in ordine naturæ essentialiter et præsentialiter et potentialiter manet in præsentialiter et potentialiter manet in omnibus secundis, licet contrahatur et omnibus secundis, licet contrahatur et determinetur in eis, et hoc est ignobi- determinetur in eis, et hoc est ignobi- litatis et ideo etiam quidam Philosophi litatis et ideo etiam quidam Philosophi dixerunt, quod unitas est forma prima dixerunt, quod unitas est forma prima quæ iteratione sui constituit omnes alias quæ iteratione sui constituit omnes alias formas ergo sublato quod est ignobili- formas ergo sublato quod est ignobili- tatis, prima omnium causarum erit in tatis, prima omnium causarum erit in omnibus aliis essentialiter, præsentiali- omnibus aliis essentialiter, præsentiali-

Sed contra. Sed contra.

230 230

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ter, potentialiter. Si forte dicas, quod hoc ter, potentialiter. Si forte dicas, quod hoc non est verum. quod prima causa in or- non est verum. quod prima causa in or- dine causarum naturalium sit in secun- dine causarum naturalium sit in secun- da patet, quod tu falsum dicis: quia da patet, quod tu falsum dicis: quia esse, vivere, sentire, sunt causæ forma- esse, vivere, sentire, sunt causæ forma- les ordinatæ in natura: et esse est in vita, les ordinatæ in natura: et esse est in vita, et vita in sensu, et sensitivum in intelle- et vita in sensu, et sensitivum in intelle- ctivo omnibus illis modis et sic materia ctivo omnibus illis modis et sic materia continua est in materia habente contra- continua est in materia habente contra- rietatem, et hæc in mixta, et hæc in rietatem, et hæc in mixta, et hæc in complexionata, hæc iterum in composita complexionata, hæc iterum in composita membris distinctis organicis. membris distinctis organicis.

Hæ autem rationes sufficiant ad pro- Hæ autem rationes sufficiant ad pro- bationem, quod Deus sit ubique, eo quod bationem, quod Deus sit ubique, eo quod quidam hoc negant, qui philosophi di- quidam hoc negant, qui philosophi di- cuntur et ferunt in contrarium istas ra- cuntur et ferunt in contrarium istas ra- tiones: tiones:

1. Nobilius est facere opera permanen- 1. Nobilius est facere opera permanen- tia sine artifice, quam permanentia in tia sine artifice, quam permanentia in præsentia tantum artificis: dicitur enim, præsentia tantum artificis: dicitur enim, Deuter. xxx11, 3 et 4 : Date magnificen- Deuter. xxx11, 3 et 4 : Date magnificen- tiam Deo nostro. Dei perfecta sunt ope- tiam Deo nostro. Dei perfecta sunt ope- ra, etc. Ergo sua opera permanent, etiam ra, etc. Ergo sua opera permanent, etiam eo separato ab ipsis. eo separato ab ipsis.

2. Item, Hoc potest facere inferior ar- 2. Item, Hoc potest facere inferior ar- tifex, ut lignarius faber: ergo multo am- tifex, ut lignarius faber: ergo multo am- plius superior. plius superior.

3. Item, Videmus hoc facere naturam: 3. Item, Videmus hoc facere naturam: quia generans non tantum influit spe- quia generans non tantum influit spe- ciem vel facit, sed etiam dispositiones ciem vel facit, sed etiam dispositiones quibus conservetur ab alterantibus ad quibus conservetur ab alterantibus ad corruptionem speciei: ergo et Deus facit corruptionem speciei: ergo et Deus facit

hoc. hoc.

4. Item, Infirmus est in regno qui non 4. Item, Infirmus est in regno qui non potest gubernare nisi præsens : ergo hoc potest gubernare nisi præsens : ergo hoc etiam in Deo magis erit infirmitatis indi- etiam in Deo magis erit infirmitatis indi- cium, si non nisi præsens valet creaturas cium, si non nisi præsens valet creaturas continere. continere.

5. Potest etiam objici fortius sic: Vir- 5. Potest etiam objici fortius sic: Vir- tutes coelestes quæ efficacissimæ sunt non tutes coelestes quæ efficacissimæ sunt non immediate conservant, nec agunt, sed immediate conservant, nec agunt, sed mediantibus elementis: ergo videtur cum mediantibus elementis: ergo videtur cum Deus magis similis sit nobilitati quam Deus magis similis sit nobilitati quam ignobilitati, quod etiam sic agat. ignobilitati, quod etiam sic agat.

6. Item, Si Deus ubique est essentiali- 6. Item, Si Deus ubique est essentiali- ter, præsentialiter, potentialiter : ergo ter, præsentialiter, potentialiter : ergo ipse omnia operatur : ergo videtur, quod ipse omnia operatur : ergo videtur, quod nulla natura propriam habet operatio- nulla natura propriam habet operatio- nem et hoc est contra Damascenum, nem et hoc est contra Damascenum,

qui dicit quod quælibet natura propriam qui dicit quod quælibet natura propriam habet operationem. Et hoc est etiam habet operationem. Et hoc est etiam contra omnes scientias Philosopho- contra omnes scientias Philosopho-

rum. rum.

7. Item, Quod objectum est de ordine 7. Item, Quod objectum est de ordine causarum, non videtur valere, quia non causarum, non videtur valere, quia non tenet nisi in causis essentialibus: sed in tenet nisi in causis essentialibus: sed in efficientibus non tenet, in his enim causa efficientibus non tenet, in his enim causa efficiens prima non est in secunda per efficiens prima non est in secunda per essentiam vel per præsentiam, sed per essentiam vel per præsentiam, sed per potentiam tantum: sed tamen verum potentiam tantum: sed tamen verum est, quod non movente primo tolletur est, quod non movente primo tolletur motus ab omnibus aliis, Deus autem est motus ab omnibus aliis, Deus autem est causa efficiens rerum non formalis, nec causa efficiens rerum non formalis, nec materialis. materialis.

SOLUTIO. Dicendum, quod primæ ratio- SOLUTIO. Dicendum, quod primæ ratio- nes veritatem concludunt. nes veritatem concludunt.

Soli Soli

Et ad istas ultimas dicendum est, Ad ob. Et ad istas ultimas dicendum est, Ad ob. quod hoc quod dicit, « Nobilius est fa- quod hoc quod dicit, « Nobilius est fa- cere, etc., » falsum est simpliciter : et cere, etc., » falsum est simpliciter : et hoc necessario probatur sic: Omne con- hoc necessario probatur sic: Omne con- servans rem, est ab aliqua causarum quæ servans rem, est ab aliqua causarum quæ est ante rem ipsam, sive illa sit efficiens, est ante rem ipsam, sive illa sit efficiens, sive formalis, sive materialis : sed in sive formalis, sive materialis : sed in opere Dei, quando facit res, nihil præja- opere Dei, quando facit res, nihil præja- cet operi nisi ipse solus : ergo opus cet operi nisi ipse solus : ergo opus suum quod conservatur, non habebit suum quod conservatur, non habebit conservationem nisi ab ipso : et quidquid conservationem nisi ab ipso : et quidquid in ipso est, est ipse : ergo non habebit in ipso est, est ipse : ergo non habebit conservationem nisi ab ipso essentialiter conservationem nisi ab ipso essentialiter conservante, id est, quod essentialiter conservante, id est, quod essentialiter adsit conservans. adsit conservans.

Unde quod inferior artifex facit aliquid Unde quod inferior artifex facit aliquid in esse conservatum, est ideo quia est in esse conservatum, est ideo quia est aliquid præjacens operi suo, quod de se aliquid præjacens operi suo, quod de se conservat formam impressam ab artifi- conservat formam impressam ab artifi- ce et si ita non esset, non conservare- ce et si ita non esset, non conservare- tur. Et hujus exemplum est si imprimat tur. Et hujus exemplum est si imprimat sigillum formam in aliqua materia non sigillum formam in aliqua materia non habente ante potentiam conservandi, habente ante potentiam conservandi, sicut si sigillum imprimatur aquæ, non sicut si sigillum imprimatur aquæ, non conservatur forma nisi in præsentia si- conservatur forma nisi in præsentia si- gillantis, et remoto sigillante destruitur: gillantis, et remoto sigillante destruitur: et sic etiam est de natura, cujus operi et sic etiam est de natura, cujus operi præjacet materia, licet diversimode ars præjacet materia, licet diversimode ars et natura formam in materia operantur: et natura formam in materia operantur: quia sicut dicit Commentator super quia sicut dicit Commentator super IX Metaphysicæ, natura facit formam ex IX Metaphysicæ, natura facit formam ex

Ad objec Ad objec

3 et 4 3 et 4

object. 5. object. 5.

object. 6. object. 6.

bject. 7. bject. 7.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 2.

materia, per hoc quod transmutat mate- materia, per hoc quod transmutat mate- riam a forma quam prius habebat: ars riam a forma quam prius habebat: ars autem non proprie facit ex materia, sed autem non proprie facit ex materia, sed in materia, quia removet formam a ma- in materia, quia removet formam a ma- teria quam prius habuit : teria quam prius habuit : et per hoc et per hoc patet solutio ad tria objecta sequentia. patet solutio ad tria objecta sequentia. AD ALIUD dicendum, quod virtutes cœ. AD ALIUD dicendum, quod virtutes cœ. lestes movent secundum diversitatem lestes movent secundum diversitatem sui situs ad diversa et ideo habent mo- sui situs ad diversa et ideo habent mo- tus declinationum, ascensionum, et de- tus declinationum, ascensionum, et de- scensionum, et occultationum, et præ- scensionum, et occultationum, et præ-

231 231

entiam quam habet una super aliam : et entiam quam habet una super aliam : et hoc est imperfectionis, ut jam dictum hoc est imperfectionis, ut jam dictum est quia essentia habet minorationem a est quia essentia habet minorationem a potentia et ideo Deo non est hoc attri- potentia et ideo Deo non est hoc attri- buendum. buendum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

in omni re ? in omni re ?

Secundo quæritur, Utrum idem sit Secundo quæritur, Utrum idem sit Deum esse ubique quod esse in omni re ? Deum esse ubique quod esse in omni re ? Videtur autem, quod non quia Videtur autem, quod non quia

ventionum, et oppositionum, et similia : An sit idem Deum esse ubique, et esse ventionum, et oppositionum, et similia : An sit idem Deum esse ubique, et esse et ideo oportuit ipsas elongari a materia et ideo oportuit ipsas elongari a materia generabilium et corruptibilium, ut totam generabilium et corruptibilium, ut totam sic diversimode possent movere : et hæc sic diversimode possent movere : et hæc omnia præter solum movere sunt imper- omnia præter solum movere sunt imper- fectionis. Si enim uno modo, et non tot fectionis. Si enim uno modo, et non tot motibus possent facere, nobiliores es- motibus possent facere, nobiliores es- sent cum dicat Philosophus, quod res sent cum dicat Philosophus, quod res melior est quæ habet bonitatem uno melior est quæ habet bonitatem uno motu, quam illa quæ motibus pluribus: motu, quam illa quæ motibus pluribus: unde non oportet, quod Deus quoad hoc unde non oportet, quod Deus quoad hoc assimiletur eis. assimiletur eis.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum esset si nos poneremus tantum unam esset si nos poneremus tantum unam causam : nos autem dicimus primam causam : nos autem dicimus primam causam omnibus adesse immediate, ad causam omnibus adesse immediate, ad hoc quod possint habere propria opera et hoc quod possint habere propria opera et proprias causas. Et si objicis, quod in proprias causas. Et si objicis, quod in eodem genere causalitatis non sint duæ eodem genere causalitatis non sint duæ causæ immediatæ unius, Dicendum, quod causæ immediatæ unius, Dicendum, quod istæ non sunt ejusdem generis : quia istæ non sunt ejusdem generis : quia Deus non est commiscibilis cum re, et Deus non est commiscibilis cum re, et ideo non tollit ab ea propriam naturam. ideo non tollit ab ea propriam naturam. Ad hoc autem quod objicitur de rege, Ad hoc autem quod objicitur de rege, dicendum quod hoc verum est in his dicendum quod hoc verum est in his quæ quæ situalia sunt: quia per hoc cognoscitur situalia sunt: quia per hoc cognoscitur potentia ipsius extra essentiam protendi: potentia ipsius extra essentiam protendi: unde quanto in eis ex hoc probatur ma- unde quanto in eis ex hoc probatur ma- jor et nobilior potentia, tanto probatur jor et nobilior potentia, tanto probatur esse contractior et ignobilior essentia, esse contractior et ignobilior essentia, quæ suam potentiam non consequitur. quæ suam potentiam non consequitur. Sed Deus omnia nobilissima habet et Sed Deus omnia nobilissima habet et ideo necesse est, quod essentia potentiæ ideo necesse est, quod essentia potentiæ commensuretur, cum neutrum situ ali- commensuretur, cum neutrum situ ali- quo limitetur. quo limitetur.

AD ALIUD dicendum, quod verum est, AD ALIUD dicendum, quod verum est, quod causæ efficientes in natura ordina- quod causæ efficientes in natura ordina- tæ sunt et non tangunt se nisi per influ- tæ sunt et non tangunt se nisi per influ-

1. Dicit Philosophus, quod natura loci 1. Dicit Philosophus, quod natura loci mirabilis est ergo mirabilius est aliquid mirabilis est ergo mirabilius est aliquid esse in loco, quam esse in re : ergo in esse in loco, quam esse in re : ergo in Deo non est idem esse in loco, et Deum Deo non est idem esse in loco, et Deum esse in re. esse in re.

2. Item, Non omnis res est locus: er- 2. Item, Non omnis res est locus: er- go esse in loco, et esse in re sunt diver- go esse in loco, et esse in re sunt diver- sa ergo etiam in Deo non est idem di- sa ergo etiam in Deo non est idem di- cere Deum esse in loco, et Deum esse in cere Deum esse in loco, et Deum esse in

re. re.

3. Item, Cum dicitur Deus esse in re- 3. Item, Cum dicitur Deus esse in re- bus, non importatur nisi habitudo cau- bus, non importatur nisi habitudo cau- sæ cum autem dicitur Deus esse in lo- sæ cum autem dicitur Deus esse in lo- co, importatur plus, quia natura con- co, importatur plus, quia natura con- tinentiæ ergo non sunt idem, ut vide- tinentiæ ergo non sunt idem, ut vide-

tur. tur.

4. Item, Ponamus nullum locum esse, 4. Item, Ponamus nullum locum esse, et tamen esse spiritus coelestes : tunc et tamen esse spiritus coelestes : tunc verum erit Deum esse in omni re: nec verum erit Deum esse in omni re: nec tamen verum erit, quod Deus sit in om- tamen verum erit, quod Deus sit in om- ni loco ergo non sunt idem. ni loco ergo non sunt idem.

5. Item, Isti duo modi convertuntur 5. Item, Isti duo modi convertuntur super se, Deus est in rebus, et res om- super se, Deus est in rebus, et res om- nes sunt in Deo, sicut habetur ex præ- nes sunt in Deo, sicut habetur ex præ- missis, et ex istis quæ hic dicuntur : missis, et ex istis quæ hic dicuntur : omnis enim res quæ est a Deo, est in omnis enim res quæ est a Deo, est in Deo, et Deus est in ea re quæ est ab eo : Deo, et Deus est in ea re quæ est ab eo : sed non sic possum dicere, Deus est in sed non sic possum dicere, Deus est in omni loco ergo omnis locus est in eo: omni loco ergo omnis locus est in eo: ergo non est idem modus intelligendi, et ergo non est idem modus intelligendi, et idem connotatum hinc inde, ut videtur. idem connotatum hinc inde, ut videtur.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4 et 5. Ad 4 et 5.

232 232

SED CONTRA : SED CONTRA :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. In Littera habetur, quod idem est 1. In Littera habetur, quod idem est Deum esse ubique, quod esse in omni Deum esse ubique, quod esse in omni re locata. re locata.

2. Item, Pro quanto dicitur Deus esse 2. Item, Pro quanto dicitur Deus esse ubique? Aut enim dicitur hoc proprie, ubique? Aut enim dicitur hoc proprie, aut per causam. Si proprie, tunc pro- aut per causam. Si proprie, tunc pro- prietates loci referuntur ad ipsum. Sunt prietates loci referuntur ad ipsum. Sunt autem istæ proprietates loci, continere, autem istæ proprietates loci, continere, terminare, salvare quarum nulla con- terminare, salvare quarum nulla con- venit loco in comparatione ad Deum. venit loco in comparatione ad Deum. Ergo hoc non dicitur nisi per causam Ergo hoc non dicitur nisi per causam causantem et conservantem eodem au- causantem et conservantem eodem au- tem modo dicitur esse in omni re: ergo tem modo dicitur esse in omni re: ergo idem est Deum esse in omni loco, et in idem est Deum esse in omni loco, et in omni re. omni re.

SOLUTIO. Meo judicio non idem est SOLUTIO. Meo judicio non idem est Deum esse ubique, et Deum esse in om- Deum esse ubique, et Deum esse in om- ni resicut non est idem habitudo cau- ni resicut non est idem habitudo cau- sæ per essentiam causantis et conservan- sæ per essentiam causantis et conservan- tis rem ad conservatum, et habitudo lo- tis rem ad conservatum, et habitudo lo- ci ad id a quo habet virtutem continendi ci ad id a quo habet virtutem continendi locatum cum enim dicitur, est ubique, locatum cum enim dicitur, est ubique, vel in omni loco, notatur Deus esse in vel in omni loco, notatur Deus esse in loco ut tenens locum in esse, et dans ei loco ut tenens locum in esse, et dans ei virtutem contentivam virtutem autem virtutem contentivam virtutem autem contentivam non dat Deus cuilibet rei contentivam non dat Deus cuilibet rei cui inest, sed dat ei ea quæ sunt propria cui inest, sed dat ei ea quæ sunt propria conservationi suæ. conservationi suæ.

DICENDUM ergo ad PRIMUM et SECUNDUM, DICENDUM ergo ad PRIMUM et SECUNDUM, quod Magister non intendit, quod idem quod Magister non intendit, quod idem sint illa duo, sed quod unum sequitur ex sint illa duo, sed quod unum sequitur ex alioquia si est in omni re, cum locus alioquia si est in omni re, cum locus sit res, sequitur quod sit in omni loco: sit res, sequitur quod sit in omni loco: sed tamen alia et alia habitudo importa- sed tamen alia et alia habitudo importa- tur in præpositione hinc inde. tur in præpositione hinc inde.

AD ALIUD dicendum, quod Deus dicitur AD ALIUD dicendum, quod Deus dicitur esse in rebus ut causans et conservans esse in rebus ut causans et conservans per præsentiam essentia et potentiæ per præsentiam essentia et potentiæ suæ sed ultra hoc additur effectus spe- suæ sed ultra hoc additur effectus spe- cialis, cum dicitur esse in loco, scilicet cialis, cum dicitur esse in loco, scilicet quia dat loco continere locatum et sal- quia dat loco continere locatum et sal-

vare. vare.

AL ALIUD dicendum, quod proprietates AL ALIUD dicendum, quod proprietates loci non referuntur ad ipsum nisi sicut loci non referuntur ad ipsum nisi sicut ad causam : et tamen, ut jam dictum ad causam : et tamen, ut jam dictum est, aliud connotatur cum dicitur, Deus est, aliud connotatur cum dicitur, Deus est in loco, et Deus est in re. est in loco, et Deus est in re.

ARTICULUS ARTICULUS

An sit idem Deum esse in omni loco, et An sit idem Deum esse in omni loco, et ubique, et ubicumque ? ubique, et ubicumque ?

Tertio quæritur, Utrum idem sit Deum Tertio quæritur, Utrum idem sit Deum esse in omni loco, et ubique, et ubicum- esse in omni loco, et ubique, et ubicum- que ? que ?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Unumquodque istorum dicit totum 1. Unumquodque istorum dicit totum in loco ergo idem est quod dicitur per in loco ergo idem est quod dicitur per unumquodque istorum. unumquodque istorum.

2. Item, Per unumquodque istorum 2. Item, Per unumquodque istorum connotatur idem, quia quod locus a Deo connotatur idem, quia quod locus a Deo in se existente habeat esse et virtutem in se existente habeat esse et virtutem continendi ergo videtur, quod in on- continendi ergo videtur, quod in on- nibus illis idem dicatur. nibus illis idem dicatur. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Dicit Anselmus, quod in omni loco 1. Dicit Anselmus, quod in omni loco est, quod cuilibet loco commetitur : est, quod cuilibet loco commetitur : Deus autem cum impartibilis sit, non Deus autem cum impartibilis sit, non commetitur onini loco, et tamen est ubi- commetitur onini loco, et tamen est ubi- que, ut dicit Augustinus: ergo non est que, ut dicit Augustinus: ergo non est idem esse ubique, et esse in omni loco. idem esse ubique, et esse in omni loco.

2. Item, Deus totus est ubique: non 2. Item, Deus totus est ubique: non tamen totus proprie dicetur esse in omni tamen totus proprie dicetur esse in omni loco, quia non spatiosa magnitudine dis- loco, quia non spatiosa magnitudine dis- tenditur, ut dicit Augustinus : ergo pa- tenditur, ut dicit Augustinus : ergo pa- tet, quod hæc duo non sint idem, ut vi- tet, quod hæc duo non sint idem, ut vi- detur. detur.

SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio di- SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio di- cendum est, quod subtiliter consideran- cendum est, quod subtiliter consideran- do non sunt idem. Alicujus enim est do non sunt idem. Alicujus enim est comparatio ad ubi, cujus non est compa- comparatio ad ubi, cujus non est compa- ratio ad locum proprie loquendo: sicut ratio ad locum proprie loquendo: sicut primi mobilis comparatio est ad ubi per primi mobilis comparatio est ad ubi per motum, licet non comparetur ad locum : motum, licet non comparetur ad locum : quia nec est in loco, nec movetur in loco quia nec est in loco, nec movetur in loco proprie loquendo, nisi sicut dicit Philo- proprie loquendo, nisi sicut dicit Philo- sophus circa finem sexti Physicorum, sophus circa finem sexti Physicorum, quod movetur in loco secundum for- quod movetur in loco secundum for- mam, et non secundum subjectum : et mam, et non secundum subjectum : et hoc magis dicit relationem ad ubi, quam hoc magis dicit relationem ad ubi, quam ad locum. Unde in omni loco esse dicit ad locum. Unde in omni loco esse dicit

Sed con Sed con

Solutio Solutio

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 4.

universum loci cum distinctione loci et universum loci cum distinctione loci et habitudine locati ad locum. Ubique au- habitudine locati ad locum. Ubique au- tem dicit universum ipsius ubi, non ita tem dicit universum ipsius ubi, non ita expresse importando distinctionem par- expresse importando distinctionem par- tium ubi, et ejus quod est in loco ad lo- tium ubi, et ejus quod est in loco ad lo- catum. Et hujus possumus accipere si- catum. Et hujus possumus accipere si- mile. Sicut enim est in distributis uni- mile. Sicut enim est in distributis uni- versalibus, sic etiam est in signis distri- versalibus, sic etiam est in signis distri- butivis. Universale autem possum consi- butivis. Universale autem possum consi- derare ut essentiam simplicem, sive ut derare ut essentiam simplicem, sive ut naturam multiplicabilem, vel ut natu- naturam multiplicabilem, vel ut natu- ram jam actu communicatam, multipli- ram jam actu communicatam, multipli- catam, et distinctam : ubi ergo dicit sim- catam, et distinctam : ubi ergo dicit sim- plicem essentiam ipsius ubi sive natu- plicem essentiam ipsius ubi sive natu- ram ram

syllabica autem adjectio quæ addi- syllabica autem adjectio quæ addi- tur, addit communicabilitatem: sed di- tur, addit communicabilitatem: sed di- cendo ubicumque, additur multiplicatio cendo ubicumque, additur multiplicatio distincta per partes, et sic dicit etiam distincta per partes, et sic dicit etiam esse in omni loco. Unde minus est im- esse in omni loco. Unde minus est im- propria ista, Deus est ubique, quam is- propria ista, Deus est ubique, quam is- ta, Deus est ubicumque, vel in omni lo- ta, Deus est ubicumque, vel in omni lo- co tamen utraque invenitur a Sanctis. co tamen utraque invenitur a Sanctis.

DICENDUM ergo ad primum, quod licet DICENDUM ergo ad primum, quod licet unumquodque istorum dicat totum in unumquodque istorum dicat totum in loco tamen non dicitur in eodem modo loco tamen non dicitur in eodem modo significandi et ideo non sunt locutiones significandi et ideo non sunt locutiones æque impropriæ. æque impropriæ.

AD ALIUD dicendum, quod notatur AD ALIUD dicendum, quod notatur idem in omnibus, sed cum majori et mi- idem in omnibus, sed cum majori et mi- nori distinctione. nori distinctione.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An ab æterno conveniat Deo esse ubique, An ab æterno conveniat Deo esse ubique, et in omni re? et in omni re?

Quarto restat quærendum, Utrum ab Quarto restat quærendum, Utrum ab æterno conveniat ei esse ubique, et in æterno conveniat ei esse ubique, et in omni re? omni re?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1. Quandocumque est relatio causati 1. Quandocumque est relatio causati ad causam, tunc etiam est relatio causæ ad causam, tunc etiam est relatio causæ ad causatum, vel forte prius: sed prop- ad causatum, vel forte prius: sed prop- ter relationem causati ad causam dicun- ter relationem causati ad causam dicun-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XVIII. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XVIII. Tom. XXV.

233 233

tur omnes res ab æterno esse in Deo: tur omnes res ab æterno esse in Deo: ergo multo magis propter relationem ergo multo magis propter relationem causæ ad causatum dicetur Deus ab causæ ad causatum dicetur Deus ab æterno ubique, et in omni re, ut vide- æterno ubique, et in omni re, ut vide-

tur. tur.

2. Item, Si esse ubique non dicit nisi 2. Item, Si esse ubique non dicit nisi dare virtutem continendi in omni loco, dare virtutem continendi in omni loco, cum ab æterno sit potens dare hujusmo- cum ab æterno sit potens dare hujusmo- di virtutem, ab æterno dicetur esse ubi- di virtutem, ab æterno dicetur esse ubi- que. que.

3. Item, Si propter potestatem con- 3. Item, Si propter potestatem con- servandi dicitur esse in omni re, cum ab servandi dicitur esse in omni re, cum ab æterno habeat hujusmodi potestatem, æterno habeat hujusmodi potestatem, videtur quod ab æterno sit in omni videtur quod ab æterno sit in omni

re. re.

4. Item, Ab æterno est in omni re quæ 4. Item, Ab æterno est in omni re quæ est, quia est in seipso : ergo ab æterno est, quia est in seipso : ergo ab æterno est ubique, quia ubique esse est esse in est ubique, quia ubique esse est esse in omni re quæ est. Si forte dicas, quod omni re quæ est. Si forte dicas, quod æquivocum est Deum esse in omni re æquivocum est Deum esse in omni re quæ est ab æterno, et Deum esse in quæ est ab æterno, et Deum esse in omni re. Hoc nihil est: quia una ratio omni re. Hoc nihil est: quia una ratio est universalis in omnibus præteritis, est universalis in omnibus præteritis, et esset una et esset una præsentibus, et futuris : præsentibus, et futuris : etiam in æternis, si ab æterno fuisset etiam in æternis, si ab æterno fuisset aliud ergo esse ubique vel in omni re aliud ergo esse ubique vel in omni re non dicitur æquivoce in illis. non dicitur æquivoce in illis.

SED CONTRA : SED CONTRA :

Cum dicitur, Deus est in omni re, si- Cum dicitur, Deus est in omni re, si- gnificatur ambitus divinæ essentiæ, qui gnificatur ambitus divinæ essentiæ, qui est magnitudo ipsius, ut supra habitum est magnitudo ipsius, ut supra habitum est et significatur effectus conservatio- est et significatur effectus conservatio- nis in esse: effectus autem ille non fuit nis in esse: effectus autem ille non fuit ab æterno: ergo nec Deus fuit in omni ab æterno: ergo nec Deus fuit in omni re ab æterno. Si forte dicas, ut quidam re ab æterno. Si forte dicas, ut quidam volunt defendere, quod hæc est vera, volunt defendere, quod hæc est vera, Deus ab æterno est ubique: sed non Deus ab æterno est ubique: sed non hæc, Deus ab æterno est in omni re. hæc, Deus ab æterno est in omni re. CONTRA: Cum dicitur, Deus est ubique, CONTRA: Cum dicitur, Deus est ubique, hic similiter connotatur effectus qui est hic similiter connotatur effectus qui est collatio loci, ut habeat virtutem conti- collatio loci, ut habeat virtutem conti- nendi hic autem effectus non fuit ab nendi hic autem effectus non fuit ab æterno : ergo hæc est falsa, Deus fuit æterno : ergo hæc est falsa, Deus fuit ubique ab æterno. ubique ab æterno.

SOLUTIO. Meo judicio ambæ falsæ SOLUTIO. Meo judicio ambæ falsæ sunt et hæc scilicet, Deus est in omni sunt et hæc scilicet, Deus est in omni

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

234 234

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

re ab æterno: et hæc, Deus est ubique re ab æterno: et hæc, Deus est ubique ab æterno, sicut probant ultimæ ratio- ab æterno, sicut probant ultimæ ratio-

nes. nes.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Deus AD PRIMUM ergo dicendum, quod Deus non dicitur eodem modo esse in rebus, non dicitur eodem modo esse in rebus, et res in ipso : quia cum dicuntur res et res in ipso : quia cum dicuntur res esse in ipso Deo, per hoc non ponitur esse in ipso Deo, per hoc non ponitur res esse sed quando dicitur esse in re- res esse sed quando dicitur esse in re- bus, res ponuntur actu esse propter effe- bus, res ponuntur actu esse propter effe- ctum connotatum : unde hæc propositio, ctum connotatum : unde hæc propositio, quandocumque est relatio causati ad cau- quandocumque est relatio causati ad cau- sam, etc., intelligitur de causato exi- sam, etc., intelligitur de causato exi- stente in ratione causati, et non in ratione stente in ratione causati, et non in ratione causæ aliter enim falsa est. causæ aliter enim falsa est.

AD ALIUD dicendum, quod non dicitur AD ALIUD dicendum, quod non dicitur Deus esse ubique vel in rebus a potentia Deus esse ubique vel in rebus a potentia conservandi, sed ab actu. conservandi, sed ab actu.

AD ULTIMUM dicendum, quod hæc est AD ULTIMUM dicendum, quod hæc est vera, quod ab æterno est in omni re quæ vera, quod ab æterno est in omni re quæ est, quia est in seipso: sed non sequi- est, quia est in seipso: sed non sequi- tur ergo ab æterno est in omni re : et tur ergo ab æterno est in omni re : et est ibi fallacia secundum quid ad simpli- est ibi fallacia secundum quid ad simpli- citer restringitur enim in primo ly res citer restringitur enim in primo ly res per implicationem positam circa ipsam per implicationem positam circa ipsam ad standum pro æternis tantum, et post- ad standum pro æternis tantum, et post- ea infertur ac si teneretur absolute pro ea infertur ac si teneretur absolute pro omnibus. omnibus.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An Deus bene dicatur esse in rebus quin- An Deus bene dicatur esse in rebus quin- que modis ? que modis ?

Deinde quæritur de his quæ dicit in Deinde quæritur de his quæ dicit in Littera et primo de hoc quod dicit, ibi, Littera et primo de hoc quod dicit, ibi, A, « Præsentialiter, potentialiter, essen- A, « Præsentialiter, potentialiter, essen- tialiter est in omni natura, etc. » tialiter est in omni natura, etc. »

Videtur, quod istud nihil sit dictu: Videtur, quod istud nihil sit dictu: quia quia

1. Aut isti modi sumuntur ex parte 1. Aut isti modi sumuntur ex parte Dei qui inest aut sumuntur ex parte Dei qui inest aut sumuntur ex parte creaturæ cui inest. Si ex parte Dei : creaturæ cui inest. Si ex parte Dei : cum ipse uno modo se habeat ad omne cum ipse uno modo se habeat ad omne quod est, videtur quod non sint quinque quod est, videtur quod non sint quinque modi sicut determinat. Si autem ex par- modi sicut determinat. Si autem ex par- te creaturæ: hoc videtur non sufficere: te creaturæ: hoc videtur non sufficere:

quia id quod operatur in una creatura, quia id quod operatur in una creatura, non operatur in alia: et sic erunt modi non operatur in alia: et sic erunt modi infiniti, et non tantum quinque, ut hic infiniti, et non tantum quinque, ut hic tangit. tangit.

2. Item, Cum dicitur, Deus inest per 2. Item, Cum dicitur, Deus inest per gratiam aut hoc aliquid addit ex parte gratiam aut hoc aliquid addit ex parte Dei, aut dicit tantum effectum connota- Dei, aut dicit tantum effectum connota- tum ex parte nostra. Si primo modo: tum ex parte nostra. Si primo modo: ergo Deus deformiter se habet ad res, ergo Deus deformiter se habet ad res, quod est hæreticum : quia sic ipse esset quod est hæreticum : quia sic ipse esset multiformis. Si secundo modo: ergo multiformis. Si secundo modo: ergo quoad eum idem est inesse per essen- quoad eum idem est inesse per essen- tiam et per gratiam : et sic non est mo- tiam et per gratiam : et sic non est mo- dus specialis. dus specialis.

3. Item, Relatio est causati ad cau- 3. Item, Relatio est causati ad cau- sam, sicut causæ ad causatum : cum ergo sam, sicut causæ ad causatum : cum ergo uno modo res sint in Deo tantum, vide- uno modo res sint in Deo tantum, vide- tur quod uno modo et non quinque Deus tur quod uno modo et non quinque Deus sit in rebus. sit in rebus.

4. Præterea, Quid est præsentialiter, 4. Præterea, Quid est præsentialiter, potentialiter, essentialiter Deum esse in potentialiter, essentialiter Deum esse in rebus? Si dicas, ut videtur innuere in rebus? Si dicas, ut videtur innuere in Littera, quod hoc est, quia essentia est a Littera, quod hoc est, quia essentia est a sua essentia, et potentia rei a sua po- sua essentia, et potentia rei a sua po- tentia tunc tertium adaptari non pote- tentia tunc tertium adaptari non pote- rit, nisi dicas quod præsentia rei est a sua rit, nisi dicas quod præsentia rei est a sua præsentia sed hoc nihil est : quia non præsentia sed hoc nihil est : quia non omnis res est sibi præsens, cum sibi omnis res est sibi præsens, cum sibi præsentem esse dicat cognitionem sui a præsentem esse dicat cognitionem sui a seipsa. seipsa.

Item, Circumscribamus potentiam rei Item, Circumscribamus potentiam rei et præsentiam: tunc potentia rei non et præsentiam: tunc potentia rei non erit a potentia Dei, nec præsentia a præ- erit a potentia Dei, nec præsentia a præ- sentia et tamen adhuc erit Deus in es- sentia et tamen adhuc erit Deus in es- sentia rei essentialiter, præsentialiter, sentia rei essentialiter, præsentialiter, potentialiter : ergo nulla est illa solutio, potentialiter : ergo nulla est illa solutio, ut videtur. ut videtur.

5. Si autem dicas, quod hæc accipiun- 5. Si autem dicas, quod hæc accipiun- tur penes attributa personarum : hoc ite- tur penes attributa personarum : hoc ite-

rum rum

nihil esse videtur. Considerentur nihil esse videtur. Considerentur ipsa attributa: tunc essentialiter nulli ipsa attributa: tunc essentialiter nulli personæ potest appropriari. Et si dicas, personæ potest appropriari. Et si dicas, quod potentia attribuatur Patri, et præ- quod potentia attribuatur Patri, et præ- sentia Filio ratione cognitionis: tunc sentia Filio ratione cognitionis: tunc non invenitur attributum Spiritus san- non invenitur attributum Spiritus san- cti. cti.

Item, Circumscriptis personis, adhuc Item, Circumscriptis personis, adhuc Deus esset in omnibus essentialiter, præ- Deus esset in omnibus essentialiter, præ- sentialiter, potentialiter. sentialiter, potentialiter.

Solutio. Solutio.

IN 1 SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 5. IN 1 SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 5.

Item, Pater est in omnibus essentiali- Item, Pater est in omnibus essentiali- ter, præsentialiter, potentialiter : et si- ter, præsentialiter, potentialiter : et si- militer Filius, et similiter Spiritus san- militer Filius, et similiter Spiritus san- ctus : ergo ista non conveniunt per- ctus : ergo ista non conveniunt per- sonis, ut distinguuntur propriis vel ap- sonis, ut distinguuntur propriis vel ap- propriatis, sed in quantum communicant propriatis, sed in quantum communicant in essentia divina. in essentia divina.

SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, quod isti modi quibus Deus est in crea- quod isti modi quibus Deus est in crea- tura, tripliciter possunt variari. Uno mo- tura, tripliciter possunt variari. Uno mo- do ex parte rei connotatæ : quia secun- do ex parte rei connotatæ : quia secun- dum quod est in exemplari, ita fluit in dum quod est in exemplari, ita fluit in exemplatum, ut scilicet essentia rei sit exemplatum, ut scilicet essentia rei sit ab essentia, et species rei a præsentia: ab essentia, et species rei a præsentia: quæ species fluit ab idea quæ est species quæ species fluit ab idea quæ est species in mente divina, et posse rei fit a poten- in mente divina, et posse rei fit a poten- tia, sicut innuitur in Littera infra. Alio tia, sicut innuitur in Littera infra. Alio modo possumus dicere, quod in Deo modo possumus dicere, quod in Deo quinque accipiuntur, scilicet substantia: quinque accipiuntur, scilicet substantia: sive essentia præter intellectum persona- sive essentia præter intellectum persona- rum, et tres personæ, et quintum quod rum, et tres personæ, et quintum quod est essentia in persona. Possumus ergo est essentia in persona. Possumus ergo dicere, quod esse in rebus essentialiter, dicere, quod esse in rebus essentialiter, accipitur penes essentiam in se conside- accipitur penes essentiam in se conside- ratam. Esse autem in rebus per poten- ratam. Esse autem in rebus per poten- tiam, accipitur penes attributum Patris, tiam, accipitur penes attributum Patris, quod est potentia. Esse autem in rebus quod est potentia. Esse autem in rebus præsentialiter, accipitur penes attribu- præsentialiter, accipitur penes attribu- tum Filii, quod est scientia. Esse autem tum Filii, quod est scientia. Esse autem in Sanctis per inhabitantem gratiam, ac- in Sanctis per inhabitantem gratiam, ac- cipitur penes attributum Spiritus sancti, cipitur penes attributum Spiritus sancti, quod est bonitas. Esse vero in homine quod est bonitas. Esse vero in homine Christo per unionem, accipitur penes Christo per unionem, accipitur penes essentiam in persona, quia essentia in essentiam in persona, quia essentia in persona est incarnata. persona est incarnata.

Si autem tu objicias, quod si non in- Si autem tu objicias, quod si non in- telligantur personæ, adhuc erit Deus in telligantur personæ, adhuc erit Deus in rebus essentialiter, præsentialiter, poten- rebus essentialiter, præsentialiter, poten- tialiter. Dicendum, quod si non intelli- tialiter. Dicendum, quod si non intelli- gantur personæ, adhuc remanebunt at- gantur personæ, adhuc remanebunt at- tributa personarum: et per illa erit idem: tributa personarum: et per illa erit idem: quia essentia est adhuc ante potentiam, quia essentia est adhuc ante potentiam, et tria, scilicet sapientia, et potentia, et et tria, scilicet sapientia, et potentia, et bonitas facient essentiam creare creatu- bonitas facient essentiam creare creatu- ras, et gratificare rationales et sic ad- ras, et gratificare rationales et sic ad- huc salvatur illa acceptio. huc salvatur illa acceptio.

Si autem adhuc subtilius velimus di- Si autem adhuc subtilius velimus di- cere et magis ad propositum, dicemus cere et magis ad propositum, dicemus

235 235

quod quanto aliquid simplicius est, tanto quod quanto aliquid simplicius est, tanto ipsum est majoris ambitus: et id quod ipsum est majoris ambitus: et id quod est in fine simplicitatis, ambit omnia: est in fine simplicitatis, ambit omnia: ergo esse Deum ubique essentialiter cau- ergo esse Deum ubique essentialiter cau- satur a simplicitate et hoc dicit Augu- satur a simplicitate et hoc dicit Augu- stinus in Littera. Dicit autem Philoso- stinus in Littera. Dicit autem Philoso- phus, quod subtile est penetrativum par- phus, quod subtile est penetrativum par- tium, et partis partium. Nihil autem tium, et partis partium. Nihil autem subtilius est quam simplicissimum : unde subtilius est quam simplicissimum : unde dicit Apostolus ad Hebr. IV, 12, quod vi- dicit Apostolus ad Hebr. IV, 12, quod vi- vus est sermo Dei, et efficax, et penetra- vus est sermo Dei, et efficax, et penetra- bilior omni gladio ancipiti: et pertin- bilior omni gladio ancipiti: et pertin- gens usque ad divisionem animæ ac spi- gens usque ad divisionem animæ ac spi- ritus, compagum quoque ac medulla- ritus, compagum quoque ac medulla- rum, et discretor cogitationum et inten- rum, et discretor cogitationum et inten- tionum cordis. Et sequitur, v. 13: Om- tionum cordis. Et sequitur, v. 13: Om- nia nuda et aperta sunt oculis ejus. nia nuda et aperta sunt oculis ejus. Ergo præsentia est a subtilitate pene- Ergo præsentia est a subtilitate pene- trante, ut nec intrinsecus nec extrinsecus trante, ut nec intrinsecus nec extrinsecus aliquid lateat de re. Similiter, primum aliquid lateat de re. Similiter, primum habet influere omne posse super omne habet influere omne posse super omne sequens et abstracto posse primi, abs- sequens et abstracto posse primi, abs- trahitur ab omnibus aliis: quoniam dicit trahitur ab omnibus aliis: quoniam dicit Philosophus, quod non movente primo Philosophus, quod non movente primo nullum secundorum movet. Dicamus nullum secundorum movet. Dicamus ergo, quoniam duo agunt sub Deo : pro- ergo, quoniam duo agunt sub Deo : pro- positum sive liberum arbitrium, et na- positum sive liberum arbitrium, et na- tura et per comparationem ad natu- tura et per comparationem ad natu- inest essentialiter, potentialiter, inest essentialiter, potentialiter, præsentialiter et reducuntur ad simpli- præsentialiter et reducuntur ad simpli- citatem, subtilitatem, et puram ratio- citatem, subtilitatem, et puram ratio- nem movendi secundum causam penes nem movendi secundum causam penes rationem intelligendi sumptam. Ad pro- rationem intelligendi sumptam. Ad pro- positum autem comparatur ut elevans positum autem comparatur ut elevans ipsum supra naturam: et hoc non con- ipsum supra naturam: et hoc non con- tingit nisi per gratiam, et ideo in illo est tingit nisi per gratiam, et ideo in illo est per habitantem gratiam: et quia pro- per habitantem gratiam: et quia pro- positum etiam est natura, ideo habet positum etiam est natura, ideo habet præsuppositos tres modos quibus est præsuppositos tres modos quibus est in natura. Modus autem per quem est in in natura. Modus autem per quem est in homine Christo, est specialis et miracu- homine Christo, est specialis et miracu- losus. losus.