IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3.

sunt illud medium quo cognoscuntur a sunt illud medium quo cognoscuntur a Deo. Secundum est, quod pluralitas sit Deo. Secundum est, quod pluralitas sit in Deo præter pluralitatem respectuum. in Deo præter pluralitatem respectuum. Tertium est, quod ideæ rerum sint in Tertium est, quod ideæ rerum sint in Deo ut cognitæ, et inter ideas et cog- Deo ut cognitæ, et inter ideas et cog- noscentem sit aliquid medium quo co- noscentem sit aliquid medium quo co- gnoscat Deus, quod per relationem ad gnoscat Deus, quod per relationem ad ideas multiplicetur in rebus. Ergo vide- ideas multiplicetur in rebus. Ergo vide- tur impossibile esse, quod Deuscogno- tur impossibile esse, quod Deuscogno- scat uno, quod sit in ratione multorum: scat uno, quod sit in ratione multorum: nec iterum cognoscit uno in ratione nec iterum cognoscit uno in ratione unius ergo nullo modo cognoscit uno. unius ergo nullo modo cognoscit uno.

4. Item, Aliud est cognoscere quia est 4. Item, Aliud est cognoscere quia est res, et aliud quid est res : sicut alia est res, et aliud quid est res : sicut alia est quæstio quia, et alia quæstio quid. Aut quæstio quia, et alia quæstio quid. Aut ergo Deus ab æterno cognoscit quid est ergo Deus ab æterno cognoscit quid est res, aut non. Si non, et modo cognoscit: res, aut non. Si non, et modo cognoscit: ergo videtur sua scientia accepta esse a ergo videtur sua scientia accepta esse a rebus, quod absurdum est apud omnes rebus, quod absurdum est apud omnes etiam gentiles Philosophos. Si autem ab etiam gentiles Philosophos. Si autem ab æterno cognoscit quid est res, et hoc non æterno cognoscit quid est res, et hoc non scitur nisi propria ratione rei scitæ, ipse scitur nisi propria ratione rei scitæ, ipse habet penes se propriam rei rationem : habet penes se propriam rei rationem : sed propriæ rerum rationes sunt multæ : sed propriæ rerum rationes sunt multæ : ergo ipse non scit uno, sed multis, ut vi- ergo ipse non scit uno, sed multis, ut vi- detur. detur.

5. Nec poteris hic evadere ut quidam 5. Nec poteris hic evadere ut quidam evadere volunt, quod tu dicas, quod ipse evadere volunt, quod tu dicas, quod ipse sciendo se esse principium omnium et sciendo se esse principium omnium et singulorum scit omnia: sciendo enim singulorum scit omnia: sciendo enim principium efficiens rei, adhuc possum principium efficiens rei, adhuc possum ignorare propriam rei rationem: quia il- ignorare propriam rei rationem: quia il- la non accipitur ab efficiente, cum effi- la non accipitur ab efficiente, cum effi- ciens nihil sit de esse rei, et ratio propria ciens nihil sit de esse rei, et ratio propria dicat esse rei. Unde ipse potest sic scien- dicat esse rei. Unde ipse potest sic scien- do se, scire rem fore: sed non poterit ha- do se, scire rem fore: sed non poterit ha- bere rei propriam notitiam ex illo. bere rei propriam notitiam ex illo.

6. Item, Non videntur valere similia 6. Item, Non videntur valere similia inducta a Sanctis. Ponamus enim cen- inducta a Sanctis. Ponamus enim cen- trum in circulo habere rationem princi- trum in circulo habere rationem princi- pii ad circumferentiam totam, et ad om- pii ad circumferentiam totam, et ad om- nes lineas egredientes ad quodlibet pun- nes lineas egredientes ad quodlibet pun- ctum ctum

per hoc adhuc non habes, quod per hoc adhuc non habes, quod centrum sciat quid est circumferentia in centrum sciat quid est circumferentia in propria ratione, vel quid sint lineæ : sed propria ratione, vel quid sint lineæ : sed sciet tantum lineas esse et circumferen- sciet tantum lineas esse et circumferen- tiam, sed nesciet quid sunt, nisi ipsum in tiam, sed nesciet quid sunt, nisi ipsum in se habeat rationes circumferentiæ et li- se habeat rationes circumferentiæ et li- nearum proprias: quorum utrumque im- nearum proprias: quorum utrumque im-

XXVI XXVI

209 209

possibile est centro convenire: ergo si- possibile est centro convenire: ergo si- mile inductum nihil valet, ut videtur. mile inductum nihil valet, ut videtur.

7. Item videtur, quod nihil prohibet 7. Item videtur, quod nihil prohibet intellectum divinum esse quidem unum, intellectum divinum esse quidem unum, et non tamen intelligere uno: ita scilicet, et non tamen intelligere uno: ita scilicet, quod in ipso resultent omnium rationes, quod in ipso resultent omnium rationes, et sint in eo sicut nos videmus, quod in et sint in eo sicut nos videmus, quod in speculo resultant imagines rerum diver- speculo resultant imagines rerum diver- sarum, et ipsum speculum nullam per sarum, et ipsum speculum nullam per hoc recipit multitudinem aut composi- hoc recipit multitudinem aut composi- tionem ergo videtur, quod sine ratione tionem ergo videtur, quod sine ratione ponatur, quod intelligit uno. ponatur, quod intelligit uno.

Si propter hoc dicatur, quod intelligit Si propter hoc dicatur, quod intelligit pluribus, et non uno. CONTRA: Plura in pluribus, et non uno. CONTRA: Plura in uno intellectu non possunt intelligi esse uno intellectu non possunt intelligi esse sine diversitate ab ipso intellectu, et sine sine diversitate ab ipso intellectu, et sine compositione. Si ergo Deus intelligit compositione. Si ergo Deus intelligit pluribus, ipse habet in se, et a se diversa, pluribus, ipse habet in se, et a se diversa, et in suo intellectu inducentia composi- et in suo intellectu inducentia composi- tionem. PROBATUR autem prima per pro- tionem. PROBATUR autem prima per pro- positionem per se notam, quod quæcum- positionem per se notam, quod quæcum- que inter se diversa sunt nulli uni sunt que inter se diversa sunt nulli uni sunt eadem si ergo plura quæ sunt in intel- eadem si ergo plura quæ sunt in intel- lectu divino, diversa sunt et plura, non lectu divino, diversa sunt et plura, non sunt idem cum ipso intellectu primi, id sunt idem cum ipso intellectu primi, id est, Dei, et faciunt in ipso compositio- est, Dei, et faciunt in ipso compositio- nem, quod est absurdum. nem, quod est absurdum.

8. Si forte velis dicere, quod istæ ra- 8. Si forte velis dicere, quod istæ ra- tiones procedunt, ac si ipse intelligat alio, tiones procedunt, ac si ipse intelligat alio, cum nullo nisi seipso intelligat. Unde cum nullo nisi seipso intelligat. Unde nihil est quærere, utrum ipse intelligat nihil est quærere, utrum ipse intelligat uno, vel pluribus ? quia nec uno, nec uno, vel pluribus ? quia nec uno, nec pluribus quia intelligit seipso: et non pluribus quia intelligit seipso: et non est in eo aliquid medium intelligendi. est in eo aliquid medium intelligendi. CONTRA: Puncto quocumque signato in CONTRA: Puncto quocumque signato in linea contingit uti ut duobus, scilicet ut linea contingit uti ut duobus, scilicet ut principio, et ut fine. Deus ergo cum sit principio, et ut fine. Deus ergo cum sit simplex, aut ita intelligit ut utatur se ut simplex, aut ita intelligit ut utatur se ut uno, aut ut duobus. Si ut uno: aut hoc uno, aut ut duobus. Si ut uno: aut hoc est intelligens tantum, aut quo intelligit est intelligens tantum, aut quo intelligit tantum, aut intellectum tantum : et quod- tantum, aut intellectum tantum : et quod- cumque detur, erit in intellectu ejus cumque detur, erit in intellectu ejus privatio aliorum duorum. Si enim utitur privatio aliorum duorum. Si enim utitur se sicut est intellectus consideratus in se, se sicut est intellectus consideratus in se, tunc non intelligit nisi in potentia, et sic tunc non intelligit nisi in potentia, et sic erit (ut dicit Philosophus) sicut si dormi- erit (ut dicit Philosophus) sicut si dormi- ret, quia dormiens intelligit in potentia : ret, quia dormiens intelligit in potentia : et non erit nobilissimum. Si autem ut et non erit nobilissimum. Si autem ut quo intelligit, hoc nihil est: quia quo quo intelligit, hoc nihil est: quia quo

14 14

Solutio. Solutio.

210 210

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

intelligit, non contingit accipere ut in intelligit, non contingit accipere ut in se tantum, sed in relatione ad intelligen-- se tantum, sed in relatione ad intelligen-- tem et intellectum. Idem sequitur si uti- tem et intellectum. Idem sequitur si uti- tur se ut quod intelligit, quia tunc intel- tur se ut quod intelligit, quia tunc intel- ligit alia. ligit alia.

Item, Cum dico, Deus intelligit seipso, Item, Cum dico, Deus intelligit seipso, ibi necessario tria significantur secundum ibi necessario tria significantur secundum rationem intelligentiæ: aliter enim si- rationem intelligentiæ: aliter enim si- gnificatur tunc ut supponens verbo, et gnificatur tunc ut supponens verbo, et aliter per ablativum se, et aliter ut in aliter per ablativum se, et aliter ut in quod transit actus intelligendi: ergo in quod transit actus intelligendi: ergo in divino intellectu accipitur medium intel- divino intellectu accipitur medium intel- ligendi secundum rationem : et hoc sive ligendi secundum rationem : et hoc sive sit idem, sive diversum, tenent de ipso sit idem, sive diversum, tenent de ipso superius inductæ rationes. Videtur au- superius inductæ rationes. Videtur au- tem, quod illud necessario sit diversum : tem, quod illud necessario sit diversum : numquam enim materia coincidit in idem numquam enim materia coincidit in idem cum efficiente, et forma cum igitur in- cum efficiente, et forma cum igitur in- tellectus ipse ad id quo intelligit, sit sicut tellectus ipse ad id quo intelligit, sit sicut materia ad perfectionem, videtur quod materia ad perfectionem, videtur quod numquam sit idem illi: ergo si est in numquam sit idem illi: ergo si est in Deo aliquid quo intelligit, non erit idem Deo aliquid quo intelligit, non erit idem cum intellectu suo, ut videtur. cum intellectu suo, ut videtur.

Item, Hæc fuit causa quare Philosophi Item, Hæc fuit causa quare Philosophi coacti sunt ponere intellectum agentem: coacti sunt ponere intellectum agentem: quia non potest idem esse intellectus, et quia non potest idem esse intellectus, et quo intelligit, nihil enim agit seipsum ad quo intelligit, nihil enim agit seipsum ad perfectionem ergo videtur, quod quo perfectionem ergo videtur, quod quo intelligit Deus, non sit idem cum intelle- intelligit Deus, non sit idem cum intelle- ctu suo. ctu suo.

: :

SOLUTIO. Sine præjudicio dicendum, SOLUTIO. Sine præjudicio dicendum, quod Deus intelligit seipso, prout ipse quod Deus intelligit seipso, prout ipse est species, et idea omnis intelligibilis, et est species, et idea omnis intelligibilis, et omnis ratio cogniti et lux. Et hoc sic omnis ratio cogniti et lux. Et hoc sic probatur In nobis est duplex intellectus, probatur In nobis est duplex intellectus, scilicet agens, et possibilis, et tertius fit scilicet agens, et possibilis, et tertius fit cum possibilis ducitur in actum. Si au- cum possibilis ducitur in actum. Si au- tem quæram, Quid educit eum? Tu dices, tem quæram, Quid educit eum? Tu dices, quod agens. Et si quæram, Per quid quod agens. Et si quæram, Per quid educit? Tu dices, quod per speciem rei. educit? Tu dices, quod per speciem rei. Si vero quæram, Quid facit speciem rei Si vero quæram, Quid facit speciem rei esse in ratione simplicis, et abstracti, et esse in ratione simplicis, et abstracti, et intelligibiiis? Tu dices, quod lumen agen- intelligibiiis? Tu dices, quod lumen agen- tis sicut lumen solis agit colores ad vi- tis sicut lumen solis agit colores ad vi- sum ergo relinquitur, quod lumen in- sum ergo relinquitur, quod lumen in- tellectus agentis sit actus omnis intelligi- tellectus agentis sit actus omnis intelligi- bilis sicut lumen solis, actus omnis colo- bilis sicut lumen solis, actus omnis colo-

ris. Ponamus ergo lumen intellectus ris. Ponamus ergo lumen intellectus agentis esse infinitæ virtutis: tunc sequi- agentis esse infinitæ virtutis: tunc sequi- tur, quod nullo sumpto sibi perficiet pos- tur, quod nullo sumpto sibi perficiet pos- sibilem in omni actu intelligibilium, et sibilem in omni actu intelligibilium, et præterquam quod accipiat aliquam spe- præterquam quod accipiat aliquam spe- ciem qua perficiat ipsum: quia ipse agens ciem qua perficiat ipsum: quia ipse agens func in possibili, agens erit speciem se- func in possibili, agens erit speciem se- cundum id quod est, et actum simplicita- cundum id quod est, et actum simplicita- tis et intelligibilitatis in ipso. Sic autem tis et intelligibilitatis in ipso. Sic autem intellectum divinum ponimus, non solum intellectum divinum ponimus, non solum agentem in rebus aliquid, ut formam, sed agentem in rebus aliquid, ut formam, sed agentem res ipsas secundum substan- agentem res ipsas secundum substan- tiam ergo ipse est species omnis rei : et tiam ergo ipse est species omnis rei : et ita se cognoscendo, cognoscet omne quod ita se cognoscendo, cognoscet omne quod est, ut dicunt sancti. est, ut dicunt sancti.

DICENDUM ergo ad quæstionem primam, DICENDUM ergo ad quæstionem primam, quod ipse cognoscit uno tantum quod est quod ipse cognoscit uno tantum quod est ipse, et ipsum est ratio et species idealis ipse, et ipsum est ratio et species idealis omnium. Unde bene concedo, quod ip- omnium. Unde bene concedo, quod ip- sum est ratio multorum. sum est ratio multorum.

AD ID autem quod contra objicitur, di- AD ID autem quod contra objicitur, di- cendum quod nihil prohibet unum uno cendum quod nihil prohibet unum uno modo ad omnia se habens, licet non uno modo ad omnia se habens, licet non uno modo omnia se habeant ad ipsum, esse modo omnia se habeant ad ipsum, esse rationem omnia cognoscendi: sed non rationem omnia cognoscendi: sed non est una ratio omnium, dicens quid res est: est una ratio omnium, dicens quid res est: et hoc non est negative: quia nos po- et hoc non est negative: quia nos po- nimus, quod Deus est immediatus per nimus, quod Deus est immediatus per essentiam, præsentiam, et potentiam, rei, essentiam, præsentiam, et potentiam, rei, et omni parti rei. Hoc autem quod obji- et omni parti rei. Hoc autem quod obji- citur, quod non sit ratio quod quid erat citur, quod non sit ratio quod quid erat esse demonstrans, bene concedo, et dico, esse demonstrans, bene concedo, et dico, quod multitudo est per relationem, ut quod multitudo est per relationem, ut supra suppositum est. supra suppositum est.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod non oportet, quod extre- dicendum quod non oportet, quod extre- ma relationis sint actu: aliter enim est ma relationis sint actu: aliter enim est de relatione significata in eo quod est se- de relatione significata in eo quod est se- cundum rationem tantum, et aliter est de cundum rationem tantum, et aliter est de relatione ejus quod est in natura. Si enim relatione ejus quod est in natura. Si enim dico, Ista sunt contradictoria, impossibile dico, Ista sunt contradictoria, impossibile est quod relatio ponatur inter extrema est quod relatio ponatur inter extrema entia apud naturam, quia alterum con- entia apud naturam, quia alterum con- tradictoriorum est non ens. Similiter tradictoriorum est non ens. Similiter cum dico, Hæc est ratio cognoscendi, po- cum dico, Hæc est ratio cognoscendi, po- nit ratio relationem ad id quod est, vel nit ratio relationem ad id quod est, vel fuit, vel erit: et ideo non oportet, quod fuit, vel erit: et ideo non oportet, quod illa ratio relationis ponatur circa exi- illa ratio relationis ponatur circa exi- stens, nisi in potentia ordinata ad produ- stens, nisi in potentia ordinata ad produ-

bject. bject.

IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3.

ctionem rerum in futuro: et illa bene est ctionem rerum in futuro: et illa bene est in Deo. in Deo.

AD HOC quod objicitur, quod illa po- AD HOC quod objicitur, quod illa po- tentia est indistincta: dicendum, quod tentia est indistincta: dicendum, quod verum est, quod res non sunt distincte verum est, quod res non sunt distincte existentes in potentia: quia non distin- existentes in potentia: quia non distin- guuntur nisi propriis: sed sicut ratio guuntur nisi propriis: sed sicut ratio distinguitur, ita et potentia, scilicet ad distinguitur, ita et potentia, scilicet ad futurum et hoc et illud, cujus ratio est futurum et hoc et illud, cujus ratio est Deus et hoc non cogit, quod hoc et il- Deus et hoc non cogit, quod hoc et il- lud sit, nisi secundum potentiam futuri : lud sit, nisi secundum potentiam futuri : quia non est in Deo potentia tantum, quia non est in Deo potentia tantum, sed potentia hujus et illius quæ sunt fu- sed potentia hujus et illius quæ sunt fu- tura ad quæ est ab æterno relatio ideæ, tura ad quæ est ab æterno relatio ideæ, eo quod Deus ea prævidit in se, secun- eo quod Deus ea prævidit in se, secun- dum quod ipse est ratio earum dum quod ipse est ratio earum quas facturus erat: et hoc non facit sub- quas facturus erat: et hoc non facit sub- stantialiter esse distinctas res, sed distin- stantialiter esse distinctas res, sed distin- ctas in cognitione tantum, ex eo quod ctas in cognitione tantum, ex eo quod ratio cognitionis refertur ad eas. ratio cognitionis refertur ad eas.

rerum rerum

Ad hoc autem quod objicitur contra Ad hoc autem quod objicitur contra hoc quod non intelligit multis, bene con- hoc quod non intelligit multis, bene con- cedo sed intelligit uno relato ad multa cedo sed intelligit uno relato ad multa quæ sunt secundum quid, scilicet secun- quæ sunt secundum quid, scilicet secun- dum potentiam et prævisionem, ut dic- dum potentiam et prævisionem, ut dic-

tum est. tum est.

AD HOC quod objicitur, quod aliud est AD HOC quod objicitur, quod aliud est scire quia res est, vel quia futura est : et scire quia res est, vel quia futura est : et aliud scire quid est res dicendum, quod aliud scire quid est res dicendum, quod Deus scit utrumque : nec tamen est ratio Deus scit utrumque : nec tamen est ratio quæ dicat quid est res quia ipse est ut quæ dicat quid est res quia ipse est ut paradigma, penes quod exemplatur quid paradigma, penes quod exemplatur quid est esse rei et ideo ipso cognoscitur quid est esse rei et ideo ipso cognoscitur quid est res; sicut per rei formam, et diffinitio- est res; sicut per rei formam, et diffinitio- nem, et certius pro tanto : quia ipse est nem, et certius pro tanto : quia ipse est magis intimus rei quam etiam forma sit magis intimus rei quam etiam forma sit intima formato: non enim habet tantum intima formato: non enim habet tantum relationem ad rem ut efficiens, sed sicut relationem ad rem ut efficiens, sed sicut efficiens, et paradigma, et finis et sic efficiens, et paradigma, et finis et sic ipse est principium efficiens cognoscendi ipse est principium efficiens cognoscendi quamlibet rem. quamlibet rem.

AD ALIUD dicendum, quod verum qui- AD ALIUD dicendum, quod verum qui- dem est, quod sciendo se esse efficientem, dem est, quod sciendo se esse efficientem, non est sufficiens ratio quare sciat rem : non est sufficiens ratio quare sciat rem : sed sciendo se esse efficiens, et exemplar, sed sciendo se esse efficiens, et exemplar, et finem ab his enim sumitur omnis ra- et finem ab his enim sumitur omnis ra- tio cognoscendi, quia ipse non est ma- tio cognoscendi, quia ipse non est ma- teria et a materia nulla est ratio cogno- teria et a materia nulla est ratio cogno- scendi, nisi accipiatur cum forma: et sic scendi, nisi accipiatur cum forma: et sic

211 211

patet, quod bene dicunt illi qui dicunt, patet, quod bene dicunt illi qui dicunt, quod sciendo se esse principium omnium quod sciendo se esse principium omnium scit omnia. scit omnia.

AD ALIUD dicendum, quod nullum si- AD ALIUD dicendum, quod nullum si- mile in toto potest repræsentare divina. mile in toto potest repræsentare divina. Unde simile inductum a Dionysio, repræ- Unde simile inductum a Dionysio, repræ- sentat secundum partem : sed per emi- sentat secundum partem : sed per emi- nentiam referendum est ad Creatorem : nentiam referendum est ad Creatorem : quia et principium et ratio et finis est quia et principium et ratio et finis est omnium quæ sunt ab ipso. omnium quæ sunt ab ipso.

AD ALIUD dicendum, quod non potest AD ALIUD dicendum, quod non potest divinus intellectus sic poni in quo resul- divinus intellectus sic poni in quo resul- tent res diversæ ut in speculo: quia in tent res diversæ ut in speculo: quia in speculo ad hoc quod resultent in eo, di- speculo ad hoc quod resultent in eo, di- versa exiguntur, ad minus quatuor : versa exiguntur, ad minus quatuor : quorum unum est receptibilitas, et illa quorum unum est receptibilitas, et illa est a vitro vel metallo posito terso in quo est a vitro vel metallo posito terso in quo fit æqualis superficies et lenis. Aliud est fit æqualis superficies et lenis. Aliud est quod ipsum sit terminatum sicut vitrum quod ipsum sit terminatum sicut vitrum exstinctum plumbo in altera superficie, exstinctum plumbo in altera superficie, et metallum vel lapis ex mixto terrestri et metallum vel lapis ex mixto terrestri solido et spisso. Tertium autem est pro- solido et spisso. Tertium autem est pro- cessus luminis in ipsum : quia aliter non cessus luminis in ipsum : quia aliter non imprimeretur forma secundum naturales, imprimeretur forma secundum naturales, vel non reflecteretur radius secundum vel non reflecteretur radius secundum perspectivos. Quartum autem est oppo- perspectivos. Quartum autem est oppo- sitio directa et proportionalis speculi ad sitio directa et proportionalis speculi ad id quod imprimitur. Unde patet, quod id quod imprimitur. Unde patet, quod compositio multiplicabilis est in speculo, compositio multiplicabilis est in speculo, nulla autem in Deo: unde non potest sic nulla autem in Deo: unde non potest sic poni. poni.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod intelligit seipso: sed bene dum quod intelligit seipso: sed bene concedo, quod est in ratione duplici, sci- concedo, quod est in ratione duplici, sci- licet intelligentis, et ejus quo intelligit licet intelligentis, et ejus quo intelligit quasi formaliter. quasi formaliter.

AD ID autem quod objicitur, quod quo AD ID autem quod objicitur, quod quo fit intelligere non est idem cum intelle- fit intelligere non est idem cum intelle- ctu dicendum quod hoc necessario con- ctu dicendum quod hoc necessario con- cludit quoad intellectum possibilem. In cludit quoad intellectum possibilem. In Deo autem nullum talem ponimus, sed Deo autem nullum talem ponimus, sed universaliter agentem: et ideo seipso universaliter agentem: et ideo seipso intelligit ipse enim intelligit ut agens, intelligit ipse enim intelligit ut agens, et in se intelligit ut est species exempla- et in se intelligit ut est species exempla- ris omnium rerum. ris omnium rerum.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Solutio. Solutio.

212 212

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum Deus intelligat unum tantum, Utrum Deus intelligat unum tantum, vel plura, vel omnia ? vel plura, vel omnia ?

Secundo quæritur, Utrum ipse intelli- Secundo quæritur, Utrum ipse intelli- gat unum tantum, vel plura, vel omnia? gat unum tantum, vel plura, vel omnia? Videtur autem, quod unum tantum : Videtur autem, quod unum tantum : quia quia

1. Non intelligit nisi se, ut dicunt 1. Non intelligit nisi se, ut dicunt Sancti cum igitur ipse non sit plura, Sancti cum igitur ipse non sit plura, videtur quod non intelligat plura. videtur quod non intelligat plura.

2. Item, Si intelligit multa, ipse erit 2. Item, Si intelligit multa, ipse erit ratio multorum aut sufficiens, aut non ratio multorum aut sufficiens, aut non sufficiens. Si sufficiens: ergo potest esse sufficiens. Si sufficiens: ergo potest esse medium in demonstratione ad concluden- medium in demonstratione ad concluden- dum omnia, quod falsum est: quia ni- dum omnia, quod falsum est: quia ni- hil concludi potest posito Deo ut medio hil concludi potest posito Deo ut medio in syllogismo demonstrativo. Si autem in syllogismo demonstrativo. Si autem est insufficiens ratio cognoscendi : ergo est insufficiens ratio cognoscendi : ergo ipse in se cognoscendo imperfecte cog- ipse in se cognoscendo imperfecte cog- noscit res, quod iterum falsum est : ergo noscit res, quod iterum falsum est : ergo videtur, quod non cognoscit plura, vel videtur, quod non cognoscit plura, vel omnia, sed se tantum. omnia, sed se tantum.

3. Item, Si cognosceret alia a se, cum 3. Item, Si cognosceret alia a se, cum cognito perficiatur cognoscens, ipse per- cognito perficiatur cognoscens, ipse per- ficeretur aliis a se, et sic haberet alium ficeretur aliis a se, et sic haberet alium intellectum diviniorem se: quod etiam intellectum diviniorem se: quod etiam Philosophus in II primæ philosophiæ re- Philosophus in II primæ philosophiæ re- putat inconveniens. putat inconveniens.

4. Item, Cum omnia præter ipsum sint 4. Item, Cum omnia præter ipsum sint vanitas, si cognosceret alia a se, ipse vanitas, si cognosceret alia a se, ipse cognosceret viliora se : et hoc etiam se- cognosceret viliora se : et hoc etiam se- cundum vulgus est vile, quia viliora ma- cundum vulgus est vile, quia viliora ma- gis expedit nescire quam scire. gis expedit nescire quam scire.

SOLUTIO. Hic est error valde vicinus : SOLUTIO. Hic est error valde vicinus : quia si intelligamus Deum non intellige- quia si intelligamus Deum non intellige- re nisi se, erit imperfectior nobis, quia re nisi se, erit imperfectior nobis, quia intelligimus nos et alia. Si autem dica- intelligimus nos et alia. Si autem dica- mus eum intelligere omnia, videtur com- mus eum intelligere omnia, videtur com- poni intellectus ejus ex diversis : et ideo poni intellectus ejus ex diversis : et ideo media via eligenda est, ut dicamus quod media via eligenda est, ut dicamus quod intelligit omnia, sed seipso, non acci- intelligit omnia, sed seipso, non acci- piendo aliquid ab omnibus vel ab aliquo : piendo aliquid ab omnibus vel ab aliquo :

sed potius intelligendo causare omnia sed potius intelligendo causare omnia secundum esse naturæ et rationis. secundum esse naturæ et rationis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod intel- AD PRIMUM ergo dicendum, quod intel- ligit se tantum, si ly se est ablativi casus: ligit se tantum, si ly se est ablativi casus: si autem sit accusativi casus, tunc in- si autem sit accusativi casus, tunc in- telligit se et omnia alia per hoc quod sunt telligit se et omnia alia per hoc quod sunt in ipso vita et lux. in ipso vita et lux.

AD ALIUD dicendum, quod Deus non- AD ALIUD dicendum, quod Deus non- potest esse medium in syllogismo: quia potest esse medium in syllogismo: quia illud est de essentia conclusionis si est illud est de essentia conclusionis si est propter quid dicens, et est proportiona- propter quid dicens, et est proportiona- tum rei conclusæ, et ratio rei intrans in tum rei conclusæ, et ratio rei intrans in substantiam conclusionis, quorum nihil substantiam conclusionis, quorum nihil convenit Deo: tamen ipse est sufficiens. convenit Deo: tamen ipse est sufficiens. ratio cognoscendi quoad se, non nobis, ratio cognoscendi quoad se, non nobis, per hoc quod est ratio exemplaris rei, et per hoc quod est ratio exemplaris rei, et immediatus, et præsens omni rei. immediatus, et præsens omni rei.

: :

AD ALIUD dicendum, quod hoc non te- AD ALIUD dicendum, quod hoc non te- net nisi in intellectu recipiente a re, qui net nisi in intellectu recipiente a re, qui non est agens rem, sed actus a re ipsa non est agens rem, sed actus a re ipsa talis autem non est intellectus divinus, ut talis autem non est intellectus divinus, ut dictum est sed ipse est agens omnes dictum est sed ipse est agens omnes res, et ratio exemplaris earum. res, et ratio exemplaris earum.

AD ALIUD dicendum, quod nihil prohi- AD ALIUD dicendum, quod nihil prohi- bet a nobiliori intelligi vilius, dummodo bet a nobiliori intelligi vilius, dummodo nihil recipiat ab ipso, sed conferat ipsi nihil recipiat ab ipso, sed conferat ipsi etiam hoc ipsum quod est : sic enim nul- etiam hoc ipsum quod est : sic enim nul- la pollutio sequitur in nobili. Sed in no- la pollutio sequitur in nobili. Sed in no- bis secus est: quia nos intelligimus re- bis secus est: quia nos intelligimus re- cipiendo a re: et ideo frequenter pollui- cipiendo a re: et ideo frequenter pollui- mur ab intellectu vilium, quia pronita- mur ab intellectu vilium, quia pronita- tem movendi nos ad concupiscentiam tem movendi nos ad concupiscentiam talia intellecta habent adjunctam sibi in talia intellecta habent adjunctam sibi in nobis, quod non facerent si nos ea intel- nobis, quod non facerent si nos ea intel- ligendo ageremus, et non ipsa nos age- ligendo ageremus, et non ipsa nos age- rent quodammodo ad intelligendum in rent quodammodo ad intelligendum in

actu. actu.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An intellectus Dei habeat aliquem trans- An intellectus Dei habeat aliquem trans- itum super res de uno in aliud? itum super res de uno in aliud?

Tertio quæritur, Utrum intellectus Dei Tertio quæritur, Utrum intellectus Dei habeat aliquem transitum super res de habeat aliquem transitum super res de uno in aliud? uno in aliud?

ntra. ntra.

IN 1 SENTENT. DIST. XXXVI, B. IN 1 SENTENT. DIST. XXXVI, B.

Videtur enim, quod sic: Videtur enim, quod sic:

1. Omne enim quod aliquo ut medio in- 1. Omne enim quod aliquo ut medio in- telligit aliquod extremum, necesse est ut telligit aliquod extremum, necesse est ut a medio veniat in extremum illud: Deus a medio veniat in extremum illud: Deus autem se medio vel ut medio intelligit autem se medio vel ut medio intelligit omnia ergo de se transit in intellecta omnia ergo de se transit in intellecta creata, ut videtur. creata, ut videtur.

2. Item, Hoc videtur significari in lo- 2. Item, Hoc videtur significari in lo- cutione, ubi dicitur Deus seipso intelli- cutione, ubi dicitur Deus seipso intelli- git omnia aliter enim construitur cum git omnia aliter enim construitur cum verbo ly omnia, et aliter ly seipso. verbo ly omnia, et aliter ly seipso.

3. Item, Non intelligit omnia quin in- 3. Item, Non intelligit omnia quin in- telligat hoc et illud: ergo videtur, quod telligat hoc et illud: ergo videtur, quod transit de uno in aliud secundum ordi- transit de uno in aliud secundum ordi- nem et numerum intellectorum: ergo nem et numerum intellectorum: ergo transitus quidam est in intellectu divino. transitus quidam est in intellectu divino. SED CONTRA: SED CONTRA:

Omnis intellectus transiens habet ali- Omnis intellectus transiens habet ali- quid prius et posterius: nihil autem quid prius et posterius: nihil autem prius et posterius est in intellectu æterni prius et posterius est in intellectu æterni

213 213

Dei ergo intellectus divinus non trans- Dei ergo intellectus divinus non trans- it de uno in aliud. it de uno in aliud.

SOLUTIO. Hoc ultimum absque omni SOLUTIO. Hoc ultimum absque omni ambiguitate concedendum est : et licet ambiguitate concedendum est : et licet nos non possumus sermone significare nos non possumus sermone significare propter compositionem nostri intellectus, propter compositionem nostri intellectus, tamen intellectus Dei indivisibilis est, et tamen intellectus Dei indivisibilis est, et indivisibiliter est sui, et aliorum, et plu- indivisibiliter est sui, et aliorum, et plu- rium, et omnium, et uniuscujusque sin- rium, et omnium, et uniuscujusque sin- gulariter et hoc est propter universa- gulariter et hoc est propter universa- litatem et infinitatem virtutis suæ in litatem et infinitatem virtutis suæ in intelligendo et ideo etiam a nobis non intelligendo et ideo etiam a nobis non potest significari sermone. potest significari sermone.

Solutio. Solutio. Ad 3 et Ad 3 et object. object.

Et per hoc patet solutio ad duo prima: Ad 1 et 2. Et per hoc patet solutio ad duo prima: Ad 1 et 2. quia illa procedunt, ac si ponamus intel- quia illa procedunt, ac si ponamus intel- lectum Dei ut nostrum, quod non inten- lectum Dei ut nostrum, quod non inten- dimus, sed quia aliter non possumus lo- dimus, sed quia aliter non possumus lo- qui de ipso. qui de ipso.

B. Utrum mala debeant dici esse in Deo, ubi sunt omnia bona, cum utraque sint in B. Utrum mala debeant dici esse in Deo, ubi sunt omnia bona, cum utraque sint in ejus cognitione et præscientia: omnia enim cognoscit. ejus cognitione et præscientia: omnia enim cognoscit.

Post prædicta quæritur, Cum omnia dicantur esse in Deo non per essen- Post prædicta quæritur, Cum omnia dicantur esse in Deo non per essen- tiam naturæ, sed per cognitionem scientiæ, et Deus sciat et bona et mala : tiam naturæ, sed per cognitionem scientiæ, et Deus sciat et bona et mala : utrum concedendum sit simpliciter mala esse in Deo, sive esse in Deo per utrum concedendum sit simpliciter mala esse in Deo, sive esse in Deo per cognitionem? Scit enim Deus et scivit semper omnia, tam bona quam ma-- cognitionem? Scit enim Deus et scivit semper omnia, tam bona quam ma-- la, etiam antequam fierent, et præscivit ab æterno ea futura. Ideoque cum la, etiam antequam fierent, et præscivit ab æterno ea futura. Ideoque cum omnia bona diximus esse in Deo propter præscientiam cognitionis, eadem omnia bona diximus esse in Deo propter præscientiam cognitionis, eadem ratione videtur dicendum omnia mala esse in eo, cum ea semper noverit, ratione videtur dicendum omnia mala esse in eo, cum ea semper noverit, et per cognitionem ei præsentia fuerint. Præcognovit enim Deus ab æterno et per cognitionem ei præsentia fuerint. Præcognovit enim Deus ab æterno quosdam futuros malos, et eorum malitiam, ut ait Augustinus, præscivit, quosdam futuros malos, et eorum malitiam, ut ait Augustinus, præscivit, sed non præparavit. Cum ergo peccata omnium sciat, numquid intelligen- sed non præparavit. Cum ergo peccata omnium sciat, numquid intelligen- dum est ea includi in illa generalitate locutionis, qua dixit Apostolus, om- dum est ea includi in illa generalitate locutionis, qua dixit Apostolus, om- nia esse in Deo? Ex ipso, inquit, et per ipsum, et in ipso sunt omnia ¹ nia esse in Deo? Ex ipso, inquit, et per ipsum, et in ipso sunt omnia ¹ Sed quis, nisi insanus, dixerit mala esse in Deo? Illa enim esse in Deo in- Sed quis, nisi insanus, dixerit mala esse in Deo? Illa enim esse in Deo in- telliguntur, quæ ex ipso, et per ipsum sunt: ea vero per ipsum sunt et ex telliguntur, quæ ex ipso, et per ipsum sunt: ea vero per ipsum sunt et ex

1 Ad Roman. XI, 36. 1 Ad Roman. XI, 36.

214 214

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

ipso, quorum auctor est: sed non est auctor nisi bonorum. Non ergo ex ipso, quorum auctor est: sed non est auctor nisi bonorum. Non ergo ex ipso, et per ipsum sunt, nisi bona: ita ergo non in ipso sunt nisi bona. Non ipso, et per ipsum sunt, nisi bona: ita ergo non in ipso sunt nisi bona. Non ergo mala in Deo sunt: quia licet ea noscat, non tamen ita omnino no- ergo mala in Deo sunt: quia licet ea noscat, non tamen ita omnino no- scit ut bona. Mala ergo quasi de longe cognoscit, ut ait Propheta: Et alta scit ut bona. Mala ergo quasi de longe cognoscit, ut ait Propheta: Et alta a longe cognoscit, id est, superbiam. Et alibi ad Deum loquens de malis, a longe cognoscit, id est, superbiam. Et alibi ad Deum loquens de malis, ait: De absconditis tuis adimpletus est venter eorum 2. Quod exponens ait: De absconditis tuis adimpletus est venter eorum 2. Quod exponens Augustinus: Abscondita, inquit, peccata sunt, quæ a lumine tuæ veritatis Augustinus: Abscondita, inquit, peccata sunt, quæ a lumine tuæ veritatis absconduntur. Sed quomodo peccata a lumine veritatis divinæ abscondun- absconduntur. Sed quomodo peccata a lumine veritatis divinæ abscondun- tur, cum a Deo sciantur? Si enim non sciret, quomodo de illis júdicaret, tur, cum a Deo sciantur? Si enim non sciret, quomodo de illis júdicaret, et pro illis malos damnaret? Alibi Propheta, Quia neque ab Oriente, neque et pro illis malos damnaret? Alibi Propheta, Quia neque ab Oriente, neque ab Occidente deest. Quod exponens Cassiodorus, inquit: Neque a bo- ab Occidente deest. Quod exponens Cassiodorus, inquit: Neque a bo- nis, neque a malis deest Deus, sed omnibus præsens et cognitor est. Cogno. nis, neque a malis deest Deus, sed omnibus præsens et cognitor est. Cogno. scit ergo Deus et bona et mala per scientiam, sed bona cognoscit etiam per scit ergo Deus et bona et mala per scientiam, sed bona cognoscit etiam per approbationem et per beneplacitum, mala vero non. Unde Cassiodorus su- approbationem et per beneplacitum, mala vero non. Unde Cassiodorus su- per Psalmum xvi dicit: Peccata abscondita Deo sunt, quia non novit, id per Psalmum xvi dicit: Peccata abscondita Deo sunt, quia non novit, id est, approbat. Et ex eo sensu Augustinus dixit ea abscondita a lumine Dei : est, approbat. Et ex eo sensu Augustinus dixit ea abscondita a lumine Dei : qui etiam in libro ad Helvidium insinuat cognitionem Dei variis modis qui etiam in libro ad Helvidium insinuat cognitionem Dei variis modis accipiendam, inquiens: Si ad scientiam referas, non ignorat Deus aliquos accipiendam, inquiens: Si ad scientiam referas, non ignorat Deus aliquos vel aliqua: qui tamen in judicio quibusdam dicet: Non novi vos ³, sed eo- vel aliqua: qui tamen in judicio quibusdam dicet: Non novi vos ³, sed eo- rum improbatio hoc verbo insinuata est. Ecce non cognoscere dicitur Deus, rum improbatio hoc verbo insinuata est. Ecce non cognoscere dicitur Deus, quæ non approbat, quæ ei non placent *. Apparet itaque verum esse quod quæ non approbat, quæ ei non placent *. Apparet itaque verum esse quod diximus, scilicet quia quodam modo cognoscit Deus bona, quo non CO- diximus, scilicet quia quodam modo cognoscit Deus bona, quo non CO- gnoscit mala. Pariter quidem utraque eodem modo noscit, quantum ad gnoscit mala. Pariter quidem utraque eodem modo noscit, quantum ad notitiam sed bona, etiam approbatione et beneplacito cognoscit. notitiam sed bona, etiam approbatione et beneplacito cognoscit.

1 Psal. cxxxv11, 6. 1 Psal. cxxxv11, 6.

2 Psal. xvi, 14. 2 Psal. xvi, 14.

3 S. AUGUSTINUS, In explanatione super Psal. xvi. 3 S. AUGUSTINUS, In explanatione super Psal. xvi.

4 Psal. LXXIV, 7. 4 Psal. LXXIV, 7.

5 Matth. vII, 23: Et tunc confitebor illis : Quia numquam novi vos, etc. 5 Matth. vII, 23: Et tunc confitebor illis : Quia numquam novi vos, etc.

6 S. AUGUSTINUS, Lib. contra Helvidium. 6 S. AUGUSTINUS, Lib. contra Helvidium.

• •

IN I SENTENT. DIST. XXXVI, B, ART. 6. IN I SENTENT. DIST. XXXVI, B, ART. 6.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An mala habeant in Deo speciem vel An mala habeant in Deo speciem vel ideam, vel cognoscantur in quantum ideam, vel cognoscantur in quantum ab arte discordant ? et, Utrum cogno- ab arte discordant ? et, Utrum cogno- scantur a Deo secundum intellectum scantur a Deo secundum intellectum speculativum vel practicum ? et, An speculativum vel practicum ? et, An malum sit in Deo vita et lux ? malum sit in Deo vita et lux ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Post prædicta quæritur, Cum omnia « Post prædicta quæritur, Cum omnia dicantur esse in Deo, etc. >> dicantur esse in Deo, etc. >>

Et specialiter quærit hic Magister de Et specialiter quærit hic Magister de malis et sua solutio est, quod mala malis et sua solutio est, quod mala non habeant in Deo speciem vel ideam, non habeant in Deo speciem vel ideam, sed cognoscantur in quantum ab arte dis- sed cognoscantur in quantum ab arte dis- cordant et acquieverunt solutioni Ma- cordant et acquieverunt solutioni Ma- gistri omnes Doctores. gistri omnes Doctores.

: :

Sed contra objicitur sic: Sed contra objicitur sic:

1. Cognoscere aliquid per suum oppo- 1. Cognoscere aliquid per suum oppo- situm, et non per se, est cognoscere per situm, et non per se, est cognoscere per accidens cognitio autem per accidens, accidens cognitio autem per accidens, debilis et infirma cognitio est : ergo non debilis et infirma cognitio est : ergo non debet Deo attribui, cui omne melius est debet Deo attribui, cui omne melius est reponendum. reponendum.

2. Item, Malum non est privatio pura, 2. Item, Malum non est privatio pura, sed habet aliquid boni: sicut dicit Dio- sed habet aliquid boni: sicut dicit Dio- nysius, quod malum nihil aliud est quam nysius, quod malum nihil aliud est quam particulare bonum: ergo videtur, quod particulare bonum: ergo videtur, quod illud quod habet de ente, aut non sit a illud quod habet de ente, aut non sit a Deo, quod temerarium est dicere: aut si Deo, quod temerarium est dicere: aut si est, habebit ideam in Deo : ergo id quod est, habebit ideam in Deo : ergo id quod est malum, habet ideam in Deo: ergo est malum, habet ideam in Deo: ergo non cognoscitur per oppositum tantum. non cognoscitur per oppositum tantum.

3. Item, Cum dico fornicantem, non 3. Item, Cum dico fornicantem, non tantum dico defectum, sed etiam actum tantum dico defectum, sed etiam actum egredientem a potentia liberi arbitrii : egredientem a potentia liberi arbitrii : ille autem actus aliquid est aut igitur ille autem actus aliquid est aut igitur est a Deo, aut ab alio principio: non ab est a Deo, aut ab alio principio: non ab alio principio, quia non est aliud princi- alio principio, quia non est aliud princi- pium ergo a Deo ergo habet ideam in pium ergo a Deo ergo habet ideam in Deo, quia habebimus in ultima parte Deo, quia habebimus in ultima parte istius distinctionis, quod omne quod est istius distinctionis, quod omne quod est a Deo, habet ideam in Deo a Deo, habet ideam in Deo

: :

215 215

SED TUNC quæritur, Utrum ille actus Quæst. I. SED TUNC quæritur, Utrum ille actus Quæst. I. sit vita et lux in Deo? sit vita et lux in Deo?

Videtur autem, quod non : quia in se Videtur autem, quod non : quia in se nihil habet de dispositionibus vitæ et lu- nihil habet de dispositionibus vitæ et lu- cis. SED CONTRA: Res non sunt vita in cis. SED CONTRA: Res non sunt vita in Deo nisi propter ideam: ista autem ha- Deo nisi propter ideam: ista autem ha- bent ideam ergo sunt vita et lux in bent ideam ergo sunt vita et lux in Deo. Deo.

ULTERIUS quæritur de solutione quo- ULTERIUS quæritur de solutione quo- rumdam hic dicentium, quod malum co- rumdam hic dicentium, quod malum co- gnoscitur a Deo secundum intellectum gnoscitur a Deo secundum intellectum speculativum, et non practicum. Hoc speculativum, et non practicum. Hoc enim videtur esse contra rationem enim videtur esse contra rationem quia quia

: :

1. Oppositorum est una scientia, et 1. Oppositorum est una scientia, et potentia una si igitur bonum a Deo co- potentia una si igitur bonum a Deo co- gnoscitur secundum practicum, secun- gnoscitur secundum practicum, secun- dum eumdem cognoscetur et malum. dum eumdem cognoscetur et malum.

: :

2. Item, Verum abstrahit a bono et 2. Item, Verum abstrahit a bono et malo est enim verum bonum, ut Deum malo est enim verum bonum, ut Deum esse et est verum malum, ut te pecca- esse et est verum malum, ut te pecca- torem esse: sed omne verum cognosci- torem esse: sed omne verum cognosci- tur a Deo per se, non per accidens: ergo tur a Deo per se, non per accidens: ergo malum verum cognoscetur a Deo per se, malum verum cognoscetur a Deo per se, non per accidens: et sic nihil est quod non per accidens: et sic nihil est quod dicunt Doctores, quod mala cognoscantur dicunt Doctores, quod mala cognoscantur a Deo per accidens. a Deo per accidens.

SOLUTIO. Ad hoc dici potest secundum SOLUTIO. Ad hoc dici potest secundum communem solutionem, quod malum communem solutionem, quod malum scitur a Deo per accidens, et secundum scitur a Deo per accidens, et secundum intellectum speculativum et non practi- intellectum speculativum et non practi- cum. Et hoc sic probatur quoad primam cum. Et hoc sic probatur quoad primam partem Licet enim malum habeat subje- partem Licet enim malum habeat subje- ctum, tamen illud subjectum non est se- ctum, tamen illud subjectum non est se- parabile ab eo nisi secundum intellectum parabile ab eo nisi secundum intellectum solum et ideo subjectum ejus non re- solum et ideo subjectum ejus non re- fertur ad causam nisi conjunctum cum fertur ad causam nisi conjunctum cum deformitate: sed conjunctum cum defor- deformitate: sed conjunctum cum defor- mitate non potest referri nisi ad liberum mitate non potest referri nisi ad liberum arbitrium ut ad causam, et non ulterius arbitrium ut ad causam, et non ulterius in Deum ergo malum non habet ideam in Deum ergo malum non habet ideam

in Deo non enim influit Deus actum in Deo non enim influit Deus actum cum deformitate, sed actum solum, et cum deformitate, sed actum solum, et incidit in eum deformitas ex defectu libe- incidit in eum deformitas ex defectu libe- ri arbitrii. Quantum ad aliam partem ri arbitrii. Quantum ad aliam partem probatur sic quia (ut dicit Priscianus) probatur sic quia (ut dicit Priscianus) verba prohæretica desiderant infiniti- verba prohæretica desiderant infiniti-

Quæst 2. Quæst 2.

So'utio. So'utio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 et 3. Ad 2 et 3.

Ad quæst.1. Ad quæst.1.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

216 216

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vum, ut seio facere domum, et non scio vum, ut seio facere domum, et non scio domum. Unde si sciret Deus malum domum. Unde si sciret Deus malum scientia operativa, ipse sciret facere ma- scientia operativa, ipse sciret facere ma- lum, et posset facere malum, et faceret lum, et posset facere malum, et faceret malum quæ omnia falsa sunt. Patet malum quæ omnia falsa sunt. Patet ergo, quod cum non possint dicere, scit ergo, quod cum non possint dicere, scit facere malum, sed tantum quod scit ma- facere malum, sed tantum quod scit ma- lum, quod hæc scientia speculativa est, lum, quod hæc scientia speculativa est, et non practica, quia verba speculativa et non practica, quia verba speculativa non desiderant infinitivum notantem non desiderant infinitivum notantem opus, sed potius activum in quem trans- opus, sed potius activum in quem trans- eat actus verbi et sic probata est so- eat actus verbi et sic probata est so- lutio Doctorum quoad utramque partem. lutio Doctorum quoad utramque partem.

DICENDUM ergo ad primum, quod cum DICENDUM ergo ad primum, quod cum dicitur, Deus cognoscit malum per acci- dicitur, Deus cognoscit malum per acci- dens, ly per accidens refertur ad verbum dens, ly per accidens refertur ad verbum ex parte materiæ actus: et hoc est ex ex parte materiæ actus: et hoc est ex parte cogniti, et non ex parte cognoscen- parte cogniti, et non ex parte cognoscen- tis et ideo notat defectum in cognito, tis et ideo notat defectum in cognito, et non in cognoscente. et non in cognoscente.

AD ALIUD dicendum, quod actus in eo AD ALIUD dicendum, quod actus in eo quod actus, est a Deo, et habet ideam : quod actus, est a Deo, et habet ideam : sed non malus actus in eo quod malus, sed non malus actus in eo quod malus, sed in specie ipsius actus cognoscitur sed in specie ipsius actus cognoscitur malum quia est actus voluntarius defi- malum quia est actus voluntarius defi- ciens a bono. Et per hoc etiam patet so- ciens a bono. Et per hoc etiam patet so- lutio ad sequens. lutio ad sequens.

est est

AD ALIUD dicendum, quod non AD ALIUD dicendum, quod non concedendum, quod malum habeat ideam concedendum, quod malum habeat ideam in Deo, nec quod sit vita in Deo, nec in Deo, nec quod sit vita in Deo, nec quod sit a Deo : sed actus secundum in- quod sit a Deo : sed actus secundum in- tellectum separatus a deformitate, jam tellectum separatus a deformitate, jam non erit malus: et ideo secundum id non erit malus: et ideo secundum id quod est sic, potest esse in Deo vita et quod est sic, potest esse in Deo vita et habere ideam: sed ex hoc non sequitur, habere ideam: sed ex hoc non sequitur, quod malum sit in Deo, sicut jam patuit. quod malum sit in Deo, sicut jam patuit.

AD ID quod ulterius objicitur de solu- AD ID quod ulterius objicitur de solu- tione Doctorum, dicendum quod malum tione Doctorum, dicendum quod malum et bonum quæ ordinantur ad facere co- et bonum quæ ordinantur ad facere co- gnoscentis, sunt in ipso secundum pra- gnoscentis, sunt in ipso secundum pra- cticum et hoc quidem est in nobis, sed cticum et hoc quidem est in nobis, sed non in Deo et ideo malum non habet non in Deo et ideo malum non habet praxim in cognitione Dei, nisi diceremus, praxim in cognitione Dei, nisi diceremus, quod reprobatio est respectu mali: sed quod reprobatio est respectu mali: sed de hoc infra quæretur. de hoc infra quæretur.

AD ALIUD dicendum, quod est veritas AD ALIUD dicendum, quod est veritas signi et est veritas rei. Veritas signi abs- signi et est veritas rei. Veritas signi abs-

trahit a bono et malo : et hanc bene trahit a bono et malo : et hanc bene cognoscit Deus per se: et hæc habet cognoscit Deus per se: et hæc habet ideam in Deo: sed veritate rei non est ideam in Deo: sed veritate rei non est malum verum, cum sit corruptio ipsius malum verum, cum sit corruptio ipsius speciei a qua deberet esse verum in re: speciei a qua deberet esse verum in re: unde potius deficit a forma quam habeat unde potius deficit a forma quam habeat formam et ideo non est verum. formam et ideo non est verum.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An Deus sciat diversa, composita, ma- An Deus sciat diversa, composita, ma- terialia, contingentia, et terialia, contingentia, et temporalia? temporalia?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Scivit semper omnia, tam bona quam « Scivit semper omnia, tam bona quam mala, etiam antequam fierent, etc. » mala, etiam antequam fierent, etc. »

Potest enim hic quæri, Utrum sciat Potest enim hic quæri, Utrum sciat diversa, et composita, et materialia, et diversa, et composita, et materialia, et contingentia, et temporalia ? contingentia, et temporalia ?

1. Simplicis enim ut simplex est, non 1. Simplicis enim ut simplex est, non est cognoscere diversa ut diversa: Deus est cognoscere diversa ut diversa: Deus autem uno simplici cognoscit: ergo vi- autem uno simplici cognoscit: ergo vi- detur, quod non cognoscit diversa, et detur, quod non cognoscit diversa, et multa. multa.

2. Item, Compositionem non est in- 2. Item, Compositionem non est in- telligere sine compositis, nec complexio- telligere sine compositis, nec complexio- nem sine complexis: unde igitur Deus nem sine complexis: unde igitur Deus cognoscit composita et complexa ? cognoscit composita et complexa ?

3. Item, Materialitas causa est cogno- 3. Item, Materialitas causa est cogno- scibilitatis, non cognitionis intellectivæ : scibilitatis, non cognitionis intellectivæ : cum igitur sensus non habeat quibus ac- cum igitur sensus non habeat quibus ac- cipiat principia materialia, unde sciet ea cipiat principia materialia, unde sciet ea

Deus? Deus?

4. Item, Hominis scientia imperfectior 4. Item, Hominis scientia imperfectior est quam Dei: et cum in ipsa non sint nisi est quam Dei: et cum in ipsa non sint nisi necessaria, non contingentia : ergo mul- necessaria, non contingentia : ergo mul- to minus in cognitione Dei: ergo Deus to minus in cognitione Dei: ergo Deus nec temporalia, nec contingentia cogno- nec temporalia, nec contingentia cogno- scit, ut videtur. scit, ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum cum Dionysio, SOLUTIO. Dicendum cum Dionysio, quod composita cognoscit simpliciter, et quod composita cognoscit simpliciter, et diversa unitate, et materialia immateria- diversa unitate, et materialia immateria- liter, et contingentia scientia necessaria, liter, et contingentia scientia necessaria,

Soli Soli Ad 1,' Ad 1,'

IN I SENTENT. DIST. XXXVI, B, ART. 7. IN I SENTENT. DIST. XXXVI, B, ART. 7.

et temporalia intemporaliter, sed scien- et temporalia intemporaliter, sed scien-

tia stante semper: et hoc qualiter sit, tia stante semper: et hoc qualiter sit, præintelligatur in nobis duplicem esse præintelligatur in nobis duplicem esse formam in qua cognoscitur res, scilicet formam in qua cognoscitur res, scilicet abstractionis qua utitur intellectus spe- abstractionis qua utitur intellectus spe- culativus, et compositionis qua in co- culativus, et compositionis qua in co- gnoscendo utitur practicus: cum enim gnoscendo utitur practicus: cum enim (ut dicit Avicenna in prima Philosophia) (ut dicit Avicenna in prima Philosophia) speculativus tantum sit intellectus acci- speculativus tantum sit intellectus acci- piens, et a corpore a et a rebus cognitis, piens, et a corpore a et a rebus cognitis, non potest ipse uti in cognoscendo nisi non potest ipse uti in cognoscendo nisi forma abstractionis: quia res non scitur forma abstractionis: quia res non scitur nisi per id quod est natura rei: et hoc nisi per id quod est natura rei: et hoc non est in nobis, sed oportet a re acci- non est in nobis, sed oportet a re acci- pere ideo est quod abstrahit a re ipsa. pere ideo est quod abstrahit a re ipsa. Cum autem rei non conjungatur nisi me- Cum autem rei non conjungatur nisi me- diantibus corporalibus organis, in quibus diantibus corporalibus organis, in quibus primum imprimitur forma rei, ideo opor- primum imprimitur forma rei, ideo opor- tet ipsum etiam posterius accipere a tet ipsum etiam posterius accipere a corpore: et sic patet ratio dicti Avicen- corpore: et sic patet ratio dicti Avicen- næ, quod speculativus accipit a rebus et næ, quod speculativus accipit a rebus et a corpore, nihil ponens circa aliquod illo- a corpore, nihil ponens circa aliquod illo- rum. Formis autem compositionis utitur rum. Formis autem compositionis utitur practicus et hujus causa est, quod pra- practicus et hujus causa est, quod pra- cticus factivus est rei: res autem non fit cticus factivus est rei: res autem non fit per id quod jam habet, sed potius per per id quod jam habet, sed potius per formam quam non habet: et cum non formam quam non habet: et cum non sit in re, erit in faciente: ergo ipse ponet sit in re, erit in faciente: ergo ipse ponet eam circa rem, et non accipiet aliquid a eam circa rem, et non accipiet aliquid a re ipsa. Sic etiam videtur a corpore non re ipsa. Sic etiam videtur a corpore non accipiendo, sed ponendo vim motivam in accipiendo, sed ponendo vim motivam in nervis et musculis ad operationem edu- nervis et musculis ad operationem edu- centem formam artis in materia exterio- centem formam artis in materia exterio- ri. Et ad hujus formæ compositionis si- ri. Et ad hujus formæ compositionis si- militudinem sunt ideæ in mente divina, militudinem sunt ideæ in mente divina, non acceptæ a rebus, sed facientes res: non acceptæ a rebus, sed facientes res: faciunt autem res educendo ipsas de ni- faciunt autem res educendo ipsas de ni- hilo et ideo ex nihilo illo omne quod hilo et ideo ex nihilo illo omne quod est defectus, incidit, et hæc negatio est defectus, incidit, et hæc negatio unius de alio, ex qua causatur diversi- unius de alio, ex qua causatur diversi- tas, et per consequens compositio, et tas, et per consequens compositio, et contingentia, quæ fundantur in mutabi- contingentia, quæ fundantur in mutabi- litate et materialitate. Sic igitur tempo- litate et materialitate. Sic igitur tempo- ralia in sua idea sunt intemporalia, sed ralia in sua idea sunt intemporalia, sed accipiunt temporalitatem a nihilo : et accipiunt temporalitatem a nihilo : et composita in sua idea sunt simpliciter composita in sua idea sunt simpliciter unum, et complexa similiter, et sic de unum, et complexa similiter, et sic de aliis ergo relata in illam ideam, quæ aliis ergo relata in illam ideam, quæ sufficiens ratio est cognoscendi omnia, sufficiens ratio est cognoscendi omnia,

217 217

ut dictum est, cognoscuntur quidem ut dictum est, cognoscuntur quidem perfectissime omnia et tamen simplici- perfectissime omnia et tamen simplici- ter, composite, immaterialiter, intempo- ter, composite, immaterialiter, intempo- raliter, et necessitatis modo. raliter, et necessitatis modo.

Si autem tu objicias, quod idea una Si autem tu objicias, quod idea una est in se, et nihil post quod in esse fluxe- est in se, et nihil post quod in esse fluxe- runt res, omnino nihil causat: sed de- runt res, omnino nihil causat: sed de- fectus a perfecto qui nihil est, incidit in fectus a perfecto qui nihil est, incidit in ea quæ sunt post ipsum: sed nos vide- ea quæ sunt post ipsum: sed nos vide- mus diversa formata et perfecta, et mul- mus diversa formata et perfecta, et mul- tas creaturas: quid ergo causat illam tas creaturas: quid ergo causat illam multitudinem ? Dico, quod duo causant multitudinem ? Dico, quod duo causant eam unum ut fiens, alterum ut faciens. eam unum ut fiens, alterum ut faciens. Fiens est materia juxta nihil, et post ni- Fiens est materia juxta nihil, et post ni- hil fluens in esse, ut dicit Augustinus: hil fluens in esse, ut dicit Augustinus: et ideo quia multipliciter est imperfecta, et ideo quia multipliciter est imperfecta, non est ipsa secundum unum sui partem non est ipsa secundum unum sui partem receptibilis omnis perfectionis: et ideo receptibilis omnis perfectionis: et ideo ut rationem quam habere simul potest, ut rationem quam habere simul potest, habeat, necesse fuit eam dividi secun- habeat, necesse fuit eam dividi secun- dum actus et sic introducta est multi- dum actus et sic introducta est multi- tudo ex parte fientis. tudo ex parte fientis.

Item, Secundum omnem partem sui Item, Secundum omnem partem sui non est ipsa susceptibilis omnis perfe- non est ipsa susceptibilis omnis perfe- ctionis quam habere est nata: ergo opor- ctionis quam habere est nata: ergo opor- tuit habere successionem in formis : et tuit habere successionem in formis : et sic introducta est mutabilitas et contin- sic introducta est mutabilitas et contin- gentia. Et sic plane patet, qualiter di- gentia. Et sic plane patet, qualiter di- versitas et mutabilitas et compositio cau- versitas et mutabilitas et compositio cau- sentur ex nihilo, post quod materia quæ sentur ex nihilo, post quod materia quæ prope nihil est, et ad aliquid esse con- prope nihil est, et ad aliquid esse con- tendit, fluxit in esse. Ex parte autem fa- tendit, fluxit in esse. Ex parte autem fa- cientis est sapientia in numero, ponde- cientis est sapientia in numero, ponde- re, et mensura, omnia disponens : eo re, et mensura, omnia disponens : eo quod ipsa ordine et proportione materiæ quod ipsa ordine et proportione materiæ et partium materiæ dat formam: et hoc et partium materiæ dat formam: et hoc est quod dixit Plato, quod secundum est quod dixit Plato, quod secundum materiæ meritum a datore formarum materiæ meritum a datore formarum dantur omnes formæ. dantur omnes formæ.

Et per hoc patet solutio ad omnia Et per hoc patet solutio ad omnia quæsita præter ultimum. quæsita præter ultimum.

ET AD hoc dicendum est, quod nostra ET AD hoc dicendum est, quod nostra scientia causatur a re, et ideo variatur scientia causatur a re, et ideo variatur secundum rem: quæ si est necessaria, et secundum rem: quæ si est necessaria, et necessario modo, id est, per medium ne- necessario modo, id est, per medium ne- cessarium, est ipsa scientia: aliter autem cessarium, est ipsa scientia: aliter autem se habens, aut est opinio, aut dubitatio. se habens, aut est opinio, aut dubitatio. Sed scientia Dei est per ideas facientes Sed scientia Dei est per ideas facientes res et ideo sequitur conditiones scientis res et ideo sequitur conditiones scientis

Ad 4. Ad 4.

218 218

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et non sciti, ut prius dictum est: et cum et non sciti, ut prius dictum est: et cum ipse sciens non subjaceat contingentiæ, ipse sciens non subjaceat contingentiæ,

erit sua scientia semper necessaria, etiam erit sua scientia semper necessaria, etiam de contingentibus. de contingentibus.

C. Hic aperit quare bona tantum dicantur esse in Deo, et non mala. C. Hic aperit quare bona tantum dicantur esse in Deo, et non mala.

Et inde est, quod bona tantum dicuntur esse in Deo, non mala, et illa Et inde est, quod bona tantum dicuntur esse in Deo, non mala, et illa proprie, hæc longe : quia licet in Deo aliqua dicantur esse propter proprie, hæc longe : quia licet in Deo aliqua dicantur esse propter cognitionis præsentiam, et Deus bona et mala cognoscat, mala tamen non cognitionis præsentiam, et Deus bona et mala cognoscat, mala tamen non cognoscit nisi per notitiam, bona vero non solum per scientiam, sed per cognoscit nisi per notitiam, bona vero non solum per scientiam, sed per approbationem, et beneplacitum. Et ob talem cognitionem aliqua dicuntur approbationem, et beneplacitum. Et ob talem cognitionem aliqua dicuntur esse in Deo, scilicet quia ita ea scit, ut etiam approbet, et placeant, id est, esse in Deo, scilicet quia ita ea scit, ut etiam approbet, et placeant, id est, ita scit, ut eorum sit auctor. ita scit, ut eorum sit auctor.

Quæst. 1. Quæst. 1.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Utrum Deus sciat quæ facturus est, quæ Utrum Deus sciat quæ facturus est, quæ fecit, quæ facere potest et numquam fecit, quæ facere potest et numquam faciet, et tandem infinita actu ? faciet, et tandem infinita actu ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Et inde est, quod bona tantum di- ibi, « Et inde est, quod bona tantum di- cuntur esse in Deo, non mala, etc. » cuntur esse in Deo, non mala, etc. »

Quæritur enim, Si ea sunt in eo vita Quæritur enim, Si ea sunt in eo vita quæ ipse est facturus? Si hoc dicitur: quæ ipse est facturus? Si hoc dicitur: tunc præterita non videntur esse in eo tunc præterita non videntur esse in eo vita, quæ ipse non est facturus, sed fecit. vita, quæ ipse non est facturus, sed fecit. Si hoc concedatur, erit contra, quod se- Si hoc concedatur, erit contra, quod se- cundum hoc aliter in cognoscendo se ha- cundum hoc aliter in cognoscendo se ha- bet ad præteritum et præsens, quod su- bet ad præteritum et præsens, quod su- pra negatum est, pra negatum est,

ULTERIUS etiam quæritur de his quæ ULTERIUS etiam quæritur de his quæ numquam faciet, sed tamen potest facere, numquam faciet, sed tamen potest facere, utrum sint in Deo vita et idea? utrum sint in Deo vita et idea?

1. Et videtur, quod non quia ut di- 1. Et videtur, quod non quia ut di-

1 Edit. J. Alleaume, prope. 1 Edit. J. Alleaume, prope.

cunt Sancti, idea est respectu ideati : cunt Sancti, idea est respectu ideati : ergo quod numquam ideabitur, ideam ergo quod numquam ideabitur, ideam in mente divina non habet. in mente divina non habet.

2. Item, Sua scientia (ut infra habebi- 2. Item, Sua scientia (ut infra habebi- tur) est causa rerum ergo si alicujus tur) est causa rerum ergo si alicujus habet ideam, illud causabitur, et erit futu- habet ideam, illud causabitur, et erit futu- rum ergo a destructione consequentis, rum ergo a destructione consequentis, si aliquid non erit, illud non erit scitum si aliquid non erit, illud non erit scitum a Deo, ut videtur. a Deo, ut videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Deum plura posse facere quam facit, Deum plura posse facere quam facit, est verum ergo scit, quod ipse plura est verum ergo scit, quod ipse plura potest facere sed omnia quæ potest fa- potest facere sed omnia quæ potest fa- cere, cognoscit, quia scit totum infinitum cere, cognoscit, quia scit totum infinitum posse suum: ergo plura scit quam facit: posse suum: ergo plura scit quam facit: et non nisi idea: ergo aliqua habent eam et non nisi idea: ergo aliqua habent eam in mente sua quæ nunquam fient. in mente sua quæ nunquam fient.

HIC ETIAM locum habet quæstio illa qua HIC ETIAM locum habet quæstio illa qua quæritur, Utrum Deus sciat infinita actu? quæritur, Utrum Deus sciat infinita actu? Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Dicit Augustinus in libro de Civitate 1. Dicit Augustinus in libro de Civitate Dei, quod Philosophi probaverunt nu- Dei, quod Philosophi probaverunt nu- merorum species esse infinitas et dicit, merorum species esse infinitas et dicit, quod numeri quantumlibet infiniti, tamen quod numeri quantumlibet infiniti, tamen illius scientiæ infinitæ noti sunt, de quo illius scientiæ infinitæ noti sunt, de quo

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, cap. 18. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, cap. 18.

Se Se

1 contra. 1 contra.

IN I SENTENT. DIST. XXXVI, C, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. XXXVI, C, ART. 8.

dicit Prophetia, quod scientiæ ejus non dicit Prophetia, quod scientiæ ejus non est numerus¹. Ergo videtur, quod sciat est numerus¹. Ergo videtur, quod sciat actu infinita: actu autem infinita num- actu infinita: actu autem infinita num- quam faciet ergo scit ea quæ numquam quam faciet ergo scit ea quæ numquam faciet. faciet.

2. Item, Sua potentia non limitatur: 2. Item, Sua potentia non limitatur: ergo semper est ad plura, quam aliqua ergo semper est ad plura, quam aliqua summa accipi possit: et ipse scit totam summa accipi possit: et ipse scit totam suam potentiam: ergo scit actu infinita. suam potentiam: ergo scit actu infinita. SED CONTRA: SED CONTRA:

Cum dico actu infinita, penes rationem Cum dico actu infinita, penes rationem infiniti accipiendo intelligitur dupliciter, infiniti accipiendo intelligitur dupliciter, scilicet actu infinita intellectui creato, vel scilicet actu infinita intellectui creato, vel actu infinita simpliciter. Si nobis infinita : actu infinita simpliciter. Si nobis infinita : tunc non est quæstio: quia plura scit, tunc non est quæstio: quia plura scit, quam nos cogitare possumus. Si autem quam nos cogitare possumus. Si autem infinita simpliciter. CONTRA: Actu infini- infinita simpliciter. CONTRA: Actu infini- tum simpliciter semper secundum majus tum simpliciter semper secundum majus sui est extra accipientem ipsum: ergo sui est extra accipientem ipsum: ergo Deus accipiens ipsum actu infinitum, Deus accipiens ipsum actu infinitum, semper relinquit ipsum secundum majus semper relinquit ipsum secundum majus sui extra se esse, quod est absurditas, sui extra se esse, quod est absurditas, quia sic Deus scitum suum non compre- quia sic Deus scitum suum non compre-

henderet. henderet.

Si autem tu dicas, quod intellectus Dei Si autem tu dicas, quod intellectus Dei est actu infinitus, et ideo comprehendit est actu infinitus, et ideo comprehendit illud infinitum. CONTRA: Si intellectus illud infinitum. CONTRA: Si intellectus Dei in se infinitus est, imperfectissimus Dei in se infinitus est, imperfectissimus est, quod est absurdum: non enim Deo est, quod est absurdum: non enim Deo infinitus est, sed creaturæ, quia non fini- infinitus est, sed creaturæ, quia non fini-

tur creatura. tur creatura.

Præterea, Detur hoc, quod sit infinitus Præterea, Detur hoc, quod sit infinitus simpliciter, adhuc non potest dici, quod simpliciter, adhuc non potest dici, quod infinitum includat infinitum : quia quod- infinitum includat infinitum : quia quod- cumque erit inclusum et comprehensum, cumque erit inclusum et comprehensum, illud statim finietur, et alterum excedet illud statim finietur, et alterum excedet ipsum ergo nihil est quod dicitur, quod ipsum ergo nihil est quod dicitur, quod Deus sciat actu infinitum, quia actu infi- Deus sciat actu infinitum, quia actu infi- nitum nihil est. nitum nihil est.

Item, infinitum non invenitur nisi se- Item, infinitum non invenitur nisi se- cundum modum quanti. Accipiatur ergo cundum modum quanti. Accipiatur ergo infinitum in quantitate virtuali sive po- infinitum in quantitate virtuali sive po- tentiali, et in quantitate dimensionali tentiali, et in quantitate dimensionali quæ est continua, et in quantitate discreta quæ est continua, et in quantitate discreta quæ est numerus. quæ est numerus.

Redeo ergo ad primum. Si dicam vir- Redeo ergo ad primum. Si dicam vir- tute infinitum, non dixi actu infinitum, tute infinitum, non dixi actu infinitum,

1 Psal. CXLVI, 5 Et sapientiæ ejus non est nu- 1 Psal. CXLVI, 5 Et sapientiæ ejus non est nu-

219 219

sed potentia solum, scilicet quia non est sed potentia solum, scilicet quia non est assignare quod in tantum potest, quin assignare quod in tantum potest, quin sit accipere amplius in quod potest : et sit accipere amplius in quod potest : et illud accipiendum non est acceptum actu, illud accipiendum non est acceptum actu, sed potentia. Si autem accipiatur infini- sed potentia. Si autem accipiatur infini- tum in continuo, non possum accipere tum in continuo, non possum accipere per additionem, quoniam est accipere per additionem, quoniam est accipere quantitatem cui non potest aliquid addi quantitatem cui non potest aliquid addi secundum rationem: sicut est circulus. secundum rationem: sicut est circulus. Ergo oportet, quod accipiatur secundum Ergo oportet, quod accipiatur secundum divisionem infinitum in illo, ita scilicet divisionem infinitum in illo, ita scilicet quod pars divisa non ut pars aliquota, quod pars divisa non ut pars aliquota, sed secundum rationem totius divisibilis sed secundum rationem totius divisibilis accipiatur tunc enim nihil ita parvum accipiatur tunc enim nihil ita parvum accipitur, quod non sit divisibile in duo accipitur, quod non sit divisibile in duo æqualia ergo etiam hoc infinitum est æqualia ergo etiam hoc infinitum est respectu accipiendi divisibile: et hoc est respectu accipiendi divisibile: et hoc est in potentia ergo est in potentia tantum. in potentia ergo est in potentia tantum. Item, accipiam in numero in quo est in- Item, accipiam in numero in quo est in- finitum additione non divisione : quia est finitum additione non divisione : quia est accipere in eo indivisibile in actu, ut est accipere in eo indivisibile in actu, ut est unitas, sed non est accipere summam cui unitas, sed non est accipere summam cui unitas non possit addi, constituendo aliam unitas non possit addi, constituendo aliam speciem numeri : sed unitas addibilis est speciem numeri : sed unitas addibilis est in potentia tantum: ergo et infinitum po- in potentia tantum: ergo et infinitum po- tentia tantum: ergo nihil actu est infini- tentia tantum: ergo nihil actu est infini- tum ergo Deus non scit actu infinitum. tum ergo Deus non scit actu infinitum.