Ad. 1. Ad. 1.

194 194

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in relatione ad opera ipsa quorum est in relatione ad opera ipsa quorum est idea, et sic habet pluralitatem ex parte idea, et sic habet pluralitatem ex parte respectus ad illa. Unde meo judicio me- respectus ad illa. Unde meo judicio me- lius dicitur multorum idea, quam multæ lius dicitur multorum idea, quam multæ ideæ. Hujus ponit exemplum Dionysius ideæ. Hujus ponit exemplum Dionysius in centro circuli, quod est principium in centro circuli, quod est principium linearum egredientium ad circumferen- linearum egredientium ad circumferen- tiam, et etiam circumferentiæ, quia cir- tiam, et etiam circumferentiæ, quia cir- cumferentia tota generatur ex ipso, et cumferentia tota generatur ex ipso, et movetur ex ipso, ut dicunt sapientes: movetur ex ipso, ut dicunt sapientes: et ipsum quidem est unum secundum id et ipsum quidem est unum secundum id quod est : et si ponamus in ipso esse et quod est : et si ponamus in ipso esse et motorem circumferentiæ, et movere per motorem circumferentiæ, et movere per lineas egredientes, sicut ab axe radii lineas egredientes, sicut ab axe radii circumferentiam movent in rota, erit circumferentiam movent in rota, erit centrum in comparatione totius motus centrum in comparatione totius motus unum sed in comparatione ad lineas unum sed in comparatione ad lineas quibus fit motus totius, erit ipsum in ra- quibus fit motus totius, erit ipsum in ra- tione multorum, et est potius multorum tione multorum, et est potius multorum unum quam sit multa: sed tamen respe- unum quam sit multa: sed tamen respe- ctus erunt in eo secundum habitudinem ctus erunt in eo secundum habitudinem

multorum ad ipsum. Unde proprie signi- multorum ad ipsum. Unde proprie signi- ficatur cum dicitur, quod est in se unum ficatur cum dicitur, quod est in se unum unius motoris multa recipiens diversi- unius motoris multa recipiens diversi- mode ista autem multiplicitas respe- mode ista autem multiplicitas respe- ctuum causatur ab his quæ sunt extra ctuum causatur ab his quæ sunt extra ipsum, et ideo ipsum in se non multipli- ipsum, et ideo ipsum in se non multipli- catur. Per simile hujusmodi intelliga- catur. Per simile hujusmodi intelliga- mus immobilem naturam Dei causantem mus immobilem naturam Dei causantem et moventem totam rotam mundi: per et moventem totam rotam mundi: per lineas egredientes intelligamus creata lineas egredientes intelligamus creata singula, quibus successione rerum creata- singula, quibus successione rerum creata- rum, quasi circulari generatione move- rum, quasi circulari generatione move- tur mundus et dicamus tunc, quod tur mundus et dicamus tunc, quod illud immobile primum, unum est prin- illud immobile primum, unum est prin- cipium, tamen multorum a se egredien- cipium, tamen multorum a se egredien- tium et dicamus, quod idea nominat, tium et dicamus, quod idea nominat, non ipsum secundum rem quod est, sed non ipsum secundum rem quod est, sed potius respectum ipsius ad id cujus est potius respectum ipsius ad id cujus est principium et cum ille respectus pluri- principium et cum ille respectus pluri- ficetur secundum multitudinem princi- ficetur secundum multitudinem princi- piatorum, sequitur quod ideæ sunt multæ piatorum, sequitur quod ideæ sunt multæ et rationes: sed tamen quod non sint et rationes: sed tamen quod non sint multi intellectus, vel principia moven- multi intellectus, vel principia moven- tia. tia.

DICATUR ergo ad primum, quod illa DICATUR ergo ad primum, quod illa consideratio intelligitur de his in quibus consideratio intelligitur de his in quibus unum ponitur alteri idem absolute, sive unum ponitur alteri idem absolute, sive essentialiter, sive accidentaliter inesse essentialiter, sive accidentaliter inesse

absolutum (quod ad librum de accidente absolutum (quod ad librum de accidente pertinet) significetur: ut si dicatur homo pertinet) significetur: ut si dicatur homo esse animal, sequitur quod plures homi- esse animal, sequitur quod plures homi- nes sint plura animalia: et si dicatur nes sint plura animalia: et si dicatur homo esse albus, sequitur quod plures homo esse albus, sequitur quod plures homines sint plures albi. Sed in relatione homines sint plures albi. Sed in relatione secus est: quia illa multiplicatur per id secus est: quia illa multiplicatur per id quod est extra relativum quantum ad re- quod est extra relativum quantum ad re- spectum in quem necesse est colligi illud spectum in quem necesse est colligi illud quod refertur ad ipsum: et ideo non quod refertur ad ipsum: et ideo non sequitur, quod si essentia est idea, quod sequitur, quod si essentia est idea, quod sicut est una tantum essentia, ita sit una sicut est una tantum essentia, ita sit una tantum idea. tantum idea.

AD ALIUD dicendum, quod secus est in AD ALIUD dicendum, quod secus est in anima quia anima habet formas ac- anima quia anima habet formas ac- ceptas, quæ causatæ sunt a pluribus, et ceptas, quæ causatæ sunt a pluribus, et ideo plures facientes in ea comparatio- ideo plures facientes in ea comparatio- nes. Sed in Deo non est sic, ut jam vi- nes. Sed in Deo non est sic, ut jam vi- sum est: quia ipse per suam scientiam sum est: quia ipse per suam scientiam est causa, et per suum intellectum: et est causa, et per suum intellectum: et ideo non est nisi diversitas respectuum, ideo non est nisi diversitas respectuum, et non specierum, vel formarum: et et non specierum, vel formarum: et ideo non inducitur in eo compositio ali- ideo non inducitur in eo compositio ali- qua quia, sicut supra ostensum est, ex qua quia, sicut supra ostensum est, ex relatione sola nihil efficitur magis com- relatione sola nihil efficitur magis com- positum quam prius erat, præcipue in positum quam prius erat, præcipue in his relativis in quibus dependentia rea- his relativis in quibus dependentia rea- lis non est in utroque relativorum, sed in lis non est in utroque relativorum, sed in altero tantum, sicut est in idea et ideato. altero tantum, sicut est in idea et ideato.

AD ALIUD dicendum, quod est multi- AD ALIUD dicendum, quod est multi- tudo ratione sola, et adhuc minor, si tudo ratione sola, et adhuc minor, si potest esse minor: quia est multitudo potest esse minor: quia est multitudo ratione, et multitudo re, et est multitudo ratione, et multitudo re, et est multitudo rationis supra rem. Multitudo ratione rationis supra rem. Multitudo ratione sola est multitudo consignificati ex si- sola est multitudo consignificati ex si- gnificatione alterius: sicut verbi gratia, gnificatione alterius: sicut verbi gratia, si ego sum albus, et tu niger, et efficia- si ego sum albus, et tu niger, et efficia- ris albus, nulla mutatione facta in me, ris albus, nulla mutatione facta in me, sunt hic plures similes et pluralitas quæ sunt hic plures similes et pluralitas quæ importatur per ly similes, consignificata importatur per ly similes, consignificata est per relationem tui ad me, non per est per relationem tui ad me, non per relationem mei sed per correlationem relationem mei sed per correlationem mei ad te quia una similitudine in te mei ad te quia una similitudine in te posita, necesse est consignificari alteram posita, necesse est consignificari alteram in me quæ tamen non est causata per in me quæ tamen non est causata per aliquid quod mihi advenerit. Ista multi- aliquid quod mihi advenerit. Ista multi- tudo adhuc directius est in centro cir- tudo adhuc directius est in centro cir- culi, quod est principium linearum : culi, quod est principium linearum : significatis enim lineis pluraliter, neces- significatis enim lineis pluraliter, neces-

1 4. 1 4.

5. 5.

6. 6.

IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 10. IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 10.

se est consignificari pluralitatem respe- se est consignificari pluralitatem respe- ctuum centri ad ipsas: et ita est multi- ctuum centri ad ipsas: et ita est multi- tudo rationis consignificata in ideis: et tudo rationis consignificata in ideis: et ideo forte frequenter invenitur apud ideo forte frequenter invenitur apud Sanctos, quod dicunt ideas pluralitatem Sanctos, quod dicunt ideas pluralitatem tantum consignificando, et non dicunt, tantum consignificando, et non dicunt, vel raro dicunt plures ideas, pluralitatem vel raro dicunt plures ideas, pluralitatem importando per principale significatum importando per principale significatum dictionis hujus quæ est plures. Pluralitas dictionis hujus quæ est plures. Pluralitas autem rei patet satis. Similiter et plura- autem rei patet satis. Similiter et plura- litas rationis quæ ponitur circa rem. litas rationis quæ ponitur circa rem.

AD ID ergo quod contra objicitur, di- AD ID ergo quod contra objicitur, di- cendum quod temporale non est causa cendum quod temporale non est causa æterni, quia creaturæ non causant æter- æterni, quia creaturæ non causant æter- num sed tamen æternum potest consi- num sed tamen æternum potest consi- gnificari aliquo modo cum temporali, et gnificari aliquo modo cum temporali, et innotescere in aliqua ratione cum tem- innotescere in aliqua ratione cum tem- porali, in qua non significatur vel inno- porali, in qua non significatur vel inno- tescit ut est æternum: et ideo ratio illa tescit ut est æternum: et ideo ratio illa non est cassa et vana, cum aliquo modo non est cassa et vana, cum aliquo modo ponatur circa rem, scilicet non in se ponatur circa rem, scilicet non in se consideratam, sed prout innotescit per consideratam, sed prout innotescit per comparationem temporalis ad ipsum: comparationem temporalis ad ipsum: hoc enim sufficit ad hoc quod intellectus hoc enim sufficit ad hoc quod intellectus salvetur. salvetur.

AD ALIUD dicendum, quod licet res in AD ALIUD dicendum, quod licet res in se et in proprio esse, non sint ab æterno: se et in proprio esse, non sint ab æterno: in potentia tamen sunt ab æterno. Et si in potentia tamen sunt ab æterno. Et si quæras, In qua potentia? Dico quod in quæras, In qua potentia? Dico quod in potentia causæ efficientis. Si autem ob- potentia causæ efficientis. Si autem ob- jicias, quod secundum hoc non sunt jicias, quod secundum hoc non sunt multæ, et ideo non referuntur ut multæ multæ, et ideo non referuntur ut multæ ad ideas. Dicendum, quod res secundum ad ideas. Dicendum, quod res secundum quod ibi sunt, non sunt multæ : tamen quod ibi sunt, non sunt multæ : tamen ut significantur exituræ, sunt ut multæ, ut significantur exituræ, sunt ut multæ, et sic ut multæ referuntur ad suas ideas et sic ut multæ referuntur ad suas ideas secundum quas exeunt: et in hoc cau- secundum quas exeunt: et in hoc cau- satur multitudo significata secundum ra- satur multitudo significata secundum ra- tionem quæ minima est omnium plura- tionem quæ minima est omnium plura- litatum quia res ipsæ in potentia sunt, litatum quia res ipsæ in potentia sunt, et respectus in potentia et consignifi- et respectus in potentia et consignifi- cata pluralitas est consignificatæ ratio- cata pluralitas est consignificatæ ratio- nis tantum, et non rei significatæ. nis tantum, et non rei significatæ.

AD ALIUD dicendum, quod unum et AD ALIUD dicendum, quod unum et multum sequuntur ens in se, sive in cau- multum sequuntur ens in se, sive in cau- sa, sive in potentia, sive in effectu signi- sa, sive in potentia, sive in effectu signi- ficetur et diversitas, et oppositio, et ficetur et diversitas, et oppositio, et compositio, et mutabilitas, et materiali- compositio, et mutabilitas, et materiali- tas, et nécessitas, et contingentia, non tas, et nécessitas, et contingentia, non

195 195

sequuntur res secundum quod sunt in se sequuntur res secundum quod sunt in se quocumque modo, sed potius secundum quocumque modo, sed potius secundum quod sunt creatæ post non esse : quia quod sunt creatæ post non esse : quia creabile vertibile est, et vertibile compo- creabile vertibile est, et vertibile compo- situm, et diversum, et alii oppositum, et situm, et diversum, et alii oppositum, et sic de aliis: et ideo non ita possunt sic de aliis: et ideo non ita possunt transferri ad res significatas in causa, sic- transferri ad res significatas in causa, sic- ut unum et multum tamen non videtur ut unum et multum tamen non videtur mihi esse dicendum, quod sint multæ mihi esse dicendum, quod sint multæ ideæ, licet dicamus ideas consignificando ideæ, licet dicamus ideas consignificando pluralitatem et si concederemus esse pluralitatem et si concederemus esse plures ideas, non oporteret nos propter plures ideas, non oporteret nos propter hoc concedere multas vel diversas ideas : hoc concedere multas vel diversas ideas : quia pluralitati sufficit quæcumque diffe- quia pluralitati sufficit quæcumque diffe- rentia, sed non multitudini cujus si- rentia, sed non multitudini cujus si- gnum est, quod dicimus in divinis per- gnum est, quod dicimus in divinis per- sonas plures, non tamen multas proprie sonas plures, non tamen multas proprie loquendo. loquendo.

AD ALIUD dicendum, quod præintelligi AD ALIUD dicendum, quod præintelligi multitudinem creaturarum contingit multitudinem creaturarum contingit duobus modis, scilicet ut existentium, et duobus modis, scilicet ut existentium, et sic falsum est: vel exiturarum a causa, sic falsum est: vel exiturarum a causa, et sic verum est, quod præintelligitur et sic verum est, quod præintelligitur temporale non ut temporale æterno: temporale non ut temporale æterno: quia æternum quidem a temporali cau- quia æternum quidem a temporali cau- sari non potest, sed in quantum signifi- sari non potest, sed in quantum signifi- catur cum ipso, potest accipere aliquam catur cum ipso, potest accipere aliquam rationem consignificandi, quæ sine ipso rationem consignificandi, quæ sine ipso non significatur. non significatur.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An in Deo sunt ideæ omnium, et maxime An in Deo sunt ideæ omnium, et maxime materiæ primæ ? materiæ primæ ?

Deinde quæritur, Si in Deo omnium Deinde quæritur, Si in Deo omnium sit idea, et hoc præcipue propter mate- sit idea, et hoc præcipue propter mate- riam primam : quia riam primam : quia

1. Si idea est ratio formæ, non vide- 1. Si idea est ratio formæ, non vide- tur habere relationem nisi ad formam : tur habere relationem nisi ad formam : non ergo ad materiam, ut videtur. non ergo ad materiam, ut videtur.

2. Item, Idea est principium cogno- 2. Item, Idea est principium cogno- scendi omne autem quod cognoscitur, scendi omne autem quod cognoscitur, scitur a forma : ergo videtur, quod nulla scitur a forma : ergo videtur, quod nulla idea sit materiæ. idea sit materiæ.

Ad 7. Ad 7.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

196 196

SED CONTRA : SED CONTRA :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quidquid creatum est, rationem idea- Quidquid creatum est, rationem idea- lem habet in mente divina, sive Creato- lem habet in mente divina, sive Creato- ris materia prima creata est: ergo ha- ris materia prima creata est: ergo ha- bet ideam in mente Creatoris. Si forte bet ideam in mente Creatoris. Si forte dicas, quod materia prima cognoscitur dicas, quod materia prima cognoscitur per formam hoc nihil est, quia nos quæ- per formam hoc nihil est, quia nos quæ- rimus de ea cognitione qua cognoscitur rimus de ea cognitione qua cognoscitur per seipsam. per seipsam.

Præterea, Absurdum est dicere, quod Præterea, Absurdum est dicere, quod tu dicas Deum accipere cognitionem tu dicas Deum accipere cognitionem unius per alterum, sicut nos accipimus: unius per alterum, sicut nos accipimus: quia tunc aliquid esset cujus cognitio- quia tunc aliquid esset cujus cognitio- nem non haberet nisi per accidens, et nem non haberet nisi per accidens, et non per seipsum, quod falsum est: ergo non per seipsum, quod falsum est: ergo materiam primam cognoscit per seipsam. materiam primam cognoscit per seipsam.

Si forte velis dicere, quod privatio Si forte velis dicere, quod privatio non est separabilis a materia : quia per non est separabilis a materia : quia per seipsam ipsa est potentia ad formam, ut seipsam ipsa est potentia ad formam, ut quidam dicunt. CONTRA hoc videntur esse quidam dicunt. CONTRA hoc videntur esse tria inconvenientia : quorum primum tria inconvenientia : quorum primum est, quod aliquid citra primum est sua est, quod aliquid citra primum est sua potentia. Secundum est, quod privatio potentia. Secundum est, quod privatio non cognoscitur a Deo, nisi per habi- non cognoscitur a Deo, nisi per habi- tum, ut dicet Magister infra. Cum ergo tum, ut dicet Magister infra. Cum ergo potentia materiæ sit privatio, non habet potentia materiæ sit privatio, non habet ideam propriam in qua formetur idea. ideam propriam in qua formetur idea. Tertium inconveniens est ut prius, quod Tertium inconveniens est ut prius, quod materia a Deo cognoscitur per alterum, materia a Deo cognoscitur per alterum, et non per seipsam in propria natura. et non per seipsam in propria natura.

SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod Deus cognoscit materiam et facit imme- Deus cognoscit materiam et facit imme- diate per ideam materiæ. Licet enim se- diate per ideam materiæ. Licet enim se- cundum Boetium et Avicennam, illa cundum Boetium et Avicennam, illa quæ sunt tantum in potentia, ut mate- quæ sunt tantum in potentia, ut mate- ria, vel semper permixta potentiæ secun- ria, vel semper permixta potentiæ secun- dum successionem sui de potentia in ac- dum successionem sui de potentia in ac- tum, ut motus, et tempus, vel permixta tum, ut motus, et tempus, vel permixta potentiæ ad id quod contrarium est actui potentiæ ad id quod contrarium est actui in quo sunt, ut vacuum, et infinitum, in quo sunt, ut vacuum, et infinitum, sint a nobis non pleno intellectu intelli- sint a nobis non pleno intellectu intelli- gibilia tamen a Deo pleno intellectu gibilia tamen a Deo pleno intellectu cognoscuntur: et ideo dico esse ideam cognoscuntur: et ideo dico esse ideam speciem efficientis, quam imitatur quan- speciem efficientis, quam imitatur quan- tum potest effectum. Quædam autem tum potest effectum. Quædam autem imitantur illam, secundum potentiam ens imitantur illam, secundum potentiam ens tantum, ut materia prima et quædam tantum, ut materia prima et quædam secundum actum permixtum potentiæ in secundum actum permixtum potentiæ in

successione, ut motus, et tempus; vel successione, ut motus, et tempus; vel in quiete, ut vacuum, vel infinitum: quæ-- in quiete, ut vacuum, vel infinitum: quæ-- dam autem pertingendo ad formam de- dam autem pertingendo ad formam de- terminatam in actu non permixto nobi- terminatam in actu non permixto nobi- liori vel ignobiliori, ut creaturæ quæ liori vel ignobiliori, ut creaturæ quæ modo, specie et ordine propriæ naturæ modo, specie et ordine propriæ naturæ determinantur. determinantur.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Utrum creaturæ alio modo innotuerint Utrum creaturæ alio modo innotuerint Deo factæ, quam fuerint notæ facien- Deo factæ, quam fuerint notæ facien- dæ ? dæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, « E, « Ipsi autem Deo non audeo dicere Ipsi autem Deo non audeo dicere alio modo innotuisse, cum ea fecisset, alio modo innotuisse, cum ea fecisset, quam illo quo ea noverat ut faceret, quam illo quo ea noverat ut faceret,

etc. » etc. »

esse, esse,

Videtur enim hoc esse falsum : quia Videtur enim hoc esse falsum : quia 1. Unumquodque sicut se habet ad 1. Unumquodque sicut se habet ad ita se habet ad verum. Verum autem ita se habet ad verum. Verum autem simpliciter alio modo scitur et melius simpliciter alio modo scitur et melius scitur, quam verum secundum quid: scitur, quam verum secundum quid: ergo ens simpliciter melius et alio modo ergo ens simpliciter melius et alio modo scitur, quam ens secundum quid: sed scitur, quam ens secundum quid: sed creaturæ ab æterno antequam fierent non creaturæ ab æterno antequam fierent non fuerunt nisi secundum quid, scilicet in fuerunt nisi secundum quid, scilicet in potentia causæ efficientis et exemplaris: potentia causæ efficientis et exemplaris: ergo non noscebantur nisi secundum ergo non noscebantur nisi secundum quid et post notæ sunt simpliciter : ergo quid et post notæ sunt simpliciter : ergo alio modo innotuerunt factæ, quam notæ alio modo innotuerunt factæ, quam notæ fuerunt faciendæ. fuerunt faciendæ.

2. Item, Aut Deus novit ea quæ sunt 2. Item, Aut Deus novit ea quæ sunt ab æterno simpliciter, aut secundum ab æterno simpliciter, aut secundum quid tantum. Si secundum quid: ergo quid tantum. Si secundum quid: ergo notitia sua fuit imperfecta, et postea notitia sua fuit imperfecta, et postea perficiebatur. Si simpliciter, et res non perficiebatur. Si simpliciter, et res non fuerunt nisi secundum quid: ergo novit fuerunt nisi secundum quid: ergo novit aliter, quam fuerunt: ergo decipieba- aliter, quam fuerunt: ergo decipieba- tur, quod falsum est. tur, quod falsum est.

3. Si forte dicas, quod Augustinus et 3. Si forte dicas, quod Augustinus et Anselmus dicunt, quod res verius sunt Anselmus dicunt, quod res verius sunt in Deo quam in seipsis: quia in ipso in Deo quam in seipsis: quia in ipso sunt vita et lux, ut dicit Augustinus, et sunt vita et lux, ut dicit Augustinus, et

tra. tra.

IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 11. IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 11.

creatrix essentia, ut dicit Anselmus: in creatrix essentia, ut dicit Anselmus: in seipsis autem sunt vespera vel tenebra, seipsis autem sunt vespera vel tenebra, et mutabiles et ideo verius cognoscun- et mutabiles et ideo verius cognoscun- tur, ubi verius sunt. CONTRA: Veritas rei tur, ubi verius sunt. CONTRA: Veritas rei est a forma rei: forma autem dans esse est a forma rei: forma autem dans esse rei proprium, numquam fuit in Deo : rei proprium, numquam fuit in Deo : ergo veritates rerum numquam fuerunt ergo veritates rerum numquam fuerunt in Deo ergo res non est verius in Deo in Deo ergo res non est verius in Deo quam in se. quam in se.

4. Item, Veritas naturæ hujus rei non 4. Item, Veritas naturæ hujus rei non est ab eo quod est commune scilicet sibi, est ab eo quod est commune scilicet sibi, et alii, sed a forma propria sibi: quia in et alii, sed a forma propria sibi: quia in communi non est nisi in potentia, in ve- communi non est nisi in potentia, in ve- ritate autem sua est in actu. Cum igitur ritate autem sua est in actu. Cum igitur in Deo non sit in proprio sibi, sed in in Deo non sit in proprio sibi, sed in communi sibi, et alii et non sit in ipso communi sibi, et alii et non sit in ipso in actu, sed in potentia tantum : non erit in actu, sed in potentia tantum : non erit vere in ipso : ergo non erit in ipso verius vere in ipso : ergo non erit in ipso verius quem in se. quem in se.

1. Et quia circa hoc est dubium, acci- 1. Et quia circa hoc est dubium, acci- piantur ipsa verba Auctoris ut jacent. piantur ipsa verba Auctoris ut jacent. Dicit autem Augustinus in libro XI de Ci- Dicit autem Augustinus in libro XI de Ci- vitate Dei, sic: Angeli ipsam creaturam vitate Dei, sic: Angeli ipsam creaturam melius ibi, hoc est, in sapientia Dei, melius ibi, hoc est, in sapientia Dei, tamquam in arte qua facta est, quam in tamquam in arte qua facta est, quam in ea ipsa sciunt: ac per hoc et seipsos ea ipsa sciunt: ac per hoc et seipsos melius ibi quam in seipsis. Facti sunt melius ibi quam in seipsis. Facti sunt enim, et aliud sunt quam ille qui fecit. enim, et aliud sunt quam ille qui fecit. Ibi ergo tamquam in cognitione diutur- Ibi ergo tamquam in cognitione diutur- na, in seipsis autem tamquam in ve- na, in seipsis autem tamquam in ve- spertina. Ex hoc accipitur, quod melius spertina. Ex hoc accipitur, quod melius etiam seipsos cognoscunt Angeli in Deo etiam seipsos cognoscunt Angeli in Deo quam in se et non cognoscunt se me- quam in se et non cognoscunt se me- lius, nisi ubi melius et verius sunt: ergo lius, nisi ubi melius et verius sunt: ergo melius et verius videntur esse in Deo melius et verius videntur esse in Deo quam in seipsis. Anselmus autem in quam in seipsis. Anselmus autem in Monologio dicit sic: Nulli dubium est Monologio dicit sic: Nulli dubium est creatas substantias multo aliter esse in creatas substantias multo aliter esse in seipsis quam in nostra scientia: in seip- seipsis quam in nostra scientia: in seip- sis namque sunt per ipsam suam essen- sis namque sunt per ipsam suam essen- tiam, in nostra vero scientia nondum ea- tiam, in nostra vero scientia nondum ea- rum essentiæ, sed earum similitudines. rum essentiæ, sed earum similitudines. Restat ergo ut tanto verius sint in seipsis Restat ergo ut tanto verius sint in seipsis quam in nostra scientia, quanto verius quam in nostra scientia, quanto verius alicubi sunt per suam essentiam quam alicubi sunt per suam essentiam quam per suam similitudinem. Cum ergo et per suam similitudinem. Cum ergo et hoc constet, quod omnis creata substan- hoc constet, quod omnis creata substan-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Civitate Dei,

197 197

tia, tanto verius est in verbo, id est, in- tia, tanto verius est in verbo, id est, in- telligentia Creatoris quam in seipsa, telligentia Creatoris quam in seipsa, quanto verius existit creatrix quam quanto verius existit creatrix quam creata essentia, quomodo comprehendet creata essentia, quomodo comprehendet mens humana cujusmodi sit illud dicere mens humana cujusmodi sit illud dicere Dei, et illa scientia Dei, quæ sic longe Dei, et illa scientia Dei, quæ sic longe superior est creatis substantiis, si nostra superior est creatis substantiis, si nostra scientia tam longe superatur ab illis, scientia tam longe superatur ab illis, quantum earum similitudo differt ab quantum earum similitudo differt ab earum essentia? Ex hoc accipitur, quod earum essentia? Ex hoc accipitur, quod verius sunt res in Deo quam in seipsis, verius sunt res in Deo quam in seipsis, quod videtur esse contra prius probata. quod videtur esse contra prius probata.

Sed adhuc contra hoc objici potest, Sed adhuc contra hoc objici potest,

2. Cum dicitur, Creatura est in Deo : 2. Cum dicitur, Creatura est in Deo : aut intelligitur de creatura quæ est, aut aut intelligitur de creatura quæ est, aut de creatura quæ non est. Si de creatura de creatura quæ non est. Si de creatura quæ est : cum illa nihil habeat in genere quæ est : cum illa nihil habeat in genere quod non sit in aliqua specierum, pos- quod non sit in aliqua specierum, pos- sent inferri universaliter omnes species sent inferri universaliter omnes species omnium omnium creaturarum, quia ratione creaturarum, quia ratione æqualiter redditur prædicatum subjecto: æqualiter redditur prædicatum subjecto: ergo asinus est in Deo, et homo est in ergo asinus est in Deo, et homo est in Deo, quod falsum est. Si autem de crea- Deo, quod falsum est. Si autem de crea- tura quæ non est. CONTRA: Cum dicitur, tura quæ non est. CONTRA: Cum dicitur, Creatura est in Deo, ly creatura suppo- Creatura est in Deo, ly creatura suppo- nit verbo præsentis temporis : ergo re- nit verbo præsentis temporis : ergo re- stringitur ad standum pro præsentibus: stringitur ad standum pro præsentibus: ergo creatura supponit ibi pro eo quod ergo creatura supponit ibi pro eo quod præsentialiter prædicatur : et dictum præsentialiter prædicatur : et dictum erat, quod supponeret pro eo quod non erat, quod supponeret pro eo quod non est ergo illa simpliciter est falsa, Crea- est ergo illa simpliciter est falsa, Crea- tura est in Deo. tura est in Deo.

3. Item, Verbum Augustini videtur 3. Item, Verbum Augustini videtur impossibile implicare, scilicet quod æqua- impossibile implicare, scilicet quod æqua- liter et eodem modo novit ea quæ sunt, liter et eodem modo novit ea quæ sunt, et ea quæ non sunt. PROBATIO. Deus enim et ea quæ non sunt. PROBATIO. Deus enim novit ea esse quæ sunt: et eodem modo novit ea esse quæ sunt: et eodem modo novit ea quæ non sunt: ergo novit esse novit ea quæ non sunt: ergo novit esse ea quæ non sunt: quod est impossibile: ea quæ non sunt: quod est impossibile: quia si novit, tunc est verum quod novit : quia si novit, tunc est verum quod novit : et sic verum est esse ea quæ non sunt : et sic verum est esse ea quæ non sunt : ergo ea quæ non sunt, sunt: et hoc est ergo ea quæ non sunt, sunt: et hoc est contradictoria simul verificari de eodem. contradictoria simul verificari de eodem.

Ad 1. Ad 1.

SOLUTIO. Sine præjudicio potest dici, Solutio. SOLUTIO. Sine præjudicio potest dici, Solutio. quod cum dicitur, Creaturæ melius et quod cum dicitur, Creaturæ melius et verius sunt in Deo quam in seipsis, quod verius sunt in Deo quam in seipsis, quod

cap. 29. cap. 29.

198 198

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ibi comparatio fit duplicis esse creaturæ: ibi comparatio fit duplicis esse creaturæ: et hoc necesse est simpliciter accipere et hoc necesse est simpliciter accipere abstractum ab hoc esse et illo, in quo abstractum ab hoc esse et illo, in quo fit comparatio. Et ut hoc intelligatur, fit comparatio. Et ut hoc intelligatur, distinguamus quadruplex esse creaturæ, distinguamus quadruplex esse creaturæ, scilicet primum in natura sua. Secun- scilicet primum in natura sua. Secun- dum in ratione naturæ quod abstrahitur dum in ratione naturæ quod abstrahitur ab illo quod est in natura propria. Ter- ab illo quod est in natura propria. Ter- tium quod est naturæ in exemplari pri- tium quod est naturæ in exemplari pri- mæ causæ existentis, et non simpliciter. mæ causæ existentis, et non simpliciter. Quartum est quod est commune ad om- Quartum est quod est commune ad om- nia ista, quod est esse creaturæ quocum- nia ista, quod est esse creaturæ quocum- que modo existens. Dico ergo, quod in que modo existens. Dico ergo, quod in dictis Sanctorum comparatur tertium esse dictis Sanctorum comparatur tertium esse ad primum, et secundum secundum ra- ad primum, et secundum secundum ra- tionem quarti : quia omnis comparatio tionem quarti : quia omnis comparatio est in aliquo communi utrique compara- est in aliquo communi utrique compara- torum est autem excessus comparatio- torum est autem excessus comparatio- nis, non secundum idem in quo est com- nis, non secundum idem in quo est com- paratio, sed secundum comparata: et paratio, sed secundum comparata: et ideo tertium esse secundum id quod est ideo tertium esse secundum id quod est illa, excedit primum et secundum: et illa, excedit primum et secundum: et hoc planum est quod intendunt Sancti, hoc planum est quod intendunt Sancti, cum ipsi probent pro tanto ibi verius cum ipsi probent pro tanto ibi verius esse, quia ibi est creatrix essentia. Non esse, quia ibi est creatrix essentia. Non autem fit comparatio, ita quod utrum- autem fit comparatio, ita quod utrum- que comparatorum referatur ad creaturæ que comparatorum referatur ad creaturæ esse in natura, sicut refertur id quod est esse in natura, sicut refertur id quod est secundum quid et simpliciter: oportet secundum quid et simpliciter: oportet enim illud ad idem referri si debeat fieri enim illud ad idem referri si debeat fieri comparatio in illo: et ideo hoc non atten- comparatio in illo: et ideo hoc non atten- ditur. Unde quod creatura in se est sim- ditur. Unde quod creatura in se est sim- pliciter, et in Deo secundum quid, hoc pliciter, et in Deo secundum quid, hoc non facit ad propositum secundum in- non facit ad propositum secundum in- tentionem Sanctorum: quia comparatio tentionem Sanctorum: quia comparatio fit hic in ratione communi quod est fit hic in ratione communi quod est quartum esse, quod se extendit ad esse quartum esse, quod se extendit ad esse simpliciter et secundum quid: et ex- simpliciter et secundum quid: et ex- cessus notatur secundum veritatem et cessus notatur secundum veritatem et nobilitatem comparatorum ad invicem, nobilitatem comparatorum ad invicem, ut prius diximus. ut prius diximus.

Alii dicunt sic, quod aliud est esse rei, Alii dicunt sic, quod aliud est esse rei, et aliud esse rem : et concedunt, quod et aliud esse rem : et concedunt, quod esse rei verius est in Deo quam in se, esse rei verius est in Deo quam in se, sed non res. Sed tunc adhuc eadem erit sed non res. Sed tunc adhuc eadem erit quæstio de esse rei: esse enim rei apud quæstio de esse rei: esse enim rei apud nullum umquam vocatur nisi quo res nullum umquam vocatur nisi quo res est id quod est : et sic ad esse rei sequi- est id quod est : et sic ad esse rei sequi- tur esse rem, licet non idem sit esse rei, tur esse rem, licet non idem sit esse rei,

et esse rem ipsius. Unde oportet redire et esse rem ipsius. Unde oportet redire ad superiorem solutionem, ut mihi vi- ad superiorem solutionem, ut mihi vi-

detur. detur.

Si autem vellemus solvere ad homi- Si autem vellemus solvere ad homi- nem, et non ad intentionem Sanctorum, nem, et non ad intentionem Sanctorum, diceremus quod cum dicitur res esse me- diceremus quod cum dicitur res esse me- lius et verius in Deo quam in se, quod lius et verius in Deo quam in se, quod duplex est locutio ex æquivocatione ejus duplex est locutio ex æquivocatione ejus quod est esse melius et verius: si enim quod est esse melius et verius: si enim sit adverbium ly melius, falsa est oratio. sit adverbium ly melius, falsa est oratio. Si autem nomen, vera est: quia res in Si autem nomen, vera est: quia res in Deo est Deus, qui est verius quam crea- Deo est Deus, qui est verius quam crea- tura et tunc cessaret objectio: sed ta- tura et tunc cessaret objectio: sed ta- men hæc non est intentio Sanctorum. men hæc non est intentio Sanctorum.

AD ALIUD dicendum, quod Deus ab AD ALIUD dicendum, quod Deus ab æterno omnia simpliciter novit, et non æterno omnia simpliciter novit, et non secundum quid: sed non omnia novit secundum quid: sed non omnia novit ab æterno esse simpliciter : cum enim ab æterno esse simpliciter : cum enim dicitur, novit omnia simpliciter ab æter- dicitur, novit omnia simpliciter ab æter- no, ly simpliciter refertur ad actum ver- no, ly simpliciter refertur ad actum ver- bi prout refertur ad suppositum, non bi prout refertur ad suppositum, non prout transit super appositum : unde prout transit super appositum : unde in objecto fit sophisma ex compositione in objecto fit sophisma ex compositione et divisione. et divisione.

AD ALIUD dicendum, quod veritas rei AD ALIUD dicendum, quod veritas rei duplex est, scilicet absoluta quæ est in duplex est, scilicet absoluta quæ est in re ipsa, et illa est indivisio actus a po- re ipsa, et illa est indivisio actus a po- tentia et est veritas quam diffinit An- tentia et est veritas quam diffinit An- selmus, quod est rectitudo sola menté selmus, quod est rectitudo sola menté perceptibilis, et illa est in re in compa- perceptibilis, et illa est in re in compa- ratione ad summe rectum, quod est ratione ad summe rectum, quod est mensura aliorum : et hoc verum est mensura aliorum : et hoc verum est quando res est ad hoc, ad quod est in quando res est ad hoc, ad quod est in mente sapientiæ creatricis : quo vero' mente sapientiæ creatricis : quo vero' nusquam ita vera est sicut ibidem. Et nusquam ita vera est sicut ibidem. Et ex hoc non sequitur rem esse in natura, ex hoc non sequitur rem esse in natura, sed tantum esse quocumque modo. sed tantum esse quocumque modo.

AD ALIUD patet solutio ex habitis in AD ALIUD patet solutio ex habitis in præcedenti quæstione : quia ibi osten- præcedenti quæstione : quia ibi osten- sum est, quod idea appropriatur ex re- sum est, quod idea appropriatur ex re- latione et ideo quælibet res est in latione et ideo quælibet res est in mente divina sicut in idea propria, licet mente divina sicut in idea propria, licet mens ipsa omnibus communis sit. mens ipsa omnibus communis sit.

: :

AD AUGUSTINI auctoritatem inductam AD AUGUSTINI auctoritatem inductam pro opposita parte, dicendum quod abs- pro opposita parte, dicendum quod abs- que dubio in mente divina, in qua res que dubio in mente divina, in qua res non nisi secundum quid est, melius' co- non nisi secundum quid est, melius' co- gnoscitur quam in seipsa. Et ad hoc intel- gnoscitur quam in seipsa. Et ad hoc intel- ligendum notandum, quod duplex est se- ligendum notandum, quod duplex est se-

Ad Ad

bject. 2. bject. 2.

>ject. 3. >ject. 3.

IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 12. IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 12.

cundum quid. Unum est in quo res secun. cundum quid. Unum est in quo res secun. dum quid quidem est, sed ipsum tamen dum quid quidem est, sed ipsum tamen est tota et perfecta intentio rei, sicut est est tota et perfecta intentio rei, sicut est species a re accepta apud intellectum : species a re accepta apud intellectum : res enim non est in intellectu nisi secun- res enim non est in intellectu nisi secun- dum quid, et tamen illud est perfe- dum quid, et tamen illud est perfe- cta intentio et ratio rei : et ideo in il- cta intentio et ratio rei : et ideo in il- lo perfecte cognoscitur. Aliud est se- lo perfecte cognoscitur. Aliud est se- cundum quid, quod inest ei secundum cundum quid, quod inest ei secundum quid, ut secundum partem, vel secun- quid, ut secundum partem, vel secun- dum potentiam : et in illo non cognosci- dum potentiam : et in illo non cognosci- tur nisi secundum quod ipsum non est tur nisi secundum quod ipsum non est ratio et intentio rei perfectæ, sed partis ratio et intentio rei perfectæ, sed partis vel potentiæ rei. Sic igitur patet qualiter vel potentiæ rei. Sic igitur patet qualiter res est secundum quid in idea, quæ cum res est secundum quid in idea, quæ cum sit vita et lux penetrans intima rei, me- sit vita et lux penetrans intima rei, me- lius illuminat ad cognoscendum quam lius illuminat ad cognoscendum quam aliqua intentio possit facere, qnæ abstra- aliqua intentio possit facere, qnæ abstra- hitur ab ipsa re : et hæc est intentio hitur ab ipsa re : et hæc est intentio verborum Augustini, et Anselmi et verborum Augustini, et Anselmi et ideo illam diurnam a luce plena, vel ma- ideo illam diurnam a luce plena, vel ma- tutinam a luce crescente denominant tutinam a luce crescente denominant cognitionem. Illam autem quæ est in cognitionem. Illam autem quæ est in natura propria, quæ est per formam natura propria, quæ est per formam materiæ et privationi et potentiæ per- materiæ et privationi et potentiæ per- mixtam, et per consequens tenebris ob- mixtam, et per consequens tenebris ob- volutam, vocant cognitionem vesperti- volutam, vocant cognitionem vesperti-

nam. nam.

AD ID quod sccundo contra dictum AD ID quod sccundo contra dictum Sanctorum objicitur, dicendum quod Sanctorum objicitur, dicendum quod cum dicitur, creatura in Creatore vel in cum dicitur, creatura in Creatore vel in Deo, est Deus vel creatrix essentia, re- Deo, est Deus vel creatrix essentia, re- fertur hæc determinatio, in Deo vel in fertur hæc determinatio, in Deo vel in Creatore, ad suppositum antequam præ- Creatore, ad suppositum antequam præ- stet suppositum verbo : et ideo ante stet suppositum verbo : et ideo ante differentiam præsentis consignificatam differentiam præsentis consignificatam in verbo, extrahitur extra propriam ra- in verbo, extrahitur extra propriam ra- tionem ad standum pro eo quod secun- tionem ad standum pro eo quod secun- dum quid et non simpliciter est : et tunc dum quid et non simpliciter est : et tunc verbum adveniens habet præsens confu- verbum adveniens habet præsens confu- sum prout illi supposito competit : et sum prout illi supposito competit : et ideo non procedit illa divisio, aut pro ideo non procedit illa divisio, aut pro creatura quæ est, aut pro creatura quæ creatura quæ est, aut pro creatura quæ non est. non est.

AD ALIUD dicendum, quod cum Au- AD ALIUD dicendum, quod cum Au- gustinus dicit, quod eodem modo scit ea gustinus dicit, quod eodem modo scit ea quæ sunt, et ea quæ non sunt, non in- quæ sunt, et ea quæ non sunt, non in- tendit, quod scientia sua eodem modo tendit, quod scientia sua eodem modo transeat super scita cum sunt et cum non transeat super scita cum sunt et cum non

199 199

sunt, quia hoc est impossibile, cum sic sunt, quia hoc est impossibile, cum sic opposita ponantur circa idem, ut probat opposita ponantur circa idem, ut probat objectiosed intendit, quod ex parte objectiosed intendit, quod ex parte scientis est idem modus, quia nihil acci- scientis est idem modus, quia nihil acci- pit ab eis et ideo sive subsint suæ scien- pit ab eis et ideo sive subsint suæ scien- tiæ, sive non, per esse proprium creatu- tiæ, sive non, per esse proprium creatu- ræ nihil mutatur in ipso. ræ nihil mutatur in ipso.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

Utrum omnia sunt in Deo vita et lux ? Utrum omnia sunt in Deo vita et lux ? et si sic, Utrum in ratione speculativi et si sic, Utrum in ratione speculativi vel practici? vel practici?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, E, « Omne quod factum est, dicitur ibi, E, « Omne quod factum est, dicitur esse vita in ipso, etc. » esse vita in ipso, etc. »

Hoc enim etiam videtur per id quod Hoc enim etiam videtur per id quod dicit Augustinus supra principium Joan- dicit Augustinus supra principium Joan- nis «Ecce quomodo possum, dico cha- nis «Ecce quomodo possum, dico cha- ritati vestræ: arca in opere non est vita, ritati vestræ: arca in opere non est vita, arca în arte est vita, quia vivit anima arca în arte est vita, quia vivit anima artificis in qua sunt omnia ista ante- artificis in qua sunt omnia ista ante- quam proferantur. Sic sapientia Dei se- quam proferantur. Sic sapientia Dei se- cundum quam facta sunt omnia, continet cundum quam facta sunt omnia, continet omnia antequam fabricet. » Sed hic vi- omnia antequam fabricet. » Sed hic vi- detur Augustinus, falsum supponere in detur Augustinus, falsum supponere in suo simili inducto species enim in in- suo simili inducto species enim in in- tellectu nec vivit, nec vita est, sed acci- tellectu nec vivit, nec vita est, sed acci- dens ipsius intellectus. dens ipsius intellectus.

ITEM quæritur, Utrum sint vita et lux ITEM quæritur, Utrum sint vita et lux ratione intellectus speculativi, vel pra- ratione intellectus speculativi, vel pra- ctici ? ctici ?

Quæst. 1. Quæst. 1.

Videtur enim, quod ratione speculati- Videtur enim, quod ratione speculati- vi quia illius proprie est lux : ergo vi quia illius proprie est lux : ergo cum ux conjungatur cum vita, utrum- cum ux conjungatur cum vita, utrum- que referendum est ad speculativum. que referendum est ad speculativum. SED CONTRA hoc iterum videtur esse, Sed contra. SED CONTRA hoc iterum videtur esse, Sed contra. quod quod

1. Mala sequuntur ad intellectum specu- 1. Mala sequuntur ad intellectum specu- lativum in Deo, nec tamen dicitur, quod lativum in Deo, nec tamen dicitur, quod sint vita in ipso. sint vita in ipso.

2. Præterea, Cum sapientia, potentia, 2. Præterea, Cum sapientia, potentia, voluntas, dicunt ea quæ exiguuntur ad voluntas, dicunt ea quæ exiguuntur ad creandum creaturam videtur quod res creandum creaturam videtur quod res

Quæst. 2. Quæst. 2.

Solutio. Solutio.

200 200

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

existentes in causa, potius sint in ea existentes in causa, potius sint in ea potentia, sapientia, voluntas, quam vita potentia, sapientia, voluntas, quam vita et lux. Si dicas secundum quod commu- et lux. Si dicas secundum quod commu- niter dici consuevit, quod potentia, sa- niter dici consuevit, quod potentia, sa- pientia, voluntas, non communicantur pientia, voluntas, non communicantur creaturis exeuntibus, sed lux et vita : creaturis exeuntibus, sed lux et vita : hoc patet esse falsum, quia non omnia hoc patet esse falsum, quia non omnia creata vivunt et lucent. Si dicas, quod creata vivunt et lucent. Si dicas, quod ista communicantur creaturis secundum ista communicantur creaturis secundum genera sua quæ sunt corporale et spiri- genera sua quæ sunt corporale et spiri- tuale quia corporalia aliqua vivunt, et tuale quia corporalia aliqua vivunt, et spiritualia omnia: et corporalia aliqua spiritualia omnia: et corporalia aliqua lucent, et spiritualia quædam. CONTRA : lucent, et spiritualia quædam. CONTRA : Cum omnia dicuntur esse in Deo vita et Cum omnia dicuntur esse in Deo vita et lux, non intelligitur hoc secundum ge- lux, non intelligitur hoc secundum ge- nera, sed etiam secundum species et in- nera, sed etiam secundum species et in- dividua ergo videtur, quod in specie et dividua ergo videtur, quod in specie et individuo debet participare illa. individuo debet participare illa.

ITEM quæritur, Si omnia sunt in Deo ITEM quæritur, Si omnia sunt in Deo vita et lux, utrum concedendum sit, vita et lux, utrum concedendum sit, quod omnia in Deo vivunt et lucent? quod omnia in Deo vivunt et lucent?

1. Videtur, quod sic: quia per se vita 1. Videtur, quod sic: quia per se vita semper influit vitam, et per se lux sem- semper influit vitam, et per se lux sem- per lucem cum igitur in Deo non possit per lucem cum igitur in Deo non possit esse nisi per se vita et per se lux, vide- esse nisi per se vita et per se lux, vide- tur quod vivant et luceant. tur quod vivant et luceant.

2. Item videtur, quod potius debeant 2. Item videtur, quod potius debeant dici ens et verum et bonum in prima dici ens et verum et bonum in prima causa, quam vita et lux: quia ens et causa, quam vita et lux: quia ens et bonum et verum et unum sunt de primis bonum et verum et unum sunt de primis participatis a Deo vita autem et lux participatis a Deo vita autem et lux non generaliter participantur, cum dicat non generaliter participantur, cum dicat Dionysius in libro de Divinis nominibus, Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod vita non extenditur ultra vitam quod vita non extenditur ultra vitam plantarum. plantarum.

SOLUTIO. Dicendum, quod omnia sunt SOLUTIO. Dicendum, quod omnia sunt in Deo vita et lux, et hoc secundum in Deo vita et lux, et hoc secundum proprietatem causæ, et non secundum proprietatem causæ, et non secundum proprietatem causati : convenit enim hoc proprietatem causati : convenit enim hoc creaturæ non in se, sed secundum quod creaturæ non in se, sed secundum quod est in causa prima. Vita autem est actus est in causa prima. Vita autem est actus et spiritus continuus in quod est vel in et spiritus continuus in quod est vel in corpus. In causa autem accipitur vita, se- corpus. In causa autem accipitur vita, se- cundum quod est actus continuus, qui est cundum quod est actus continuus, qui est causa continuitatis esse, secundum quod causa continuitatis esse, secundum quod dixerunt Philosophi de motu cœli, quod dixerunt Philosophi de motu cœli, quod

est immortale quoddam et sine quiete, est immortale quoddam et sine quiete, ut vita quædam natura existentibus om- ut vita quædam natura existentibus om- nibus: nibus: et ideo convenit hoc esse se- et ideo convenit hoc esse se- cundum relationem ad causam omnium, cundum relationem ad causam omnium, secundum quod ipsa est causa creando secundum quod ipsa est causa creando et disponendo per ideas continuationem et disponendo per ideas continuationem totius naturæ : non enim motum coeli totius naturæ : non enim motum coeli nos ponimus primam causam continui- nos ponimus primam causam continui- tatis esse et diversitatis specierum, sęd tatis esse et diversitatis specierum, sęd potius perpetuitatem Dei per scientiam potius perpetuitatem Dei per scientiam practicam causantis et esse et diversita- practicam causantis et esse et diversita- tem et continuitatem in ipso: et quoad tem et continuitatem in ipso: et quoad hoc ipse dicitur vita totius naturæ. Ideo, hoc ipse dicitur vita totius naturæ. Ideo, ut dicit Augustinus in libro de Civitate ut dicit Augustinus in libro de Civitate Dei, Philosophi quidam vocabant eum Dei, Philosophi quidam vocabant eum animam mundi, motu et ratione mun- animam mundi, motu et ratione mun- dum gubernantem et moventem: licet dum gubernantem et moventem: licet in hoc reprehensibiles fuerint, quod in hoc reprehensibiles fuerint, quod Creatorem qui vita naturæ est (quia mo- Creatorem qui vita naturæ est (quia mo- vet continue et continet) animam et non vet continue et continet) animam et non animæ Creatorem vocabant. Per hunc animæ Creatorem vocabant. Per hunc ergo modum creatura in ipso dicitur ergo modum creatura in ipso dicitur vita, quia est idea motu et ratione mun- vita, quia est idea motu et ratione mun- dum movens in continuitatem generatio- dum movens in continuitatem generatio- nis. Lux autem est quoad rationem ideæ, nis. Lux autem est quoad rationem ideæ, secundum quod etiam Philosophi duo secundum quod etiam Philosophi duo ponebant, scilicet quod moveret motu, ponebant, scilicet quod moveret motu, et quoad hoc convenit ei vitam naturæ et quoad hoc convenit ei vitam naturæ esse et ratione, et quoad hoc convenit esse et ratione, et quoad hoc convenit ei lux. Creatura autem egrediens ab ipso ei lux. Creatura autem egrediens ab ipso non participat ista: quia non conveniunt non participat ista: quia non conveniunt secundum quod egreditur, sed secundum secundum quod egreditur, sed secundum quod est in ratione manentis in ipso, ut quod est in ratione manentis in ipso, ut

dictum est. dictum est.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ve- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ve- rum est quod dicit Augustinus, quia rum est quod dicit Augustinus, quia idea arcæ in mente artificis vita est hoc idea arcæ in mente artificis vita est hoc modo, quia est movens et lux ad facien- modo, quia est movens et lux ad facien- dum arcam nec est accidens idea, quia dum arcam nec est accidens idea, quia in omni intellectu duplex est species, in omni intellectu duplex est species, scilicet rei, et speciei. Intellectus enim, scilicet rei, et speciei. Intellectus enim, ut dicit Philosophus, species est specie- ut dicit Philosophus, species est specie- rum, sicut manus organum organorum : rum, sicut manus organum organorum : et hoc præcipue verum est de agente et hoc præcipue verum est de agente cujus lumen species est omnium intelli- cujus lumen species est omnium intelli- gibilium, quia per ipsum simplicia in- gibilium, quia per ipsum simplicia in- telligibilia fiunt: et hæc species non est telligibilia fiunt: et hæc species non est accidens, sed vita movens in practico accidens, sed vita movens in practico intellectu, et contemplatio in specula- intellectu, et contemplatio in specula-

æst. 1. æst. 1.

oject. 1. oject. 1.

ject. 2. ject. 2.

IN I SENTENT. DIST. XXXV, F. IN I SENTENT. DIST. XXXV, F.

201 201

tivo. Et quoad hoc verum dicit Augu- lux, quæ sunt convenientia ideæ, ut di- tivo. Et quoad hoc verum dicit Augu- lux, quæ sunt convenientia ideæ, ut di-

stinus. stinus.

AD ID autem quod ulterius quæritur, AD ID autem quod ulterius quæritur, dicendum quod prima et proxima relatio dicendum quod prima et proxima relatio creaturæ, ut vita et lux, est in intelle- creaturæ, ut vita et lux, est in intelle- ctum practicum, quia ille vita et lux ens, ctum practicum, quia ille vita et lux ens, est causa continuitatis in tota natura per est causa continuitatis in tota natura per hoc quod ipsum est principium universi hoc quod ipsum est principium universi esse creati : sed tamen etiam intelligit esse creati : sed tamen etiam intelligit speculative res: sed hoc modo non pro- speculative res: sed hoc modo non pro- prie dicitur esse vita et lux, sed lux tan- prie dicitur esse vita et lux, sed lux tan- tum potest dici. tum potest dici.

AD ID autem quod objicitur, dicendum AD ID autem quod objicitur, dicendum quod lux est regitiva operis in practico: quod lux est regitiva operis in practico: et hoc convenit ideæ operativæ : et ideo et hoc convenit ideæ operativæ : et ideo lux pertinet ad practicum, sicut ad spe- lux pertinet ad practicum, sicut ad spe- culativum. culativum.

AD ALIUD dicendum, quod potentia, AD ALIUD dicendum, quod potentia, sapientia, et voluntas, non dicunt id sapientia, et voluntas, non dicunt id quod proximum est exitui creaturarum : quod proximum est exitui creaturarum : quia id quod proximum est, aliquo. quia id quod proximum est, aliquo. modo est ratio creaturæ, sicut est idea: modo est ratio creaturæ, sicut est idea: et ideo cum omnis relatio semper sit in et ideo cum omnis relatio semper sit in proximum secundum rationem creaturæ proximum secundum rationem creaturæ relatæ ad causam, non dicuntur potentia, relatæ ad causam, non dicuntur potentia, sapientia, et voluntas, sed potius vita et sapientia, et voluntas, sed potius vita et

ctum est. ctum est.

Ai l. Ai l.

AD ALIUD dicendum, quod non est Ad quæst. 2. AD ALIUD dicendum, quod non est Ad quæst. 2. concedendum, quod omnia vivant et lu- concedendum, quod omnia vivant et lu- ceant quia cum verbaliter significatur ceant quia cum verbaliter significatur vita et lux, tunc notatur creatura ut sub- vita et lux, tunc notatur creatura ut sub- stantia a qua egreditur actus vitæ et stantia a qua egreditur actus vitæ et lucis et hoc non convenit: quia sicut lucis et hoc non convenit: quia sicut jam dictum est, ista conveniunt creaturæ jam dictum est, ista conveniunt creaturæ secundum quod ipsa est idea creans, non secundum quod ipsa est idea creans, non secundum quod actu esse significatur : secundum quod actu esse significatur : nihil enim agit nisi quod actu est : et nihil enim agit nisi quod actu est : et ideo non potest creatura tunc dici vivere ideo non potest creatura tunc dici vivere et lucere. et lucere.

AD ALIUD dicendum, quod ens et bo- AD ALIUD dicendum, quod ens et bo- num et verum et unum efflunt a Creato- num et verum et unum efflunt a Creato- re super creaturam universaliter: et ideo re super creaturam universaliter: et ideo non tantum conveniunt creaturæ secun- non tantum conveniunt creaturæ secun- dum quod est in Creatore manens, sed dum quod est in Creatore manens, sed etiam secundum quod est in seipsa : et etiam secundum quod est in seipsa : et ideo non dicunt sic. ideo non dicunt sic.

Præterea, Ens licet sit indistinctum, Præterea, Ens licet sit indistinctum, tamen verum, unum, et bonum, quasdam tamen verum, unum, et bonum, quasdam dicunt distinctiones: et quia creatura in dicunt distinctiones: et quia creatura in Creatore non est in esse distincto, ideo Creatore non est in esse distincto, ideo iterum non convenit. iterum non convenit.

Ad 2. Ad 2.

F. Quod eadem ratione dicuntur omnia ei præsentia. F. Quod eadem ratione dicuntur omnia ei præsentia.

Inde est etiam, quod omnia dicuntur ei præsentia esse, non solum ea quæ Inde est etiam, quod omnia dicuntur ei præsentia esse, non solum ea quæ sunt, sed etiam ea quæ præterierunt, et ea quæ futura sunt: secundum illud, sunt, sed etiam ea quæ præterierunt, et ea quæ futura sunt: secundum illud, Qui vocat ea quæ non sunt, tamquam ea quæ sunt'. Quia, ut ait Augustinus Qui vocat ea quæ non sunt, tamquam ea quæ sunt'. Quia, ut ait Augustinus in libro de Trinitate: Ita cognoscit ea quæ non sunt, ut ea quæ sunt. Et hac in libro de Trinitate: Ita cognoscit ea quæ non sunt, ut ea quæ sunt. Et hac ratione omnia dicuntur esse in eo, vel apud eum, sive ei præsentia 2 Unde ratione omnia dicuntur esse in eo, vel apud eum, sive ei præsentia 2 Unde Augustinus super illum locum Psalmi: Et pulchritudo agri mecum est³; Augustinus super illum locum Psalmi: Et pulchritudo agri mecum est³; Ideo, inquit, mecum est, quia apud Deum nihil præteriit, nihil futu- Ideo, inquit, mecum est, quia apud Deum nihil præteriit, nihil futu- rum est. Cum illo sunt omnia futura, et ei non detrahuntur jam prærerita. rum est. Cum illo sunt omnia futura, et ei non detrahuntur jam prærerita. Cum illo sunt omnia cognitione quadam ineffabili sapientiæ Dei. Ecce hic Cum illo sunt omnia cognitione quadam ineffabili sapientiæ Dei. Ecce hic

1 Ad Roman. IV, 1 Ad Roman. IV,

17. 17.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 8. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 8.

3 Psal. XLIX, 11. 3 Psal. XLIX, 11.

202 202

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1 1

aperit Augustinus ex qua intelligentia accipienda sunt hujusmodi verba, aperit Augustinus ex qua intelligentia accipienda sunt hujusmodi verba, omnia sunt Deo præsentia, in Deo sunt omnia, vel cum Deo, vel apud omnia sunt Deo præsentia, in Deo sunt omnia, vel cum Deo, vel apud Deum, vel in eo vita: quia ineffabilis omnium cognitio in eo est. Deum, vel in eo vita: quia ineffabilis omnium cognitio in eo est.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An creaturæ dicuntur pulchræ secun- An creaturæ dicuntur pulchræ secun- dum quod sunt in actu existendi, vel dum quod sunt in actu existendi, vel secundum quod sunt in divina mente? secundum quod sunt in divina mente?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Pulchritudo agri mecum est, ibi, « Pulchritudo agri mecum est,

etc. » etc. »

Sicut enim dicit Tullius, Pulchritudo Sicut enim dicit Tullius, Pulchritudo consistit in commensuratione: constat consistit in commensuratione: constat autem, quod commensurari et propor- autem, quod commensurari et propor- tionari non convenit creaturæ nisi in actu tionari non convenit creaturæ nisi in actu existenti ergo non convenit ei existenti ergo non convenit ei dum quod est in mente Creatoris. dum quod est in mente Creatoris.

secun- secun-

AD HOC dicendum, quod pulchritudo AD HOC dicendum, quod pulchritudo dicitur proportio exemplaris, non ita dicitur proportio exemplaris, non ita quod dicam proportionari Creatorem quod dicam proportionari Creatorem creaturæ, sed quia propriis unumquod- creaturæ, sed quia propriis unumquod- que exit rationibus idealibus: et ideo di- que exit rationibus idealibus: et ideo di- cuntur tunc pulchræ res in Creatore cuntur tunc pulchræ res in Creatore propter remotionem ab his quæ detur- propter remotionem ab his quæ detur- pant, sicut privationes duæ, scilicet quia pant, sicut privationes duæ, scilicet quia est post nihil, et ideo vertibilis creatura • est post nihil, et ideo vertibilis creatura • et illa privatio quæ est in materia et ma- et illa privatio quæ est in materia et ma- terialitas et mutabilitas et compositio: terialitas et mutabilitas et compositio: ista enim omnia deturpant esse crea- ista enim omnia deturpant esse crea- turæ, et consequuntur ex privatione, turæ, et consequuntur ex privatione, sicut diversitates negationem consequun- sicut diversitates negationem consequun- tur, et diversitatem compositio, et muta- tur, et diversitatem compositio, et muta- bilitas unius ad aliud: hæc enim crea- bilitas unius ad aliud: hæc enim crea- tura non accipit a Creatore, sed incidunt tura non accipit a Creatore, sed incidunt in eam, ex eo quod educitur in esse in eam, ex eo quod educitur in esse postquam nihil fuit. Unde etiam Mani- postquam nihil fuit. Unde etiam Mani- chæus non videns qualiter ista conse- chæus non videns qualiter ista conse- quuntur ex privatione, posuit quod ista quuntur ex privatione, posuit quod ista

1 Edit. Joan Alleaume, sint 1 Edit. Joan Alleaume, sint

essent a Deo tenebrarum. Quod autem essent a Deo tenebrarum. Quod autem ita sit ut dictum est, accipitur a Boe- ita sit ut dictum est, accipitur a Boe- tio in libro de Consolatione philosophiæ, tio in libro de Consolatione philosophiæ, qui sic dicit: qui sic dicit:

Tu cuncta superno Tu cuncta superno Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus [ipse [ipse Mundum mente gerens, similique imagine. Mundum mente gerens, similique imagine. [formans. [formans.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An in Deo esse est in Dei cognitione An in Deo esse est in Dei cognitione esse? et, Quare sicut dicuntur ideæ esse? et, Quare sicut dicuntur ideæ plures, vel rationes, non dicuntur plures, vel rationes, non dicuntur scientiæ, vel sapientiæ plures, vel scientiæ, vel sapientiæ plures, vel verba plura? et, Quomodo differunt verba plura? et, Quomodo differunt paradigma, exemplaria, ideæ, et ra- paradigma, exemplaria, ideæ, et ra- tiones ? tiones ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « In Deo sunt omnia, vel cum Deo, vel « In Deo sunt omnia, vel cum Deo, vel apud Deum, vel in eo vita, etc. » apud Deum, vel in eo vita, etc. »

Est autem dubium si in Deo esse, est Est autem dubium si in Deo esse, est in Dei cognitione esse, ut hic innuit. in Dei cognitione esse, ut hic innuit.

ITEM quæritur, Quare dicuntur ideæ Quæst ITEM quæritur, Quare dicuntur ideæ Quæst plures vel rationes, et non sapientiæ, vel plures vel rationes, et non sapientiæ, vel scientiæ plures, vel plura verba? scientiæ plures, vel plura verba?

Item, Cum dicam paradigmata, et Item, Cum dicam paradigmata, et exemplaria, et ideas, et rationes plures ? exemplaria, et ideas, et rationes plures ? Penes quid attenditur differentia horum Penes quid attenditur differentia horum quantum ad nomen ? quantum ad nomen ?

SOLUTIO. Dicendum, ut supra habitum SOLUTIO. Dicendum, ut supra habitum est, quod pluralitas idearum vel ratio- est, quod pluralitas idearum vel ratio- num potius est consignificata per re- num potius est consignificata per re- spectum ad res, quam significata in hoc spectum ad res, quam significata in hoc

Solu Solu

quæst. quæst.

IN I SENTENT. DIST. XXXV, F, ART. 14. IN I SENTENT. DIST. XXXV, F, ART. 14.

quod est idea, vel in hoc in quo est idea. quod est idea, vel in hoc in quo est idea. Sapientia ergo, et ars, et scientia, cum Sapientia ergo, et ars, et scientia, cum magis se teneant ex parte sapientis et magis se teneant ex parte sapientis et essentiæ divinæ, quam ex parte rerum essentiæ divinæ, quam ex parte rerum de quibus sunt, quia sapientia, ars, et de quibus sunt, quia sapientia, ars, et scientia, dicunt habitus quiescentes vel scientia, dicunt habitus quiescentes vel sitos in anima: patet, quod non possunt sitos in anima: patet, quod non possunt pluraliter significari. Et similiter ver- pluraliter significari. Et similiter ver- bum non dicit relationem nisi ad eum bum non dicit relationem nisi ad eum cujus est verbum : idea autem et ratio et cujus est verbum : idea autem et ratio et exemplar non sic: et ideo consignifica- exemplar non sic: et ideo consignifica- tam habent pluralitatem. tam habent pluralitatem.

AD ALIUD dicendum, quod paradigma AD ALIUD dicendum, quod paradigma dicitur a napá quod est juxta, et dayμa dicitur a napá quod est juxta, et dayμa quod est docens, quasi docens per illud quod est docens, quasi docens per illud quod juxta est, sicut est forma ligni in quod juxta est, sicut est forma ligni in calcei figura: et ideo quia extra sunt calcei figura: et ideo quia extra sunt ideæ, dicuntur paradigmata: et ideo ideæ, dicuntur paradigmata: et ideo Boetius vocat formas quæ sunt in mate- Boetius vocat formas quæ sunt in mate- ria, imagines illarum, quia imago imita- ria, imagines illarum, quia imago imita-

1 'Idéa, species, forma ['IA, r]. 1 'Idéa, species, forma ['IA, r].

203 203

tur ergo illas formas vocat, quia foris tur ergo illas formas vocat, quia foris manent, et formantes sunt. Species etiam manent, et formantes sunt. Species etiam vocantur quandoque secundum quod vocantur quandoque secundum quod referuntur ad cognitionem. Exemplar referuntur ad cognitionem. Exemplar autem est proprie ad cujus similitudi- autem est proprie ad cujus similitudi- nem aliquid fit per respectum ad ipsum, nem aliquid fit per respectum ad ipsum, et non per extensionem super ipsum : et non per extensionem super ipsum : unde ideæ dicuntur exemplaria secun- unde ideæ dicuntur exemplaria secun- dum quod ad ipsas in se respicit artifex dum quod ad ipsas in se respicit artifex naturæ, quando formas naturæ producit. naturæ, quando formas naturæ producit. Idea vero dicitur ab idos 1 Græce, quod Idea vero dicitur ab idos 1 Græce, quod sonat primam formam, sicut hyle sonat sonat primam formam, sicut hyle sonat primam materiam: et quia illæ potentiæ primam materiam: et quia illæ potentiæ sunt et foris manent, ideo ideæ per re- sunt et foris manent, ideo ideæ per re- spectum ad formam dicuntur. Ratio au- spectum ad formam dicuntur. Ratio au- tem pertinet ad finem: quia a fine sumi- tem pertinet ad finem: quia a fine sumi- tur nomen et ratio rei, ut dicit Philoso- tur nomen et ratio rei, ut dicit Philoso- phus. Et ideo per respectum ad finem phus. Et ideo per respectum ad finem operis dicuntur rationes ea quæ sunt in operis dicuntur rationes ea quæ sunt in mente divina. mente divina.

201 201

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXVI. DISTINCTIO XXXVI.

Quomodo res sunt in Deo? Quomodo res sunt in Deo?

A. Utrum concedendum sit, omnia esse in Dei essentia, vel in eo per essentiam : ut A. Utrum concedendum sit, omnia esse in Dei essentia, vel in eo per essentiam : ut omnia dicuntur esse in Dei cognitione vel præscientia ? omnia dicuntur esse in Dei cognitione vel præscientia ?

Solet hic quæri, Cum omnia dicantur esse in Dei cognitione seu præ- Solet hic quæri, Cum omnia dicantur esse in Dei cognitione seu præ- scientia, vel in Deo per cognitionem, et ejus cognitio vel præscientia sit di- scientia, vel in Deo per cognitionem, et ejus cognitio vel præscientia sit di- vina essentia: utrum concedendum sit omnia esse in divina essentia, vel in vina essentia: utrum concedendum sit omnia esse in divina essentia, vel in Deo per essentiam ? Ad quod dicimus, quia Dei cognitio ejus utique essen- Deo per essentiam ? Ad quod dicimus, quia Dei cognitio ejus utique essen- tia est: et ejus præscientia, in qua sunt omnia, ipsius cognitio est : nec ta- tia est: et ejus præscientia, in qua sunt omnia, ipsius cognitio est : nec ta- men omnia quæ sunt in ejus præscientia vel cognitione, in ejus essentia men omnia quæ sunt in ejus præscientia vel cognitione, in ejus essentia esse dici debent. Si enim hoc diceretur, intelligerentur esse ejusdem cum esse dici debent. Si enim hoc diceretur, intelligerentur esse ejusdem cum Deo essentiæ. In Deo enim dicitur esse per essentiam, quod est divina es- Deo essentiæ. In Deo enim dicitur esse per essentiam, quod est divina es- sentia, quod est Deus. Habet ergo Deus apud se in præscientia sua, quæ sentia, quod est Deus. Habet ergo Deus apud se in præscientia sua, quæ non habet in sui natura. Unde Augustinus de verbis Apostoli ita ait, Ele- non habet in sui natura. Unde Augustinus de verbis Apostoli ita ait, Ele- git nos... ante mundi constitutionem¹: Quis sufficit hoc explicare? Eliguntur git nos... ante mundi constitutionem¹: Quis sufficit hoc explicare? Eliguntur qui non sunt: nec errat qui elegit, nec vane eligit 2. Eligit tamen, et ha- qui non sunt: nec errat qui elegit, nec vane eligit 2. Eligit tamen, et ha- bet electos quos creaturus est eligendos quos habuit apud semetipsum bet electos quos creaturus est eligendos quos habuit apud semetipsum non in natura sua, sed in præscientia sua. Nondum erat quibus promitteba- non in natura sua, sed in præscientia sua. Nondum erat quibus promitteba- tur: sed et ipsi promissi sunt, quibus promittebatur³. Ecce hic aperte dicit tur: sed et ipsi promissi sunt, quibus promittebatur³. Ecce hic aperte dicit Deum apud semetipsum habere electos ante mundi constitutionem, non in Deum apud semetipsum habere electos ante mundi constitutionem, non in natura sua, sed in præscientia sua : cum tamen ejus præscientia non aliud natura sua, sed in præscientia sua : cum tamen ejus præscientia non aliud sit quam qua ejus natura, quia ipsius præscientia, ejus est notitia. Potest sit quam qua ejus natura, quia ipsius præscientia, ejus est notitia. Potest tamen ad electos referri cum ait: In natura sua, id est, illorum. Illos quip- tamen ad electos referri cum ait: In natura sua, id est, illorum. Illos quip- pe habuit ab æterno apud se, non in natura sui, id est, illorum qui non- pe habuit ab æterno apud se, non in natura sui, id est, illorum qui non- dum erant: sed in sua præscientia, quia eos ita novit ac si essent. dum erant: sed in sua præscientia, quia eos ita novit ac si essent.

Ad Ephes. I, 4. Ad Ephes. I, 4.

2 Edit. J. Alleaume, elegit. 2 Edit. J. Alleaume, elegit. 3 S. AUGUSTINUS, Serm. 11. 3 S. AUGUSTINUS, Serm. 11.

IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 1.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Solet hic quæri, Cum omnia dican- « Solet hic quæri, Cum omnia dican- tur esse in Dei cognitione, etc. » tur esse in Dei cognitione, etc. »

Hic incipit pars illa in qua quæritur, Hic incipit pars illa in qua quæritur, Utrum idem sit esse in scientia, quod in Utrum idem sit esse in scientia, quod in essentia Dei, vel in Deo? Et ibi quæritur essentia Dei, vel in Deo? Et ibi quæritur de diversitate objectorum scientiæ di- de diversitate objectorum scientiæ di- vinæ. vinæ.

Dividitur autem in tres partes. In Dividitur autem in tres partes. In prima tangit, qualiter sit esse in Dei prima tangit, qualiter sit esse in Dei scientia, vel præscientia. In secunda tan- scientia, vel præscientia. In secunda tan- git, qualiter bona et mala a Deo sciun- git, qualiter bona et mala a Deo sciun- tur, ibi, B, « Post prædicta quæritur, tur, ibi, B, « Post prædicta quæritur, etc. » In tertia vero, quia scientia Dei etc. » In tertia vero, quia scientia Dei est causativa rerum, ostendit qualiter est causativa rerum, ostendit qualiter idem est esse in Deo et in scientia Dei, idem est esse in Deo et in scientia Dei, quod esse ex ipso et per ipsum et in quod esse ex ipso et per ipsum et in ipso: et qualiter diversum, ibi, D, ipso: et qualiter diversum, ibi, D, « Proinde si diligenter inspiciamus, « Proinde si diligenter inspiciamus,