Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

164 164

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stantia propter simplicitatem, tamen sa- stantia propter simplicitatem, tamen sa- pientia Dei verissime sapientia est: ali- pientia Dei verissime sapientia est: ali- ter enim non aliquid esset in Dei sapien- ter enim non aliquid esset in Dei sapien- tia, quod non esset in Dei essentia. Ita tia, quod non esset in Dei essentia. Ita et hæc simplicitas personæ non tollit et hæc simplicitas personæ non tollit veritatem hypostasis, nec veritatem na- veritatem hypostasis, nec veritatem na- turæ et ideo remanet illa communica- turæ et ideo remanet illa communica- bilis. bilis.

Et per hoc patet solutio ad PRIMUM : Et per hoc patet solutio ad PRIMUM : quia licet persona et essentia sint idem, quia licet persona et essentia sint idem, tamen utrumque retinet ea quæ sunt de tamen utrumque retinet ea quæ sunt de ratione sua propria et ita contradicto- ratione sua propria et ita contradicto- ria non referuntur ad idem in ratione ria non referuntur ad idem in ratione illa qua realiter ratio est, quia realiter in- illa qua realiter ratio est, quia realiter in- communicabile convenit personæ, communicabile convenit personæ, realiter communicabile convenit naturæ, realiter communicabile convenit naturæ, et sic de aliis. et sic de aliis.

et et

AD ALIUD dicendum, quod non rema- AD ALIUD dicendum, quod non rema- nent ibi modi prædicandi per hoc quod nent ibi modi prædicandi per hoc quod relatio est accidens, quia quoad hoc trans- relatio est accidens, quia quoad hoc trans- it in substantiam : sed per hoc quod ad it in substantiam : sed per hoc quod ad alterum est, et hoc est proprium personæ, alterum est, et hoc est proprium personæ, non impediente simplicitate : quia sim- non impediente simplicitate : quia sim- plicitas veritatem naturæ non tollit, sed plicitas veritatem naturæ non tollit, sed tantum diversitatem communicabilis et tantum diversitatem communicabilis et incommunicabilis quæ sunt in eodem. incommunicabilis quæ sunt in eodem.

AD ALIUD dicendum, quod hoc argu- AD ALIUD dicendum, quod hoc argu- mentum teneret, si essent idem omnino : mentum teneret, si essent idem omnino : ita quod unum virtute suæ naturæ et ita quod unum virtute suæ naturæ et identitate rationis esset idem cum altero: identitate rationis esset idem cum altero: sed hæc retinent rationes diversas, eo sed hæc retinent rationes diversas, eo quod vere incommunicabile est unum, quod vere incommunicabile est unum, et vere communicabile est alterum : et et vere communicabile est alterum : et ideo cum ratione ejus quod incommuni- ideo cum ratione ejus quod incommuni- cabile est, Pater opponatur Filio relati- cabile est, Pater opponatur Filio relati- ve et similiter Filius ratione ejus quod ve et similiter Filius ratione ejus quod est incommunicabile, opponatur Patri est incommunicabile, opponatur Patri relative non sequitur, quod unus sit relative non sequitur, quod unus sit alius, sed tantum quod sit idem sibi in alius, sed tantum quod sit idem sibi in substantia. Et huic aliquod simile imagi- substantia. Et huic aliquod simile imagi- nari possumus in puncto et unitate : po- nari possumus in puncto et unitate : po- namus enim punctum per id quod est, namus enim punctum per id quod est, uniri unitati per id quod est : et tamen uniri unitati per id quod est : et tamen retinere utrumque proprietatem naturæ retinere utrumque proprietatem naturæ suæ dicimus, quod punctum cum uni- suæ dicimus, quod punctum cum uni- tate omnino idem est in substantia et es- tate omnino idem est in substantia et es- sentia et tamen opponetur ei in rela- sentia et tamen opponetur ei in rela-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV.

tione ad continuum: quia unitas habet tione ad continuum: quia unitas habet relationem ad discretum : et tunc sequi- relationem ad discretum : et tunc sequi- tur, quod habens relationem ad conti- tur, quod habens relationem ad conti- nuum, omnino idem sit in substantia ha- nuum, omnino idem sit in substantia ha- benti relationem ad discretum secundum benti relationem ad discretum secundum quod hujusmodi. Simile tamen illud de- quod hujusmodi. Simile tamen illud de- ficit, sicut omnia similia terrena. ficit, sicut omnia similia terrena.

AD ALIUD dicendum, quod vim facien- AD ALIUD dicendum, quod vim facien- do in differentia, vera est propositio: sed do in differentia, vera est propositio: sed per hoc quod essentia est communis, po- per hoc quod essentia est communis, po- nitur potius convenientia quam differen- nitur potius convenientia quam differen- tia : sicut si probamus animal esse ge- tia : sicut si probamus animal esse ge- nus, et esse genus hominis, per hoc ma- nus, et esse genus hominis, per hoc ma- gis probamus quod sit homo, quam quod gis probamus quod sit homo, quam quod differat ab homine : et si esset simplex, differat ab homine : et si esset simplex, probaremus per hoc quod est commune probaremus per hoc quod est commune ad hominem, etiam quod esset idem ho- ad hominem, etiam quod esset idem ho- mini unde naturam esse communicabi- mini unde naturam esse communicabi- lem non ponit causam differentiæ, sed lem non ponit causam differentiæ, sed potius unitatis et convenientiæ cum om- potius unitatis et convenientiæ cum om- nibus personis in quibus est. nibus personis in quibus est.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est communis animi conceptio, nisi in natu- communis animi conceptio, nisi in natu- ra in qua quo est differt a quod est : et ra in qua quo est differt a quod est : et in illa necesse est multiplicari quo est se- in illa necesse est multiplicari quo est se- cundum esse, secundum quod multipli- cundum esse, secundum quod multipli- cantur hypostases sive quod est : sed in cantur hypostases sive quod est : sed in divinis non est ita : ergo non oportet ibi divinis non est ita : ergo non oportet ibi illud concipere. Ad id per quod probat, illud concipere. Ad id per quod probat, patet solutio per ante dicta: quia licet patet solutio per ante dicta: quia licet simplicitas faciat identitatem personæ et simplicitas faciat identitatem personæ et essentiæ non tamen tollit veritatem essentiæ non tamen tollit veritatem utriusque et ideo quoad rationem per- utriusque et ideo quoad rationem per- sonæ quæ realis est, eo quod est veræ sonæ quæ realis est, eo quod est veræ proprietatis et hypostasis, adhuc illæ proprietatis et hypostasis, adhuc illæ hypostases sunt plures. hypostases sunt plures.

AD ALIUD dicendum, quod hoc nihil AD ALIUD dicendum, quod hoc nihil est quia a prima substantia non erit est quia a prima substantia non erit prædicatio secundum coordinationem prædicatio secundum coordinationem prædicabilium in genere: et hoc intendit prædicabilium in genere: et hoc intendit Philosophus dicere: sed quod ipsa de Philosophus dicere: sed quod ipsa de nullo vere prædicetur, non intendit: in nullo vere prædicetur, non intendit: in divinis autem etiam de communi potest divinis autem etiam de communi potest prædicari, sicut supra ubi hæc quæstio prædicari, sicut supra ubi hæc quæstio tractata est, ostendimus 1. tractata est, ostendimus 1.

AD AD est 2. est 2.

ALIA jam sæpius supra solutum ALIA jam sæpius supra solutum

2 Cf. Ibidem, præcipue Dist. V. 2 Cf. Ibidem, præcipue Dist. V.

A A

A A

A A

IN I SENTENT. DIST. XXXIV, D. IN I SENTENT. DIST. XXXIV, D.

165 165

D. Quod non aliud est Deus et quæ sua sunt, ita ut insint: alia enim sunt quæ D. Quod non aliud est Deus et quæ sua sunt, ita ut insint: alia enim sunt quæ insunt, alia quæ non insunt. insunt, alia quæ non insunt.

Non ergo secundum corporales modos (ut in eadem subdit 1 serie) acci- Non ergo secundum corporales modos (ut in eadem subdit 1 serie) acci- pienda sunt hæc quæ de Deo dicuntur: ubi evacuans opinionem eorum pienda sunt hæc quæ de Deo dicuntur: ubi evacuans opinionem eorum qui ita putant aliud Deum esse, et aliud quod Dei est: aliudque naturam qui ita putant aliud Deum esse, et aliud quod Dei est: aliudque naturam Dei, et rem naturæ, ut est in creaturis, aperte docet non aliud esse Deum, Dei, et rem naturæ, ut est in creaturis, aperte docet non aliud esse Deum, et aliud quod Dei est aliudque naturam Dei, et quæ sua sunt, ita ut in- et aliud quod Dei est aliudque naturam Dei, et quæ sua sunt, ita ut in- sint illi, sic dicens: Homo aut aliquid ei simile cum alicubi erit, alibi non sint illi, sic dicens: Homo aut aliquid ei simile cum alicubi erit, alibi non erit quia id quod est, illic continetur ubi fuerit in forma, ut non ubique erit quia id quod est, illic continetur ubi fuerit in forma, ut non ubique sit qui insistens alicubi sit 2. Deus autem immensæ virtutis, vivens potestas, sit qui insistens alicubi sit 2. Deus autem immensæ virtutis, vivens potestas, quæ nusquam non adsit, nec desit usquam : quæ se omnem per sua edocet, quæ nusquam non adsit, nec desit usquam : quæ se omnem per sua edocet, et sua non aliud quam se esse significat: ut ubi sua insint, ipse esse per et sua non aliud quam se esse significat: ut ubi sua insint, ipse esse per sua intelligatur. Non autem corporali modo cum alicubi sit, non etiam sua intelligatur. Non autem corporali modo cum alicubi sit, non etiam ubique esse credatur, cum per sua in omnibus esse non desinat. Non au- ubique esse credatur, cum per sua in omnibus esse non desinat. Non au- tem aliud sunt quam quod ipse est, quæ sua sunt. Et hæc propter naturæ tem aliud sunt quam quod ipse est, quæ sua sunt. Et hæc propter naturæ intelligentiam dicta sunt. His verbis aperte significatur, si tamen intelligis, intelligentiam dicta sunt. His verbis aperte significatur, si tamen intelligis, hæretice, quia divina natura non aliud est ab his quæ sua sunt, ita ut in- hæretice, quia divina natura non aliud est ab his quæ sua sunt, ita ut in- sint et per illa in omnibus suis est quæ non insunt. Sua enim sunt etiam sint et per illa in omnibus suis est quæ non insunt. Sua enim sunt etiam quæ non insunt, id est, omnes creaturæ: et sua sunt quæ insunt, ut tres quæ non insunt, id est, omnes creaturæ: et sua sunt quæ insunt, ut tres personæ, quæ sunt ejusdem naturæ et eadem natura: sicut supra Augu- personæ, quæ sunt ejusdem naturæ et eadem natura: sicut supra Augu- stini testimonio firmavimus dicentis, tres personas esse ejusdem essentiæ stini testimonio firmavimus dicentis, tres personas esse ejusdem essentiæ vel eamdem essentiam, sed non ex eadem essentia: ne aliud intelligatur vel eamdem essentiam, sed non ex eadem essentia: ne aliud intelligatur essentia, aliud persona. Non tamen diffitemur aliquam distinctionem ha- essentia, aliud persona. Non tamen diffitemur aliquam distinctionem ha- bendam fore secundum intelligentiæ rationem, cum dicitur hypostasis, et bendam fore secundum intelligentiæ rationem, cum dicitur hypostasis, et cum dicitur essentia: quia ibi significatur quod est commune tribus, hic cum dicitur essentia: quia ibi significatur quod est commune tribus, hic vero non. Est tamen hypostasis essentia, et e converso. Fateamur ergo vero non. Est tamen hypostasis essentia, et e converso. Fateamur ergo unum atque idem esse tres personas secundum essentiam, differentes au- unum atque idem esse tres personas secundum essentiam, differentes au- tem proprietatibus. Unde Augustinus 3 super locum prætaxatum Psalmi tem proprietatibus. Unde Augustinus 3 super locum prætaxatum Psalmi ait: Quæris quid sit Pater? Respondetur, Deus. Quæris quid sit Filius? ait: Quæris quid sit Pater? Respondetur, Deus. Quæris quid sit Filius? Respondetur, Deus. Quæris quid sit Pater et Filius? Respondetur, Deus. Respondetur, Deus. Quæris quid sit Pater et Filius? Respondetur, Deus. De singulis interrogatus, Deum responde. De utroque interrogatus, non De singulis interrogatus, Deum responde. De utroque interrogatus, non

1 S. HILARIUS, Lib. VIII de Trinitate. 1 S. HILARIUS, Lib. VIII de Trinitate.

2 Edit. J. alliaume satis differt, et habet: Illic continetur ubi fuerit in forma ad id natura 2 Edit. J. alliaume satis differt, et habet: Illic continetur ubi fuerit in forma ad id natura ejus, ut ubique sit qui insistens alicubi sit. ejus, ut ubique sit qui insistens alicubi sit.

3 S. AUGUSTINUS, In explanatione Psal. LXVIII. 3 S. AUGUSTINUS, In explanatione Psal. LXVIII.

Solutio. Solutio.

166 166

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Deos, sed Deum responde. Non sic in hominibus. Tanta enim est ibi sub- Deos, sed Deum responde. Non sic in hominibus. Tanta enim est ibi sub- stantiæ unitas, ut æqualitatem admittat, pluralitatem non admittat. Si stantiæ unitas, ut æqualitatem admittat, pluralitatem non admittat. Si ergo tibi dictum fuerit, cum dicis Filium Dei esse quod Pater est, profecto ergo tibi dictum fuerit, cum dicis Filium Dei esse quod Pater est, profecto Filius Pater est. Responde, secundum substantiam tibi dixi hoc esse Fi- Filius Pater est. Responde, secundum substantiam tibi dixi hoc esse Fi- lium quod Pater est, et non secundum id quod ad aliud dicitur. Ad se lium quod Pater est, et non secundum id quod ad aliud dicitur. Ad se enim dicitur Deus, ad Patrem dicitur Filius. Rursumque Pater ad se dici- enim dicitur Deus, ad Patrem dicitur Filius. Rursumque Pater ad se dici- tur Deus, ad Filium dicitur Pater. Quod Pater ad Filium dicitur, non est tur Deus, ad Filium dicitur Pater. Quod Pater ad Filium dicitur, non est Filius quod dicitur Filius ad Patrem, non est Pater. Quod dicitur Pater Filius quod dicitur Filius ad Patrem, non est Pater. Quod dicitur Pater ad se, et Filius ad se, hoc est Pater et Filius, id est, Deus. ad se, et Filius ad se, hoc est Pater et Filius, id est, Deus.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum persona differat a natura secun- Utrum persona differat a natura secun- dum intelligentiæ rationem ? dum intelligentiæ rationem ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, circa medium : « Non tamen dif- ibi, D, circa medium : « Non tamen dif- fitemur aliquam distinctionem habendam fitemur aliquam distinctionem habendam fore per intelligentiæ rationem. etc. » fore per intelligentiæ rationem. etc. »

Aut enim aliquid subest huic intelli- Aut enim aliquid subest huic intelli- gentiæ rationi, aut nihil. Si nihil: tunc gentiæ rationi, aut nihil. Si nihil: tunc erit cassa et vana. Si aliquid tunc est dif- erit cassa et vana. Si aliquid tunc est dif- ferentia secundum rem, et non secundum ferentia secundum rem, et non secundum rationem tantum. rationem tantum.

AD HOC dicendum, quod aliquid re- AD HOC dicendum, quod aliquid re-

spondet in re. Unde notandum, quod in spondet in re. Unde notandum, quod in inferioribus cum natura communis est in inferioribus cum natura communis est in supposito, dupliciter significatur secun- supposito, dupliciter significatur secun- dum rem, dum rem, scilicet ut diversa quando scilicet ut diversa quando dicitur, natura est simplex, et Socrates dicitur, natura est simplex, et Socrates est compositus : et significatur ut aliquid est compositus : et significatur ut aliquid sibi conveniens quod non convenit So- sibi conveniens quod non convenit So- crati, ut cum dicitur, quod prædicatur de crati, ut cum dicitur, quod prædicatur de pluribus, Socrates autem de uno vel de pluribus, Socrates autem de uno vel de nullo. In divinis autem natura non pot- nullo. In divinis autem natura non pot- est significari ut diversa a persona, quia est significari ut diversa a persona, quia idem est tamen realiter aliquid conve- idem est tamen realiter aliquid conve- nit ei, quod non convenit personæ, et e nit ei, quod non convenit personæ, et e converso et ideo dicunt Doctores, quod converso et ideo dicunt Doctores, quod supposita natura, non supponitur perso- supposita natura, non supponitur perso- na, et super illud fundatur intelligentiæ na, et super illud fundatur intelligentiæ

ratio. ratio.

Et nota, quod ab hoc loco trahitur Et nota, quod ab hoc loco trahitur illud multum vulgatum, quod distingui- illud multum vulgatum, quod distingui- tur secundum intelligentiæ rationem. tur secundum intelligentiæ rationem.

E. Utrum ita possit dici, unus Deus trium personarum, vel tres personæ unius Dei : E. Utrum ita possit dici, unus Deus trium personarum, vel tres personæ unius Dei : ut dicitur, una essentia trium personarum, et tres personæ unius essentiæ ? ut dicitur, una essentia trium personarum, et tres personæ unius essentiæ ?

Hic considerandum est, cum Deus sit divina essentia, et ita dicatur Hic considerandum est, cum Deus sit divina essentia, et ita dicatur unus Deus esse tres personæ, sicut una essentia dicitur tres personæ : unus Deus esse tres personæ, sicut una essentia dicitur tres personæ : utrum ita valeat sane dici, unus Deus trium personarum, vel tres personæ utrum ita valeat sane dici, unus Deus trium personarum, vel tres personæ unius Dei: sicut dicitur, una essentia trium personarum, et tres personæ unius Dei: sicut dicitur, una essentia trium personarum, et tres personæ unius essentiæ ? In hic locutionibus Scripturæ usus nobis æmulandus vi- unius essentiæ ? In hic locutionibus Scripturæ usus nobis æmulandus vi- detur, ubi frequenter reperitur ita dictum, Una est essentia trium persona- detur, ubi frequenter reperitur ita dictum, Una est essentia trium persona-

IN SENTENT. DIST. XXXIV, E, ART. 3. IN SENTENT. DIST. XXXIV, E, ART. 3.

167 167

rum, et tres sunt personæ unius essentiæ : nusquam autem occurrit le- rum, et tres sunt personæ unius essentiæ : nusquam autem occurrit le- gisse, unum Deum trium personarum, vel tres personæ unius Dei. Quod gisse, unum Deum trium personarum, vel tres personæ unius Dei. Quod ideo puto sanctos Doctores vitasse, ne ita forte acciperetur in divinis per- ideo puto sanctos Doctores vitasse, ne ita forte acciperetur in divinis per- sonis, ut accipitur cum de creaturis simile quid dicitur. Dicitur enim Deus sonis, ut accipitur cum de creaturis simile quid dicitur. Dicitur enim Deus Abraham, Isaac, et Jacob : et Deus omnis creaturæ. Quod utique dicitur Abraham, Isaac, et Jacob : et Deus omnis creaturæ. Quod utique dicitur propter principium creationis, vel gratiæ privilegium, et creaturæ subje- propter principium creationis, vel gratiæ privilegium, et creaturæ subje- ctionem vel servitutem. Cum ergo in Trinitate nihil sit creatum vel serviens ctionem vel servitutem. Cum ergo in Trinitate nihil sit creatum vel serviens vel subjectum, non admisit fides in Trinitate talem locutionis modum. Ita vel subjectum, non admisit fides in Trinitate talem locutionis modum. Ita etiam e converso non dicitur de Dei essentia, quod ipsa sit essentia Abra- etiam e converso non dicitur de Dei essentia, quod ipsa sit essentia Abra- ham, Isaac, et Jacob, vel alicujus creaturæ : ne Creatoris vel creaturæ ham, Isaac, et Jacob, vel alicujus creaturæ : ne Creatoris vel creaturæ naturam confundere videamur. naturam confundere videamur.

est, 1. est, 1.

est. 2. est. 2.

est. 3. est. 3.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum liceat dicere, tres personæ sunt Utrum liceat dicere, tres personæ sunt unius essentiæ et tres personæ sunt unius essentiæ et tres personæ sunt essentiæ, sicut unius essentiæ, et una essentiæ, sicut unius essentiæ, et una essentia trium personarum? essentia trium personarum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, «Hic considerandum est, cum Deus ibi, «Hic considerandum est, cum Deus sit divina essentia etc. » sit divina essentia etc. »

Cum enim dicitur, tres personæ sunt Cum enim dicitur, tres personæ sunt unius essentiæ, videtur notari indivisibi- unius essentiæ, videtur notari indivisibi- litas esse naturæ in tribus personis cum litas esse naturæ in tribus personis cum igitur Deus et deitas idem sint in divinis, igitur Deus et deitas idem sint in divinis, videtur quod eadem ratione possit dici, videtur quod eadem ratione possit dici, quod sit unius Dei : et hoc negat in Lit- quod sit unius Dei : et hoc negat in Lit-

tera. tera.

2. ITEM, Potestne dici, tres personæ 2. ITEM, Potestne dici, tres personæ sunt essentiæ, sicut unius essentiæ ? sunt essentiæ, sicut unius essentiæ ?

Videtur, quod sic: quia ibi fit compa- Videtur, quod sic: quia ibi fit compa- ratio formati secundum rationem intel- ratio formati secundum rationem intel- ligendi ad formam, sicut et in illa cum ligendi ad formam, sicut et in illa cum dicitur, tres personæ sunt unius essen- dicitur, tres personæ sunt unius essen- tiæ. tiæ.

3. ITEM, Potestne dici, una essentia 3. ITEM, Potestne dici, una essentia

1 Edit. J. Alleaume, et. 1 Edit. J. Alleaume, et.

est trium personarum, vel essentia trium est trium personarum, vel essentia trium personarum: sicut dicitur, tres personæ personarum: sicut dicitur, tres personæ unius essentiæ ? unius essentiæ ?

Videtur, quod sic: quia sicut est com- Videtur, quod sic: quia sicut est com- parare personam ad naturam, ita e con- parare personam ad naturam, ita e con- verso naturam ad personam : et sic unum verso naturam ad personam : et sic unum potest dici in eadem habitudine in qua di- potest dici in eadem habitudine in qua di- citur reliquum. citur reliquum.

ITEM, Videtur quod nullum illorum ITEM, Videtur quod nullum illorum possit dici quia obliqui transitivi sunt possit dici quia obliqui transitivi sunt et diversitatem notant et cum non sit et diversitatem notant et cum non sit diversitas aliqua inter essentiam et per- diversitas aliqua inter essentiam et per- sonam, videtur quod non debeat fieri sonam, videtur quod non debeat fieri comparatio illa nisi in recto, ut dicatur, comparatio illa nisi in recto, ut dicatur, tres personæ sunt una essentia. tres personæ sunt una essentia.

: :

Quæst. 4. Quæst. 4.

Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

SOLUTIO. Dicendum, quod bene potest Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod bene potest Solutio. dici, tres personæ unius essentiæ, ut con- dici, tres personæ unius essentiæ, ut con- structio obliqui cum recto sit in designa- structio obliqui cum recto sit in designa- tione essentiæ vel melius ut ex propriis tione essentiæ vel melius ut ex propriis loquamur, in designatione simplicitatis loquamur, in designatione simplicitatis essentiæ in tribus. Nec tamen potest dici, essentiæ in tribus. Nec tamen potest dici, unius Dei propter diversum modum si- unius Dei propter diversum modum si- gnificandi essentiæ in hoc nomine, Deus, gnificandi essentiæ in hoc nomine, Deus, et in hoc nomine, essentia: quia in abs- et in hoc nomine, essentia: quia in abs- tracto significatur ut natura quæ est tracto significatur ut natura quæ est forma alicujus, in concreto autem signi- forma alicujus, in concreto autem signi- ficatur ut stans per seipsam, et non ut ficatur ut stans per seipsam, et non ut forma alicujus : et ideo transitio obliqui forma alicujus : et ideo transitio obliqui non salvatur secundum rationem intelli- non salvatur secundum rationem intelli-

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

Ad quæst. 3. Ad quæst. 3.

168 168

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gendi, cum dicitur tres personæ unius gendi, cum dicitur tres personæ unius Dei sicut etiam in inferioribus dicitur, Dei sicut etiam in inferioribus dicitur, tres personæ unius naturæ humanæ, non tres personæ unius naturæ humanæ, non tamen dicitur unius hominis, nisi posses- tamen dicitur unius hominis, nisi posses- siva constructione. siva constructione.

AD ALIUD dicendum, quod quando obli- AD ALIUD dicendum, quod quando obli- quus construitur in designatione essen- quus construitur in designatione essen- tiæ, oportet esse duos genitivos, vel tiæ, oportet esse duos genitivos, vel unum habentem vim duorum, ut mulier unum habentem vim duorum, ut mulier egregiæ formæ, vel vir sanguinum, vel egregiæ formæ, vel vir sanguinum, vel homo turpitudinis et ideo non bene di- homo turpitudinis et ideo non bene di- citur, tres personæ essentiæ : quia non citur, tres personæ essentiæ : quia non salvatur eadem habitudo constructionis. salvatur eadem habitudo constructionis.

AD ALIUD dicendum, quod bene dicitur, AD ALIUD dicendum, quod bene dicitur, una essentia trium personarum, et es- una essentia trium personarum, et es- sentia trium personarum: sed non in to- sentia trium personarum: sed non in to- to salvatur eadem habitudo constructio- to salvatur eadem habitudo constructio- nis : nis : cum enim dicitur, tres persona cum enim dicitur, tres persona unius essentiæ, constructio obliqui duo unius essentiæ, constructio obliqui duo importat, scilicet habitudinem formæ ad importat, scilicet habitudinem formæ ad

formatum, et designationem simplicitatis formatum, et designationem simplicitatis formæ cum autem dicitur, una essentia formæ cum autem dicitur, una essentia trium, vel essentia trium, non importa- trium, vel essentia trium, non importa- tur nisi alterum et ideo etiam sufficit tur nisi alterum et ideo etiam sufficit unus rectus, ubi prius exigebantur duo unus rectus, ubi prius exigebantur duo obliqui, quorum unus importaret desi- obliqui, quorum unus importaret desi- gnationem, et alter formam : sicut gram- gnationem, et alter formam : sicut gram- matici dicunt de istis duabus, mulier matici dicunt de istis duabus, mulier egregiæ formæ, et egregia forma mulie- egregiæ formæ, et egregia forma mulie- ris quia variatur habitudo: et ideo ris quia variatur habitudo: et ideo mutando obliquum in rectum, et e con- mutando obliquum in rectum, et e con- verso, mutatur constructio, ut possum verso, mutatur constructio, ut possum dicere, egregia forma mulieris et forma dicere, egregia forma mulieris et forma mulieris et non tamen ita dicimus, mu- mulieris et non tamen ita dicimus, mu- lier egregiæ formæ, et mulier formæ. lier egregiæ formæ, et mulier formæ.

AD ULTIMUM dicendum quod notatur A AD ULTIMUM dicendum quod notatur A per obliquum transitio secundum ratio- per obliquum transitio secundum ratio- nem intelligentiæ, quæ non ponit diver- nem intelligentiæ, quæ non ponit diver- sitatem personæ et naturæ, sed potius sitatem personæ et naturæ, sed potius veritatem utriusque. veritatem utriusque.

F. Quod licet potentia, sapientia, bonitas de Deo secundum substantiam dicantur F. Quod licet potentia, sapientia, bonitas de Deo secundum substantiam dicantur in Scriptura, tamen solent hæc nomina distincte ad personas interdum referri. in Scriptura, tamen solent hæc nomina distincte ad personas interdum referri.

Ex prædictis constat, quod sicut essentia, ita potentia, sapientia, bonitas Ex prædictis constat, quod sicut essentia, ita potentia, sapientia, bonitas de Deo dicuntur secundum substantiam. Quæ autem secundum substan- de Deo dicuntur secundum substantiam. Quæ autem secundum substan- tiam de Deo dicuntur, tribus personis pariter conveniunt. Una est ergo tiam de Deo dicuntur, tribus personis pariter conveniunt. Una est ergo potentia, sapientia, bonitas Patris et Filii et Spiritus sancti : et hi tres ea- potentia, sapientia, bonitas Patris et Filii et Spiritus sancti : et hi tres ea- dem potentia, eadem sapientia, eadem bonitas. Unde aperitur in Trinitate dem potentia, eadem sapientia, eadem bonitas. Unde aperitur in Trinitate summa esse perfectio. Si enim ibi deesset potentia, vel sapientia, vel bo- summa esse perfectio. Si enim ibi deesset potentia, vel sapientia, vel bo- nitas, non esset summum bonum. Sed quia ibi est perfecta potentia, infini- nitas, non esset summum bonum. Sed quia ibi est perfecta potentia, infini- ta sapientia, incomprehensibilis bonitas, recte dicitur et creditur summum ta sapientia, incomprehensibilis bonitas, recte dicitur et creditur summum bonum. Cumque unum et idem penitus sit in Deo potentia, sapientia, bo- bonum. Cumque unum et idem penitus sit in Deo potentia, sapientia, bo- nitas, in sacra tamen Scriptura frequenter solent hæc nomina distincte nitas, in sacra tamen Scriptura frequenter solent hæc nomina distincte ad personas referri, ut Patri potentia, Filio sapientia, Spiritui sancto bo- ad personas referri, ut Patri potentia, Filio sapientia, Spiritui sancto bo- nitas attribuatur: quod quare fiat, non est otiosum inquirere. nitas attribuatur: quod quare fiat, non est otiosum inquirere.

IN I SENTENT. DIST. XXXIV, G ET H. IN I SENTENT. DIST. XXXIV, G ET H.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum potentia, sapientia, et bonitas fa- Utrum potentia, sapientia, et bonitas fa- ciant summum bonum? ciant summum bonum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Ex prædictis constat, etc. » ibi, « Ex prædictis constat, etc. »

Ibi enim dicit, quod potentia, sapien- Ibi enim dicit, quod potentia, sapien- tia, bonitas faciunt summum bonum et tia, bonitas faciunt summum bonum et hoc non videtur: quia summum bonum hoc non videtur: quia summum bonum est, cui nihil deest quod habet boni ra- est, cui nihil deest quod habet boni ra- tionem non autem verum est, quod tionem non autem verum est, quod

169 169

omnis ratio boni comprehendatur sub omnis ratio boni comprehendatur sub

his tribus. his tribus.

SOLUTIO. Dicendum, quod in perfectio- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod in perfectio- Solutio. ne horum trium omne bonum continetur: ne horum trium omne bonum continetur: omne enim bonum, aut est naturæ, aut omne enim bonum, aut est naturæ, aut superadditum. Potentia autem perfecta superadditum. Potentia autem perfecta et omnipotens numquam est nisi in na- et omnipotens numquam est nisi in na- tura perfecta et omnipotente. Superad- tura perfecta et omnipotente. Superad- dita autem, aut sunt secundum intelle- dita autem, aut sunt secundum intelle- ctum, et tunc reducuntur ad verum aut ctum, et tunc reducuntur ad verum aut secundum affectum, et tunc reducuntur secundum affectum, et tunc reducuntur ad bonum. Alia autem non simpliciter ad bonum. Alia autem non simpliciter sunt bona, ut corporalia, et sensibilia : sunt bona, ut corporalia, et sensibilia : et ideo in horum trium perfectione con- et ideo in horum trium perfectione con- stat summa beatitudo. stat summa beatitudo.

G. Quare id fiat, scilicet quod Patri potentia, Filio sapientia attribuatur ? G. Quare id fiat, scilicet quod Patri potentia, Filio sapientia attribuatur ?

Id ergo sacri eloquii prudentia facere curavit, ne Dei immensitatem si- Id ergo sacri eloquii prudentia facere curavit, ne Dei immensitatem si- militudine creaturæ metiremur. Dixerat enim Scriptura sacra, quia Deus militudine creaturæ metiremur. Dixerat enim Scriptura sacra, quia Deus Pater est, et quia Deus Filius est et audivit hoc homo qui hominem pa- Pater est, et quia Deus Filius est et audivit hoc homo qui hominem pa- rem viderat, Deum Patrem non viderat: cogitare cœpit ita esse in Creatore rem viderat, Deum Patrem non viderat: cogitare cœpit ita esse in Creatore ut viderat esse in creaturis, a quibus hæc nomina translata sunt ad Crea- ut viderat esse in creaturis, a quibus hæc nomina translata sunt ad Crea- torem in quibus pater est prior filio, filius est posterior patre: et ex an- torem in quibus pater est prior filio, filius est posterior patre: et ex an- tiquitate in patre defectus, ex posteritate in filio imperfectio sensus solet tiquitate in patre defectus, ex posteritate in filio imperfectio sensus solet notari. Ideo occurrit Scriptura dicens Patrem potentem, ne videatur prior notari. Ideo occurrit Scriptura dicens Patrem potentem, ne videatur prior Filio, et ideo minus potens et Filium sapientem, ne videatur posterior Filio, et ideo minus potens et Filium sapientem, ne videatur posterior Patre, et ideo minus sapiens. Patre, et ideo minus sapiens.

H. Quare Spiritui sancto bonitas attribuatur? H. Quare Spiritui sancto bonitas attribuatur?

Dictus est etiam Spiritus sanctus Deus, et dictus est habere Spiritum Dictus est etiam Spiritus sanctus Deus, et dictus est habere Spiritum Deus et videbatur hoc quasi nomen inflationis et tumoris. Unde humana Deus et videbatur hoc quasi nomen inflationis et tumoris. Unde humana conscientia ad Deum pro rigore et crudelitate accedere metuit. Ideo conscientia ad Deum pro rigore et crudelitate accedere metuit. Ideo Scriptura temperavit sermonem suum, Spiritum bonum nominans, ne Scriptura temperavit sermonem suum, Spiritum bonum nominans, ne crudelis putaretur qui mitis erat : non quod Pater solus sit potens vel crudelis putaretur qui mitis erat : non quod Pater solus sit potens vel magis potens, et Filius solus sapiens vel magis sapiens, et Spiritus sanctus magis potens, et Filius solus sapiens vel magis sapiens, et Spiritus sanctus

170 170

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

solus bonus vel magis bonus. Una est ergo potentia, sapientia, bonitas solus bonus vel magis bonus. Una est ergo potentia, sapientia, bonitas trium, sicut una essentia. Ideoque sicut dicitur Filius poovoros, id est, trium, sicut una essentia. Ideoque sicut dicitur Filius poovoros, id est, consubstantialis Patri, ita et coomnipotens. consubstantialis Patri, ita et coomnipotens.

I. De hoc nomine, ¿pooúciov, ubi in auctoritatem receptum sit, et quid significet ? I. De hoc nomine, ¿pooúciov, ubi in auctoritatem receptum sit, et quid significet ?

2 2

1 1

Hic non est prætermittendum quod Augustinus in libro III contra Maxi- Hic non est prætermittendum quod Augustinus in libro III contra Maxi- minum dicit de hoc nomine, poovatov, quo Latini tractatores frequenter minum dicit de hoc nomine, poovatov, quo Latini tractatores frequenter utuntur : Pater, inquit, et Filius unius sunt ejusdemque substantiæ. Hoc utuntur : Pater, inquit, et Filius unius sunt ejusdemque substantiæ. Hoc est illud poovσtov, quod in concilio Nicæno adversus hæreticos Arianos a est illud poovσtov, quod in concilio Nicæno adversus hæreticos Arianos a Catholicis patribus veritatis auctoritate firmatum est. Quod postea in Con- Catholicis patribus veritatis auctoritate firmatum est. Quod postea in Con- cilio Ariminensi, propter novitatem verbi minus quam oportuit intelle- cilio Ariminensi, propter novitatem verbi minus quam oportuit intelle- ctam (quam tamen fides antiqua pepererat) multis paucorum fraude de- ctam (quam tamen fides antiqua pepererat) multis paucorum fraude de- ceptis, hæretica impietas sub hæretico Imperatore Constantino labefactare ceptis, hæretica impietas sub hæretico Imperatore Constantino labefactare tentavit. Sed post non longum tempus libertate fidei Catholicæ prævalente, tentavit. Sed post non longum tempus libertate fidei Catholicæ prævalente, postquam vis verbi sicut debuit intellecta est, quoovoiov illud Catholicæ fidei postquam vis verbi sicut debuit intellecta est, quoovoiov illud Catholicæ fidei sanitate longe lateque distensum est et diffusum. Quid enim est poovσlov, sanitate longe lateque distensum est et diffusum. Quid enim est poovσlov, nisi unius ejusdemque substantiæ ? Quid est, inquam, quoovotov, nisi Ego nisi unius ejusdemque substantiæ ? Quid est, inquam, quoovotov, nisi Ego et Pater unum sumus ³ ? Non ergo inter profanas vocum novitates hoc vi- et Pater unum sumus ³ ? Non ergo inter profanas vocum novitates hoc vi- tandum est. tandum est.

3 3

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An appropriatio qua Deo attribuuntur An appropriatio qua Deo attribuuntur appropriata, tantummodo fiat per nos appropriata, tantummodo fiat per nos et a nobis ? et a nobis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur, Deinde quæritur de hoc quod dicitur, ibi, G, « Id ergo sacri eloquii prudentia ibi, G, « Id ergo sacri eloquii prudentia facere curavit, etc. » facere curavit, etc. »

1. Ex hoc enim videtur, quod appro- 1. Ex hoc enim videtur, quod appro- priatio non fiat nisi per nos, et a nobis : priatio non fiat nisi per nos, et a nobis : sed hoc est inconveniens : quia si nos sed hoc est inconveniens : quia si nos

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maximinum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maximinum, cap. 14. cap. 14.

non essemus, adhuc sapientia appropria- non essemus, adhuc sapientia appropria- retur Filio ergo videtur, quod non dicat retur Filio ergo videtur, quod non dicat verum, quod hoc fecit sacri eloquii pru- verum, quod hoc fecit sacri eloquii pru- dentia. dentia.

2. Item, Si non est alia ratio appro- 2. Item, Si non est alia ratio appro- priationis nisi per connotatum ad crea- priationis nisi per connotatum ad crea- ta tunc æternitas et unitas supra Patri ta tunc æternitas et unitas supra Patri appropriari non debebatur: quia illa appropriari non debebatur: quia illa conveniunt ab æterno, et per connota- conveniunt ab æterno, et per connota- tum non conveniunt. tum non conveniunt.

3. Item, I ad Corinth. 1, 24, dicitur, 3. Item, I ad Corinth. 1, 24, dicitur, Christum Dei virtutem, et Dei sapien- Christum Dei virtutem, et Dei sapien- tiam. Ergo Filio appropriatur virtus : tiam. Ergo Filio appropriatur virtus : virtus autem est ultimum potentiæ : ergo virtus autem est ultimum potentiæ : ergo potentia Filio appropriatur : non ergo potentia Filio appropriatur : non ergo Patri cujus contrarium dicit in Littera. Patri cujus contrarium dicit in Littera.

2 Edit. J. Alleaume, intellectum. 2 Edit. J. Alleaume, intellectum. 3 Joan. x, 30. 3 Joan. x, 30.

inc. inc.

tio. tio.

et 2. et 2.

IN I SENTENT. DIST. XXXIV, K. IN I SENTENT. DIST. XXXIV, K.

ITEM, Quæritur de hoc quod dicunt qui- ITEM, Quæritur de hoc quod dicunt qui- dam, quod appropriationes hujusmodi dam, quod appropriationes hujusmodi non fiunt a nobis et duabus de causis, non fiunt a nobis et duabus de causis, scilicet ad erroris evitationem, et verita- scilicet ad erroris evitationem, et verita- tis expressionem et dicunt, quod Patri tis expressionem et dicunt, quod Patri attribuitur potentia ad erroris evitatio- attribuitur potentia ad erroris evitatio-

nem. nem.

SED CONTRA: Si nulla accidit diversi- SED CONTRA: Si nulla accidit diversi- tas in modo intelligendi nisi erroris evi- tas in modo intelligendi nisi erroris evi- tatio tunc videtur, quod apud non er- tatio tunc videtur, quod apud non er- rantes possumus dicere, quod Patri non rantes possumus dicere, quod Patri non attribuitur potentia, nec appropriatur : attribuitur potentia, nec appropriatur : sed hoc falsum est: ergo aliquid est ex sed hoc falsum est: ergo aliquid est ex parte rei quare appropriatur. parte rei quare appropriatur.

SOLUTIO. Dicendum, quod appropriatio SOLUTIO. Dicendum, quod appropriatio potest considerari dupliciter: secundum potest considerari dupliciter: secundum aptitudinem, et secundum actum. Se- aptitudinem, et secundum actum. Se- cundum aptitudinem est ex parte rei, ut cundum aptitudinem est ex parte rei, ut supra dictum est 1 : unum enim attribu- supra dictum est 1 : unum enim attribu- tum viciniorem habet rationem uni per- tum viciniorem habet rationem uni per- sonæ, quam alteri : et ideo illi est ap- sonæ, quam alteri : et ideo illi est ap- propriabile. Secundum actum autem ap- propriabile. Secundum actum autem ap- propriatio fit a viris peritis in sacra propriatio fit a viris peritis in sacra Scriptura, diversis de causis, scilicet Scriptura, diversis de causis, scilicet propter errorem evitandum, vel verita- propter errorem evitandum, vel verita- tem exprimendam, et propter hoc ut os- tem exprimendam, et propter hoc ut os- tendatur magis ratio distinctionis in pro- tendatur magis ratio distinctionis in pro- priis et duæ præcedentes causæ necesse priis et duæ præcedentes causæ necesse est ut semper supponant tertiam : quia est ut semper supponant tertiam : quia nisi sit unitas in re, non bene fieret ap- nisi sit unitas in re, non bene fieret ap- propriatio. propriatio.

Et hoc patet solutio ad duo prima : per Et hoc patet solutio ad duo prima : per quia Magister supponit convenientiam quia Magister supponit convenientiam majorem rationis potentiæ ad proprium majorem rationis potentiæ ad proprium Patris, quam alterius personæ. Patris, quam alterius personæ.

171 171

AD ALIUD dicendum, quod potentia tri- AD ALIUD dicendum, quod potentia tri- plici ratione attribuitur Patri quarum plici ratione attribuitur Patri quarum duæ sunt ex parte proprii Patris, et una duæ sunt ex parte proprii Patris, et una ex parte nostra. Una est, quia potentia ex parte nostra. Una est, quia potentia principium est, ut dicit Philosophus. Po- principium est, ut dicit Philosophus. Po- tentia enim activa est principium trans- tentia enim activa est principium trans- mutationis in aliud, secundum quod est mutationis in aliud, secundum quod est aliud : principium autem secundum ra- aliud : principium autem secundum ra- tionem primam magis accedit ad princi- tionem primam magis accedit ad princi- pium non de principio, quam ad princi- pium non de principio, quam ad princi- pium de principio. Secunda ratio est, pium de principio. Secunda ratio est, quia non est sapientia nisi præexistat quia non est sapientia nisi præexistat potentia, et non est bonitas perfecta nisi potentia, et non est bonitas perfecta nisi præsupponat sapientiam et potentiam : præsupponat sapientiam et potentiam : sicut a Patre Filius, et ab utroque Spiri- sicut a Patre Filius, et ab utroque Spiri- tus sanctus. Tertia ratio est in Littera tus sanctus. Tertia ratio est in Littera sumpta ex parte nostra: virtus enim li- sumpta ex parte nostra: virtus enim li- cet sit in genere potentiæ, tamen addit cet sit in genere potentiæ, tamen addit aliquid ratione cujus convenit Filio, sci- aliquid ratione cujus convenit Filio, sci- licet ultimum potentiæ : et quia Pater licet ultimum potentiæ : et quia Pater per Filium operatur mundum, et per Fi- per Filium operatur mundum, et per Fi- lium redemit mundum, ipse Filius est in lium redemit mundum, ipse Filius est in quo maxima quæ fuerunt potentiæ Pa- quo maxima quæ fuerunt potentiæ Pa- tris, sunt expleta: et ideo sibi attribui- tris, sunt expleta: et ideo sibi attribui- tur virtus. tur virtus.

Ad 3. Ad 3.

AD ID quod ulterius quæritur de cau- Ad[quæst. AD ID quod ulterius quæritur de cau- Ad[quæst. Sis appropriationis, quas ponunt qui- Sis appropriationis, quas ponunt qui- dam, jam patet responsio : quia supra dam, jam patet responsio : quia supra ostensum est, quod vera causa appro- ostensum est, quod vera causa appro- priationis est, quod attributum hoc vel priationis est, quod attributum hoc vel illud magis accedit ad proprium unius illud magis accedit ad proprium unius personæ, quam alterius. Alia personæ, quam alterius. Alia quæ possent objici, supra distinctione quæ possent objici, supra distinctione

XXXI tacta sunt. XXXI tacta sunt.

autem autem

K. De nominibus quæ translative et per similitudinem de Deo dicuntur. K. De nominibus quæ translative et per similitudinem de Deo dicuntur.

Præterea sciendum est, quod in assignatione distinctionis nominum, Præterea sciendum est, quod in assignatione distinctionis nominum, inter alia quæ supra diligenter exsecuti sumus, quædam diximus transla- inter alia quæ supra diligenter exsecuti sumus, quædam diximus transla- tive et per similitudinem de Deo dici: ut speculum, splendor, character, tive et per similitudinem de Deo dici: ut speculum, splendor, character,

1 Cf. Supra, Dist. XXXI. 1 Cf. Supra, Dist. XXXI.

172 172

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

figura, et hujusmodi: de quibus pio lectori breviter trado quod sentio, figura, et hujusmodi: de quibus pio lectori breviter trado quod sentio, ut scilicet ratione similitudinis considerata ex causis dicendi, dictorum in- ut scilicet ratione similitudinis considerata ex causis dicendi, dictorum in- telligentiam assumat, sed Catholicam. telligentiam assumat, sed Catholicam.

L. Nihil dignum excellentia ineffabilis Trinitatis se tradidisse dicit, ad alia trans- L. Nihil dignum excellentia ineffabilis Trinitatis se tradidisse dicit, ad alia trans-

iturus. iturus.

De sacramento unitatis atque Trinitatis summæ et ineffabilis multa jam De sacramento unitatis atque Trinitatis summæ et ineffabilis multa jam diximus. Nihil tamen ejus ineffabilitate dignum tradidisse profitemur, sed diximus. Nihil tamen ejus ineffabilitate dignum tradidisse profitemur, sed potius ex nobis mirificatam ejus scientiam, nec potuisse nos ad illam. potius ex nobis mirificatam ejus scientiam, nec potuisse nos ad illam.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum per translationem omnia nomina Utrum per translationem omnia nomina creaturarum possunt attribui Deo ? et creaturarum possunt attribui Deo ? et e contra, An nomina Dei possint attri- e contra, An nomina Dei possint attri- bui creaturis? bui creaturis?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, K, « Præterea sciendum est, quod in ibi, K, « Præterea sciendum est, quod in assignatione, etc. » assignatione, etc. »

Ibi enim tangendo rationem transla- Ibi enim tangendo rationem transla- tionis docet attendere similitudines : tionis docet attendere similitudines :

1. Cum autem omnis creatura sit vesti- 1. Cum autem omnis creatura sit vesti- gium, videtur per hoc ab omni creatura gium, videtur per hoc ab omni creatura fieri translatio ad Deum, ut dicatur Deus fieri translatio ad Deum, ut dicatur Deus nomine omnium creaturarum. nomine omnium creaturarum.

2. Item, Dionysius dicit eum esse om- 2. Item, Dionysius dicit eum esse om- ninominabilem. ninominabilem.

3. Item, Dionysius : « In ipso oportet 3. Item, Dionysius : « In ipso oportet affirmare omnium positiones. » Ergo ab affirmare omnium positiones. » Ergo ab omnibus fit translatio in Deum. Sed hoc omnibus fit translatio in Deum. Sed hoc nihil esse videtur, ut dicatur Deus dia- nihil esse videtur, ut dicatur Deus dia- bolus, lupus, bufo, et hujusmodi. bolus, lupus, bufo, et hujusmodi.

4. Item, Videtur quod omnia nomina 4. Item, Videtur quod omnia nomina de Deo dicantur translative : quia non de Deo dicantur translative : quia non proprie univocum est, cum dicitur, Deus proprie univocum est, cum dicitur, Deus

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XXI. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XXI. Tom. XXV.

est vita, et anima vita: ergo per trans- est vita, et anima vita: ergo per trans- lationem. lationem.

5. Item quæritur, Utrum a nobiliori- 5. Item quæritur, Utrum a nobiliori- bus creaturis fiat translatio, ut dicatur bus creaturis fiat translatio, ut dicatur Deus seraphin et cherubin ? Hoc non Deus seraphin et cherubin ? Hoc non videtur quia nusquam legitur in sacra videtur quia nusquam legitur in sacra Scriptura. Scriptura.

6. Præterea, Videtur etiam, quod 6. Præterea, Videtur etiam, quod translatio fiat e converso a Deo ad crea- translatio fiat e converso a Deo ad crea- turas, sicut dicit Psalmus LXXXI, turas, sicut dicit Psalmus LXXXI, 6: Ego 6: Ego dixi Dii estis, etc. dixi Dii estis, etc.

SOLUTIO. Dicendum, quod ista quæstio SOLUTIO. Dicendum, quod ista quæstio ex maxima parte determinata est su- ex maxima parte determinata est su- pra. Dicendum ergo; quod translatio pra. Dicendum ergo; quod translatio fit ab omnibus quæ naturam sine vitio et fit ab omnibus quæ naturam sine vitio et nocumento deformitatis servant et ex- nocumento deformitatis servant et ex-

primunt unde a diabolo non potest, primunt unde a diabolo non potest, quia est nomen naturæ deformatæ : et quia est nomen naturæ deformatæ : et similiter a rana, et bufone, quia est no- similiter a rana, et bufone, quia est no- men naturæ cum proprietatibus defor- men naturæ cum proprietatibus defor- mitatis et nocumenti. mitatis et nocumenti.

Et si objicias, quod Deus dicitur signi- Et si objicias, quod Deus dicitur signi- ficari per serpentem? Dicendum quod ficari per serpentem? Dicendum quod serpens aliquid boni importat per astu- serpens aliquid boni importat per astu- tiam et sapientiam et etiam serpens in tiam et sapientiam et etiam serpens in se habet medicinam veneni, ejus enim se habet medicinam veneni, ejus enim carnes contra venenum valent: sed non carnes contra venenum valent: sed non sic bufo, vel aliud vile immundum. Un- sic bufo, vel aliud vile immundum. Un- de Augustinus dicit, quod vulpes num- de Augustinus dicit, quod vulpes num-

t 3. t 3.

IN I SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 6. IN I SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 6.

quam in bona significatione accipitur, quam in bona significatione accipitur, quia exprimit astutiam deceptoriam: sed quia exprimit astutiam deceptoriam: sed lupus quandoque accipitur in bona si- lupus quandoque accipitur in bona si- gnificatione, ut Benjamin lupus rapax gnificatione, ut Benjamin lupus rapax dicitur esse 1. dicitur esse 1.

Et ex hoc patet solutio ad tria prima : Et ex hoc patet solutio ad tria prima : quia verbum Dionysii de his intelligitur quia verbum Dionysii de his intelligitur quæ non deformitatem de se sonant. quæ non deformitatem de se sonant.

AD ALIUD dicendum, quod non omnia AD ALIUD dicendum, quod non omnia dicuntur translative et ratio supra di- dicuntur translative et ratio supra di- cta est 2. cta est 2.

AD ALIUD dicendum, quod a nobiliori- AD ALIUD dicendum, quod a nobiliori- bus et ab inferioribus potest fieri transla- bus et ab inferioribus potest fieri transla- tio sed non fit, ut dicit Dionysius, a no- tio sed non fit, ut dicit Dionysius, a no- bilioribus, ne sit occasio erroris, scilicet bilioribus, ne sit occasio erroris, scilicet

1 Genes. XLIX, 27: Benjamin lupus rapax, 1 Genes. XLIX, 27: Benjamin lupus rapax, mane comedet prædam, et vespere dividet spolia. mane comedet prædam, et vespere dividet spolia.

173 173

ne putentur illa nobilia per proprietatem ne putentur illa nobilia per proprietatem convenire et etiam quia non ita nota convenire et etiam quia non ita nota sunt nobis translatio autem fit a magis sunt nobis translatio autem fit a magis notis, ct illa sunt sensibilia apud nos. notis, ct illa sunt sensibilia apud nos.

AD ALIUD dicendum, quod translatio AD ALIUD dicendum, quod translatio non est in his quæ per prius et posterius non est in his quæ per prius et posterius participant idem : unde a Deo non fit participant idem : unde a Deo non fit translatio ad nos, sed potius id quod est translatio ad nos, sed potius id quod est in Deo prius, hoc est in nobis posterius in Deo prius, hoc est in nobis posterius simile illius, et proprie est in nobis : simile illius, et proprie est in nobis : sed similitudo quæ requiritur in trans- sed similitudo quæ requiritur in trans- latione, est similitudo non secundum latione, est similitudo non secundum rem, sed secundum convenientiam pro- rem, sed secundum convenientiam pro- prietatum rei. prietatum rei.

2 Cf. I Sententiarum, Dist. XXI. Tom. XXV. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. XXI. Tom. XXV.

Ad 6. Ad 6.

174 174

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXV. DISTINCTIO XXXV.

De scientia Dei in generali secundum se. De scientia Dei in generali secundum se.

A. De quibusdam quæ secundum substantiam de Deo dicuntur, quæ specialem A. De quibusdam quæ secundum substantiam de Deo dicuntur, quæ specialem efflagitant tractatum, scilicet de scientia, et præscientia, et providentia, et dispo- efflagitant tractatum, scilicet de scientia, et præscientia, et providentia, et dispo- sitione, prædestinatione, voluntate, et potentia. sitione, prædestinatione, voluntate, et potentia.

Cumque supra disseruerimus ac plura dixerimus de his quæ communi- Cumque supra disseruerimus ac plura dixerimus de his quæ communi- ter secundum substantiam de Deo dicuntur, eorum tamen quædam spe- ter secundum substantiam de Deo dicuntur, eorum tamen quædam spe- cialem efflagitant tractatum: de quibus modo tractandum est, id est, de cialem efflagitant tractatum: de quibus modo tractandum est, id est, de scientia, præscientia, providentia, dispositione, prædestinatione, voluntate, scientia, præscientia, providentia, dispositione, prædestinatione, voluntate, et potentia. et potentia.

Sciendum ergo est, quod sapientia et' scientia Dei cum sit una et Sciendum ergo est, quod sapientia et' scientia Dei cum sit una et simplex, tamen propter varios rerum status et diversos effectus, plura simplex, tamen propter varios rerum status et diversos effectus, plura ac diversa sortitur nomina. Dicitur enim non tantum scientia, sed ac diversa sortitur nomina. Dicitur enim non tantum scientia, sed etiam præscientia vel providentia, dispositio, prædestinatio, et providen- etiam præscientia vel providentia, dispositio, prædestinatio, et providen- tia. Et est præscientia sive providentia non de futuris tantum, sed de tia. Et est præscientia sive providentia non de futuris tantum, sed de omnibus, de bonis scilicet, et de malis. Dispositio vero, de faciendis. Præ- omnibus, de bonis scilicet, et de malis. Dispositio vero, de faciendis. Præ- destinatio, de omnibus salvandis, et de omnibus bonis: quibus 2 et hic destinatio, de omnibus salvandis, et de omnibus bonis: quibus 2 et hic liberantur, et in futuro coronabuntur. Prædestinavit enim Deus ab æterno liberantur, et in futuro coronabuntur. Prædestinavit enim Deus ab æterno homines, ad bona eligendo: et prædestinavit, eis bona præparando. Quod homines, ad bona eligendo: et prædestinavit, eis bona præparando. Quod homines prædestinavit, Apostolus ostendit dicens: Prædestinavit quos homines prædestinavit, Apostolus ostendit dicens: Prædestinavit quos præscivit fieri conformes imaginis Filii sui 3. Et alibi: Elegit nos ante præscivit fieri conformes imaginis Filii sui 3. Et alibi: Elegit nos ante mundi constitutionem, ut essemus sancti, et immaculati *. Quod autem mundi constitutionem, ut essemus sancti, et immaculati *. Quod autem bona eis præparaverit, Propheta Isaias ostendit dicens: Oculus non vidit, bona eis præparaverit, Propheta Isaias ostendit dicens: Oculus non vidit, Deus, absque te, quæ præparasti diligentibus vel exspectantibus te *. Ergo Deus, absque te, quæ præparasti diligentibus vel exspectantibus te *. Ergo

1 Edit. J. Alleaume, vel. 1 Edit. J. Alleaume, vel.

2 Ibid., qui. 2 Ibid., qui.

³ Ad Roman. VIII, 29: Nam quos præscivit, et prædestinavit conformes fieri imaginis Filii sui, etc. ³ Ad Roman. VIII, 29: Nam quos præscivit, et prædestinavit conformes fieri imaginis Filii sui, etc. * Ad Ephes. 1, 4: Elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus sancti et immaculati in * Ad Ephes. 1, 4: Elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus in charitate. conspectu ejus in charitate.

5 Isa. LXIV, 4. Item, I ad Corinth. II, 9: Sicut scriptum est : Quod oculus non vidit, nec auris 5 Isa. LXIV, 4. Item, I ad Corinth. II, 9: Sicut scriptum est : Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus iis qui diligunt illum. audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus iis qui diligunt illum.

IN I SENTENT. DIST. XXXV, A. IN I SENTENT. DIST. XXXV, A.

175 175

ab æterno prædestinavit quosdam futuros bonos et beatos, id est, elegit ut ab æterno prædestinavit quosdam futuros bonos et beatos, id est, elegit ut essent boni et beati et bona eis prædestinavit, id est, præparavit. Provi- essent boni et beati et bona eis prædestinavit, id est, præparavit. Provi- dentia autem est gubernandorum : quæ utique eodem modo videtur accipi, dentia autem est gubernandorum : quæ utique eodem modo videtur accipi, quo dispositio. Interdum tamen providentia accipitur pro præscientia. Sa- quo dispositio. Interdum tamen providentia accipitur pro præscientia. Sa- pientia vero vel scientia de omnibus est, scilicet bonis et malis : et de præ- pientia vero vel scientia de omnibus est, scilicet bonis et malis : et de præ- sentibus, præteritis et futuris et non tantum de temporalibus, sed etiam sentibus, præteritis et futuris et non tantum de temporalibus, sed etiam de æternis. Non enim ita scit Deus ista temporalia, ut seipsum nesciat: sed de æternis. Non enim ita scit Deus ista temporalia, ut seipsum nesciat: sed ipse solus seipsum perfecte novit: cujus scientiæ comparatione omnis crea- ipse solus seipsum perfecte novit: cujus scientiæ comparatione omnis crea- turæ scientia imperfecta est. turæ scientia imperfecta est.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Cumque supra disseruerimus, etc. » « Cumque supra disseruerimus, etc. » Hic incipit pars illa quæ est de cogni- Hic incipit pars illa quæ est de cogni- tione Trinitatis et unitatis, prout consi- tione Trinitatis et unitatis, prout consi- deratur in his quæ faciunt sufficientiam deratur in his quæ faciunt sufficientiam causæ ad processum creaturarum ex ipsa, causæ ad processum creaturarum ex ipsa, quæ sunt scientia, potentia, voluntas: quæ sunt scientia, potentia, voluntas: ad operari enim non exigitur amplius ad operari enim non exigitur amplius quam scire, et velle, et posse. quam scire, et velle, et posse.

Dividitur autem in tres partes secun- Dividitur autem in tres partes secun- dum tria prædicta. In prima agit de dum tria prædicta. In prima agit de scientia. In secunda, de potentia quæ in- scientia. In secunda, de potentia quæ in- cipit in distinctione XLII, ibi, A, « Nunc cipit in distinctione XLII, ibi, A, « Nunc de omnipotentia, etc. » In tertia, agit de de omnipotentia, etc. » In tertia, agit de voluntate quæ incipit in distinctio- voluntate quæ incipit in distinctio- ne XLV, ibi, A, « Jam de voluntate, ne XLV, ibi, A, « Jam de voluntate, etc. » etc. »

Prima harum dividitur in duas par- Prima harum dividitur in duas par- tes. In prima agit de scientia in genera- tes. In prima agit de scientia in genera- li. In secunda autem descendit ad species li. In secunda autem descendit ad species scientiæ divinæ, quæ sunt prædestina- scientiæ divinæ, quæ sunt prædestina- tio, et reprobatio: et hæc incipit in di- tio, et reprobatio: et hæc incipit in di- stinctione XL, ibi, A, « Prædestinatio stinctione XL, ibi, A, « Prædestinatio vero de bonis salutaribus est, etc. » vero de bonis salutaribus est, etc. »

Prima autem quæ est de scientia in Prima autem quæ est de scientia in genere, subdividitur in tres. In prima genere, subdividitur in tres. In prima ostenditur scientia et secundum distin- ostenditur scientia et secundum distin- ctionem et proprietatem nominum, et ctionem et proprietatem nominum, et quantum ad ea quæ sunt in ipsa, ut de quantum ad ea quæ sunt in ipsa, ut de quibus est. In secunda autem ostenditur quibus est. In secunda autem ostenditur e converso, qualiter Deus est in omni- e converso, qualiter Deus est in omni-

bus a se factis et creatis : et hæc incipit bus a se factis et creatis : et hæc incipit in distinctione XXXVII, ibi, A, « Et in distinctione XXXVII, ibi, A, « Et quoniam demonstratum est ex parte, quoniam demonstratum est ex parte, etc. » In tertia autem ostendit Magister etc. » In tertia autem ostendit Magister dispositiones scientiæ magis quam ipsam dispositiones scientiæ magis quam ipsam scientiam, scilicet utrum necessitatem scientiam, scilicet utrum necessitatem imponat rebus, vel falli possit, vel au- imponat rebus, vel falli possit, vel au- geri, et hujusmodi ? et incipit in distin- geri, et hujusmodi ? et incipit in distin- tinctione XXXVII, ibi, A, « Nunc ergo tinctione XXXVII, ibi, A, « Nunc ergo ad propositum revertentes, etc. » ad propositum revertentes, etc. »

Adhuc, prima ulterius dividitur in Adhuc, prima ulterius dividitur in duas. In prima ostendit intentiones no- duas. In prima ostendit intentiones no- minum, et in genere, qualiter est de ob- minum, et in genere, qualiter est de ob- jectis, quia de omnibus æternis et tem- jectis, quia de omnibus æternis et tem- poralibus. In secunda autem ostendit, poralibus. In secunda autem ostendit, qualiter aliud est esse in scientia Dei, et qualiter aliud est esse in scientia Dei, et aliud est esse in natura, et qualiter diffe- aliud est esse in natura, et qualiter diffe- renter est de objectis bonis et malis : renter est de objectis bonis et malis : et hæc incipit in sequenti distinctio- et hæc incipit in sequenti distinctio- ne XXXVI, ibi, A, « Solet hic quæri, ne XXXVI, ibi, A, « Solet hic quæri, etc. » etc. »

Hæc autem distinctio dividitur in tres Hæc autem distinctio dividitur in tres partes. In prima determinat generaliter partes. In prima determinat generaliter de omnibus nominibus quibus significari de omnibus nominibus quibus significari consuevit scientia divina. In secunda au- consuevit scientia divina. In secunda au- tem movet quæstionem quæ ex determi- tem movet quæstionem quæ ex determi- natione et distinctione nominum oritur, natione et distinctione nominum oritur, scilicet utrum scientia Dei esset in Deo, scilicet utrum scientia Dei esset in Deo, si nulla fuissent futura? ibi, B, « Hic si nulla fuissent futura? ibi, B, « Hic considerari oportet, Utrum scientia, considerari oportet, Utrum scientia, etc. » In tertia, principaliter ostendit ob- etc. » In tertia, principaliter ostendit ob- jecta scientiæ secundum generalem de- jecta scientiæ secundum generalem de- clarationem, ibi, D, « Scientia vero vel clarationem, ibi, D, « Scientia vero vel sapientia non tantum, etc. » sapientia non tantum, etc. »

Ex his satis patet sententia: alia in Ex his satis patet sententia: alia in disputatione patebunt. disputatione patebunt.

176 176

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum scientia Dei sit univoca scientiæ Utrum scientia Dei sit univoca scientiæ nostræ, vel scientiæ Angelorum? nostræ, vel scientiæ Angelorum?

Incidit autem hic ante Litteram du- Incidit autem hic ante Litteram du- plex dubium. Unum est, Utrum scientia plex dubium. Unum est, Utrum scientia Dei sit univoca scientiæ nostræ, vel An- Dei sit univoca scientiæ nostræ, vel An- gelorum? gelorum?

Secundum est, Utrum scientia Dei sit Secundum est, Utrum scientia Dei sit universalis vel particularis, vel in actu universalis vel particularis, vel in actu vel in habitu ? vel in habitu ?

excedenter laudantes dicimus, quod om- excedenter laudantes dicimus, quod om- nis est et mentis et rationis et omnis sa- nis est et mentis et rationis et omnis sa- pientiæ et prudentiæ causa ¹. » pientiæ et prudentiæ causa ¹. »

3. Item, Hoc videtur per simile: sigil- 3. Item, Hoc videtur per simile: sigil- lum enim nihil imprimit nisi quod se- lum enim nihil imprimit nisi quod se- cundum speciem figuræ est in ipso, et cundum speciem figuræ est in ipso, et non aliud recipitur à cera : cum igitur non aliud recipitur à cera : cum igitur mens creata sit sicut cera, et sapientia mens creata sit sicut cera, et sapientia Dei sit sigillum, videtur quod recipimus Dei sit sigillum, videtur quod recipimus sapientiam ejusdem speciei cum sua, sapientiam ejusdem speciei cum sua, licet subjectum non sit ejusdem ratio- licet subjectum non sit ejusdem ratio- nis sicut nec cera in qua fit impressio, nis sicut nec cera in qua fit impressio, et cuprum imprimens. et cuprum imprimens.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Nihil est univocum Creatori et crea- 1. Nihil est univocum Creatori et crea- turæ ergo nec scientia. PRIMA sæpius turæ ergo nec scientia. PRIMA sæpius

Quod enim sit univoca, non per prius probata est. Quod enim sit univoca, non per prius probata est. vel posterius dicta, videtur sic: vel posterius dicta, videtur sic:

1. Causa efficiens agens secundum for- 1. Causa efficiens agens secundum for- mam efficientis, producit effectum univo- mam efficientis, producit effectum univo- cum causæ, ut ignis ignem, homo ho- cum causæ, ut ignis ignem, homo ho- minem, et hujusmodi: sed scientia Dei minem, et hujusmodi: sed scientia Dei est causa efficiens nostræ scientiæ, et est causa efficiens nostræ scientiæ, et agens secundum formam : ergo videtur, agens secundum formam : ergo videtur, quod nostra scientia quæ est effecta a quod nostra scientia quæ est effecta a sua, suæ scientiæ sit univoca. PRIMA sua, suæ scientiæ sit univoca. PRIMA patet per se. SECUNDA probatur per auc- patet per se. SECUNDA probatur per auc- toritatem Origenis dicentis : « Deus sa- toritatem Origenis dicentis : « Deus sa- piens et sciens dicitur, secundum quod piens et sciens dicitur, secundum quod nos sapientia et scientia implet. » nos sapientia et scientia implet. »

2. Item, Exemplatum nullum æqui- 2. Item, Exemplatum nullum æqui- vocum est exemplari in forma exempla- vocum est exemplari in forma exempla- ris scientia Dei exemplar est nostræ ris scientia Dei exemplar est nostræ scientiæ, et nostra scientia exemplata: scientiæ, et nostra scientia exemplata: ergo videtur, quod nostra scientia non ergo videtur, quod nostra scientia non sit æquivoca cum sua. PROBATIO primæ sit æquivoca cum sua. PROBATIO primæ est: quia si detur, quod sit æquivocum est: quia si detur, quod sit æquivocum in forma, cum etiam in materia discor- in forma, cum etiam in materia discor- det, tunc exemplatum non erit in aliquo det, tunc exemplatum non erit in aliquo similis speciei cum exemplari, et ita non similis speciei cum exemplari, et ita non est magis exemplatum ab ipso, quam a est magis exemplatum ab ipso, quam a disparato sibi: ergo oportet, quod sit disparato sibi: ergo oportet, quod sit univocum in forma. SECUNDA autem pa- univocum in forma. SECUNDA autem pa- tet per hoc quod dicit Dionysius in libro tet per hoc quod dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: « Sapientiam Dei de Divinis nominibus: « Sapientiam Dei

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 8. cap. 8.

2 Cf. Infra, Dist. XXX VIII. 2 Cf. Infra, Dist. XXX VIII.

2. Item, Scientia Dei est causa rerum, 2. Item, Scientia Dei est causa rerum, ut infra ostendetur 2: nostra autem scien- ut infra ostendetur 2: nostra autem scien- tia causatur a rebus scitis: ergo non sunt tia causatur a rebus scitis: ergo non sunt istæ scientiæ unius rationis. istæ scientiæ unius rationis.

3. Item, Scientia, sicut omnis alia for- 3. Item, Scientia, sicut omnis alia for- ma, inest secundum potestatem subjecti : ma, inest secundum potestatem subjecti : quia subjectum nobilius nobilioris est quia subjectum nobilius nobilioris est scientiæ, etiam inter homines: ergo cum scientiæ, etiam inter homines: ergo cum Deus in infinitum excedat omnem men- Deus in infinitum excedat omnem men- tem creatam, in infinitum etiam sua tem creatam, in infinitum etiam sua scientia excedit nostram : ergo non erit scientia excedit nostram : ergo non erit unius rationis. unius rationis.

SOLUTIO. Dicendum secundum beatum SOLUTIO. Dicendum secundum beatum Dionysum in libro de Divinis nomini- Dionysum in libro de Divinis nomini- bus 3, quod scientia Dei non est univoca bus 3, quod scientia Dei non est univoca nostræ scientiæ, nec etiam scientiæ An- nostræ scientiæ, nec etiam scientiæ An- gelorum quod qualiter sit, accipiatur à gelorum quod qualiter sit, accipiatur à verbis ejus. Dicit enim sic de scientia verbis ejus. Dicit enim sic de scientia Dei: « Supersapiens et omnisapiens Dei: « Supersapiens et omnisapiens causa, et ipsius per se sapientiæ, et totius causa, et ipsius per se sapientiæ, et totius et particularis substantificatrix. » Sensus et particularis substantificatrix. » Sensus est, quod scientia Dei est de rebus ut est, quod scientia Dei est de rebus ut substantificatrix et sapientia et causa om- substantificatrix et sapientia et causa om- nium de quibus est, sive illud sit totum nium de quibus est, sive illud sit totum vel universale, sive pars sive particulare. vel universale, sive pars sive particulare. Ergo patet, quod sciendo se ut est causa Ergo patet, quod sciendo se ut est causa omnium, novit et se et omnia alia uni- omnium, novit et se et omnia alia uni-

3 S DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 3 S DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 7. cap. 7.

IN I SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 1.

versaliter vel particulariter existentia. versaliter vel particulariter existentia.

De scientia autem Angeli dicit sic, ibi- De scientia autem Angeli dicit sic, ibi- dem « Angelicarum mentium virtutes, dem « Angelicarum mentium virtutes, simplices et bonos habent intellectus non simplices et bonos habent intellectus non in divisibilibus partibus aut a divisibili- in divisibilibus partibus aut a divisibili- bus, aut sensibilibus aut rationibus di- bus, aut sensibilibus aut rationibus di- versis congregantes divinam cognitio- versis congregantes divinam cognitio- nem, neque ab aliquo communi ad ista nem, neque ab aliquo communi ad ista simul actæ. Ab omni autem materiali simul actæ. Ab omni autem materiali multitudine mundæ existentes, intelle- multitudine mundæ existentes, intelle- ctualiter et immaterialiter uniformiter in- ctualiter et immaterialiter uniformiter in- telligibilia divinorum intelligunt. » Sen- telligibilia divinorum intelligunt. » Sen- sus horum verborum est, quod Angeli sus horum verborum est, quod Angeli non accipiunt scientiam incipiendo a non accipiunt scientiam incipiendo a creatis, quæ multa et divisa et materia- creatis, quæ multa et divisa et materia- lia sunt neque accipiunt diversis virtu- lia sunt neque accipiunt diversis virtu- tibus, ut sensu proprio, et- communi, et tibus, ut sensu proprio, et- communi, et imaginatione, et memoria, et hujus- imaginatione, et memoria, et hujus- modi neque a quodam communi ut modi neque a quodam communi ut universali deveniunt in cognitionem illo- universali deveniunt in cognitionem illo- rum sensibilium quæ sunt apud nos, sed rum sensibilium quæ sunt apud nos, sed deiformiter per simile aliquid menti di- deiformiter per simile aliquid menti di- vinæ sibi a creatione datum et impres- vinæ sibi a creatione datum et impres- sum. Sed tamen scientia illa non est sum. Sed tamen scientia illa non est causa entis, neque cognoscit per hoc causa entis, neque cognoscit per hoc quod sit causa, cum nullius causa creans quod sit causa, cum nullius causa creans sit Angelus. sit Angelus.

De hominis autem scientia dicit ibi- De hominis autem scientia dicit ibi- dem, sic: « Animæ rationale habent dem, sic: « Animæ rationale habent diffusive quidem et circulo circa exis- diffusive quidem et circulo circa exis- tentium veritatem circumeuntes, et divi- tentium veritatem circumeuntes, et divi- sibili et largissimo varietatis deficien- sibili et largissimo varietatis deficien- tes ab unitivis virtutibus. >> Sensus hu- tes ab unitivis virtutibus. >> Sensus hu- jus est, quod anima rationalis accipit jus est, quod anima rationalis accipit scientiam rationale autem collativum scientiam rationale autem collativum est et ideo incipit a multis in quibus est et ideo incipit a multis in quibus conferendo diffunditur, et circulo circum- conferendo diffunditur, et circulo circum- ducitur circa veritatem existentium. Et ducitur circa veritatem existentium. Et hoc potest intelligi sic: quia primum lu- hoc potest intelligi sic: quia primum lu- men ad quod fit examinatio veri, est in men ad quod fit examinatio veri, est in ipsa anima intellectus agens, et ab illo ipsa anima intellectus agens, et ab illo incipit ponendo ipsum circa signa et incipit ponendo ipsum circa signa et causas rerum, ut accipiat probabile, vel causas rerum, ut accipiat probabile, vel necessarium, et ipsum acceptum reducit necessarium, et ipsum acceptum reducit ad intellectum : et sic in intellectu con- ad intellectum : et sic in intellectu con- cluditur circulus, secundum quod ex cau- cluditur circulus, secundum quod ex cau- sa quandoque accipit causatum, et quan- sa quandoque accipit causatum, et quan- doque e converso: ideo dicit circulum. doque e converso: ideo dicit circulum.

177 177

Ex his patet, quod neutra scientiarum Ex his patet, quod neutra scientiarum creaturarum univoca est scientiæ Crea- creaturarum univoca est scientiæ Crea- toris sed utraque imitatur eam quantum toris sed utraque imitatur eam quantum potest et ideo est per prius et posterius potest et ideo est per prius et posterius dicta, eo modo quo dictum est supra, dicta, eo modo quo dictum est supra, quod primo est in Deo, et ab ipso, et quod primo est in Deo, et ab ipso, et ad ipsum, quantum possibile est in An- ad ipsum, quantum possibile est in An- gelo et in homine. gelo et in homine.