IN I SENTENT. DIST. XXXIII, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. XXXIII, ART. 5.

quia si tu velles eam improbare, sicut quia si tu velles eam improbare, sicut quidam modernorum laboraverunt, de quidam modernorum laboraverunt, de facili ostenditur absurditas ferunt et- facili ostenditur absurditas ferunt et- enim tria nobis exempla, quorum pri- enim tria nobis exempla, quorum pri- mum est, quod differentiæ quæ in se mum est, quod differentiæ quæ in se diversæ sunt, uniuntur tamen in indivi- diversæ sunt, uniuntur tamen in indivi- sibili potentia generis: et hoc statim pa- sibili potentia generis: et hoc statim pa- tet nihil esse tribus rationibus: quia li- tet nihil esse tribus rationibus: quia li- cet genus in natura simplicis universalis cet genus in natura simplicis universalis indivisibile sit, tamen potestate divisi- indivisibile sit, tamen potestate divisi- bile est essentia autem quæ unit per- bile est essentia autem quæ unit per- sonas, nullo modo divisibilis est. Se- sonas, nullo modo divisibilis est. Se- cunda ratio est, quod differentiæ non cunda ratio est, quod differentiæ non sunt unum in genere, nisi potentia entes, sunt unum in genere, nisi potentia entes, actu autem non personæ autem sunt actu autem non personæ autem sunt secundum actum existentes in una essen- secundum actum existentes in una essen- tia. Tertia ratio est, quia differentiæ ad- tia. Tertia ratio est, quia differentiæ ad- venientes generi, dividunt ipsum secun- venientes generi, dividunt ipsum secun- dum esse personæ autem advenientes dum esse personæ autem advenientes essentiæ, non dividunt ipsam secundum essentiæ, non dividunt ipsam secundum esse: ergo nihil est quod dicis. esse: ergo nihil est quod dicis.

Ideo alii dicunt, quod unio ista est Ideo alii dicunt, quod unio ista est sicut uniuntur radii diversarum stella- sicut uniuntur radii diversarum stella- rum in eodem puncto terræ vel aeris: rum in eodem puncto terræ vel aeris: vel lineæ terminatæ ad idem punctum. vel lineæ terminatæ ad idem punctum. Sed hoc nihil est: quia terminari ad idem Sed hoc nihil est: quia terminari ad idem punctum non confert unum esse lineis, punctum non confert unum esse lineis, nec etiam radiis. nec etiam radiis.

Item, Alii quærunt subtiliare, et dicunt Item, Alii quærunt subtiliare, et dicunt impossibilia sic: Ponamus unam lineam impossibilia sic: Ponamus unam lineam dividi in duas: istæ duæ lineæ simul dividi in duas: istæ duæ lineæ simul sunt ergo ultima habent simul: ergo in sunt ergo ultima habent simul: ergo in eodem ergo terminantur ad idem pun- eodem ergo terminantur ad idem pun- ctum ergo uniuntur in illo: et tamen ctum ergo uniuntur in illo: et tamen sunt distinctæ. Vel, si diceres quod una sunt distinctæ. Vel, si diceres quod una terminatur ad aliud punctum quam alia: terminatur ad aliud punctum quam alia: ergo punctum contiguum et continuum ergo punctum contiguum et continuum et consequenter esset puncto, quod est et consequenter esset puncto, quod est reprobatum in principio sexti Physico- reprobatum in principio sexti Physico- rum sed hoc absurdum est. Ex hoc enim rum sed hoc absurdum est. Ex hoc enim sequuntur multa inconvenientia: Detur sequuntur multa inconvenientia: Detur enim lineam sic dividi: ergo duæ lineæ enim lineam sic dividi: ergo duæ lineæ egrediuntur ab eodem puncto in eamdem egrediuntur ab eodem puncto in eamdem partem protractæ, quæ sunt diversæ et partem protractæ, quæ sunt diversæ et hoc est contra quartamdecimam propo- hoc est contra quartamdecimam propo- sitionem primi Euclidis. Ponamus enim, sitionem primi Euclidis. Ponamus enim, quod illæ duæ lineæ antequam ad aliud quod illæ duæ lineæ antequam ad aliud punctum protrahantur, secent lineam punctum protrahantur, secent lineam tertiam ergo cum simul sint, nullam fa- tertiam ergo cum simul sint, nullam fa-

149 149

cientes latitudinem, angulos circa se po- cientes latitudinem, angulos circa se po- sitos facient rectos, aut æquales duobus sitos facient rectos, aut æquales duobus rectis: ergo duæ lineæ illæ a puncto uno rectis: ergo duæ lineæ illæ a puncto uno protractæ, duos circa se angulos rectos, protractæ, duos circa se angulos rectos, aut duobus rectis æquales facientes, sunt aut duobus rectis æquales facientes, sunt diversæ et hujus contrarium dicit Theo- diversæ et hujus contrarium dicit Theo- rema: Si duæ recta linea a puncto unius rema: Si duæ recta linea a puncto unius lineæ quam secant, in diversas partes lineæ quam secant, in diversas partes exierint, quæ duos circa se angulos aut exierint, quæ duos circa se angulos aut rectos aut duobus rectis æquales fece- rectos aut duobus rectis æquales fece- rint illæ duæ lineæ sunt sibi invicem rint illæ duæ lineæ sunt sibi invicem directe conjunctæ, et linea una: et gra- directe conjunctæ, et linea una: et gra- tia exempli sit linea divisa A B, secta tia exempli sit linea divisa A B, secta

autem C D. autem C D.

Item, Gilbertus hoc alio modo de- Item, Gilbertus hoc alio modo de- struere posset sic: Linea prædicto modo struere posset sic: Linea prædicto modo dividatur, et tamen ad eadem puncta dividatur, et tamen ad eadem puncta concurrat : et protrahatur a puncto primo concurrat : et protrahatur a puncto primo ejus alia linea in continuum, et a puncto ejus alia linea in continuum, et a puncto illius protrahatur alia divisa, sicut prima illius protrahatur alia divisa, sicut prima ad terminum prioris lineæ divisæ : ita ut ad terminum prioris lineæ divisæ : ita ut claudatur triangulus : ergo secundum claudatur triangulus : ergo secundum hoc a puncto unius lineæ non divisæ quæ hoc a puncto unius lineæ non divisæ quæ sit E F, ad idem punctum A protrahi sit E F, ad idem punctum A protrahi possunt quatuor lineæ rectæ : quod est possunt quatuor lineæ rectæ : quod est impossibile quia sic linea esset in linea, impossibile quia sic linea esset in linea, et indivisibile in indivisibili. et indivisibile in indivisibili.

Præterea, Secundum naturam etiam Præterea, Secundum naturam etiam probatur: quia sicut inter duo puncta est probatur: quia sicut inter duo puncta est linea, ita inter quaslibet duas lineas est su- linea, ita inter quaslibet duas lineas est su- perficies ergo inter lineas illas contermi- perficies ergo inter lineas illas contermi- nales divisas esset superficies: et duæ li- nales divisas esset superficies: et duæ li- neæ rectæ continebunt superficiem, quod neæ rectæ continebunt superficiem, quod est contra ultimam propositionem pri- est contra ultimam propositionem pri- mi Euclidis, quæ hæc est: Duas lineas mi Euclidis, quæ hæc est: Duas lineas rectas superficiem nullam concludere. rectas superficiem nullam concludere.

Si autem quæratur, Quomodo ergo Si autem quæratur, Quomodo ergo solvitur impossibile per quod probatur? solvitur impossibile per quod probatur? Dicendum est secundum eum, quod li- Dicendum est secundum eum, quod li- nea ex parte illa quæ est terminus, non nea ex parte illa quæ est terminus, non est simul: quia terminus cum termino est simul: quia terminus cum termino numquam est simul, eo quod simul esse numquam est simul, eo quod simul esse est ultima habere in eodem: linea autem est ultima habere in eodem: linea autem terminus est superficiei, non per hoc terminus est superficiei, non per hoc quod terminatur ad punctum, sed secun- quod terminatur ad punctum, sed secun- dum hoc quod est indivisibilis secun- dum hoc quod est indivisibilis secun- dum latitudinem: unde non potest esse dum latitudinem: unde non potest esse in longitudine simul cum alia linea: sed in longitudine simul cum alia linea: sed ex parte illa qua est terminata, habet ex parte illa qua est terminata, habet

150 150

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ultimum et ideo potest esse simul cum ultimum et ideo potest esse simul cum alia quia duæ lineæ terminantur ad alia quia duæ lineæ terminantur ad idem punctum, et sunt simul in illo: et idem punctum, et sunt simul in illo: et ideo patet, quod falsum assumpsit quando ideo patet, quod falsum assumpsit quando dixit: Si dividatur linea, quod illæ duæ dixit: Si dividatur linea, quod illæ duæ lineæ essent simul per longitudinem: lineæ essent simul per longitudinem: quia hoc est impossibile: sed potius non quia hoc est impossibile: sed potius non erunt simul, sed intercipient superficiem erunt simul, sed intercipient superficiem finitam si sunt cum tertia, vel infinitam finitam si sunt cum tertia, vel infinitam si in se accipiantur. His habitis, patet si in se accipiantur. His habitis, patet super quid sustentatus est Gilbertus in super quid sustentatus est Gilbertus in positione prima. positione prima.

Secunda positio sua est hæc Quod Secunda positio sua est hæc Quod dicitur secundum intellectum solum, non dicitur secundum intellectum solum, non est causa differentiæ in re. Et ex hoc vult est causa differentiæ in re. Et ex hoc vult habere, quod si proprietas et essentia dif- habere, quod si proprietas et essentia dif- ferunt in modo intelligendi solum, quod ferunt in modo intelligendi solum, quod personæ distinctæ non erunt nisi secun- personæ distinctæ non erunt nisi secun- dum intellectum et hoc est hæresis Sa- dum intellectum et hoc est hæresis Sa- bellii. PROBARI autem potest per hunc bellii. PROBARI autem potest per hunc modum quia illa differentia quæ est se- modum quia illa differentia quæ est se- cundum modum intelligendi solum, aut cundum modum intelligendi solum, aut potest poni in re aliquo modo, aut non. potest poni in re aliquo modo, aut non. Si non, habeo propositum: quia nihil Si non, habeo propositum: quia nihil facit realiter differre. Si autem potest facit realiter differre. Si autem potest poni, ponatur, et tunc erit differentia poni, ponatur, et tunc erit differentia realis, et habetur propositum Gilberti, realis, et habetur propositum Gilberti, quia proprietates realiter differunt a di- quia proprietates realiter differunt a di- vina essentia. vina essentia.

er- er-

Hoc considerantes quidam moderno- Hoc considerantes quidam moderno- rum, dicunt tam peritum virum non rum, dicunt tam peritum virum non rasse et inducunt rationes quibus pro- rasse et inducunt rationes quibus pro- bant quod licet diversa opinari in divi- bant quod licet diversa opinari in divi- nis. Sed quia hæresis hæc ab ore aucto- nis. Sed quia hæresis hæc ab ore aucto- ris sui in concilio Remensi damnata est: ris sui in concilio Remensi damnata est: ideo contra objicitur sic: Relatio aut est ideo contra objicitur sic: Relatio aut est aliquid in relativo, aut nihil. Si dicat, aliquid in relativo, aut nihil. Si dicat, quod aliquid ergo in omni relativo est quod aliquid ergo in omni relativo est aliquid, quod vere relativum est: quia aliquid, quod vere relativum est: quia loquor de illis relationibus quæ secun- loquor de illis relationibus quæ secun- dum esse ad aliud sunt in utroque rela- dum esse ad aliud sunt in utroque rela- tivorum ergo habetur propositum, quod tivorum ergo habetur propositum, quod relatio inest, non adest. Si autem dicas, relatio inest, non adest. Si autem dicas, quod nihil. CONTRA: aut est aliquid, aut ni- quod nihil. CONTRA: aut est aliquid, aut ni- hil. Si nihil ergo nec absolutum, nec hil. Si nihil ergo nec absolutum, nec respectivum : ergo persona distinctæ respectivum : ergo persona distinctæ proprietatibus, nullo sunt distinctæ. Si ali- proprietatibus, nullo sunt distinctæ. Si ali-

1 Cf. Supra, Dist. XXVI et XXVII. 1 Cf. Supra, Dist. XXVI et XXVII.

quid esse dicas: aut erit substantia, aut ac- quid esse dicas: aut erit substantia, aut ac- cidens non substantia: ergo accidens: cidens non substantia: ergo accidens: ergo inhæret alicui, ut subjecto, et sic ergo inhæret alicui, ut subjecto, et sic oportet ponere quod insit: et cum in di- oportet ponere quod insit: et cum in di- vinis nihil insit secundum accidens, vinis nihil insit secundum accidens, oportet ponere quod in divinis substantia oportet ponere quod in divinis substantia et essentia sit quantum ad hoc quod ha- et essentia sit quantum ad hoc quod ha- bet de natura accidentis, et habeat alium bet de natura accidentis, et habeat alium modum prædicandi quoad hoc quod ad- modum prædicandi quoad hoc quod ad- dit super accidens respectum et hoc est dit super accidens respectum et hoc est contra Gilbertum. De hoc supra multum contra Gilbertum. De hoc supra multum est disputatum ' : et ideo illud sufficiat. est disputatum ' : et ideo illud sufficiat.

SOLUTIO. Plane potest responderi ob- SOLUTIO. Plane potest responderi ob- jectis Gilberti dicendo ad primum, quod jectis Gilberti dicendo ad primum, quod hoc est falsum, quod relationes in divinis hoc est falsum, quod relationes in divinis non prædicent aliquid quod insit, sed non prædicent aliquid quod insit, sed quod sit affixum in comparatione ad al- quod sit affixum in comparatione ad al- terum nisi vis fiat in hoc quod est terum nisi vis fiat in hoc quod est inesse, quia præpositio notat diversita- inesse, quia præpositio notat diversita- tem sed nos accipimus inesse per mo- tem sed nos accipimus inesse per mo- dum intelligendi, et non per diversita- dum intelligendi, et non per diversita- tem rei est enim in relatione conside- tem rei est enim in relatione conside- rare naturam accidentis, et secundum rare naturam accidentis, et secundum illam non ponit respectum nisi ad sub- illam non ponit respectum nisi ad sub- stantiam quæ est subjectum generum stantiam quæ est subjectum generum aliorum et quoad hoc relatio, sicut alia aliorum et quoad hoc relatio, sicut alia genera, mutat modum prædicandi: et genera, mutat modum prædicandi: et sic ipsa proprietas est persona in qua est, sic ipsa proprietas est persona in qua est, et per consequens essentia in qua est ipsa et per consequens essentia in qua est ipsa persona. Est etiam in eadem considerare persona. Est etiam in eadem considerare quod ad alterum est: et sic retinet mo- quod ad alterum est: et sic retinet mo- dum prædicandi proprium: et est qui- dum prædicandi proprium: et est qui- dem tunc per id quod est substantia, sed dem tunc per id quod est substantia, sed non prædicat neque significat substan- non prædicat neque significat substan- tiam quia, ut dicit Augustinus, et ha- tiam quia, ut dicit Augustinus, et ha- bitum est supra 2, quod significat sub- bitum est supra 2, quod significat sub- stantiam, non dicitur relative ad alte- stantiam, non dicitur relative ad alte- rum et hoc attendens solum Boetius, rum et hoc attendens solum Boetius, dicit affixam esse extrinsecus. dicit affixam esse extrinsecus.

AD ALIUD dicendum, quod proprietas AD ALIUD dicendum, quod proprietas est idem cum persona quam determinat est idem cum persona quam determinat quantum ad comparationem subjecti, et quantum ad comparationem subjecti, et ejus quod inest, ut dictum est jam : quia ejus quod inest, ut dictum est jam : quia autem proprietas in re habuit plus quam autem proprietas in re habuit plus quam inesse, quia habuit ad alterum esse quod inesse, quia habuit ad alterum esse quod faciebat ipsam esse relationem, et hoc re- faciebat ipsam esse relationem, et hoc re-

2 Cf. Dist. V, Tom. XXV. 2 Cf. Dist. V, Tom. XXV.

IN I SENTENT. DIST. XXXIII, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. XXXIII, ART. 5.

tinet realiter in divinis ideo supposita tinet realiter in divinis ideo supposita persona, non supponitur proprietas : et persona, non supponitur proprietas : et ideo distinguitur proprietas, et distin- ideo distinguitur proprietas, et distin- guitur hypostasis sive persona. Et si ob- guitur hypostasis sive persona. Et si ob- jicias ergo composita est persona, jam jicias ergo composita est persona, jam patet nihil esse quod dicis: quia non patet nihil esse quod dicis: quia non componitur in eo quod ad alterum est, componitur in eo quod ad alterum est, sed in eo quod inest: sed ex illa parte sed in eo quod inest: sed ex illa parte qua inest, convertitur modus suus præ- qua inest, convertitur modus suus præ- dicandi in substantiam, et efficitur idem dicandi in substantiam, et efficitur idem illi : et ideo non inducit compositionem: illi : et ideo non inducit compositionem: cum tamen realiter significetur esse in cum tamen realiter significetur esse in persona, cum dicitur, Pater sua proprie- persona, cum dicitur, Pater sua proprie- tate distinguitur a Filio et est notabilis tate distinguitur a Filio et est notabilis illa consideratio valde, quod nihil facit illa consideratio valde, quod nihil facit cum alio compositionem, nisi per hoc cum alio compositionem, nisi per hoc quod est inesse, et non per hoc quod est quod est inesse, et non per hoc quod est ad aliud esse. Et ideo dicentes relationes ad aliud esse. Et ideo dicentes relationes in substantiam converti quantum ad in- in substantiam converti quantum ad in- esse, et permanere quantum ad aliud es- esse, et permanere quantum ad aliud es- se, veritate rei salvant relationes: et ta- se, veritate rei salvant relationes: et ta- men nullam inducunt compositionem : et men nullam inducunt compositionem : et hoc ignoravit Gilbertus, non considerans hoc ignoravit Gilbertus, non considerans nisi secundum, et non primum. nisi secundum, et non primum.

AD ALIUD dicendum, quod relationes AD ALIUD dicendum, quod relationes non sunt tantum affixæ, ut dictum est, non sunt tantum affixæ, ut dictum est, sed entes ipsa substantia. sed entes ipsa substantia.

AD DICTUM autem Boetii jam respon- AD DICTUM autem Boetii jam respon-

sum est. sum est.

AD ALIUD dicendum, quod multa sunt AD ALIUD dicendum, quod multa sunt genera relationum ut supra habitum est: genera relationum ut supra habitum est: sed relationes quæ sunt in divinis secun- sed relationes quæ sunt in divinis secun- dum modum existendi faciunt ipsum di- dum modum existendi faciunt ipsum di- stinctum et ideo ibi habent etiam soli- stinctum et ideo ibi habent etiam soli- dius esse, quam in inferioribus, ut supra dius esse, quam in inferioribus, ut supra est ostensum 1. est ostensum 1.

AD ID autem quod ulterius objicitur, AD ID autem quod ulterius objicitur, dicendum, quod relatio accipitur, altero dicendum, quod relatio accipitur, altero quodam quod extra est, accepto: sed re- quodam quod extra est, accepto: sed re- latio per id quod est accidens et in divi- latio per id quod est accidens et in divi- nis substantia, non sic accipitur : et ideo nis substantia, non sic accipitur : et ideo

1 Cf. Supra, Dist. XXVIII. 1 Cf. Supra, Dist. XXVIII.

151 151

insufficienter consideratur per hoc natu- insufficienter consideratur per hoc natu- ra relationis. ra relationis.

AD ALIUD dicendum, quod personæ AD ALIUD dicendum, quod personæ distinguuntur eo quod ad alterum est: distinguuntur eo quod ad alterum est: ita tamen, quod etiam hypostasis quæ ita tamen, quod etiam hypostasis quæ substantia est, ad alterum sit : hæc enim substantia est, ad alterum sit : hæc enim duo non repugnant in divinis, ut habi- duo non repugnant in divinis, ut habi- tum est supra in quæstione de hypostasi, tum est supra in quæstione de hypostasi, in principio distinctionis XXVI. in principio distinctionis XXVI.

AD ID quod ulterius objicitur de sup- AD ID quod ulterius objicitur de sup- positionibus, dicendum quod uniens et positionibus, dicendum quod uniens et distinguens sunt idem secundum rem distinguens sunt idem secundum rem quæ est substantia, et non sunt idem in quæ est substantia, et non sunt idem in modo prædicandi quem habet relatio ex modo prædicandi quem habet relatio ex illa parte qua non comparatur ad sub- illa parte qua non comparatur ad sub- stantiam, sed ad extra, ut dictum est : stantiam, sed ad extra, ut dictum est : et ideo patet ex hoc solutio omnium eo- et ideo patet ex hoc solutio omnium eo- rum quæ objecta sunt de prima supposi- rum quæ objecta sunt de prima supposi- tione. tione.

AD SIMILIA autem inducta bene conce- AD SIMILIA autem inducta bene conce- do, quod nihil valent: nec enim osten- do, quod nihil valent: nec enim osten- dunt qualiter proprietates et personæ dunt qualiter proprietates et personæ uniantur in uno, nec qualiter sint unum. uniantur in uno, nec qualiter sint unum.

AD ID quod objicitur de secunda sup- AD ID quod objicitur de secunda sup- positione, dicendum quod differentia is- positione, dicendum quod differentia is- ta non est ita intellecta quin in re signifi- ta non est ita intellecta quin in re signifi- cabilis sit: sed non est significabilis hoc cabilis sit: sed non est significabilis hoc modo quo non facit differentiam per id modo quo non facit differentiam per id autem quod est inesse, nullam facit dif- autem quod est inesse, nullam facit dif- ferentiam, ut jam habitum est: ergo ex ferentiam, ut jam habitum est: ergo ex parte illa realiter non significatur: sed ex parte illa realiter non significatur: sed ex parte illa qua ad alterum est relative, parte illa qua ad alterum est relative, possum dicere, quod essentia realiter ad possum dicere, quod essentia realiter ad alterum non est, et persona realiter ad alterum non est, et persona realiter ad alterum est: ergo intellectus fundatus in alterum est: ergo intellectus fundatus in illo, et aliquid attribuens uni quod non illo, et aliquid attribuens uni quod non convenit alteri, non erit cassus et vanus. convenit alteri, non erit cassus et vanus.

Et sic patet solutio ad totam difficulta- Et sic patet solutio ad totam difficulta- tem quæ objicitur ex positionibus Picta- tem quæ objicitur ex positionibus Picta- viensis. viensis.

152 152

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

F. Quomodo improbi hæretici insistant alia addentes ? F. Quomodo improbi hæretici insistant alia addentes ?

Cæterum hæreticorum improbitas instinctu diabolicæ fraudulentiæ exci- Cæterum hæreticorum improbitas instinctu diabolicæ fraudulentiæ exci- tata, nondum quiescit: sed in tanta rerum quæstione addit: Si paternitas tata, nondum quiescit: sed in tanta rerum quæstione addit: Si paternitas et filiatio in Deo sive in divina essentia sunt, eadem ergo res sibi Pater et et filiatio in Deo sive in divina essentia sunt, eadem ergo res sibi Pater et Filius. Nam in quo paternitas est, pater est: et in quo filiatio est, filius est. Filius. Nam in quo paternitas est, pater est: et in quo filiatio est, filius est. Si ergo una eademque res habet in se paternitatem et filiationem, ipsa gene- Si ergo una eademque res habet in se paternitatem et filiationem, ipsa gene- rat et generatur: quod dicentes in Sabellianam hæresim pertrahuntur, ex- rat et generatur: quod dicentes in Sabellianam hæresim pertrahuntur, ex- tendentes Patrem in Filium, cum ipsum sibi Filium proponant et Patrem. Si tendentes Patrem in Filium, cum ipsum sibi Filium proponant et Patrem. Si vero negaverint in una Dei essentia paternitatem esse et filiationem, quo- vero negaverint in una Dei essentia paternitatem esse et filiationem, quo- modo ergo dicunt esse Deum? His atque aliis argumentorum aculeis utun- modo ergo dicunt esse Deum? His atque aliis argumentorum aculeis utun- tur in suæ opinionis assertionem, ut veritatis formam dissecent. tur in suæ opinionis assertionem, ut veritatis formam dissecent.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Qualiter proprietates sunt in essentia? Qualiter proprietates sunt in essentia?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in illo capitulo : « Cæterum hæreticorum illo capitulo : « Cæterum hæreticorum improbitas, etc. » improbitas, etc. »

1. In quo ponitur alia ratio Gilberti, 1. In quo ponitur alia ratio Gilberti, quod si proprietas est in essentia, et om- quod si proprietas est in essentia, et om- nis proprietas est in una eademque es- nis proprietas est in una eademque es- sentia, et in quocumque est proprietas sentia, et in quocumque est proprietas illud denominat: ergo eadem res est Pa- illud denominat: ergo eadem res est Pa- ter et Filius et Spiritus sanctus. ter et Filius et Spiritus sanctus.

Ratione ergo hujus argumentationis Ratione ergo hujus argumentationis quæritur, Qualiter proprietates sint in quæritur, Qualiter proprietates sint in essentia? essentia?

Videtur autem, quod non insint: quia Videtur autem, quod non insint: quia 2. In quocumque sunt ipsæ, illud de- 2. In quocumque sunt ipsæ, illud de- terminant et distinguunt: sed essentia terminant et distinguunt: sed essentia nec distinguitur, nec determinatur: ergo nec distinguitur, nec determinatur: ergo proprietates non sunt in ea. proprietates non sunt in ea.

1 Edit. Joannis Alleaume habet: Si paternitas 1 Edit. Joannis Alleaume habet: Si paternitas et filiatio in Deo sive in divina essentia sunt eadem, et filiatio in Deo sive in divina essentia sunt eadem,

3. Item, Quo modo dicendi in diceren- 3. Item, Quo modo dicendi in diceren- tur inesse ? non sicut in subjecto, quia tur inesse ? non sicut in subjecto, quia sic facerent compositionem: nec alio, ut sic facerent compositionem: nec alio, ut videtur ergo non insunt. videtur ergo non insunt.

SOLUTIO. Leve est solvere secundum SOLUTIO. Leve est solvere secundum quæ determinata sunt. Dicendum ergo ad quæ determinata sunt. Dicendum ergo ad primum, quod extrahitur de Littera, primum, quod extrahitur de Littera, quod non sit denominatio, nisi ubi sal- quod non sit denominatio, nisi ubi sal- vatur accidentis natura. Illa autem non vatur accidentis natura. Illa autem non salvatur in divinis quinimo vertuntur salvatur in divinis quinimo vertuntur in substantiam in comparatione illa qua in substantiam in comparatione illa qua habent in inferioribus naturam acciden- habent in inferioribus naturam acciden- tis. tis.

AD ALIUD dicendum, quod non deter- AD ALIUD dicendum, quod non deter- minant nisi per hoc quod habent: oppo- minant nisi per hoc quod habent: oppo- sitionem autem non habent, nisi per hoc sitionem autem non habent, nisi per hoc quod ad alterum sunt : et cum illa com- quod ad alterum sunt : et cum illa com- paratione non referantur ad essentiam, paratione non referantur ad essentiam, sed ad extra, patet quod non determinant sed ad extra, patet quod non determinant essentiam, sed personam quæ compara- essentiam, sed personam quæ compara- tur ad illam personam quæ distinguitur tur ad illam personam quæ distinguitur ab ipsa. ab ipsa.

AD ALIUD dicendum, quod modus di- AD ALIUD dicendum, quod modus di- cendi in est secundum rationem solam : cendi in est secundum rationem solam :

ergo res est sibi Pater et Filius. ergo res est sibi Pater et Filius.

IN I SENTENT. DIST. XXXIII, G ET H. IN I SENTENT. DIST. XXXIII, G ET H.

153 153

quia re est idem, sed ratione nominis est quia re est idem, sed ratione nominis est ut existens in alio, et non per seipsum : ut existens in alio, et non per seipsum :

substantia autem secundum rationem no- substantia autem secundum rationem no- minis est e converso. minis est e converso.

G. Responsio contra hanc eorum oppositionem, ubi traditur proprietates non G. Responsio contra hanc eorum oppositionem, ubi traditur proprietates non penitus ita esse in Dei essentia, sicut in hypostasibus dicuntur. penitus ita esse in Dei essentia, sicut in hypostasibus dicuntur.

Quorum audaciæ resistentes atque ignorantiæ providentes, audebimus Quorum audaciæ resistentes atque ignorantiæ providentes, audebimus aliquid super hoc loqui. Paternitas et filiatio non ita esse omnino in di- aliquid super hoc loqui. Paternitas et filiatio non ita esse omnino in di- vina substantia dicuntur, sicut in ipsis hypostatibus in quibus ita sunt, vina substantia dicuntur, sicut in ipsis hypostatibus in quibus ita sunt, quod eas determinant, utait Joannes Damascenus₁: Characteristica idiomata quod eas determinant, utait Joannes Damascenus₁: Characteristica idiomata sunt, id est determinativæ proprietates hypostaseos et non naturæ : sunt, id est determinativæ proprietates hypostaseos et non naturæ : etenim hypostasim determinant, et non naturam. Ideoque licet paternitas etenim hypostasim determinant, et non naturam. Ideoque licet paternitas et filiatio sint in divina essentia, cum eam non determinent, non ideo pot- et filiatio sint in divina essentia, cum eam non determinent, non ideo pot- est dici, quod divina essentia et generet et generetur, vel quod eadem res est dici, quod divina essentia et generet et generetur, vel quod eadem res sibi sit Pater et Filius. Ita enim proprietas determinat personam, ut hac sibi sit Pater et Filius. Ita enim proprietas determinat personam, ut hac proprietate hypostasis sit generans, et illa alia hypostasis sit genita : et ita proprietate hypostasis sit generans, et illa alia hypostasis sit genita : et ita non idem generat et generatur, sed alter alterum. non idem generat et generatur, sed alter alterum.

H. Quæritur, Quomodo proprietates possunt esse in natura, ut tamen eam non de- H. Quæritur, Quomodo proprietates possunt esse in natura, ut tamen eam non de- terminent? terminent?

Sed forte quæres, Cum hæ proprietates non possunt esse in personis Sed forte quæres, Cum hæ proprietates non possunt esse in personis quin eas determinent, quomodo in divina essentia esse possint, ita ut eam quin eas determinent, quomodo in divina essentia esse possint, ita ut eam non determinent? Respondeo tibi et hic cum Hilario 2: Ego nescio, non re- non determinent? Respondeo tibi et hic cum Hilario 2: Ego nescio, non re- quiro, sed consolabor me tamen: Archangeli nesciunt, Angeli non audie- quiro, sed consolabor me tamen: Archangeli nesciunt, Angeli non audie- runt, sæcula non tenent, Propheta non sensit, Apostolus non interrogavit, runt, sæcula non tenent, Propheta non sensit, Apostolus non interrogavit, Filius ipse non edidit. Cesset ergo dolor querelarum: non putet homo sua Filius ipse non edidit. Cesset ergo dolor querelarum: non putet homo sua intelligentia generationis sacramentum posse consequi. Absolute tamen intelligentia generationis sacramentum posse consequi. Absolute tamen intelligendus est Pater et Filius et Spiritus sanctus. Stat in hoc fine in- intelligendus est Pater et Filius et Spiritus sanctus. Stat in hoc fine in- gentia verborum. Est Filius a Patre, qui est unigenitus ab ingenito, pro- gentia verborum. Est Filius a Patre, qui est unigenitus ab ingenito, pro- genies a parente, unus ab uno: non natura deitatis alia et alia, quia ambo genies a parente, unus ab uno: non natura deitatis alia et alia, quia ambo

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. III de Fide orthodoxa, cap. 6. 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. III de Fide orthodoxa, cap. 6.

2 S. HILARIUS, Lib. I de Trinitate. 2 S. HILARIUS, Lib. I de Trinitate.

154 154

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

unum. Hoc credendo incipe, percurre, persiste : et si non perventurum unum. Hoc credendo incipe, percurre, persiste : et si non perventurum sciam, tamen gratulabor profecturum. Qui enim pie infinita prosequitur, sciam, tamen gratulabor profecturum. Qui enim pie infinita prosequitur, etsi non contingat, aliquando tamen proficiet prodeundo. Sed ne te inferas etsi non contingat, aliquando tamen proficiet prodeundo. Sed ne te inferas in illud secretum et arcanum inopinabilis nativitatis, ne te immergas, sum- in illud secretum et arcanum inopinabilis nativitatis, ne te immergas, sum- mam intelligentiæ comprehendere præsumens: sed intellige incomprehen- mam intelligentiæ comprehendere præsumens: sed intellige incomprehen- sibilia esse. His aliisque multis evidenter ostenditur nobis nullatenus licere sibilia esse. His aliisque multis evidenter ostenditur nobis nullatenus licere majestatem perscrutari, jus ponere potestati 1, modum circumscribere infi- majestatem perscrutari, jus ponere potestati 1, modum circumscribere infi-

nito. nito.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Utrum notionalia secundum modum in- Utrum notionalia secundum modum in- telligendi vicinius se habeant ad hy- telligendi vicinius se habeant ad hy- postases sive personas, quam ad ipsam postases sive personas, quam ad ipsam essentiam ? et, Utrum ratione hujus essentiam ? et, Utrum ratione hujus vicinitatis personalia adjectiva dican- vicinitatis personalia adjectiva dican- tur de notionibus? tur de notionibus?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Magister in sequenti capitulo, ubi solvit Magister in sequenti capitulo, ubi solvit istam rationem, ibi, G, « Non ita esse istam rationem, ibi, G, « Non ita esse omnino in divina substantia dicuntur, omnino in divina substantia dicuntur, sicut in ipsis hypostasibus, etc. » sicut in ipsis hypostasibus, etc. »

Ex hoc enim videtur relinqui, quod Ex hoc enim videtur relinqui, quod notionalia secundum modum intelligendi notionalia secundum modum intelligendi vicinius se habeant ad hypostases sive vicinius se habeant ad hypostases sive personas, quam ad ipsam essentiam. personas, quam ad ipsam essentiam.

Quæratur, Utrum ratione hujus affini- Quæratur, Utrum ratione hujus affini- tatis personalia adjectiva dicantur de tatis personalia adjectiva dicantur de notionibus ? notionibus ?

Videtur autem, quod sic: quia. Videtur autem, quod sic: quia.

1. Quædam essentialia dicuntur de 1. Quædam essentialia dicuntur de notionibus, quæ magis distant ab eis, ut notionibus, quæ magis distant ab eis, ut prius probatum est: ergo videtur, quod prius probatum est: ergo videtur, quod multo magis dicuntur de eis personalia. multo magis dicuntur de eis personalia.

2. Item Utrumque, scilicet persona et 2. Item Utrumque, scilicet persona et notio, est incommunicabile: ergo quod notio, est incommunicabile: ergo quod dicitur de uno, dicitur etiam de alio. dicitur de uno, dicitur etiam de alio.

3. Item, Persona et notio sunt idem 3. Item, Persona et notio sunt idem

immediate secundum intellectum: ergo immediate secundum intellectum: ergo quod convenit uni, convenit alii. quod convenit uni, convenit alii. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Pater generat et spirat: ergo si per- 1. Pater generat et spirat: ergo si per- sonalia de notionalibus dicuntur, pater- sonalia de notionalibus dicuntur, pater- nitas generat, et spirat, quod nihil est nitas generat, et spirat, quod nihil est dictu. dictu.

2. Item, Persona distinguitur: ergo 2. Item, Persona distinguitur: ergo notio distinguitur. notio distinguitur.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod personalia non dicuntur de notionibus : personalia non dicuntur de notionibus : quia personalia adjectiva ut hujusmodi, quia personalia adjectiva ut hujusmodi, aut conveniunt personæ in se, ut dis- aut conveniunt personæ in se, ut dis- tinctum esse et tunc non possunt con- tinctum esse et tunc non possunt con- venire notioni propter oppositum mo- venire notioni propter oppositum mo- dum significandi, quia notio significatur dum significandi, quia notio significatur ut ratio distinguens, non ut res distincta ut ratio distinguens, non ut res distincta ens per seipsam aut personalia sunt ens per seipsam aut personalia sunt quibus persona emanat a persona, ut ge- quibus persona emanat a persona, ut ge- nerat, spirat, quæ significant actum nerat, spirat, quæ significant actum personalem vel adjective dicuntur de personalem vel adjective dicuntur de personis, ut sunt generans, spirans, se- personis, ut sunt generans, spirans, se- cundum quod adjective tenentur illa cundum quod adjective tenentur illa participia et tunc non possunt conve- participia et tunc non possunt conve- nire notionibus: quia notio non signi- nire notionibus: quia notio non signi- ficatur ut agens, sed potius ut ratio ficatur ut agens, sed potius ut ratio agentis actu illo: actus enim hyposta- agentis actu illo: actus enim hyposta- sum sunt et individuorum et tali modo sum sunt et individuorum et tali modo non significatur notio. Si autem sunt non significatur notio. Si autem sunt adjectiva notionaliter significata, iterum adjectiva notionaliter significata, iterum non conveniunt: quia tunc dicunt ratio- non conveniunt: quia tunc dicunt ratio- nem, qualiter una persona exit ab alia. nem, qualiter una persona exit ab alia.

: :

Sed co Sed co

Solu Solu

1 In edit. J. Alleaume desunt hæc verba, 1 In edit. J. Alleaume desunt hæc verba,

jus ponere potestati. jus ponere potestati.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN I SENTENT. DIST. XXXIII, H. ART. 8. IN I SENTENT. DIST. XXXIII, H. ART. 8.

Una paternitas non est Pater, si ly Pater Una paternitas non est Pater, si ly Pater teneatur adjective: quia sequitur, quod teneatur adjective: quia sequitur, quod genuisset Filium: nec filiatio est Filius genuisset Filium: nec filiatio est Filius eadem ratione, sicut supra dictum est 4, eadem ratione, sicut supra dictum est 4, quod hæc est falsa, essentia est Pater, si quod hæc est falsa, essentia est Pater, si adjective teneatur: prædicatur tamen adjective teneatur: prædicatur tamen persona de proprietate, quando nomen persona de proprietate, quando nomen personæ substantive tenetur, sicut et personæ substantive tenetur, sicut et prædicatur de essentia: et sicut hæc est prædicatur de essentia: et sicut hæc est vera, essentia est Pater, hoc est, essentia vera, essentia est Pater, hoc est, essentia est ille qui est Pater: ita hæc est vera, est ille qui est Pater: ita hæc est vera, paternitas est Pater, hoc est, paternitas paternitas est Pater, hoc est, paternitas est ille qui est Pater: sed non prædica- est ille qui est Pater: sed non prædica- tur persona nisi de sua notione, ut prius tur persona nisi de sua notione, ut prius habitum est. habitum est.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod essentialia prædicantur de eis propter quod essentialia prædicantur de eis propter identitatem subjecti, et ejus quod signi- identitatem subjecti, et ejus quod signi- ficatur in eo sed personalia non dicunt ficatur in eo sed personalia non dicunt habitudinem subjecti, sed potius habitu- habitudinem subjecti, sed potius habitu- dinem distincti, et agentis: et ideo illa dinem distincti, et agentis: et ideo illa non prædicantur: sed personæ prædi- non prædicantur: sed personæ prædi- cantur, quæ eamdem habitudinem sub- cantur, quæ eamdem habitudinem sub- jecti important. jecti important.

AD ALIUD dicendum, quod licet con- AD ALIUD dicendum, quod licet con- veniant in hoc quod utrumque est in- veniant in hoc quod utrumque est in- communicabile, tamen in ratione incom- communicabile, tamen in ratione incom- municabilitatis differunt: sicut Socrates municabilitatis differunt: sicut Socrates et individantia Socratis incommunicabi- et individantia Socratis incommunicabi- lia sunt: unum ut id quod est incommu- lia sunt: unum ut id quod est incommu- nicabile, reliquum ut faciens ipsam in- nicabile, reliquum ut faciens ipsam in- communicabilitatem in eo et ideo non communicabilitatem in eo et ideo non oportet ut conveniens uni, conveniat et oportet ut conveniens uni, conveniat et alteri. alteri.

AD ALIUD dicendum, quod immediata AD ALIUD dicendum, quod immediata sunt persona et proprietas secundum sunt persona et proprietas secundum rem, sed secundum modum significandi rem, sed secundum modum significandi non: et ideo realiter de se prædicantur : non: et ideo realiter de se prædicantur : sed non oportet, quod quidquid convenit sed non oportet, quod quidquid convenit uni, conveniat et alteri: sed verum est, uni, conveniat et alteri: sed verum est, quod quidquid convenit uni per hoc quod quidquid convenit uni per hoc quod habet comparationem ad ipsum ut quod habet comparationem ad ipsum ut ad subjectum tantum, hoc convenit ad subjectum tantum, hoc convenit etiam alteri hoc autem non est referri, etiam alteri hoc autem non est referri, distingui, generari, et hujusmodi. distingui, generari, et hujusmodi.

1 Cf. I Sententiarum, Dist. V. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. V. Tom. XXV.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

155 155

An personalia adjectiva vicinius aliquo An personalia adjectiva vicinius aliquo modo se habent ad notiones quæ con- modo se habent ad notiones quæ con- veniunt cum ipsis, quam ad alias ? veniunt cum ipsis, quam ad alias ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, G, « Ideoque licet paternitas et filia- ibi, G, « Ideoque licet paternitas et filia- tio sint in divina essentia, etc. » tio sint in divina essentia, etc. »

1. Potest enim dubium esse, Utrum 1. Potest enim dubium esse, Utrum personalia adjectiva vicinius aliquo modo personalia adjectiva vicinius aliquo modo se habeant ad notiones quæ conveniunt se habeant ad notiones quæ conveniunt cum ipsis secundum rationem, ut gene- cum ipsis secundum rationem, ut gene- ratio ad paternitatem, quam ad filiatio- ratio ad paternitatem, quam ad filiatio- nem vel spirationem ? tunc enim vide- nem vel spirationem ? tunc enim vide- tur, quod illa personalia talibus notioni- tur, quod illa personalia talibus notioni- bus possunt convenire. bus possunt convenire.

2. Item, Paternitas, et hoc verbum, 2. Item, Paternitas, et hoc verbum, generat, dicunt idem, ut omnes Doctores generat, dicunt idem, ut omnes Doctores tradunt: ergo cum idem prædicetur de tradunt: ergo cum idem prædicetur de se, videtur quod possum dicere, paterni- se, videtur quod possum dicere, paterni- tas generat. tas generat.

Item, Paternitas est Pater: Pater ge- Item, Paternitas est Pater: Pater ge- nerat ergo paternitas generat, videtur nerat ergo paternitas generat, videtur quod procedit ex immediatis: quia pro- quod procedit ex immediatis: quia pro- prietas immediata est personæ, et actus prietas immediata est personæ, et actus notionalis immediatus est personæ : ergo notionalis immediatus est personæ : ergo persona potest esse medium concludendi persona potest esse medium concludendi actum notionalem de notione. actum notionalem de notione.

3. Item, Cum dicitur, generat, nihil 3. Item, Cum dicitur, generat, nihil est de intellectu verbi nisi suppositum et est de intellectu verbi nisi suppositum et actus suppositum potest prædicari de actus suppositum potest prædicari de notione, actus autem est idem cum no- notione, actus autem est idem cum no- tione : ergo ex neutra parte impeditur : tione : ergo ex neutra parte impeditur : ergo possum dicere, quod paternitas ge- ergo possum dicere, quod paternitas ge- nerat, ut videtur. nerat, ut videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si paternitas generat, ideo quia 1. Si paternitas generat, ideo quia ipsa est Pater: tunc multo magis essen- ipsa est Pater: tunc multo magis essen- tia generat, quia ipsa est Pater, et ab tia generat, quia ipsa est Pater, et ab ipsa habet Pater virtutem generandi, hoc ipsa habet Pater virtutem generandi, hoc modo quo dicitur causa sine qua non, modo quo dicitur causa sine qua non, quia nisi essentia divina esset, virtutem quia nisi essentia divina esset, virtutem

Sed contra. Sed contra.

Solutio Solutio Ad 1. Ad 1.

156 156

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

generandi non haberet sed hoc falsum generandi non haberet sed hoc falsum est ergo et illud. est ergo et illud.

2. Præterea, Generatio est actus natu- 2. Præterea, Generatio est actus natu- ræ et substantiæ, ut dicit Damascenus et ræ et substantiæ, ut dicit Damascenus et Hilarius notio autem non dicit ut sub- Hilarius notio autem non dicit ut sub- stantiam, sed ut in alio ens. stantiam, sed ut in alio ens.

: :

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod nullus actus distinctivus personæ conve- nullus actus distinctivus personæ conve- nit notioni, nec aliquod adjectivum quo- nit notioni, nec aliquod adjectivum quo- cumque modo significatum, dummodo cumque modo significatum, dummodo sit adjectivum personale, ut prius habi- sit adjectivum personale, ut prius habi- tum est et vicinitas rationis illius non tum est et vicinitas rationis illius non potest hoc causare, quia illa non est potest hoc causare, quia illa non est causa identitatis, sed potius habitudo causa identitatis, sed potius habitudo subjecti ad hoc quod inest, ut prius di- subjecti ad hoc quod inest, ut prius di- ctum est: quia in illa habitudine simpli- ctum est: quia in illa habitudine simpli- citas causat identitatem illam autem citas causat identitatem illam autem

non habet notio ad actum, sed potius non habet notio ad actum, sed potius notio dicit rationem secundum quam ta- notio dicit rationem secundum quam ta- lis actus convenit personæ agenti, ut lis actus convenit personæ agenti, ut paternitas est ratio quare Pater generat. paternitas est ratio quare Pater generat.

AD ALIUD dicendum, quod licet sit AD ALIUD dicendum, quod licet sit idem re, non tamen significatur ut idem : idem re, non tamen significatur ut idem : et ideo non est idem attribuendo et sup- et ideo non est idem attribuendo et sup- ponendo. ponendo.

AD ALIUD dicendum, quod licet gene- AD ALIUD dicendum, quod licet gene- rat non dicat plus in re dicta, dicit ta- rat non dicat plus in re dicta, dicit ta- men plus in modo dicendi: quia dicit men plus in modo dicendi: quia dicit suppositum, non ut ens per se tantum, suppositum, non ut ens per se tantum, sed ut substantiam a qua egreditur actus, sed ut substantiam a qua egreditur actus, et in illa comparatione non convenit no- et in illa comparatione non convenit no- tioni omnino. Similiter dicit notionem ut tioni omnino. Similiter dicit notionem ut actum, et non ut dispositionem quiescen- actum, et non ut dispositionem quiescen- tem in agente, ut sit ratio actus et ideo tem in agente, ut sit ratio actus et ideo iterum ex parte illa non omnino convenit. iterum ex parte illa non omnino convenit.

I. Quibus auctoritatibus opinionem suam, scilicet quod proprietas Patris vel Filii I. Quibus auctoritatibus opinionem suam, scilicet quod proprietas Patris vel Filii

non sit Deus, muniant. non sit Deus, muniant.

Verumtamen nondum desistunt impatientiæ spiritu agitati, sed opinio- Verumtamen nondum desistunt impatientiæ spiritu agitati, sed opinio- nem suam etiam Sanctorum auctoritatibus munire conantur: quibus os- nem suam etiam Sanctorum auctoritatibus munire conantur: quibus os- tendere volunt proprietatem qua Pater est Pater, et proprietatem qua Filius tendere volunt proprietatem qua Pater est Pater, et proprietatem qua Filius est Filius, non esse Deum: ad hoc inducentes verba Augustini super illum est Filius, non esse Deum: ad hoc inducentes verba Augustini super illum locum Psalmi, Et non est substantia', ita dicentis: Deus enim quædam locum Psalmi, Et non est substantia', ita dicentis: Deus enim quædam substantia est. Unde etiam in fide Catholica sic ædificamur, ut dicamus substantia est. Unde etiam in fide Catholica sic ædificamur, ut dicamus Patrem et Filium et Spiritum sanctum unius esse substantiæ. Quid est Patrem et Filium et Spiritum sanctum unius esse substantiæ. Quid est unius substantiæ ? Quidquid est Pater quod Deus est, hoc est Filius, hoc unius substantiæ ? Quidquid est Pater quod Deus est, hoc est Filius, hoc est Spiritus sanctus. Cum autem Pater est, non illud est quod vel quo est. est Spiritus sanctus. Cum autem Pater est, non illud est quod vel quo est. Pater enim non ad se, sed ad Filium dicitur: ad se autem Deus dicitur. Pater enim non ad se, sed ad Filium dicitur: ad se autem Deus dicitur. Eo igitur quod vel quo Deus est, substantia est. Et quia ejusdem substantiæ Eo igitur quod vel quo Deus est, substantia est. Et quia ejusdem substantiæ est Filius, procul dubio et Filius est Deus. At vero quod Pater est, quia est Filius, procul dubio et Filius est Deus. At vero quod Pater est, quia non substantiæ est, sed refertur ad Filium, non sic dicimus Filium Patrem non substantiæ est, sed refertur ad Filium, non sic dicimus Filium Patrem esse, sicut dicimus Filium Deum esse. Ex his verbis significari dicunt, quod esse, sicut dicimus Filium Deum esse. Ex his verbis significari dicunt, quod proprietas Patris vel proprietas Filii non sit Deus vel essentia divina. Cum proprietas Patris vel proprietas Filii non sit Deus vel essentia divina. Cum enim dicit, eo quod Deus est, substantia est: sed quod Pater est, substantia enim dicit, eo quod Deus est, substantia est: sed quod Pater est, substantia

1 Psal. LXVIII, 3. 1 Psal. LXVIII, 3.

IN I SENTENT. DIST. XXXIII, K. IN I SENTENT. DIST. XXXIII, K.

157 157

non est aperte, inquiunt, ostendit id esse substantiam, quo Deus est: id non est aperte, inquiunt, ostendit id esse substantiam, quo Deus est: id vero quo Pater est, non esse substantiam. Item, cum ait: Pater non illud vero quo Pater est, non esse substantiam. Item, cum ait: Pater non illud est quod est, ostendit eum non esse Patrem eo quod substantia est. Non est quod est, ostendit eum non esse Patrem eo quod substantia est. Non enim simpliciter dixit, Pater non est illud quod est : sed ait, cum Pater est, enim simpliciter dixit, Pater non est illud quod est : sed ait, cum Pater est, non est illud quod est, significans quo Pater est non esse illud quo est, id non est illud quod est, significans quo Pater est non esse illud quo est, id est, essentiam. Hæc illi ita exponentes sua commenta simplicibus et incau- est, essentiam. Hæc illi ita exponentes sua commenta simplicibus et incau- tis vera videri faciunt. tis vera videri faciunt.

Nos autem aliter fore ista intelligenda dicimus. Dicens enim, Eo quod Deus Nos autem aliter fore ista intelligenda dicimus. Dicens enim, Eo quod Deus est, substantia est: sed quod Pater est, substantia non est : hoc intelligi vo- est, substantia est: sed quod Pater est, substantia non est : hoc intelligi vo- luit, quia essentia Deus est, et deitate substantia est. Eo enim substantia luit, quia essentia Deus est, et deitate substantia est. Eo enim substantia est, quo Deus est: et e converso, cujus ea est deitas quæ est substantia, et est, quo Deus est: et e converso, cujus ea est deitas quæ est substantia, et substantia quæ deitas: sed quod Pater est, non est substantia, id est, non substantia quæ deitas: sed quod Pater est, non est substantia, id est, non quo Pater est eo substantia est, quia proprietate generationis Pater est, quo Pater est eo substantia est, quia proprietate generationis Pater est, qua substantia non est. Ipsam tamen proprietatem substantiam esse non qua substantia non est. Ipsam tamen proprietatem substantiam esse non negavit. Ita etiam illud intelligendum est quod ait, Cum Pater est, non illud negavit. Ita etiam illud intelligendum est quod ait, Cum Pater est, non illud est quod est, id est, non illo Pater est quod vel quo ipse est, id est, essen- est quod est, id est, non illo Pater est quod vel quo ipse est, id est, essen- tia, sed notione. tia, sed notione.

K. Aliis etiam verbis Augustini utuntur ut asserant quod dicunt, scilicet proprieta- K. Aliis etiam verbis Augustini utuntur ut asserant quod dicunt, scilicet proprieta- tes personarum non esse Dei substantiam. tes personarum non esse Dei substantiam.

Item, illis verbis Augustini vehementer insistunt superius positis, scilicet Item, illis verbis Augustini vehementer insistunt superius positis, scilicet quod verbum secundum quod sapientia est et essentia, hoc est quod Pater: quod verbum secundum quod sapientia est et essentia, hoc est quod Pater: secundum quod verbum non hoc est quod Pater. Si, inquiunt, verbum non secundum quod verbum non hoc est quod Pater. Si, inquiunt, verbum non est hoc quod Pater, secundum hoc quod est verbum: id ergo quo verbum est hoc quod Pater, secundum hoc quod est verbum: id ergo quo verbum est, non est illud quod Pater est: proprietas ergo qua verbum est, non est est, non est illud quod Pater est: proprietas ergo qua verbum est, non est quod Pater est: non est igitur divina essentia. Ad quod dicimus, quia licet quod Pater est: non est igitur divina essentia. Ad quod dicimus, quia licet secundum quod verbum, non sit hoc quod Pater est, ea tamen proprietas secundum quod verbum, non sit hoc quod Pater est, ea tamen proprietas quæ verbum est, est id quod Pater est, id est, divina essentia, sed non est quæ verbum est, est id quod Pater est, id est, divina essentia, sed non est hypostasis Patris. hypostasis Patris.

1 1

1 Edit. J Alleaume, qua. 1 Edit. J Alleaume, qua.

158 158

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Quomodo accipiantur hæc verba Augu- Quomodo accipiantur hæc verba Augu- stini, Non quo Pater est, substantia stini, Non quo Pater est, substantia

est. est.

Deinde nota circa ultimam solutionem Deinde nota circa ultimam solutionem qua magister solvit auctoritatem Augu- qua magister solvit auctoritatem Augu- stini ab eis inductam, hanc scilicet, «Non stini ab eis inductam, hanc scilicet, «Non quo Pater est, substantia est: non quo quo Pater est, substantia est: non quo verbum est, substantia est. >> verbum est, substantia est. >>

Fundatur enim objectio Pictaviensis, et Fundatur enim objectio Pictaviensis, et solutio Magistri supra duplicitatem illius solutio Magistri supra duplicitatem illius propositionis. Quo enim dicit causam propositionis. Quo enim dicit causam quasi formalem, ut dicit Augustinus. quasi formalem, ut dicit Augustinus.

Cum igitur dicitur: « Non quo Pater est, Cum igitur dicitur: « Non quo Pater est, substantia est, » potest esse negatio causæ substantia est, » potest esse negatio causæ quasi formalis et sic est vera propo- quasi formalis et sic est vera propo- sitio, et tenet intellectus Magistri qui est sitio, et tenet intellectus Magistri qui est verus, et est Augustini. Vel, potest esse verus, et est Augustini. Vel, potest esse negatio sub causalitate, ut causalitas negatio sub causalitate, ut causalitas sit negationis, ut dicunt sophistæ : et sic sit negationis, ut dicunt sophistæ : et sic falsa est propositio, et patrocinatur Picta- falsa est propositio, et patrocinatur Picta- viensis. Et primo modo sensus est, Non viensis. Et primo modo sensus est, Non quo Pater est, Deus est, id est, paternitas quo Pater est, Deus est, id est, paternitas non est causa quasi formalis qua Pater est non est causa quasi formalis qua Pater est Deus, sed deitas: et hoc verum est se- Deus, sed deitas: et hoc verum est se- cundum intelligendi rationem. Secundo cundum intelligendi rationem. Secundo modo sensus est, Quo Pater est, hoc est modo sensus est, Quo Pater est, hoc est causa quod non est Deus: quia tunc se- causa quod non est Deus: quia tunc se- paratio cadit inter id quo Pater est et paratio cadit inter id quo Pater est et Deus et sic paternitas non esset Deus, Deus et sic paternitas non esset Deus, ut dixit Gilbertus. ut dixit Gilbertus.

-3-0-8 -3-0-8

IN I SENTENT. DIST. XXXIV, A. IN I SENTENT. DIST. XXXIV, A.

159 159

DISTINCTIO XXXIV. DISTINCTIO XXXIV.

De comparatione personæ sine rei naturam, vel de comparatione De comparatione personæ sine rei naturam, vel de comparatione personarum ad essentiam. personarum ad essentiam.

A. Opinio quorumdam non idem esse personam et essentiam vel naturam dicentium, A. Opinio quorumdam non idem esse personam et essentiam vel naturam dicentium, et eamdem essentiam non posse esse Patrem et Filium et Spiritum sanctum. et eamdem essentiam non posse esse Patrem et Filium et Spiritum sanctum.

Prædictis autem adjciendum est, quod quidam perversi sensus homines Prædictis autem adjciendum est, quod quidam perversi sensus homines in tantum prosiluerunt insaniam, ut dicerent non idem esse naturam Dei in tantum prosiluerunt insaniam, ut dicerent non idem esse naturam Dei et personam sive hypostasim: dicentes eamdem essentiam non posse esse et personam sive hypostasim: dicentes eamdem essentiam non posse esse Patrem et Filium sine personarum confusione. Si enim, inquiunt, ea essen- Patrem et Filium sine personarum confusione. Si enim, inquiunt, ea essen- tia qua tia qua ¹ Pater est, est Filius, idem sibi Pater est et Filius. Si hanc rem ¹ Pater est, est Filius, idem sibi Pater est et Filius. Si hanc rem dicis esse Patrem, aliam quære quam dicas esse Filium. Si vero aliam dicis esse Patrem, aliam quære quam dicas esse Filium. Si vero aliam non quæsieris, sed eamdem dixeris, idem genuit et genitus est. Propter non quæsieris, sed eamdem dixeris, idem genuit et genitus est. Propter hæc et hujusmodi, inter naturam et personam dividunt, ita ut non reci- hæc et hujusmodi, inter naturam et personam dividunt, ita ut non reci- piant unam deitatis naturam et simplicem esse tres personas. piant unam deitatis naturam et simplicem esse tres personas.

Idque testimonio Hilarii defendere nituntur: qui in libro VII de Trinitate Idque testimonio Hilarii defendere nituntur: qui in libro VII de Trinitate quærens, utrum Apostolus spiritum Dei nominans et spiritum Christi, idem quærens, utrum Apostolus spiritum Dei nominans et spiritum Christi, idem significaverit utroque verbo, inquit: Ita, Gentium prædicator volens natu- significaverit utroque verbo, inquit: Ita, Gentium prædicator volens natu- ræ unitatem in Patre et Filio docere, ait: Spiritus Dei in vobis est. Si ræ unitatem in Patre et Filio docere, ait: Spiritus Dei in vobis est. Si quis autem Spiritum Christi non habet, hic non est ejus...... Si autem spiri- quis autem Spiritum Christi non habet, hic non est ejus...... Si autem spiri- tus ejus qui suscitavit Jesum, etc. 2. Spirituales omnes sumus, si in nobis est tus ejus qui suscitavit Jesum, etc. 2. Spirituales omnes sumus, si in nobis est Dei spiritus sed et hic spiritus Dei est, et spiritus Christi. Et cum Christi Dei spiritus sed et hic spiritus Dei est, et spiritus Christi. Et cum Christi spiritus in nobis est, ejus spiritus in nobis est qui suscitavit Christum. Et spiritus in nobis est, ejus spiritus in nobis est qui suscitavit Christum. Et cum ejus qui suscitavit Christum in nobis est spiritus, et spiritus in nobis cum ejus qui suscitavit Christum in nobis est spiritus, et spiritus in nobis est Christi: nec tamen non Dei est spiritus qui in nobis est. Discerne ergo, est Christi: nec tamen non Dei est spiritus qui in nobis est. Discerne ergo, o hæretice, spiritum Christi a spiritu Dei, et excitati a mortuis spiritum o hæretice, spiritum Christi a spiritu Dei, et excitati a mortuis spiritum Christi a spiritu Dei Christum a mortuis excitantis: cum qui habitat in Christi a spiritu Dei Christum a mortuis excitantis: cum qui habitat in nobis spiritus Christi, spiritus Dei sit, et spiritus Christi a mortuis excitati, nobis spiritus Christi, spiritus Dei sit, et spiritus Christi a mortuis excitati, spiritus Dei tantum sit Christum a mortuis excitantis. Et quæro nunc, in spiritus Dei tantum sit Christum a mortuis excitantis. Et quæro nunc, in

1 Edit. J. Alleaume, quæ. 1 Edit. J. Alleaume, quæ.

2 2

Vulgata habet, Ad Roman. VIII, 9 et seq: Vos autem in carne non estis, sed in spiritu: si tamen Vulgata habet, Ad Roman. VIII, 9 et seq: Vos autem in carne non estis, sed in spiritu: si tamen Spiritus Dei habitat in vobis. Si quis autem Spiritum Christi non habet, hic non est ejus, etc.. Spiritus Dei habitat in vobis. Si quis autem Spiritum Christi non habet, hic non est ejus, etc..

160 160

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1 1

spiritu Dei utrum naturam aut ¹ rem naturæ significatam existimes? Non spiritu Dei utrum naturam aut ¹ rem naturæ significatam existimes? Non est enim idem natura quod res naturæ: sicut non idem est homo et quod est enim idem natura quod res naturæ: sicut non idem est homo et quod hominis est, nec idem est ignis et quod ipsius ignis est: et secundum hoc hominis est, nec idem est ignis et quod ipsius ignis est: et secundum hoc non est idem Deus et quod Dei est. Hujus dicti occasione præfati hæretici non est idem Deus et quod Dei est. Hujus dicti occasione præfati hæretici dogmatizaverunt non idem esse personam et naturam Dei, asserentes natu- dogmatizaverunt non idem esse personam et naturam Dei, asserentes natu- ram Dei non esse tres personas, intelligentes in his præmissis verbis Hila- ram Dei non esse tres personas, intelligentes in his præmissis verbis Hila- rii per rem naturæ personam, et nomine naturæ divinam naturam. Et ideo rii per rem naturæ personam, et nomine naturæ divinam naturam. Et ideo dicunt Hilarium interrogasse hæreticum, utrum per spiritum Dei putaret dicunt Hilarium interrogasse hæreticum, utrum per spiritum Dei putaret significatam esse naturam, an rem naturæ: ut sic ostenderet distinguen- significatam esse naturam, an rem naturæ: ut sic ostenderet distinguen- dum esse inter naturam et rem naturæ, id est, personam. dum esse inter naturam et rem naturæ, id est, personam.

B. Hic docet quomodo eis obviat ipsius Scripturæ circumstantia, et qualiter prædicta B. Hic docet quomodo eis obviat ipsius Scripturæ circumstantia, et qualiter prædicta intelligi debeant et quod Spiritus sanctus est res unius naturæ Patris, et Filii, intelligi debeant et quod Spiritus sanctus est res unius naturæ Patris, et Filii, et est ipsa natura. et est ipsa natura.

Hoc quidam dicunt, non intelligentes pia diligentia Scripturæ circum- Hoc quidam dicunt, non intelligentes pia diligentia Scripturæ circum- stantiam qua considerata percipi potest quomodo præmissa dixerit Hila- stantiam qua considerata percipi potest quomodo præmissa dixerit Hila- rius. Subsequenter enim in eadem serie ostendit in spiritu Dei aliquando rius. Subsequenter enim in eadem serie ostendit in spiritu Dei aliquando significari Patrem ut cum dicitur, Spiritus Domini super me 2. Aliquan- significari Patrem ut cum dicitur, Spiritus Domini super me 2. Aliquan- do significari Filium ut cum dicitur, In spiritu Dei ejicio dæmonia ³, na- do significari Filium ut cum dicitur, In spiritu Dei ejicio dæmonia ³, na- turæ suæ potestate se dæmones ejicere demonstrans. Aliquando Spiritum turæ suæ potestate se dæmones ejicere demonstrans. Aliquando Spiritum sanctum ut ibi, Effundam de spiritu meo super omnem carnem. Quod sanctum ut ibi, Effundam de spiritu meo super omnem carnem. Quod dicit consummatum fuisse, cum Apostoli Spiritu sancto misso, omnibus dicit consummatum fuisse, cum Apostoli Spiritu sancto misso, omnibus linguis locuti sunt 5. Deinde quare hanc distinctionem fecerit, et quod in linguis locuti sunt 5. Deinde quare hanc distinctionem fecerit, et quod in superioribus per verba Apostoli idem Spiritus sanctus significatus sit, et superioribus per verba Apostoli idem Spiritus sanctus significatus sit, et quod ipse sit res unius naturæ Patris et Filii, aperte ostendit, inquiens ita : quod ipse sit res unius naturæ Patris et Filii, aperte ostendit, inquiens ita : Hæc idcirco sunt demonstrata, ut quacumque parte hæretica falsitas se Hæc idcirco sunt demonstrata, ut quacumque parte hæretica falsitas se contulisset, finibus veritatis concluderetur. Habitat enim in nobis Christus, contulisset, finibus veritatis concluderetur. Habitat enim in nobis Christus, quo habitante habitat Deus: et cum habitat in nobis spiritus Christi, non quo habitante habitat Deus: et cum habitat in nobis spiritus Christi, non aliud habitat quam spiritus Dei. Quod si per Spiritum sanctum Christus aliud habitat quam spiritus Dei. Quod si per Spiritum sanctum Christus in nobis intelligitur esse, hunc tamen ita spiritum Dei ut spiritum Christi in nobis intelligitur esse, hunc tamen ita spiritum Dei ut spiritum Christi esse noscendum est et cum per naturam Dei natura ipsa habitat in nobis, esse noscendum est et cum per naturam Dei natura ipsa habitat in nobis, indifferens natura Filii creditur esse a Patre, cum Spiritus sanctus qui est indifferens natura Filii creditur esse a Patre, cum Spiritus sanctus qui est

1 Edit. J. Alleaume, an. 1 Edit. J. Alleaume, an.

2 Isa. LXI, 1. 2 Isa. LXI, 1.

3 Matth. XII, 28. 3 Matth. XII, 28.

* Vulg. habet, Joel, 11, 28: Effundam spiritum meum super omnem carnem. * Vulg. habet, Joel, 11, 28: Effundam spiritum meum super omnem carnem.

5 Act. 11, 4. 5 Act. 11, 4.

IN I SENTENT. DIST. XXXIV, C. IN I SENTENT. DIST. XXXIV, C.

161 161

spiritus Christi et spiritus Dei, res naturæ demonstretur unius. Quæro spiritus Christi et spiritus Dei, res naturæ demonstretur unius. Quæro nunc ergo, quomodo non ex natura unum sunt? A Patre procedit spiritus nunc ergo, quomodo non ex natura unum sunt? A Patre procedit spiritus veritatis, a Filio mittitur, et a Filio accipit. Sed omnia quæ habet Pater, veritatis, a Filio mittitur, et a Filio accipit. Sed omnia quæ habet Pater, Filii sunt. Idcirco qui ab eo accipit, Dei spiritus est, et idem spiritus Filii sunt. Idcirco qui ab eo accipit, Dei spiritus est, et idem spiritus Christi est. Res naturæ Filii est, sed et eadem res naturæ Patris est, et Dei Christi est. Res naturæ Filii est, sed et eadem res naturæ Patris est, et Dei excitantis Christum a mortuis spiritus est : et idem spiritus Christi est a excitantis Christum a mortuis spiritus est : et idem spiritus Christi est a mortuis excitati. In aliquo differt Christi et Dei natura, ne eadem sit, si mortuis excitati. In aliquo differt Christi et Dei natura, ne eadem sit, si præstari potest, ut spiritus qui Dei est, non sit etiam Christi. Est ergo in præstari potest, ut spiritus qui Dei est, non sit etiam Christi. Est ergo in nobis spiritus Dei, et est in nobis spiritus Christi et cum spiritus Christi nobis spiritus Dei, et est in nobis spiritus Christi et cum spiritus Christi inest, inest spiritus Dei. Ita cum quod Dei est, et Christi est: et quod inest, inest spiritus Dei. Ita cum quod Dei est, et Christi est: et quod Christi est, Dei est: non potest quid aliud diversum Christus esse, quam Christi est, Dei est: non potest quid aliud diversum Christus esse, quam Deus est. Deus igitur Christus est unus cum Deo spiritus: secundum illud, Deus est. Deus igitur Christus est unus cum Deo spiritus: secundum illud, Ego et Pater unum sumus 2. In quo docet veritas unitatem esse naturæ, Ego et Pater unum sumus 2. In quo docet veritas unitatem esse naturæ, non solitudinem unionis. non solitudinem unionis.

3 3

Ecce si hæc verba diligenter attendas, invenies ³ Spiritum sanctum rem Ecce si hæc verba diligenter attendas, invenies ³ Spiritum sanctum rem naturæ dici Patris et Filii et ejusdem dici esse naturam Dei, ubi dici- naturæ dici Patris et Filii et ejusdem dici esse naturam Dei, ubi dici- tur, per naturam Dei natura ipsa habitat in nobis, si per Spiritum sanctum tur, per naturam Dei natura ipsa habitat in nobis, si per Spiritum sanctum Christus est in nobis. Itaque in Trinitate non ita distinguendum est inter Christus est in nobis. Itaque in Trinitate non ita distinguendum est inter naturam et rem naturæ, sicut in rebus creatis: quia, ut ait Hilarius*, naturam et rem naturæ, sicut in rebus creatis: quia, ut ait Hilarius*, comparatio terrenorum ad Deum nulla est : et si qua comparationum comparatio terrenorum ad Deum nulla est : et si qua comparationum exempla interdum afferuntur, nemo ea existimet absolute in se rationis exempla interdum afferuntur, nemo ea existimet absolute in se rationis perfectionem continere. Non enim humano sensu de Deo loquendum est. perfectionem continere. Non enim humano sensu de Deo loquendum est.

C. Quod propter res creatas illud dixerit, non idem est natura et res naturæ. C. Quod propter res creatas illud dixerit, non idem est natura et res naturæ.

Ad naturam ergo rerum creatarum respiciens inquit: Non idem est na- Ad naturam ergo rerum creatarum respiciens inquit: Non idem est na- tura quod res naturæ, subjiciens exempla de ipsis creaturis. Inde ostendens tura quod res naturæ, subjiciens exempla de ipsis creaturis. Inde ostendens erroris esse sub mensura creaturarum metiri Creatorem, addit: Et secun- erroris esse sub mensura creaturarum metiri Creatorem, addit: Et secun- dum hoc non idem est Deus, et quod Dei est. Ac si diceret : Si ad instar dum hoc non idem est Deus, et quod Dei est. Ac si diceret : Si ad instar creaturarum de Creatore sentis, cogeris fateri quia non idem est Deus, et creaturarum de Creatore sentis, cogeris fateri quia non idem est Deus, et quod Dei est quod dicere impium est, cum spiritus Dei Deus sit, et Dei quod Dei est quod dicere impium est, cum spiritus Dei Deus sit, et Dei Filius sit Deus. Filius sit Deus.

1 Joan. xv1, 15: Omnia quæcumque habet Pater, mea sunt. 1 Joan. xv1, 15: Omnia quæcumque habet Pater, mea sunt.

2 Joan. x, 30. 2 Joan. x, 30.

3 Edit. J. Alleaume, invenis. 3 Edit. J. Alleaume, invenis.

4 S. HILARIUS, Lib. I de Trinitate. 4 S. HILARIUS, Lib. I de Trinitate.

XXVI XXVI

11 11

162 162

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Prædictis autem adjiciendum est, « Prædictis autem adjiciendum est, quod quidam perversi sensus homines, quod quidam perversi sensus homines, etc. » etc. »

Hic incipit secunda pars, in qua fit Hic incipit secunda pars, in qua fit comparatio personæ ad essentiam, utrum comparatio personæ ad essentiam, utrum scilicet sint idem vel diversa ? scilicet sint idem vel diversa ?

Et dividitur in quatuor partes: in Et dividitur in quatuor partes: in quarum prima ostendit Magister non quarum prima ostendit Magister non esse diversitatem inter personam et na- esse diversitatem inter personam et na- turam. In secunda autem ponit rationem turam. In secunda autem ponit rationem qualiter potentia, sapientia, bonitas, ap- qualiter potentia, sapientia, bonitas, ap- propriantur tribus personis, ibi, F, « Ex propriantur tribus personis, ibi, F, « Ex prædictis constat, etc. » In tertia autem prædictis constat, etc. » In tertia autem ponit rationem hujus nominis ὁμοούσιος, ponit rationem hujus nominis ὁμοούσιος, ibi, I, « Hic non est prætermittendum, ibi, I, « Hic non est prætermittendum, etc. » In quarta et ultima ponit ratio- etc. » In quarta et ultima ponit ratio- nem translative dictorum de Deo, et po- nem translative dictorum de Deo, et po- nit epilogum istius tractatus de Trini- nit epilogum istius tractatus de Trini-

tate. tate.

Prima harum dividitur in duas. In Prima harum dividitur in duas. In prima, ostendit personam esse essentiam. prima, ostendit personam esse essentiam. In secunda, ponit rationem quare dicun- In secunda, ponit rationem quare dicun- tur tres personæ unius essentiæ, et non tur tres personæ unius essentiæ, et non unius Dei, ibi, E, « Hic considerandum unius Dei, ibi, E, « Hic considerandum est, cum Deus sit, etc. » est, cum Deus sit, etc. »

In prima parte sunt tria, scilicet quæ- In prima parte sunt tria, scilicet quæ- stionis probatio, et ad eamdem solven- stionis probatio, et ad eamdem solven- dam erroris per auctoritatem Hilarii in- dam erroris per auctoritatem Hilarii in- troductio, ibi, § 2 cap. A, « Idque testi- troductio, ibi, § 2 cap. A, « Idque testi- monio Hilarii, etc. Tertio, ponitur ejus- monio Hilarii, etc. Tertio, ponitur ejus- dem auctoritatis solutio, et veritatis osten- dem auctoritatis solutio, et veritatis osten- sio, ibi, B, « Hoc quidam dicunt non in- sio, ibi, B, « Hoc quidam dicunt non in- telligentes, etc. » telligentes, etc. »

Et ex his patet sententia. Et ex his patet sententia.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum persona sit essentia, vel non, si- Utrum persona sit essentia, vel non, si- cut dixit Gilbertus Porretanus ? cut dixit Gilbertus Porretanus ?

Incidit autem hic quæstio Gilberti Incidit autem hic quæstio Gilberti

Porretani, cui iste error imponitur, licet Porretani, cui iste error imponitur, licet postea se correxerit, Utrum persona sit postea se correxerit, Utrum persona sit essentia ? essentia ?

Videtur autem, quod non quia Videtur autem, quod non quia

1. In nulla natura affirmatio et nega- 1. In nulla natura affirmatio et nega- tio simul verificantur de eodem: si ergo tio simul verificantur de eodem: si ergo persona est essentia, persona et essentia persona est essentia, persona et essentia sunt idem in re: sed persona est in- sunt idem in re: sed persona est in- communicabilis, essentia autem est com- communicabilis, essentia autem est com- municabilis ergo de eodem in re verum municabilis ergo de eodem in re verum est dicere, quod ipsum est communicabile est dicere, quod ipsum est communicabile et non communicabile, et commune et et non communicabile, et commune et non commune, et proprium et non pro- non commune, et proprium et non pro- prium, et distinctum et non distinctum, et prium, et distinctum et non distinctum, et relatum et non relatum, et hujusmodi om- relatum et non relatum, et hujusmodi om- nia cum igitur hoc sit impossibile, vide- nia cum igitur hoc sit impossibile, vide- tur quod impossibile sit personam et es- tur quod impossibile sit personam et es- sentiam omnino esse idem in re. Si forte sentiam omnino esse idem in re. Si forte dicas, quod secundum aliquid convenit ei dicas, quod secundum aliquid convenit ei unum, et secundum aliquid alterum : tunc unum, et secundum aliquid alterum : tunc sequitur, quod idem ibi sit unum et sequitur, quod idem ibi sit unum et alterum, et sic non esset penitus idem. alterum, et sic non esset penitus idem. 2. Item, In divinis remanent duo præ- 2. Item, In divinis remanent duo præ- dicamenta, quorum neutrum transit in dicamenta, quorum neutrum transit in alterum, scilicet substantia, et ad ali- alterum, scilicet substantia, et ad ali- quid nulla autem duo prædicamenta quid nulla autem duo prædicamenta sunt nisi per hoc quod unum non est al- sunt nisi per hoc quod unum non est al- terum ergo ad aliquid non est substan- terum ergo ad aliquid non est substan- tia persona est ad aliquid, quia Pater tia persona est ad aliquid, quia Pater ad Filium ergo Pater non est substantia ad Filium ergo Pater non est substantia divina. divina.