IN I SENTENT. DIST. XXXI, L, ART. 14. IN I SENTENT. DIST. XXXI, L, ART. 14.

119 119

uæst. 2. uæst. 2.

Solutio. Solutio.

1 et 2. 1 et 2.

quæst. quæst.

dum, sed principium. CONTRA hoc est dum, sed principium. CONTRA hoc est quod habetur in Littera in fine ejusdem quod habetur in Littera in fine ejusdem notulæ, ubi dicit, quod ad unum Deum notulæ, ubi dicit, quod ad unum Deum omnia hoc gradu et hac confessione re- omnia hoc gradu et hac confessione re- feruntur. feruntur.

ULTERIUS quæritur adhuc de hoc quod ULTERIUS quæritur adhuc de hoc quod dicit in eadem nota: « Sic enim ad unum dicit in eadem nota: « Sic enim ad unum initiabilem, omnium initium per Filium initiabilem, omnium initium per Filium universa referimus. >> universa referimus. >>

Videtur enim, quod immediata relatio Videtur enim, quod immediata relatio creaturæ sit in duos, scilicet Filium, creaturæ sit in duos, scilicet Filium, et Spiritum sanctum : quia illi ambo et Spiritum sanctum : quia illi ambo missi sunt ad reducendam rationalem missi sunt ad reducendam rationalem creaturam, et sic immediata relatio duo- creaturam, et sic immediata relatio duo- rum est in unum: ergo non salvatur rum est in unum: ergo non salvatur ordo naturæ: quia in nullo ordine duo ordo naturæ: quia in nullo ordine duo ex æquo referuntur ad unum: quia con- ex æquo referuntur ad unum: quia con- tingeret, quod illa duo in se non habe- tingeret, quod illa duo in se non habe- rent ordinem et hoc esse non potest rent ordinem et hoc esse non potest in aliquo in quo ponitur ordo naturæ. in aliquo in quo ponitur ordo naturæ.

SOLUTIO. Dicendum, quod Hilarius SOLUTIO. Dicendum, quod Hilarius subtiliter et bene locutus est hic. Sicut subtiliter et bene locutus est hic. Sicut enim supra diximus, in omni ordine na- enim supra diximus, in omni ordine na- turæ est ponere principium illius ordinis, turæ est ponere principium illius ordinis, ex quo alii, et ipse non ex alio, et ex ex quo alii, et ipse non ex alio, et ex quo alius qui ex alio, et qui ex alio ex quo alius qui ex alio, et qui ex alio ex quo nullus quia aliter non staret ordo quo nullus quia aliter non staret ordo naturæ, et esset inordinatio: et ideo si naturæ, et esset inordinatio: et ideo si duo innascibiles ponerentur, essent duo duo innascibiles ponerentur, essent duo qui non ab alio ex quibus alii. Cum igi- qui non ab alio ex quibus alii. Cum igi- tur illi non distinguerentur in proprieta- tur illi non distinguerentur in proprieta- tibus, cum uterque esset principium non tibus, cum uterque esset principium non de principio, oporteret quod differrent de principio, oporteret quod differrent per essentiam, et sic essent duo dii et per essentiam, et sic essent duo dii et hæc est intentio Hilarii. hæc est intentio Hilarii.

DICENDUM ergo ad primum, quod no- DICENDUM ergo ad primum, quod no- tiones non dividunt: sed ordo naturæ tiones non dividunt: sed ordo naturæ exigeret hoc, ut jam patuit. Per hoc etiam exigeret hoc, ut jam patuit. Per hoc etiam patet solutio ad sequens, patet solutio ad sequens,

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod caput accipitur secundum dei- dum quod caput accipitur secundum dei- tatem utrobique, et non dicit gradum in tatem utrobique, et non dicit gradum in Patre respectu Filii, sed principium tan- Patre respectu Filii, sed principium tan- tum : sed ponit principium et gradum tum : sed ponit principium et gradum respectu naturæ: et hunc gradum intelli- respectu naturæ: et hunc gradum intelli- git Hilarius. git Hilarius.

Ad ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 2. Ad ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 2. dum meo judicio, quod non est imme- dum meo judicio, quod non est imme- diata relatio duorum in unum secundum diata relatio duorum in unum secundum ordinem naturæ, et ideo constat errare ordinem naturæ, et ideo constat errare Græcos unde Spiritus missus convertit Græcos unde Spiritus missus convertit in se et in Filium, et Filius in se et in in se et in Filium, et Filius in se et in Patrem et ibi cessat relatio ad alium. Patrem et ibi cessat relatio ad alium. Sed tamen una conversio est in tres, Sed tamen una conversio est in tres, secundum quod primum sumitur in or- secundum quod primum sumitur in or- dine essentiarum et sic non loquitur dine essentiarum et sic non loquitur Hilarius, sed communiter secundum quod Hilarius, sed communiter secundum quod fit conversio tam in essentiam primam, fit conversio tam in essentiam primam, quam in relationem personarum ad invi- quam in relationem personarum ad invi- cem. Persona enim quæ est ab alia, re- cem. Persona enim quæ est ab alia, re- fert in eam per naturæ ordinem quod fert in eam per naturæ ordinem quod habet ab ea. habet ab ea.

Alia notula Hilarii incipit infra, « Mi- Alia notula Hilarii incipit infra, « Mi- nus forte expresse videtur, etc. : » et illa nus forte expresse videtur, etc. : » et illa deberet cadere in principio istius distin- deberet cadere in principio istius distin- ctionis in qua agitur de simili et æquali. ctionis in qua agitur de simili et æquali. Est autem intentio Hilarii loqui contra Est autem intentio Hilarii loqui contra hæreticos Sabellianos, qui etiam Patri- hæreticos Sabellianos, qui etiam Patri- passiani dicuntur, quia Patrem in Filio passiani dicuntur, quia Patrem in Filio passum fuisse dicunt: et dicit, quod Sin- passum fuisse dicunt: et dicit, quod Sin- deus primo dixerat, quod tres personæ deus primo dixerat, quod tres personæ tres erant per substantiam, et per con- tres erant per substantiam, et per con- sonantiam unum: et ideo Ariani dixe- sonantiam unum: et ideo Ariani dixe- runt tres substantias, et non esse unum runt tres substantias, et non esse unum ens nisi in consonantia voluntatis : et ens nisi in consonantia voluntatis : et dicit, quod hoc non fuit intentionis Pa- dicit, quod hoc non fuit intentionis Pa- trum ut adstruerent hæresim, sed exclu- trum ut adstruerent hæresim, sed exclu- derent errorem Sabellii, qui numero no- derent errorem Sabellii, qui numero no- tionum eludit, id est, falsificat nume- tionum eludit, id est, falsificat nume- rum personarum, dicens eumdem in rum personarum, dicens eumdem in substantia et persona esse Patrem cum substantia et persona esse Patrem cum vellet, et cum vellet Filium, et cum vellet, et cum vellet Filium, et cum vellet Spiritum sanctum. Unde intende- vellet Spiritum sanctum. Unde intende- runt, quod acciperetur substantia ab runt, quod acciperetur substantia ab actu substanti pro subsistentia et per- actu substanti pro subsistentia et per- sona et consonantia non diceret tantum sona et consonantia non diceret tantum conformitatem voluntatum, sed unitatem conformitatem voluntatum, sed unitatem essentiæ et connexionem, quæ est Spi- essentiæ et connexionem, quæ est Spi- ritus sanctus et ideo consonantia quæ ritus sanctus et ideo consonantia quæ importat utrumque, convenientius di- importat utrumque, convenientius di- cebatur, quam unitas essentiæ, quæ tan- cebatur, quam unitas essentiæ, quæ tan- tum alterum importabat. tum alterum importabat.

In aliis autem Littera est manifesta In aliis autem Littera est manifesta per se. per se.

120 120

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXXII. DISTINCTIO XXXII.

Movet et solvit dubitationem ortam ex appropriatione qua Spiritui Movet et solvit dubitationem ortam ex appropriatione qua Spiritui sancto appropriatur concordia in fine præcedentis distinctionis, sancto appropriatur concordia in fine præcedentis distinctionis, ibi, «Quod autem in Spiritu sancto. » ibi, «Quod autem in Spiritu sancto. »

A. Utrum Pater vel Filius Spiritu sancto' diligat, cum diligere idem Deo sit A. Utrum Pater vel Filius Spiritu sancto' diligat, cum diligere idem Deo sit quod esse ? quod esse ?

Hic oritur quæstio ex prædictis deducta. Dictum est enim supra, atque Hic oritur quæstio ex prædictis deducta. Dictum est enim supra, atque Sanctorum auctoritatibus ostensum, quod Spiritus sanctus est communio Sanctorum auctoritatibus ostensum, quod Spiritus sanctus est communio Patris et Filii, et amor quo Pater et Filius se invicem diligunt. Ideo quæ- Patris et Filii, et amor quo Pater et Filius se invicem diligunt. Ideo quæ- ritur, Utrum Pater vel Fillus per Spiritum sanctum diligat. Quod utique ritur, Utrum Pater vel Fillus per Spiritum sanctum diligat. Quod utique videtur oportere dici secundum auctoritates supra positas, quibus ostendi- videtur oportere dici secundum auctoritates supra positas, quibus ostendi- tur Spiritum sanctum esse, quo genitus a gignente diligatur, genitoremque tur Spiritum sanctum esse, quo genitus a gignente diligatur, genitoremque suum diligat. Sed e contra, si Pater vel Filius dicatur diligere per Spiri- suum diligat. Sed e contra, si Pater vel Filius dicatur diligere per Spiri- tum sanctum, videtur esse per Spiritum sanctum : quia non est aliud Deo tum sanctum, videtur esse per Spiritum sanctum : quia non est aliud Deo esse, et aliud diligere, sed idem: quia, ut ait Augustinus in libro XV de esse, et aliud diligere, sed idem: quia, ut ait Augustinus in libro XV de Trinitate : Quidquid secundum qualitates in illa simplici natura dici vide- Trinitate : Quidquid secundum qualitates in illa simplici natura dici vide- tur, secundum essentiam est intelligendum, ut bonus, magnus, immortalis, tur, secundum essentiam est intelligendum, ut bonus, magnus, immortalis, sapiens, diligens, et hujusmodi 2. Ideoque si Pater vel Filius diligit per sapiens, diligens, et hujusmodi 2. Ideoque si Pater vel Filius diligit per Spiritum sanctum, per ipsum Spiritum esse videtur: neque tantum essen- Spiritum sanctum, per ipsum Spiritum esse videtur: neque tantum essen- tia sua diligit, sed etiam dono. tia sua diligit, sed etiam dono.

B. Hæc quæstio insolubilis est, humanum superans sensum : in qua auctoritates sibi B. Hæc quæstio insolubilis est, humanum superans sensum : in qua auctoritates sibi

occurrunt. occurrunt.

Huic quæstioni, cum multitudinem ³ nimiæ profunditatis contineat, id so- Huic quæstioni, cum multitudinem ³ nimiæ profunditatis contineat, id so- lum respondemus, quod Augustinus significare videtur, scilicet quod Pa- lum respondemus, quod Augustinus significare videtur, scilicet quod Pa- ter et Filius se diligant, et unitatem servent, non solum essentia sua, sed ter et Filius se diligant, et unitatem servent, non solum essentia sua, sed

Edit. J. Alleaume, per Spiritum sanctum. Edit. J. Alleaume, per Spiritum sanctum.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 5. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 5.

3 Edit. J. Alleaume, altitudinem. 3 Edit. J. Alleaume, altitudinem.

IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. 1.

121 121

suo dono proprio: quod licet supra positum sit, iterare tamen non piget, suo dono proprio: quod licet supra positum sit, iterare tamen non piget, quia sic expedit. Ait ergo Augustinus in libro VI de Trinitate, ita: Manife- quia sic expedit. Ait ergo Augustinus in libro VI de Trinitate, ita: Manife- stum est, quod non aliquis duorum est quo uterque conjungitur, quo geni- stum est, quod non aliquis duorum est quo uterque conjungitur, quo geni- tus a gignente diligatur, genitoremque suum diligat, sintque non partici- tus a gignente diligatur, genitoremque suum diligat, sintque non partici- patione, sed esseutia sua, neque dono superioris alicujus, sed suo proprio patione, sed esseutia sua, neque dono superioris alicujus, sed suo proprio servantes unitatem pacis ¹. Ecce hic dicit, quod essentia sua et dono suo servantes unitatem pacis ¹. Ecce hic dicit, quod essentia sua et dono suo servant unitatem. Idem in libro XV de Trinitate ait: In illa Trinitate quis servant unitatem. Idem in libro XV de Trinitate ait: In illa Trinitate quis audeat dicere Patrem nec se, nec Filium, nec Spiritum sanctum diligere, audeat dicere Patrem nec se, nec Filium, nec Spiritum sanctum diligere, nisi per Spiritum sanctum ? Hic aperte ostendit Patrem non tantum per nisi per Spiritum sanctum ? Hic aperte ostendit Patrem non tantum per Spiritum sanctum diligere: non autem simpliciter dicit Patrem non dili- Spiritum sanctum diligere: non autem simpliciter dicit Patrem non dili- gere per Spiritum sanctum. gere per Spiritum sanctum.

2 2

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic oritur quæstio ex prædictis de- « Hic oritur quæstio ex prædictis de- ducta, etc. » ducta, etc. »

Habito in præcedenti tractatu de pro- Habito in præcedenti tractatu de pro- prietatibus, agitur hic de comparatione prietatibus, agitur hic de comparatione personarum ad invicem secundum pro- personarum ad invicem secundum pro- prietates illas, et de comparatione pro- prietates illas, et de comparatione pro- prietatum ad personas et essentiam. Et prietatum ad personas et essentiam. Et ideo dividitur in partes duas: in quarum ideo dividitur in partes duas: in quarum prima ostenditur comparatio personarum prima ostenditur comparatio personarum ad invicem secundum illas proprietates, ad invicem secundum illas proprietates, In secunda autem quæritur, qualiter pro- In secunda autem quæritur, qualiter pro- prietates se habeant ad personas, et ad prietates se habeant ad personas, et ad essentiam et hæc incipit in sequenti essentiam et hæc incipit in sequenti distinctione XXXIII, ibi, A, « Post distinctione XXXIII, ibi, A, « Post supradicta interius considerari, etc. » supradicta interius considerari, etc. »

Distinctio autem ista dividitur in qua- Distinctio autem ista dividitur in qua- tuor partes quia enim in præhabitis tuor partes quia enim in præhabitis dictum est, quod Spiritus est connexio dictum est, quod Spiritus est connexio Patris et Filii, ideo quæritur hic in pri- Patris et Filii, ideo quæritur hic in pri- ma parte, Utrum Pater et Filius diligant ma parte, Utrum Pater et Filius diligant se Spiritu sancto, vel per Spiritum. se Spiritu sancto, vel per Spiritum. Quia autem hoc conceditur, videtur a Quia autem hoc conceditur, videtur a simili esse concedendum, quod Pater simili esse concedendum, quod Pater sapit sapientia genita: et ideo in secun- sapit sapientia genita: et ideo in secun- da parte quæritur de hoc, ibi, C, « Præ- da parte quæritur de hoc, ibi, C, « Præ-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 5. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 5. 2 IDEM, Lib. XV de Trinitate, cap. 7. 2 IDEM, Lib. XV de Trinitate, cap. 7.

terea diligenter investigari oportet etc. » terea diligenter investigari oportet etc. » Quia vero hoc non conceditur, ideo in Quia vero hoc non conceditur, ideo in tertia quæritur, Utrum una tantum sa- tertia quæritur, Utrum una tantum sa- pientia sit in divinis vel plures? ibi, F, pientia sit in divinis vel plures? ibi, F, « Post hæc quæri solet a quibusdam, « Post hæc quæri solet a quibusdam, Utrum una tantum, etc. » In quarta au- Utrum una tantum, etc. » In quarta au- tem, revertitur ad quæstionem primam, tem, revertitur ad quæstionem primam, ostendens eam insolubilem esse, ibi, H, ostendens eam insolubilem esse, ibi, H, « Præterea diligenter notandum est, « Præterea diligenter notandum est,

etc. » etc. »

Ex his patet sententia. Ex his patet sententia.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An istæ sunt veræ, Pater diligit Filium An istæ sunt veræ, Pater diligit Filium Spiritu sancto, et Pater et Filius dili- Spiritu sancto, et Pater et Filius dili- gunt se Spiritu sancto? gunt se Spiritu sancto?

Incidit autem quæstio de hac locutione: Incidit autem quæstio de hac locutione: Pater diligit Filium Spiritu sancto, vel Pater diligit Filium Spiritu sancto, vel Pater et Filius diligunt se Spiritu san- Pater et Filius diligunt se Spiritu san- cto: quæ licet supra disputata sit³, tamen cto: quæ licet supra disputata sit³, tamen propter diversitatem opinionum, hic propter diversitatem opinionum, hic tangenda est aliter quam supra. tangenda est aliter quam supra.

Videtur autem esse vera: quia, Videtur autem esse vera: quia,

1. In quadam epistola ad beatum Ber- 1. In quadam epistola ad beatum Ber- nardum ita dicit Hugo de sancto Victore: nardum ita dicit Hugo de sancto Victore:

3 Cf. I Sententiarum, Dist. X. Tom. XXV. 3 Cf. I Sententiarum, Dist. X. Tom. XXV.

122 122

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Si Spiritus sanctus diceretur amor « Si Spiritus sanctus diceretur amor cordis tui, sicut Spiritus sanctus dicitur cordis tui, sicut Spiritus sanctus dicitur amor Patris et Filii, quis, quæso, posset amor Patris et Filii, quis, quæso, posset negare te Spiritu sancto, hoc est, amore negare te Spiritu sancto, hoc est, amore tuo diligere? » Ergo a simili (sicut etiam tuo diligere? » Ergo a simili (sicut etiam idem intendit) Pater et Filius diligunt se idem intendit) Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, qui est amor eorum. Spiritu sancto, qui est amor eorum.

2. Item, ibidem: « Si recte diligere di- 2. Item, ibidem: « Si recte diligere di- ceris amore qui de te procedit, cur Pater ceris amore qui de te procedit, cur Pater et Filius non recte dicantur diligere amo- et Filius non recte dicantur diligere amo- re qui ab eis procedit? » Ergo Pater et re qui ab eis procedit? » Ergo Pater et Filius diligunt Spiritu sancto. Unde Ma- Filius diligunt Spiritu sancto. Unde Ma- gister Hugo subdit, ibidem: «Hæccine gister Hugo subdit, ibidem: «Hæccine soluta est illa quæstio, quam insolubilem soluta est illa quæstio, quam insolubilem putant, quam insolubilem dicunt et scri- putant, quam insolubilem dicunt et scri- bunt. » Et videtur hoc dicere propter Au- bunt. » Et videtur hoc dicere propter Au- ctorem istius libri in ultimo capitulo is- ctorem istius libri in ultimo capitulo is- tius distinctionis 1. tius distinctionis 1.

3. Item, ibidem: « Si Spiritus sanctus 3. Item, ibidem: « Si Spiritus sanctus est amor utriusque, cur non Pater dici- est amor utriusque, cur non Pater dici- tur Spiritu sancto, hoc est, suo amore tur Spiritu sancto, hoc est, suo amore diligere? cur etiam Filius non dicitur diligere? cur etiam Filius non dicitur recte Spiritu sancto, hoc est, sua dile- recte Spiritu sancto, hoc est, sua dile- ctione amare? » ctione amare? »

4. Item, ibidem: «Animus humanus 4. Item, ibidem: «Animus humanus amor non est, sed ab ipso amor proce- amor non est, sed ab ipso amor proce- dit et ideo seipso non diligit, sed amore dit et ideo seipso non diligit, sed amore qui a seipso procedit. Pater vero amor qui a seipso procedit. Pater vero amor est, et Spiritus sanctus ejus amor est : est, et Spiritus sanctus ejus amor est : et ideo Pater diligit seipso, diligit et et ideo Pater diligit seipso, diligit et Spiritu sancto: diligit seipso amore, di- Spiritu sancto: diligit seipso amore, di- ligit suo amore. » ligit suo amore. »

5. Ad hoc sunt etiam auctoritates Au- 5. Ad hoc sunt etiam auctoritates Au- gustini hic, et supra, distinctione X, in- gustini hic, et supra, distinctione X, in- ductæ, et auctoritates Hieronymi, quæ ductæ, et auctoritates Hieronymi, quæ supra in Littera jacent 2. supra in Littera jacent 2.

6. Hoc etiam videtur per rationem: 6. Hoc etiam videtur per rationem: quia omni amore aliquis diligit, et ali- quia omni amore aliquis diligit, et ali- quid diligitur: sed Spiritus sanctus ve- quid diligitur: sed Spiritus sanctus ve- rissime est amor: ergo ipso aliquis dili- rissime est amor: ergo ipso aliquis dili- git, et aliquid diligitur: non est autem git, et aliquid diligitur: non est autem amor, nisi Patris et Filii ergo Spiritu amor, nisi Patris et Filii ergo Spiritu sancto diligunt Pater et Filius. sancto diligunt Pater et Filius.

7. Item, Sicut Magister Hugo dicit, 7. Item, Sicut Magister Hugo dicit, quare timetur ista concedi : Pater et Fi- quare timetur ista concedi : Pater et Fi-

1 Cf. Infra, Dist. XXXII, cap. I. 1 Cf. Infra, Dist. XXXII, cap. I.

2 Cf. I Sententiarum, Dist X. Tom. XXV. 2 Cf. I Sententiarum, Dist X. Tom. XXV. 3 Jbidem. 3 Jbidem.

lius diligunt se Spiritu sancto? Si prop- lius diligunt se Spiritu sancto? Si prop- ter hoc quod sequitur, quod sint Spiritu ter hoc quod sequitur, quod sint Spiritu sancto hoc non sequitur: quia nec in sancto hoc non sequitur: quia nec in inferioribus, nec in aliqua natura, dili- inferioribus, nec in aliqua natura, dili- gens esse, vel dilectionem accipit ab ipso gens esse, vel dilectionem accipit ab ipso amore quo diligit: sed potius diligendo amore quo diligit: sed potius diligendo amor ab ipso procedit, et esse a diligente amor ab ipso procedit, et esse a diligente accipit ergo videtur, quod propriissime accipit ergo videtur, quod propriissime concedi debeat. concedi debeat.

Et si dicas, quod timetur propter si- Et si dicas, quod timetur propter si- mile quia sequitur, quod esset sapiens mile quia sequitur, quod esset sapiens sapientia genita: hoc nihil est: quia sapientia genita: hoc nihil est: quia hoc constat, quod sapientia secundum hoc constat, quod sapientia secundum modum intelligendi non procedit a sa- modum intelligendi non procedit a sa- piente, sed in sapientem a re de qua est piente, sed in sapientem a re de qua est sapientia dilectio autem omnis a dili- sapientia dilectio autem omnis a dili- gente procedit, sicut etiam supra gente procedit, sicut etiam supra ostensum 3: ergo trepidatur timore, ubi ostensum 3: ergo trepidatur timore, ubi non est timor ", ut videtur. non est timor ", ut videtur.

est est

8. Item, Spiritus sanctus est amor et 8. Item, Spiritus sanctus est amor et dilectio non tantum proprie, ut dicit Au- dilectio non tantum proprie, ut dicit Au- gustinus, sed etiam appropriate. Accipia- gustinus, sed etiam appropriate. Accipia- mus ergo secundum quod ipse est cha- mus ergo secundum quod ipse est cha- ritas vel amor proprie: quæro, si hæc ritas vel amor proprie: quæro, si hæc charitas sit perfecta, vel non? Constat, charitas sit perfecta, vel non? Constat, quod sic: ergo elicit actum perfectissi- quod sic: ergo elicit actum perfectissi- mum diligendi: non nisi in eo cujus est mum diligendi: non nisi in eo cujus est charitas ergo Spiritus sanctus in Patre charitas ergo Spiritus sanctus in Patre et Filio dilectionis actum elicit : sicut et Filio dilectionis actum elicit : sicut ergo tu diligis dilectione virtutem, ita ergo tu diligis dilectione virtutem, ita videtur, quod Pater et Filius diligunt videtur, quod Pater et Filius diligunt dilectione quæ est Spiritus sanctus. dilectione quæ est Spiritus sanctus.

Si forte dicas, quod duplex est chari- Si forte dicas, quod duplex est chari- tas in divinis, scilicet essentialis, et per- tas in divinis, scilicet essentialis, et per- sonalis. Essentialis facit diligere in Patre sonalis. Essentialis facit diligere in Patre et Filio, personalis autem non. CONTRA: et Filio, personalis autem non. CONTRA: Non est imperfectior personalis, quam Non est imperfectior personalis, quam essentialis: cum igitur perfectio dile- essentialis: cum igitur perfectio dile- ctionis sit in hoc quod elicit actum, potest ctionis sit in hoc quod elicit actum, potest personalis illum actum elicere, sicut es- personalis illum actum elicere, sicut es- sentialis, ut videtur. sentialis, ut videtur.

9. Item, In imagine sicut notitia dis- 9. Item, In imagine sicut notitia dis- tinguitur a mente, ita amor ab utraque : tinguitur a mente, ita amor ab utraque : et tamen possum dicere, mens notitia et tamen possum dicere, mens notitia quam gignit, novit: et amore qui ab ea quam gignit, novit: et amore qui ab ea

Psal. XIII, 5: Illic trepidaverunt timore, ubi Psal. XIII, 5: Illic trepidaverunt timore, ubi non erat timor. non erat timor.

contra. contra.

IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. 1.

procedit, diligit: ergo videtur quod si- procedit, diligit: ergo videtur quod si- militer debeat concedi in divinis. militer debeat concedi in divinis.

10. Item, Pater in verbo suo persona- 10. Item, Pater in verbo suo persona- li dicit Filium, et dicit omnia, ut dicit li dicit Filium, et dicit omnia, ut dicit Anselmus : ergo videtur, quod sicut Anselmus : ergo videtur, quod sicut verbo dicit omnia, ita possit concedi, verbo dicit omnia, ita possit concedi, Pater et Filius diligunt Spiritu sancto. Pater et Filius diligunt Spiritu sancto.

Si forte dicas, quod cum dicitur, Pa Si forte dicas, quod cum dicitur, Pa ter dicit verbo suo omnia, ly verbum ter dicit verbo suo omnia, ly verbum connotat effectum in creatura, ratione connotat effectum in creatura, ratione cujus ipsum potest esse principium di- cujus ipsum potest esse principium di- cendi sed cum dicitur, Pater diligit, cendi sed cum dicitur, Pater diligit, nihil connotatur: et ideo non potest nihil connotatur: et ideo non potest apponi Spiritu sancto, quia notaretur apponi Spiritu sancto, quia notaretur auctoritas et ratio principii respectu sui- auctoritas et ratio principii respectu sui- ipsius. CONTRA: Secundum hoc enim ipsius. CONTRA: Secundum hoc enim hæc erit vera, Pater et Filius diligunt hæc erit vera, Pater et Filius diligunt nos Spiritu sancto: et cum illud diligere nos Spiritu sancto: et cum illud diligere sit esse, sicut et illud quo se invicem sit esse, sicut et illud quo se invicem diligunt, videtur sequi idem inconveniens diligunt, videtur sequi idem inconveniens ex illo et ex isto ergo videtur, quod ex illo et ex isto ergo videtur, quod proprie et ab æterno vera sit illa, Pater proprie et ab æterno vera sit illa, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto. et Filius diligunt se Spiritu sancto.

SED CONTRA: SED CONTRA:

SI PROPTER hoc dicatur, quod vera est, SI PROPTER hoc dicatur, quod vera est, sunt multæ rationes in oppositum, qua- sunt multæ rationes in oppositum, qua- rum una est in Littera, scilicet quod rum una est in Littera, scilicet quod

1. Diligere est esse: si ergo diligit Spi- 1. Diligere est esse: si ergo diligit Spi- ritu sancto, ipse est, vel ipsi sunt Spiritu ritu sancto, ipse est, vel ipsi sunt Spiritu sancto et hoc est absurdum. sancto et hoc est absurdum.

2. Item, Diligere est velle bonum, et 2. Item, Diligere est velle bonum, et unum est velle trium, et unum bonum unum est velle trium, et unum bonum trium: ergo una dilectio trium: illa autem trium: ergo una dilectio trium: illa autem non est a Spiritu sancto: ergo non potest non est a Spiritu sancto: ergo non potest dici, quod diligant se Spiritu sancto. dici, quod diligant se Spiritu sancto.

3. Item, Bonitas attribuitur Spiritui 3. Item, Bonitas attribuitur Spiritui sancto: ergo cum Pater et Filius non sint sancto: ergo cum Pater et Filius non sint boni bonitate Spiritus sancti, videtur boni bonitate Spiritus sancti, videtur quod a simili non diligant etiam dile- quod a simili non diligant etiam dile- ctione quæ est Spiritus sanctus. ctione quæ est Spiritus sanctus.

4. Item, In nulla alia notione denomi- 4. Item, In nulla alia notione denomi- natur una persona a proprietate alterius: natur una persona a proprietate alterius: cum autem dicitur, Pater et Filius dili- cum autem dicitur, Pater et Filius dili- gunt, etc., ly diligunt determinat Patrem gunt, etc., ly diligunt determinat Patrem et Filium, cum sit notio Spiritus sancti : et Filium, cum sit notio Spiritus sancti : ergo videtur, quod falso: necesse est ergo, ergo videtur, quod falso: necesse est ergo, quod stet essentialiter ly diligunt. quod stet essentialiter ly diligunt.

1 Cf I Sententiarum. Dist. X. Tom. XXV. 1 Cf I Sententiarum. Dist. X. Tom. XXV.

123 123

SOLUTIO. Dicendum, quod hic sunt SOLUTIO. Dicendum, quod hic sunt multæ opiniones, sicut colligitur ex scrip- multæ opiniones, sicut colligitur ex scrip- tis Doctorum. Sunt quidam qui dicunt tis Doctorum. Sunt quidam qui dicunt omnes hujusmodi locutiones esse falsas, omnes hujusmodi locutiones esse falsas, et in suo simili retractatas. Unde sicut et in suo simili retractatas. Unde sicut Pater non est sapiens sapientia quam ge- Pater non est sapiens sapientia quam ge- nuit, ita non diligit dilectione quæ ab nuit, ita non diligit dilectione quæ ab ipso procedit. Secundi dicunt, quod est ipso procedit. Secundi dicunt, quod est vera, sed non propria, et reducunt ad vera, sed non propria, et reducunt ad proprietatem Pater et Filius diligunt, proprietatem Pater et Filius diligunt, etc., id est, dilectione quæ est essentia- etc., id est, dilectione quæ est essentia- liter dicta, sed appropriabilis est Spiritui liter dicta, sed appropriabilis est Spiritui sancto. Unde ablativus, Spiritu sancto, sancto. Unde ablativus, Spiritu sancto, secundum ipsos stat ibi ut proprium, secundum ipsos stat ibi ut proprium, ratione cujus fit appropriatio: sicut ratione cujus fit appropriatio: sicut impropria est ista, Pater cognoscit Filio, impropria est ista, Pater cognoscit Filio, quia cognoscit cognitione quæ appro- quia cognoscit cognitione quæ appro- priabilis est Filio. priabilis est Filio.

Contra has duas opiniones objicitur Contra has duas opiniones objicitur sic, quod non tantum Augustinus, sed sic, quod non tantum Augustinus, sed et alii Auctores non tantum ponunt hoc et alii Auctores non tantum ponunt hoc quod Pater et Filius diligunt se Spiritu quod Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, sed etiam multi Philosophi pro- sancto, sed etiam multi Philosophi pro- bant et Augustinus rationem inducit bant et Augustinus rationem inducit quæ hic habetur in Littera, et supra 1. quæ hic habetur in Littera, et supra 1.

Præterea, Si secundum appropriatio- Præterea, Si secundum appropriatio- nem conveniret tantum Spiritui sancto nem conveniret tantum Spiritui sancto dilectio qua se diligunt Pater et Filius, dilectio qua se diligunt Pater et Filius, tunc non deberet removeri a Patre et tunc non deberet removeri a Patre et Filio dicit autem hic, « quod non ali- Filio dicit autem hic, « quod non ali- quis duorum est dilectio qua uterque quis duorum est dilectio qua uterque conjungitur » et similiter, quod « suo conjungitur » et similiter, quod « suo proprio dono servant unitatem, sicut in proprio dono servant unitatem, sicut in vinculo pacis : » ergo quia istæ opiniones vinculo pacis : » ergo quia istæ opiniones directe Sanctorum verbis contrariantur, directe Sanctorum verbis contrariantur, ideo plures et doctiores istas opiniones ideo plures et doctiores istas opiniones

non tenent. non tenent.

Sunt autem tertii qui sequuntur Simo- Sunt autem tertii qui sequuntur Simo- nem Tornacensem, qui dicunt quod est nem Tornacensem, qui dicunt quod est vera et propria: sed cum dicitur, Pater vera et propria: sed cum dicitur, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, abla- et Filius diligunt se Spiritu sancto, abla- tivus construitur in designatione signi, tivus construitur in designatione signi, ut sit sensus, Pater et Filius diligunt se: ut sit sensus, Pater et Filius diligunt se: et hujus signum est, quod unus Spiritus et hujus signum est, quod unus Spiritus ab eis communiter procedit. CONTRA hos ab eis communiter procedit. CONTRA hos autem iterum objicitur : Cum dicitur, autem iterum objicitur : Cum dicitur, isti duo amici diligunt se amore qui ab isti duo amici diligunt se amore qui ab

Solutio. Solutio.

124 124

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eis procedit, construitur ablativus amore eis procedit, construitur ablativus amore formaliter, et in habitudine causæ forma- formaliter, et in habitudine causæ forma- lis ergo a simili et hic cum dicitur, lis ergo a simili et hic cum dicitur, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, vel amore qui est Spiritus sanctus, con- vel amore qui est Spiritus sanctus, con- struitur in habitudine quasi causæ for- struitur in habitudine quasi causæ for- malis. malis.

Ad hoc autem illi dicunt, quod non Ad hoc autem illi dicunt, quod non est simile in inferioribus et in divinis : est simile in inferioribus et in divinis : quia in amore creato secundum intel- quia in amore creato secundum intel- lectum duo sunt, scilicet quod amor lectum duo sunt, scilicet quod amor est, et quod est forma voluntatis non per est, et quod est forma voluntatis non per se existens. Quantum ad primum proce- se existens. Quantum ad primum proce- dit amor in amatum, et quoad hoc tenet dit amor in amatum, et quoad hoc tenet similitudo. Quoad secundum habet habi- similitudo. Quoad secundum habet habi- tudinem formæ ad amantem, et quoad tudinem formæ ad amantem, et quoad hoc non habet similitudinem, quia Spi- hoc non habet similitudinem, quia Spi- ritus sanctus non informat Patrem et ritus sanctus non informat Patrem et Filium sed est persona in se et secun- Filium sed est persona in se et secun- dum se una et distincta. Sic autem sol- dum se una et distincta. Sic autem sol- vunt objectionem supra factam, scilicet vunt objectionem supra factam, scilicet quod omni amore aliquis diligit et ali- quod omni amore aliquis diligit et ali- quid diligitur : et si Spiritus sanctus est quid diligitur : et si Spiritus sanctus est amor, quod Pater et Filius diligunt amor, quod Pater et Filius diligunt Spiritu sancto. Dicunt enim, quod intel- Spiritu sancto. Dicunt enim, quod intel- ligitur de amore qui est forma amantis, ligitur de amore qui est forma amantis, et amor procedens, sed non de amore et amor procedens, sed non de amore distincto personaliter ab amante : unde distincto personaliter ab amante : unde dicunt, quod Spiritu sancto Pater nihil dicunt, quod Spiritu sancto Pater nihil diligit formaliter. Sic etiam solvunt ad diligit formaliter. Sic etiam solvunt ad aliud, scilicet quod charitas si sit perfe- aliud, scilicet quod charitas si sit perfe- cta, elicit actum diligendi in eo cujus cta, elicit actum diligendi in eo cujus dicitur esse charitas vel dilectio. Dicunt dicitur esse charitas vel dilectio. Dicunt enim, quod hoc est verum de charitate enim, quod hoc est verum de charitate quæ est perfecta ut forma, non de illa quæ est perfecta ut forma, non de illa quæ est perfecta ut persona, hac enim quæ est perfecta ut persona, hac enim non diligit Pater et Filius, nisi ut signo non diligit Pater et Filius, nisi ut signo dilectionis, et non formaliter : et sic dilectionis, et non formaliter : et sic ergo patet qualiter salvatur opinio Tor- ergo patet qualiter salvatur opinio Tor- nacensis. nacensis.

Sed quarta opinio est Antisiodorensis, Sed quarta opinio est Antisiodorensis, et concedit omnes illas objectiones, di- et concedit omnes illas objectiones, di- cens quod ablativus construitur in habi- cens quod ablativus construitur in habi- tudine causæ quasi formalis. Et contra tudine causæ quasi formalis. Et contra illius opinionem sic objicitur : illius opinionem sic objicitur :

1. Omne quod est quasi forma, est quie- 1. Omne quod est quasi forma, est quie- scens in eo cujus est forma vel quasi scens in eo cujus est forma vel quasi forma, et non habet esse distinctum per forma, et non habet esse distinctum per seipsum ergo si Spiritus sanctus ad seipsum ergo si Spiritus sanctus ad

Patrem et Filium diligentem se habet Patrem et Filium diligentem se habet quasi forma, ipse est quiescens vel quasi quasi forma, ipse est quiescens vel quasi quiescens in Patre et Filio, et non habet quiescens in Patre et Filio, et non habet esse distinctum per semetipsum : hoc esse distinctum per semetipsum : hoc autem falsum et hæreticum est, quia autem falsum et hæreticum est, quia Spiritus sanctus est persona distincta ens Spiritus sanctus est persona distincta ens per seipsam. per seipsam.

2. Item, Si est quasi forma, tunc est 2. Item, Si est quasi forma, tunc est quasi perfectio diligentis Patris et dili- quasi perfectio diligentis Patris et dili- gentis Filii ergo diligendi actum Pater gentis Filii ergo diligendi actum Pater et Filius habent a Spiritu sancto : sicut et Filius habent a Spiritu sancto : sicut actus consequens formam, habetur a for- actus consequens formam, habetur a for- ma cujus est ille actus : et hoc iterum ma cujus est ille actus : et hoc iterum impossibile est, cum nihil habeant a impossibile est, cum nihil habeant a Spiritu sancto Pater et Filius. Spiritu sancto Pater et Filius.

3. Item, Forma secundum rationem 3. Item, Forma secundum rationem est ante actum illum cujus ipsa est prin- est ante actum illum cujus ipsa est prin- cipium ergo amor est ante diligere cipium ergo amor est ante diligere amore: sed hoc falsum est, quia diligendo amore: sed hoc falsum est, quia diligendo procedit amor qui est Spiritus sanctus, procedit amor qui est Spiritus sanctus, sicut generando procedit Filius : ergo sicut generando procedit Filius : ergo videtur impossibile, quod construatur in videtur impossibile, quod construatur in habitudine quasi causæ formalis. habitudine quasi causæ formalis.

Ad hoc autem, salvando illam opinio- Ad hoc autem, salvando illam opinio- nem, potest dici, quod est forma interior, nem, potest dici, quod est forma interior, et forma exterior. Interior sicut illa quæ et forma exterior. Interior sicut illa quæ confert esse si est substantialis, vel quæ confert esse si est substantialis, vel quæ confert bene esse vel aliquo modo esse confert bene esse vel aliquo modo esse si est accidentalis. Exterior autem du- si est accidentalis. Exterior autem du- plex est, scilicet continens et terminans plex est, scilicet continens et terminans rem, ut locus et ad quam fit res ut rem, ut locus et ad quam fit res ut paradigma sive exemplar. Et nullo illo- paradigma sive exemplar. Et nullo illo- rum modorum dicitur ille ablativus con- rum modorum dicitur ille ablativus con- strui in habitudine quasi causæ formalis, strui in habitudine quasi causæ formalis, sed est quasi forma quæ habet actum sed est quasi forma quæ habet actum formæ, et cadit ab actu causæ : cum formæ, et cadit ab actu causæ : cum enim dico, causa formalis, duo dico, enim dico, causa formalis, duo dico, scilicet causalitatem, et hæc habet in- scilicet causalitatem, et hæc habet in- fluentiam super illud quod est causatum: fluentiam super illud quod est causatum: et dico insuper formam, et hæc habet et dico insuper formam, et hæc habet multos actus, scilicet dare esse, dare multos actus, scilicet dare esse, dare rationem, terminare, unire et hoc ul- rationem, terminare, unire et hoc ul- timo actu Spiritus sanctus est quasi forma timo actu Spiritus sanctus est quasi forma Patris et Filii, scilicet quia unit Patrem Patris et Filii, scilicet quia unit Patrem et Filium, non effective (hoc enim im- et Filium, non effective (hoc enim im- possibile est), sed sicut id in quo uniun- possibile est), sed sicut id in quo uniun- tur, et hoc importatur per ablativum. tur, et hoc importatur per ablativum.

Et per hoc patet solutio ad omnia Et per hoc patet solutio ad omnia illa objecta quia illa accipiuntur ex par- illa objecta quia illa accipiuntur ex par-

IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. 1.

te formæ secundum quod actus habet te formæ secundum quod actus habet alios, et secundum quod causa est, et alios, et secundum quod causa est, et non ab actu illo tantum qui est unire in non ab actu illo tantum qui est unire in aliquo. aliquo.

Sed sunt alii qui hæc omnia conce- Sed sunt alii qui hæc omnia conce- dunt, et inducunt quintam opinionem, dunt, et inducunt quintam opinionem, scilicet quod in veritate cum dicitur, scilicet quod in veritate cum dicitur, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, construitur ablativus in ratione effectus, construitur ablativus in ratione effectus, et non formæ, vel signi : et hæc videtur et non formæ, vel signi : et hæc videtur esse opinio Magistri Hugonis de sancto esse opinio Magistri Hugonis de sancto Victore in epistola de processione Spiritus Victore in epistola de processione Spiritus sancti ad beatum Bernardum, ubi sic di- sancti ad beatum Bernardum, ubi sic di- cit «Quod Pater diligere dicitur Spiritu cit «Quod Pater diligere dicitur Spiritu sancto, non sic intelligitur, quod Spiritus sancto, non sic intelligitur, quod Spiritus sanctus auctor et origo existat dilectionis sanctus auctor et origo existat dilectionis quæ Pater est, et pro arbitrio amat quod quæ Pater est, et pro arbitrio amat quod amat amat

sed quod Pater eam dilectionem sed quod Pater eam dilectionem qua Filius diligitur, et Spiritus sanctus qua Filius diligitur, et Spiritus sanctus est, spiret et illius auctor et origo existat. est, spiret et illius auctor et origo existat. Dicitur ergo Pater Spiritu sancto dilige- Dicitur ergo Pater Spiritu sancto dilige- re : non quod per eum dilectionem ha- re : non quod per eum dilectionem ha- beat, sed quod exhibeat: non quod ab beat, sed quod exhibeat: non quod ab

eo eo

amorem accipiat, sed quod ipse im- amorem accipiat, sed quod ipse im- pendat. » Et inducit Magister Hugo hoc pendat. » Et inducit Magister Hugo hoc quod hic dicunt Hilarius et Augustinus, quod hic dicunt Hilarius et Augustinus, quod Pater operatur per Filium : non quod Pater operatur per Filium : non quod a Filio aliquid accipiat, sed quod quod a Filio aliquid accipiat, sed quod auctor et origo sit potentiæ operantis in auctor et origo sit potentiæ operantis in Filio. Filio.

Sed contra esse videtur, quod cum di- Sed contra esse videtur, quod cum di- citur, Pater operatur per Filium, vel Fi- citur, Pater operatur per Filium, vel Fi- lio, notatur effectus in creatura in quam lio, notatur effectus in creatura in quam transit opus transit opus cum autem dicitur, Pater cum autem dicitur, Pater diligit Filium Spiritu sancto, vel e con- diligit Filium Spiritu sancto, vel e con- verso, non notatur aliquis effectus quo verso, non notatur aliquis effectus quo transeat dilectio, sed potius transire si- transeat dilectio, sed potius transire si- gnificatur in Filium, vel e converso in gnificatur in Filium, vel e converso in Patrem, cum dicitur Filius diligere Pa- Patrem, cum dicitur Filius diligere Pa- trem Spiritu sancto. Sed ad hoc dicunt trem Spiritu sancto. Sed ad hoc dicunt illi, qui tenent hanc opinionem, quod li- illi, qui tenent hanc opinionem, quod li- cet in hac locutione, Pater diligit Filium cet in hac locutione, Pater diligit Filium Spiritu sancto, ly Filium sit materia Spiritu sancto, ly Filium sit materia dilectionis in locutione, non tamen sic dilectionis in locutione, non tamen sic est in re, sed potius ly Filium sicut et ly est in re, sed potius ly Filium sicut et ly Pater dicit substantiam vel personam a Pater dicit substantiam vel personam a qua egreditur actus : et ideo in re ly qua egreditur actus : et ideo in re ly

1 Cf. I Sententiarum, Dist X. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist X. Tom. XXV.

125 125

Spiritu sancto est terminus illius actus : Spiritu sancto est terminus illius actus : eo quod duplex sit communicabilitas su- eo quod duplex sit communicabilitas su- perioris naturæ, ut supra perioris naturæ, ut supra dictum est, dictum est, scilicet per generationem, et spirationem scilicet per generationem, et spirationem quæ importatur per dilectionem : et ideo quæ importatur per dilectionem : et ideo sicut cum dicitur, Pater dicit verbo, no- sicut cum dicitur, Pater dicit verbo, no- tatur per verbo non ratio dicti ex parte tatur per verbo non ratio dicti ex parte dicendi, sed potius quasi effectus actus: dicendi, sed potius quasi effectus actus: Ita cum dicitur, Pater et Filius diligunt Ita cum dicitur, Pater et Filius diligunt se Spiritu sancto, notatur materia verbi se Spiritu sancto, notatur materia verbi quasi effectus per ly Spiritu sancto. quasi effectus per ly Spiritu sancto.

Sed quia iste loquendi modus extraneis- Sed quia iste loquendi modus extraneis- simus est, ideo puto, quod sicut supra simus est, ideo puto, quod sicut supra dictum est, quod ablativus construitur dictum est, quod ablativus construitur in habitudine existentis de principio in habitudine existentis de principio quod habet actum quasi formæ in unien- quod habet actum quasi formæ in unien- do, et hæc opinio tunc sexta est, et com- do, et hæc opinio tunc sexta est, et com- plectitur duas, scilicet quartam et quin- plectitur duas, scilicet quartam et quin- tam. Et est simile cum dicitur, Pater tam. Et est simile cum dicitur, Pater dicit omnia verbo: ly verbo enim dicit dicit omnia verbo: ly verbo enim dicit existens a principio per actum dicendi, existens a principio per actum dicendi, id est, quasi effectum dictionis et insu- id est, quasi effectum dictionis et insu- per dicit rationem eorum quæ dicuntur per dicit rationem eorum quæ dicuntur in verbo, quæ tamen non dicuntur in in verbo, quæ tamen non dicuntur in verbo, nisi dictione verbi. Ita hic dicen- verbo, nisi dictione verbi. Ita hic dicen- dum est, quod Pater et Filius diligunt se, dum est, quod Pater et Filius diligunt se, ita quod ly se teneatur retransitive: tunc ita quod ly se teneatur retransitive: tunc enim considerando verbum in quantum enim considerando verbum in quantum notionale est, principiatum est id quod notionale est, principiatum est id quod supponitur in re ablativi, et est quasi supponitur in re ablativi, et est quasi effectus Patris et Filii diligentium. Quia effectus Patris et Filii diligentium. Quia autem considerandus est etiam modus autem considerandus est etiam modus processionis, quia procedit ut vere amor processionis, quia procedit ut vere amor connectens, ideo tunc accusativus se ef- connectens, ideo tunc accusativus se ef- ficitur materia verbi in quam transit. Et ficitur materia verbi in quam transit. Et hoc supra est explanatum2, et alia omnia, hoc supra est explanatum2, et alia omnia, scilicet quid dicat verbum, utrum essen- scilicet quid dicat verbum, utrum essen- tiam, vel notionem : et si notionem, tiam, vel notionem : et si notionem, quam notionem : et si dicat spirationem, quam notionem : et si dicat spirationem, quare loco ejus non potest poni hoc ver- quare loco ejus non potest poni hoc ver- bum spirat, ut diceretur, Pater et Filius bum spirat, ut diceretur, Pater et Filius spirant Spiritum sanctum Spiritu san- spirant Spiritum sanctum Spiritu san- cto et cætera plurima quæ supra tacta cto et cætera plurima quæ supra tacta sunt. sunt.

3, 4, et 5. 3, 4, et 5.

SECUNDUM hanc igitur opinionem quæ Ad 1, 2, SECUNDUM hanc igitur opinionem quæ Ad 1, 2, magis concordat Sanctis, dicendum ad magis concordat Sanctis, dicendum ad primum, quod bene concedimus omnes primum, quod bene concedimus omnes

2 Cf. Ibidem. 2 Cf. Ibidem.

Ad 6 et 7. Ad 6 et 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

Ad 10. Ad 10.

126 126

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illas rationes quæ probant eam quæ si- illas rationes quæ probant eam quæ si- ne dubio a Sanctis ponitur, et proba- ne dubio a Sanctis ponitur, et proba- tur, et exponitur, ut patet ex verbis Ma- tur, et exponitur, ut patet ex verbis Ma- gistri Hugonis. Sed tamen cavendum gistri Hugonis. Sed tamen cavendum est ne nimis eliciatur ex rationibus il- est ne nimis eliciatur ex rationibus il- lis. Cum enim objicitur, quod omni eo lis. Cum enim objicitur, quod omni eo quod vere amor est, aliquis aliquid dili- quod vere amor est, aliquis aliquid dili- git, Dicendum, quod illo sicut forma git, Dicendum, quod illo sicut forma quiescente in subjecto, non oportet, sed quiescente in subjecto, non oportet, sed sicut effectu habente actum quasi formæ, sicut effectu habente actum quasi formæ, bene convenit in divinis. bene convenit in divinis.

AD ALIUD dicendum, quod non est con- AD ALIUD dicendum, quod non est con- cedendum, quod amor qui est Spiritus, cedendum, quod amor qui est Spiritus, eliciat actum dilectionis in Patre : illa eliciat actum dilectionis in Patre : illa enim propositio non tenet, nisi in his enim propositio non tenet, nisi in his quorum natura ad actum in seipsa est quorum natura ad actum in seipsa est perfecta, quia illa indigent habitu perfi- perfecta, quia illa indigent habitu perfi- ciente actum : sed non est ita in divi- ciente actum : sed non est ita in divi- nis et ideo amor personalis producitur nis et ideo amor personalis producitur actu dilectionis notionalis Patris et Filii, actu dilectionis notionalis Patris et Filii, et secundum rationem intelligendi non et secundum rationem intelligendi non elicit actum illum, sed emanat actu elicit actum illum, sed emanat actu illo. illo.

es- es-

AD ALIUD dicendum, quod amor AD ALIUD dicendum, quod amor sentialis etiam non proprie elicit in Deo, sentialis etiam non proprie elicit in Deo, sed est idem cum Deo. Quod autem amor sed est idem cum Deo. Quod autem amor personalis non etiam eliciat, non est ex personalis non etiam eliciat, non est ex imperfectione, sed potius ex perfectione, imperfectione, sed potius ex perfectione, quia est persona distincta, et non forma quia est persona distincta, et non forma perficiens potentiam operativam quæ est perficiens potentiam operativam quæ est voluntas. voluntas.

AD ALIUD dicendum, quod non per AD ALIUD dicendum, quod non per omnia est simile de imagine : quia notitia omnia est simile de imagine : quia notitia et amor sunt accidentia: et ideo mens et amor sunt accidentia: et ideo mens amat amore qui est forma et accidens. amat amore qui est forma et accidens. In divinis autem non sic est: sed quæ- In divinis autem non sic est: sed quæ- libet persona est distincta, nullo indigens, libet persona est distincta, nullo indigens, licet unum omnes sint personæ in es- licet unum omnes sint personæ in es-

sentia. sentia.

AD ALIUD dicendum, quod Pater dicit AD ALIUD dicendum, quod Pater dicit verbo, ut supra dictum est: quia con- verbo, ut supra dictum est: quia con- significatum est creatura respectu cujus significatum est creatura respectu cujus verbum est ratio dictionis ex parte rei verbum est ratio dictionis ex parte rei

dictæ, licet non habeat rationem prin- dictæ, licet non habeat rationem prin- cipii ex parte dicentis. Non tamen omni- cipii ex parte dicentis. Non tamen omni- no simile est in dilectione, sicut etiam no simile est in dilectione, sicut etiam tactum est objiciendo in contrarium. tactum est objiciendo in contrarium.

se ad se ad

AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad quod licet diligere sit esse, tamen alio quod licet diligere sit esse, tamen alio modo significatur, scilicet ut actus modo significatur, scilicet ut actus notionalis nec ablativus habet notionalis nec ablativus habet verbum ex habitudine eadem qua se habet verbum ex habitudine eadem qua se habet ad nominativum præcedentem et accusa- ad nominativum præcedentem et accusa- tivum sequentem: quia ad verbum se tivum sequentem: quia ad verbum se habet ut effectus, vel quasi effectus: ad habet ut effectus, vel quasi effectus: ad extrema autem verbi quæ significantur extrema autem verbi quæ significantur per respectum ad obliquum, se habet per respectum ad obliquum, se habet in habitudine nexus, ut prius dictum est: in habitudine nexus, ut prius dictum est: et ideo non sequitur, quod sint a Spiri- et ideo non sequitur, quod sint a Spiri- tu sancto: sed sequeretur, si ablativus tu sancto: sed sequeretur, si ablativus construeretur in habitudine causæ effi- construeretur in habitudine causæ effi- cientis cum verbo. cientis cum verbo.

AD ALIUD dicendum, quod una est vo- Ad AD ALIUD dicendum, quod una est vo- Ad luntas sed diligere notionale addit su- luntas sed diligere notionale addit su- pra voluntatem actum notionalem per- pra voluntatem actum notionalem per- sonæ unde hoc diligere non est idem sonæ unde hoc diligere non est idem quod velle alicui bonum. quod velle alicui bonum.

AD ALIUD dicendum, quod bonitas attri- Ad AD ALIUD dicendum, quod bonitas attri- Ad buitur Spiritui sancto: sed non est actus buitur Spiritui sancto: sed non est actus notionalis quo Spiritus sanctus signifi- notionalis quo Spiritus sanctus signifi- catur ut procedens et nectens : et hoc to- catur ut procedens et nectens : et hoc to- tum patet supra ¹. tum patet supra ¹.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verbum, AD ALIUD dicendum, quod hoc verbum, diligit, non dicit denominationem a pro- diligit, non dicit denominationem a pro- prietate Spiritus sancti : sed potius, cum prietate Spiritus sancti : sed potius, cum quinque modis significari possit dilectio, quinque modis significari possit dilectio, ut habitum est supra, dicit hic actum ut habitum est supra, dicit hic actum notionalem qui est respectu Spiritus notionalem qui est respectu Spiritus sancti, et non denominat Patrem et Fi- sancti, et non denominat Patrem et Fi- lium notio Spiritus sancti, sed potius lium notio Spiritus sancti, sed potius dicit communem spirationem, sub alia dicit communem spirationem, sub alia tamen ratione dicenda. tamen ratione dicenda.

Ad Ad

1 Cf. I Sententiarum, Dist. X. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. X. Tom. XXV.

st. 1. st. 1.

2. 2.

t. 3. t. 3.

io. io.

IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. 2.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quæ istarum sunt magis propriæ, Pater Quæ istarum sunt magis propriæ, Pater et Filius diligunt Spiritu sancto, vel et Filius diligunt Spiritu sancto, vel per Spiritum sanctum, vel amore qui per Spiritum sanctum, vel amore qui est Spiritus sanctus, vel amore qui est Spiritus sanctus, vel amore qui procedit ab ipso ? procedit ab ipso ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, A, «Si Pater vel Filius dicatur diligere A, «Si Pater vel Filius dicatur diligere per Spiritum sanctum, etc. » per Spiritum sanctum, etc. »

Hic enim videtur concedere, quod Hic enim videtur concedere, quod Pater et Filius diligunt Spiritu sancto, Pater et Filius diligunt Spiritu sancto, et per Spiritum sanctum, et amore qui et per Spiritum sanctum, et amore qui est Spiritus sanctus, et amore qui proce- est Spiritus sanctus, et amore qui proce- dit ab ipsis. Et quæritur, Quæ istarum dit ab ipsis. Et quæritur, Quæ istarum sint magis et minus propriæ ? sint magis et minus propriæ ?

ITEM, Cum dicitur, Pater et Filius di- ITEM, Cum dicitur, Pater et Filius di- ligunt se Spiritu sancto, et non potest ligunt se Spiritu sancto, et non potest dici, referuntur Spiritu sancto, vel spi- dici, referuntur Spiritu sancto, vel spi- rant Spiritu sancto: quæritur, Cum qui- rant Spiritu sancto: quæritur, Cum qui- bus verbis recipiatur ablativus solus, bus verbis recipiatur ablativus solus, vel præpositio cum casuali ? Dicimus vel præpositio cum casuali ? Dicimus enim, quod Pater et Filius uniuntur et enim, quod Pater et Filius uniuntur et connectuntur Spiritu sancto, et hujus- connectuntur Spiritu sancto, et hujus- modi. modi.

ITEM, Cum concedatur a Sanctis, quod ITEM, Cum concedatur a Sanctis, quod Pater et Filius connectuntur et uniuntur Pater et Filius connectuntur et uniuntur Spiritu sancto, et hujusmodi: quæritur, Spiritu sancto, et hujusmodi: quæritur, Utrum concedendum sit, quod Spiritus Utrum concedendum sit, quod Spiritus Sanctus connectit et unit Patrem et Fi- Sanctus connectit et unit Patrem et Fi- lium? Hoc enim videtur concedi debere lium? Hoc enim videtur concedi debere ex conversione passivarum in activas. ex conversione passivarum in activas.

AD HOC sine præjudicio dici potest, AD HOC sine præjudicio dici potest, quod ille ablativus quando per se poni- quod ille ablativus quando per se poni- tur, minus habet de improprietate, quam tur, minus habet de improprietate, quam quando ponitur cum præpositione : quia quando ponitur cum præpositione : quia præpositio aliquem modum causalitatis præpositio aliquem modum causalitatis importat, cum supra satis probatum sit, importat, cum supra satis probatum sit,

1 Cf. I Sententiarum, Dist. X. Tom. XXV 1 Cf. I Sententiarum, Dist. X. Tom. XXV

127 127

quod ablativus cadit in ratione causali- quod ablativus cadit in ratione causali- tatis: tamen nullo modo conceditur, quod tatis: tamen nullo modo conceditur, quod Pater et Filius diligunt se a Spiritu san- Pater et Filius diligunt se a Spiritu san- cto quia præpositio a causam notat ut cto quia præpositio a causam notat ut principium quasi efficiens: sed hæc re- principium quasi efficiens: sed hæc re- cipitur et ponitur in Littera, Pater et cipitur et ponitur in Littera, Pater et Filius diligunt se per Spiritum, licet mi- Filius diligunt se per Spiritum, licet mi- nus propria sit quam hæc, Pater et Fi- nus propria sit quam hæc, Pater et Fi- lius diligunt se Spiritu sancto: quia ly lius diligunt se Spiritu sancto: quia ly per quando adjungitur casuali, quod est per quando adjungitur casuali, quod est distincti vel diversi suppositi a recto, qui distincti vel diversi suppositi a recto, qui ponitur in eadem locutione, ut dicit Præ- ponitur in eadem locutione, ut dicit Præ- positivus, notat rationem principii in re positivus, notat rationem principii in re casualis, ut, Pater operatur per Filium, casualis, ut, Pater operatur per Filium, et similiter hæc, Diligunt per Spiritum et similiter hæc, Diligunt per Spiritum sanctum. Sed hæc propriissima est, Pater sanctum. Sed hæc propriissima est, Pater et Filius diligunt se in Spiritu sancto: et Filius diligunt se in Spiritu sancto: quia illa præpositio in notat unionem ne- quia illa præpositio in notat unionem ne- xus, et convenientiam vinculi. Hæc au- xus, et convenientiam vinculi. Hæc au- tem magis propria, Diligunt se amore tem magis propria, Diligunt se amore qui est Spiritus sanctus : quia amor di- qui est Spiritus sanctus : quia amor di- cit magis rem nectentis, quam Spiritus cit magis rem nectentis, quam Spiritus sanctus et ideo hæc, Diligunt se amore sanctus et ideo hæc, Diligunt se amore procedente, est minus propria, quia ly procedente, est minus propria, quia ly procedente trahit amorem, ut dicat ut procedente trahit amorem, ut dicat ut ab ipsis esse, et non ut uniens esse. ab ipsis esse, et non ut uniens esse.

AD ALIUD dicendum, quod ly diligunt Ad quæst. 1. AD ALIUD dicendum, quod ly diligunt Ad quæst. 1. dicit quidem eamdem notionem quam dicit quidem eamdem notionem quam spirant, sed dicit in alio modo significan- spirant, sed dicit in alio modo significan- di. Referuntur autem, dicit relationem ad di. Referuntur autem, dicit relationem ad alterum et ideo non recipit determina- alterum et ideo non recipit determina- tionem ablativi, sicut ly diligunt: et hu- tionem ablativi, sicut ly diligunt: et hu- jus plena satis ratio habetur notata su- jus plena satis ratio habetur notata su- pra 1. pra 1.

AD ALIUD dicendum, quod omnia verba Adquæst. 2. AD ALIUD dicendum, quod omnia verba Adquæst. 2. notantia unionem in principali signifi- notantia unionem in principali signifi- candi modo, ut diligunt, connectuntur, candi modo, ut diligunt, connectuntur, uniuntur, delectantur, et hujusmodi, re- uniuntur, delectantur, et hujusmodi, re- cipiunt determinationem ablativi, qui cipiunt determinationem ablativi, qui importat illam unionem: sed non alia, importat illam unionem: sed non alia, ut referuntur, et distinguuntur, et hujus ut referuntur, et distinguuntur, et hujus ratio patet ex ante dictis 2. ratio patet ex ante dictis 2.

AD ALIUD dicendum meo judicio quod Ad quæst. 3 AD ALIUD dicendum meo judicio quod Ad quæst. 3 activæ non sunt concedendæ : quia tunc activæ non sunt concedendæ : quia tunc

2 Cf. ibidem. 2 Cf. ibidem.

128 128

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ablativi simpliciter, sed quodam modo, ablativi simpliciter, sed quodam modo, scilicet per actum uniendi, ut dictum est. scilicet per actum uniendi, ut dictum est.

portaretur causalitas in subjecto verbi portaretur causalitas in subjecto verbi activi: sed passivæ conceduntur, et activi: sed passivæ conceduntur, et actio illius passionis non ponitur in re actio illius passionis non ponitur in re

C. Utrum Pater sit sapiens sapientia quam genuit, sicut diligit amore qui ab ipso C. Utrum Pater sit sapiens sapientia quam genuit, sicut diligit amore qui ab ipso procedit ? procedit ?

Præterea diligenter investigari oportet, utrum Pater sapiens sit sapien- Præterea diligenter investigari oportet, utrum Pater sapiens sit sapien- tia quam genuit, quæ tantum Filius est. Quod videtur a simili posse pro- tia quam genuit, quæ tantum Filius est. Quod videtur a simili posse pro- bari. Si enim Pater diligit amore qui ab ipso procedit, cur non et sapientia bari. Si enim Pater diligit amore qui ab ipso procedit, cur non et sapientia vel intelligentia quam ipse genuit, sapit, vel intelligit? Hanc quæstionem vel intelligentia quam ipse genuit, sapit, vel intelligit? Hanc quæstionem urgere videtur, ut ait Augustinus in libro VI de Trinitate, quod scripsit urgere videtur, ut ait Augustinus in libro VI de Trinitate, quod scripsit Apostolus, dicens, Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam ². Ubi quæri- Apostolus, dicens, Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam ². Ubi quæri- tur, Utrum ita sit Pater sapientiæ et virtutis suæ, ut hac sapientia sapiens tur, Utrum ita sit Pater sapientiæ et virtutis suæ, ut hac sapientia sapiens sit quam genuit, et hac virtute potens quam genuit. Sed absit ut ita sit: sit quam genuit, et hac virtute potens quam genuit. Sed absit ut ita sit: quia si hoc est ibi esse quod sapere, non per illam sapientiam quam genuit quia si hoc est ibi esse quod sapere, non per illam sapientiam quam genuit sapiens dicitur Pater: alioquin non ipsa ab illo, sed ille ab ipsa est. Si sapiens dicitur Pater: alioquin non ipsa ab illo, sed ille ab ipsa est. Si enim sapientia quam genuit, causa est illi ut sapiens sit, etiam ut sit ipsa illi enim sapientia quam genuit, causa est illi ut sapiens sit, etiam ut sit ipsa illi causa est quod fieri non potest, nisi gignendo eum aut faciendo: sed nec causa est quod fieri non potest, nisi gignendo eum aut faciendo: sed nec genitricem, nec conditricem Patris ullo modo quisquam dixerit sapientiam. genitricem, nec conditricem Patris ullo modo quisquam dixerit sapientiam. Quid enim est insanius ? Ergo Pater ipsa sapientia est, qua sapiens est. Fi- Quid enim est insanius ? Ergo Pater ipsa sapientia est, qua sapiens est. Fi- lius vero dicitur sapientia Patris, et virtus Patris : non quia Pater per eum lius vero dicitur sapientia Patris, et virtus Patris : non quia Pater per eum sit sapiens vel potens, sed quia Filius sapientia et virtus est de Patre sa- sit sapiens vel potens, sed quia Filius sapientia et virtus est de Patre sa- pientia et virtute. Ex his ergo patet, quod Pater non est sapiens sapientia pientia et virtute. Ex his ergo patet, quod Pater non est sapiens sapientia genita, sed seipso sapientina ingeita. genita, sed seipso sapientina ingeita.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum Pater sit sapiens sapientia geni- Utrum Pater sit sapiens sapientia geni- ta? et, Utrum Pater novit se in Filio ta? et, Utrum Pater novit se in Filio vel in verbo ? vel in verbo ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in secunda parte, ibi, C, « Præterea dili- secunda parte, ibi, C, « Præterea dili- genter investigari oportet, etc. » genter investigari oportet, etc. »

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 1. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 1. 2 I ad Corinth. 1, 24. 2 I ad Corinth. 1, 24.

Videtur enim, quod Pater sit sapiens Videtur enim, quod Pater sit sapiens sapientia genita. sapientia genita.

1. Supra 3 enim habita est probatio 1. Supra 3 enim habita est probatio coæternitatis Patris et Filii per hoc ver- coæternitatis Patris et Filii per hoc ver- bum Apostoli, I ad Corinth. I, 24 : bum Apostoli, I ad Corinth. I, 24 : Christum Dei virtutem, et Dei sapien- Christum Dei virtutem, et Dei sapien- tiam. Numquam, inquit Augustinus tiam. Numquam, inquit Augustinus fuit Deus Pater sine virtute, et sine fuit Deus Pater sine virtute, et sine sapientia coæternus est ergo Patri Fi- sapientia coæternus est ergo Patri Fi- lius. Ex hoc accipitur, quod Filius est lius. Ex hoc accipitur, quod Filius est sapientia Patris: omnis autem sapiens sapientia Patris: omnis autem sapiens sapit sapientia sua: ergo Pater est sapiens sapit sapientia sua: ergo Pater est sapiens sapientia genita, cum Filius sit genitus. sapientia genita, cum Filius sit genitus.

: :

3 Cf. I Sententiarum, Dist. IX. Tom. XXV. 3 Cf. I Sententiarum, Dist. IX. Tom. XXV.

contra. contra.

lutio. lutio.

1 1

IN 1 SENTENT. DIST. XXXII, C, ART. 3. IN 1 SENTENT. DIST. XXXII, C, ART. 3.

3. Item, Ante hanc lectionem imme- 3. Item, Ante hanc lectionem imme- diate 2, in verbis Augustini ubi dicit: diate 2, in verbis Augustini ubi dicit: << Hoc est unum tamquam verbum per- << Hoc est unum tamquam verbum per- «fectum, cui non desit aliquid: et ars «fectum, cui non desit aliquid: et ars « quædam omnipotentis et sapientis « quædam omnipotentis et sapientis « Dei, plena omnium rationum viven- « Dei, plena omnium rationum viven- << tium << tium et incommutabilium: et om- et incommutabilium: et om- << nes unum in ea, sicut ipsa unum de << nes unum in ea, sicut ipsa unum de « uno, cum quo unum: ibi novit omnia « uno, cum quo unum: ibi novit omnia «< Deus quæ fecit per ipsam. » Ergo Pa- «< Deus quæ fecit per ipsam. » Ergo Pa- ter novit in Filio omnia quæ ter novit in Filio omnia quæ fecit: ergo fecit: ergo novit per Filium, et sapiens est sapien- novit per Filium, et sapiens est sapien- tia genita, ut videtur. tia genita, ut videtur.

: :

129 129

2. Item, Supra ¹ in verbis Augustini, tiæ habeat in Filio et hoc iterum non 2. Item, Supra ¹ in verbis Augustini, tiæ habeat in Filio et hoc iterum non ubi probat Trinitatem personarum, dicit, est verum: unde etiam illa falsa est. ubi probat Trinitatem personarum, dicit, est verum: unde etiam illa falsa est. « Vidit quia absque sapientia non sit, qua- Cum autem dicitur, Pater scit omnia in « Vidit quia absque sapientia non sit, qua- Cum autem dicitur, Pater scit omnia in << si res fatua: » et ideo intellexit eum ha- Filio et cum dicitur, Pater novit omnia << si res fatua: » et ideo intellexit eum ha- Filio et cum dicitur, Pater novit omnia bere sapientiam, quæ ex ipso genita est. in Filio, ita quod sub distributione non bere sapientiam, quæ ex ipso genita est. in Filio, ita quod sub distributione non Ergo sapiens est Pater sapientia genita. cadat Pater, sed Spiritus sanctus, et Fi- Ergo sapiens est Pater sapientia genita. cadat Pater, sed Spiritus sanctus, et Fi- lius, et creata, respectu quorum Filius lius, et creata, respectu quorum Filius est principium: videtur mihi, quod con- est principium: videtur mihi, quod con- cedi potest quia dupliciter aliquid no- cedi potest quia dupliciter aliquid no- scitur in aliquo, scilicet sicut in habitu scitur in aliquo, scilicet sicut in habitu cognoscibilium, qui, inquam, habitus cognoscibilium, qui, inquam, habitus informat sapientem et sic non conce- informat sapientem et sic non conce- ditur. Alio modo habendo notitiam ali- ditur. Alio modo habendo notitiam ali- cujus principii secundum omnem mo- cujus principii secundum omnem mo- dum quo potest influere super ea quo- dum quo potest influere super ea quo- rum ipsum est principium, dicimus nos. rum ipsum est principium, dicimus nos. omnia noscere in principio illo ad quæ omnia noscere in principio illo ad quæ vel quorum ipsum est principium: et vel quorum ipsum est principium: et tamen non sequitur, quod aliquid acci- tamen non sequitur, quod aliquid acci- piamus a principio illo. PROBATIO. Sup- piamus a principio illo. PROBATIO. Sup- ponatur vera esse sententia Philosopho- ponatur vera esse sententia Philosopho- rum, qui ponunt motores orbium, et sit rum, qui ponunt motores orbium, et sit primus motor influens super motorem primus motor influens super motorem coeli solis motor autem solis influat coeli solis motor autem solis influat super generata et corrupta omnia, et suf- super generata et corrupta omnia, et suf- ficienter: tunc erit verum, quod primus ficienter: tunc erit verum, quod primus motor novit omnia, quæ sicut in prin- motor novit omnia, quæ sicut in prin- cipio sunt in motore solis in seipso, et cipio sunt in motore solis in seipso, et omnia creata novit etiam in motore so- omnia creata novit etiam in motore so- lis et tamen nihil accipit ab eo, sed lis et tamen nihil accipit ab eo, sed potius sic noscendo confert : omnis enim potius sic noscendo confert : omnis enim intelligentia, ut dicit Philosophus, novit intelligentia, ut dicit Philosophus, novit id quod est intra eam, per hoc quod est id quod est intra eam, per hoc quod est causa ejus, non per hoc quod aliquid causa ejus, non per hoc quod aliquid accipiat ab eo. Sic ergo dicimus Patrem accipiat ab eo. Sic ergo dicimus Patrem omnia nosse in Filio, quorum Filius est omnia nosse in Filio, quorum Filius est sufficiens principium, per hoc quod ge- sufficiens principium, per hoc quod ge- nuit eum in ratione talis principii. Et nuit eum in ratione talis principii. Et hic est intellectus trium auctoritatum hic est intellectus trium auctoritatum ultimo inductarum. Et hoc voluerunt ultimo inductarum. Et hoc voluerunt dicere quidam antiqui Doctores istius dicere quidam antiqui Doctores istius villæ dicentes, quod hoc verbum Au- villæ dicentes, quod hoc verbum Au- gustini, Pater novit omnia in verbo, de gustini, Pater novit omnia in verbo, de quibus est verbum: duplex est, ex eo quibus est verbum: duplex est, ex eo quod hæc determinatio in verbo, deter- quod hæc determinatio in verbo, deter- minat verbum novit, vel scit, ex parte minat verbum novit, vel scit, ex parte scientis, et sic est falsa: vel ex parte scientis, et sic est falsa: vel ex parte

4. Item, Augustinus in libro XV de 4. Item, Augustinus in libro XV de Trinitate: «Novit itaque Deus Pater om- Trinitate: «Novit itaque Deus Pater om- nia in seipso, novit et in verbo suo: sed nia in seipso, novit et in verbo suo: sed in seipso tamquam seipsum, in verbo au- in seipso tamquam seipsum, in verbo au- tem suo tamquam quod est de his omni- tem suo tamquam quod est de his omni- bus quæ sunt in seipso. » Idem, ibidem : bus quæ sunt in seipso. » Idem, ibidem : « Sciunt invicem Pater et Filius: sed ille « Sciunt invicem Pater et Filius: sed ille gignendo. iste nascendo. Et omnia quæ gignendo. iste nascendo. Et omnia quæ in eorum essentia, et in eorum scientia, in eorum essentia, et in eorum scientia, et in eorum sapientia, unusquisque eo- et in eorum sapientia, unusquisque eo- rum simul videt. » Ergo videtur, quod rum simul videt. » Ergo videtur, quod Pater scit sapientia genita: et sic habe- Pater scit sapientia genita: et sic habe- tur propositum. tur propositum.