104 104

D. ALB MAG. ORD. PRÆD. D. ALB MAG. ORD. PRÆD.

Et ex hoc patet etiam ulterius solutio Et ex hoc patet etiam ulterius solutio quæstionis, qua posset quæri, quare quæstionis, qua posset quæri, quare unum in substantialibus attributis in di- unum in substantialibus attributis in di- vinis personis non facit idem, sicut unum vinis personis non facit idem, sicut unum in qualitativis facit simile, et in quanti- in qualitativis facit simile, et in quanti- tativis facit æquale? Sunt tamen qui tativis facit æquale? Sunt tamen qui distinguunt istam, Pater et Filius sunt distinguunt istam, Pater et Filius sunt idem Deus, ex eo quod ly idem potest idem Deus, ex eo quod ly idem potest esse masculinum et substantivum, et sic esse masculinum et substantivum, et sic falsa vel neutrum et quasi adjectivum, falsa vel neutrum et quasi adjectivum,

et sic vera sed hæc distinctio non habet et sic vera sed hæc distinctio non habet artem, nec rationem: quia idem nec vo- artem, nec rationem: quia idem nec vo- ce, nec significatione adjectivum est, sed ce, nec significatione adjectivum est, sed significativum et discretivum substan- significativum et discretivum substan- tiæ. tiæ.

Præterea, Si esset neutri generis, in- Præterea, Si esset neutri generis, in- congrue adderetur cum hoc nomine, congrue adderetur cum hoc nomine, Deus, quod est masculinum sicut in- Deus, quod est masculinum sicut in- congrue dicitur, Pater et Filius sunt istud congrue dicitur, Pater et Filius sunt istud Deus. Deus.

C. De sententia sancti Hilarii, qua in Trinitate personarum propria ostendit. C. De sententia sancti Hilarii, qua in Trinitate personarum propria ostendit.

Non est igitur hic prætermittendum, quod vir illustris Hilarius proprie- Non est igitur hic prætermittendum, quod vir illustris Hilarius proprie- tates personarum assignans, dicit in Patre esse æternitatem, speciem in tates personarum assignans, dicit in Patre esse æternitatem, speciem in imagine, usum in munere : quæ tantæ difficultatis sunt verba, ut in eorum imagine, usum in munere : quæ tantæ difficultatis sunt verba, ut in eorum intelligentia atque explanatione vehementer laboraverit Augustinus, ut ipse intelligentia atque explanatione vehementer laboraverit Augustinus, ut ipse ostendit in libro VI de Trinitate, ita dicens: Quidain cum vellet brevis- ostendit in libro VI de Trinitate, ita dicens: Quidain cum vellet brevis- sime singularum in Trinitate personarum insinuare propria: Æternitas est, sime singularum in Trinitate personarum insinuare propria: Æternitas est, inquit, in Patre, species in imagine, usus in munere. Et quia non medio- inquit, in Patre, species in imagine, usus in munere. Et quia non medio- cris auctoritatis in {tractatione Scripturarum et assertione fidei vir exstitit cris auctoritatis in {tractatione Scripturarum et assertione fidei vir exstitit (hæc enim Hilarius in libris suis posuit), horum verborum, id est, Patris, (hæc enim Hilarius in libris suis posuit), horum verborum, id est, Patris, et imaginis, et muneris, æternitatis, speciei, et usus, abditam scrutatus in- et imaginis, et muneris, æternitatis, speciei, et usus, abditam scrutatus in- telligentiam, quantum valeo, non eum secutum arbitor in æternitatis vo- telligentiam, quantum valeo, non eum secutum arbitor in æternitatis vo- cabulo, nisi quod Pater non habet Patrem de quo sit: Filius autem de Pa- cabulo, nisi quod Pater non habet Patrem de quo sit: Filius autem de Pa- tre est, ut sit, atque ut illi coæternus sit. Imago enim si perfecte implet tre est, ut sit, atque ut illi coæternus sit. Imago enim si perfecte implet illud cujus imago est, ipsa coæquatur ei, non illud imagini suæ : in qua illud cujus imago est, ipsa coæquatur ei, non illud imagini suæ : in qua imagine speciem nominavit. Credo propter pulchritudinem, ubi tanta est imagine speciem nominavit. Credo propter pulchritudinem, ubi tanta est congruentia et prima æqualitas, et prima similitudo nulla in re dissidens, congruentia et prima æqualitas, et prima similitudo nulla in re dissidens, et nullo modo inæqualis, et nulla ex parte dissimilis: sed ad identitatem et nullo modo inæqualis, et nulla ex parte dissimilis: sed ad identitatem respondens ei cujus imago est: ubi est prima et summa vita, cui non est respondens ei cujus imago est: ubi est prima et summa vita, cui non est aliud vivere, et aliud esse: sed idem et primus ac summus intellectus, cui aliud vivere, et aliud esse: sed idem et primus ac summus intellectus, cui non est aliud vivere et aliud intelligere, sed idem hoc est unum tamquam non est aliud vivere et aliud intelligere, sed idem hoc est unum tamquam verbum perfectum, cui non desit aliquid et ars quædam omnipotentis et verbum perfectum, cui non desit aliquid et ars quædam omnipotentis et

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap 10. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap 10.

2 S HILARIUS, Lib de Synodis. 2 S HILARIUS, Lib de Synodis.

IN I SENTENT. DIST. XXXI, D, E. IN I SENTENT. DIST. XXXI, D, E.

105 105

sapientis Dei, plena omnium rationum viventium et incommutabilium: et sapientis Dei, plena omnium rationum viventium et incommutabilium: et omnes unum in ea, sicut ipsa unum de uno, cum quo unum: ibi novit omnes unum in ea, sicut ipsa unum de uno, cum quo unum: ibi novit omnia Deus quæ fecit per ipsam. omnia Deus quæ fecit per ipsam.

D. Hic de Spiritu sancto quare usus dicatur ? D. Hic de Spiritu sancto quare usus dicatur ?

Est autem ineffabilis quidam complexus Patris et imaginis, qui non est Est autem ineffabilis quidam complexus Patris et imaginis, qui non est sine perfruitione, sine charitate, sine gaudio. Illa ergo dilectio, delectatio, sine perfruitione, sine charitate, sine gaudio. Illa ergo dilectio, delectatio, felicitas, vel beatitudo (si tamen aliqua humana voce digne dicitur) usus ab felicitas, vel beatitudo (si tamen aliqua humana voce digne dicitur) usus ab illo appellata est breviter, et est in Trinitate Spiritus sanctus non genitus, sed illo appellata est breviter, et est in Trinitate Spiritus sanctus non genitus, sed genitoris genitique suavitas, ingeniti largitate atque ubertate profundens¹ genitoris genitique suavitas, ingeniti largitate atque ubertate profundens¹ omnes creaturas pro captu earum. Itaque illa tria et a se invicem determi- omnes creaturas pro captu earum. Itaque illa tria et a se invicem determi- nari videntur, et in se infinita sunt. Qui videt hoc vel ex parte, vel per spe- nari videntur, et in se infinita sunt. Qui videt hoc vel ex parte, vel per spe- culum in ænigmate, gaudeat cognoscens Deum, et gratias agat. Qui vero culum in ænigmate, gaudeat cognoscens Deum, et gratias agat. Qui vero non videt, tendat per pietatem fidei ad videndum, non per cæcitatem ad ca- non videt, tendat per pietatem fidei ad videndum, non per cæcitatem ad ca- lumniandum: quoniam unus est Deus, sed tamen Trinitas 2. Ecce habes lumniandum: quoniam unus est Deus, sed tamen Trinitas 2. Ecce habes qualiter verba Hilarii præmissa accipienda sint, licet tantæ sint profundi-" qualiter verba Hilarii præmissa accipienda sint, licet tantæ sint profundi-" tatis, ut etiam adhibita expositione vix aliquatenus ea intelligere valeat tatis, ut etiam adhibita expositione vix aliquatenus ea intelligere valeat humanus sensus: cum et ipsa eorum explanatio, quam hic Augustinus edi- humanus sensus: cum et ipsa eorum explanatio, quam hic Augustinus edi- dit, plurimum in se habeat difficultatis et ambiguitatis. dit, plurimum in se habeat difficultatis et ambiguitatis.

E. Quod secundum hanc expositionem non distinguuntur ibi proprietates E. Quod secundum hanc expositionem non distinguuntur ibi proprietates personarum tres. personarum tres.

Non enim secundum præmissam expositionem distinguuntur hic tres illæ Non enim secundum præmissam expositionem distinguuntur hic tres illæ proprietates superius assignatæ, sed ipsæ hypostases distinctæ ab invicem proprietates superius assignatæ, sed ipsæ hypostases distinctæ ab invicem monstrantur. Æternitatis tamen nomine eadem videtur designata proprie- monstrantur. Æternitatis tamen nomine eadem videtur designata proprie- tas, quam notat hoc nomen, ingenitus. Sed videamus quid sit quod ait : tas, quam notat hoc nomen, ingenitus. Sed videamus quid sit quod ait : « Imago si perfecte implet illud cujus imago est, ipsa coæquatur ei, non « Imago si perfecte implet illud cujus imago est, ipsa coæquatur ei, non illud suæ imagini. » Videtur enim dicere, quod Filius qui est imago Patris, illud suæ imagini. » Videtur enim dicere, quod Filius qui est imago Patris, Patri coæquatur, non Pater Filio: cum et Filius dicatur æqualis Patri in Patri coæquatur, non Pater Filio: cum et Filius dicatur æqualis Patri in

1 Edit. J. Alleaume, perfundens. 1 Edit. J. Alleaume, perfundens.

2 S AUGUSTINUS, Lib VI de Trinitate cap. 12. 2 S AUGUSTINUS, Lib VI de Trinitate cap. 12.

106 106

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD, D. ALB. MAG. ORD. PRÆD,

Scriptura, et Pater Filio: sed Filius hoc habet a Patre ut sit ei æqualis, Scriptura, et Pater Filio: sed Filius hoc habet a Patre ut sit ei æqualis, Pater autem non habet a Filio et tamen Filius plene ac perfecte æqualis Pater autem non habet a Filio et tamen Filius plene ac perfecte æqualis est Patri, id est, imago ei cujus est imago. est Patri, id est, imago ei cujus est imago.

F. Quare dicatur Hilarius propria personarum assignasse in verbis prædictis, cum F. Quare dicatur Hilarius propria personarum assignasse in verbis prædictis, cum ibi non sint expressæ proprietates ? ibi non sint expressæ proprietates ?

Propria ergo personarum in prædictis verbis assignasse dicitur Hilarius, Propria ergo personarum in prædictis verbis assignasse dicitur Hilarius, quia relativa nomina personarum posuit, scilicet Patris, imaginis, et mu- quia relativa nomina personarum posuit, scilicet Patris, imaginis, et mu- neris, quæ relative dicuntur de personis, et proprietates notant quibus dis- neris, quæ relative dicuntur de personis, et proprietates notant quibus dis- tinguuntur personæ. Ita enim dicitur Spiritus sanctus munus relative, sicut tinguuntur personæ. Ita enim dicitur Spiritus sanctus munus relative, sicut donum. Verumtamen ipsas proprietates aliis tribus nominibus non signifi- donum. Verumtamen ipsas proprietates aliis tribus nominibus non signifi- cavit, juxta prædictam Augustini expositionem, nisi solo nomine æternita- cavit, juxta prædictam Augustini expositionem, nisi solo nomine æternita- tis, quo non ipsam paternitatem, sed eam voluit intelligi notionem qua tis, quo non ipsam paternitatem, sed eam voluit intelligi notionem qua dicitur ingenitus. dicitur ingenitus.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Quare æternitas appropriatur Patri? Quare æternitas appropriatur Patri?

Deinde quæritur de secunda parte ubi Deinde quæritur de secunda parte ubi dicit, ibi, C, « Non est igitur hic præ- dicit, ibi, C, « Non est igitur hic præ- termittendum, quod vir illustris, etc. » termittendum, quod vir illustris, etc. » Et quæruntur tria: quorum primum, Et quæruntur tria: quorum primum, Quare æternitas attribuitur Patri? Quare æternitas attribuitur Patri?

Secundo, Quare inago Filio ? Secundo, Quare inago Filio ?

Et tertio, Quare usus Spiritui sancto? Et tertio, Quare usus Spiritui sancto?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Quodcumque nomen æqualiter dici- 1. Quodcumque nomen æqualiter dici- tur de tribus, non attribuitur specialiter tur de tribus, non attribuitur specialiter alicui sed dicimus in symbolo Athana- alicui sed dicimus in symbolo Athana- sii«Eternus Pater, æternus Filius, sii«Eternus Pater, æternus Filius, æternus Spiritus sanctus: » ergo æter- æternus Spiritus sanctus: » ergo æter- nitas non attribuitur specialiter alicui. nitas non attribuitur specialiter alicui.

1 Cf I Sententiarum, Dist. IX. Tom. XXV. 1 Cf I Sententiarum, Dist. IX. Tom. XXV.

1 1

2. Item, Supra probata est coæterni- 2. Item, Supra probata est coæterni- tas personarum æqualiter : et ibidem, tas personarum æqualiter : et ibidem, quod si Pater est æternus, quod etiam quod si Pater est æternus, quod etiam Filius est æternus : ergo non debet spe- Filius est æternus : ergo non debet spe- cialiter referri ad Patrem. cialiter referri ad Patrem.

3. Item, Coæternitas secundum mo- 3. Item, Coæternitas secundum mo- dum intelligendi dicit spatium non inter- dum intelligendi dicit spatium non inter- sectum, ut dicit Isaac, quod est mensu- sectum, ut dicit Isaac, quod est mensu- ra extrinsecus adjacens esse duranti sine ra extrinsecus adjacens esse duranti sine variatione et termino. Sic etiam dicit variatione et termino. Sic etiam dicit Dionysius, quod æternitas est antiquum Dionysius, quod æternitas est antiquum et invariabile et universale in metiendo : et invariabile et universale in metiendo : hoc autem æqualiter omnibus convenit: hoc autem æqualiter omnibus convenit: ergo non specialiter attribuitur Patri. ergo non specialiter attribuitur Patri.

4. Item, Si accipiamus secundum dif- 4. Item, Si accipiamus secundum dif- finitionem Boetii, quod æternitas est in- finitionem Boetii, quod æternitas est in- terminabilis vitæ possessio tota simul : terminabilis vitæ possessio tota simul : iterum æqualiter convenit tribus : ergo iterum æqualiter convenit tribus : ergo male attribuitur uni, scilicet Patri. male attribuitur uni, scilicet Patri.

5. Item, Quæritur de solutione quam 5. Item, Quæritur de solutione quam ponunt quidam, quod significet essen- ponunt quidam, quod significet essen- tiam quæ communis est tribus tiam quæ communis est tribus : sed : sed connotat notionem Patris, et ideo attri- connotat notionem Patris, et ideo attri- buitur Patri. Et hoc volunt habere ex buitur Patri. Et hoc volunt habere ex

IN 1 SENTENT. DIST. XXXI, F, ART. 6. IN 1 SENTENT. DIST. XXXI, F, ART. 6.

107 107

d contra. d contra.

Solutio. Solutio.

verbis Magistri infra, ubi dicit, quod verbis Magistri infra, ubi dicit, quod eamdem notionem dicit quam dicit inge- eamdem notionem dicit quam dicit inge- nitus. nitus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quidquid dicit essentiam et conno- 1. Quidquid dicit essentiam et conno- tat notionem unius personæ, propter hoc tat notionem unius personæ, propter hoc quod significat utrumque, non potest quod significat utrumque, non potest dici de omnibus: sicut mittitur, et pro- dici de omnibus: sicut mittitur, et pro- cedit temporaliter, et hujusmodi: ergo cedit temporaliter, et hujusmodi: ergo si æternitas in intellectu suo claudit no- si æternitas in intellectu suo claudit no- tionem Patris, non dicetur de aliis per- tionem Patris, non dicetur de aliis per- sonis, quod sint æternæ. sonis, quod sint æternæ.

2. Item, Non possum dicere, quod 2. Item, Non possum dicere, quod Filius sit essentia divina, et ingenitus: Filius sit essentia divina, et ingenitus: cum ergo tantum valeat æternitas, quan- cum ergo tantum valeat æternitas, quan- tum essentia et ingenitus, non potero tum essentia et ingenitus, non potero dicere, quod Filius sit æternitas vel dicere, quod Filius sit æternitas vel

æternus. æternus.

SOLUTIO. Dicendum, quod æternitas SOLUTIO. Dicendum, quod æternitas non est proprium Patris, nec per se, nec non est proprium Patris, nec per se, nec per connotationem notionis suæ : sed est per connotationem notionis suæ : sed est appropriatum, eo quod in sua ratione appropriatum, eo quod in sua ratione plus accedit ad Patris proprium quod est plus accedit ad Patris proprium quod est innascibilitas, quam ad proprium alte- innascibilitas, quam ad proprium alte- rius personæ : et hoc sic patet: Æterni- rius personæ : et hoc sic patet: Æterni- tas est interminabilis vitæ possessio. tas est interminabilis vitæ possessio. Quod autem est interminabile, est prin- Quod autem est interminabile, est prin- cipium non de principio: quod licet es- cipium non de principio: quod licet es- sentialiter conveniat omnibus personis, sentialiter conveniat omnibus personis, tamen secundum aliquam rationem prin- tamen secundum aliquam rationem prin- cipium habet Filius, et principium habet cipium habet Filius, et principium habet Spiritus sanctus: sed Pater secundum Spiritus sanctus: sed Pater secundum nullum modum ergo ratio æternitatis nullum modum ergo ratio æternitatis plus accedit ad proprium Patris, quam plus accedit ad proprium Patris, quam

alterius. alterius.

Et per hoc patet solutio ad omnia Et per hoc patet solutio ad omnia objecta. Errant enim qui dicunt ipsam objecta. Errant enim qui dicunt ipsam connotare notionem Patris: quia dictio connotare notionem Patris: quia dictio connotat illud quod claudit in suo intel- connotat illud quod claudit in suo intel- lectu cum principali significato : et per lectu cum principali significato : et per hunc modum non distinguuntur attri- hunc modum non distinguuntur attri- buta personarum, ut dictum est. buta personarum, ut dictum est.

1 Cf. Supra, Dist. XXVII et XXVIII. 1 Cf. Supra, Dist. XXVII et XXVIII.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Quare imago appropriatur Filio ? et, Quare imago appropriatur Filio ? et, Quare Filius dicatur species Patris? Quare Filius dicatur species Patris?

Secundo quæritur de imagine quæ Secundo quæritur de imagine quæ appropriatur Filio et quia supra 1 satis appropriatur Filio et quia supra 1 satis aperte ostensa est ratio, quare imago aperte ostensa est ratio, quare imago proprie convenit Filio, ex illa etiam satis proprie convenit Filio, ex illa etiam satis potest elici quare imago essentialiter di- potest elici quare imago essentialiter di- cta, appropriatur eidem : quia scilicet cta, appropriatur eidem : quia scilicet rationem habet accedentem ad id quod rationem habet accedentem ad id quod proprium est Filio. proprium est Filio.

Hic autem relinquitur quæstio de dua- Hic autem relinquitur quæstio de dua- bus diffinitionibus imaginis, quæ tan- bus diffinitionibus imaginis, quæ tan- guntur in notula Hilarii, quæ assignatur guntur in notula Hilarii, quæ assignatur hic in quibusdam libris : quarum prima hic in quibusdam libris : quarum prima

hæc est: hæc est:

1. Imago est ejus rei ad quam imagi- 1. Imago est ejus rei ad quam imagi- natur species indifferens: sed species in- natur species indifferens: sed species in- differens est Patris : ergo imago est differens est Patris : ergo imago est Patris non ergo Filii, Filius enim est Patris non ergo Filii, Filius enim est indifferens species Patris. indifferens species Patris.

2. Item, Quid dicit ly imaginatur ? Si 2. Item, Quid dicit ly imaginatur ? Si actum imitandi, sicut dicitur communi- actum imitandi, sicut dicitur communi- ter ergo imago est rei quam imitatur ter ergo imago est rei quam imitatur imago: hoc autem est prototypus, ut imago: hoc autem est prototypus, ut dicit Damascenus, vel exemplar, ut dici- dicit Damascenus, vel exemplar, ut dici- tur communiter. Ergo videtur, quod tur communiter. Ergo videtur, quod proprium Patris debeat poni exemplar, proprium Patris debeat poni exemplar, et non æternitas in isto ternario quem et non æternitas in isto ternario quem ponit Hilarius quia aliter non respon- ponit Hilarius quia aliter non respon- deret sibi. deret sibi.

3. Item, Quare Filius dicitur species? 3. Item, Quare Filius dicitur species? Species enim aut sumitur ut in logicis, Species enim aut sumitur ut in logicis, aut sicut in naturalibus, aut sicut in spi- aut sicut in naturalibus, aut sicut in spi- ritualibus. Si primo modo: tunc species ritualibus. Si primo modo: tunc species est prædicatum de pluribus differentibus est prædicatum de pluribus differentibus numero et hoc non convenit Filio. Si numero et hoc non convenit Filio. Si autem secundo modo: tunc species est autem secundo modo: tunc species est forma dans esse et rationem : et hoc ite- forma dans esse et rationem : et hoc ite- rum Filio non convenit. Si tertio modo: rum Filio non convenit. Si tertio modo: tunc Filius esset ratio secundum quam tunc Filius esset ratio secundum quam

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Solutio. Solutio.

108 108

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

formaliter cognosceret Pater, et sic esset formaliter cognosceret Pater, et sic esset sapiens sapientia genita: quod iterum sapiens sapientia genita: quod iterum falsum est, ut probabitur in sequenti falsum est, ut probabitur in sequenti distinctione. Si dicas, quod vocatur hic distinctione. Si dicas, quod vocatur hic species speciositas, ut videtur dicere species speciositas, ut videtur dicere Augustinus in Littera. CONTRA: Specio- Augustinus in Littera. CONTRA: Specio- sitas imaginis est potius a superlinitis sitas imaginis est potius a superlinitis imagini, ut est venustas coloris in com- imagini, ut est venustas coloris in com- mensuratione partium in membris et mensuratione partium in membris et colore, quam in ipsa imaginis figura : colore, quam in ipsa imaginis figura : cum igitur ista sint bonitatis et gratiæ cum igitur ista sint bonitatis et gratiæ quæ imagini spirituali superinducuntur quæ imagini spirituali superinducuntur a Spiritu sancto, videtur quod speciosi- a Spiritu sancto, videtur quod speciosi- tas magis convenit Spiritui sancto, tas magis convenit Spiritui sancto, quam Filio. quam Filio.

cto: cto:

4. Præterea, Totum quod ponitur in 4. Præterea, Totum quod ponitur in diffinitione ista, convenit Spiritui san- diffinitione ista, convenit Spiritui san- est enim Spiritus sanctus indiffe- est enim Spiritus sanctus indiffe- rens species Patris et Filii : ergo est ima- rens species Patris et Filii : ergo est ima- go, et sibi species debet appropriari. go, et sibi species debet appropriari.

ULTERIUS quæritur de secunda diffini- ULTERIUS quæritur de secunda diffini- tione Imago est rei ad rem coæquan- tione Imago est rei ad rem coæquan- danı imaginata et indiscreta similitudo. danı imaginata et indiscreta similitudo.

1. Cum enim imago quandoque sit 1. Cum enim imago quandoque sit minor, et quandoque major, ut patet in minor, et quandoque major, ut patet in statuis idolorum et sanctorum, non vi- statuis idolorum et sanctorum, non vi- detur esse rei ad rem coæquandam. detur esse rei ad rem coæquandam.

2. Præterea, Cum discretio sit in om- 2. Præterea, Cum discretio sit in om- nibus illis in quibus est imago et exem- nibus illis in quibus est imago et exem- plar, non enim sibi imago est, videtur plar, non enim sibi imago est, videtur quod male dicat indiscreta. quod male dicat indiscreta.

соӕ- соӕ-

3. Item, Imago cum sit ad rem 3. Item, Imago cum sit ad rem quandam, potius videtur esse æqualitas, quandam, potius videtur esse æqualitas, quam similitudo. quam similitudo.

ULTERIUS quæritur, Qua ratione ei qui ULTERIUS quæritur, Qua ratione ei qui sic est imago, appropriatur species ? Non sic est imago, appropriatur species ? Non enim est speciositas nisi ex substantia : enim est speciositas nisi ex substantia : et ita videtur una esse species trium, sic- et ita videtur una esse species trium, sic- ut una est essentia trium. ut una est essentia trium.

SOLUTIO. Dicendum, quod duæ diffini- SOLUTIO. Dicendum, quod duæ diffini- tiones quas tangit in Littera, diversifi- tiones quas tangit in Littera, diversifi- cantur in eo quod una est imaginis se- cantur in eo quod una est imaginis se- cundum quod est ab exemplari: sic enim cundum quod est ab exemplari: sic enim habet indifferentem speciem cum illo: habet indifferentem speciem cum illo: sicut cera cum figura sigillı, ex hoc sicut cera cum figura sigillı, ex hoc quod secundum impressionem est a si- quod secundum impressionem est a si-

gillo. Alia autem datur de imagine, se- gillo. Alia autem datur de imagine, se- cundum quod est ad exemplar in quod cundum quod est ad exemplar in quod ducit ducit enim in illud per hoc quod ducit ducit enim in illud per hoc quod est imaginata et æquata sibi similitudo. est imaginata et æquata sibi similitudo.

AD PRIMUM autem dicendum, quod AD PRIMUM autem dicendum, quod cum dicitur, « Imago est ejus rei, etc., » cum dicitur, « Imago est ejus rei, etc., » construitur ly imago cum ly ejus rei, in construitur ly imago cum ly ejus rei, in habitudine efficientis et termini simul: habitudine efficientis et termini simul: quia imago est ab illa re, et ad illam de- quia imago est ab illa re, et ad illam de- monstrandam et ideo non sequitur, monstrandam et ideo non sequitur, quod sit illa res: quia non est ibi con- quod sit illa res: quia non est ibi con- structio in habitudine subjecti ad for- structio in habitudine subjecti ad for- mam sicut cum dicitur, imago statuæ mam sicut cum dicitur, imago statuæ vel æris. vel æris.

: :

: :

AD ALIUD dicendum, quod ly imagina- AD ALIUD dicendum, quod ly imagina- tur, dicit actum imitandi et tamen Pa- tur, dicit actum imitandi et tamen Pa- tri non attribuitur ratio exemplaris, quia tri non attribuitur ratio exemplaris, quia non convenit: sed ratio principii ad non convenit: sed ratio principii ad imaginem. Imago enim non necessario imaginem. Imago enim non necessario fit ab exemplari primo efficienter, sicut fit ab exemplari primo efficienter, sicut idolum Petri vel Esculapii fit ab arti- idolum Petri vel Esculapii fit ab arti- fice sed imago in divinis est ab eo cu- fice sed imago in divinis est ab eo cu- jus est imago. sicut a principio : et quia jus est imago. sicut a principio : et quia ratio principii non importatur in exem- ratio principii non importatur in exem- plari, sed in æternitate, ut prius habi- plari, sed in æternitate, ut prius habi- tum est ideo attribuitur Patri æternitas. tum est ideo attribuitur Patri æternitas. Si autem objiciatur, quod ratio prin- Si autem objiciatur, quod ratio prin- cipii etiam diminuta est, quia non im- cipii etiam diminuta est, quia non im- portat imitationem: sicut exemplar di- portat imitationem: sicut exemplar di- cens imitationem, non dicit principium : cens imitationem, non dicit principium : et ita neutrum convenit Patri per com- et ita neutrum convenit Patri per com- parationem ad imaginem. Dicendum, parationem ad imaginem. Dicendum, quod non est verum: ratio enim princi- quod non est verum: ratio enim princi- pii importatur per æternitatem, et mo- pii importatur per æternitatem, et mo- dus principiandi per imaginem, eo quod dus principiandi per imaginem, eo quod imago non habet absolutum intellectum, imago non habet absolutum intellectum, sed respectivum et ideo ex imagine in- sed respectivum et ideo ex imagine in- telligitur exemplar, sed non intelligitur telligitur exemplar, sed non intelligitur principium ut ergo utrumque intelliga- principium ut ergo utrumque intelliga- tur in Patre, exprimitur æternitas in tur in Patre, exprimitur æternitas in Patre, et cointelligitur exemplar in ima- Patre, et cointelligitur exemplar in ima- gine. gine.

AD ALIUD dicendum, quod species quæ AD ALIUD dicendum, quod species quæ appropriatur Filio (ut Augustinus dicit) appropriatur Filio (ut Augustinus dicit) est idem quod speciositas et secundum est idem quod speciositas et secundum rationem convenientiæ non est nisi in rationem convenientiæ non est nisi in Filio et hoc propter rationem suæ ema- Filio et hoc propter rationem suæ ema- nationis quæ est generatio: quia ipse nationis quæ est generatio: quia ipse accipit speciem et formam Patris, ut accipit speciem et formam Patris, ut

Ad 4. Ad 4.

quæst. 1. quæst. 1. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

quæst 2. quæst 2.

IN I SENTENT. DIST. XXXI, ART. 7 ET 8. IN I SENTENT. DIST. XXXI, ART. 7 ET 8.

formam naturæ et substantiæ. Spiritus formam naturæ et substantiæ. Spiritus autem sanctus accipit essentiam proce- autem sanctus accipit essentiam proce- dendo quomodo donum, quod de sua ra- dendo quomodo donum, quod de sua ra- tione non dicit formam, et speciem ejus tione non dicit formam, et speciem ejus a quo procedit et ideo licet id quod a quo procedit et ideo licet id quod est species sit in tribus, tamen ratio spe- est species sit in tribus, tamen ratio spe- ciei et speciositas dicit magis accessum ciei et speciositas dicit magis accessum convenientiam ad proprium Filii, convenientiam ad proprium Filii, quam alicujus aliorum. quam alicujus aliorum.

et et

AD ALIUD patet solutio per dicta. AD ALIUD patet solutio per dicta.

AD ID quod objicitur de secunda diffi- AD ID quod objicitur de secunda diffi- nitione, dicendum quod in statuis pro nitione, dicendum quod in statuis pro tanto non est perfecta repræsentatio, tanto non est perfecta repræsentatio, quod non est proportionata quantitas : quod non est proportionata quantitas : hic autem diffinitur imago implens et hic autem diffinitur imago implens et repræsentans perfecte id cujus est imago. repræsentans perfecte id cujus est imago.

AD ALIUD dicendum, quod non intelli- AD ALIUD dicendum, quod non intelli- gitur hic de indiscretione personæ, sed gitur hic de indiscretione personæ, sed potius de indiscretione convenientiæ in potius de indiscretione convenientiæ in eo in quo est imago: si enim in illa eo in quo est imago: si enim in illa convenientia discerneretur, tunc discon- convenientia discerneretur, tunc discon- veniret, et non esset imago. veniret, et non esset imago.

AD ALIUD dicendum, quod imago dicit AD ALIUD dicendum, quod imago dicit qualitatem circa quantitatem dictam : qualitatem circa quantitatem dictam : et ideo potius dicitur similitudo quam et ideo potius dicitur similitudo quam æqualitas, ut ratione ejus quod est quan- æqualitas, ut ratione ejus quod est quan- titas, æquet et ratione ejus quod ponit titas, æquet et ratione ejus quod ponit circa quantitatem, assimilet. circa quantitatem, assimilet.

AD ID quod ulterius quæritur, Quare AD ID quod ulterius quæritur, Quare species Filio sive imagini attribuitur, species Filio sive imagini attribuitur, jam in præhabitis solutum est. jam in præhabitis solutum est.

109 109

quod convenit ei per effectum : quia quod convenit ei per effectum : quia bene facit uti cæteris donis: hoc nihil bene facit uti cæteris donis: hoc nihil est cum enim appropriatum Patris et est cum enim appropriatum Patris et Filii conveniat eis ab æterno, non re- Filii conveniat eis ab æterno, non re- spondebit directe appropriatum Spiritus spondebit directe appropriatum Spiritus sancti, nisi etiam ab æterno conveniat. sancti, nisi etiam ab æterno conveniat.

2. Præterea, In Littera dicit Augusti- 2. Præterea, In Littera dicit Augusti- nus, quod dilectio Patris et Filii, sive nus, quod dilectio Patris et Filii, sive delectatio, vel felicitas, sive beatitudo, delectatio, vel felicitas, sive beatitudo, vocata est usus ab Hilario: hæc autem vocata est usus ab Hilario: hæc autem ab æterno conveniunt: ergo et usus. ab æterno conveniunt: ergo et usus.

SOLUTIO. Leve est hic solvere : quia Solutio. SOLUTIO. Leve est hic solvere : quia Solutio. uti dupliciter superius est diffinitum, uti dupliciter superius est diffinitum, scilicet ad uti viæ, et uti patriæ. Uti scilicet ad uti viæ, et uti patriæ. Uti enim viæ est id quod in usum venerit, ad enim viæ est id quod in usum venerit, ad aliud referre quo fruendum est. Uti au- aliud referre quo fruendum est. Uti au- tem patriæ quod cadit in diffinitione tem patriæ quod cadit in diffinitione frui, sicut supra dixit Augustinus, quod frui, sicut supra dixit Augustinus, quod frui est uti cum gaudio, non adhuc spei, frui est uti cum gaudio, non adhuc spei, sed jam rei et secundum hoc utuntur sed jam rei et secundum hoc utuntur se Pater et Filius et usus in ratione ad se Pater et Filius et usus in ratione ad amorem appropinquat et delectationem amorem appropinquat et delectationem quæ est Spiritus sanctus : quia talem quæ est Spiritus sanctus : quia talem usum non facit nisi amor et delectatio. usum non facit nisi amor et delectatio. Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Utrum Filius bene dicatur ars Patri? Utrum Filius bene dicatur ars Patri?

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Quare usus attribuitur muneri sive Quare usus attribuitur muneri sive Spiritui sancto? Spiritui sancto?

Tertio quæritur, Quare usus attribui- Tertio quæritur, Quare usus attribui- tur muneri ? tur muneri ?

1. Usus enim est quod in facultatem 1. Usus enim est quod in facultatem voluntatis assumitur, ad aliud referre : voluntatis assumitur, ad aliud referre : munus autem sive donum Spiritus sancti munus autem sive donum Spiritus sancti non refertur ad aliud : non refertur ad aliud : ergo videtur, ergo videtur, quod non convenit ei usus. Si dicas, quod non convenit ei usus. Si dicas,

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, in fine cap. C, « Ars quædam omni- ibi, in fine cap. C, « Ars quædam omni- potentis et sapientis Dei plena omnium potentis et sapientis Dei plena omnium rationum viventium, etc. » rationum viventium, etc. »

1. Quidquid enim aliquis cognoscit, 1. Quidquid enim aliquis cognoscit, arte sua cognoscit: si ergo Filius est arte sua cognoscit: si ergo Filius est ars Patris, Pater cognoscit Filio. ars Patris, Pater cognoscit Filio.

2. Item, In Littera dicit : Novit 2. Item, In Littera dicit : Novit omnia Deus quæ ipse fecit per artem ip- omnia Deus quæ ipse fecit per artem ip- sam: ergo Pater est sapiens Filio quem sam: ergo Pater est sapiens Filio quem genuit, ut videtur. genuit, ut videtur.

SOLUTIO. Istæ rationes bene conclude- SOLUTIO. Istæ rationes bene conclude- rent si ars et intellectus et sapientia pro- rent si ars et intellectus et sapientia pro- prie dicerentur de Filio, et non appro- prie dicerentur de Filio, et non appro-

Solutio. Solutio.

110 110

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

priate. Unde verum est, quod Pater om- priate. Unde verum est, quod Pater om- nia cognoscit in arte sua et in intellectu nia cognoscit in arte sua et in intellectu suo non tamen sequitur, quod cogno- suo non tamen sequitur, quod cogno- scat Filioquia una est ars trium, et scat Filioquia una est ars trium, et unus intellectus trium, sicut una essentia unus intellectus trium, sicut una essentia trium sed intellectus et ars et sapientia trium sed intellectus et ars et sapientia

convenientiam et accessum dicunt ad convenientiam et accessum dicunt ad Filium, secundum quod ipse verbum, Filium, secundum quod ipse verbum, magis quam ad Patrem vel Spiritum magis quam ad Patrem vel Spiritum sanctum et ideo Filio plus quam aliis sanctum et ideo Filio plus quam aliis appropriatur. appropriatur.

G. Quod earumdem personarum distinctionem notat Augustinus aliis verbis sine G. Quod earumdem personarum distinctionem notat Augustinus aliis verbis sine expressione trium personarum ? expressione trium personarum ?

Illud etiam sciri oportet, quod earumdem trium personarum distinctio- Illud etiam sciri oportet, quod earumdem trium personarum distinctio- nem Augustinus ostendere volens sine expressione illarum trium proprie- nem Augustinus ostendere volens sine expressione illarum trium proprie- tatum superius commemoratarum, in libro I de Doctrina Christiana sic ait: tatum superius commemoratarum, in libro I de Doctrina Christiana sic ait: In Patre est unitas, in Filio æqualitas, in Spiritu sancto unitatis æqualita- In Patre est unitas, in Filio æqualitas, in Spiritu sancto unitatis æqualita- tisque concordia. Et hæc tria unum omnia propter Patrem, æqualia omnia tisque concordia. Et hæc tria unum omnia propter Patrem, æqualia omnia propter Filium, connexa omnia propter Spiritum sanctum. Itaque Pater et propter Filium, connexa omnia propter Spiritum sanctum. Itaque Pater et Filius et Spiritus sanctus et singulus quisque horum Deus est, et simul Filius et Spiritus sanctus et singulus quisque horum Deus est, et simul omnes unus Deus: et singulus quisque horum plena substantia est, et omnes unus Deus: et singulus quisque horum plena substantia est, et simul omnes una substantia Pater nec Filius est, nec Spiritus sanctus: et simul omnes una substantia Pater nec Filius est, nec Spiritus sanctus: et Filius nec Pater est, nec Spiritus sanctus: Spiritus sanctus nec Pater Filius nec Pater est, nec Spiritus sanctus: Spiritus sanctus nec Pater est, nec Filius: sed Pater tantum Pater, et Filius tantum Filius, et Spiri- est, nec Filius: sed Pater tantum Pater, et Filius tantum Filius, et Spiri- tus sanctus tantum Spiritus sanctus. Eadem tribus æternitas, eadem in- tus sanctus tantum Spiritus sanctus. Eadem tribus æternitas, eadem in- commutabilitas, eadem majestas, eadem potestas. In his verbis aperte commutabilitas, eadem majestas, eadem potestas. In his verbis aperte insinuatur personarum trium distinctio. insinuatur personarum trium distinctio.

H. Quare Patri attribuatur unitas, et Filio æqualitas ? H. Quare Patri attribuatur unitas, et Filio æqualitas ?

Sed plurimos movet, quod Patri attribuit unitatem, Filio æqualitatem. Sed plurimos movet, quod Patri attribuit unitatem, Filio æqualitatem. Cum enim unitas dicatur secundum substantiam, non tantum in Patre est, Cum enim unitas dicatur secundum substantiam, non tantum in Patre est, sed etiam in Filio et in Spiritu sancto: et æqualitas una est Patris et Filii sed etiam in Filio et in Spiritu sancto: et æqualitas una est Patris et Filii et Spiritus sancti. Cur ergo Patri attribuitur unitas, et Filio æqualitas ? et Spiritus sancti. Cur ergo Patri attribuitur unitas, et Filio æqualitas ? Forte eadem ratione attribuitur Patri unitas secundum Augustinum, qua Forte eadem ratione attribuitur Patri unitas secundum Augustinum, qua supra eidem æternitas secundum Hilarium : quia videlicet Pater ita est ut supra eidem æternitas secundum Hilarium : quia videlicet Pater ita est ut ab alio non sit : et quia Filium genuit unum secum Deum, et Spiritus san- ab alio non sit : et quia Filium genuit unum secum Deum, et Spiritus san- ctus ab eo procedit unus cum eo Deus. Unitas ergo in Patre esse dicitur, ctus ab eo procedit unus cum eo Deus. Unitas ergo in Patre esse dicitur, quia nec est aliquid aliud à quo sit. Non enim ab alio est, nec ab eo aliquis quia nec est aliquid aliud à quo sit. Non enim ab alio est, nec ab eo aliquis

IN I SENTENT. DIST. XXXI, H, ART. 9. IN I SENTENT. DIST. XXXI, H, ART. 9.

111 111

vel aliquid est ab æterno, quod unum cum eo non sit: Filius enim et Spi- vel aliquid est ab æterno, quod unum cum eo non sit: Filius enim et Spi- ritus sanctus unum sunt cum Patre. Unde veritas ait: Ego et Pater unum ritus sanctus unum sunt cum Patre. Unde veritas ait: Ego et Pater unum

sumus 1. sumus 1.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Quare Patri attribuitur unitas ? Quare Patri attribuitur unitas ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in tertia parte, ibi, G, « Illud etiam sciri tertia parte, ibi, G, « Illud etiam sciri oportet, quod earumdem, etc. » oportet, quod earumdem, etc. »

Et quæruntur tria: quorum primum Et quæruntur tria: quorum primum est, Quare Patri attribuitur unitas ? est, Quare Patri attribuitur unitas ?

Secundum, Quare Filio æqualitas ? Secundum, Quare Filio æqualitas ? Tertium, Quare Spiritui sancto æqua- Tertium, Quare Spiritui sancto æqua- litatis et unitatis connexio ? litatis et unitatis connexio ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

Innuit enim Dionysius in libro de Di- Innuit enim Dionysius in libro de Di- vinis nominibus 2, unum dici sex modis. vinis nominibus 2, unum dici sex modis. Dicit enim sic de uno: Unum est omnium Dicit enim sic de uno: Unum est omnium inegressibiliter causa: nihil enim existen- inegressibiliter causa: nihil enim existen- tium est non participans uno. Et per hoc tium est non participans uno. Et per hoc innuit unum quod est principium entium, innuit unum quod est principium entium, et convertitur cum ente, secundum quod et convertitur cum ente, secundum quod dicimus, quod unum et ens sunt princi- dicimus, quod unum et ens sunt princi- pia transcendentia omne genus. Et sub- pia transcendentia omne genus. Et sub- jungit iterum de unitate, dicens: Omnis jungit iterum de unitate, dicens: Omnis numerus unitate participat et per hoc numerus unitate participat et per hoc videtur innuere unitatem quæ est princi- videtur innuere unitatem quæ est princi- pium numeri, quia unitas est potentia pium numeri, quia unitas est potentia omnis numerus. Deinde per omnis numerus. Deinde per ordinem ordinem ponit quatuor modos alios, sic dicens : ponit quatuor modos alios, sic dicens : Neque enim est multitudo non partici- Neque enim est multitudo non partici- pans uno sed ea quæ sunt multa parti- pans uno sed ea quæ sunt multa parti- bus, sunt unum toto : et quæ sunt mul- bus, sunt unum toto : et quæ sunt mul- ta accidentibus, sunt unum subjecto: ta accidentibus, sunt unum subjecto: et quæ sunt multa numero et virtutibus, et quæ sunt multa numero et virtutibus, sunt unum specie: et quæ sunt multa sunt unum specie: et quæ sunt multa speciebus, sunt unum genere. His ergo speciebus, sunt unum genere. His ergo sex modis dicitur unum ita quod unum sex modis dicitur unum ita quod unum

1 Joan. x, 30. 1 Joan. x, 30.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

aliquo modo semper dicitur forma. Alium aliquo modo semper dicitur forma. Alium modum septimum ponit unius qui est modum septimum ponit unius qui est secundum causam efficientem, sic dicens: secundum causam efficientem, sic dicens: Quæ sunt multa processibus, sunt unum Quæ sunt multa processibus, sunt unum principio. Alium iterum, scilicet octa- principio. Alium iterum, scilicet octa- vum ponit modum secundum universa- vum ponit modum secundum universa- lem omnium causam, sic dicens: Non lem omnium causam, sic dicens: Non est quod omnium est causa unum mul- est quod omnium est causa unum mul- torum unum: sed ante omne unum et torum unum: sed ante omne unum et multitudinem, determinans. Ad hos ergo multitudinem, determinans. Ad hos ergo modos reducuntur modi unius : ita quod modos reducuntur modi unius : ita quod sex accipiantur a forma, et duo a causa sex accipiantur a forma, et duo a causa efficiente in genere vel universali, quæ efficiente in genere vel universali, quæ est causa prima. Constat autem, quod est causa prima. Constat autem, quod unitas non convenit Deo nisi ultimo modo. unitas non convenit Deo nisi ultimo modo. Cum igitur ille modus conveniat æqua- Cum igitur ille modus conveniat æqua- liter tribus personis, non dicit specialiter liter tribus personis, non dicit specialiter appropriatum Patris. appropriatum Patris.

PRÆTEREA, Ulterius quæritur de divi- Quæstiunc. PRÆTEREA, Ulterius quæritur de divi- Quæstiunc. sione Dionysii, Quare non ponit unum sione Dionysii, Quare non ponit unum penes materiam, sicut ipse ponit penes penes materiam, sicut ipse ponit penes efficientem et formam ? efficientem et formam ?

Item, Efficiens non causat unum, nec Item, Efficiens non causat unum, nec multum in re: quia ipse est extra rem: multum in re: quia ipse est extra rem: ergo videtur, quod penes efficientem ni- ergo videtur, quod penes efficientem ni- hil dicatur unum. hil dicatur unum.

Item, Philosophus ponit unum perfe- Item, Philosophus ponit unum perfe- ctum et hoc non tangit hic. ctum et hoc non tangit hic.

Item, Ponitur unum per accidens tri- Item, Ponitur unum per accidens tri- bus modis, scilicet accidens et subjectum : bus modis, scilicet accidens et subjectum : vel duo accidentia in subjecto, sicut vel duo accidentia in subjecto, sicut grammaticum et album in Socrate sunt grammaticum et album in Socrate sunt unum vel duo accidentia in accidente unum vel duo accidentia in accidente tertio, sicut musicum et album in ve- tertio, sicut musicum et album in ve- niente sunt unum et hoc non tangitur niente sunt unum et hoc non tangitur hic. hic.

SOLUTIO. Dicendum, quod de uno et Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod de uno et Solutio. unitate non est hic intentio principalis : unitate non est hic intentio principalis :

cap. 13. cap. 13.

Ad quæst. Ad quæst.

112 112

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed quantum hic sufficit ad intelligen- sed quantum hic sufficit ad intelligen- dum, quare unitas attribuitur Patri, no- dum, quare unitas attribuitur Patri, no- tandum quod unitas de se habet tria, tandum quod unitas de se habet tria, quando proprie accipitur, scilicet indivi- quando proprie accipitur, scilicet indivi- sibilitatem, et privationem, et rationem sibilitatem, et privationem, et rationem principii. Est enim unitas et indivisibilis, principii. Est enim unitas et indivisibilis, et est prima, et est principium numeri : et est prima, et est principium numeri : et in his tribus notiones Patris vicinantur et in his tribus notiones Patris vicinantur ei quia duplex est divisio, scilicet in se, ei quia duplex est divisio, scilicet in se, et ex alio exire per divisionem: in se, et ex alio exire per divisionem: in se, sicut quantum dividitur: exire ab alio sicut quantum dividitur: exire ab alio per divisionem, sicut causatum dividitur per divisionem, sicut causatum dividitur a causa et secundum rationem appro- a causa et secundum rationem appro- ximandi Patri non convenit in se dividi, ximandi Patri non convenit in se dividi, nec alicui persona: sed quodammodo nec alicui persona: sed quodammodo Filius et Spiritus sanctus exeunt a Patre, Filius et Spiritus sanctus exeunt a Patre, non per divisionem, sed per distinctio- non per divisionem, sed per distinctio- nem. Pater autem non est ex alio: et nem. Pater autem non est ex alio: et ideo per hoc quod non est de principio, ideo per hoc quod non est de principio, ponit convenientiam ad rationem unius. ponit convenientiam ad rationem unius.

Item, Unitas est prima et primum est Item, Unitas est prima et primum est ante quod nihil et ideo attribuitur Patii ante quod nihil et ideo attribuitur Patii gratia innascibilitatis. gratia innascibilitatis.

Item, Unitas est principium faciens Item, Unitas est principium faciens numerum ex sua substantia iterata: et numerum ex sua substantia iterata: et per hoc competit Patri gratia auctoritatis per hoc competit Patri gratia auctoritatis generandi et spirandi, qui de substantia generandi et spirandi, qui de substantia sua non iterata, sed eadem manente, sua non iterata, sed eadem manente, producit Filium et Spiritum sanctum : producit Filium et Spiritum sanctum : et per hoc patet, quod juxta secundum et per hoc patet, quod juxta secundum modum sumitur unitas quæ appropriatur modum sumitur unitas quæ appropriatur Patri. Potest etiam sumi juxta primum Patri. Potest etiam sumi juxta primum modum : quia principium non de princi- modum : quia principium non de princi- pio est, in quo omnia uniuntur quæ egre- pio est, in quo omnia uniuntur quæ egre- diuntur ex ipso sicut est Pater, ut pro- diuntur ex ipso sicut est Pater, ut pro- batur in nota quæ hic ponitur, et incipit : batur in nota quæ hic ponitur, et incipit : « Si quis innascibilem, etc. » « Si quis innascibilem, etc. »

Et per hoc patet solutio omnium quæ Et per hoc patet solutio omnium quæ objecta sunt de hoc quod Patri non debet objecta sunt de hoc quod Patri non debet attribui unitas. attribui unitas.

AD ID quod quæritur de divisione Dio- AD ID quod quæritur de divisione Dio- nysii, dicendum quod optima est: quia nysii, dicendum quod optima est: quia ipse specialem tractatum in eodem capi- ipse specialem tractatum in eodem capi- tulo facit de perfecto tamen potest re- tulo facit de perfecto tamen potest re- duci ad unum tertio modo dictum, quod duci ad unum tertio modo dictum, quod est unum toto quia dicit Philosophus, est unum toto quia dicit Philosophus, « Totum et perfectum idem dico. » Omne « Totum et perfectum idem dico. » Omne autem unum per accidens reducitur ad autem unum per accidens reducitur ad

unum subjecto, non enim est accidens unum subjecto, non enim est accidens accidenti nisi subjecto: et licet materiali- accidenti nisi subjecto: et licet materiali- ter possit variari hoc multis modis, ta- ter possit variari hoc multis modis, ta- men omnes reducuntur ad unum subje- men omnes reducuntur ad unum subje- cto. Similiter unum continuitate reduci-- cto. Similiter unum continuitate reduci-- tur ad unum toto : quia utrumque tur ad unum toto : quia utrumque illorum multitudinem habet in potentia illorum multitudinem habet in potentia divisionis partium. divisionis partium.

Quod autem objicitur de causis, di- Quod autem objicitur de causis, di- cendum quod licet res non sit una, vel cendum quod licet res non sit una, vel multa ex causa efficiente: dico tamen, multa ex causa efficiente: dico tamen, quod prima multitudo causatur a distin- quod prima multitudo causatur a distin- ctione causæ efficientis et effectus : et ctione causæ efficientis et effectus : et ideo etiam in aliquibus non potest inve- ideo etiam in aliquibus non potest inve- niri numerus, nisi per distinctionem cau- niri numerus, nisi per distinctionem cau- sæ et causati, sicut in intelligentiis se- sæ et causati, sicut in intelligentiis se- cundum eos qui ponunt intelligentias cundum eos qui ponunt intelligentias substantias separatas, et unam sub alia substantias separatas, et unam sub alia secundum ordines motorum sphærarum. secundum ordines motorum sphærarum. Vel dicatur, quod est causa efficiens ut Vel dicatur, quod est causa efficiens ut efficiens tantum, et est causa efficiens efficiens tantum, et est causa efficiens cum ratione exemplaris: et illa secunda cum ratione exemplaris: et illa secunda aliquando est in qua uniuntur ea quæ aliquando est in qua uniuntur ea quæ sunt unius exemplaris: sed hoc non est sunt unius exemplaris: sed hoc non est intentio Dionysii, sed primum : quia intentio Dionysii, sed primum : quia unitas principii secundum eum minor est unitas principii secundum eum minor est quam unitas generis. quam unitas generis.

Si autem quæritur, Penes quid accipi- Si autem quæritur, Penes quid accipi- tur divisio? Potest dici, quod unum di- tur divisio? Potest dici, quod unum di- citur simpliciter, et secundum quid: et citur simpliciter, et secundum quid: et si dicatur secundum quid, quod tunc erit si dicatur secundum quid, quod tunc erit unum per id quod est extra unum: et unum per id quod est extra unum: et hoc est causa efficiens in genere, vel uni- hoc est causa efficiens in genere, vel uni- versalis et sic accipiuntur duo modi, versalis et sic accipiuntur duo modi, scilicet octavus, et septimus. Si autem scilicet octavus, et septimus. Si autem dicitur simpliciter unum aut per se, aut dicitur simpliciter unum aut per se, aut per accidens. Si per accidens: tunc est per accidens. Si per accidens: tunc est quartus modus. Si autem dicitur per se : quartus modus. Si autem dicitur per se : aut a forma quæ dat esse, aut a forma aut a forma quæ dat esse, aut a forma quæ est unitas ipsa. Et si a forma quæ quæ est unitas ipsa. Et si a forma quæ est ipsa unitas secundum quod denomi- est ipsa unitas secundum quod denomi- native prædicatur de numero, sic est mo- native prædicatur de numero, sic est mo- dus secundus. Si autem a forma quæ dat dus secundus. Si autem a forma quæ dat aut illa accipitur ut principium, aut illa accipitur ut principium, aut ut determinans et distinguens in hoc aut ut determinans et distinguens in hoc ens vel illud. Si primo modo: tunc est ens vel illud. Si primo modo: tunc est unum conversum cum ente et sic est unum conversum cum ente et sic est modus primus. Si secundo modo: aut modus primus. Si secundo modo: aut dat esse naturæ et sic est modus ter dat esse naturæ et sic est modus ter

esse: esse:

IN I SENTENT. DIST. XXXI, H, ART. 10. IN I SENTENT. DIST. XXXI, H, ART. 10.

tius quia in illo comparatur forma to- tius quia in illo comparatur forma to- tius ad partes materiales, quibus datur tius ad partes materiales, quibus datur esse secundum naturam ab ipsa forma. esse secundum naturam ab ipsa forma. Aut ut dat esse rationis et hoc aut est Aut ut dat esse rationis et hoc aut est totum esse, et sic est unum specie: aut totum esse, et sic est unum specie: aut est ut pars esse, et sic est unum genere. est ut pars esse, et sic est unum genere.

Si autem quæritur, Quare Dionysius, Si autem quæritur, Quare Dionysius, cum tangit unum specie, dicit quod sunt cum tangit unum specie, dicit quod sunt multa in Deo numero, aut virtute ? mul- multa in Deo numero, aut virtute ? mul- titudo enim cujus unitas est species, non titudo enim cujus unitas est species, non est differens virtute tantum, sed numero, est differens virtute tantum, sed numero, ut videtur quod patet etiam per speciei ut videtur quod patet etiam per speciei diffinitionem quam dat Porphyrius, quod diffinitionem quam dat Porphyrius, quod species est, quod prædicatur de pluribus species est, quod prædicatur de pluribus differentibus solo numero. Dicendum, differentibus solo numero. Dicendum, quod magis simpliciter et absolute cau- quod magis simpliciter et absolute cau- satur a materiæ divisione, ut supra dixi- satur a materiæ divisione, ut supra dixi- mus sed multitudo in substantiis sepa- mus sed multitudo in substantiis sepa- ratis et Angelis est per numerum ejus ratis et Angelis est per numerum ejus quod est, et numerus illius cognoscitur quod est, et numerus illius cognoscitur distinctione virtutum. Cum igitur in tria distinctione virtutum. Cum igitur in tria dividantur supercolestes essentiæ, scili- dividantur supercolestes essentiæ, scili- cet in substantiam, et virtutem, et ope- cet in substantiam, et virtutem, et ope- rationem, cognoscimus nos numerum rationem, cognoscimus nos numerum per operationem et virtutem in alia pro- per operationem et virtutem in alia pro- portione potestatis se habentem ad sub- portione potestatis se habentem ad sub- stantiam in illo et in illo Angelo: et ideo stantiam in illo et in illo Angelo: et ideo ponit multitudinem virtutis cum multi- ponit multitudinem virtutis cum multi- tudine materiali. Utrum autem Angeli tudine materiali. Utrum autem Angeli differant specie, vel non, alia est quæstio. differant specie, vel non, alia est quæstio.

AD HOC quod objicitur de causa mate- AD HOC quod objicitur de causa mate- riali et finali, dicendum quod finalis est riali et finali, dicendum quod finalis est consequens rem perfectam : et ideo consequens rem perfectam : et ideo unum non accipitur ab ipsa. In materiali unum non accipitur ab ipsa. In materiali autem unum et multum est in potentia. autem unum et multum est in potentia. Cum igitur unum sequatur esse, sequitur Cum igitur unum sequatur esse, sequitur formam ut dantem esse, et efficientem ut formam ut dantem esse, et efficientem ut facientem esse. facientem esse.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Quare æqualitas attribuitur Filio, et Quare æqualitas attribuitur Filio, et etiam similitudo ? etiam similitudo ?

Secundo quæritur, Secundo quæritur,

1. Quare æqualitas attribuitur Filio, 1. Quare æqualitas attribuitur Filio,

XXVI XXVI

113 113

cum supra determinatum sit quod con- cum supra determinatum sit quod con- venit æqualiter tribus ? venit æqualiter tribus ?

2. Item, Si ego sum æqualis tibi, be- 2. Item, Si ego sum æqualis tibi, be- ne sequitur, quod tu etiam es æqualis ne sequitur, quod tu etiam es æqualis mihi ergo a simili Filius est æqualis mihi ergo a simili Filius est æqualis Patri, et Pater est æqualis Filio. Patri, et Pater est æqualis Filio.

3. Forte dices, sicut communiter dici- 3. Forte dices, sicut communiter dici- tur, quod ratio æqualitatis incipit in se- tur, quod ratio æqualitatis incipit in se- cundo, et non in primo: quia omnis pro- cundo, et non in primo: quia omnis pro- portio et comparatio præponit sibi id ad portio et comparatio præponit sibi id ad quod est proportio et comparatio : et quod est proportio et comparatio : et ideo cum Pater sit non ab alio, non ex- ideo cum Pater sit non ab alio, non ex- cedit ratio æqualitatis ad rationem pro- cedit ratio æqualitatis ad rationem pro- prii Patris. CONTRA, quia secundum hoc prii Patris. CONTRA, quia secundum hoc et Spiritui sancto approprianda est æqua- et Spiritui sancto approprianda est æqua- litas, sicut Filio. litas, sicut Filio.

4. Præterea, Falsum videris dicere: in 4. Præterea, Falsum videris dicere: in geometricis enim sæpe facis demonstra- geometricis enim sæpe facis demonstra- tiones supponentes, quod idem angulus tiones supponentes, quod idem angulus est æqualis sibi : ergo æqualitas videtur est æqualis sibi : ergo æqualitas videtur esse in uno. esse in uno.

5. Præterea, Cum similitudo etiam in- 5. Præterea, Cum similitudo etiam in- cipiat in secundo, præponendo sibi eum cipiat in secundo, præponendo sibi eum cui est similis, quare non appropriatur cui est similis, quare non appropriatur Filio similitudo sicut æqualitas ? Filio similitudo sicut æqualitas ?

SOLUTIO. Dicendum, quod æqualitas Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod æqualitas Solutio. attribuitur Filio gratia imaginis, ad cu- attribuitur Filio gratia imaginis, ad cu- jus notionem accedit propinqua ratio jus notionem accedit propinqua ratio æqualitatis: sequitur enim, si est imago, æqualitatis: sequitur enim, si est imago, quod est æqualis, et non convertitur. quod est æqualis, et non convertitur.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod com- AD PRIMUM ergo dicendum, quod com- munis æqualitas determinata est supra, munis æqualitas determinata est supra, ratione ejus in quo est æqualitas : et hæc ratione ejus in quo est æqualitas : et hæc est indifferens essentia, et sic attribuitur est indifferens essentia, et sic attribuitur tribus æqualiter. Si autem consideretur tribus æqualiter. Si autem consideretur ratio nominis, vicinius se habet ad ima- ratio nominis, vicinius se habet ad ima- ginem quam ad alterum. ginem quam ad alterum.

AD ALIUD dicendum, quod hoc sequitur AD ALIUD dicendum, quod hoc sequitur gratia ejus in quo est æqualitas, quod gratia ejus in quo est æqualitas, quod inest mihi, et tibi: sed tamen ratio inest mihi, et tibi: sed tamen ratio æqualitatis incipit in eo in quo æquali- æqualitatis incipit in eo in quo æquali- tas est facta, non in illo in quo est primo tas est facta, non in illo in quo est primo tanta quantitas ; et ideo cum Filius in- tanta quantitas ; et ideo cum Filius in- differentem quantitatem virtualem habeat differentem quantitatem virtualem habeat a Patre, Pater autem non ab alio, vi- a Patre, Pater autem non ab alio, vi- cinius se habet æqualitas ad Filium, quam cinius se habet æqualitas ad Filium, quam ad Patrem. ad Patrem.

AD ALIUD dicendum, quod solutio est AD ALIUD dicendum, quod solutio est

8 8

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

114 114

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bona. Ad id quod contra objicitur, di- bona. Ad id quod contra objicitur, di- cendum quod Spiritus sanctus est qui- cendum quod Spiritus sanctus est qui- dem æqualis, sed hic rationem æqualita- dem æqualis, sed hic rationem æqualita- tis non habet a ratione emanationis: quia tis non habet a ratione emanationis: quia nomine doni non necessario significatur nomine doni non necessario significatur aliquid æquale donatori, sicut nomine aliquid æquale donatori, sicut nomine imaginis et filii significatur æquale per imaginis et filii significatur æquale per

naturam. naturam.

AD ALIUD dicendum, quod angulo uni AD ALIUD dicendum, quod angulo uni ut uni non accidit æqualitas, sed potius ut uni non accidit æqualitas, sed potius ut refertur ad diversos quibus intelligi- ut refertur ad diversos quibus intelligi- tur addi, vel subtrahi: et gratia illorum tur addi, vel subtrahi: et gratia illorum diversorum dicitur æquale addi, vel sub- diversorum dicitur æquale addi, vel sub- trahi. trahi.

AD ULTIMUM dicendum, quod similitudo AD ULTIMUM dicendum, quod similitudo diminute dicit convenientiam. Quan- diminute dicit convenientiam. Quan- tumcumque enim conveniat cum altero, tumcumque enim conveniat cum altero, simile erit sed non æquale erit, nisi con- simile erit sed non æquale erit, nisi con- veniat in tanta quantitate virtutis et veniat in tanta quantitate virtutis et per consequens oportet convenire in tota per consequens oportet convenire in tota essentia. essentia.

: :

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Utrum Spiritui sancto debeat attribui Utrum Spiritui sancto debeat attribui unitatis et æqualitatis concordia sive unitatis et æqualitatis concordia sive connexio ? connexio ?

tur Spiritui sancto æqualitatis et unitatis tur Spiritui sancto æqualitatis et unitatis concordia vel connexio. Nexus enim est concordia vel connexio. Nexus enim est inter nexa Spiritus autem sanctus se- inter nexa Spiritus autem sanctus se- cundum ordinem naturæ est ex Patre et cundum ordinem naturæ est ex Patre et Filio: et ideo in nominando exprimi- Filio: et ideo in nominando exprimi-

tur. tur.

SOLUTIO. Sicut supra patuit, Spiritus Solutio. SOLUTIO. Sicut supra patuit, Spiritus Solutio. sanctus est nexus procedens a Patre et sanctus est nexus procedens a Patre et Filio, per hoc quod est amor utriusque, Filio, per hoc quod est amor utriusque, id est, ab utroque: non enim amor pro- id est, ab utroque: non enim amor pro- cedit tantum ab amante, sed etiam unit cedit tantum ab amante, sed etiam unit amantem cum amato: et gratia illius amantem cum amato: et gratia illius unionis dicitur nexus ab Augustino. unionis dicitur nexus ab Augustino.

AD OBJECTUM contra, dicendum quod AD OBJECTUM contra, dicendum quod est nexus quasi vi vinciens, et ille pot- est nexus quasi vi vinciens, et ille pot- est super connexa, et est inter ea quæ est super connexa, et est inter ea quæ connectit quasi medium: sed nexus quo connectit quasi medium: sed nexus quo Spiritus sanctus dicitur nexus, non vi Spiritus sanctus dicitur nexus, non vi sed dulcedine quæ emanat ab amantibus, sed dulcedine quæ emanat ab amantibus, dulciter nectit et ideo per ordinem na- dulciter nectit et ideo per ordinem na- turæ est ab utroque connexorum: et in turæ est ab utroque connexorum: et in nominatione personarum ab Ecclesia nominatione personarum ab Ecclesia exprimitur post utrumque. exprimitur post utrumque.

Deinde quæritur de hoc quod attribui- Deinde quæritur de hoc quod attribui-

I. Quare Pater et Filius dicantur esse unum vel unus Deus, sed non unus ? quia res I. Quare Pater et Filius dicantur esse unum vel unus Deus, sed non unus ? quia res ejusdem naturæ recte possunt dici unum simpliciter esse, et cum adjectione: res ejusdem naturæ recte possunt dici unum simpliciter esse, et cum adjectione: res vero diversæ naturæ non possunt dici unum, nisi dicatur quid unum. vero diversæ naturæ non possunt dici unum, nisi dicatur quid unum.

Hic dici oportet, quod Pater et Filius et Spiritus sanctus recte dicuntur Hic dici oportet, quod Pater et Filius et Spiritus sanctus recte dicuntur esse unum, et unus Deus, sed non unus. Res enim duæ vel plures recte esse unum, et unus Deus, sed non unus. Res enim duæ vel plures recte possunt dici unum esse, si sint unius essentiæ, et earum una sit natura: possunt dici unum esse, si sint unius essentiæ, et earum una sit natura: unus autem vel una non potest dici de diversis rebus, nisi addatur quid unus autem vel una non potest dici de diversis rebus, nisi addatur quid unus vel una quo addito, recte potest dici de rebus et unius et diversæ unus vel una quo addito, recte potest dici de rebus et unius et diversæ

IN 1 SENTENT. DIST. XXXI, I. IN 1 SENTENT. DIST. XXXI, I.

115 115

substantiæ. Unde Augustinus in libro VI de Trinitate¹ sic ait: Nescio substantiæ. Unde Augustinus in libro VI de Trinitate¹ sic ait: Nescio utrum inveniatur in Scripturis dictum, unum sunt, quorum est diversa na- utrum inveniatur in Scripturis dictum, unum sunt, quorum est diversa na- tura. Si autem et aliqua plura sunt ejusdem naturæ et diversa sentiant, tura. Si autem et aliqua plura sunt ejusdem naturæ et diversa sentiant, non sunt unum in quantum diversa sentiunt. Cum ergo sic dicitur unum, non sunt unum in quantum diversa sentiunt. Cum ergo sic dicitur unum, ut non addatur quid unum, et plura unum dicuntur eadem natura atque ut non addatur quid unum, et plura unum dicuntur eadem natura atque essentia non dissidens neque dissentiens significatur. Unde Paulus et essentia non dissidens neque dissentiens significatur. Unde Paulus et Apollo, qui et ambo homines erant, et idem sentiebant, unum esse dicun- Apollo, qui et ambo homines erant, et idem sentiebant, unum esse dicun- tur, cum dicitur : Qui autem plantat et qui rigat, unum sunt 2. Cum vero tur, cum dicitur : Qui autem plantat et qui rigat, unum sunt 2. Cum vero additur quid unum, potest significari aliquid ex pluribus unum factum, additur quid unum, potest significari aliquid ex pluribus unum factum, quamvis diversa natura: sicut anima et corpus non possunt utique dici quamvis diversa natura: sicut anima et corpus non possunt utique dici unum (quid enim tam diversum ?) nisi addatur vel subintelligatur quid unum (quid enim tam diversum ?) nisi addatur vel subintelligatur quid unum, scilicet unus homo. Unde Apostolus, Qui adhæret, inquit, Domino, unum, scilicet unus homo. Unde Apostolus, Qui adhæret, inquit, Domino, unus spiritus est ³. Non dixit, unus est vel unum sunt, sed addidit spiritus. unus spiritus est ³. Non dixit, unus est vel unum sunt, sed addidit spiritus. Diversi sunt enim natura spiritus hominis et spiritus Dei: sed in hærendo Diversi sunt enim natura spiritus hominis et spiritus Dei: sed in hærendo fit spiritus hominis unus spiritus cum Deo, quia particeps fit veritatis et fit spiritus hominis unus spiritus cum Deo, quia particeps fit veritatis et beatitudinis illius. Si ergo de his quæ diversæ substantiæ sunt, recte dicitur beatitudinis illius. Si ergo de his quæ diversæ substantiæ sunt, recte dicitur quod sint unus spiritus: quanto magis qui unius substantiæ sunt, recte quod sint unus spiritus: quanto magis qui unius substantiæ sunt, recte dicuntur unus Deus esse ? Pater ergo et Filius unum sunt, utique secun- dicuntur unus Deus esse ? Pater ergo et Filius unum sunt, utique secun- dum unitatem essentiæ, et unus Deus in quo et Ariana hæresis damna- dum unitatem essentiæ, et unus Deus in quo et Ariana hæresis damna- tur, quæ Patrem et Filium et Spiritum sanctum (ut ait Augustinus in libro tur, quæ Patrem et Filium et Spiritum sanctum (ut ait Augustinus in libro de Hæresibus *) non vult esse unius ejusdemque substantiæ atque naturæ, de Hæresibus *) non vult esse unius ejusdemque substantiæ atque naturæ, vel ut ex expressius dicatur, essentiæ : quæ Græce dicitur coia: sed Fi- vel ut ex expressius dicatur, essentiæ : quæ Græce dicitur coia: sed Fi- lium esse creaturam. Nec non et Sabelliana, quæ (ut ait Augustinus in lium esse creaturam. Nec non et Sabelliana, quæ (ut ait Augustinus in eodem libro 5) dicebat Christum eumdem ipsum et Patrem et Spiritum eodem libro 5) dicebat Christum eumdem ipsum et Patrem et Spiritum sanctum esse : ut esset Trinitas nominum sine substantia personarum. sanctum esse : ut esset Trinitas nominum sine substantia personarum. Utramque pestem (ut ait Augustinus super Joannem) elidit veritas dicens, Utramque pestem (ut ait Augustinus super Joannem) elidit veritas dicens, Ego et Pater unum sumus. Utrumque audi et adverte, et unum, et su- Ego et Pater unum sumus. Utrumque audi et adverte, et unum, et su- mus et a Charybdi et a Scylla liberaberis. Quod enim dixit unum, liberat mus et a Charybdi et a Scylla liberaberis. Quod enim dixit unum, liberat te ab Ario quod dixit sumus, liberat a Sabellio. Si unum, ergo non di- te ab Ario quod dixit sumus, liberat a Sabellio. Si unum, ergo non di- versum si sumus, ergo Pater et Filius. Sumus enim non diceret de uno : versum si sumus, ergo Pater et Filius. Sumus enim non diceret de uno : nec unum de diverso. Erubescant ergo Sabelliani, qui dicunt ipsum esse nec unum de diverso. Erubescant ergo Sabelliani, qui dicunt ipsum esse Patrem qui est Filius, confundentes personas : qui et dicti sunt Patripas- Patrem qui est Filius, confundentes personas : qui et dicti sunt Patripas- siani, quia dicunt Patrem fuisse passum. Ariani vero dicunt aliud Patrem siani, quia dicunt Patrem fuisse passum. Ariani vero dicunt aliud Patrem

7 7

1 S. AUGUSTINUS Lib. VI de 'Trinitate, cap. 3. 1 S. AUGUSTINUS Lib. VI de 'Trinitate, cap. 3.

2 I ad Corinth. III, 8. 2 I ad Corinth. III, 8.

3 I ad Corinth. VI, 17. 3 I ad Corinth. VI, 17.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. de Hæresibus, Art. 49. 4 S. AUGUSTINUS, Lib. de Hæresibus, Art. 49.

5 IDEM, Ibidem, Art. 41. 5 IDEM, Ibidem, Art. 41.

6 Joan. x, 30. 6 Joan. x, 30.

7 Edit. J. Alleaume, qui. 7 Edit. J. Alleaume, qui.

116 116

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

: :

esse, aliud Filium, non unam substantiam, sed duas Patrem majorem, esse, aliud Filium, non unam substantiam, sed duas Patrem majorem, Filium minorem. Noli hoc dicere tu, Catholice. In medio ergo naviga, Filium minorem. Noli hoc dicere tu, Catholice. In medio ergo naviga, utrumque periculosum littus' devita et dic, Pater pater est, et Filius filius utrumque periculosum littus' devita et dic, Pater pater est, et Filius filius est. Alius Pater, alius Filius: sed non aliud, imo hoc ipsum, quia unus est. Alius Pater, alius Filius: sed non aliud, imo hoc ipsum, quia unus Deus. Ecce responsum est quare unitas in Patre esse dicatur, cum tres illi Deus. Ecce responsum est quare unitas in Patre esse dicatur, cum tres illi unum sint. unum sint.

2 2

K. Quare dicatur esse æqualitas in Filio, cum sit una æqualitas trium ? K. Quare dicatur esse æqualitas in Filio, cum sit una æqualitas trium ?

Nunc videamus quare æqualitas dicatur esse in Filio, cum una et summa Nunc videamus quare æqualitas dicatur esse in Filio, cum una et summa æqualitas sit trium. Hoc ideo forte dictum est, quia Filius genitus est a æqualitas sit trium. Hoc ideo forte dictum est, quia Filius genitus est a Patre æqualis gignenti, et dono quod ab utroque procedit: et ideo illa tria Patre æqualis gignenti, et dono quod ab utroque procedit: et ideo illa tria dicuntur esse æqualia propter Filium. Filius enim habet a Patre, ut sit ei dicuntur esse æqualia propter Filium. Filius enim habet a Patre, ut sit ei æqualis et Spiritui sancto: et Spiritus sanctus ab utroque habet, ut sit æqualis et Spiritui sancto: et Spiritus sanctus ab utroque habet, ut sit æqualis utrique. Hoc autem sine assertionis supercilio et majoris intelli- æqualis utrique. Hoc autem sine assertionis supercilio et majoris intelli- gentiæ præjudicio dicimus, malentes in apertione tam clausorum sermo- gentiæ præjudicio dicimus, malentes in apertione tam clausorum sermo- num peritiores audire, quam aliquid aliis influere. num peritiores audire, quam aliquid aliis influere.

L. Quare in Spiritu sancto dicatur esse utriusque concordia vel connexio ? L. Quare in Spiritu sancto dicatur esse utriusque concordia vel connexio ?

Quod autem in Spiritu sancto dicitur esse utriusque concordia, et per Quod autem in Spiritu sancto dicitur esse utriusque concordia, et per eum omnia connexa, facilior est intelligentia nobis præmissa ad mentem eum omnia connexa, facilior est intelligentia nobis præmissa ad mentem revocantibus. Supra enim secundum auctoritates Sanctorum dictum est, revocantibus. Supra enim secundum auctoritates Sanctorum dictum est, quod Spiritus sanctus amor est quo Pater diligit Filium, et Filius Patrem. quod Spiritus sanctus amor est quo Pater diligit Filium, et Filius Patrem. Recte ergo Spiritus sanctus dicitur connexio vel concordia Patris et Filii, Recte ergo Spiritus sanctus dicitur connexio vel concordia Patris et Filii, et per eum omnia connexa. Unde Augustinus in libro V de Trinitate: et per eum omnia connexa. Unde Augustinus in libro V de Trinitate: Communio quædam consubstantialis Patris et Filii est amborum Spiritus Communio quædam consubstantialis Patris et Filii est amborum Spiritus sanctus ³. Idem, in libro VII de Trinitate: Spiritus sanctus est summa cha- sanctus ³. Idem, in libro VII de Trinitate: Spiritus sanctus est summa cha- ritas, utrumque conjungens, nosque subjungens *. ritas, utrumque conjungens, nosque subjungens *.