74 74

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

principium, vel diversa ? ibi, D, « Unum principium, vel diversa ? ibi, D, « Unum autem principium sunt Pater et Filius, autem principium sunt Pater et Filius,

etc. » etc. »

Prima habet tria capitula: in quorum Prima habet tria capitula: in quorum primo dicit, quod tripliciter dicitur prin- primo dicit, quod tripliciter dicitur prin- cipium, ut patet in Littera. In secundo cipium, ut patet in Littera. In secundo ostendit quod personaliter dicitur ab ostendit quod personaliter dicitur ab æterno, essentialiter vero ad creaturam æterno, essentialiter vero ad creaturam dicitur ex tempore, ibi, B, « Et Pater ab dicitur ex tempore, ibi, B, « Et Pater ab æterno principium est Filii, etc » In ter- æterno principium est Filii, etc » In ter- tio determinat, ex quo sensu omnia di- tio determinat, ex quo sensu omnia di- cuntur esse a Deo sicut a principio, ibi cuntur esse a Deo sicut a principio, ibi in medio cap. B, « Cum ergo omnia au- in medio cap. B, « Cum ergo omnia au- divimus esse ex Deo, etc.>> divimus esse ex Deo, etc.>>

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An principium sit univocum in triplici An principium sit univocum in triplici ratione sua, ratione sua, scilicet notionali, perso- scilicet notionali, perso- nali, et essentiali? et, An Pater dica- nali, et essentiali? et, An Pater dica- tur principium Filii, et Pater et Fi- tur principium Filii, et Pater et Fi- lius principium Spiritus sancti uni- lius principium Spiritus sancti uni-

voce ? voce ?

Hic autem ante Litteram sunt duo Hic autem ante Litteram sunt duo quærenda quorum primum est, Utrum quærenda quorum primum est, Utrum principium sit univocum in triplici sua principium sit univocum in triplici sua ratione? ratione?

Secundum, Utrum prius per intellectum Secundum, Utrum prius per intellectum sit essentialiter dictum vel personaliter ? sit essentialiter dictum vel personaliter ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Æternum et temporale non univo- 1. Æternum et temporale non univo- cantur in uno: sed in Littera habemus, cantur in uno: sed in Littera habemus, quod principium creaturarum ex tempore quod principium creaturarum ex tempore est, personarum autem ab æterno: ergo est, personarum autem ab æterno: ergo in uno non univocantur : ergo princi- in uno non univocantur : ergo princi- pium notionaliter, et personaliter, et es- pium notionaliter, et personaliter, et es- sentialiter dictum, non sunt univoca. sentialiter dictum, non sunt univoca.

2. Item, Principium ad creaturas et ad 2. Item, Principium ad creaturas et ad personas dictum, non fundatur super personas dictum, non fundatur super respectum eumdem, vel unius rationis : respectum eumdem, vel unius rationis : quia unus est essentiæ, et alter non nisi quia unus est essentiæ, et alter non nisi personæ ergo principium quod causatur personæ ergo principium quod causatur a talibus non est unius rationis. a talibus non est unius rationis.

3. Item, Si essent unius rationis, opor- 3. Item, Si essent unius rationis, opor-

teret quod in aliquo unirentur ad unam teret quod in aliquo unirentur ad unam naturam existentem in eis: et hoc non naturam existentem in eis: et hoc non est verum, quia essentia non est princi- est verum, quia essentia non est princi- pium Spiritus sancti, cum tamen essen- pium Spiritus sancti, cum tamen essen- tia sit principium creaturarum. tia sit principium creaturarum.

4. Item, Diversi actus per rationem 4. Item, Diversi actus per rationem sunt creare, et spirare, et generare: er- sunt creare, et spirare, et generare: er- go videtur, quod principio in una ratio- go videtur, quod principio in una ratio- ne non conveniant: quia ratio principii ne non conveniant: quia ratio principii sumitur ab hujusmodi actibus. sumitur ab hujusmodi actibus.

ULTERIUS quæritur gratia primæ partis, Quæs ULTERIUS quæritur gratia primæ partis, Quæs scilicet quod dicitur Pater principium scilicet quod dicitur Pater principium Filii, et Pater et Filius principium Spiri- Filii, et Pater et Filius principium Spiri- tus sancti, utrum dicatur univoce? tus sancti, utrum dicatur univoce?

Et videtur, quod non : quia Et videtur, quod non : quia

1. Generare et spirare non sunt actus 1. Generare et spirare non sunt actus univoci: ergo nec ratio principii quæ su- univoci: ergo nec ratio principii quæ su- mitur ab hujusmodi actibus. mitur ab hujusmodi actibus.

2. Item, Principium Filii et principium 2. Item, Principium Filii et principium quod est Filius, impossibile est quod sint quod est Filius, impossibile est quod sint ejusdem rationis in divinis quia princi- ejusdem rationis in divinis quia princi- pium Filii numquam potest esse Filius, pium Filii numquam potest esse Filius, sed ipse est principium Spiritus sancti : sed ipse est principium Spiritus sancti : ergo non sunt ejusdem rationis. ergo non sunt ejusdem rationis.

3. Item, Eamdem notionem non nomi- 3. Item, Eamdem notionem non nomi- nant ergo ejusdem rationis non sunt, nant ergo ejusdem rationis non sunt, ut videtur. ut videtur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Basilius dicit, quod accipere Filio 1. Basilius dicit, quod accipere Filio cum omni creatura est commune, habere cum omni creatura est commune, habere autem per essentiam proprium: sed quod autem per essentiam proprium: sed quod accipit, causat rationem principii: ergo accipit, causat rationem principii: ergo ratio principii Filii et creaturæ est secun- ratio principii Filii et creaturæ est secun- dum commune aliquid : ergo univocum. dum commune aliquid : ergo univocum. Eadem ratione erit etiam univocum prin- Eadem ratione erit etiam univocum prin- cipium, quo Pater et Filius sunt princi- cipium, quo Pater et Filius sunt princi- pium Spiritus sancti. pium Spiritus sancti.

2. Item, Multitudo et paucitas suppo- 2. Item, Multitudo et paucitas suppo- sitorum non faciunt terminum æquivo- sitorum non faciunt terminum æquivo- cum sed principium creaturarum con- cum sed principium creaturarum con- venit tribus, principium autem Spiritus venit tribus, principium autem Spiritus sancti duobus, et principium Filii uni : sancti duobus, et principium Filii uni : ergo videtur, quod non differant nisi pe- ergo videtur, quod non differant nisi pe- nes plura et pauciora supposita : ergo nes plura et pauciora supposita : ergo non est principium æquivocum in signi- non est principium æquivocum in signi- ficationibus illis. ficationibus illis.

3. Item, Species cum genere non facit 3. Item, Species cum genere non facit æquivocationem : cum igitur principium æquivocationem : cum igitur principium

Sed Sed

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN I SENTENT. DIST. XXIX, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XXIX, A, ART. 2.

dicatur communiter, et specificetur ge- dicatur communiter, et specificetur ge- nerando, spirando, creando, non habebit nerando, spirando, creando, non habebit æquivocationem in speciebus illis. æquivocationem in speciebus illis.

4. Item, Gratia principii notionalis ob- 4. Item, Gratia principii notionalis ob- jicitur, quod relatio non erit æquivoca, jicitur, quod relatio non erit æquivoca, ut videtur, dummodo illud univocum sit ut videtur, dummodo illud univocum sit super quod fundatur: principium autem super quod fundatur: principium autem quo Pater est principium Filii, fundatur quo Pater est principium Filii, fundatur super actum naturæ quo Filius accipit es- super actum naturæ quo Filius accipit es- sentiam a Patre, et eodem modo accipit sentiam a Patre, et eodem modo accipit Spiritus sanctus essentiam totam sicut Spiritus sanctus essentiam totam sicut Filius ergo principium videtur dici uni- Filius ergo principium videtur dici uni-

voce. voce.

SOLUTIO. Dicendum, quod principium SOLUTIO. Dicendum, quod principium dupliciter potest accipi, scilicet a com- dupliciter potest accipi, scilicet a com- muni ratione accipiendi ab alio et hoc muni ratione accipiendi ab alio et hoc commune est æterno principio, et tem- commune est æterno principio, et tem- porali per prius et per posterius, ut in- porali per prius et per posterius, ut in- nuit Basilius et illud est univocum ad nuit Basilius et illud est univocum ad generationem et spirationem, univoca- generationem et spirationem, univoca- tione non generis, vel speciei, sed pro- tione non generis, vel speciei, sed pro- portionis hæc autem proportio fundatur portionis hæc autem proportio fundatur super hoc commune, quod sicut Filius super hoc commune, quod sicut Filius ab alio et non a se habet essentiam, ita ab alio et non a se habet essentiam, ita nec Spiritus sanctus, et e converso. Si nec Spiritus sanctus, et e converso. Si autem accipiatur ratio principii a speciali autem accipiatur ratio principii a speciali modo accipiendi, scilicet per generatio- modo accipiendi, scilicet per generatio- nem, spirationem, creationem, tunc in nem, spirationem, creationem, tunc in tribus rationibus dicetur de tribus : et tribus rationibus dicetur de tribus : et per hoc jam patet solutio ad totum. per hoc jam patet solutio ad totum.

AD PRIMUM autem dicendum, quod li- AD PRIMUM autem dicendum, quod li- cet nihil sit univocum temporali et æter- cet nihil sit univocum temporali et æter- no, tamen aliquid est analogum analogia no, tamen aliquid est analogum analogia superius sæpe determinata: et hoc est superius sæpe determinata: et hoc est æquivocum in hoc quod potest inducere æquivocum in hoc quod potest inducere locum sophisticum, qui est æquivocatio : locum sophisticum, qui est æquivocatio : sed non est æquivocum per casum et sed non est æquivocum per casum et fortunam, sed secundum prius et poste- fortunam, sed secundum prius et poste- rius dictum : et hoc innuit Basilii dictum rius dictum : et hoc innuit Basilii dictum dicentis quod accipere Filio cum omni dicentis quod accipere Filio cum omni creatura est commune, habere autem per creatura est commune, habere autem per naturam proprium est, qui solus ex na- naturam proprium est, qui solus ex na- tura est Patris. tura est Patris.

AD ALIUD dicendum, quod respectus AD ALIUD dicendum, quod respectus in communi analogiæ est unus, ut jam in communi analogiæ est unus, ut jam dictum est, quo determinatur accipere dictum est, quo determinatur accipere hoc et illud in communi. hoc et illud in communi.

Ad aliud dicendum, quod uniuntur in Ad aliud dicendum, quod uniuntur in

75 75

acceptione communi per analogiam di- acceptione communi per analogiam di-

ctam. ctam.

AD ALIUD dicendum, quod ratio illa AD ALIUD dicendum, quod ratio illa procedit de ratione principii a speciali procedit de ratione principii a speciali modo accipiendi dicto, et illud non est modo accipiendi dicto, et illud non est univocum. univocum.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod illæ rationes inductæ omnes dum quod illæ rationes inductæ omnes procedunt de principio a specie dicto, et procedunt de principio a specie dicto, et non a communi in genere, vel propor- non a communi in genere, vel propor- tione et verum est, quod illud non est tione et verum est, quod illud non est unius rationis ad Filium et ad Spiritum unius rationis ad Filium et ad Spiritum sanctum. sanctum.

Ad 4. Ad 4.

Ad quæst. Ad quæst.

AD EA autem quæ in contrarium obji- Ad object.1. AD EA autem quæ in contrarium obji- Ad object.1. ciuntur, dicendum quod Basilius non ciuntur, dicendum quod Basilius non attendit accipere nisi in communitate attendit accipere nisi in communitate analogiæ, et non in communitate univo- analogiæ, et non in communitate univo- cationis. cationis.

AD ALIUD dicendum, quod non est tan- Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod non est tan- Ad object. 2. tum multitudo et paucitas suppositorum, tum multitudo et paucitas suppositorum, sed etiam alia et alia ratione dici de illis, sed etiam alia et alia ratione dici de illis, secundum quod sumitur ab actu speciali secundum quod sumitur ab actu speciali ratio ipsius principii. ratio ipsius principii.

AD ALIUD jam patet solutio per dicta Ad object. 3. AD ALIUD jam patet solutio per dicta Ad object. 3. in principio solutionis istius. in principio solutionis istius.

AD ULTIMUM dicendum, quod licet uter- Ad object. 4. AD ULTIMUM dicendum, quod licet uter- Ad object. 4. que accipiat, non tamen accipiunt ea- que accipiat, non tamen accipiunt ea- dem ratione, nec eodem actu et super dem ratione, nec eodem actu et super illo fundatur relatio principaliter, et non illo fundatur relatio principaliter, et non super naturam, sicut supponit objectio. super naturam, sicut supponit objectio.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum secundum rationem intelligendi Utrum secundum rationem intelligendi principium secundum essentiam di- principium secundum essentiam di- ctum, sit ante principium notionaliter ctum, sit ante principium notionaliter dictum, vel e converso? dictum, vel e converso?

secundum secundum

Secundo quæritur, Utrum Secundo quæritur, Utrum rationem intelligentiæ principium secun- rationem intelligentiæ principium secun- dum essentiam dictum, sit ante princi- dum essentiam dictum, sit ante princi- pium dictum notionaliter, vel e con- pium dictum notionaliter, vel e con-

verso? verso?

Et videtur, quod essentialiter dictum Et videtur, quod essentialiter dictum sit ante : quia sit ante : quia

Sed contra Sed contra

Solutlo. Solutlo.

76 76

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Secundum rationem intelligentiæ es- 1. Secundum rationem intelligentiæ es- sentia est ante personam : ergo dictum sentia est ante personam : ergo dictum essentialiter est ante dictum personaliter. essentialiter est ante dictum personaliter. PRIMA probatur per id quod supra habi- PRIMA probatur per id quod supra habi- tum est, quod persona est ab essentia tum est, quod persona est ab essentia quasi formaliter, et non e converso. quasi formaliter, et non e converso.

2. Item, In omni natura in qua est or- 2. Item, In omni natura in qua est or- do naturæ, natura est ante illum ordi- do naturæ, natura est ante illum ordi- nem secundum rationem intelligentiæ : nem secundum rationem intelligentiæ : sed principium creationis est naturæ, et sed principium creationis est naturæ, et principium notionale est ordinis naturæ : principium notionale est ordinis naturæ : ergo principium creaturarum est ante ergo principium creaturarum est ante principium personaliter dictum. principium personaliter dictum.

3. Item, Absolutum est ante respecti- 3. Item, Absolutum est ante respecti- vum quia, ut supra dictum est ab Au- vum quia, ut supra dictum est ab Au- gustino, omne relativum est etiam aliquid gustino, omne relativum est etiam aliquid aliud, et aliter nec relativum esset, quia aliud, et aliter nec relativum esset, quia oporteret aliter quod relatio in nihilo oporteret aliter quod relatio in nihilo fundaretur ergo cum principium crea- fundaretur ergo cum principium crea- turarum sit de dictis absolute, quia de turarum sit de dictis absolute, quia de essentia, et principium personaliter di- essentia, et principium personaliter di- ctum sit de respectivis, erit principium ctum sit de respectivis, erit principium essentialiter dictum ad creaturas ante essentialiter dictum ad creaturas ante personaliter dictum ad personam Filii et personaliter dictum ad personam Filii et Spiritus sancti. Spiritus sancti.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Ab æterno Pater est principium Fi- 1. Ab æterno Pater est principium Fi- lii, et Spiritus sancti, ex tempore autem lii, et Spiritus sancti, ex tempore autem est principium creaturarum : et æternum est principium creaturarum : et æternum est ante temporale : ergo principium est ante temporale : ergo principium dictum notionaliter, est ante principium dictum notionaliter, est ante principium dictum essentialiter. dictum essentialiter.

2. Item, Anselmus vult, quod proces- 2. Item, Anselmus vult, quod proces- sio personarum causa sit processionis sio personarum causa sit processionis creaturarum : et hoc etiam innuit Augu- creaturarum : et hoc etiam innuit Augu- stinus, cum illud, Dixit Deus, fiat hoc stinus, cum illud, Dixit Deus, fiat hoc vel illud, sic exponit, id est, verbum ge- vel illud, sic exponit, id est, verbum ge- nuit in quo erat ut fieret. nuit in quo erat ut fieret.

SOLUTIO. Ad hoc facile est solvere : SOLUTIO. Ad hoc facile est solvere : quia similis quæstio supra habita est de quia similis quæstio supra habita est de potentia generandi, et de potentia crean- potentia generandi, et de potentia crean- di. Et dicendum, quod principium di- di. Et dicendum, quod principium di- ctum notionaliter, est ante principium ctum notionaliter, est ante principium dictum essentialiter ad creaturam sim- dictum essentialiter ad creaturam sim- pliciter, sed secundum quid est e con- pliciter, sed secundum quid est e con- verso quia si sumatur principium ab verso quia si sumatur principium ab habitudine sola, vel ab eo in quo est ha- habitudine sola, vel ab eo in quo est ha- bitudo, scilicet essentia, tunc ab æterno bitudo, scilicet essentia, tunc ab æterno

Deus est principium creaturarum, et hoc Deus est principium creaturarum, et hoc est principium secundum quid et non est principium secundum quid et non actu et ita procedunt rationes primæ. actu et ita procedunt rationes primæ. Si autem accipiatur in vera ratione prin- Si autem accipiatur in vera ratione prin- cipii, sumetur ab actu et sic procedunt cipii, sumetur ab actu et sic procedunt rationes factæ in contrarium. rationes factæ in contrarium.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Secundum quam rationem sumatur prin- Secundum quam rationem sumatur prin- cipium, cum dicitur, Pater est princi- cipium, cum dicitur, Pater est princi- pium sine principio: aut essentialiter, pium sine principio: aut essentialiter, aut notionaliter? aut notionaliter?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, in fine cap. A, « Pater ergo princi- ibi, in fine cap. A, « Pater ergo princi- pium est sine principio, etc. » pium est sine principio, etc. »

1. Quæritur, Secundum quam rationem 1. Quæritur, Secundum quam rationem sumatur principium, cum dicitur, Pater sumatur principium, cum dicitur, Pater est principium sine principio: aut essen- est principium sine principio: aut essen- tialiter, aut notionaliter? Si essentiali- tialiter, aut notionaliter? Si essentiali- ter : ergo in eadem ratione sumetur, ter : ergo in eadem ratione sumetur, cum dicitur, Filius est principium de cum dicitur, Filius est principium de principio et sic habebit principium es- principio et sic habebit principium es- sentiale ergo aut sic quod ipse sit ab sentiale ergo aut sic quod ipse sit ab essentia, sive sic quod sua essentia ha- essentia, sive sic quod sua essentia ha- beat initium sicut creatura: et utrumque beat initium sicut creatura: et utrumque hæreticum est: ergo non sumitur princi- hæreticum est: ergo non sumitur princi- pium essentialiter. Si autem sumitur pium essentialiter. Si autem sumitur personaliter: ergo eodem modo sume- personaliter: ergo eodem modo sume- tur, cum dicitur, quod Spiritus sanctus tur, cum dicitur, quod Spiritus sanctus est principium de utroque principio : et est principium de utroque principio : et hoc iterum falsum est, quia Spiritus hoc iterum falsum est, quia Spiritus sanctus nullius personæ est principium. sanctus nullius personæ est principium. Si autem dicas, quod aliter sumitur, Si autem dicas, quod aliter sumitur, quando dicitur de Patre, quod ipse est quando dicitur de Patre, quod ipse est principium non de principio et aliter principium non de principio et aliter de Filio, cum dicitur, quod ipse est prin- de Filio, cum dicitur, quod ipse est prin- cipium de principio et aliter de Spiritu cipium de principio et aliter de Spiritu sancto, quando dicitur, quod ipse est sancto, quando dicitur, quod ipse est principium de utroque principio : hoc principium de utroque principio : hoc nihil est quia cum ista sit assignatio di- nihil est quia cum ista sit assignatio di- visionis cujusdam, nulla erit divisio visionis cujusdam, nulla erit divisio nisi principium in una ratione acci- nisi principium in una ratione acci- piatur. piatur.

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XXIX, B. IN I SENTENT. DIST. XXIX, B.

2. Item, Cum Pater dicitur princi- 2. Item, Cum Pater dicitur princi- pium non de principio aut eodem mo- pium non de principio aut eodem mo- do sumitur principium negatum et affir- do sumitur principium negatum et affir- matum, aut non. Si eodem modo: ergo matum, aut non. Si eodem modo: ergo sicut ipse est non de principio generando sicut ipse est non de principio generando et spirando, ita erit principium et Filii et et spirando, ita erit principium et Filii et Spiritus sancti, quia dictione semel posi- Spiritus sancti, quia dictione semel posi- ta non est utendum æquivoce: et hoc ta non est utendum æquivoce: et hoc falsum est. Si autem diversis modis: falsum est. Si autem diversis modis: tunc sine arte loquitur. tunc sine arte loquitur.

Eodem penitus modo objicitur de ista, Eodem penitus modo objicitur de ista, Filius est principium de principio et Filius est principium de principio et ista, Spiritus sanctus est principium de ista, Spiritus sanctus est principium de utroque principio. utroque principio.

SOLUTIO autem ad hoc est levis, si SOLUTIO autem ad hoc est levis, si prædicta in duabus quæstionibus priori- prædicta in duabus quæstionibus priori- bus advertantur. Et dicendum est, quod bus advertantur. Et dicendum est, quod principium accipiatur in communi ratione principium accipiatur in communi ratione

77 77

analogiæ. Unde cum dicitur, Pater est analogiæ. Unde cum dicitur, Pater est principium sine principio, accipitur sine principium sine principio, accipitur sine principio in communi quocumque modo, principio in communi quocumque modo, et principium esse in communi quocum- et principium esse in communi quocum- que modo et similiter de Filio suffi- que modo et similiter de Filio suffi- cit enim veritati propositionis, quod uno cit enim veritati propositionis, quod uno modo verificetur de ipso: sicut si uno modo verificetur de ipso: sicut si uno modo homo est albus, ipse est albus. Ita modo homo est albus, ipse est albus. Ita uno modo ens a principio, est de princi- uno modo ens a principio, est de princi- pio et non sine principio: et uno modo pio et non sine principio: et uno modo ens principium est principium: sed non ens principium est principium: sed non sic est in negativis : et ideo non valet sic est in negativis : et ideo non valet argumentatio quam quidam faciunt, Fi- argumentatio quam quidam faciunt, Fi- lius uno modo non est de principio, quia lius uno modo non est de principio, quia non est de principio creando, et alio mo- non est de principio creando, et alio mo- do est de principio generando : ergo do est de principio generando : ergo tantum dici potest non de principio sicut tantum dici potest non de principio sicut de principio. de principio.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

B. Quod ab æterno Pater est principium, et Filius sed Spiritus sanctus non: imo B. Quod ab æterno Pater est principium, et Filius sed Spiritus sanctus non: imo cepit esse principium. cepit esse principium.

Et Pater ab æterno principium est Filii, et Pater et Filius principium Et Pater ab æterno principium est Filii, et Pater et Filius principium Spiritus sancti: quia Filius est a Patre, et Spiritus sanctus ab utroque. Spiritus sancti: quia Filius est a Patre, et Spiritus sanctus ab utroque. Spiritus vero sanctus non ab æterno principium est, sed esse cœpit, quia Spiritus vero sanctus non ab æterno principium est, sed esse cœpit, quia non dicitur principium nisi ad creaturas. Cum ergo creaturæ esse cœpe- non dicitur principium nisi ad creaturas. Cum ergo creaturæ esse cœpe- runt, et Spiritus sanctus esse coepit principium earum: ita etiam Pater et runt, et Spiritus sanctus esse coepit principium earum: ita etiam Pater et Filius esse coepit cum Spiritu sancto, unum principium creaturarum, quia Filius esse coepit cum Spiritu sancto, unum principium creaturarum, quia creaturæ esse coeperunt a Patre et Filio et Spiritu sancto: et dicuntur hi creaturæ esse coeperunt a Patre et Filio et Spiritu sancto: et dicuntur hi tres, non tria, sed unum principium omnium creaturarum, quia uno eo- tres, non tria, sed unum principium omnium creaturarum, quia uno eo- demque modo principium rerum sunt. Non enim aliter sunt res a Patre, demque modo principium rerum sunt. Non enim aliter sunt res a Patre, et aliter a Filio, sed penitus eodem modo. Ideo Apostolus intelligens hanc et aliter a Filio, sed penitus eodem modo. Ideo Apostolus intelligens hanc Trinitatem esse unum principium rerum ait: Ex ipso, et per ipsum, et in Trinitatem esse unum principium rerum ait: Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia". ipso sunt omnia".

Cum vero audimus omnia esse ex Deo, ut ait Augustinus in libro de Na- Cum vero audimus omnia esse ex Deo, ut ait Augustinus in libro de Na- tura boni³, omnes utique naturas intelligere debemus, et omnia quæ na- tura boni³, omnes utique naturas intelligere debemus, et omnia quæ na-

1 Ad Roman. xi, 36. 1 Ad Roman. xi, 36.

2 S. AUGUSTINUS, De natura boni, cap. 26. - 2 S. AUGUSTINUS, De natura boni, cap. 26. -

78 78

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

turalia sunt. Non enim ex ipso sunt peccata quæ naturam non servant, sed turalia sunt. Non enim ex ipso sunt peccata quæ naturam non servant, sed vitiant, quæ ex voluntate peccantium nascuntur. Omnium ergo quæ na- vitiant, quæ ex voluntate peccantium nascuntur. Omnium ergo quæ na- turaliter sunt, unum principium est Pater cum Filio et Spiritu sancto : et turaliter sunt, unum principium est Pater cum Filio et Spiritu sancto : et hoc esse cœpit. Ab æterno autem Pater principium est Filii generatione, hoc esse cœpit. Ab æterno autem Pater principium est Filii generatione, et Pater et Filius unum principium Spiritus sancti. Unde Augustinus in et Pater et Filius unum principium Spiritus sancti. Unde Augustinus in libro V de Trinitate ita ait : Dicitur relative Pater, idemque relative dicitur libro V de Trinitate ita ait : Dicitur relative Pater, idemque relative dicitur principium. Sed Pater ad Filium dicitur, principium vero ad omnia quæ principium. Sed Pater ad Filium dicitur, principium vero ad omnia quæ ab ipso sunt. Et principium dicitur Filius. Cum enim diceretur ei, Tu quis ab ipso sunt. Et principium dicitur Filius. Cum enim diceretur ei, Tu quis es? Respondit, Principium, qui et loquor vobis. Sed numquid Patris es? Respondit, Principium, qui et loquor vobis. Sed numquid Patris principium est ? imo creatorem se voluit ostendere, cum se dixit esse prin- principium est ? imo creatorem se voluit ostendere, cum se dixit esse prin- cipium sicut et Pater principium est creaturæ, quia ab illo sunt omnia. cipium sicut et Pater principium est creaturæ, quia ab illo sunt omnia. Cum vero dicimus et Patrem principium, et Filium principium, non duo Cum vero dicimus et Patrem principium, et Filium principium, non duo principia creaturæ dicimus: quia Pater et Filius simul ad creaturam unum principia creaturæ dicimus: quia Pater et Filius simul ad creaturam unum principium est, sicut unus creator. Si autem quidquid in se manet et gi- principium est, sicut unus creator. Si autem quidquid in se manet et gi- gnit vel operatur aliquid, principium est ejus rei quam gignit, vel ejus gnit vel operatur aliquid, principium est ejus rei quam gignit, vel ejus quam operatur, non possumus negare etiam Spiritum sanctum recte dici quam operatur, non possumus negare etiam Spiritum sanctum recte dici principium, quia non eum separamus ab appellatione creatoris: quia scri- principium, quia non eum separamus ab appellatione creatoris: quia scri- ptum est de illo, quod operetur: et utique in se manens operatur 2. Non ptum est de illo, quod operetur: et utique in se manens operatur 2. Non enim in aliquid eorum quæ operatur ipse, mutatur et vertitur. Unum ergo enim in aliquid eorum quæ operatur ipse, mutatur et vertitur. Unum ergo principium ad creaturam cum Patre et Filio est Spiritus sanctus, non duo principium ad creaturam cum Patre et Filio est Spiritus sanctus, non duo vel tria principia 3. Ecce aperte ostendit Augustinus Patrem et Filium et vel tria principia 3. Ecce aperte ostendit Augustinus Patrem et Filium et Spiritum sanctum esse unum principium rerum creatarum, id est, uno eo- Spiritum sanctum esse unum principium rerum creatarum, id est, uno eo- demque modo esse principium: et illum modum satis aperuit: quia scilicet demque modo esse principium: et illum modum satis aperuit: quia scilicet operantur omnia, et quia similiter operantur hi tres, ideo unum principium operantur omnia, et quia similiter operantur hi tres, ideo unum principium esse dicuntur. esse dicuntur.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An Pater et Filius sint unum princi- An Pater et Filius sint unum princi- pium Spiritus sancti, vel plura? pium Spiritus sancti, vel plura?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Pater et Filius principium sunt Spiri- « Pater et Filius principium sunt Spiri- tus sancti, etc. »> tus sancti, etc. »>

Aut igitur sunt unum principium, Aut igitur sunt unum principium,

* Joan. VIII, 25. * Joan. VIII, 25.

2 I ad Corinth. XII, 6: Divisiones operationum 2 I ad Corinth. XII, 6: Divisiones operationum sunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in om- sunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in om-

aut plura. Si plura principia: hoc ne- aut plura. Si plura principia: hoc ne- gatur in Littera capitulo ultimo et pen- gatur in Littera capitulo ultimo et pen- ultimo istius distinctionis. Si autem ultimo istius distinctionis. Si autem unum sunt principium. unum sunt principium.

CONTRA: CONTRA:

1. Quæcumque numerantur, accipiunt 1. Quæcumque numerantur, accipiunt numerum a suppositis: sed Pater et Fi- numerum a suppositis: sed Pater et Fi- lius dicuntur plura supposita, ergo cum lius dicuntur plura supposita, ergo cum ly principium ponatur in suppositis illis, ly principium ponatur in suppositis illis, necessario accipit pluralitatem : et sic necessario accipit pluralitatem : et sic Pater et Filius sunt plura principia Spi- Pater et Filius sunt plura principia Spi- ritus sancti. ritus sancti.

nibus. nibus.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 14. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 14.

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XXIX, B, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XXIX, B, ART. 4.

2. Item, Si sunt unum principium : 2. Item, Si sunt unum principium : aut unum quod est Pater, aut unum aut unum quod est Pater, aut unum quod non est Pater. Si unum quod est quod non est Pater. Si unum quod est Pater ergo Pater et Filius sunt Pater, Pater ergo Pater et Filius sunt Pater, quod falsum est. Si unum quod non est quod falsum est. Si unum quod non est Pater: ergo Pater non est principium Spi- Pater: ergo Pater non est principium Spi- ritus sancti, quod iterum falsum est: er- ritus sancti, quod iterum falsum est: er- in illo sunt unum Spiritus sancti in illo sunt unum Spiritus sancti principium. principium.

go go

3. Item, Aut principium dicit essen- 3. Item, Aut principium dicit essen- tiam, aut notionem, aut personam. Si tiam, aut notionem, aut personam. Si essentiam: ergo conveniret etiam Spiri- essentiam: ergo conveniret etiam Spiri- tui sancto, quod falsum est. Si notio- tui sancto, quod falsum est. Si notio- nem. CONTRA: Proprietas una numero nem. CONTRA: Proprietas una numero non convenit distinctis suppositis: Pater non convenit distinctis suppositis: Pater autem et Filius sunt distincta supposita: autem et Filius sunt distincta supposita: ergo non determinantur notione una. Si ergo non determinantur notione una. Si personam tunc Pater et Filius erunt personam tunc Pater et Filius erunt persona una, quod iterum falsum est : persona una, quod iterum falsum est : ergo nullo modo Pater et Filius sunt ergo nullo modo Pater et Filius sunt principium unum. principium unum.

Præterea, Si unum sunt principium, Præterea, Si unum sunt principium, quid unit eos in ratione principii ? nihil quid unit eos in ratione principii ? nihil enim uniens est personas in divinis nisi enim uniens est personas in divinis nisi essentia : ergo videtur, quod spirant essentia : ergo videtur, quod spirant Spiritum sanctum, in quantum sunt Spiritum sanctum, in quantum sunt unum in essentia: et hoc expresse dicit unum in essentia: et hoc expresse dicit Anselmus. Sed cum unum essentia cum Anselmus. Sed cum unum essentia cum eis sit Spiritus sanctus, sequitur ex hoc eis sit Spiritus sanctus, sequitur ex hoc quod ipse spiret Spiritum sanctum : et quod ipse spiret Spiritum sanctum : et hoc falsum est. hoc falsum est.

SOLUTIO. Notandum, quod circa istud SOLUTIO. Notandum, quod circa istud quinque sunt opiniones diversæ. quinque sunt opiniones diversæ.

Quidam dicunt, quod cum dicitur, Pa- Quidam dicunt, quod cum dicitur, Pa- ter et Filius sunt unum principium Spiri- ter et Filius sunt unum principium Spiri- tus sancti, quod ly unum dicit unitatem tus sancti, quod ly unum dicit unitatem essentiæ. Et illi innituntur auctoritati essentiæ. Et illi innituntur auctoritati Anselmi. Et ad argumentum quod con- Anselmi. Et ad argumentum quod con- tra est factum, respondent quod dicit tra est factum, respondent quod dicit unitatem essentiæ non simpliciter, sed unitatem essentiæ non simpliciter, sed in personis Patris et Filii prout se habent in personis Patris et Filii prout se habent uno modo ad Spiritum sanctum quem uno modo ad Spiritum sanctum quem spirant et licet sit eadem essentia in spirant et licet sit eadem essentia in Spiritu sancto, non tamen comparatur Spiritu sancto, non tamen comparatur ad idem, quia non ad eamdem rationem ad idem, quia non ad eamdem rationem principii et illi necesse habent dicere, principii et illi necesse habent dicere, quod principium dicat rationem quæ est quod principium dicat rationem quæ est ratio actus spirandi secundum quod est in ratio actus spirandi secundum quod est in

79 79

Patre et Filio, et unum sunt in essentia. Patre et Filio, et unum sunt in essentia. Et hæc opinio non est multum irrationa- Et hæc opinio non est multum irrationa- bilis, licet quidam reprobent eam ex hoc bilis, licet quidam reprobent eam ex hoc quod non videtur bene esse intellecta in quod non videtur bene esse intellecta in expositione, qua hic exposita est. expositione, qua hic exposita est.

Alii dicunt, quod ly unum dicit hic uni- Alii dicunt, quod ly unum dicit hic uni- tatem convenientiæ, et non unitatem es- tatem convenientiæ, et non unitatem es- sentiæ, vel personæ, vel notionis: et ideo sentiæ, vel personæ, vel notionis: et ideo sensus est, Pater et Filius sunt unum sensus est, Pater et Filius sunt unum principium, hoc est, sunt uno principium: principium, hoc est, sunt uno principium: ut sumatur unum quasi adverbialiter. Et ut sumatur unum quasi adverbialiter. Et hoc nihil est: quia unitas convenientiæ hoc nihil est: quia unitas convenientiæ non facit notionem unam numero: con- non facit notionem unam numero: con- stat autem, quod una notio numero est stat autem, quod una notio numero est qua Pater et Filius spirant Spiritum san- qua Pater et Filius spirant Spiritum san- ctum, sicut in tractatu de Spiritu sancto ctum, sicut in tractatu de Spiritu sancto est ostensum. est ostensum.

Alii dicunt, quod unum notat tan- Alii dicunt, quod unum notat tan- tum signum unionis in amore, ut sit tum signum unionis in amore, ut sit sensus, Pater et Filius sunt unum prin- sensus, Pater et Filius sunt unum prin- cipium Spiritus sancti, hoc est, Spiri- cipium Spiritus sancti, hoc est, Spiri- tus sanctus signum est, quod sit ab eis tus sanctus signum est, quod sit ab eis in in quantum unum sunt: quia sicut quantum unum sunt: quia sicut ab eodem in quantum idem, non est nisi ab eodem in quantum idem, non est nisi unum ita unum in quantum unum, non unum ita unum in quantum unum, non est a diversis in quantum diversa sunt : est a diversis in quantum diversa sunt : et hanc introduxit Simon Tornacensis. et hanc introduxit Simon Tornacensis.

Quarti dicunt, quod unum princi- Quarti dicunt, quod unum princi- pium est nomen ad hoc specialiter in- pium est nomen ad hoc specialiter in- ventum, ut ipso exprimatur modus exi- ventum, ut ipso exprimatur modus exi- stentiæ Spiritus sancti a Patre et Filio: stentiæ Spiritus sancti a Patre et Filio: et ideo non requirit numerum pluralem et ideo non requirit numerum pluralem propter distinctionem suppositorum : propter distinctionem suppositorum : quia est inventum ut ipso exprimatur quia est inventum ut ipso exprimatur modus existentiæ Spiritus sancti a Patre modus existentiæ Spiritus sancti a Patre et Filio et ideo non requirit numerum et Filio et ideo non requirit numerum pluralem propter distinctionem supposi- pluralem propter distinctionem supposi- torum, quia est inventum ad hoc quod torum, quia est inventum ad hoc quod dicat unitatem notionis in duobus sup- dicat unitatem notionis in duobus sup- positis. Sed si ab istis quæratur ratio in- positis. Sed si ab istis quæratur ratio in- ventionis hujus nominis potius quam ventionis hujus nominis potius quam alterius, tunc oportet eos redire ad quæ- alterius, tunc oportet eos redire ad quæ- stionem et ideo inter omnes ista opinio stionem et ideo inter omnes ista opinio minus probabilis est. minus probabilis est.

Quinti dicunt, et hoc mihi magis placet, Quinti dicunt, et hoc mihi magis placet, quod dicit unitatem notionis in duobus quod dicit unitatem notionis in duobus suppositis unitis in natura, et in vi spira- suppositis unitis in natura, et in vi spira- tiva vel principiativa Spiritus sancti. tiva vel principiativa Spiritus sancti.

Et SECUNDUM hanc respondendum est Et SECUNDUM hanc respondendum est

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

80 80

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ad primum, quod ly principium deter- ad primum, quod ly principium deter- minat personam Patris et Filii, non in eo minat personam Patris et Filii, non in eo quod distinctæ sunt, eo quod ratio dis- quod distinctæ sunt, eo quod ratio dis- tinctionis earum non est ratio quare sit tinctionis earum non est ratio quare sit ab eis Spiritus sanctus: quia paternitas ab eis Spiritus sanctus: quia paternitas dicit rationem communem qua Filius est dicit rationem communem qua Filius est a Patre, et filiatio dicit rationem quare a Patre, et filiatio dicit rationem quare se habet Filius ad Patrem: sed in eo de- se habet Filius ad Patrem: sed in eo de- terminatur a principio quod est in eis terminatur a principio quod est in eis vis spirativa et quia in illo unum sunt vis spirativa et quia in illo unum sunt Pater et Filius, ideo non potest trahere Pater et Filius, ideo non potest trahere numerum principium denotans illud a numerum principium denotans illud a pluralitate suppositorum. Et est simile, pluralitate suppositorum. Et est simile, sicut si ponamus Paulum et Joannem sicut si ponamus Paulum et Joannem esse unum in essentia, et diversos in per- esse unum in essentia, et diversos in per- sonis, at esse aliquid ab eis in quantum sonis, at esse aliquid ab eis in quantum unum illud enim non pluraliter prædi- unum illud enim non pluraliter prædi- cabitur de ipsis: quia licet conveniat sup- cabitur de ipsis: quia licet conveniat sup- positis illorum facere illud et non essen- positis illorum facere illud et non essen- tiæ, ratio tamen illius non sumitur a ra- tiæ, ratio tamen illius non sumitur a ra- tione distinctionis eorum. Et ita est hic: tione distinctionis eorum. Et ita est hic: quia Patri et Filio convenit spirare Spi- quia Patri et Filio convenit spirare Spi- ritum sanctum, et actus ipse quod spi- ritum sanctum, et actus ipse quod spi- rant non est nisi suppositorum: tamen rant non est nisi suppositorum: tamen quia ratio actus non sumitur a ratione quia ratio actus non sumitur a ratione distinctionis eorum, ideo non oportet distinctionis eorum, ideo non oportet quod illud nomen quod notat rationem quod illud nomen quod notat rationem illius habitudinis, accipiat pluralitatem a illius habitudinis, accipiat pluralitatem a pluralitate suppositorum. pluralitate suppositorum.

: :

AD ALIUD dicendum, quod sunt unum AD ALIUD dicendum, quod sunt unum principium quod divisim est Pater, et principium quod divisim est Pater, et quod est Filius: quia ratio principii non quod est Filius: quia ratio principii non est a distinctione Patris et Filii. Et si ul- est a distinctione Patris et Filii. Et si ul- terius inferat: ergo Pater est Filius: terius inferat: ergo Pater est Filius: dicendum, quod hoc non valet: sed se- dicendum, quod hoc non valet: sed se- quitur ergo Pater et Filius sunt unum quitur ergo Pater et Filius sunt unum principium, vel Pater et Filius sunt in principium, vel Pater et Filius sunt in eadem ratione principium, vel Pater est eadem ratione principium, vel Pater est principium in eadem ratione in qua Filius, principium in eadem ratione in qua Filius, et e converso. Cum enim dicitur princi- et e converso. Cum enim dicitur princi- pium quod est Pater, articulare notat im- pium quod est Pater, articulare notat im- plicationem et determinationem supposi- plicationem et determinationem supposi- ti, et suppositum Patris non est suppo- ti, et suppositum Patris non est suppo- situm Filii. Sed cum dicitur unum prin- situm Filii. Sed cum dicitur unum prin- cipium, non notatur nisi unitas rationis cipium, non notatur nisi unitas rationis actus in eis, secundum quam procedit actus in eis, secundum quam procedit ab eis Spiritus sanctus, sine hujusmodi ab eis Spiritus sanctus, sine hujusmodi determinatione istius vel illius suppositi determinatione istius vel illius suppositi in quo distincta sunt. in quo distincta sunt.

sunt sunt

AD ALIUD dicendum, quod dicit unita- AD ALIUD dicendum, quod dicit unita- tem notionis. Ad objectum contra, dicen- tem notionis. Ad objectum contra, dicen- dum quod una notio non convenit dis- dum quod una notio non convenit dis- tinctis ut distincta sunt, sed in quantum tinctis ut distincta sunt, sed in quantum unum in vi spirativa, et illa est unum in vi spirativa, et illa est una numero in eis: potentia enim spi- una numero in eis: potentia enim spi- randi dicit naturam in Patre et Filio randi dicit naturam in Patre et Filio ut virtute cujus habent quod spirant, ut virtute cujus habent quod spirant, et principium dicit rationem actus: et principium dicit rationem actus: sicut etiam potentia generandi et Pater, sicut etiam potentia generandi et Pater, ut supra diximus. ut supra diximus.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum sicut Pater et Filius et Spiri- Utrum sicut Pater et Filius et Spiri- tus sanctus dicuntur unus creator, ita tus sanctus dicuntur unus creator, ita Pater et Filius possunt dici unus spi- Pater et Filius possunt dici unus spi-

rator? rator?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in secunda parte distinctionis, ibi, « Ad secunda parte distinctionis, ibi, « Ad creaturam unum principium est, sicut creaturam unum principium est, sicut

unus creator. » unus creator. »

1. A simili enim videtur. quod etiam 1. A simili enim videtur. quod etiam Pater et Filius ad Spiritum sanctum sunt Pater et Filius ad Spiritum sanctum sunt unus spirator. unus spirator.

Item, Unum sunt in spirando: ergo Item, Unum sunt in spirando: ergo unus spirator. unus spirator.

2. Item, Non dicuntur unum princi- 2. Item, Non dicuntur unum princi- pium nisi gratia spirationis: ergo vide- pium nisi gratia spirationis: ergo vide- tur, quod potius sint unus spirator quam tur, quod potius sint unus spirator quam unum principium. unum principium.

3. Item, Principium dicit ordinem ad 3. Item, Principium dicit ordinem ad actum et rationem actus: ergo si dicun- actum et rationem actus: ergo si dicun- tur sicut et spirator: ergo sicut dicuntur tur sicut et spirator: ergo sicut dicuntur unum principium, ita debent dici unus unum principium, ita debent dici unus spirator. spirator.

4. Item, Actus spirandi est in eis 4. Item, Actus spirandi est in eis unus ergo cum spirator nomen verbale unus ergo cum spirator nomen verbale sit, denotans exercitium illius actus, ipsi sit, denotans exercitium illius actus, ipsi sunt et dicentur spirator unus. sunt et dicentur spirator unus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Sunt duo qui spirant: ergo duo sunt Sunt duo qui spirant: ergo duo sunt spiratores: non autem sequitur, sunt spiratores: non autem sequitur, sunt duo qui sunt principium: ergo duo sunt duo qui sunt principium: ergo duo sunt principia. principia.

Sed Sed

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XXIX, C. IN I SENTENT. DIST. XXIX, C.

SOLUTIO. Dicendum, quod Pater et SOLUTIO. Dicendum, quod Pater et Filius non sunt unus spirans, nec unus Filius non sunt unus spirans, nec unus spirator, sed duo spirantes et duo spira- spirator, sed duo spirantes et duo spira- tores. Et hujus causa est: quia partici- tores. Et hujus causa est: quia partici- pium et verba et nomina verbalia omnia pium et verba et nomina verbalia omnia accipiunt modum significandi ab actu accipiunt modum significandi ab actu verbali, vel cum tempore vel sine tem- verbali, vel cum tempore vel sine tem- pore significato, et quantumcumque es- pore significato, et quantumcumque es- sentialia sint aliqua, quando significan- sentialia sint aliqua, quando significan- tur in modo actus cum tempore, acci- tur in modo actus cum tempore, acci- piunt pluralitatem a suppositis, ut patet piunt pluralitatem a suppositis, ut patet cum dicitur Ego et Pater unum su- cum dicitur Ego et Pater unum su- mus 1, ubi verbum substantivum signi- mus 1, ubi verbum substantivum signi- ficans essentiam cadit in pluralitatem : ficans essentiam cadit in pluralitatem : quia non potest intelligi quomodo a tri- quia non potest intelligi quomodo a tri- bus suppositis egrediatur actus unus cum bus suppositis egrediatur actus unus cum tempore significatus ut in verbo signifi- tempore significatus ut in verbo signifi- catur vel participio. Et ideo dicimus, quod catur vel participio. Et ideo dicimus, quod Pater et Filius sunt plures qui spirant, Pater et Filius sunt plures qui spirant, et plures spirantes, et plures spiratores. et plures spirantes, et plures spiratores. Sed verum est quod hæc ultima minus Sed verum est quod hæc ultima minus habet de proprietate quam primæ duæ: habet de proprietate quam primæ duæ:

81 81

tamen quia spirator nomen verbale est, tamen quia spirator nomen verbale est, ideo etiam prædicatum de diversis sup- ideo etiam prædicatum de diversis sup- positis agitur in pluralitate. positis agitur in pluralitate.

DICENDUM ergo ad primum, quod non DICENDUM ergo ad primum, quod non est simile quia creator dicit actum es- est simile quia creator dicit actum es- sentiæ vel substantiæ, et non suppositi sentiæ vel substantiæ, et non suppositi quod est persona, hoc modo accipiendi quod est persona, hoc modo accipiendi personam quo fides distinguit personas: personam quo fides distinguit personas: sed spirator dicit actum personalem. sed spirator dicit actum personalem. AD SECUNDUM patet solutio per ante AD SECUNDUM patet solutio per ante dicta. dicta.

AD ALIUD dicendum, quod principium AD ALIUD dicendum, quod principium dicit ordinem ad actum per hoc quod dicit ordinem ad actum per hoc quod dicit rationem actus quæ est notio : sed dicit rationem actus quæ est notio : sed spirator dicit exercitium actus illius. spirator dicit exercitium actus illius.

AD ULTIMUM dicendum, quod licet actus AD ULTIMUM dicendum, quod licet actus unus sit, non tamen significatur ut unus, unus sit, non tamen significatur ut unus, quando refertur ad plura supposita : et quando refertur ad plura supposita : et hoc fit in verbo et participio plus : et in hoc fit in verbo et participio plus : et in nomine verbali etiam fit, licet minus nomine verbali etiam fit, licet minus per hoc quod abstrahatur a tempore. per hoc quod abstrahatur a tempore.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

C. Hic ostendit quomodo Pater sit principium Filii, et ipse et Filius principium C. Hic ostendit quomodo Pater sit principium Filii, et ipse et Filius principium Spiritus sancti. Spiritus sancti.

Deinde in eodem libro continue ostendit, quomodo Pater dicatur princi- Deinde in eodem libro continue ostendit, quomodo Pater dicatur princi- pium ad Filium, et ad Spiritum sanctum ipse et Filius, dicens ideo esse pium ad Filium, et ad Spiritum sanctum ipse et Filius, dicens ideo esse Patrem principium Filii, quia genuit eum: et Patrem et Filium esse princi- Patrem principium Filii, quia genuit eum: et Patrem et Filium esse princi- pium Spiritus sancti, quia Spiritus sanctus procedit vel datur ab utroque: pium Spiritus sancti, quia Spiritus sanctus procedit vel datur ab utroque: ait enim ita: Si gignens ad id quod gignitur principium est, Pater ad Filium ait enim ita: Si gignens ad id quod gignitur principium est, Pater ad Filium principium est, quia genuit eum. Utrum autem et ad Spiritum sanctum principium est, quia genuit eum. Utrum autem et ad Spiritum sanctum principium sit Pater, quia dictum est, de Patri procedit, non parva quæ- principium sit Pater, quia dictum est, de Patri procedit, non parva quæ- stio est. Quod si ita est, non jam principium ejus tantum erit rei quam gi- stio est. Quod si ita est, non jam principium ejus tantum erit rei quam gi- gnit vel facit, sed et ejus quam dat, et quæ procedit ab ipso. Si ergo quod gnit vel facit, sed et ejus quam dat, et quæ procedit ab ipso. Si ergo quod datur vel quod procedit, principium habet a quo datur vel procedit, faten- datur vel quod procedit, principium habet a quo datur vel procedit, faten- dum est Patrem vel Filium unum principium esse Spiritus sancti, non duo dum est Patrem vel Filium unum principium esse Spiritus sancti, non duo principia. Sed sicut Pater et Filius ad creaturam relative unus creator et principia. Sed sicut Pater et Filius ad creaturam relative unus creator et

1 Joan. x, 30. 1 Joan. x, 30.

XXVI XXVI

6 6

82 82

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

unus dominus dicitur, sic relative ad Spiritum sanctum unum principium. unus dominus dicitur, sic relative ad Spiritum sanctum unum principium. Ad creaturam vero Pater et Filius et Spiritus sanctus unum principium sunt, Ad creaturam vero Pater et Filius et Spiritus sanctus unum principium sunt, sicut unus creator et unus dominus¹. Ecce habes quod Pater principium sicut unus creator et unus dominus¹. Ecce habes quod Pater principium Filii dicitur, quia genuit eum. Qua ergo notione est Pater, ea principium Filii dicitur, quia genuit eum. Qua ergo notione est Pater, ea principium Filii dicitur, id est, generatione: secundum quam etiam dicitur auctor Filii. Filii dicitur, id est, generatione: secundum quam etiam dicitur auctor Filii. Unde Hilarius in libro IV de Trinitate ita ait: Ipso quo Pater dicitur, ejus Unde Hilarius in libro IV de Trinitate ita ait: Ipso quo Pater dicitur, ejus quem genuit auctor ostenditur: id nomen habens quod neque ex alio quem genuit auctor ostenditur: id nomen habens quod neque ex alio profectum intelligatur, et ex quo is qui genitus est substitisse doceatur.Novit profectum intelligatur, et ex quo is qui genitus est substitisse doceatur.Novit Ecclesia unum innascibilem Deum : novit unigenitum Dei Filium. Confite- Ecclesia unum innascibilem Deum : novit unigenitum Dei Filium. Confite- tur Patrem ab origine liberum confitetur et Filii originem ab initio, non tur Patrem ab origine liberum confitetur et Filii originem ab initio, non ipsum ab initio, sed ab initiabili : non per seipsum, sed ab eo qui a nemine ipsum ab initio, sed ab initiabili : non per seipsum, sed ab eo qui a nemine est, natum ab æterno, nativitatem scilicet ex paterna æternitate sumentem. est, natum ab æterno, nativitatem scilicet ex paterna æternitate sumentem. Edita est hic fidei professio, sed professionis ratio nondum exposita est: et Edita est hic fidei professio, sed professionis ratio nondum exposita est: et ideo quærenda, scilicet quomodo intelligendum sit quod ait, Filii originem ideo quærenda, scilicet quomodo intelligendum sit quod ait, Filii originem esse ab initio, et non ipsum esse ab initio, sed ab initiabili. Hoc utique sub- esse ab initio, et non ipsum esse ab initio, sed ab initiabili. Hoc utique sub- dens determinavit quomodo acceperit initium, inquiens originem Filii esse dens determinavit quomodo acceperit initium, inquiens originem Filii esse ab initio ac si diceret, Non ita intelligas originem Filii esse ab initio, ab initio ac si diceret, Non ita intelligas originem Filii esse ab initio, quasi ipse Filius habeat initium: sed quia ipse est ab initiabili, id est, a Patre quasi ipse Filius habeat initium: sed quia ipse est ab initiabili, id est, a Patre a quo sunt omnia. Nam licet Filius sit principium de principio, non est a quo sunt omnia. Nam licet Filius sit principium de principio, non est tamen concedendum quod Filius habeat principium. Cumque Filius sit prin- tamen concedendum quod Filius habeat principium. Cumque Filius sit prin- cipium de principio, et Pater principium non de principio, non est princi- cipium de principio, et Pater principium non de principio, non est princi- pium de principio principium sine principio: sicut Filius non est pater, ne- pium de principio principium sine principio: sicut Filius non est pater, ne- que tamen duo principia, sed unum: sicut Pater et Filius non duo crea- que tamen duo principia, sed unum: sicut Pater et Filius non duo crea- tores, sed unus creator. tores, sed unus creator.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An Pater et Filius sint idem principium An Pater et Filius sint idem principium Spiritus sancti ? Spiritus sancti ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in tertia parte, ibi in medio cap. C, « Relati- tertia parte, ibi in medio cap. C, « Relati- ve ad Spiritum sanctum unum princi- ve ad Spiritum sanctum unum princi- pium sunt. » pium sunt. »

Quæritur enim hic juxta hoc, Utrum Quæritur enim hic juxta hoc, Utrum Pater et Filius sint idem principium Pater et Filius sint idem principium Spiritus sancti ? Spiritus sancti ?

Videtur autem, quod sic: quia Videtur autem, quod sic: quia

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V. de Trinitate, cap. 14. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V. de Trinitate, cap. 14.

1. Unum in substantialibus facit idem : 1. Unum in substantialibus facit idem : cum ergo principium Patri et Filio non cum ergo principium Patri et Filio non conveniat accidentaliter, ut supra sæ- conveniat accidentaliter, ut supra sæ- pe probatur, videtur quod cum Pater pe probatur, videtur quod cum Pater et Filius sint unum principium, quod et Filius sint unum principium, quod sint idem principium Spiritus sancti. sint idem principium Spiritus sancti.

2. Item, Unitas non multiplicata facit 2. Item, Unitas non multiplicata facit idem sed hic non multiplicatur unitas idem sed hic non multiplicatur unitas principii in Patre et Filio: ergo facit principii in Patre et Filio: ergo facit idem ergo sunt idem principium Spi- idem ergo sunt idem principium Spi- ritus sancti. ritus sancti.

3. Item, Idem et diversum divi- 3. Item, Idem et diversum divi- dunt ens : aut igitur sunt idem prin- dunt ens : aut igitur sunt idem prin- cipium, aut diversum: constat autem, cipium, aut diversum: constat autem, quod non diversum : ergo idem. quod non diversum : ergo idem.

2 Cf. supra, Dist. XXVII et XXVIII. 2 Cf. supra, Dist. XXVII et XXVIII.

contra. contra.

>lutio. >lutio.

SED CONTRA: SED CONTRA:

IN I SENTENT. DIST. XXIX, D. IN I SENTENT. DIST. XXIX, D.

Illa identitas aut erit substantialis, aut Illa identitas aut erit substantialis, aut notionalis, aut personalis. Constat, quod notionalis, aut personalis. Constat, quod non notionalis: quia si faceret identita- non notionalis: quia si faceret identita- tem in personis distinctis, tunc etiam tem in personis distinctis, tunc etiam diversitas notionalis faceret diversitatem diversitas notionalis faceret diversitatem in eadem persona, et sic Pater esset di- in eadem persona, et sic Pater esset di- versus a Patre tribus modis, et Filius versus a Patre tribus modis, et Filius esset diversus a se propter duas notio- esset diversus a se propter duas notio- nes quas habet quorum utrumque fal- nes quas habet quorum utrumque fal- sum est. Si autem notat identitatem sum est. Si autem notat identitatem personalem tunc principium poneret personalem tunc principium poneret personas et non possemus dicere, quod personas et non possemus dicere, quod Pater et Filius essent unum principium, Pater et Filius essent unum principium, quod negatur in Littera: quia secundum quod negatur in Littera: quia secundum hoc Pater et Filius essent eadem perso- hoc Pater et Filius essent eadem perso- na. Si autem notat identitatem essentiæ, na. Si autem notat identitatem essentiæ, tunc etiam Spiritui sancto conveniret. tunc etiam Spiritui sancto conveniret.

SOLUTIO. Dicendum, quod non conce- SOLUTIO. Dicendum, quod non conce- ditur a Magistris, quod Pater et Filius ditur a Magistris, quod Pater et Filius sint idem principium Spiritus sancti : quia sint idem principium Spiritus sancti : quia hoc nomen idem propter articulum inclu- hoc nomen idem propter articulum inclu- sum, discretivum est suppositi, et notaret sum, discretivum est suppositi, et notaret identitatem suppositi in Patre et Filio. identitatem suppositi in Patre et Filio.

83 83

AD PRIMUM ergo dicendum, quod in AD PRIMUM ergo dicendum, quod in substantialibus in quibus per omnia est substantialibus in quibus per omnia est unitas in supposito, et essentia, et no- unitas in supposito, et essentia, et no- tione, unitas illa causat idem, sed non in tione, unitas illa causat idem, sed non in illis in quibus non per omnia est unitas. illis in quibus non per omnia est unitas. AD ALIUD dicendum eodem modo, AD ALIUD dicendum eodem modo, quod licet illa unitas non multiplicetur quod licet illa unitas non multiplicetur ratione notionis, tamen supponit plura ratione notionis, tamen supponit plura in suppositis: et ideo non potest causa- in suppositis: et ideo non potest causa- re idem. re idem.

AD ALIUD dicendum, quod idem et AD ALIUD dicendum, quod idem et diversum ens sequuntur, et dividunt ubi diversum ens sequuntur, et dividunt ubi gratia ejusdem attribuuntur: sed hic gratia ejusdem attribuuntur: sed hic non est ita idem enim respicit supposi- non est ita idem enim respicit supposi- tum, et ideo non convenit et in hoc tum, et ideo non convenit et in hoc sensu bene esset diversum: sed diver- sensu bene esset diversum: sed diver- sum respicit essentiam proprie et ideo sum respicit essentiam proprie et ideo iterum non convenit, ut habitum est iterum non convenit, ut habitum est supra. Sed in inferioribus in quibus supra. Sed in inferioribus in quibus unitatem suppositi sequitur unitas essen- unitatem suppositi sequitur unitas essen- tiæ, et e converso, et diversitatem essen- tiæ, et e converso, et diversitatem essen- tiæ diversitas suppositorum, et e con- tiæ diversitas suppositorum, et e con- verso, in respectu ejusdem possunt attri- verso, in respectu ejusdem possunt attri- bui et ideo ibi dividunt ens. bui et ideo ibi dividunt ens.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

D. Cum Pater et Filius sint unum principium Spiritus sancti, quæritur an eadem D. Cum Pater et Filius sint unum principium Spiritus sancti, quæritur an eadem

notione ? notione ?

Unum autem principium sunt Pater et Filius, non tantum creaturarum, Unum autem principium sunt Pater et Filius, non tantum creaturarum, ut dictum est supra, sed etiam Spiritus sancti : ideo quæri solet, Utrum ut dictum est supra, sed etiam Spiritus sancti : ideo quæri solet, Utrum eadem notione Pater sit principium Spiritus sancti, et Filius, an sit alia eadem notione Pater sit principium Spiritus sancti, et Filius, an sit alia notio qua Pater dicatur principium Spiritus sancti, et alia qua Filius? Ad notio qua Pater dicatur principium Spiritus sancti, et alia qua Filius? Ad quod dicimus, cum Pater dicatur principium Spiritus sancti, et Filius, quia quod dicimus, cum Pater dicatur principium Spiritus sancti, et Filius, quia Spiritus sanctus procedit vel datur ab utroque : nec aliter procedit vel da- Spiritus sanctus procedit vel datur ab utroque : nec aliter procedit vel da- tur a Patre quam a Filio: sane intelligi potest Patrem et Filium eadem re- tur a Patre quam a Filio: sane intelligi potest Patrem et Filium eadem re- latione vel notione principium dici Spiritus sancti. Si vero quæritur, Quæ latione vel notione principium dici Spiritus sancti. Si vero quæritur, Quæ sit illa notio quam ibi notat principium? Nomen ejus non habemus: sed sit illa notio quam ibi notat principium? Nomen ejus non habemus: sed non est ipsa paternitas vel filiatio: imo notio quædam quæ Patris est et non est ipsa paternitas vel filiatio: imo notio quædam quæ Patris est et

1 Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV.

84 84

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Filii, quia ab æterno Pater et Filius unum principium est Spiritus sancti. Filii, quia ab æterno Pater et Filius unum principium est Spiritus sancti. Donator autem (ut prædictum est) dicitur Pater vel Filius ex tempore, sicut Donator autem (ut prædictum est) dicitur Pater vel Filius ex tempore, sicut Spiritus sanctus donum vel donatum. Spiritus sanctus donum vel donatum.

2 2

Solutio Solutio

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Utrum notionis qua Pater et Filius di- Utrum notionis qua Pater et Filius di- cuntur principium Spiritus sancti, cuntur principium Spiritus sancti, non habeamus nomen proprium ? non habeamus nomen proprium ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultima parte ubi dicit : « Si vero quæri- ultima parte ubi dicit : « Si vero quæri- tur, Quæ sit illa notio quam ibi notat tur, Quæ sit illa notio quam ibi notat principium? Nomen ejus non habe- principium? Nomen ejus non habe- mus, etc. » mus, etc. »

Videtur, quod falsum dicat : quia Videtur, quod falsum dicat : quia vocamus eam communem spiritationem. vocamus eam communem spiritationem. Præterea, Quare est hoc quod non Præterea, Quare est hoc quod non est nomen proprium illius notionis, ut est nomen proprium illius notionis, ut sunt aliarum nomina? sunt aliarum nomina?

SOLUTIO. Dicendum, quod proprietatis SOLUTIO. Dicendum, quod proprietatis nomen habere non potuit, quia non con- nomen habere non potuit, quia non con- venit uni soli. Similiter relationis no- venit uni soli. Similiter relationis no- men habere non potuit, quia relatio fun- men habere non potuit, quia relatio fun- datur super unum suppositum : ista au- datur super unum suppositum : ista au- tem super duo: et cum omnis notio sit tem super duo: et cum omnis notio sit per modum formæ adhærentis, licet in per modum formæ adhærentis, licet in re substantialis sit, ideo nomen proprie- re substantialis sit, ideo nomen proprie- tatis, ut est in duobus, cum omnis forma tatis, ut est in duobus, cum omnis forma sit in uno, repugnabit impositioni no- sit in uno, repugnabit impositioni no- minum et ideo ista in ambobus non est minum et ideo ista in ambobus non est nominata. nominata.

Item, possumus dicere, quod sicut Item, possumus dicere, quod sicut Spiritus sanctus, quia communis est Spiritus sanctus, quia communis est Patri et Filio, habet proprium nomen Patri et Filio, habet proprium nomen quod est ambobus commune, ita etiam quod est ambobus commune, ita etiam quia procedit ab utroque, processio quia procedit ab utroque, processio notione communi debuit assignari. notione communi debuit assignari.

1 Edit. Joan. Alleaume, quam. 1 Edit. Joan. Alleaume, quam.

2 Ibidem, datum. 2 Ibidem, datum.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An si principium dicit notionem, utrum An si principium dicit notionem, utrum possumus dicere principium de prin- possumus dicere principium de prin- cipio ? cipio ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Non est ipsa paternitas vel filiatio : « Non est ipsa paternitas vel filiatio : imo notio quædam quæ Patris est, etc. » imo notio quædam quæ Patris est, etc. »

Hic quæruntur duo, quorum primum Hic quæruntur duo, quorum primum est, Si principium dicit notionem, utrum est, Si principium dicit notionem, utrum possimus dicere principium de principio. possimus dicere principium de principio.

Secundum est, Quare Deus a quinque Secundum est, Quare Deus a quinque notionibus non dicatur quinus, et Pater a notionibus non dicatur quinus, et Pater a tribus notionibus non dicatur trinus, et tribus notionibus non dicatur trinus, et Filius binus a duabus: sicut Deus dici- Filius binus a duabus: sicut Deus dici- tur trinus propter tres personas ? tur trinus propter tres personas ?

AD PRIMUM proceditur sic : AD PRIMUM proceditur sic :

2 2

Supra habitum est, quod non nisi Supra habitum est, quod non nisi nominibus essentialibus possumus dicere nominibus essentialibus possumus dicere hoc de illo sed possumus dicere prin- hoc de illo sed possumus dicere prin- cipium de principio: ergo principium non cipium de principio: ergo principium non significat notionem, ut hic expresse di- significat notionem, ut hic expresse di- cit Magister. cit Magister.

SOLUTIO. Dicendum, quod principium SOLUTIO. Dicendum, quod principium accipitur tribus modis, scilicet communi- accipitur tribus modis, scilicet communi- ter ad essentiale et personale. Item, ter ad essentiale et personale. Item, communiter ad processionem Filii et communiter ad processionem Filii et Spiritus sancti. Et specialiter ad proces- Spiritus sancti. Et specialiter ad proces- sionem specialem Spiritus sancti. Et: sionem specialem Spiritus sancti. Et: in solo primo modo potest dici princi- in solo primo modo potest dici princi- pium de principio, et non in secundo: pium de principio, et non in secundo: quia sic essentiale est quando commu- quia sic essentiale est quando commu- niter sumitur. Unde illa objectio non niter sumitur. Unde illa objectio non procedit. procedit.

3 Cf. supra, Dist. XXVII. 3 Cf. supra, Dist. XXVII.

IN I SENTENT. DIST. XXIX, D, ART. 9. IN I SENTENT. DIST. XXIX, D, ART. 9.

Ulterius dicatur, quod principium di- Ulterius dicatur, quod principium di- citur respectu creaturæ, et hoc est essen- citur respectu creaturæ, et hoc est essen- tiale et respectu personæ, et hoc est tiale et respectu personæ, et hoc est notionale et secundum primum dicitur notionale et secundum primum dicitur hic principium de principio, et non se- hic principium de principio, et non se- cundo modo. cundo modo.

: :

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Quare a quinario notionum Deus non Quare a quinario notionum Deus non dicitur quinus ? dicitur quinus ?

Secundo quæritur, Quare a quinario Secundo quæritur, Quare a quinario notionum Deus non dicatur quinus ? notionum Deus non dicatur quinus ?

Videtur, quod sic esse debeat: quia Videtur, quod sic esse debeat: quia 1. Sicut se habet numerus persona- 1. Sicut se habet numerus persona- rum ad essentiam, ita numerus notio- rum ad essentiam, ita numerus notio- num ad personam: sed unitas essentiæ num ad personam: sed unitas essentiæ non excludit quin dicatur Deus trinus non excludit quin dicatur Deus trinus propter tres personas: ergo unitas per- propter tres personas: ergo unitas per- sonæ Patris non excludit quin persona sonæ Patris non excludit quin persona Patris dicatur trina, et persona Filii bi- Patris dicatur trina, et persona Filii bi- na, et Deus quinus. na, et Deus quinus.

2. Item, Quinque notiones sunt : ergo 2. Item, Quinque notiones sunt : ergo quinarius notionum est et est etiam quinarius notionum est et est etiam unitas essentiæ. Cum igitur unitas essen- unitas essentiæ. Cum igitur unitas essen- tiæ et ternarius personarum sufficiant tiæ et ternarius personarum sufficiant ad rationem trini, unitas eadem cum ad rationem trini, unitas eadem cum quinario notionum sufficiet ad ratio- quinario notionum sufficiet ad ratio- nem quini. nem quini.

3. Item, Bene sequitur, quinarius lapi- 3. Item, Bene sequitur, quinarius lapi- dum est ergo quinque lapides sunt. dum est ergo quinque lapides sunt. Ergo similiter sequi videtur, quinarius Ergo similiter sequi videtur, quinarius notionum in divinis est : ergo quinque notionum in divinis est : ergo quinque noti sunt sed quinque noti sunt quin- noti sunt sed quinque noti sunt quin- que personæ: ergo quinque personæ que personæ: ergo quinque personæ sunt in divinis. sunt in divinis.

con- con-

4. Item, Nihil est numerabile in divi- 4. Item, Nihil est numerabile in divi- nis, nisi quod consistit in pluralitate: nis, nisi quod consistit in pluralitate: sed id quod est absolutum, non sed id quod est absolutum, non sistit in pluralitate: ergo solum numera- sistit in pluralitate: ergo solum numera- tur quod est ad alterum : hoc autem sola tur quod est ad alterum : hoc autem sola notio est ergo solæ notiones numeran- notio est ergo solæ notiones numeran- tur ergo videtur, quod magis dici tur ergo videtur, quod magis dici debeat quinus, quam trinus. debeat quinus, quam trinus.

85 85

SOLUTIO. Dicendum, quod in nulla Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod in nulla Solutio. natura numerum simpliciter qui est sup- natura numerum simpliciter qui est sup- positorum, facit proprietas ut proprietas positorum, facit proprietas ut proprietas est, nisi effective constituendo personas: est, nisi effective constituendo personas: et hoc non facit nisi proprietas persona- et hoc non facit nisi proprietas persona- lis et ideo tres proprietates in divinis lis et ideo tres proprietates in divinis tantum faciunt numerum : et tres hy- tantum faciunt numerum : et tres hy- postases sunt numeratæ postases sunt numeratæ eo modo quo eo modo quo

numerus potest esse in divinis. numerus potest esse in divinis.

AD PRIMUM autem respondent quidam, AD PRIMUM autem respondent quidam, quod innascibilitas et principium sunt quod innascibilitas et principium sunt quasi paternitatis partes, et sunt unum quasi paternitatis partes, et sunt unum in Patre. Et hoc absurdum est, quod una in Patre. Et hoc absurdum est, quod una notio sit alterius pars, cum numerus notio sit alterius pars, cum numerus earum accipiatur a modis innotescendi, earum accipiatur a modis innotescendi, vel referendi, ut supra est habitum. Li- vel referendi, ut supra est habitum. Li- cet autem omnes quinque notiones in cet autem omnes quinque notiones in essentia unum sint quod est essentia, essentia unum sint quod est essentia, non tamen sunt una notio: unde hoc non tamen sunt una notio: unde hoc nihil est. Sed dicendum, quod distinctæ nihil est. Sed dicendum, quod distinctæ sunt notiones tamen non ab eis dicitur sunt notiones tamen non ab eis dicitur persona trina, vel bina: quia notio persona trina, vel bina: quia notio non facit numerum nisi sit personalis, non facit numerum nisi sit personalis, et non numeratur, sed potius hypostasis: et non numeratur, sed potius hypostasis: et ideo numerus notionis minus habet de et ideo numerus notionis minus habet de ratione numeri, quam personarum. ratione numeri, quam personarum.