Ad quæst. Ad quæst.

44 44

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod Filius non AD ALIUD dicendum, quod Filius non Ad 1. potest dici verba plura: quia verbum Ad 1. potest dici verba plura: quia verbum est proprie dicentis verbum ut principa- est proprie dicentis verbum ut principa- liter principii sed ratio habet intentio- liter principii sed ratio habet intentio- nem suam non ab eo a quo est, sed po- nem suam non ab eo a quo est, sed po- tius a parte ejus de quo est: et cum hoc tius a parte ejus de quo est: et cum hoc multiplex sit, admittit pluralitatem. Ta- multiplex sit, admittit pluralitatem. Ta- men non proprie Filius dicitur esse ra- men non proprie Filius dicitur esse ra- tiones plures, sed habere rationes plu- tiones plures, sed habere rationes plu- reset licet ipse sit hoc quod habet, reset licet ipse sit hoc quod habet, tamen diversus modus est intelligendi. tamen diversus modus est intelligendi.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

AD ALIUD dicendum, quod supputatio AD ALIUD dicendum, quod supputatio non habet multitudinem ex parte suppu- non habet multitudinem ex parte suppu- tantis, sed ex parte creaturæ : et ideo tantis, sed ex parte creaturæ : et ideo illa multiplicitas non impedit simplicita- illa multiplicitas non impedit simplicita- tem, sicut nec multiplicitas idearum. tem, sicut nec multiplicitas idearum.

AD ALIUD dicendum, quod est causa AD ALIUD dicendum, quod est causa per quam res subsistunt, et hæc est for- per quam res subsistunt, et hæc est for- malis, quæ convenit exemplari: et est malis, quæ convenit exemplari: et est causa per quam sunt, et hæc efficiens causa per quam sunt, et hæc efficiens quæ attribuitur Patri. quæ attribuitur Patri.

AD ALIUD dicendum, quod electivum AD ALIUD dicendum, quod electivum non dicitur ab electione secundum quod non dicitur ab electione secundum quod est rei exquisitæ ex consilio, sed potius a est rei exquisitæ ex consilio, sed potius a libertate eligentis, scilicet quia facit et libertate eligentis, scilicet quia facit et ponit hoc quod vult. ponit hoc quod vult.

AD ALIUD per divisionem patet respon- AD ALIUD per divisionem patet respon- sio. sio.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Quid est dicere summo spiritui ? Quid est dicere summo spiritui ?

Tertio quæritur, Quid sit dicere summo Tertio quæritur, Quid sit dicere summo spiritui ? spiritui ?

1. Dicit autem Anselmus, quod dicere in 1. Dicit autem Anselmus, quod dicere in corde nihil aliud est quam cogitando in- corde nihil aliud est quam cogitando in- tueri. Et Damascenus dicit, quod ratio- tueri. Et Damascenus dicit, quod ratio- nale dividitur in interius dispositum ser- nale dividitur in interius dispositum ser- monem, et prolatum : et quod interius monem, et prolatum : et quod interius dispositus sermo est motus animæ in ex- dispositus sermo est motus animæ in ex- cogitatione fiens sine aliqua enuntiatio- cogitatione fiens sine aliqua enuntiatio- ne. Hujusmodi autem loqui non dicit ne. Hujusmodi autem loqui non dicit

1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. II, cap. 21. 1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. II, cap. 21.

processum verbi a dicente. Ergo videtur, processum verbi a dicente. Ergo videtur, quod hoc loqui non conveniat Patri di- quod hoc loqui non conveniat Patri di- centi et generanti verbum, proprius enim centi et generanti verbum, proprius enim actus verbi est dare sapientiam : sed po- actus verbi est dare sapientiam : sed po- tius sumatur ad similitudinem locutionis tius sumatur ad similitudinem locutionis exterioris. exterioris.

2. Præterea, Summi spiritus non vi- 2. Præterea, Summi spiritus non vi- detur esse excogitatio proprie : quia co- detur esse excogitatio proprie : quia co- gitatio est coagitatio, et habet quamdam gitatio est coagitatio, et habet quamdam collationem et compositionem : ergo non collationem et compositionem : ergo non convenit ei. convenit ei.

Si autem dicas, quod hoc loqui est Si autem dicas, quod hoc loqui est videndo intueri, videtur quod hoc loqui videndo intueri, videtur quod hoc loqui conveniat ei etiam sine Filio. Ponamus conveniat ei etiam sine Filio. Ponamus enim non esse personas hoc modo quo enim non esse personas hoc modo quo distinguit eas Ecclesia, adhuc Deus vi- distinguit eas Ecclesia, adhuc Deus vi- dendo per intellectum intuetur se : ergo dendo per intellectum intuetur se : ergo loquitur se secundum istas diffinitiones loquitur se secundum istas diffinitiones dicendi. dicendi.

Si forte dicas, quod habet similitudi- Si forte dicas, quod habet similitudi- nem ad loqui nostrum exterius: sicut nem ad loqui nostrum exterius: sicut videtur velle Damascenus, quod verbum videtur velle Damascenus, quod verbum manifestatur in spiritu attracto, qui fit manifestatur in spiritu attracto, qui fit vehiculum ejus, et materia in qua for- vehiculum ejus, et materia in qua for- matur et figuratur. CONTRA hoc est quod matur et figuratur. CONTRA hoc est quod dicitur in Glossa Bedæ super Joannem dicitur in Glossa Bedæ super Joannem in principio, et in libro XV de Trinitate in principio, et in libro XV de Trinitate ab Augustino, qui volunt, quod qui pot- ab Augustino, qui volunt, quod qui pot- est videre verbum mentis, non solum est videre verbum mentis, non solum ante vocem corpoream, sed etiam ante ante vocem corpoream, sed etiam ante imagines vocum interius, quod ille potest imagines vocum interius, quod ille potest perpendere aliquam similitudinem Verbi perpendere aliquam similitudinem Verbi increati. increati.

SOLUTIO. Secundum intentiones San- SOLUTIO. Secundum intentiones San- ctorum, dicere Dei est ad similitudinem ctorum, dicere Dei est ad similitudinem dictionis interioris, et est cogitando vel dictionis interioris, et est cogitando vel videndo se intueri sed tamen differt di- videndo se intueri sed tamen differt di- cere ab intelligere se, et cognoscere se : cere ab intelligere se, et cognoscere se : intelligere enim se, non dicit nisi con- intelligere enim se, non dicit nisi con- versionem intellectus supra se: cogno- versionem intellectus supra se: cogno- scere se, est notitiam sui apud se tenere scere se, est notitiam sui apud se tenere vel habere: dicere autem se, est mani- vel habere: dicere autem se, est mani- festare se per aliquid procedens ab ipso, festare se per aliquid procedens ab ipso, quod simile est sibi intelligenti se: sicut quod simile est sibi intelligenti se: sicut verbum nostrum manifestat nostrum con- verbum nostrum manifestat nostrum con- ceptum. ceptum.

Solutio Solutio Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 6. IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 6.

Ad hoc autem quod objicitur de co- Ad hoc autem quod objicitur de co- gitatione, dicendum quod cogitatio pro- gitatione, dicendum quod cogitatio pro- prie non est in Deo: sed ponitur cogita- prie non est in Deo: sed ponitur cogita- tio pro conversione sui supra se : non tio pro conversione sui supra se : non quod etiam ibi proprie sit conversio, quod etiam ibi proprie sit conversio, quia etiam conversio dicit compositio- quia etiam conversio dicit compositio- nem sed quod cognoscatur videndo se nem sed quod cognoscatur videndo se ut ipse est. ut ipse est.

AD ALIUD dicendum, quod meo judicio, AD ALIUD dicendum, quod meo judicio, dicere est æquivocum ad esse naturale, dicere est æquivocum ad esse naturale, et esse personale: non enim video, qua- et esse personale: non enim video, qua- liter posset dici, quod Deus, non intelle- liter posset dici, quod Deus, non intelle- ctis personis, non possit dicere se, et ctis personis, non possit dicere se, et manifestare se : imo etiam videtur impo- manifestare se : imo etiam videtur impo- tentia si non potest: sed hoc dicere erit tentia si non potest: sed hoc dicere erit essentiale, et non respondet ei verbum essentiale, et non respondet ei verbum personaliter procedens ab ipso : dicere personaliter procedens ab ipso : dicere autem quod est manifestare se in verbo autem quod est manifestare se in verbo personali simili sibi, non convenit nisi personali simili sibi, non convenit nisi Patri, et verbum non nisi Filio. Patri, et verbum non nisi Filio.

45 45

fecte manifestans dicentem in eo quod fecte manifestans dicentem in eo quod dicens. Si non: tunc erit impotentior no- dicens. Si non: tunc erit impotentior no- bis. bis.

3. Item, In inferioribus nos possumus 3. Item, In inferioribus nos possumus omnia dicere, ita quod quolibet verbo omnia dicere, ita quod quolibet verbo manifestamus conceptum nostrum: ergo manifestamus conceptum nostrum: ergo hoc magis competit summo spiritui : er- hoc magis competit summo spiritui : er- go videtur, quod verbum non uno modo go videtur, quod verbum non uno modo dicatur. dicatur.

4. Item, Ponamus personas quas ponit 4. Item, Ponamus personas quas ponit fides non esse, quæro, An Deus adhuc fides non esse, quæro, An Deus adhuc dicat se, vel dicere possit ? Si dicit: aut dicat se, vel dicere possit ? Si dicit: aut perfecte potest manifestare se dictione perfecte potest manifestare se dictione quantum est de se : aut non. Et inde quantum est de se : aut non. Et inde proceditur ut prius. proceditur ut prius.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Augustinus hic in Littera sæpius di- 1. Augustinus hic in Littera sæpius di- cit, quod eo dicitur Verbum quo Filius : cit, quod eo dicitur Verbum quo Filius : sed esse Filium non convenit essentiæ : sed esse Filium non convenit essentiæ : ergo nec esse Verbum. ergo nec esse Verbum.

2. Item, Anselmus dicit, quod mirum 2. Item, Anselmus dicit, quod mirum quiddam et inexplicabile video, quod quiddam et inexplicabile video, quod unusquisque dicit se, et quemlibet alio- unusquisque dicit se, et quemlibet alio- rum et tamen non est nisi unum ver- rum et tamen non est nisi unum ver- bun. bun.

Sed contra. Sed contra.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum verbum quandoque Utrum verbum quandoque essentialiter sicut dicere ? essentialiter sicut dicere ?

dicatur dicatur

Quarto quæritur id propter quod tota Quarto quæritur id propter quod tota quæstio mota est, Utrum verbum quan- quæstio mota est, Utrum verbum quan- doque essentialiter dicatur, sicut dicere ? doque essentialiter dicatur, sicut dicere ? Videtur autem quod sic: quia Videtur autem quod sic: quia

1. Dicit Anselmus quod Pater dicit se, 1. Dicit Anselmus quod Pater dicit se, et unumquemque aliorum et Filius et et unumquemque aliorum et Filius et Spiritus dicunt se, et unumquemque alio- Spiritus dicunt se, et unumquemque alio- rum:aut ergo perfecte dicunt se, aut imper- rum:aut ergo perfecte dicunt se, aut imper- fecte. Si imperfecte: tunc sunt impoten- fecte. Si imperfecte: tunc sunt impoten- tes ad dicendum se. Si perfecte: cum per- tes ad dicendum se. Si perfecte: cum per- fectæ dictioni respondeat verbum, erit ali- fectæ dictioni respondeat verbum, erit ali- quod verbum dictum ab unoquoque eo- quod verbum dictum ab unoquoque eo- rum hoc autem non erit nisi essentia, vel rum hoc autem non erit nisi essentia, vel quæcumque persona : ergo verbum pot- quæcumque persona : ergo verbum pot- est dici essentia, et quæcumque persona. est dici essentia, et quæcumque persona.

2. Item, Aut Pater potest dicere Spi- 2. Item, Aut Pater potest dicere Spi- ritum in eo quod Spiritus sanctus, aut ritum in eo quod Spiritus sanctus, aut non. Si sic habeo propositum, quod non. Si sic habeo propositum, quod Spiritus sanctus erit verbum Patris per- Spiritus sanctus erit verbum Patris per-

SOLUTIO. Ad hoc prænotandum est SOLUTIO. Ad hoc prænotandum est dictum Anselmi ante finem Monologii, dictum Anselmi ante finem Monologii, ubi sic dicit: « Certe Pater et Filius et eo- ubi sic dicit: « Certe Pater et Filius et eo- rum Spiritus, non sunt tres dicentes, rum Spiritus, non sunt tres dicentes, quamvis singulus quisque sit dicens: quamvis singulus quisque sit dicens: nec sunt plura quæ dicuntur, cum unus- nec sunt plura quæ dicuntur, cum unus- quisque seipsum et alios duos dicat. » Et quisque seipsum et alios duos dicat. » Et infra : « Sicut ejus est scientia et intelli- infra : « Sicut ejus est scientia et intelli- gentia ita enim est scire et intelligere, gentia ita enim est scire et intelligere, quod nihil aliud est quam dicere, id est, quod nihil aliud est quam dicere, id est, præsens intueri quod scit et intelligit : præsens intueri quod scit et intelligit : necesse est enim quod quemadmodum necesse est enim quod quemadmodum singulus Pater, et singulus Filius, et singulus Pater, et singulus Filius, et singulus eorum Spiritus est sciens et singulus eorum Spiritus est sciens et intelligens, et tamen simul hi tres non intelligens, et tamen simul hi tres non sunt plures intelligentes et scientes, sed sunt plures intelligentes et scientes, sed unus sciens et unus intelligens: ita sin- unus sciens et unus intelligens: ita sin- gulus quisque sit dicens, nec tamen gulus quisque sit dicens, nec tamen omnes simul tres dicentes, sed unus di- omnes simul tres dicentes, sed unus di- cens. » Hic liquide constat, quod cum hi cens. » Hic liquide constat, quod cum hi tres dicuntur a semetipsis et a se invi- tres dicuntur a semetipsis et a se invi- cem, non sunt plura quæ dicuntur. Quid- cem, non sunt plura quæ dicuntur. Quid- nam ibi dicitur nisi eorum essentia? Si nam ibi dicitur nisi eorum essentia? Si

Solutio. Solutio.

Ad object. 1. Ad object. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

46 46

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo illa una sola est, unum solum est ergo illa una sola est, unum solum est quod dicitur. quod dicitur.

Ex Hoc patet, quod dicere dicitur es- Ex Hoc patet, quod dicere dicitur es- sentialiter, et personaliter: et ideo dico sentialiter, et personaliter: et ideo dico sine præjudicio, quod verbum accipitur sine præjudicio, quod verbum accipitur tribus modis. Uno modo, secundum quod tribus modis. Uno modo, secundum quod convertitur cum dicto manifestante in- convertitur cum dicto manifestante in- tellectum dicentis: et sic dicetur genera- tellectum dicentis: et sic dicetur genera- liter respectu cujuscumque dicentis. Alio liter respectu cujuscumque dicentis. Alio modo, secundum quod addit super hoc modo, secundum quod addit super hoc processionem et distinctionem persona- processionem et distinctionem persona- lem a dicente: et sic dicere non lem a dicente: et sic dicere non convenit nisi Patri, et verbum esse non convenit nisi Patri, et verbum esse non convenit nisi Filio: et sic accipitur pro- convenit nisi Filio: et sic accipitur pro- prie a Sanctis. Tertio modo, secundum prie a Sanctis. Tertio modo, secundum quod addit super hæc duo respectum ad quod addit super hæc duo respectum ad creaturas et sic significat personas, et creaturas et sic significat personas, et notat essentiam. Et primo modo unus- notat essentiam. Et primo modo unus- quisque dicit se, et quilibet alium. Se- quisque dicit se, et quilibet alium. Se- cundo modo solus Pater dicit solum Fi- cundo modo solus Pater dicit solum Fi- lium. Tertio modo Deus dicit omnes lium. Tertio modo Deus dicit omnes creaturas, secundum quod dicitur, Dixit, creaturas, secundum quod dicitur, Dixit, et facta sunt ¹, id est, verbum genuit in et facta sunt ¹, id est, verbum genuit in quo erant ut fierent. quo erant ut fierent.

cens « Aliter enim dicuntur verba quæ cens « Aliter enim dicuntur verba quæ spatia temporum syllabis tenent sive spatia temporum syllabis tenent sive pronuntientur, sive cogitentur: aliter pronuntientur, sive cogitentur: aliter omne quod notum est, verbum dicitur, omne quod notum est, verbum dicitur, animo impressum quamdiu de memoria animo impressum quamdiu de memoria proferri et diffiniri potest, quamvis res proferri et diffiniri potest, quamvis res ipsa displiceat: aliter cum placet quod ipsa displiceat: aliter cum placet quod mente concipitur 2. » Ergo quadruplex est mente concipitur 2. » Ergo quadruplex est verbum, scilicet duplex cum syllabis, verbum, scilicet duplex cum syllabis, scilicet cogitatum, et pronuntiatum : et scilicet cogitatum, et pronuntiatum : et duplex animæ impressum placitæ rei, et duplex animæ impressum placitæ rei, et non placitæ. Damascenus autem : «< Ver- non placitæ. Damascenus autem : «< Ver- bum est naturalis intellectus motus se- bum est naturalis intellectus motus se- cundum quem movetur, et intelligit, et cundum quem movetur, et intelligit, et cogitat, velut lux ejus et splendor. Ver- cogitat, velut lux ejus et splendor. Ver- bum rursus est, quod internum et in bum rursus est, quod internum et in mente promitur. Et rursus verbum est mente promitur. Et rursus verbum est angelus intelligentiæ³. » Super Joannem angelus intelligentiæ³. » Super Joannem autem innuitur triplex verbum, scilicet autem innuitur triplex verbum, scilicet cordis quod est in ipso conceptu ante- cordis quod est in ipso conceptu ante- quam imagines vocum meditentur, et quam imagines vocum meditentur, et verbum quod habet imaginem vocis, et verbum quod habet imaginem vocis, et verbum vocis. Magistri distinguunt etiam verbum vocis. Magistri distinguunt etiam triplex verbum, scilicet rei, vocis, et triplex verbum, scilicet rei, vocis, et

Per hoc patet solutio ad ea quæ obji- speciei vocis. Per hoc patet solutio ad ea quæ obji- speciei vocis. ciuntur primo. ciuntur primo.

AD ALIUD dicendum, quod unum so- AD ALIUD dicendum, quod unum so- lum est verbum: quia essentia divina lum est verbum: quia essentia divina non facit numerum cum aliquo quod sit non facit numerum cum aliquo quod sit in divinis sed tamen non est uno mo- in divinis sed tamen non est uno mo- do dictum, sed tribus modis, ut jam pa- do dictum, sed tribus modis, ut jam pa- tet. tet.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Ad cujus verbi similitudinem in infe- Ad cujus verbi similitudinem in infe- rioribus dicatur verbum in divinis ? rioribus dicatur verbum in divinis ?

Quinto et ultimo quæritur, Ad cujus Quinto et ultimo quæritur, Ad cujus verbi similitudinem dicatur? verbi similitudinem dicatur?

Distinguit enim Augustinus in libro IX Distinguit enim Augustinus in libro IX de Trinitate quadruplex verbum sic di- de Trinitate quadruplex verbum sic di-

1 Psal. xxxII, 9. 1 Psal. xxxII, 9.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Trinitate, cap. 10. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Trinitate, cap. 10.

Est etiam verbum intellectus specula- Est etiam verbum intellectus specula- tivi, et intellectus practici. tivi, et intellectus practici.

Et quæritur, Cum quo istorum ver- Et quæritur, Cum quo istorum ver- borum magis conveniat ? borum magis conveniat ?

AD HOC dicendum, quod fere omnes AD HOC dicendum, quod fere omnes istæ divisiones referuntur ad idem : quod istæ divisiones referuntur ad idem : quod enim dicit Augustinus, verbum cum enim dicit Augustinus, verbum cum syllabis non pronuntiatum, hoc est syllabis non pronuntiatum, hoc est idem ei quod Damascenus in secunda idem ei quod Damascenus in secunda divisione ponit in corde enuntiatum, divisione ponit in corde enuntiatum, et quod in tertia divisione ponitur et quod in tertia divisione ponitur habere imaginem vocis, et in quarta habere imaginem vocis, et in quarta dicitur esse speciei vocis, et non vo- dicitur esse speciei vocis, et non vo- cis, quando scilicet meditatur cor spe- cis, quando scilicet meditatur cor spe- cies vocum in quibus exprimit suam in- cies vocum in quibus exprimit suam in- tentionem. Quod autem Augustinus vo- tentionem. Quod autem Augustinus vo- cat verbum enuntiatum, hoc est idem cat verbum enuntiatum, hoc est idem quod Damascenus in secunda divisione quod Damascenus in secunda divisione vocat angelum, id est, nuntium intelli- vocat angelum, id est, nuntium intelli-

3 S. J. DAMASCENUS. Lib. I, cap. penultimo. 3 S. J. DAMASCENUS. Lib. I, cap. penultimo.

Quæs Quæs

Soluti Soluti

IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 8.

47 47

Ad quæst. Ad quæst.

gentiæ, et quod in tertia divisione dicitur gentiæ, et quod in tertia divisione dicitur verbum vocis, et similiter in quarta. verbum vocis, et similiter in quarta. Quod autem Augustinus vocat verbum Quod autem Augustinus vocat verbum animo impressum, id est, notitiam pro- animo impressum, id est, notitiam pro- nuntiabilem sine specie vocis, et sine vo- nuntiabilem sine specie vocis, et sine vo- ce, id est, quod antequam vox profera- ce, id est, quod antequam vox profera- tur, sit apud meditantem vel cogitantem, tur, sit apud meditantem vel cogitantem, hoc est quod Damascenus in secunda di- hoc est quod Damascenus in secunda di- visione vocat motum, vel lucem intelli- visione vocat motum, vel lucem intelli- gentiæ et in tertia divisione dicitur ver- gentiæ et in tertia divisione dicitur ver- bum cordis, et in quarta dicitur verbum bum cordis, et in quarta dicitur verbum rei, quia nihil est plus in verbo illo quam rei, quia nihil est plus in verbo illo quam res dicta sic autem non est in aliis, ubi res dicta sic autem non est in aliis, ubi plus est quam res dicta : quia vel species plus est quam res dicta : quia vel species vocis, vel vox ipsa. Sed verum est quod vocis, vel vox ipsa. Sed verum est quod Augustinus hoc subdividit in notitiam Augustinus hoc subdividit in notitiam placidam, et in notitiam non placidam : placidam, et in notitiam non placidam : quod non faciunt alii. quod non faciunt alii.

Dicendum ergo, quod Verbum æter- Dicendum ergo, quod Verbum æter- num tripliciter potest considerari, scilicet num tripliciter potest considerari, scilicet secundum processionem æternam, et sic secundum processionem æternam, et sic maxime convenit cum verbo cordis : maxime convenit cum verbo cordis : quod patet, quia de illo dicit Damasce- quod patet, quia de illo dicit Damasce- nus, ibidem: « Primum quidem verbum nus, ibidem: « Primum quidem verbum intellectus, naturale est germen, ex ipso intellectus, naturale est germen, ex ipso semper naturaliter scaturiens. » Verbum semper naturaliter scaturiens. » Verbum autem in carne, hoc est verbum habens autem in carne, hoc est verbum habens similitudinem cum verbo vocis: quia similitudinem cum verbo vocis: quia sicut illud habet plus quam res dicta, ita sicut illud habet plus quam res dicta, ita Filius plus quam Pater de carne assum- Filius plus quam Pater de carne assum- pta, in qua manifestatus est nobis. Et hoc pta, in qua manifestatus est nobis. Et hoc dicit Augustinus in libro XVI de Trini- dicit Augustinus in libro XVI de Trini- tate et super Joannem. tate et super Joannem.

AD ULTIMUM autem dicendum, quod AD ULTIMUM autem dicendum, quod verbum illuminat et operatur : et quan- verbum illuminat et operatur : et quan- tum ad actum illuminandi convenit cum tum ad actum illuminandi convenit cum verbo speculativo: unde, Eccli. 1, 5 : Fons verbo speculativo: unde, Eccli. 1, 5 : Fons sapientiæ verbum Dei in excelsis. Sed sapientiæ verbum Dei in excelsis. Sed quantum ad actum operativum magis quantum ad actum operativum magis convenit cum verbo intellectus practici. convenit cum verbo intellectus practici. Quantum vero ad utrumque simul con- Quantum vero ad utrumque simul con- venit cum verbo intelligentiæ extendente venit cum verbo intelligentiæ extendente se de speculatione in praxim, id est, se de speculatione in praxim, id est, operationem. operationem.

1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. I de Fide or- 1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. I de Fide or-

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Utrum Filius dicitur imago Patris ? et, Utrum Filius dicitur imago Patris ? et, An Spiritus sanctus sit imago Filii ? An Spiritus sanctus sit imago Filii ? et, Quid dicatur imago? et, Quid dicatur imago?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, in Deinde quæritur de hoc quod dicit, in fine cap. E, « Dicitur relative filius, re- fine cap. E, « Dicitur relative filius, re- lative etiam dicitur verbum et imago, lative etiam dicitur verbum et imago,

etc. » etc. »

1. Imago enim convenit toti Trinitati : 1. Imago enim convenit toti Trinitati : ergo non dicitur relative. ergo non dicitur relative.

2. Item, Eo dicitur verbum quo filius: 2. Item, Eo dicitur verbum quo filius: ergo eadem est, ratio verbi, filii, et ima- ergo eadem est, ratio verbi, filii, et ima- ginis. Et hoc falsum est, cum Damasce- ginis. Et hoc falsum est, cum Damasce- nus 1 dicat, quod Filius est imago Patris, nus 1 dicat, quod Filius est imago Patris, et Spiritus sanctus est imago Filii et et Spiritus sanctus est imago Filii et tota Trinitas dicatur imago. tota Trinitas dicatur imago.

AD HOC dicendum, quod imago quan- AD HOC dicendum, quod imago quan- doque dicit repræsentationem principii doque dicit repræsentationem principii operantis in diversitate essentiæ : sicut operantis in diversitate essentiæ : sicut imago imperatoris est in solido aureo, ut imago imperatoris est in solido aureo, ut dicit Augustinus : et sic dicit essentiam dicit Augustinus : et sic dicit essentiam unam in tribus personis. Quandoque au- unam in tribus personis. Quandoque au- tem dicitur imago principii in eadem es- tem dicitur imago principii in eadem es- sentia exprimentis se in simili secundum sentia exprimentis se in simili secundum naturam, et illa imago in omnibus æquat naturam, et illa imago in omnibus æquat id cujus est imago, et sic dicitur imago id cujus est imago, et sic dicitur imago Patris solus Filius. Patris solus Filius.

AD PRIMUM dicendum, quod eadem ra- AD PRIMUM dicendum, quod eadem ra- tione qua est relatio personalis, dicitur tione qua est relatio personalis, dicitur Filius verbum et imago, sed non eadem Filius verbum et imago, sed non eadem ratione nominis et modi significandi : di- ratione nominis et modi significandi : di- citur enim filius in quantum est res na- citur enim filius in quantum est res na- turæ per actum naturæ qui est genera- turæ per actum naturæ qui est genera- tio verbum autem dicitur in quantum tio verbum autem dicitur in quantum est manifestatio omnium interiorum Pa- est manifestatio omnium interiorum Pa- tris, quæ sunt intima cordis, et ideo tris, quæ sunt intima cordis, et ideo eructari dicitur verbum ex corde: imago eructari dicitur verbum ex corde: imago autem dicitur in repræsentatione quasi autem dicitur in repræsentatione quasi

thodoxa, cap. 18. thodoxa, cap. 18.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 Ad 2

48 48

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

exteriorum quia alius ab ipso, sicut exteriorum quia alius ab ipso, sicut ipse a Patre, ut dicit Richardus. ipse a Patre, ut dicit Richardus.

AD ALIUD dicendum, quod Spiritus di- AD ALIUD dicendum, quod Spiritus di- citur imago, non quia procedat ut imago, citur imago, non quia procedat ut imago, sed potius ut donum, sed secundum sed potius ut donum, sed secundum quod imago dicit similitudinem essen- quod imago dicit similitudinem essen-

tialem secundum quam quilibet dicitur tialem secundum quam quilibet dicitur imago alterius. Damascenus autem non imago alterius. Damascenus autem non facit vim in hoc quod imago dicitur ab facit vim in hoc quod imago dicitur ab alio quasi exemplata, sed tantum in si- alio quasi exemplata, sed tantum in si- militudine essentiali et æqualitate. militudine essentiali et æqualitate.

H. An secundum substantiam dicatur Deus de Deo, et hujusmodi ? H. An secundum substantiam dicatur Deus de Deo, et hujusmodi ?

Hic quæritur, Cum dicitur Deus de Deo, lumen de lumine, et hujusmodi, Hic quæritur, Cum dicitur Deus de Deo, lumen de lumine, et hujusmodi, utrum dicantur secundum substantiam? Nam secundum relationem con- utrum dicantur secundum substantiam? Nam secundum relationem con- stat ista non dici. Si vero secundum substantiam dicuntur simul ambo, sci- stat ista non dici. Si vero secundum substantiam dicuntur simul ambo, sci- licet Pater et Filius, possunt dici Deus de Deo, lumen de lumine, secun- licet Pater et Filius, possunt dici Deus de Deo, lumen de lumine, secun- dum prædictam regulam. Ad quod dicimus, quia licet Deus secundum dum prædictam regulam. Ad quod dicimus, quia licet Deus secundum substantiam dicatur et lumen, et sapientia, et hujusmodi, et numquam re- substantiam dicatur et lumen, et sapientia, et hujusmodi, et numquam re- lative accipiantur: aliquando tamen pro relativis, id est, pro personis, sed lative accipiantur: aliquando tamen pro relativis, id est, pro personis, sed non relative, accipiuntur: ut cum dicitur, Deus genuit Deum, alterum pro non relative, accipiuntur: ut cum dicitur, Deus genuit Deum, alterum pro Patre, alterum pro Filio ponimus: similiter cum dicitur, Deus de Deo, lu- Patre, alterum pro Filio ponimus: similiter cum dicitur, Deus de Deo, lu- men de lumine. In aliis quoque locutionibus sæpe reperiuntur nomina men de lumine. In aliis quoque locutionibus sæpe reperiuntur nomina essentiæ ad significationem personarum deducta: ut cum dicitur, Deus na- essentiæ ad significationem personarum deducta: ut cum dicitur, Deus na- tus, Deus mortuus, Deus passus, ubi Filius tantum significatur. Ita et de solo tus, Deus mortuus, Deus passus, ubi Filius tantum significatur. Ita et de solo Filio intelligitur, cum dicitur, Deus de Deo, et hujusmodi. Unde Augustinus Filio intelligitur, cum dicitur, Deus de Deo, et hujusmodi. Unde Augustinus quærens quomodo hujusmodi dicantur, in libro VII de Trinitate ait : Quo- quærens quomodo hujusmodi dicantur, in libro VII de Trinitate ait : Quo- modo Deus de Deo, lumen de lumine dicitur? Non enim simul ambo Deus, modo Deus de Deo, lumen de lumine dicitur? Non enim simul ambo Deus, de Deo, sed solus Filius de Deo, scilicet Patre: nec ambo simul lumen de lu- de Deo, sed solus Filius de Deo, scilicet Patre: nec ambo simul lumen de lu- mine, sed solus Filius de lumine Patre ¹. mine, sed solus Filius de lumine Patre ¹.

I. Quod tantum secundum nomen substantiæ dicitur illud de illo, non secundum I. Quod tantum secundum nomen substantiæ dicitur illud de illo, non secundum nomina personarum. nomina personarum.

Et est sciendum, quod secundum nomina substantiæ tantum dicitur illud Et est sciendum, quod secundum nomina substantiæ tantum dicitur illud de illo, licet ibi illa nomina substantiam non significent. Secundum vero de illo, licet ibi illa nomina substantiam non significent. Secundum vero eadem nomina personarum numquam dicitur illud de illo, sicut verbum de eadem nomina personarum numquam dicitur illud de illo, sicut verbum de

› S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 2. › S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 2.

IN I SENTENT. DIST. XXVII, I, ART. 9. IN I SENTENT. DIST. XXVII, I, ART. 9.

49 49

verbo, vel filius de filio: quia hujusmodi nomina diversis personis conve- verbo, vel filius de filio: quia hujusmodi nomina diversis personis conve- nire non possunt. Quod Augustinus licet obscure, in eodem libro ita di- nire non possunt. Quod Augustinus licet obscure, in eodem libro ita di- cit: Hoc solum de eis dici non potest illud de illo, quod simul ambo non cit: Hoc solum de eis dici non potest illud de illo, quod simul ambo non sunt, id est, illo solo nomine non possumus uti ad ostendendum unum de sunt, id est, illo solo nomine non possumus uti ad ostendendum unum de uno, quod simul ambobus non convenit: sicut Verbum de verbo dici non uno, quod simul ambobus non convenit: sicut Verbum de verbo dici non potest, quia non simul ambo verbum, nec imago de imagine, nec filius de potest, quia non simul ambo verbum, nec imago de imagine, nec filius de filio, quia non simul ambo filius vel imago. Et sicut nomina substantiæ ali- filio, quia non simul ambo filius vel imago. Et sicut nomina substantiæ ali- quando intelligentiam personarum distincte faciunt, ita etiam interdum quando intelligentiam personarum distincte faciunt, ita etiam interdum totius Trinitatis simul. Unde Augustinus in eodem libro ait: In Patris no- totius Trinitatis simul. Unde Augustinus in eodem libro ait: In Patris no- mine ipse Pater per se pronuntiatur: in Dei vero nomine, et ipse Pater, mine ipse Pater per se pronuntiatur: in Dei vero nomine, et ipse Pater, et Filius, et Spiritus sanctus: ut cum dicitur, Nemo bonus nisi solus et Filius, et Spiritus sanctus: ut cum dicitur, Nemo bonus nisi solus Deus : quia Trinitas est unus solus Deus ³. Deus : quia Trinitas est unus solus Deus ³.

2 2

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An solus Filius dicatur Deus de Deo ? An solus Filius dicatur Deus de Deo ?

Deinde quæritur de ultima parte ubi Deinde quæritur de ultima parte ubi dicit: «Non enim simul ambo Deus de dicit: «Non enim simul ambo Deus de Deo, sed solus Filius Deus de Deo, sci- Deo, sed solus Filius Deus de Deo, sci- licet Patre, etc. » licet Patre, etc. »

1. Secundum hoc enim videtur, quod 1. Secundum hoc enim videtur, quod Spiritus sanctus non sit Deus de Deo, Spiritus sanctus non sit Deus de Deo, quod falsum est: et contradicit Augusti- quod falsum est: et contradicit Augusti- nus supra, ubi expresse dicit, quod nus supra, ubi expresse dicit, quod Spiritus sanctus est Deus de Deo, et Fi- Spiritus sanctus est Deus de Deo, et Fi- lius est Deus de Deo. lius est Deus de Deo.

2. Item, Cum dicitur, Spiritus sanctus 2. Item, Cum dicitur, Spiritus sanctus est Deus de Deo, et Filius est Deus de est Deus de Deo, et Filius est Deus de

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 2. 2 Luc. XVIII, 19. 2 Luc. XVIII, 19.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 8. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 8.

Deo aut sunt idem Deus de Deo, aut Deo aut sunt idem Deus de Deo, aut alius Deus de Deo. Si idem: ergo Filius alius Deus de Deo. Si idem: ergo Filius et Spiritus sanctus non sunt alius et alius. et Spiritus sanctus non sunt alius et alius. Si diversi ergo non sunt unus Deus: Si diversi ergo non sunt unus Deus: quorum utrumque falsum est. quorum utrumque falsum est.

AD HOC dicendum, quod Spiritus san- AD HOC dicendum, quod Spiritus san- ctus est Deus de Deo sicut et Fiiius: et ctus est Deus de Deo sicut et Fiiius: et ly solus non excludit nisi respectum Pa- ly solus non excludit nisi respectum Pa- tris et hujus ratio est, quia exclusio est tris et hujus ratio est, quia exclusio est oppositi cum autem dicitur Deus de Deo, oppositi cum autem dicitur Deus de Deo, non significatur propria notio Filii, sed non significatur propria notio Filii, sed potius communis, quæ est esse ab alio: potius communis, quæ est esse ab alio: in hac autem non opponitur Spiritu in hac autem non opponitur Spiritu sancto, sed Patri tantum : ergo non ex- sancto, sed Patri tantum : ergo non ex- cluditur nisi Pater. cluditur nisi Pater.

AD ALIUD jam supra responsum est. AD ALIUD jam supra responsum est. quod nec idem, nec alius, sed idem in quod nec idem, nec alius, sed idem in essentia, et distinctus in persona: et essentia, et distinctus in persona: et hujus ratio dicta est ibi 5. hujus ratio dicta est ibi 5.

* Cf. Sententiarum, Dist. X. * Cf. Sententiarum, Dist. X. 5 Cf. Ibidem, Dist. IV. 5 Cf. Ibidem, Dist. IV.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 1. Ad 1.

XXVI XXVI

4 4

50 50

50 50

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXVIII. DISTINCTIO XXVIII.

De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum re- De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum re- lationem, seu proprietatem non personalem, quæ est innascibi- lationem, seu proprietatem non personalem, quæ est innascibi- litas. litas.

A. Quod non tantum tres prædictæ proprietates sunt in personis, sed etiam quæ aliis A. Quod non tantum tres prædictæ proprietates sunt in personis, sed etiam quæ aliis significantur nominibus, ut ingenitus. significantur nominibus, ut ingenitus.

1 1

Præterea considerari oportet, quod non tantum tres prædictæ proprieta- Præterea considerari oportet, quod non tantum tres prædictæ proprieta- tes sive notiones in personis sunt, verum etiam aliæ, quæ aliis notantur tes sive notiones in personis sunt, verum etiam aliæ, quæ aliis notantur nominibus. Nam etiam hoc nomen, ingenitus, relative dicitur de Patre nominibus. Nam etiam hoc nomen, ingenitus, relative dicitur de Patre tantum: et aliam designat notionem quam Pater vel genitor. Non est enim tantum: et aliam designat notionem quam Pater vel genitor. Non est enim idem esse Patrem et esse ingenitum, id est, non ea notione Pater dicitur idem esse Patrem et esse ingenitum, id est, non ea notione Pater dicitur quia ingenitus. Pater enim (ut prædictum est) dicitur secundum pro- quia ingenitus. Pater enim (ut prædictum est) dicitur secundum pro- prietatem generationis, ingenitus autem secundum proprietatem innascibi- prietatem generationis, ingenitus autem secundum proprietatem innascibi- litatis. Differt ergo Pater a Filio auctoritate generationis, differt etiam pro- litatis. Differt ergo Pater a Filio auctoritate generationis, differt etiam pro- prietate innascibilitatis, id est, quia ingenitus. Unde Augustinus distinguens prietate innascibilitatis, id est, quia ingenitus. Unde Augustinus distinguens inter proprietatem qua Pater dicitur, et illam qua dicitur ingenitus in inter proprietatem qua Pater dicitur, et illam qua dicitur ingenitus in libro VI de Trinitate 2 sic ait: Non est hoc dicere ingenitum, quod est libro VI de Trinitate 2 sic ait: Non est hoc dicere ingenitum, quod est Patrem dicere: quia etsi Filium non genuisset, nihil prohiberet dicere Patrem dicere: quia etsi Filium non genuisset, nihil prohiberet dicere eum ingenitum. Et si signat³ quisque Filium, non ex eo ipse est ingenitus: eum ingenitum. Et si signat³ quisque Filium, non ex eo ipse est ingenitus: quia geniti homines gignunt alios. Non ergo ideo dicitur Pater, quia in- quia geniti homines gignunt alios. Non ergo ideo dicitur Pater, quia in- genitus. Ideo cum de Deo Patre utrumque dicatur, alia notio est qua intel- genitus. Ideo cum de Deo Patre utrumque dicatur, alia notio est qua intel- ligitur genitor, alia qua ingenitus. Genitor enim dicitur ad genitum, id ligitur genitor, alia qua ingenitus. Genitor enim dicitur ad genitum, id est, Filium. Cum vero ingenitus dicitur, non quid sit, sed quid non sit est, Filium. Cum vero ingenitus dicitur, non quid sit, sed quid non sit ostenditur. Hoc exemplis planum faciendum est. Quod dicitur ingenitus, ostenditur. Hoc exemplis planum faciendum est. Quod dicitur ingenitus, hic ostenditur quod non sit filius: sed genitus et ingenitus commode di- hic ostenditur quod non sit filius: sed genitus et ingenitus commode di- cuntur, filius autem latine dicitur: sed ut dicatur infilius non admittit cuntur, filius autem latine dicitur: sed ut dicatur infilius non admittit loquendi consuetudo, nihil tamen intellectui demitur si dicatur non filius: loquendi consuetudo, nihil tamen intellectui demitur si dicatur non filius:

1 Edit. Joan. Alleaume, qua. 1 Edit. Joan. Alleaume, qua.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 6. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 6.

3 Edit. Joan. Alleaume, gignat. 3 Edit. Joan. Alleaume, gignat.

4 Ibidem, dicitur. 4 Ibidem, dicitur.

IN I SENTENT. DIST. XXVIII, B. IN I SENTENT. DIST. XXVIII, B.

1 1

51 51

quemadmodum etiam si dicatur non genitus, pro eo quod dicitur ingeni- quemadmodum etiam si dicatur non genitus, pro eo quod dicitur ingeni- tus, nihil aliud dicitur. Ideo non est in rebus considerandum quid vel si- tus, nihil aliud dicitur. Ideo non est in rebus considerandum quid vel si- nat, vel non sinat dici usus sermonis nostri, sed quis rerum ipsarum intel- nat, vel non sinat dici usus sermonis nostri, sed quis rerum ipsarum intel- lectus eluceat. Non ergo jam tantum dicamus ingenitum, sed etiam non lectus eluceat. Non ergo jam tantum dicamus ingenitum, sed etiam non genitum, quod tantum valet. Numquid ergo aliud dicimus, quam non genitum, quod tantum valet. Numquid ergo aliud dicimus, quam non filium? Negativa porro particula non id efficit, ut quod sine illa relative filium? Negativa porro particula non id efficit, ut quod sine illa relative dicitur, eadem proposita ' substantialiter dicatur, sed id tantum negatur dicitur, eadem proposita ' substantialiter dicatur, sed id tantum negatur quod sine illa aiebatur: sicut in aliis prædicamentis cum dicimus, homo quod sine illa aiebatur: sicut in aliis prædicamentis cum dicimus, homo est, substantiam designamus. Qui ergo dicit, non homo est, non aliud est, substantiam designamus. Qui ergo dicit, non homo est, non aliud genus prædicamenti enuntiat, sed tantum illud negat. Sicut ergo secun- genus prædicamenti enuntiat, sed tantum illud negat. Sicut ergo secun- dum substantiam aio, homo est: sic secundum substantiam nego, cum dum substantiam aio, homo est: sic secundum substantiam nego, cum dico, non homo est. At si tantum valet quod dicitur genitus, quantum valet dico, non homo est. At si tantum valet quod dicitur genitus, quantum valet quod dicitur filius: tantumdem ergo valet quod dicitur non genitus, quan- quod dicitur filius: tantumdem ergo valet quod dicitur non genitus, quan- tum valet quod dicitur non filius. Relative autem negamus dicendo, non tum valet quod dicitur non filius. Relative autem negamus dicendo, non genitus. Ingenitus porro quid est, nisi non genitus? Non ergo receditur genitus. Ingenitus porro quid est, nisi non genitus? Non ergo receditur a relativo prædicamento, cum ingenitus dicitur. Sicut enim genitus non a relativo prædicamento, cum ingenitus dicitur. Sicut enim genitus non ad se dicitur, sed quod ex genitore sit: ita cum dicitur ingenitus, non ad ad se dicitur, sed quod ex genitore sit: ita cum dicitur ingenitus, non ad se dicitur, sed quod ex genitore non sit ostenditur: utrumque tamen re- se dicitur, sed quod ex genitore non sit ostenditur: utrumque tamen re- lative dicitur. Quod autem relative pronuntiatur, non indicat substantiam. lative dicitur. Quod autem relative pronuntiatur, non indicat substantiam. Quamvis ergo diversum sit genitus et ingenitus, non tamen indicat diver- Quamvis ergo diversum sit genitus et ingenitus, non tamen indicat diver- sam substantiam : quia sicut filius ad patrem, et non filius ad non patrem sam substantiam : quia sicut filius ad patrem, et non filius ad non patrem refertur ita genitus ad genitorem, et non genitus ad non genitorem refe- refertur ita genitus ad genitorem, et non genitus ad non genitorem refe- ratur necesse est. Ecce evidenter ostendit quod ingenitus relative dicitur, ratur necesse est. Ecce evidenter ostendit quod ingenitus relative dicitur, et de solo Patre accipitur. Alia notio est qua dicitur ingenitus, alia qua et de solo Patre accipitur. Alia notio est qua dicitur ingenitus, alia qua Pater. Atque tantum valet cum dicitur ingenitus, quantum, non genitus, Pater. Atque tantum valet cum dicitur ingenitus, quantum, non genitus, vel non filius. vel non filius.

B. An sicut solus Pater dicitur ingenitus, dici debeat non genitus, vel non filius ? B. An sicut solus Pater dicitur ingenitus, dici debeat non genitus, vel non filius ?

Ideo solet quæri, Utrum sicut solus Pater dicitur ingenitus, ita ipse so- Ideo solet quæri, Utrum sicut solus Pater dicitur ingenitus, ita ipse so- lus debeat dici non genitus, vel non filius: ut nec etiam Spiritus sanctus lus debeat dici non genitus, vel non filius: ut nec etiam Spiritus sanctus possit dici non filius, vel non genitus? Quibusdam videtur quod Pater so- possit dici non filius, vel non genitus? Quibusdam videtur quod Pater so- lus debeat dici non genitus, vel non filius: Spiritus vero sanctus sicut non lus debeat dici non genitus, vel non filius: Spiritus vero sanctus sicut non dicitur ingenitus, ita (inquiunt) non est dicendus non genitus, vel non dicitur ingenitus, ita (inquiunt) non est dicendus non genitus, vel non filius. Debet quidem dici et credi Spiritus sanctus non esse genitus, vel filius. Debet quidem dici et credi Spiritus sanctus non esse genitus, vel

1 Edit. Joan. Alleaume, præposita. 1 Edit. Joan. Alleaume, præposita.

52 52

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non esse filius: sed non debet dici esse non genitus, vel non filius. Aliis non esse filius: sed non debet dici esse non genitus, vel non filius. Aliis autem videtur, quod cum Spiritus sanctus non possit dici ingenitus, potest autem videtur, quod cum Spiritus sanctus non possit dici ingenitus, potest tamen dici non genitus, vel non filius. Quod autem Augustinus supra ait, tamen dici non genitus, vel non filius. Quod autem Augustinus supra ait, tantum valere cum dicitur ingenitus, quantum cum dicitur non genitus vel tantum valere cum dicitur ingenitus, quantum cum dicitur non genitus vel non filius, etymologiam nominis ostendendo eum hoc dixisse dicunt, non non filius, etymologiam nominis ostendendo eum hoc dixisse dicunt, non rationem prædicationis. rationem prædicationis.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Præterea considerari oportet, etc. » « Præterea considerari oportet, etc. » Hic Magister incipit tractare de pro- Hic Magister incipit tractare de pro- prietatibus personarum non persona- prietatibus personarum non persona- lium, quæ sunt duæ, scilicet innascibi- lium, quæ sunt duæ, scilicet innascibi- litas, quæ est unius personæ : et ideo litas, quæ est unius personæ : et ideo de illa agit primo in hac distinctione: et de illa agit primo in hac distinctione: et de conimuni principio, scilicet spiratione de conimuni principio, scilicet spiratione activa, quo Pater et Filius sunt princi- activa, quo Pater et Filius sunt princi- pium Spiritus sancti, quæ est proprie- pium Spiritus sancti, quæ est proprie- tas duarum personarum et de hac agit tas duarum personarum et de hac agit in secunda parte, ibi, « Est præterea in secunda parte, ibi, « Est præterea aliud nomen, etc., » in distinctione se- aliud nomen, etc., » in distinctione se- quenti. quenti.

Ista autem distinctio dividitur in qua- Ista autem distinctio dividitur in qua- tuor partes: in quarum prima Magister tuor partes: in quarum prima Magister investigat rationem innascibilitatis. In investigat rationem innascibilitatis. In secunda, inducit Ambrosium arguentem secunda, inducit Ambrosium arguentem novitatem nominis, cum in Scripturis novitatem nominis, cum in Scripturis non legatur, ibi, D, « Illud autem ta- non legatur, ibi, D, « Illud autem ta- cere non oportet, etc. » In tertia quærit, cere non oportet, etc. » In tertia quærit, Utrum eodem intellectu dici possit Utrum eodem intellectu dici possit Pater non esse Filius, quo dicitur aliud Pater non esse Filius, quo dicitur aliud esse ingenitum et aliud genitum? ibi, E, esse ingenitum et aliud genitum? ibi, E, «< Præterea quæri solet etc. » In quarta «< Præterea quæri solet etc. » In quarta et ultima quærit, Utrum solus Filius et ultima quærit, Utrum solus Filius dicatur nata sapientia sicut solus dici- dicatur nata sapientia sicut solus dici- tur imago et verbum? ibi, F, « Scien- tur imago et verbum? ibi, F, « Scien- dum quoque est, quod sicut solus Filius, dum quoque est, quod sicut solus Filius,

etc. » etc. »

Prima harum subdividitur in tres. In Prima harum subdividitur in tres. In prima probatur, quod ingenitus est in prima probatur, quod ingenitus est in prædicamento relationis, et quod idem prædicamento relationis, et quod idem

1 Edit Joan. Alleaume, ratione. 1 Edit Joan. Alleaume, ratione.

est quod non genitus, sive non filius. est quod non genitus, sive non filius. In secunda quæritur, Utrum solus Pater In secunda quæritur, Utrum solus Pater dicitur non genitus, sicut solus Pater di- dicitur non genitus, sicut solus Pater di- citur ingenitus ? ibi, B, « Ideo solet citur ingenitus ? ibi, B, « Ideo solet quæri, etc. » In tertia, determinatur no- quæri, etc. » In tertia, determinatur no- men notionis qua Pater dicitur ingeni- men notionis qua Pater dicitur ingeni- tus, ibi, C, « Si autem vis scire, etc. » tus, ibi, C, « Si autem vis scire, etc. »

Nota autem hic, quod supra, Dist. Nota autem hic, quod supra, Dist. XIII, cap. E, « Nunc considerandum est, XIII, cap. E, « Nunc considerandum est, cum Spiritus sanctus non sit genitus, cum Spiritus sanctus non sit genitus, etc., » determinatæ sunt quæstiones tres etc., » determinatæ sunt quæstiones tres de innascibilitate, quæ adduci possunt de innascibilitate, quæ adduci possunt hic, scilicet quot modis dicatur, et quali- hic, scilicet quot modis dicatur, et quali- ter est notio solius Patris, et qualiter ter est notio solius Patris, et qualiter convenit Patri et Filio et etiam essentiæ convenit Patri et Filio et etiam essentiæ divinæ. Quod ergo ibi determinatum est ², divinæ. Quod ergo ibi determinatum est ², hic supponatur. hic supponatur.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An si ingenitum sit notio, plures sint An si ingenitum sit notio, plures sint notiones quam quinque ? notiones quam quinque ?

Incidunt autem hic duæ aliæ quæstio- Incidunt autem hic duæ aliæ quæstio- nes ante Litteram, scilicet, Si ingenitum nes ante Litteram, scilicet, Si ingenitum sit notio, utrum sint eadem ratione plu- sit notio, utrum sint eadem ratione plu- res notiones, quam quinque ? res notiones, quam quinque ?

Et secundo, An ingenitum posset esse Et secundo, An ingenitum posset esse notio, etsi non sint plures notiones, notio, etsi non sint plures notiones, quam quinque ? quam quinque ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Si tam negatio quam affirmatio faciunt 1. Si tam negatio quam affirmatio faciunt notionem, cum quælibet persona possit notionem, cum quælibet persona possit

2 Cf. I Sententiarum, Dist. XIII, cap. E. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. XIII, cap. E.

IN I SENTENT. DIST. XXVIII, B, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXVIII, B, ART. 1.

innotescere quatuor modis, videbuntur innotescere quatuor modis, videbuntur esse duodecim notiones trium persona- esse duodecim notiones trium persona- rum. PROBATIO. Convenit enim Patri non rum. PROBATIO. Convenit enim Patri non esse ab alio per generationem, et non esse ab alio per generationem, et non esse ab alio per spirationem. Similiter esse ab alio per spirationem. Similiter Filio convenit non esse ab alio per spi- Filio convenit non esse ab alio per spi- rationem, et esse ab alio per generatio- rationem, et esse ab alio per generatio- nem a quo alius per spirationem, et non nem a quo alius per spirationem, et non a quo alius per generationem. Similiter a quo alius per generationem. Similiter Spiritui sancto convenit esse ab alio per Spiritui sancto convenit esse ab alio per spirationem, et non esse ab alio per ge- spirationem, et non esse ab alio per ge- nerationem a quo non est alius per spi- nerationem a quo non est alius per spi- rationem, et a quo non alius per ge- rationem, et a quo non alius per ge- nerationem. Ergo videtur, quod notiones nerationem. Ergo videtur, quod notiones sint duodecim, si non esse ab alio per sint duodecim, si non esse ab alio per generationem vel spirationem est notio generationem vel spirationem est notio Patris. Patris.

2. Item in prima littera primi capituli 2. Item in prima littera primi capituli habemus, quod « differt Pater a Filio habemus, quod « differt Pater a Filio « auctoritate generationis, differt etiam « auctoritate generationis, differt etiam « proprietate innascibilitatis. » Ex hoc « proprietate innascibilitatis. » Ex hoc concludo duas conclusiones: quarum concludo duas conclusiones: quarum prima est, quod per se facere differre prima est, quod per se facere differre personam a persona est ratio quare po- personam a persona est ratio quare po- natur in divinis notio et proprietas: cum natur in divinis notio et proprietas: cum ergo differat Pater a Spiritu sancto, ergo differat Pater a Spiritu sancto, quia non est ab alio per spirationem, quia non est ab alio per spirationem, oportet quod etiam inspirabilitas sit no- oportet quod etiam inspirabilitas sit no- tio Patris respectu Spiritus sancti. Se- tio Patris respectu Spiritus sancti. Se- cunda est, quia cum in divinis non sit cunda est, quia cum in divinis non sit differentia nisi penes oppositionem re- differentia nisi penes oppositionem re- lationis, si differt Pater a Filio innasci- lationis, si differt Pater a Filio innasci- bilitate, in Filio est relatio opposita re- bilitate, in Filio est relatio opposita re- spondens illi quæ est innascibilitas : et spondens illi quæ est innascibilitas : et sic Filius habet tres notiones, scilicet in- sic Filius habet tres notiones, scilicet in- nascibilitatem, filiationem, et spiratio- nascibilitatem, filiationem, et spiratio- nem activam. Si forte dicas, quod in nem activam. Si forte dicas, quod in Filio sequitur una ad aliam quia sequi- Filio sequitur una ad aliam quia sequi- tur est Filius: ergo est natus, sed non tur est Filius: ergo est natus, sed non convertitur genus autem cum specie in convertitur genus autem cum specie in eodem non facit numerum. Hoc nihil eodem non facit numerum. Hoc nihil est quia aliquid innotescit per modum est quia aliquid innotescit per modum nati, quod non innotescit per modum nati, quod non innotescit per modum filii, sicut innuit Augustinus in libro III filii, sicut innuit Augustinus in libro III istius voluminis 2. Cum ergo hoc sit no- istius voluminis 2. Cum ergo hoc sit no- tio in divinis, quod innotescere facit, tio in divinis, quod innotescere facit, erit notio Filii nascibilitas. erit notio Filii nascibilitas.

1 Cf. Supra, in principio hujus dist. XXVIII. 1 Cf. Supra, in principio hujus dist. XXVIII.

53 53

3. Item, Relationes in divinis sunt ra- 3. Item, Relationes in divinis sunt ra- tiones vel proprietates distinguentes per- tiones vel proprietates distinguentes per- sonam a persona: ergo quæ tales dicunt sonam a persona: ergo quæ tales dicunt oppositiones, et possunt convenire Tri- oppositiones, et possunt convenire Tri- nitati, illa sunt proprietates: sed non nitati, illa sunt proprietates: sed non esse ab alio, et esse ab alio, talem ha- esse ab alio, et esse ab alio, talem ha- bent oppositionem in divinis: ergo fa- bent oppositionem in divinis: ergo fa- ciunt duas proprietates. ciunt duas proprietates.

4. Item, Esse ab alio per generatio- 4. Item, Esse ab alio per generatio- nem, et non esse ab alio per generatio- nem, et non esse ab alio per generatio- nem, iterum talem faciunt oppositio- nem, iterum talem faciunt oppositio- nem ergo illa etiam faciunt duas et sic nem ergo illa etiam faciunt duas et sic erunt quatuor. erunt quatuor.

5. Item, Esse ab alio per spirationem, 5. Item, Esse ab alio per spirationem, et non esse ab alio per spirationem fa- et non esse ab alio per spirationem fa- ciunt etiam duas: et sic erunt sex ad ciunt etiam duas: et sic erunt sex ad minus. Si dicas, quod superiori negato, minus. Si dicas, quod superiori negato, negatur etiam inferius: et ita non esse negatur etiam inferius: et ita non esse ab alio, negat etiam non esse ab alio per ab alio, negat etiam non esse ab alio per spirationem, et non esse ab alio per ge- spirationem, et non esse ab alio per ge- nerationem et sic illa non faciunt notio- nerationem et sic illa non faciunt notio- nes. Hoc nihil videtur esse : quia secun- nes. Hoc nihil videtur esse : quia secun- dum hoc non esse ab alio erit notio Pa- dum hoc non esse ab alio erit notio Pa- tris et hoc a nullo ponitur, sed potius tris et hoc a nullo ponitur, sed potius innascibilitas ponitur sibi notio. Constat innascibilitas ponitur sibi notio. Constat autem, quod una specie emanationis ne- autem, quod una specie emanationis ne- gata ab aliquo, non necessario negatur gata ab aliquo, non necessario negatur alia unde cum innascibilis vel ingenitus alia unde cum innascibilis vel ingenitus neget tantum esse ab alio per generatio- neget tantum esse ab alio per generatio- nem, oportet Patrem adhuc alio modo nem, oportet Patrem adhuc alio modo innotescere, quo ipse etiam ab alio non innotescere, quo ipse etiam ab alio non est per spirationem. est per spirationem.

6. Præterea, Secundum hanc respon- 6. Præterea, Secundum hanc respon- sionem licet superiori negato, negetur sionem licet superiori negato, negetur inferius non tantum superiori posito po- inferius non tantum superiori posito po- nitur inferius: ergo videtur, quod in nitur inferius: ergo videtur, quod in aliis personis debent esse notiones affir- aliis personis debent esse notiones affir- mativæ, scilicet esse ab alio et sic Filio mativæ, scilicet esse ab alio et sic Filio et Spiritui sancto convenit una notio in et Spiritui sancto convenit una notio in communi. communi.

7. Item, Dicit Boetius, quod sola rela- 7. Item, Dicit Boetius, quod sola rela- tio multiplicat trinitatem, essentia autem tio multiplicat trinitatem, essentia autem continet unitatem: ergo inter quæ op- continet unitatem: ergo inter quæ op- positio relationis non est, illa erunt idem, positio relationis non est, illa erunt idem, vel in eodem: sed esse ab alio per gene- vel in eodem: sed esse ab alio per gene- rationem, et esse ab alio per spirationem, rationem, et esse ab alio per spirationem, nullam habent oppositionis relationem: nullam habent oppositionis relationem:

2 Cf. Lib. III Sententiarum, Dist. V. 2 Cf. Lib. III Sententiarum, Dist. V.

Solutio. Solutio.

54 54

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo conveniunt eidem et sic Filius qui ergo conveniunt eidem et sic Filius qui est ab alio per generationem, est etiam est ab alio per generationem, est etiam ab alio per spirationem: et similiter Spi- ab alio per spirationem: et similiter Spi- ritus sanctus ergo plures sunt notiones. ritus sanctus ergo plures sunt notiones.

8. Item, Una notio est in qua Pater 8. Item, Una notio est in qua Pater convenit cum Filio, licet Filius sit a Pa- convenit cum Filio, licet Filius sit a Pa- tre: ergo alia notio debet esse in qua Pa- tre: ergo alia notio debet esse in qua Pa- ter convenit cum Spiritu sancto et alia ter convenit cum Spiritu sancto et alia in qua Filius cum Spiritu sancto: aliter in qua Filius cum Spiritu sancto: aliter enim non viderentur esse sufficienter enim non viderentur esse sufficienter distincti : distinguitur enim Pater solus distincti : distinguitur enim Pater solus a Filio solo, et Filius solus a Spiritu a Filio solo, et Filius solus a Spiritu sancto solo, et Pater et Filius simul a sancto solo, et Pater et Filius simul a Spiritu sancto solo: ergo et Pater et Spiritu sancto solo: ergo et Pater et Spiritus sanctus simul a Filio solo, et Spiritus sanctus simul a Filio solo, et Filius et Spiritus sanctus simul a Patre Filius et Spiritus sanctus simul a Patre solo et sic videtur, quod multæ debeant solo et sic videtur, quod multæ debeant esse notiones, si aliæ sunt notiones quam esse notiones, si aliæ sunt notiones quam personales, ut Magister dicit hic. personales, ut Magister dicit hic.

SOLUTIO. Dicendum, ut supra supposi- SOLUTIO. Dicendum, ut supra supposi- tum est, quod notiones non sunt nisi tum est, quod notiones non sunt nisi quinque, et relationes quatuor, et pro- quinque, et relationes quatuor, et pro- prietates personæ quatuor, et proprieta- prietates personæ quatuor, et proprieta- tes personales tres, sicut supra proba- tes personales tres, sicut supra proba- tum est. Persona enim ut persona, non tum est. Persona enim ut persona, non innotescit nisi per illud quod sonat na- innotescit nisi per illud quod sonat na- turæ dignitatem : aliter enim innotescit turæ dignitatem : aliter enim innotescit res naturæ, et aliter innotescit indivi- res naturæ, et aliter innotescit indivi- duum, et aliter innotescit persona. Res duum, et aliter innotescit persona. Res enim naturæ ut res naturæ per actum et enim naturæ ut res naturæ per actum et rationem naturæ habet dignosci, secun- rationem naturæ habet dignosci, secun- dum quod dicimus, quod res naturæ dum quod dicimus, quod res naturæ est, quæ actu naturæ producitur, hoc est, quæ actu naturæ producitur, hoc est, actu quo communicatur natura hy- est, actu quo communicatur natura hy- postasibus sive suppositis suis: et ille postasibus sive suppositis suis: et ille actus in divinis est duplex, scilicet gene- actus in divinis est duplex, scilicet gene- rare, et spirare: sed per utrumque rare, et spirare: sed per utrumque actum innotescit res naturæ dupliciter: actum innotescit res naturæ dupliciter: quia res naturæ est genita, et res natu- quia res naturæ est genita, et res natu- ræ est generans: et res naturæ est spi- ræ est generans: et res naturæ est spi- rata, et res naturæ est spirans: tamen rata, et res naturæ est spirans: tamen non sunt quatuor res naturæ divinæ, non sunt quatuor res naturæ divinæ, quia spirantem esse non habent opposi- quia spirantem esse non habent opposi- tionem ad generantem esse, nec ad ge- tionem ad generantem esse, nec ad ge- nitum esse et ideo necessario generans nitum esse et ideo necessario generans et genitus sunt unum principium spiran- et genitus sunt unum principium spiran- di. Individuum autem proprie non est di. Individuum autem proprie non est in divinis, sed innotescit per individuan- in divinis, sed innotescit per individuan-

tia. Persona autem non convenit nisi rei tia. Persona autem non convenit nisi rei naturæ dignioris : et ideo persona ut naturæ dignioris : et ideo persona ut persona, non innotescit nisi proprietate persona, non innotescit nisi proprietate dignitatis vel habitudine. dignitatis vel habitudine.

DICIMUS ergo ad primum, quod non DICIMUS ergo ad primum, quod non esse ab alio per generationem, non ponit esse ab alio per generationem, non ponit absolutam dignitatem secundum ordi- absolutam dignitatem secundum ordi- nem naturæ qui est in divinis et ad hoc nem naturæ qui est in divinis et ad hoc intelligendum, notandum quod in omni intelligendum, notandum quod in omni natura in qua ponitur ordo naturæ quo natura in qua ponitur ordo naturæ quo alter sit ex altero, et non alter prior al- alter sit ex altero, et non alter prior al- tero, necesse est ponere principium il- tero, necesse est ponere principium il- lius ordinis. Non dico initium : quia lius ordinis. Non dico initium : quia initium magis respicit durationis princi- initium magis respicit durationis princi- pium quam ordinem naturæ. Ergo si pium quam ordinem naturæ. Ergo si principium necesse est ponere, oportet principium necesse est ponere, oportet quod illud principium aliqua notione in- quod illud principium aliqua notione in- notescat principium autem cum non notescat principium autem cum non habeat prius, non potest innotescere per habeat prius, non potest innotescere per affirmationem priorem se: ergo necesse affirmationem priorem se: ergo necesse est, quod innotescat per negationem : est, quod innotescat per negationem : ergo innotescet per non esse ab alio se- ergo innotescet per non esse ab alio se- cundum ordinem naturæ. Utrum autem cundum ordinem naturæ. Utrum autem nihil ponat, vel aliquid ponat, non esse nihil ponat, vel aliquid ponat, non esse ab alio, in sequenti articulo quæstionis ab alio, in sequenti articulo quæstionis determinabitur. Ergo patet, quod qua- determinabitur. Ergo patet, quod qua- cumque speciali negatione posita, non cumque speciali negatione posita, non innotescet principium totius divinitatis innotescet principium totius divinitatis secundum ordinem naturæ hoc modo ut secundum ordinem naturæ hoc modo ut principium et sic patet, quod non esse principium et sic patet, quod non esse ab alio per generationem, et non esse ab ab alio per generationem, et non esse ab alio per spirationem, non sunt notiones alio per spirationem, non sunt notiones Patris, nec possunt esse. Illud autem Patris, nec possunt esse. Illud autem idem principium, quod est principium idem principium, quod est principium hujus ordinis naturæ, oportet quod inno- hujus ordinis naturæ, oportet quod inno- tescat: non dico ex parte posteriori, tescat: non dico ex parte posteriori, quia non est ibi prius et posterius, sed quia non est ibi prius et posterius, sed ex parte illa qua alter est ex ipso : et ex parte illa qua alter est ex ipso : et hoc secundum genus non ponit dignita- hoc secundum genus non ponit dignita- tem, sed quandoque indignitatem: sed tem, sed quandoque indignitatem: sed in specie ponit dignitatem in actu in quo in specie ponit dignitatem in actu in quo natura communicatur, sicut est genera- natura communicatur, sicut est genera- tio, et sicut est spiratio : ergo ab illa tio, et sicut est spiratio : ergo ab illa parte erunt notiones Patris, paternitas, parte erunt notiones Patris, paternitas, et spiratio activa. Sed supposito eodem et spiratio activa. Sed supposito eodem ordine naturæ, id quod est a principio ordine naturæ, id quod est a principio secundum generalem modum essendi ab secundum generalem modum essendi ab alio, non innotescit ut persona, sed in alio, non innotescit ut persona, sed in speciali modo in quo virtute specifica speciali modo in quo virtute specifica

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN I SENTENT. DIST. XXVIII, B, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXVIII, B, ART. 1.

differentiæ ostenditur sibi dari natura di- differentiæ ostenditur sibi dari natura di- gnior et illi actus sunt generatio, et gnior et illi actus sunt generatio, et spiratio ergo esse ab alio per genera- spiratio ergo esse ab alio per genera- tionem, et esse ab alio per spirationem tionem, et esse ab alio per spirationem sunt notiones Filii et Spiritus sancti : sunt notiones Filii et Spiritus sancti : sicut in inferioribus esse ab homine non sicut in inferioribus esse ab homine non communicat naturam dignam ad consti- communicat naturam dignam ad consti- tuendam personam, quia ab homine est tuendam personam, quia ab homine est quandoque res indigna : sed esse ab ho- quandoque res indigna : sed esse ab ho- mine per generationem hominis naturam mine per generationem hominis naturam communicantem. Non esse autem ab communicantem. Non esse autem ab alio per generationem, et non esse ab alio per generationem, et non esse ab alio per spirationem (sicut jam probatum alio per spirationem (sicut jam probatum est) non constituunt, nec innotescere fa- est) non constituunt, nec innotescere fa- ciunt aliquam naturæ dignitatem. Et sic ciunt aliquam naturæ dignitatem. Et sic patet quare non duodecim, sed tantum patet quare non duodecim, sed tantum quinque esse possunt notiones personæ quinque esse possunt notiones personæ ut personæ. ut personæ.

AD ALIUD dicendum, quod differentia AD ALIUD dicendum, quod differentia distinctionis non simpliciter facit notio- distinctionis non simpliciter facit notio- nem personæ, sed differentia distinctio- nem personæ, sed differentia distinctio- nis personæ ut personæ. Principium au- nis personæ ut personæ. Principium au- tem non de principio per modum perso- tem non de principio per modum perso- næ potest innotescere tribus modis, sci- næ potest innotescere tribus modis, sci- licet ad ante per negationem: et bene licet ad ante per negationem: et bene concedo, quod ingenitus non dicit ibi concedo, quod ingenitus non dicit ibi negationem emanationis specialis, sed negationem emanationis specialis, sed generalis non esse ab alio cujus ratio generalis non esse ab alio cujus ratio supra determinata est 1 : et sic cessat supra determinata est 1 : et sic cessat prima quæstio. Alio modo innotescit prima quæstio. Alio modo innotescit respectu eorum quibus est principium, respectu eorum quibus est principium, et una notione ad unum, et alia ad et una notione ad unum, et alia ad alium, secundum quod sunt duo actus alium, secundum quod sunt duo actus communicationis naturæ dignæ, scilicet communicationis naturæ dignæ, scilicet generatio, et spiratio: et hoc supra de- generatio, et spiratio: et hoc supra de- terminatum est. terminatum est.

AD ALIAM quæstionem patet jam so- AD ALIAM quæstionem patet jam so- lutioquia nascibilitas, vel esse ab alio, lutioquia nascibilitas, vel esse ab alio, de se non dicit notionem personæ ut per- de se non dicit notionem personæ ut per- sonæ sonæ

quia non omne quod nascitur de quia non omne quod nascitur de aliquo, accipit naturam dignitatis ab eo : aliquo, accipit naturam dignitatis ab eo : nec omne quod est ab aliquo, accipit nec omne quod est ab aliquo, accipit naturam dignitatis sed omne quod na- naturam dignitatis sed omne quod na- turaliter filius est, naturam dignitatis turaliter filius est, naturam dignitatis generantis accipit. Sic etiam vis spirati- generantis accipit. Sic etiam vis spirati- va nihil nisi sibi simile in natura produ- va nihil nisi sibi simile in natura produ-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. XIII. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. XIII. Tom. XXV. 2 Ibidem. 2 Ibidem.

55 55

cit. Et ideo nascibilitas non est notio: cit. Et ideo nascibilitas non est notio: et per hoc patet solutio ad sequens. et per hoc patet solutio ad sequens.

AD ALIUD dicendum, quod non esse ab AD ALIUD dicendum, quod non esse ab alio idem est quod esse ingenitum, ut alio idem est quod esse ingenitum, ut supra probatum est 2 : et ideo illæ sex supra probatum est 2 : et ideo illæ sex revertuntur ad quinque quia non esse revertuntur ad quinque quia non esse ab alio per generationem, non ponit ra- ab alio per generationem, non ponit ra- tionem principii in ordine naturæ : nec tionem principii in ordine naturæ : nec etiam non esse ab alio per spirationem : etiam non esse ab alio per spirationem : sed non esse ab alio simpliciter. Et ideo sed non esse ab alio simpliciter. Et ideo non possunt esse notiones alicujus : non non possunt esse notiones alicujus : non enim dicunt rationem principii in ordine enim dicunt rationem principii in ordine naturæ, nec rationem acceptionis natu- naturæ, nec rationem acceptionis natu- ræ dignæ, quemadmodum generatio et ræ dignæ, quemadmodum generatio et spiratio. spiratio.

AD ALIUD dicendum, quod innascibili- AD ALIUD dicendum, quod innascibili- tas secundum quod soli Patri convenit, tas secundum quod soli Patri convenit, et non Spiritui sancto, est idem quod et non Spiritui sancto, est idem quod non esse ab alio, hoc modo quo non esse non esse ab alio, hoc modo quo non esse ab alio facit innotescere principium to- ab alio facit innotescere principium to- tius divinitatis. tius divinitatis.

AD ALIUD patet solutio per dicta, et AD ALIUD patet solutio per dicta, et similiter ad sequens. similiter ad sequens.

AD ALIUD dicendum, quod licet gene- AD ALIUD dicendum, quod licet gene- rari et spirari non opponantur relative, rari et spirari non opponantur relative, tamen spiratus et genitus relative oppo- tamen spiratus et genitus relative oppo- nuntur quia hoc bene concedo secun- nuntur quia hoc bene concedo secun- dum supra dicta³, quod Græci errant, dum supra dicta³, quod Græci errant, et ideo qualiter ipsi Spiritum sanctum et ideo qualiter ipsi Spiritum sanctum a Filio distinguant, non laboro hic de- a Filio distinguant, non laboro hic de- terminare quia videtur mihi impossi- terminare quia videtur mihi impossi- bile esse quod unus non sit alius, si inter bile esse quod unus non sit alius, si inter eos non est oppositio relationis, sicut eos non est oppositio relationis, sicut supra est determinatum : et ideo Pater supra est determinatum : et ideo Pater et Filius sunt unum in spirando, et Spi- et Filius sunt unum in spirando, et Spi- ritus sanctus distinguitur ab utroque. ritus sanctus distinguitur ab utroque.