IN I SENTENT. DIST. XXVI, G. IN I SENTENT. DIST. XXVI, G.

2 2

29 29

mine relative dicitur, eademque relatione dicitur Spiritus sanctus et mine relative dicitur, eademque relatione dicitur Spiritus sanctus et donum, licet ipsa relatio non ita appareat in hoc nomine, Spiritus san- donum, licet ipsa relatio non ita appareat in hoc nomine, Spiritus san- ctus, sicut in hoc nomine, donum. Unde Augustinus in libro de Trinitale ctus, sicut in hoc nomine, donum. Unde Augustinus in libro de Trinitale ait Spiritus sanctus qui non est Trinitas, sed in Trinitate intelligitur, in ait Spiritus sanctus qui non est Trinitas, sed in Trinitate intelligitur, in eo quod proprie dicitur Spiritus sanctus, relative dicitur, cum et ad Patrem eo quod proprie dicitur Spiritus sanctus, relative dicitur, cum et ad Patrem et ad Filium refertur: quia Spiritus sanctus et Patris et Filii spiritus est. et ad Filium refertur: quia Spiritus sanctus et Patris et Filii spiritus est. Sed ipsa relatio non apparet in hoc nomine: apparet autem cum dicitur Sed ipsa relatio non apparet in hoc nomine: apparet autem cum dicitur donum Dei. Donum enim est Patris et Filii, quia a Patre procedit, et a donum Dei. Donum enim est Patris et Filii, quia a Patre procedit, et a Filio ergo Spiritus sanctus, ineffabilis quædam Patris Filiique communio Filio ergo Spiritus sanctus, ineffabilis quædam Patris Filiique communio est. Et ideo fortasse sic appellatur, ut jam diximus, nec iterare piget, quia est. Et ideo fortasse sic appellatur, ut jam diximus, nec iterare piget, quia Patri et Filio potest eadem appellatio convenire. Nam hoc ipse proprie Patri et Filio potest eadem appellatio convenire. Nam hoc ipse proprie dicitur, quod illi communiter: quia etiam Pater spiritus, et Filius spiritus, dicitur, quod illi communiter: quia etiam Pater spiritus, et Filius spiritus, et Pater sanctus, et Filius sanctus. Ut ergo ex nomine quod utrique con- et Pater sanctus, et Filius sanctus. Ut ergo ex nomine quod utrique con- venit, utriusque communio significetur, vocatur donum amborum Spiritus venit, utriusque communio significetur, vocatur donum amborum Spiritus sanctus. Ecce habes quare Spiritus sanctus proprie dicatur donum, et quod sanctus. Ecce habes quare Spiritus sanctus proprie dicatur donum, et quod relative dicitur, sive donum sive Spiritus sanctus: et quod nomen sibi pro- relative dicitur, sive donum sive Spiritus sanctus: et quod nomen sibi pro- prium tenet, quod communiter Patri et Filio convenit, sed divisim. Et est prium tenet, quod communiter Patri et Filio convenit, sed divisim. Et est sciendum, quod cum Pater vel Filius dicitur spiritus sive sanctus, neu- sciendum, quod cum Pater vel Filius dicitur spiritus sive sanctus, neu- trum relative dicitur, sed secundum substantiam. trum relative dicitur, sed secundum substantiam.

G. An Pater, vel Filius, vel Trinitas ipsa possit dici Spiritus sanctus ? G. An Pater, vel Filius, vel Trinitas ipsa possit dici Spiritus sanctus ?

Hic quæri potest, Utrum Pater, vel Filius, vel etiam ipsa Trinitas possit Hic quæri potest, Utrum Pater, vel Filius, vel etiam ipsa Trinitas possit dici Spiritus sanctus, sicut disjunctim dicitur et spiritus et sanctus ? De dici Spiritus sanctus, sicut disjunctim dicitur et spiritus et sanctus ? De hoc Augustinus in libro V de Trinitate & sic ait: Trinitas nullo modo pot- hoc Augustinus in libro V de Trinitate & sic ait: Trinitas nullo modo pot- est dici Filius: Spiritus vero sanctus potest quidem universaliter dici, se- est dici Filius: Spiritus vero sanctus potest quidem universaliter dici, se- cundum id quod scriptum est, Quoniam Deus spiritus est *. Itaque Pater et cundum id quod scriptum est, Quoniam Deus spiritus est *. Itaque Pater et Filius et Spiritus sanctus, quoniam unus Deus est, et utique Deus sanctus Filius et Spiritus sanctus, quoniam unus Deus est, et utique Deus sanctus est, et Deus spiritus est, potest appellari Trinitas et Spiritus sanctus. Sed est, et Deus spiritus est, potest appellari Trinitas et Spiritus sanctus. Sed tamen tunc Spiritus sanctus relative non dicetur secundum essentiam : tamen tunc Spiritus sanctus relative non dicetur secundum essentiam : quia proprie Spiritus sanctus, qui non est Trinitas, sed in Trinitate, dici- quia proprie Spiritus sanctus, qui non est Trinitas, sed in Trinitate, dici- tur relative. tur relative.

5 5

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 11. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 11.

2 Edit. Joan. Alleaume, qui. 2 Edit. Joan. Alleaume, qui.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 11. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 11.

4 Joan. IV, 24: Spiritus est Deus. 4 Joan. IV, 24: Spiritus est Deus.

5 E dit. Joannis Alleaume, dicitur. 5 E dit. Joannis Alleaume, dicitur.

30 30

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

H. Quidam putant Spiritum sanctum non dici relative ad Patrem et Filium, quia H. Quidam putant Spiritum sanctum non dici relative ad Patrem et Filium, quia non vicissim respondent sibi vocabula, sed falso. non vicissim respondent sibi vocabula, sed falso.

1 1

Quidam tamen putant Spiritum sanctum vel donum, non dici relative Quidam tamen putant Spiritum sanctum vel donum, non dici relative ad Patrem vel ad Filium. Si enim, inquiunt, hæc relative ad se dicuntur, ad Patrem vel ad Filium. Si enim, inquiunt, hæc relative ad se dicuntur, suis invicem sibi respondent vocabulis ut sicut dicitur Pater Filii Pater, suis invicem sibi respondent vocabulis ut sicut dicitur Pater Filii Pater, et Filius Patris Filius: ita dicatur, Pater Spiritus sancti vel doni Pater, et et Filius Patris Filius: ita dicatur, Pater Spiritus sancti vel doni Pater, et Spiritus sanctus vel donum Patris spiritus vel donum. Sed non ita est in Spiritus sanctus vel donum Patris spiritus vel donum. Sed non ita est in omnibus relativis. Non enim omnia quæ relative dicuntur, suis ad se invi- omnibus relativis. Non enim omnia quæ relative dicuntur, suis ad se invi- cem respondent vocabulis. Unde Augustinus horum elidens ¹ opinionem in cem respondent vocabulis. Unde Augustinus horum elidens ¹ opinionem in quinto libro de Trinitate 2: Non te moveat, inquit, quoniam diximus Spi- quinto libro de Trinitate 2: Non te moveat, inquit, quoniam diximus Spi- ritum sanctum non ipsam Trinitatem, sed eum qui est in Trinitate, rela- ritum sanctum non ipsam Trinitatem, sed eum qui est in Trinitate, rela- tive dici, licet non ei respondeat vicissim vocabulum ejus ad quem refer- tive dici, licet non ei respondeat vicissim vocabulum ejus ad quem refer- tur. Dicimus enim Spiritum sanctum Patris, sed non vicissim dicimus tur. Dicimus enim Spiritum sanctum Patris, sed non vicissim dicimus Patrem Spiritus sancti, ne filius ejus intelligatur Spiritus sanctus. Item, Di- Patrem Spiritus sancti, ne filius ejus intelligatur Spiritus sanctus. Item, Di- cimus Spiritum sanctum Filii, sed non dicimus Filium Spiritus sancti, ne cimus Spiritum sanctum Filii, sed non dicimus Filium Spiritus sancti, ne pater ejus intelligatur Spiritus sanctus. In multis enim relativis hoc con- pater ejus intelligatur Spiritus sanctus. In multis enim relativis hoc con- tingit, ut non inveniatur vocabulum quo sibi vicissim respondeant. Cum tingit, ut non inveniatur vocabulum quo sibi vicissim respondeant. Cum ergo dicimus donum Patris et Filii, non quidem possumus dicere Patrem ergo dicimus donum Patris et Filii, non quidem possumus dicere Patrem doni aut Filium doni: sed ut hæc vicissim respondeant, dicimus donum doni aut Filium doni: sed ut hæc vicissim respondeant, dicimus donum donatoris, et donatorem doni: quia hic potuit inveniri usitatum vocabu- donatoris, et donatorem doni: quia hic potuit inveniri usitatum vocabu- lum, illic non potuit. Donum ergo donatoris, et donator doni cum dicimus, lum, illic non potuit. Donum ergo donatoris, et donator doni cum dicimus, relative utrumque ad invicem dicimus: donator tamen non fuit Deus, nisi relative utrumque ad invicem dicimus: donator tamen non fuit Deus, nisi ex tempore, cum Spiritus sanctus sit donum, etiam ³ ab æterno. ex tempore, cum Spiritus sanctus sit donum, etiam ³ ab æterno.

3 3

1 Edit. Joan. Alleaume, eludens. 1 Edit. Joan. Alleaume, eludens.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 12. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 12.

1 Edit. J. Alleaume, et. 1 Edit. J. Alleaume, et.

IN I SENTENT. DIST. XXVI, H, ART. 14. IN I SENTENT. DIST. XXVI, H, ART. 14.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An liceat in divinis sine peccato diversi- An liceat in divinis sine peccato diversi- mode opinari et loqui de notionibus, mode opinari et loqui de notionibus, cum quidam ponunt plures, quidam cum quidam ponunt plures, quidam pauciores? et, An falsa opinio faciat pauciores? et, An falsa opinio faciat hæreticum? hæreticum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, D, « Hic quæritur, quomodo dicatur ibi, D, « Hic quæritur, quomodo dicatur proprium nato Deo, etc. » proprium nato Deo, etc. »

Hic enim oportet duo determinare, Hic enim oportet duo determinare, scilicet qualiter ausus est aliquis in divi- scilicet qualiter ausus est aliquis in divi- nis notiones ponere, præcipue cum sibi, nis notiones ponere, præcipue cum sibi, ut videtur, in materia fidei Doctores con- ut videtur, in materia fidei Doctores con- tradicant? Et secundo, Quid exigitur ad tradicant? Et secundo, Quid exigitur ad gratuitam filiationem ? gratuitam filiationem ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Alius dicit nullam proprietatem sive 1. Alius dicit nullam proprietatem sive notionem, alius ponit infinitas, alius notionem, alius ponit infinitas, alius quinque, alius tres quædam autem is- quinque, alius tres quædam autem is- tarum contradictorie opponuntur, scili- tarum contradictorie opponuntur, scili- cet nullam esse notionem, et aliquam cet nullam esse notionem, et aliquam esse notionem : ergo altera erit falsa: esse notionem : ergo altera erit falsa: mendacium autem, ut dicit Augustinus, mendacium autem, ut dicit Augustinus, quod est in doctrina fidei, maximum est quod est in doctrina fidei, maximum est omnium mendaciorum : ergo videtur, omnium mendaciorum : ergo videtur, quod talis diversitas opinionum non pos- quod talis diversitas opinionum non pos- sit esse sine peccato mortali. sit esse sine peccato mortali.

2. Item, Supra' habitum est, quod 2. Item, Supra' habitum est, quod nusquam periculosius erratur, quam in nusquam periculosius erratur, quam in materia de Trinitate cum ergo iste error materia de Trinitate cum ergo iste error sit in materia de Trinitate, videtur esse sit in materia de Trinitate, videtur esse periculosissimus. periculosissimus.

3. Si dicas, quod Scriptura non deter- 3. Si dicas, quod Scriptura non deter- minavit et ideo opiniones circa hoc minavit et ideo opiniones circa hoc esse poterunt. Quæratur, Quid vocatur esse poterunt. Quæratur, Quid vocatur Scriptura? Si canon Biblia scriptura Scriptura? Si canon Biblia scriptura vocatur sicut non determinat quinque vocatur sicut non determinat quinque notiones, ita etiam non determinat tres notiones, ita etiam non determinat tres esse personas: ergo etiam de hoc pos- esse personas: ergo etiam de hoc pos-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. II. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. II. Tom. XXV. 2 Cf. Infra, Dist. XXVIII. 2 Cf. Infra, Dist. XXVIII.

31 31

sunt esse diversæ opiniones: quod fal- sunt esse diversæ opiniones: quod fal- sum est : quia hæreticus reputaretur, sum est : quia hæreticus reputaretur, qui assereret non esse tres personas. Si qui assereret non esse tres personas. Si autem canon Patrum dicitur scriptura, autem canon Patrum dicitur scriptura, plane falsum videtur: quia infra habebi- plane falsum videtur: quia infra habebi- mus, quod Augustinus nominat, et po- mus, quod Augustinus nominat, et po- nit notiones 2. nit notiones 2.

AD HOC dicendum, quod propter diffi- Solutio. AD HOC dicendum, quod propter diffi- Solutio. cultatem materiæ non ex præsumptione, cultatem materiæ non ex præsumptione, sed ex ratione hic diversa opinantes, ex- sed ex ratione hic diversa opinantes, ex- cusantur quia falsa opinio non facit cusantur quia falsa opinio non facit hæreticum, sed potius præsumptio as- hæreticum, sed potius præsumptio as- sertionis et defensionis, ut dicit Magister sertionis et defensionis, ut dicit Magister infra ³. infra ³.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non contradicunt in re nullam dicentes esse contradicunt in re nullam dicentes esse notionem, et aliquas dicentes notiones notionem, et aliquas dicentes notiones esse quia illi qui nullam dicunt, ponunt esse quia illi qui nullam dicunt, ponunt quod personæ seipsis distinguuntur, et quod personæ seipsis distinguuntur, et ita implicite ponunt notiones, sed non ita implicite ponunt notiones, sed non distinctas a personis nisi secundum in- distinctas a personis nisi secundum in- tentionem quia impossibile est ponere tentionem quia impossibile est ponere distinguens et distinctum per intentionem distinguens et distinctum per intentionem esse idem. Illi autem qui ponunt notio- esse idem. Illi autem qui ponunt notio- nes, non dicunt eas re differre a personis, nes, non dicunt eas re differre a personis, sed suppositione et modo intelligendi. sed suppositione et modo intelligendi. Nec est mendacium: quia non dicunt in- Nec est mendacium: quia non dicunt in- tentione fallendi, sed potius id opinantur tentione fallendi, sed potius id opinantur quod verum esse credunt. Qui autem di- quod verum esse credunt. Qui autem di- cit, quod non est verum et putat esse ve- cit, quod non est verum et putat esse ve- rum, non mentitur, ut dicit Augustinus. rum, non mentitur, ut dicit Augustinus.

AD ALIUD dicendum, quod numerus AD ALIUD dicendum, quod numerus notionum refertur ad numerum persona- notionum refertur ad numerum persona- rum et ideo non habet articulum sym- rum et ideo non habet articulum sym- boli specialem, et ideo non est ibi tan- boli specialem, et ideo non est ibi tan- tum periculum, sicut in alio quod ex- tum periculum, sicut in alio quod ex- presse a Patribus est determinatum. presse a Patribus est determinatum.

AD ALIUD dicendum, quod licet Augu- AD ALIUD dicendum, quod licet Augu- stinus nominet notiones et proprietates, stinus nominet notiones et proprietates, non tamen ostendit qualiter distinguun- non tamen ostendit qualiter distinguun- tur a personis : et non determinat, tur a personis : et non determinat, utrum sint ut notiones, vel in noto per utrum sint ut notiones, vel in noto per eas tantum, vel utrum ponendæ sint eas tantum, vel utrum ponendæ sint per se et ideo circa illud possunt esse per se et ideo circa illud possunt esse opiniones. opiniones.

3 Cf. Infra, IV Sententiarum, in tractatu de 3 Cf. Infra, IV Sententiarum, in tractatu de Eucharistia, Dist. XIII, cap. ultimo. Eucharistia, Dist. XIII, cap. ultimo.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

32 32

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

Quid exigatur ad gratuitam Quid exigatur ad gratuitam filiationem? filiationem?

Deinde quæritur, Quid exigatur ad Deinde quæritur, Quid exigatur ad gratuitam filiationem in communi, quam gratuitam filiationem in communi, quam Magister videtur hic tangere triplicem, Magister videtur hic tangere triplicem, scilicet factura sive_creatione, et recrea- scilicet factura sive_creatione, et recrea- tione, et æterna generatione, etc. tione, et æterna generatione, etc.

1 Vide III Sententiarum, Dist. X. 1 Vide III Sententiarum, Dist. X.

Sed quia de hoc alibi plurima dicta Solutio Sed quia de hoc alibi plurima dicta Solutio sunt ibi requirantur: quia ibi disputa- sunt ibi requirantur: quia ibi disputa- tum est de filiatione adoptionis, et filia- tum est de filiatione adoptionis, et filia- tione per naturam et gratiam unionis, tione per naturam et gratiam unionis, et factura. Hoc solum hic notandum et factura. Hoc solum hic notandum est, quod licet aliæ res sint factæ ad est, quod licet aliæ res sint factæ ad exemplar quod habent in mente divi- exemplar quod habent in mente divi- na, non tamen Deus proprie dicitur na, non tamen Deus proprie dicitur pater earum, nec illæ filii : quia filius pater earum, nec illæ filii : quia filius est qui alio modo habet imaginem fa- est qui alio modo habet imaginem fa- cientis, ut homo, et Angelus. cientis, ut homo, et Angelus.

Quæ autem in sequenti parte dicuntur Quæ autem in sequenti parte dicuntur a Magistro, satis plana sunt per ea quæ a Magistro, satis plana sunt per ea quæ tractata sunt de Spiritu sancto. tractata sunt de Spiritu sancto.

IN I SENTENT. DIST. XXVII, A. IN I SENTENT. DIST. XXVII, A.

33 33

DISTINCTIO XXVII. DISTINCTIO XXVII.

De proprietatibus personarum, secundum quod diversis nominibus De proprietatibus personarum, secundum quod diversis nominibus exprimuntur per vocabula magis usitata. exprimuntur per vocabula magis usitata.

A. An easdem proprietates assignent Augustinus et Hilarius ? et, An istæ sint quæ A. An easdem proprietates assignent Augustinus et Hilarius ? et, An istæ sint quæ dicuntur paternitas, filiatio, et processio? dicuntur paternitas, filiatio, et processio?

Hic quæri potest, Utrum proprietates quas Hilarius supra assignavit, Hic quæri potest, Utrum proprietates quas Hilarius supra assignavit, scilicet quod Pater semper est Pater, et Filius semper est Filius : sint illæ scilicet quod Pater semper est Pater, et Filius semper est Filius : sint illæ eædem proprietates quas Augustinus superius distinxit, dicens proprium eædem proprietates quas Augustinus superius distinxit, dicens proprium esse Patris, quod genuit Filium et proprium Filii, quod genitus est a Pa- esse Patris, quod genuit Filium et proprium Filii, quod genitus est a Pa- tre et proprium Spiritus sancti, quod ab utroque procedit? Ac deinde, tre et proprium Spiritus sancti, quod ab utroque procedit? Ac deinde, utrum et istæ sint illæ quæ dicuntur paternitas, filiatio, processio? Videtur utrum et istæ sint illæ quæ dicuntur paternitas, filiatio, processio? Videtur quod non sint eædem proprietates quas ponit Hilarius, et illæ quas ponit quod non sint eædem proprietates quas ponit Hilarius, et illæ quas ponit Augustinus. Si enim eædem sunt, idem est ergo Patri esse Patrem, et ge- Augustinus. Si enim eædem sunt, idem est ergo Patri esse Patrem, et ge- nuisse Filium, quod utique quidam concedunt. Si autem hoc est, cui ergo nuisse Filium, quod utique quidam concedunt. Si autem hoc est, cui ergo convenit ut sit Pater, ei convenit genuisse Filium. Natura ergo divina si convenit ut sit Pater, ei convenit genuisse Filium. Natura ergo divina si Pater est, genuit Filium : si vero non genuit, Pater non est. Sed quis au- Pater est, genuit Filium : si vero non genuit, Pater non est. Sed quis au- deat dicere, aut quod ipsa genuit Filium, aut quod ipsa Pater non sit? Si deat dicere, aut quod ipsa genuit Filium, aut quod ipsa Pater non sit? Si autem ipsa Pater est, nec Filium genuit: non est ergo idem dicere aliquid autem ipsa Pater est, nec Filium genuit: non est ergo idem dicere aliquid esse Patrem, et gignere Filium. Et ita non videtur' una eademque esse esse Patrem, et gignere Filium. Et ita non videtur' una eademque esse proprietas. proprietas.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic quæri potest, Utrum proprieta- « Hic quæri potest, Utrum proprieta- tes quas Hilarius, etc. » tes quas Hilarius, etc. »

Hic incipit pars illa in qua Magister Hic incipit pars illa in qua Magister determinat de eisdem tribus proprietati determinat de eisdem tribus proprietati

1 Edit. Joan. Alleaume, videbitur. 1 Edit. Joan. Alleaume, videbitur.

XXVI XXVI

bus personalibus, de quibus habitum bus personalibus, de quibus habitum est, prout significantur aliis nominibus. est, prout significantur aliis nominibus.

Et dividitur in quatuor partes: in Et dividitur in quatuor partes: in quarum prima tangit Magister alia verba quarum prima tangit Magister alia verba in quibus significantur eædem proprieta- in quibus significantur eædem proprieta- tes sub alio modo significandi. In se- tes sub alio modo significandi. In se- cunda tangit, qualiter istæ proprietates cunda tangit, qualiter istæ proprietates distinguunt personas insecessibiliter, distinguunt personas insecessibiliter, ibi, D, « Illæ enim proprietates singulæ ibi, D, « Illæ enim proprietates singulæ

3 3

34 34

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

singulis, etc. » In tertia tangit, qualiter singulis, etc. » In tertia tangit, qualiter aliis nominibus significantur quædam aliis nominibus significantur quædam personæ cum eisdem relationibus, præ- personæ cum eisdem relationibus, præ- cipue persona Filii, ibi, E, « Hic non est cipue persona Filii, ibi, E, « Hic non est prætermittendum, quod sicut Pater et prætermittendum, quod sicut Pater et Filius, etc. » In quarta tangit, qualiter Filius, etc. » In quarta tangit, qualiter nominibus essentialibus positis pro per- nominibus essentialibus positis pro per- sonalibus, etiam exprimuntur persona sonalibus, etiam exprimuntur persona et proprietates eædem, ibi, H, « Hic et proprietates eædem, ibi, H, « Hic quæritur, Cum dicitur Deus de Deo, quæritur, Cum dicitur Deus de Deo, etc. » etc. »

In prima harum sunt tria capitula: in In prima harum sunt tria capitula: in quorum primo movet quæstionem. In quorum primo movet quæstionem. In secundo solvit, ibi, B, « Ad quod sine secundo solvit, ibi, B, « Ad quod sine præjudicio, etc. » In tertio assignat ra- præjudicio, etc. » In tertio assignat ra- tionem solutionis, ibi, C, « Nec tamen tionem solutionis, ibi, C, « Nec tamen videtur nobis omnino idem esse, etc. » videtur nobis omnino idem esse, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An idem sit genuisse Filium, et esse An idem sit genuisse Filium, et esse Patrem ? Patrem ?

Incidit autem hic quæstio primo de Incidit autem hic quæstio primo de intentione Magistri, Utrum idem sit ge-- intentione Magistri, Utrum idem sit ge-- nuisse Filium, et esse Patrem ? nuisse Filium, et esse Patrem ?

1. Et inducit unam rationem Magister in 1. Et inducit unam rationem Magister in Littera, quod non sit idem : quia si esset Littera, quod non sit idem : quia si esset idem, cui conveniret unum, conveniret idem, cui conveniret unum, conveniret et aliud sed essentiæ divinæ convenit et aliud sed essentiæ divinæ convenit esse Patrem : ergo essentiæ divinæ con- esse Patrem : ergo essentiæ divinæ con- venit genuisse Filium, quod falsum est. venit genuisse Filium, quod falsum est.

: :

2. Ad idem potest objici sic: Non 2. Ad idem potest objici sic: Non idem est si baptismus fiat in nomine ge- idem est si baptismus fiat in nomine ge- nitoris et geniti, et in nomine Patris et nitoris et geniti, et in nomine Patris et Filii si enim fiat in nomine genitoris et Filii si enim fiat in nomine genitoris et geniti et doni, non reputatur baptismus : geniti et doni, non reputatur baptismus : sed si fiat in nomine Patris, et Filii, et sed si fiat in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, baptismus reputatur : Spiritus sancti, baptismus reputatur : ergo videtur, quod non idem significent. ergo videtur, quod non idem significent.

3. Præterea, Magister dicit in tertio 3. Præterea, Magister dicit in tertio capitulo istius partis, quod cum dicitur capitulo istius partis, quod cum dicitur pater, significatur hypostasis cum pro- pater, significatur hypostasis cum pro- prietate (alias, paternitate): cum autem prietate (alias, paternitate): cum autem dicitur genuit, non significatur nisi pro- dicitur genuit, non significatur nisi pro-

prietas: ergo non idem significatur, ut prietas: ergo non idem significatur, ut videtur. videtur.

1. SED CONTRA videtur, quod hæc sit sed co 1. SED CONTRA videtur, quod hæc sit sed co falsa, essentia est Pater, sicut hæc, es- falsa, essentia est Pater, sicut hæc, es- sentia genuit: si enim essentia est Pa- sentia genuit: si enim essentia est Pa- ter, non est Pater nisi Filii : ergo hæc ter, non est Pater nisi Filii : ergo hæc est vera, essentia est Pater Filii : ergo est vera, essentia est Pater Filii : ergo sequitur ulterius, quod essentia genuit sequitur ulterius, quod essentia genuit Filium, et quod essentia dicitur relative, Filium, et quod essentia dicitur relative, et quod distinguitur: quæ omnia supra et quod distinguitur: quæ omnia supra negata sunt ergo videtur, quod proba- negata sunt ergo videtur, quod proba- tio Magistri nihil valeat. tio Magistri nihil valeat.

2. Item, Si aliæ sunt istæ proprietates 2. Item, Si aliæ sunt istæ proprietates quam illæ, tunc eadem ratione etiam quam illæ, tunc eadem ratione etiam aliæ sunt, cum dicitur, Pater distingui- aliæ sunt, cum dicitur, Pater distingui- tur a Filio, et refertur ad Filium, et pro- tur a Filio, et refertur ad Filium, et pro- ducit Filium ergo multæ valde essent ducit Filium ergo multæ valde essent relationes ergo videtur, quod sint peni- relationes ergo videtur, quod sint peni- tus eædem. tus eædem.

SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod sunt Solu SOLUTIO. Dicendum ad hoc, quod sunt Solu eædem re sub alio modo significandi. eædem re sub alio modo significandi. Iste autem modus significandi diversus Iste autem modus significandi diversus est, propter tria: quorum primum et est, propter tria: quorum primum et præcipuum est quod Magister tangit in præcipuum est quod Magister tangit in Littera, quod Pater et Filius et Spiritus Littera, quod Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt nomina hypostasum et pro- sanctus sunt nomina hypostasum et pro- prietatum generari autem et generare prietatum generari autem et generare sunt nomina proprietatum tantum. Se- sunt nomina proprietatum tantum. Se- cunda ratio est: quia cum pater signifi- cunda ratio est: quia cum pater signifi- cet proprietatem concretive, et generare cet proprietatem concretive, et generare concretive, diversus est modus concre- concretive, diversus est modus concre- tionis cum enim dicitur album, signifi- tionis cum enim dicitur album, signifi- catur subjectum cum albedine, eo quod catur subjectum cum albedine, eo quod ipsum est substantia nominis: cum au- ipsum est substantia nominis: cum au- tem dicitur albescere, significatur acci- tem dicitur albescere, significatur acci- dens inhærens sine subjecto: et hoc dens inhærens sine subjecto: et hoc ideo est quia actus habet in se substan- ideo est quia actus habet in se substan- tiam, sicut a qua sit et licet sit in ali- tiam, sicut a qua sit et licet sit in ali- qua substantia secundum quod est acci- qua substantia secundum quod est acci- dens, tamen quia significatur ut actus, dens, tamen quia significatur ut actus, non significatur in ipso hujusmodi sub- non significatur in ipso hujusmodi sub- stantia in qua sit : et ideo significatur ut stantia in qua sit : et ideo significatur ut non claudens in suo significato subje- non claudens in suo significato subje- ctum et substantiam. Tertium est: quia ctum et substantiam. Tertium est: quia generare et hujusmodi significant pro- generare et hujusmodi significant pro- prietates in genere, et non prietates in genere, et non in specie: in specie: non enim sequitur si aliquid generat non enim sequitur si aliquid generat aliquid, quod sit pater ejus : nec si ali- aliquid, quod sit pater ejus : nec si ali-

object. 1. object. 1.

IN I SENTENT. DIST. XXVII, B, C. IN I SENTENT. DIST. XXVII, B, C.

quid generatur, quod sit filius ejus, sicut quid generatur, quod sit filius ejus, sicut habemus ab Augustino determinatum *. habemus ab Augustino determinatum *. His habitis, concedendæ sunt rationes His habitis, concedendæ sunt rationes primo inductæ. primo inductæ.

AD ID autem quod contra objicitur, di- AD ID autem quod contra objicitur, di- cendum quod cum dicitur, essentia est cendum quod cum dicitur, essentia est Pater, duplex est locutio ex eo quod ly Pater, duplex est locutio ex eo quod ly Pater potest teneri adjective, et sic est Pater potest teneri adjective, et sic est falsa, et in hoc sensu improbatur: vel falsa, et in hoc sensu improbatur: vel substantive, et in hoc sensu conceditur substantive, et in hoc sensu conceditur a Magistro, hoc est, essentia est ille qui a Magistro, hoc est, essentia est ille qui est Pater. est Pater.

35 35

AD ALIUD dicendum, quod non potest Adobject.2. AD ALIUD dicendum, quod non potest Adobject.2. multiplicatio fieri ultra tres proprietates multiplicatio fieri ultra tres proprietates personales quia hujusmodi verba, di- personales quia hujusmodi verba, di- stinguere, et referre, et hujusmodi, si- stinguere, et referre, et hujusmodi, si- gnificant potius id quod consequitur ex gnificant potius id quod consequitur ex proprietatibus, quam proprietates, et non proprietatibus, quam proprietates, et non specificant eas. Ergo cum genus nihil specificant eas. Ergo cum genus nihil addat supra speciem, et non connumere- addat supra speciem, et non connumere- tur ei, non dicuntur notiones speciales tur ei, non dicuntur notiones speciales hujusmodi verba: tamen nota quod Por- hujusmodi verba: tamen nota quod Por- retani infinitas ponentes notiones, illas retani infinitas ponentes notiones, illas concesserunt objectiones. concesserunt objectiones.

B. Responsio, ubi ostendit easdem esse proprietates. B. Responsio, ubi ostendit easdem esse proprietates.

Ad quod sine præjudicio aliorum dicimus, quod eadem proprietates Ad quod sine præjudicio aliorum dicimus, quod eadem proprietates notavit uterque, licet diversis verbis. Quod enim Hilarius ait, ita intel- notavit uterque, licet diversis verbis. Quod enim Hilarius ait, ita intel- ligi debet, Proprium Patris est quod semper Pater est, id est, proprie- ligi debet, Proprium Patris est quod semper Pater est, id est, proprie- tas Patris est, qua semper Pater est. Semper vero Pater est, quia sem- tas Patris est, qua semper Pater est. Semper vero Pater est, quia sem- per genuit Filium. Ita et proprium Filii est, quod semper Filius est, id per genuit Filium. Ita et proprium Filii est, quod semper Filius est, id est, proprietas Filii est, qua semper Filius est. Filius vero semper est, quia est, proprietas Filii est, qua semper Filius est. Filius vero semper est, quia semper genitus est. Ergo proprietas qua Pater pater est, est quia sem- semper genitus est. Ergo proprietas qua Pater pater est, est quia sem- per genuit et hæc eadem dicitur paternitas, vel generatio. Et proprie- per genuit et hæc eadem dicitur paternitas, vel generatio. Et proprie- tas qua Filius semper est filius, est quia semper genitus est a Patre : tas qua Filius semper est filius, est quia semper genitus est a Patre : et hæc eadem dicitur filiatio, vel genitura, vel nativitas, vel origo, vel na- et hæc eadem dicitur filiatio, vel genitura, vel nativitas, vel origo, vel na- scibilitas. Sic et proprietas qua Spiritus sanctus est Spiritus sanctus vel do- scibilitas. Sic et proprietas qua Spiritus sanctus est Spiritus sanctus vel do- num, est quia procedit ab utroque et hæc eadem dicitur processio. In num, est quia procedit ab utroque et hæc eadem dicitur processio. In præmissis ergo locutionibus eædem significatæ sunt proprietates. præmissis ergo locutionibus eædem significatæ sunt proprietates.

C. Quomodo non est omnino idem dicere, esse patrem, et genuisse vel habere filium, C. Quomodo non est omnino idem dicere, esse patrem, et genuisse vel habere filium, ita et de aliis? ita et de aliis?

Nec tamen videtur nobis omnino esse idem dicere aliquid esse Patrem, Nec tamen videtur nobis omnino esse idem dicere aliquid esse Patrem, et genuisse Filium: vel aliquid esse Filium, et habere Patrem vel esse et genuisse Filium: vel aliquid esse Filium, et habere Patrem vel esse Spiritum sanctum, et procedere ab utroque: alioquin Pater non esset no- Spiritum sanctum, et procedere ab utroque: alioquin Pater non esset no-

1 Cf. III Sententiarum, Dist. V. 1 Cf. III Sententiarum, Dist. V.

36 36

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

men hypostasis, id est, personæ, sed proprietatis tantum: similiter Filius, men hypostasis, id est, personæ, sed proprietatis tantum: similiter Filius, et Spiritus sanctus: et ita non per tria nomina significarentur tres personæ. et Spiritus sanctus: et ita non per tria nomina significarentur tres personæ. Ideoque dicimus, quia Patris nomen non tantum relationem notat, sed Ideoque dicimus, quia Patris nomen non tantum relationem notat, sed etiam hypostasim, id est, subsistentiam significat ita et Filius, et Spiritus etiam hypostasim, id est, subsistentiam significat ita et Filius, et Spiritus sanctus. Relationum vero vocabula, scilicet paternitas, filiatio, processio: sanctus. Relationum vero vocabula, scilicet paternitas, filiatio, processio: vel gignere, gigni, procedere, ipsas tantum relationes, non hypostases si- vel gignere, gigni, procedere, ipsas tantum relationes, non hypostases si- gnificant, sive habere Filium et habere Patrem ut verbi gratia, cum di- gnificant, sive habere Filium et habere Patrem ut verbi gratia, cum di- cimus, Deus est Pater, nomine Patris et relationem notamus, et divinam cimus, Deus est Pater, nomine Patris et relationem notamus, et divinam hypostasim significamus: ut sit intelligentia talis, Deus vel divina essentia hypostasim significamus: ut sit intelligentia talis, Deus vel divina essentia est Pater, id est, ille qui genuit, id est, hypostasis quæ habet Filium. Simi- est Pater, id est, ille qui genuit, id est, hypostasis quæ habet Filium. Simi- liter, Deus est Filius, id est, hypostasis genita, vel habens Patrem. Ita liter, Deus est Filius, id est, hypostasis genita, vel habens Patrem. Ita etiam, Deus est Spiritus sanctus, id est, hypostasis procedens ab utroque, etiam, Deus est Spiritus sanctus, id est, hypostasis procedens ab utroque, sive ille qui procedit. Cum vero nomina relationum ponimus in prædicatis, sive ille qui procedit. Cum vero nomina relationum ponimus in prædicatis, notiones ipsas tantum significamus, non hypostases: ut cum dicimus, Deus notiones ipsas tantum significamus, non hypostases: ut cum dicimus, Deus genuit, id est, habet Filium: et Deus genitus est, id est, habet Patrem. Et genuit, id est, habet Filium: et Deus genitus est, id est, habet Patrem. Et tunc oportet intelligi in subjectis hypostases tantum, non essentiam, quæ tunc oportet intelligi in subjectis hypostases tantum, non essentiam, quæ illis proprietatibus determinantur. illis proprietatibus determinantur.

Sed contra. Sed contra.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum Pater est Pater, quia genuit, Utrum Pater est Pater, quia genuit, vel genuit quia est Pater ? et, An vel genuit quia est Pater ? et, An proprietates determinent personas, et proprietates determinent personas, et unde venit determinatum ? unde venit determinatum ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in secundo capitulo B, « Semper Pater est, secundo capitulo B, « Semper Pater est, quia semper genuit Filium, etc. »> quia semper genuit Filium, etc. »>

Videtur enim ex hoc, quod sit Pater, Videtur enim ex hoc, quod sit Pater, quia genuit: ergo secundum rationem quia genuit: ergo secundum rationem intelligendi, prius est generare quam intelligendi, prius est generare quam esse Patreni. esse Patreni.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Non generat nisi persona distincta: 1. Non generat nisi persona distincta: non enim sunt actus nisi particularium non enim sunt actus nisi particularium distinctorum: ergo generans est persona distinctorum: ergo generans est persona distincta non autem distinguitur nisi distincta non autem distinguitur nisi paternitate: ergo Pater est ante genera- paternitate: ergo Pater est ante genera- tionem secundum modum intelligendi: tionem secundum modum intelligendi:

et ita non Pater est, quia genuit: sed et ita non Pater est, quia genuit: sed potius genuit, quia Pater est. potius genuit, quia Pater est.

2. Item, Separemus per intellectum 2. Item, Separemus per intellectum proprietatem a personis aut igitur ali- proprietatem a personis aut igitur ali- quid remanet, aut nihil. Si nihil: tunc quid remanet, aut nihil. Si nihil: tunc habeo propositum, quod proprietates habeo propositum, quod proprietates faciunt personas: et sic genuit, quia est faciunt personas: et sic genuit, quia est Pater. Si aliquid: aut illud est essentia Pater. Si aliquid: aut illud est essentia sola, aut aliquid aliud. Si essentia sola: sola, aut aliquid aliud. Si essentia sola: ergo proprietas adveniens determinat es- ergo proprietas adveniens determinat es- sentiam, et ponitur circa eam, quod su- sentiam, et ponitur circa eam, quod su- pra est improbatum, et iterum infra im- pra est improbatum, et iterum infra im- probabitur. Si aliquid aliud: aut hoc est probabitur. Si aliquid aliud: aut hoc est distinctum in personis, aut non. Si dis- distinctum in personis, aut non. Si dis- tinctum ergo in divinis aliquid est dis- tinctum ergo in divinis aliquid est dis- tinctum ante distinguens secundum ra- tinctum ante distinguens secundum ra- tionem: quia nihil distinguit nisi pro- tionem: quia nihil distinguit nisi pro- prietas, et illam posuimus non esse. Si prietas, et illam posuimus non esse. Si illud non est distinctum: ergo est essen- illud non est distinctum: ergo est essen- tia: quia nihil est indistinctum in per- tia: quia nihil est indistinctum in per- sonis nisi essentia, et ex illo sequitur, ut sonis nisi essentia, et ex illo sequitur, ut prius, quod circa essentiam ponuntur prius, quod circa essentiam ponuntur notiones, et quod determinant eam, quod notiones, et quod determinant eam, quod falsum est. falsum est.

æst. 1. æst. 1.

sest. 2. sest. 2.

lutio. lutio. bject. 1. bject. 1.

IN I SENTENT. DIST. XXVII, C, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XXVII, C, ART. 2.

ITEM, In secunda parte hujus distin- ITEM, In secunda parte hujus distin- ctionis dicit Magister, quod proprietates ctionis dicit Magister, quod proprietates determinant personas: et quæritur, Unde determinant personas: et quæritur, Unde veniat determinatum? Bene enim vide- veniat determinatum? Bene enim vide- mus unde veniat indeterminatum in per- mus unde veniat indeterminatum in per- sonis, scilicet essentiam et bene vide- sonis, scilicet essentiam et bene vide- mus unde veniat determinans, quia hoc mus unde veniat determinans, quia hoc est proprietas. Tertium autem quod est est proprietas. Tertium autem quod est determinatum, cum illud manere non determinatum, cum illud manere non possit sublata proprietate, quæritur, unde possit sublata proprietate, quæritur, unde veniat? Non enim potest dici, quod hoc veniat? Non enim potest dici, quod hoc secundum modum intelligendi sit pro- secundum modum intelligendi sit pro- prietas quia tunc idem esset secundum prietas quia tunc idem esset secundum intellectum determinans, et determina- intellectum determinans, et determina- tum, quod esse non potest. tum, quod esse non potest.

ITEM, Objiciunt quidam Aut generat ITEM, Objiciunt quidam Aut generat quia Pater, aut quia Deus, aut quia Deus quia Pater, aut quia Deus, aut quia Deus Pater, aut quia innascibilis, aut quia Pater, aut quia innascibilis, aut quia principium spirativum: non enim plu- principium spirativum: non enim plu- ribus modis potest considerari. Si gene- ribus modis potest considerari. Si gene- raret, quia Deus: cum ergo Filius sit raret, quia Deus: cum ergo Filius sit Deus, et ipse generaret, quod falsum est. Deus, et ipse generaret, quod falsum est. Si generaret, quia Pater: hoc est contra Si generaret, quia Pater: hoc est contra Anselmum in libro de Processione Spi- Anselmum in libro de Processione Spi- ritus sancti: quia dicit, quod ridiculum ritus sancti: quia dicit, quod ridiculum est dicere, quod propter relationem Pá- est dicere, quod propter relationem Pá- tris tota essentia divina sit in Filio. tris tota essentia divina sit in Filio. Unde Anselmus ibidem dicit, quod gene- Unde Anselmus ibidem dicit, quod gene- rat, quia Deus: et spirat, quia Deus. Si rat, quia Deus: et spirat, quia Deus. Si quia Deus Pater: hoc esse non potest, quia Deus Pater: hoc esse non potest, cum gratia neutrius conveniat ei, ut cum gratia neutrius conveniat ei, ut jam probatum est. jam probatum est.

Item, in Littera videtur dici, quod Item, in Littera videtur dici, quod potius ipse est Deus Pater, quia generat, potius ipse est Deus Pater, quia generat, quam e converso generat, quia Deus quam e converso generat, quia Deus Pater est. Si autem quia innascibilis: Pater est. Si autem quia innascibilis: hoc non videtur: quia sic non compara- hoc non videtur: quia sic non compara- tur ad Filium, sed potius ad principium tur ad Filium, sed potius ad principium ante se per privationem. Si autem quia ante se per privationem. Si autem quia est principium spirativum: tunc potius est principium spirativum: tunc potius spirat, quam generet. spirat, quam generet.

Præterea, Cum idem principium sit Præterea, Cum idem principium sit Filius, et Filius generaret. Ergo videtur, Filius, et Filius generaret. Ergo videtur, quod nullo modo conveniat ei generare. quod nullo modo conveniat ei generare.

SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, sicut etiam supra diximus in quæstione sicut etiam supra diximus in quæstione de hypostasi, quod in divinis aliter est de hypostasi, quod in divinis aliter est

37 37

quam in inferioribus: quia in inferiori- quam in inferioribus: quia in inferiori- bus relationes sunt tantum relationes, et bus relationes sunt tantum relationes, et ex mutationibus innascuntur. In divinis ex mutationibus innascuntur. In divinis autem non tantum sunt relationes, sed autem non tantum sunt relationes, sed etiam proprietates, et etiam habent actum etiam proprietates, et etiam habent actum quemdam similem differentiæ constitu- quemdam similem differentiæ constitu- tivæ in hoc quod constituunt personas: tivæ in hoc quod constituunt personas: et ideo in superioribus relationes sunt et ideo in superioribus relationes sunt ante actus notionales secundum intelle- ante actus notionales secundum intelle- ctum, ut probant objectiones: et Au- ctum, ut probant objectiones: et Au- gustini dictum quod hic dicit, referen- gustini dictum quod hic dicit, referen- dum est ad relationes secundum quod dum est ad relationes secundum quod relationes tantum sunt: quia verum est, relationes tantum sunt: quia verum est, quod Pater non refertur ad Filium in quod Pater non refertur ad Filium in quantum persona constituta in seipso, quantum persona constituta in seipso, sed potius quia genuit ipsum. sed potius quia genuit ipsum.

AD HOC quod ulterius quæritur, Si se- Ad object. 2. AD HOC quod ulterius quæritur, Si se- Ad object. 2. parentur notiones sive proprietates, parentur notiones sive proprietates, utrum aliquid remaneat, vel nihil? Di- utrum aliquid remaneat, vel nihil? Di- cendum meo judicio, quia nihil manet cendum meo judicio, quia nihil manet nisi essentia forte quæ commune est in nisi essentia forte quæ commune est in personis, non ut determinatum a pro- personis, non ut determinatum a pro- prietatibus. prietatibus.

se- se-

ET QUOD ulterius quæritur, Unde ve- ET QUOD ulterius quæritur, Unde ve- nit id quod distinguitur ex quo non ma- nit id quod distinguitur ex quo non ma- net? Dicendum, ut supra, quod distin- net? Dicendum, ut supra, quod distin- guens secundum quod distinguens, non guens secundum quod distinguens, non est nisi in distincto: et distinctum est nisi in distincto: et distinctum cundum quod distinctum, non est cundum quod distinctum, non est nisi in distinguente. In divinis autem nisi in distinguente. In divinis autem non accipiuntur proprietates ut entia non accipiuntur proprietates ut entia quædam, sed tantum secundum actum quædam, sed tantum secundum actum distinguendi: nec hypostases ut entes distinguendi: nec hypostases ut entes quidam absolute per substantiam divisi, quidam absolute per substantiam divisi, sed tantum ut per ad aliquid divisi : quod sed tantum ut per ad aliquid divisi : quod tamen in divinis non est accidens se- tamen in divinis non est accidens se- cundum rem, cundum rem, sed substantiale: et ideo sed substantiale: et ideo uno posito, ponitur utrumque et altero uno posito, ponitur utrumque et altero sublato, aufertur utrumque: et ita patet so- sublato, aufertur utrumque: et ita patet so- lutio ad totum quod de hoc est quæsitum. lutio ad totum quod de hoc est quæsitum.

Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. 2. AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. 2. generat quia Pater, etc. Dico, quod ge- generat quia Pater, etc. Dico, quod ge- nerat quia Deus Pater: et Anselmus cum nerat quia Deus Pater: et Anselmus cum dicit, quod generat quia Deus, non tan- dicit, quod generat quia Deus, non tan- git nisi partem causæ: quia virtus gene- git nisi partem causæ: quia virtus gene- randi est a natura in Patre, sed actus et randi est a natura in Patre, sed actus et proprietas est Patris. proprietas est Patris.

38 38

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ID quod contra objicitur, jam pa- AD ID quod contra objicitur, jam pa- tet solutio quia ostensum est, quod tet solutio quia ostensum est, quod quia Pater, generat: et non quia gene- quia Pater, generat: et non quia gene- rat, est Pater. Sunt tamen quidam qui rat, est Pater. Sunt tamen quidam qui dicunt, quod generat, quia innascibilis, dicunt, quod generat, quia innascibilis, quia sic quærit socium cui communicet quia sic quærit socium cui communicet

delicias suas. Sed illi, salva pace eorum, delicias suas. Sed illi, salva pace eorum, non intelligunt quæstionem: quia cum non intelligunt quæstionem: quia cum quæritur, Utrum quia Pater, vel e con- quæritur, Utrum quia Pater, vel e con- verso, quæritur de ratione generantis, ut verso, quæritur de ratione generantis, ut est generans, et non quare generet. est generans, et non quare generet.

D. Quod proprietates determinant hypostases, non substantiam, id est, naturam, D. Quod proprietates determinant hypostases, non substantiam, id est, naturam,

Illæ enim proprietates singulæ singulis proprie conveniunt personis et Illæ enim proprietates singulæ singulis proprie conveniunt personis et per eas personæ determinantur, et a se invicem differunt, sed a se non se- per eas personæ determinantur, et a se invicem differunt, sed a se non se- cedunt. Unde Joannes Damascenus: Non differunt ab invicem hypostases cedunt. Unde Joannes Damascenus: Non differunt ab invicem hypostases secundum substantiam, sed secundum characteristica idiomata, id est, de- secundum substantiam, sed secundum characteristica idiomata, id est, de- terminativas proprietates 1. Characteristica vero, id est, determinativa, terminativas proprietates 1. Characteristica vero, id est, determinativa, sunt hypostaseon et non naturæ: etenim hypostases determinant. Item, sunt hypostaseon et non naturæ: etenim hypostases determinant. Item, esse quidem intemporaliter et æternaliter dicimus divinam Verbi hyposta- esse quidem intemporaliter et æternaliter dicimus divinam Verbi hyposta- sim, simplicem, omnia habentem quæ hatet Pater, ut ejus ¿pooúciov, id est, sim, simplicem, omnia habentem quæ hatet Pater, ut ejus ¿pooúciov, id est, consubstantialem: nativitatis modo et habitudine a paternali hypostasi consubstantialem: nativitatis modo et habitudine a paternali hypostasi differentem, numquam vero a paternali hypostasi secedentem. Idem aper- differentem, numquam vero a paternali hypostasi secedentem. Idem aper- tius exprimens personales proprietates, in eodem ait: Differentiam hyposta- tius exprimens personales proprietates, in eodem ait: Differentiam hyposta- seon, id est, personarum in tribus proprietatibus, id est, paternali, et filia- seon, id est, personarum in tribus proprietatibus, id est, paternali, et filia- li, et processibili recognoscimus. Insecessibiles autem ipsas hypostases et li, et processibili recognoscimus. Insecessibiles autem ipsas hypostases et indistabiles invicem et unitas quidem inconfusibiliter: tres enim sunt etsi indistabiles invicem et unitas quidem inconfusibiliter: tres enim sunt etsi unitæ divisas autem indistanter. Etenim singula perfecta est hypostasis, unitæ divisas autem indistanter. Etenim singula perfecta est hypostasis, et propriam proprietatem, scilicet existentiæ modum proprium possidet: et propriam proprietatem, scilicet existentiæ modum proprium possidet: sed unitæ sunt substantia, et non distant neque secedunt a paternali hy- sed unitæ sunt substantia, et non distant neque secedunt a paternali hy- postasi. postasi.

Ecce hic habes distinctas tres illas proprietates, quæ supra diversis si- Ecce hic habes distinctas tres illas proprietates, quæ supra diversis si- gnificatæ sunt modis. gnificatæ sunt modis.

Expositio textus. Expositio textus.

DEINDE quæritur de hoc quod dicit DEINDE quæritur de hoc quod dicit Magister in secunda parte istius distin- Magister in secunda parte istius distin-

1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. III de Fide 1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. III de Fide

ctionis, ibi, « Illæ enim proprietate sin- ctionis, ibi, « Illæ enim proprietate sin- gulæ singulis, etc. » gulæ singulis, etc. »

Hoc enim videtur falsum : quia in- Hoc enim videtur falsum : quia in- communicabile non habet determinari, communicabile non habet determinari, sed potius commune et universale: ergo sed potius commune et universale: ergo videtur, quod cum nihil sit commune videtur, quod cum nihil sit commune nisi essentia, quod illa habeat distingui nisi essentia, quod illa habeat distingui et derterminari. et derterminari.

orthodoxa, cap. 8. orthodoxa, cap. 8.

Solutio, Solutio,

IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 3.

AD HOC dicendum, quod est commu- AD HOC dicendum, quod est commu- ne ut universale, et hoc habet deter- ne ut universale, et hoc habet deter- minari et distingui secundum quod con- minari et distingui secundum quod con- trahitur ad hoc vel ad illud est etiam trahitur ad hoc vel ad illud est etiam commune re tota, id est, quod totum commune re tota, id est, quod totum

39 39

convenit singulis suis suppositis, et hoc convenit singulis suis suppositis, et hoc non habet determinari, sed est potius non habet determinari, sed est potius hypostasis, quæ non est commune nisi hypostasis, quæ non est commune nisi ratione, ut supra probatum est. ratione, ut supra probatum est.

E. Quod sunt alia nomina personarum easdem proprietates notantia, scilicet geni- E. Quod sunt alia nomina personarum easdem proprietates notantia, scilicet geni- tus, genitor, verbum, imago. tus, genitor, verbum, imago.

Hic non est prætermittendum, quod sicut Pater et Filius et Spiritus san- Hic non est prætermittendum, quod sicut Pater et Filius et Spiritus san- clus nomina personarum sunt, et proprietates personales designant, ita clus nomina personarum sunt, et proprietates personales designant, ita etiam sunt et alia nomina personarum, id est, quæ ipsas personas signifi- etiam sunt et alia nomina personarum, id est, quæ ipsas personas signifi- cant, et earum proprietates denotant, et easdem quas et nomina prædicta. cant, et earum proprietates denotant, et easdem quas et nomina prædicta. Unde et relative dicuntur, scilicet genitor, genitus, verbum, imago. Unde Unde et relative dicuntur, scilicet genitor, genitus, verbum, imago. Unde Augustinus in libro V de Trinitate ait : Videndum est, inquit, hoc signi- Augustinus in libro V de Trinitate ait : Videndum est, inquit, hoc signi- ficari cum dicitur genitus, quod significatur cum dicitur filius. Ideo enim ficari cum dicitur genitus, quod significatur cum dicitur filius. Ideo enim filius, quia genitus: et quia filius, utique genitus. Sicut autem filius ad pa- filius, quia genitus: et quia filius, utique genitus. Sicut autem filius ad pa- trem, sic genitus ad genitorem refertur: et sicut Pater ad Filium, ita geni- trem, sic genitus ad genitorem refertur: et sicut Pater ad Filium, ita geni- tor ad genitum'. Idem, in libro VI de Trinitate: Verbum quidem solus. tor ad genitum'. Idem, in libro VI de Trinitate: Verbum quidem solus. Filius accipitur, non simul Pater et Filius, tamquam ambo sint unum ver- Filius accipitur, non simul Pater et Filius, tamquam ambo sint unum ver- bum. Sic enim verbum dicitur, quomodo imago, non autem Pater et Filius bum. Sic enim verbum dicitur, quomodo imago, non autem Pater et Filius simul ambo imago: sed Filius solus est imago Patris, quemadmodum et simul ambo imago: sed Filius solus est imago Patris, quemadmodum et Filius. Idem, in libro VII de Trinitate: Verbum secundum quod sapientia Filius. Idem, in libro VII de Trinitate: Verbum secundum quod sapientia est et essentia, hoc est quod Pater; secundum quod verbum, non hoc est est et essentia, hoc est quod Pater; secundum quod verbum, non hoc est quod Pater, quia verbum non est Pater, et verbum relative dicitur, sicut quod Pater, quia verbum non est Pater, et verbum relative dicitur, sicut Filius. Idem, in eodem: Sicut Filius ad Patrem refertur, ita et verbum ad Filius. Idem, in eodem: Sicut Filius ad Patrem refertur, ita et verbum ad eum cujus est verbum refertur, cum dicitur verbum. Et propterea non eo eum cujus est verbum refertur, cum dicitur verbum. Et propterea non eo verbum, quo sapientia dicitur: quia verbum non ad se dicitur, sed tantum verbum, quo sapientia dicitur: quia verbum non ad se dicitur, sed tantum relative dicitur ad eum cujus est verbum, sicut filius ad patrem. Eo quippe relative dicitur ad eum cujus est verbum, sicut filius ad patrem. Eo quippe est Flius, quo verbum: et eo est verbum, quo Filius: sapientia vero, quo est Flius, quo verbum: et eo est verbum, quo Filius: sapientia vero, quo essentia, et ideo quia Pater et Filius sunt una essentia et una sapientia. essentia, et ideo quia Pater et Filius sunt una essentia et una sapientia. Item, in eodem: Non est Pater ipse verbum, sicut nec filius, nec imago. Item, in eodem: Non est Pater ipse verbum, sicut nec filius, nec imago. Quid autem absurdius quam imaginem ad se dici? Idem, in libro V de Tri- Quid autem absurdius quam imaginem ad se dici? Idem, in libro V de Tri-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 6. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 6.

2 IDEM, Ibidem, Lib. VI, cap. 2. 2 IDEM, Ibidem, Lib. VI, cap. 2.

3 IDEM, Ibidem, Lib. VII, cap. 2. 3 IDEM, Ibidem, Lib. VII, cap. 2.

40 40

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nitate: Dicitur relative filius, relative etiam dicitur verbum et imago: et in nitate: Dicitur relative filius, relative etiam dicitur verbum et imago: et in omnibus his vocabulis ad Patrem refertur, nihil autem horum Pater di- omnibus his vocabulis ad Patrem refertur, nihil autem horum Pater di- citur'. citur'.

F. Breviter summam colligit intelligentiæ prædictorum. F. Breviter summam colligit intelligentiæ prædictorum.

Aperte ostensum est, quod sicut Filius vel genitus relative dicitur ad Aperte ostensum est, quod sicut Filius vel genitus relative dicitur ad Patrem, ita verbum et imago: et quod eo dicitur verbum sive imago quo Patrem, ita verbum et imago: et quod eo dicitur verbum sive imago quo Filius, id est, eadem proprietate sive notione dicitur verbum et imago qua Filius, id est, eadem proprietate sive notione dicitur verbum et imago qua Filius: sed non eo quo verbum, dicitur sapientia vel essentia, quia non no- Filius: sed non eo quo verbum, dicitur sapientia vel essentia, quia non no- tione qua tione qua dicitur verbum, dicitur sapientia. Nam sapientia dicitur secun- dicitur verbum, dicitur sapientia. Nam sapientia dicitur secun- dum essentiam, non secundum relationem. dum essentiam, non secundum relationem.

G. Generalis regula eorum quæ G. Generalis regula eorum quæ enim ad se, simul ambo dicuntur: sed non ita in prædictis relativis. enim ad se, simul ambo dicuntur: sed non ita in prædictis relativis.

ad se, et eorum quæ relative dicuntur: quidquid ad se, et eorum quæ relative dicuntur: quidquid

Et est hic advertenda quædam generalis regula eorum quæ ad se, et eo- Et est hic advertenda quædam generalis regula eorum quæ ad se, et eo- rum quæ relative dicuntur de Patre et Filio. Quicquid enim ad se dicitur rum quæ relative dicuntur de Patre et Filio. Quicquid enim ad se dicitur (ut ait Augustinus in libro VI de Trinitate) non dicitur alter sine altero, id (ut ait Augustinus in libro VI de Trinitate) non dicitur alter sine altero, id est, quidquid dicuntur quod substantiam eorum ostendat, ambo simul est, quidquid dicuntur quod substantiam eorum ostendat, ambo simul dicuntur. Ergo nec Pater est Deus sine Filio, nec Filius sine Patre, sed dicuntur. Ergo nec Pater est Deus sine Filio, nec Filius sine Patre, sed ambo simul Deus: sed non ambo simul Pater, non ambo simul Filius vel ambo simul Deus: sed non ambo simul Pater, non ambo simul Filius vel verbum, vel imago. verbum, vel imago.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quid sit verbum? Quid sit verbum?

Deinde quæritur de tertia parte distin- Deinde quæritur de tertia parte distin- ctionis, ibi, E, « Hic non est prætermit- ctionis, ibi, E, « Hic non est prætermit-

* S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 1. * S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 1.

tendum, etc., »ubi dicit, quod verbum, et tendum, etc., »ubi dicit, quod verbum, et imago, et genitor, et hujusmodi, easdem imago, et genitor, et hujusmodi, easdem dicunt hypostases et notiones, quas di- dicunt hypostases et notiones, quas di- cunt Pater et Filius et Spiritus sanctus. cunt Pater et Filius et Spiritus sanctus. Sed quia de genitore satis dictum est Sed quia de genitore satis dictum est supra 2, et de imagine infra habebitur tra- supra 2, et de imagine infra habebitur tra- ctatus, quærantur hic de verbo quinque, ctatus, quærantur hic de verbo quinque, scilicet, Quid sit verbum, et, Quæ conve- scilicet, Quid sit verbum, et, Quæ conve- niant verbo? Quid sit summo spiritui di- niant verbo? Quid sit summo spiritui di- cere? Utrum sit verbum essentiale sicut cere? Utrum sit verbum essentiale sicut

2 Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV. 2 Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV.

olutio. olutio.

IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 3.

dicere quandoque? et, Ad cujus verbi si- dicere quandoque? et, Ad cujus verbi si- militudinem in inferioribus dicatur? militudinem in inferioribus dicatur?

CIRCA PRIMUM proceditur sic : CIRCA PRIMUM proceditur sic :

1. Dicit Augustinus in libro X de Tri- 1. Dicit Augustinus in libro X de Tri- nitate: «Verbum quod nunc discernere nitate: «Verbum quod nunc discernere et insinuare intendimus, est cum amore et insinuare intendimus, est cum amore notitia¹.» Ergo verbum est notitia ama- notitia¹.» Ergo verbum est notitia ama- ta sed notitia non dicitur personaliter: ta sed notitia non dicitur personaliter: ergo videtur, quod nec verbum : hoc est ergo videtur, quod nec verbum : hoc est contra ea quæ hic determinantur. contra ea quæ hic determinantur.

2. Item, Augustinus, in libro LXXXIII 2. Item, Augustinus, in libro LXXXIII Quæstionum dicit, quod Græce loyos et Quæstionum dicit, quod Græce loyos et verbum et rationem Latine significat: sed verbum et rationem Latine significat: sed hoc loco, In principio erat Verbum, me- hoc loco, In principio erat Verbum, me- lius interpretamur ut significetur non so- lius interpretamur ut significetur non so- lum respectus ad Patrem, sed etiam ad illa lum respectus ad Patrem, sed etiam ad illa quæ per Verbum facta sunt operativa quæ per Verbum facta sunt operativa potentia. Cum ergo operativa potentia potentia. Cum ergo operativa potentia sit essentalis, et non tantum personalis, sit essentalis, et non tantum personalis, videtur quod verbum non videtur quod verbum non semper sit semper sit Filius. Filius.

3. Præterea, Verbum dicitur expressio 3. Præterea, Verbum dicitur expressio conceptus in corde dicentis, id est, per conceptus in corde dicentis, id est, per intellectum intuentis et hoc nons em- intellectum intuentis et hoc nons em- per est notitia amata, sicut ibidem, in per est notitia amata, sicut ibidem, in libro 1X de Trinitate dicit Augustinus: libro 1X de Trinitate dicit Augustinus: ergo videtur, quod male diffinitur ergo videtur, quod male diffinitur notitiam amatam. Dicit enim Augusti- notitiam amatam. Dicit enim Augusti- nus quod quorumdam notitiam impro- nus quod quorumdam notitiam impro- bamus. bamus.

per per

4. Item, Verbum est de re de qua est, 4. Item, Verbum est de re de qua est, et manifestivum illius: cum ergo dicens et manifestivum illius: cum ergo dicens se manifestet, non videtur idem dicere se manifestet, non videtur idem dicere distinctionem personalem : et ita non distinctionem personalem : et ita non convenit Filio. convenit Filio.

5. Item, Quare est hoc, quod Filius 5. Item, Quare est hoc, quod Filius natus exprimitur in canone per Verbum: natus exprimitur in canone per Verbum: cum Filius magis dicat distinctionem et cum Filius magis dicat distinctionem et personalem perfectionem in natura com- personalem perfectionem in natura com- muni, quam Verbum? muni, quam Verbum?

SOLUTIO. Dicendum, quod Augustinus SOLUTIO. Dicendum, quod Augustinus diffinit verbum secundum quod manife- diffinit verbum secundum quod manife- statur in imagine in qua procedit ver- statur in imagine in qua procedit ver-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. X de Trinitate, cap. 9. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. X de Trinitate, cap. 9. 2 Joan. I, 1. 2 Joan. I, 1.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Trinitate, cap. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Trinitate, cap.

41 41

bum a mente, sicut Filius a Patre, sicut bum a mente, sicut Filius a Patre, sicut dicitur in Psalmo XLIV, 2: Eructavit cor dicitur in Psalmo XLIV, 2: Eructavit cor meum verbum bonum. Et quia non per- meum verbum bonum. Et quia non per- fecte est æqualitas, ut dicit Augustinus, fecte est æqualitas, ut dicit Augustinus, nisi cum mens dicit se, et tunc semper nisi cum mens dicit se, et tunc semper est notitia cum amore: quia tantam di- est notitia cum amore: quia tantam di- cit se, quanta est: et tantam se amat, cit se, quanta est: et tantam se amat, quanta est et ideo tunc semper ver- quanta est et ideo tunc semper ver- bum est cum amore. bum est cum amore.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod no- AD PRIMUM ergo dicendum, quod no- titia dicitur dupliciter, scilicet ars sive titia dicitur dupliciter, scilicet ars sive sapientia, et hæc essentialiter convenit sapientia, et hæc essentialiter convenit tribus sed appropriatur Filio. Notitia tribus sed appropriatur Filio. Notitia etiam dicitur dicentis, ut procedens a di- etiam dicitur dicentis, ut procedens a di- cente quæ est ut manifestativa dicentis, cente quæ est ut manifestativa dicentis, et non ut habita ab ipso dicente ut forma et non ut habita ab ipso dicente ut forma rei scibilis et hæc dicitur personaliter, rei scibilis et hæc dicitur personaliter, quia illud est verbum quod relative di- quia illud est verbum quod relative di- citur et de hac Augustinus intendit. citur et de hac Augustinus intendit.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum accipit in libro LXXXIII Quæstionum accipit verbum secundum quod notat effectum verbum secundum quod notat effectum in creatura, et per consequens significat in creatura, et per consequens significat essentialiter et personaliter, vel essen- essentialiter et personaliter, vel essen- tiam in persona: et ideo non est ad tiam in persona: et ideo non est ad propositum quia Augustinus intendit, propositum quia Augustinus intendit, quod in Evangelio significat utroque quod in Evangelio significat utroque modo, scilicet personaliter cum dicitur, modo, scilicet personaliter cum dicitur, In principio erat Verbum: essentialiter In principio erat Verbum: essentialiter autem connotando notionem, cum dici- autem connotando notionem, cum dici- tur, Omnia per ipsum, scilicet Verbum, tur, Omnia per ipsum, scilicet Verbum, facta sunt, et sine ipso factum est nihil facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est*. quod factum est*.

AD ALIUD patet solutio per ante dicta. AD ALIUD patet solutio per ante dicta. AD ALIUD dicendum, quod dicens non AD ALIUD dicendum, quod dicens non manifestat se nisi eo quod procedit ab manifestat se nisi eo quod procedit ab ipso et ipse processus dicit distinctio- ipso et ipse processus dicit distinctio- nem personalem. In hoc enim, ut dicit nem personalem. In hoc enim, ut dicit Damascenus, abundat Dei verbum a Damascenus, abundat Dei verbum a nostro verbo, sicut Dei spiritus a nostro nostro verbo, sicut Dei spiritus a nostro spiritu. spiritu.

AD ALIUD respondendum est per ver- AD ALIUD respondendum est per ver- bum Chrysostomi in secunda homilia su- bum Chrysostomi in secunda homilia su- per Joannem, ubi dicit sic : << Verbum per Joannem, ubi dicit sic : << Verbum vocavit Evangelista : quia enim debet do- vocavit Evangelista : quia enim debet do-

10. 10.

4 Joan. 1, 3. 4 Joan. 1, 3.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

42 42

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cere, quod hoc Verbum unigenitus est cere, quod hoc Verbum unigenitus est Filius Dei ut non passibilem quis exi- Filius Dei ut non passibilem quis exi- stimet generationem, præveniens Verbi stimet generationem, præveniens Verbi nuncupatione omnem destruit pernicio- nuncupatione omnem destruit pernicio- sam suspicionem, et esse ex eo Filium sam suspicionem, et esse ex eo Filium ostendens et impassibiliter. » ostendens et impassibiliter. »

Ex hoc colligitur, quod Sancti volunt Ex hoc colligitur, quod Sancti volunt verbum esse id quod immaterialiter pro- verbum esse id quod immaterialiter pro- cedit a dicente, manifestans complete di- cedit a dicente, manifestans complete di- centem, in eo quod in se non habet plus centem, in eo quod in se non habet plus nec minus quam dicens. nec minus quam dicens.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quæ sunt quæ a Sanctis attribuunt ver- Quæ sunt quæ a Sanctis attribuunt ver- bo, et penes quid accipiuntur ? bo, et penes quid accipiuntur ?

Secundo quæritur, Quæ conveniant Secundo quæritur, Quæ conveniant verbo? verbo?

Et accipiantur de hoc quatuor au- Et accipiantur de hoc quatuor au- ctoritates, scilicet Hieronymi in Proœ- ctoritates, scilicet Hieronymi in Proœ- mio galeato, ubi dicit sic : « Aóyos Græce mio galeato, ubi dicit sic : « Aóyos Græce « multa significat: nam et verbum est, « multa significat: nam et verbum est, « et ratio, et supputatio, et causa unius- « et ratio, et supputatio, et causa unius- « cujusque rei, per quam singula sunt « cujusque rei, per quam singula sunt « quæ subsistunt: quæ universa recte « quæ subsistunt: quæ universa recte «< intelligimus in Christo ¹. » «< intelligimus in Christo ¹. »

Item, Damnascenus dicit, quod « Ver- Item, Damnascenus dicit, quod « Ver- «<bum Dei est subsistens in se, electi- «<bum Dei est subsistens in se, electi- « vum, et operativum, et omnipotens 2. » « vum, et operativum, et omnipotens 2. » Basilius autem dicit sic: « Filio Dei Basilius autem dicit sic: « Filio Dei « attribuuntur sensus, sapientia, virtus, « attribuuntur sensus, sapientia, virtus, « lumen, verbum : sensus, quo omnia « lumen, verbum : sensus, quo omnia « cognoscuntur: sapientia, qua omnia « cognoscuntur: sapientia, qua omnia « disponuntur virtus, qua omnia per- « disponuntur virtus, qua omnia per- « ficiuntur lumen, quo omnia decla- « ficiuntur lumen, quo omnia decla- « rantur verbum, quo omnia enuntian- « rantur verbum, quo omnia enuntian-

<< tur. >> << tur. >>

Dionysius in libro de Divinis nomi- Dionysius in libro de Divinis nomi- nibus, dicit, quod « Deus dicitur ver- nibus, dicit, quod « Deus dicitur ver- «bum quia sapientiæ et intellectus lar- «bum quia sapientiæ et intellectus lar-

1 S. HIERONYMUS, Prooemium galeatum, circa 1 S. HIERONYMUS, Prooemium galeatum, circa medium. medium.

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I, cap. 7. 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I, cap. 7.

« gitor, ut omnium habens causas in se, « gitor, ut omnium habens causas in se, « ut per omnia capiens et incedens, ut « ut per omnia capiens et incedens, ut « omni simplicitate simplicior ³. » Cum « omni simplicitate simplicior ³. » Cum igitur sunt tot diversitates Sanctorum igitur sunt tot diversitates Sanctorum circa attributa Filii, quæ omnia conve- circa attributa Filii, quæ omnia conve- niunt ei secundum quod verbum, niunt ei secundum quod verbum, non secundum quod Filius : quæritur, non secundum quod Filius : quæritur, penes quid accipiantur. penes quid accipiantur.

et et

1. ITEM, Cum Filius eo dicatur Ver- 1. ITEM, Cum Filius eo dicatur Ver- bum, quo Filius, ut infra patebit, quæ- bum, quo Filius, ut infra patebit, quæ- ritur, Utrum ipse dici possit verba plu- ritur, Utrum ipse dici possit verba plu- ra, sicut bene dicitur rationes plures, et ra, sicut bene dicitur rationes plures, et ideæ plures? ideæ plures?

2. Præterea, Cum ratio dicatur hic 2. Præterea, Cum ratio dicatur hic ratio rei, et non ratio ratiocinantis actus, ratio rei, et non ratio ratiocinantis actus, quia ille non convenit Deo, eo quod quia ille non convenit Deo, eo quod compositus sit ab uno procedens in compositus sit ab uno procedens in alium, secundum quem modum convenit alium, secundum quem modum convenit ei supputatio? Illa enim videtur consiste- ei supputatio? Illa enim videtur consiste- re in multiplicatione quadamı actuali fini- re in multiplicatione quadamı actuali fini- ta, et ita repugnat simplicitati verbi, ut ta, et ita repugnat simplicitati verbi, ut videtur. videtur.

3. Præterea, Quod sit causa uniuscu- 3. Præterea, Quod sit causa uniuscu- jusque, hoc non videtur esse appropria- jusque, hoc non videtur esse appropria- tum Filio, sed potius Patri cui attribui- tum Filio, sed potius Patri cui attribui- tur potentia, cum omnis causa magis tur potentia, cum omnis causa magis sonet potentiam quam verbum. sonet potentiam quam verbum.

4. Item, Ea quæ dicit Damascenus 4. Item, Ea quæ dicit Damascenus non videntur esse propria, sed essentia- non videntur esse propria, sed essentia- lia omnibus personis, vel nulli posse lia omnibus personis, vel nulli posse convenire : subsistere enim in se, et convenire : subsistere enim in se, et esse operativum, et omnipotens, non esse operativum, et omnipotens, non magis convenit uni quam alii, et sic non magis convenit uni quam alii, et sic non sunt propria Filii. Electivum autem esse, sunt propria Filii. Electivum autem esse, cum non sit electio nisi ignorati, ut cum non sit electio nisi ignorati, ut idem Damascenus dicit, non videtur idem Damascenus dicit, non videtur alicui competere: non enim eligitur nisi alicui competere: non enim eligitur nisi de quo ante fuit inquisitio et consilium : de quo ante fuit inquisitio et consilium : et consilium habetur de dubio vel igno- et consilium habetur de dubio vel igno- rato. rato.