D. ALBERTI MAGNI. D. ALBERTI MAGNI.

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

COMMENTARII COMMENTARII

IN I SENTENTIARUM IN I SENTENTIARUM

(DIST. XXVI-XLVIII) (DIST. XXVI-XLVIII)

B. ALBERTI MAGNI, B. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

OPERA OMNIA, OPERA OMNIA,

EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS

AD FIDEM VULGATE VERSIONIS ACCURATIORUMQUE AD FIDEM VULGATE VERSIONIS ACCURATIORUMQUE

PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM PATROLOGIÆ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA OPERUM A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LABORE CURA AC LABORE

STEPH. CES. AUG. BORGNET, STEPH. CES. AUG. BORGNET,

Sacerdotis diœcesis Remensis. Sacerdotis diœcesis Remensis.

ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII. ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

STICAT DU SACRE-COEUR STICAT DU SACRE-COEUR LEBRET, SASK LEBRET, SASK

VOLUMEN VICESIMUM SEXTUM VOLUMEN VICESIMUM SEXTUM

COMMENTARII IN I SENTENTIARUM (DIST. XXVI-XLVIII) COMMENTARII IN I SENTENTIARUM (DIST. XXVI-XLVIII)

L.V. L.V.

PARISIIS PARISIIS

APUD LUDOVICUM VIVĖS, BIBLIOPOLAM EDITOREM, APUD LUDOVICUM VIVĖS, BIBLIOPOLAM EDITOREM,

13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13 13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCCCXCIII MDCCCXCIII

CAMPION COLLEGE CAMPION COLLEGE

LIBRARY LIBRARY

- -

REGINA REGINA

D. ALBERTI MAGNI, D. ALBERTI MAGNI,

RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM, RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRÆDICATORUM,

COMMENTARII COMMENTARII

IN PRIMUM LIBRUM SENTENTIARUM. IN PRIMUM LIBRUM SENTENTIARUM.

DISTINCTIO XXVI. DISTINCTIO XXVI.

De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum re- De his quæ proprie et æternaliter dicuntur de Deo secundum re- lationem sive proprietatem personalem, secundum quod ipsis lationem sive proprietatem personalem, secundum quod ipsis personis assignantur. personis assignantur.

A. De proprietatibus personarum, sed prius de hoc nomine hypostasis '. A. De proprietatibus personarum, sed prius de hoc nomine hypostasis '.

Nunc de proprietatibus personarum, quas frequenter in hoc tractatu Nunc de proprietatibus personarum, quas frequenter in hoc tractatu commemoravimus, aliquid loqui nos oportet. Sed primum audiamus quid commemoravimus, aliquid loqui nos oportet. Sed primum audiamus quid de hoc nomine hypostasis Hieronymus dicit: Ait enim sub hoc nomine ve- de hoc nomine hypostasis Hieronymus dicit: Ait enim sub hoc nomine ve- nenum latere sed hoc dicit secundum quod hæretici eo utebantur ut sim- nenum latere sed hoc dicit secundum quod hæretici eo utebantur ut sim- plices seducerent, scilicet pro persona et pro essentia: ut sive diceretur plices seducerent, scilicet pro persona et pro essentia: ut sive diceretur una tantum hypostasis, sive tres, minus peritos ad inconveniens deduce- una tantum hypostasis, sive tres, minus peritos ad inconveniens deduce-

: :

1 Yñóstasis, persona. 1 Yñóstasis, persona.

XXVI XXVI

1 1

2 2

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rent, cum non erat hoc nomen ita apud Catholicos vulgatum, nec ita ejus rent, cum non erat hoc nomen ita apud Catholicos vulgatum, nec ita ejus significatio determinata ut modo. Et ideo Hieronymus dicit hoc nomine significatio determinata ut modo. Et ideo Hieronymus dicit hoc nomine non utendum fore sine distinctione vel expositione, tunc scilicet quando non utendum fore sine distinctione vel expositione, tunc scilicet quando cum hæreticis contendebatur, ita scribens de Fide Catholica ad Damasum cum hæreticis contendebatur, ita scribens de Fide Catholica ad Damasum Papam Ab Arianorum præsule, hypostasion novellum nomen a me ho- Papam Ab Arianorum præsule, hypostasion novellum nomen a me ho- mine Romano exigitur. Interrogamus, quid tres hypostases arbitrentur in- mine Romano exigitur. Interrogamus, quid tres hypostases arbitrentur in- telligi ? Tres personas subsistentes aiunt. Respondemus nos ita credere. telligi ? Tres personas subsistentes aiunt. Respondemus nos ita credere. Non sufficit eis sensus ipsum nomen efflagitant: quia nescio quid veneni Non sufficit eis sensus ipsum nomen efflagitant: quia nescio quid veneni in syllabis latet. Clamamus, Si quis tres hypostases, id est, tres subsisten- in syllabis latet. Clamamus, Si quis tres hypostases, id est, tres subsisten- tes personas non confitetur, anathema sit. Si quis autem hypostasim ovoiav tes personas non confitetur, anathema sit. Si quis autem hypostasim ovoiav intelligens, non tribus personis unam hypostasim indicit, alienus a Christo intelligens, non tribus personis unam hypostasim indicit, alienus a Christo est qui scilicet tres hypostases dicens, sub nomine pietatis tres naturas est qui scilicet tres hypostases dicens, sub nomine pietatis tres naturas conatur asserere. Sufficiat nobis dicere unam substantiam et tres personas conatur asserere. Sufficiat nobis dicere unam substantiam et tres personas perfectas æquales: taceamus tres ¹ hypostases, si placet. Nomen hoc non perfectas æquales: taceamus tres ¹ hypostases, si placet. Nomen hoc non bonæ suspicionis est, cum in eodem verbo sensus dissentiunt. Aut si re- bonæ suspicionis est, cum in eodem verbo sensus dissentiunt. Aut si re- ctum putatis, tres hypostases cum interpretationibus suis debere nos dice- ctum putatis, tres hypostases cum interpretationibus suis debere nos dice- re, non negamus. Sed mihi credite, venenum sub melle latet. Transfigu- re, non negamus. Sed mihi credite, venenum sub melle latet. Transfigu- rat enim se Angelus Satanæ in Angelum lucis. His verbis non negat uten- rat enim se Angelus Satanæ in Angelum lucis. His verbis non negat uten- dum esse nomine hypostasis, sed hæreticos eo prave usos ostendit: contra dum esse nomine hypostasis, sed hæreticos eo prave usos ostendit: contra quos cautela opus erat in distinctione significationis: alioquin sibi contra- quos cautela opus erat in distinctione significationis: alioquin sibi contra- diceret, qui supra tres hypostases confitetur diceret, qui supra tres hypostases confitetur

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

1 1

« Nunc de proprietatibus personarum, « Nunc de proprietatibus personarum, quas frequenter, etc. » quas frequenter, etc. »

Hic incipit pars illa quæ est de proprie- Hic incipit pars illa quæ est de proprie- tatibus distinguentibus personas. tatibus distinguentibus personas.

Et dividitur in tres partes. In prima Et dividitur in tres partes. In prima determinat Magister de proprietatibus determinat Magister de proprietatibus omnibus sive propriis, sive appropriatis, omnibus sive propriis, sive appropriatis, sive ab æterno, sive ex tempore Deo con- sive ab æterno, sive ex tempore Deo con- venientibus. In secunda, determinat de venientibus. In secunda, determinat de comparatione personarum ad invicem comparatione personarum ad invicem secundum hujusmodi proprietates: et hæc secundum hujusmodi proprietates: et hæc incipit infra, Dist. XXXII, ibi, A, incipit infra, Dist. XXXII, ibi, A, « Hic oritur quæstio ex prædictis dedu- « Hic oritur quæstio ex prædictis dedu-

1 In edit Joan. Alleaume deest verbum tres. 1 In edit Joan. Alleaume deest verbum tres.

cta. » In tertia, agit de comparatione cta. » In tertia, agit de comparatione proprietatum ad essentiam et personam, proprietatum ad essentiam et personam, ibi, Dist. XXXIII, A, « Post supradicta ibi, Dist. XXXIII, A, « Post supradicta interius considerari atque inquiri oportet, interius considerari atque inquiri oportet,

etc. » etc. »

Prima harum adhuc subdivitur in tres. Prima harum adhuc subdivitur in tres. Sunt enim proprietates appropriatæ ab Sunt enim proprietates appropriatæ ab æterno personis convenientes: et de his æterno personis convenientes: et de his agit primo. Sunt etiam proprietates ap- agit primo. Sunt etiam proprietates ap- propriatæ ex tempore Deo convenientes: propriatæ ex tempore Deo convenientes: et de his agit secundo, infra, Dist. XXX, et de his agit secundo, infra, Dist. XXX, ibi, A, « Sunt enim quædam quæ ex ibi, A, « Sunt enim quædam quæ ex tempore de Deo, etc. » Sunt etiam pro- tempore de Deo, etc. » Sunt etiam pro- prietates personis appropriatæ non pro- prietates personis appropriatæ non pro- prie, tamen ab æterno convenientes prie, tamen ab æterno convenientes quibus agit tertio, ibi, Dist. XXXI, A, quibus agit tertio, ibi, Dist. XXXI, A, « Præterea considerari oportet, cum tres « Præterea considerari oportet, cum tres personæ coæquales sibi sint, etc. » personæ coæquales sibi sint, etc. »

de de

Harum prior subdividitur adhuc in Harum prior subdividitur adhuc in

IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 1.

tres in quarum prima determinat tres tres in quarum prima determinat tres proprietates personales in communi. In proprietates personales in communi. In secunda determinat proprietatem Patris secunda determinat proprietatem Patris quæ est personæ non personalis: et hæc quæ est personæ non personalis: et hæc incipit in Distinct. XXVIII, ibi, A, « Præ- incipit in Distinct. XXVIII, ibi, A, « Præ- terea considerari oportet, quod non tan- terea considerari oportet, quod non tan- tum tres, etc. » Tertio, determinat pro- tum tres, etc. » Tertio, determinat pro- prietatem personæ non personalem, quæ prietatem personæ non personalem, quæ est communiter Patris et Filii, sed non est communiter Patris et Filii, sed non Spiritus sancti et hæc incipit, infra, Spiritus sancti et hæc incipit, infra, Distinct. XXIX, ibi, A, « Est præterea Distinct. XXIX, ibi, A, « Est præterea aliud nomen, multiplicem notans rela- aliud nomen, multiplicem notans rela- tionem, etc. » tionem, etc. »

Adhuc prior istarum subdividitur in Adhuc prior istarum subdividitur in duas. In prima determinat de tribus pro- duas. In prima determinat de tribus pro- prietatibus personalibus prout propriis prietatibus personalibus prout propriis nominibus significantur. In secunda nominibus significantur. In secunda prout significantur aliis nominibus, ibi, prout significantur aliis nominibus, ibi, Dist. XXVII, A, « Hic quæri potest, Dist. XXVII, A, « Hic quæri potest, Utrum proprietates quas Hilarius posuit, Utrum proprietates quas Hilarius posuit,

etc. » etc. »

Distinctio autem ista dividitur in duas Distinctio autem ista dividitur in duas partes in quarum prima determinat de partes in quarum prima determinat de nomine hypostasis, eo quod proprictates nomine hypostasis, eo quod proprictates ad hypostasim referuntur. In secunda, ad hypostasim referuntur. In secunda, determinat de proprietatibus, ibi, B, determinat de proprietatibus, ibi, B, « Jam de proprietatibus personarum, « Jam de proprietatibus personarum,

etc. » etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit hypostasis? Quid sit hypostasis?

Hic quæritur, Quid sit hypostasis, et Hic quæritur, Quid sit hypostasis, et utrum sit in divinis eadem ratione qua in utrum sit in divinis eadem ratione qua in inferioribus, et quomodo se habeat ad inferioribus, et quomodo se habeat ad essentiam, et etiam qualiter se habeat ad essentiam, et etiam qualiter se habeat ad personam, et utrum ipsa per intellectum personam, et utrum ipsa per intellectum remaneat, abstracta personalitate a per- remaneat, abstracta personalitate a per- sona vel non? sona vel non?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Hic in Littera dicit Hieronymus, 1. Hic in Littera dicit Hieronymus, quod hypostasis, secundum quod dicimus quod hypostasis, secundum quod dicimus

1 Cf. Infra, Dist. XXXIII. 1 Cf. Infra, Dist. XXXIII.

3 3

tres hypostases, est subsistens persona tres hypostases, est subsistens persona perfecta hoc enim colligitur ex Littera. perfecta hoc enim colligitur ex Littera. 2. Hoc etiam videtur dicere Boetius in 2. Hoc etiam videtur dicere Boetius in libro de Duabus naturis in una persona libro de Duabus naturis in una persona Christi sic: «Longe significantius naturæ Christi sic: «Longe significantius naturæ rationalis individuam substantiam ὑποστά rationalis individuam substantiam ὑποστά σεως nomine vocantes. » Ergo secundum σεως nomine vocantes. » Ergo secundum usum Græcorum nótasis est individua usum Græcorum nótasis est individua substantia rationalis naturæ : ergo idem substantia rationalis naturæ : ergo idem quod persona. SED CONTRA: Hypostasis quod persona. SED CONTRA: Hypostasis cadit in diffinitione personæ : quia supra cadit in diffinitione personæ : quia supra est posita diffinitio personæ, quod est est posita diffinitio personæ, quod est hypostasis distincta proprietate ad digni- hypostasis distincta proprietate ad digni- tatem pertinente. tatem pertinente.

3. Præterea objicitur fortius, Hypo- 3. Præterea objicitur fortius, Hypo- stasis aut quid absolutum dicit in divinis, stasis aut quid absolutum dicit in divinis, aut respectivum. Si absolutum : ergo di- aut respectivum. Si absolutum : ergo di- cit essentiam: sed hæc non distinguitur: cit essentiam: sed hæc non distinguitur: ergo hypostasis non distinguitur, quod ergo hypostasis non distinguitur, quod falsum est quia etiam secundum San- falsum est quia etiam secundum San- ctos et Magistros hypostasis distinguitur ctos et Magistros hypostasis distinguitur proprietate. Si autem dicit relationem. proprietate. Si autem dicit relationem. CONTRA: Relatio in divinis est distinguens: CONTRA: Relatio in divinis est distinguens: ergo hypostasis est distinguens, non di- ergo hypostasis est distinguens, non di- stincta, quod iterum est falsum, ut dicit stincta, quod iterum est falsum, ut dicit Magister infra ', quia Pater non dicit Magister infra ', quia Pater non dicit tantum proprietatem, sed hypostasim di- tantum proprietatem, sed hypostasim di- stinctam proprietate: ergo videtur, quod stinctam proprietate: ergo videtur, quod hypostasis nullo modo possit aliquid si- hypostasis nullo modo possit aliquid si- gnificare in divinis. gnificare in divinis.

4. Si forte dicas, quod dicit substan- 4. Si forte dicas, quod dicit substan- tiam primam : unde etiam idem est tiam primam : unde etiam idem est Snootasis apud Græcos, et substantia pri- Snootasis apud Græcos, et substantia pri- ma apud Latinos, ut dicit Boetius. CON- ma apud Latinos, ut dicit Boetius. CON- TRA: llla substantia prima est ens abso- TRA: llla substantia prima est ens abso- lutum in nullo autem absoluto distin- lutum in nullo autem absoluto distin- guuntur Pater et Filius ergo in hypo- guuntur Pater et Filius ergo in hypo- stasi non distinguuntur, quod est contra stasi non distinguuntur, quod est contra Sanctos. Sanctos.

5. Item, Si in aliquo substantiali di- 5. Item, Si in aliquo substantiali di- stinguerentur, aliquid substantialiter esset stinguerentur, aliquid substantialiter esset in uno, quod non esset in alio, quod in uno, quod non esset in alio, quod hæresis est. hæresis est.

6. Item, Magis separantur in inferiori- 6. Item, Magis separantur in inferiori- bus, quæ separantur per totam hyposta- bus, quæ separantur per totam hyposta- sim, quam illa quæ per quo est tantum, sim, quam illa quæ per quo est tantum, vel per quod est tantum separantur. PRO- vel per quod est tantum separantur. PRO-

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

4 4

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

BATIO. Sit, quod aliqui uniantur in quo BATIO. Sit, quod aliqui uniantur in quo est, et non in quod est : isti separantur in est, et non in quod est : isti separantur in parte suæ essentiæ, et non in toto. Sit parte suæ essentiæ, et non in toto. Sit etiam, quod aliqui uniantur in quod est, etiam, quod aliqui uniantur in quod est, et non in quo est: isti etiam non sepa- et non in quo est: isti etiam non sepa- rantur nisi in parte suæ essentiæ. Sed rantur nisi in parte suæ essentiæ. Sed qui separatas habent hypostases, in toto qui separatas habent hypostases, in toto separantur. Ergo videtur, quod si alia est separantur. Ergo videtur, quod si alia est hypostasis Patris et Filii in divinis, quod hypostasis Patris et Filii in divinis, quod hæc sit major alietas, quam si essent alii hæc sit major alietas, quam si essent alii in natura sola et hoc argumentum in natura sola et hoc argumentum procedit, si hypostasis dicit substantiam procedit, si hypostasis dicit substantiam individuam: ergo videtur, quod Pater et individuam: ergo videtur, quod Pater et Filius non distinguantur in hypostasibus, Filius non distinguantur in hypostasibus, nisi hypostasis dicat proprietatem solam. nisi hypostasis dicat proprietatem solam.

SOLUTIO. Difficile est hic vitare incon- SOLUTIO. Difficile est hic vitare incon- veniens. Potest tamen dici, quod dupli- veniens. Potest tamen dici, quod dupli- citer potest considerari nomen hypostasis, citer potest considerari nomen hypostasis, scilicet secundum id quod est hypostasis, scilicet secundum id quod est hypostasis, et secundum quod significatur per nomen. et secundum quod significatur per nomen. Et si consideratur secundum id quod Et si consideratur secundum id quod est hypostasis, tunc verum est quod est hypostasis, tunc verum est quod idem est quod persona. Si autem consi- idem est quod persona. Si autem consi- deretur secundum quod significatur per deretur secundum quod significatur per nomen, tunc dicit distinctum non deter- nomen, tunc dicit distinctum non deter- minans rationem distinctionis: persona minans rationem distinctionis: persona autem dicit distinctum determinando ra- autem dicit distinctum determinando ra- tionem distinctionis in communi: Pater tionem distinctionis in communi: Pater autem et Filius dicunt distinctum deter- autem et Filius dicunt distinctum deter- minando rationem distinctionis in spe- minando rationem distinctionis in spe- cie. cie.

DICENDUM igitur ad primum, quod Hie- DICENDUM igitur ad primum, quod Hie- ronymus hic attendit rem, et non nomi- ronymus hic attendit rem, et non nomi- nis rationem. nis rationem.

AD ALIUD dicendum, quod Boetius lo- AD ALIUD dicendum, quod Boetius lo- quitur de usu nominis apud Græcos, cujus quitur de usu nominis apud Græcos, cujus usus ratio assignata est supra distinctione usus ratio assignata est supra distinctione præcedenti 1. præcedenti 1.

Ad id quod contra objicitur, dicendum Ad id quod contra objicitur, dicendum quod hypostasis cadit in diffinitione per- quod hypostasis cadit in diffinitione per- sonæ non quod minus sit secundum sonæ non quod minus sit secundum sed quia minus dicit secundum mo- sed quia minus dicit secundum mo- dum significandi per nomen. dum significandi per nomen.

rem, rem,

AD ALIUD dicendum, quod hypostasis AD ALIUD dicendum, quod hypostasis dicit suppositum relative: et ideo hypo- dicit suppositum relative: et ideo hypo- stasis relativum est et ad alterum : et ideo stasis relativum est et ad alterum : et ideo

1 Cf. præcipue, Dist XXV, Art. 1. Tom. XXV 1 Cf. præcipue, Dist XXV, Art. 1. Tom. XXV

in hypostasibus personæ non unum, sed in hypostasibus personæ non unum, sed potius in essentia. Et si quæratur ratio potius in essentia. Et si quæratur ratio hujus, dico sine præjudicio, quod in di- hujus, dico sine præjudicio, quod in di- vinis aliter est quam in inferioribus: quia vinis aliter est quam in inferioribus: quia in inferioribus relatio est accidens, et in inferioribus relatio est accidens, et utriusque naturam servat et secundum utriusque naturam servat et secundum quod est relatio, est ad alterum: secun- quod est relatio, est ad alterum: secun- dum autem quod est accidens, sic est in dum autem quod est accidens, sic est in relativo tantum. In divinis autem relatio relativo tantum. In divinis autem relatio est relatio, et non accidens, sed potius est relatio, et non accidens, sed potius substantia et ideo ibi non est accidens substantia et ideo ibi non est accidens relativum, sed ipsum suppositum relativi relativum, sed ipsum suppositum relativi realiter seipso relativum et tamen sub- realiter seipso relativum et tamen sub- stantia ens per seipsam, hoc modo quo stantia ens per seipsam, hoc modo quo substantiam dicimus suppositum. Hoc substantiam dicimus suppositum. Hoc autem modo substantiam accipiendo, sci- autem modo substantiam accipiendo, sci- licet pro supposito perfecto, quod quis licet pro supposito perfecto, quod quis est, vel aliquis in divinis personæ non est, vel aliquis in divinis personæ non communicant in substantia, sed distin- communicant in substantia, sed distin- guuntur et suppositum hoc modo est ad guuntur et suppositum hoc modo est ad aliquid, et substantia in se perfecta: et aliquid, et substantia in se perfecta: et hæc non repugnant in divinis, ut jam os- hæc non repugnant in divinis, ut jam os- tensum est. Unde bene concedo, quod in tensum est. Unde bene concedo, quod in omnibus quæ simpliciter absoluta sunt, omnibus quæ simpliciter absoluta sunt, conveniunt personæ, et sunt unum : ex conveniunt personæ, et sunt unum : ex hoc tamen non sequitur, quod in hujus- hoc tamen non sequitur, quod in hujus- modi substantia quæ suppositum est, modi substantia quæ suppositum est, sint unum quia non video qualiter ex sint unum quia non video qualiter ex hoc non sequitur hæresis Sabellii. hoc non sequitur hæresis Sabellii.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est, quod id quod dicit hypostasis, dicit est, quod id quod dicit hypostasis, dicit per modum substantiæ primæ non deter- per modum substantiæ primæ non deter- minans proprietatem distinguentem ex minans proprietatem distinguentem ex nomine suo: sed hæc substantia est sub- nomine suo: sed hæc substantia est sub- stantia relativi, licet non dicat eam per stantia relativi, licet non dicat eam per modum relativi vel relationis et non est modum relativi vel relationis et non est secundum modum intelligendi substantia secundum modum intelligendi substantia quæ communis est tribus, licet realiter quæ communis est tribus, licet realiter sit illa et ideo illa substantia distingui- sit illa et ideo illa substantia distingui- tur. tur.

Et quod objicitur, quod idem secundum Et quod objicitur, quod idem secundum modum intelligendi non potest esse di- modum intelligendi non potest esse di- stinguens et distinctum. Dicendum, quod stinguens et distinctum. Dicendum, quod hoc verum est: tamen idem re potest hoc verum est: tamen idem re potest esse distinguens, et distinctum, et non esse distinguens, et distinctum, et non distinctum quia essentia et persona et distinctum quia essentia et persona et relatio sunt idem re, et relatio est distin- relatio sunt idem re, et relatio est distin-

hujusce editionis. hujusce editionis.

Ad 4. Ad 4.

d 5. d 5.

d 6. d 6.

IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 2.

guens, et persona distincta, et essentia guens, et persona distincta, et essentia non distincta. non distincta.

AD ALIUD dicendum, quod si in aliquo AD ALIUD dicendum, quod si in aliquo substantiali simpliciter absoluto distin- substantiali simpliciter absoluto distin- guerentur personæ, tunc verum esset guerentur personæ, tunc verum esset quod non in omnibus essent unum: sed quod non in omnibus essent unum: sed substantiale quod est hypostasis, non est substantiale quod est hypostasis, non est simpliciter absolutum est enim relatum simpliciter absolutum est enim relatum per modum absoluti dictum, et ideo non per modum absoluti dictum, et ideo non potest illud impedire unitatem persona- potest illud impedire unitatem persona-

rum in essentia. rum in essentia.

AD ALIUD dicendum, quod in inferiori- AD ALIUD dicendum, quod in inferiori- bus secus est quam in superioribus: quia bus secus est quam in superioribus: quia hypostases in inferioribus differunt per hypostases in inferioribus differunt per materiam et formam et per substantiam materiam et formam et per substantiam compositam hypostases autem in supe- compositam hypostases autem in supe- rioribus distinguuntur per existentiæ mo- rioribus distinguuntur per existentiæ mo- dum, ut supra dictum est: et ille modus dum, ut supra dictum est: et ille modus existentiæ significatur ut relatio, et ut in existentiæ significatur ut relatio, et ut in relativo et secundum quod significatur relativo et secundum quod significatur ut relatio, sic causat in divinis notiones: ut relatio, sic causat in divinis notiones: secundum autem quod significatur in re- secundum autem quod significatur in re- lativo, sic est distinctivus hypostasum. lativo, sic est distinctivus hypostasum.

Si autem quæras, Unde venit distinctio Si autem quæras, Unde venit distinctio hypostasum in quibus sunt relationes, hypostasum in quibus sunt relationes, utrum scilicet illæ habeant distinctionem utrum scilicet illæ habeant distinctionem aliam, quam per relationes, infra in hac aliam, quam per relationes, infra in hac quæstione determinabitur. quæstione determinabitur.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum hypostasis sit in divinis eadem Utrum hypostasis sit in divinis eadem ratione qua in inferioribus ? et, An ratione qua in inferioribus ? et, An verius sit in inferioribus quam supe- verius sit in inferioribus quam supe- rioribus ? rioribus ?

Secundo quæritur, Utrum in divinis Secundo quæritur, Utrum in divinis sit eadem ratione qua in inferioribus? sit eadem ratione qua in inferioribus?

Videtur autem quod non quia in in- Videtur autem quod non quia in in- ferioribus licet hypostasis distinctio co- ferioribus licet hypostasis distinctio co- gnoscatur proprietatibus quæ in alia non gnoscatur proprietatibus quæ in alia non inveniuntur, non tamen causatur ab illis, inveniuntur, non tamen causatur ab illis, sed potius ab hac materia et hac forma, sed potius ab hac materia et hac forma, secundum quod dicitur, Per quod unum secundum quod dicitur, Per quod unum

1 Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV.

movetur, est materia unum materia au- movetur, est materia unum materia au- tem et forma sunt principia substantiæ : tem et forma sunt principia substantiæ : et hoc aliquid est substantia composita. et hoc aliquid est substantia composita. In divinis autem non sic causatur distin- In divinis autem non sic causatur distin- ctio hypostasum quia dicit Damascenus ctio hypostasum quia dicit Damascenus quod in omnibus idem sunt tres perso- quod in omnibus idem sunt tres perso- næ, præter ingenerationem, et genera- næ, præter ingenerationem, et genera- tionem, et processionem et Augustinus tionem, et processionem et Augustinus dicit, quod in omnibus idem sunt, præter dicit, quod in omnibus idem sunt, præter id quod ad alterum est. Ergo distinctio id quod ad alterum est. Ergo distinctio in superioribus causatur a proprietatibus. in superioribus causatur a proprietatibus. SED CONTRA: Omnis proprietas secun- Sed contra. SED CONTRA: Omnis proprietas secun- Sed contra. dum intellectum est consequens subje- dum intellectum est consequens subje- ctum cujus est proprietas: relationes in ctum cujus est proprietas: relationes in divinis sunt proprietates hypostasum: divinis sunt proprietates hypostasum: ergo secundum intellectum consequuntur ergo secundum intellectum consequuntur eas ergo hypostases secundum intelle- eas ergo hypostases secundum intelle- ctum distinctæ sunt ante proprietates. ctum distinctæ sunt ante proprietates. PRIMA probatur ex dicto Boetii in com- PRIMA probatur ex dicto Boetii in com- mento super Porphyrium, qui dicit, quod mento super Porphyrium, qui dicit, quod licet proprietas semper sequatur subje- licet proprietas semper sequatur subje- ctum tamen quia non est de constituen- ctum tamen quia non est de constituen- tibus esse, est de generatione acciden- tibus esse, est de generatione acciden- tium sed verum est, quod est accidens tium sed verum est, quod est accidens fluens de principiis speciei, et ideo sem- fluens de principiis speciei, et ideo sem- per et ubique sequitur speciem. SECUNDA per et ubique sequitur speciem. SECUNDA autem supponitur a sanctis. autem supponitur a sanctis.

ULTERIUS quæritur, Utrum verius sit ULTERIUS quæritur, Utrum verius sit hypostasis in superioribus, vel in inferio- hypostasis in superioribus, vel in inferio-

ribus ? ribus ?

Videtur, quod in inferioribus: quia Videtur, quod in inferioribus: quia ubi verior est distinctio, ibi verior salva- ubi verior est distinctio, ibi verior salva- tur ratio hypostasis, dummodo sit in ra- tur ratio hypostasis, dummodo sit in ra- tionali natura: sed verior est distinctio tionali natura: sed verior est distinctio per substantiam quam per proprietatem : per substantiam quam per proprietatem : ergo verior est ratio hypostasis in in- ergo verior est ratio hypostasis in in- ferioribus, quam in superioribus. ferioribus, quam in superioribus.

Quæst. Quæst.

CONTRA: Ad Ephes. 111, 15: Ex quo om- Sed contra. CONTRA: Ad Ephes. 111, 15: Ex quo om- Sed contra. nis paternitas in cœlis et in terra nomi- nis paternitas in cœlis et in terra nomi- natur. Ergo inde huc venit nomen hypo- natur. Ergo inde huc venit nomen hypo- stasis et personæ : ergo verius est ibi: et stasis et personæ : ergo verius est ibi: et hoc supra ostensum est in quæstione de hoc supra ostensum est in quæstione de generatione Filii ¹. generatione Filii ¹.

SOLUTIO. Dico sine præjudicio, quod SOLUTIO. Dico sine præjudicio, quod hypostasis ab alio habet distinctionem hypostasis ab alio habet distinctionem

Solutio. Solutio.

Ad object. Ad object.

Ad quæst. Ad quæst.

Ad object. Ad object.

6 6

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in superioribus, et ab alio in inferiori- in superioribus, et ab alio in inferiori- bus, sicut probat objectio : q uia in su- bus, sicut probat objectio : q uia in su- perioribus non est distinctio nisi in pro- perioribus non est distinctio nisi in pro- prietatibus, et non essentia quæ signifi- prietatibus, et non essentia quæ signifi- cabilis sit ut quo est, nec etiam ut quod cabilis sit ut quo est, nec etiam ut quod est tres enim sunt una essentia, et tres est tres enim sunt una essentia, et tres sunt unus Deus: sed verum est, quod tres sunt unus Deus: sed verum est, quod tres non sunt unus quis, vel unus aliquis: non sunt unus quis, vel unus aliquis: quia quis et aliquis dicunt supposita. quia quis et aliquis dicunt supposita.

AD ID autem quod contra objicitur, AD ID autem quod contra objicitur, dico quod licet proprietas secundum se, dico quod licet proprietas secundum se, secundum intellectum sit post id cujus secundum intellectum sit post id cujus est proprietas tamen in divinis non est est proprietas tamen in divinis non est ita et hoc contingit ideo, quia in di- ita et hoc contingit ideo, quia in di- vinis non est proprietas tantum in ratio- vinis non est proprietas tantum in ratio- ne proprietatis, imo habet aliquo modo ne proprietatis, imo habet aliquo modo actum differentiæ constitutivæ respectu actum differentiæ constitutivæ respectu personæ est enim proprietas constituens personæ est enim proprietas constituens personam non dico, quod sit differen- personam non dico, quod sit differen- tia, sed quoad hoc habet actum similem tia, sed quoad hoc habet actum similem sibi, et ideo per intellectum est ante; sibi, et ideo per intellectum est ante; et ideo distinctio hypostasis secundum et ideo distinctio hypostasis secundum modum intelligendi, est ante omnem modum intelligendi, est ante omnem generationem, ut causa ante causatum. generationem, ut causa ante causatum. Motus autem localis in isto vel illo quod Motus autem localis in isto vel illo quod habet motum processivum, est post ge- habet motum processivum, est post ge- nerationem istius vel illius. nerationem istius vel illius.

AD ID quod ulterius quæritur, facile AD ID quod ulterius quæritur, facile est respondere: quia res verius est in est respondere: quia res verius est in superioribus, nomen autem verius salva- superioribus, nomen autem verius salva- tur in inferioribus: sicut etiam diximus tur in inferioribus: sicut etiam diximus de persona. de persona.

AD OBJECTUM dicendum, quod divisio AD OBJECTUM dicendum, quod divisio non est de ratione hypostasis, sed potius non est de ratione hypostasis, sed potius existentiæ modus sive in unitate sub- existentiæ modus sive in unitate sub- stantiæ, sive in diversitate, sicut supra stantiæ, sive in diversitate, sicut supra dictum est. dictum est.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quomodo hypostasis se habet ad essen- Quomodo hypostasis se habet ad essen-

tiam ? tiam ?

Tertio quæritur, Quomodo hypostasis Tertio quæritur, Quomodo hypostasis se habet ad essentiam ? se habet ad essentiam ?

Videtur autem, quod essentia sit de Videtur autem, quod essentia sit de intellectu ejus : intellectu ejus :

1. Prædicatum enim essentiale est de 1. Prædicatum enim essentiale est de intellectu subjecti, sicut animal de intel- intellectu subjecti, sicut animal de intel- lectu hominis, et homo de intellectu hu- lectu hominis, et homo de intellectu hu- jus hominis: sed cum dicitur, hæc jus hominis: sed cum dicitur, hæc hypostasis est Deus, vel essentia divi- hypostasis est Deus, vel essentia divi- na, est prædicatio essentialis et in recto: na, est prædicatio essentialis et in recto: ergo hæc est de intellectu hypostasis. ergo hæc est de intellectu hypostasis.

2. Præterea, Yлósσs dicitur ab ipso 2. Præterea, Yлósσs dicitur ab ipso So quod est sub, et ½, quod est posi- So quod est sub, et ½, quod est posi- tio: ergo est alicui suppositum : est tio: ergo est alicui suppositum : est autem eadem ratio subjecti et supposi- autem eadem ratio subjecti et supposi- ti, quantum ad ly Sπ sub: ergo hyposta- ti, quantum ad ly Sπ sub: ergo hyposta- sis dicit id quod positum est sub natura sis dicit id quod positum est sub natura communi ergo natura communis est communi ergo natura communis est in ipso ergo se habet ad naturam, sic- in ipso ergo se habet ad naturam, sic- ut id in quo natura est et intelligitur. ut id in quo natura est et intelligitur.

3. Item, Philosophus dicit, quod di- 3. Item, Philosophus dicit, quod di- cens unum quodammodo dicit multa: cens unum quodammodo dicit multa: quia dicit ea quæ per intellectum sunt in quia dicit ea quæ per intellectum sunt in illo actu superiora autem actu sunt in illo actu superiora autem actu sunt in inferioribus, et inferiora potentia in su- inferioribus, et inferiora potentia in su- perioribus: cum ergo hypostasis sit in- perioribus: cum ergo hypostasis sit in- communicabile, in ipso autem actu in- communicabile, in ipso autem actu in- telligitur natura communis, et eædem telligitur natura communis, et eædem rationes sunt de persona: ergo videtur, rationes sunt de persona: ergo videtur, quod tam hypostasis quam persona hoc quod tam hypostasis quam persona hoc modo significent commune. modo significent commune.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Omne inferius in quo actualiter in- 1. Omne inferius in quo actualiter in- telligitur suum superius, ex additione se telligitur suum superius, ex additione se habet ad suum superius, et est majoris habet ad suum superius, et est majoris compositionis quam illud: hypostasis compositionis quam illud: hypostasis et persona non se habent ex additione et persona non se habent ex additione ad superius: ergo non sunt majoris ad superius: ergo non sunt majoris compositionis quam illud: ergo non se compositionis quam illud: ergo non se habent ut inferius incommunicabile ad habent ut inferius incommunicabile ad essentiam. essentiam.

2. Item, Si hypostasis aliquid adde- 2. Item, Si hypostasis aliquid adde- ret aut hoc esset idem ei cui additur, ret aut hoc esset idem ei cui additur, aut diversum. Si idem : ergo non adde- aut diversum. Si idem : ergo non adde- retur, quia idem non additur sibi. Si retur, quia idem non additur sibi. Si diversum : tunc necessario induceret diversum : tunc necessario induceret compositionem, quod est hæresis, quia compositionem, quod est hæresis, quia nihil compositum est in Deo. Si forte nihil compositum est in Deo. Si forte dicas, sicut communiter dicitur, quod dicas, sicut communiter dicitur, quod additum est idem re, sed diversum in additum est idem re, sed diversum in modo intelligendi. CONTRA: Huic modo modo intelligendi. CONTRA: Huic modo

Sed conti Sed conti

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 4.

intelligendi, aut aliquid respondet in re, intelligendi, aut aliquid respondet in re, aut nihil. Si nihil: tunc est cassus et aut nihil. Si nihil: tunc est cassus et vanus, ut dicit Boetius. Si autem ali- vanus, ut dicit Boetius. Si autem ali- quid respondet in re, func sequitur quid respondet in re, func sequitur idem quod prius. Si dicas, quod non idem quod prius. Si dicas, quod non est cassus et vanus, quia ad esse non est cassus et vanus, quia ad esse non refertur sicut dicit Philosophus, quod refertur sicut dicit Philosophus, quod abstrahentium non est mendacium, quia abstrahentium non est mendacium, quia non refertur ad esse et sic dicit, quod non refertur ad esse et sic dicit, quod non est mendacium demonstrando li- non est mendacium demonstrando li- neam esse monopedalem, quæ non est neam esse monopedalem, quæ non est monopedalis. Hoc nihil est : iste enim monopedalis. Hoc nihil est : iste enim non est intellectus Philosophi : nec enim non est intellectus Philosophi : nec enim hoc umquam intellexit aliquis Phi- hoc umquam intellexit aliquis Phi- losophus, quod intellectus rei qui nul- losophus, quod intellectus rei qui nul- lo modo potest referri ad rem, non sit lo modo potest referri ad rem, non sit cassus et vanus licet enim demon- cassus et vanus licet enim demon- stratio qua demonstro quod rectum stratio qua demonstro quod rectum tangit sphæram, non possit referri ad tangit sphæram, non possit referri ad esse rei quantæ quæ lignea est vel esse rei quantæ quæ lignea est vel plumbea tamen refero ad rem quæ plumbea tamen refero ad rem quæ est natura quantitatis et licet demon- est natura quantitatis et licet demon- strarem de linea non monopedali, quod strarem de linea non monopedali, quod sit monopedalis, tamen refero ad rem sit monopedalis, tamen refero ad rem quæ est linea intellecta per istam quam quæ est linea intellecta per istam quam protraxi in continuo: iste autem mo- protraxi in continuo: iste autem mo- dus intelligendi nullo modo potest ad dus intelligendi nullo modo potest ad rem de qua est, referri. Si forte di- rem de qua est, referri. Si forte di- cas, ut quidam dicunt, quod iste est cas, ut quidam dicunt, quod iste est modus intelligendi pro modus intelligendi pro hoc hoc nihil est quia de communi significa- nihil est quia de communi significa- tione nominis non quæritur hic, sed tione nominis non quæritur hic, sed potius de re divina quæ significatur in potius de re divina quæ significatur in

nomine. nomine.

nomen: nomen:

Si forte propter hoc dicatur, quod Si forte propter hoc dicatur, quod nihil addit essentiæ. CONTRA: Quæcum- nihil addit essentiæ. CONTRA: Quæcum- que omnino sunt idem, quidquid dici- que omnino sunt idem, quidquid dici- tur de uno, dicitur etiam de altero: sed tur de uno, dicitur etiam de altero: sed de essentia dicitur, quod unum est re: de essentia dicitur, quod unum est re: ergo de hypostasi dicetur idem. ergo de hypostasi dicetur idem.

SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, quod in hypostasi significatur essentia, quod in hypostasi significatur essentia, ut natura communis significatur et di- ut natura communis significatur et di- citur in suo inferiori: non citur in suo inferiori: non quod in quod in divinis sit universale et particulare, sed divinis sit universale et particulare, sed quia est ibi communicabile, sicut pro- quia est ibi communicabile, sicut pro- bant rationes primo inductæ. bant rationes primo inductæ.

7 7

AD HOC autem quod quæritur, Utrum Ad quæst. AD HOC autem quod quæritur, Utrum Ad quæst. aliquid addat ? Videtur mihi quod non aliquid addat ? Videtur mihi quod non addat re, sed modo intelligendi, qui addat re, sed modo intelligendi, qui modus intelligendi realiter significatur, modus intelligendi realiter significatur, cum dicitur, hypostasis est distincta, cum dicitur, hypostasis est distincta, vel hypostasis est incommunicabilis. vel hypostasis est incommunicabilis. Unde dicendum, quod licet non omni Unde dicendum, quod licet non omni modo ad rem retorqueri possit, tamen modo ad rem retorqueri possit, tamen retorquetur ad rem aliquo modo. Et hoc retorquetur ad rem aliquo modo. Et hoc ut intelligi possit, notanda est sententia ut intelligi possit, notanda est sententia antiquorum Doctorum de hoc, quia ali- antiquorum Doctorum de hoc, quia ali- quid addi alii, duobus modis cognoscitur, quid addi alii, duobus modis cognoscitur, scilicet quia facit compositionem, vel scilicet quia facit compositionem, vel quia convenit ei quod alii non convenit, quia convenit ei quod alii non convenit, et in inferioribus est utroque modo: et in inferioribus est utroque modo: hoc enim et hoc faciunt compositionem, hoc enim et hoc faciunt compositionem, et huic convenit incommunicabile esse et huic convenit incommunicabile esse et distinctum in individuantibus, quod et distinctum in individuantibus, quod non convenit homini secundum se in non convenit homini secundum se in divinis autem alterum tantum est, quia divinis autem alterum tantum est, quia additum non inducit compositionem, eo additum non inducit compositionem, eo quod realiter est idem, sed inducit di- quod realiter est idem, sed inducit di- versam suppositionem, ut dicunt anti- versam suppositionem, ut dicunt anti- qui et bene, ut mihi videtur: quia sup- qui et bene, ut mihi videtur: quia sup- posito uno non supponitur alterum, eo posito uno non supponitur alterum, eo quod aliquid convenit uni quod non quod aliquid convenit uni quod non alii convenit enim hypostasi distingui, alii convenit enim hypostasi distingui, et generare, et esse numerabilem nu- et generare, et esse numerabilem nu- mero tali, qualis est in divinis : quorum mero tali, qualis est in divinis : quorum nullum convenit essentiæ. Et hujus nullum convenit essentiæ. Et hujus inventionis auctor fuit Præpositivus. inventionis auctor fuit Præpositivus.

: :

Per hoc ergo patet solutio ad totum. Per hoc ergo patet solutio ad totum.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Qualiter se habet hypostasis ad perso- Qualiter se habet hypostasis ad perso- nam? nam?

Quarto quæritur, Qualiter se habeat Quarto quæritur, Qualiter se habeat hypostasis ad personam ? hypostasis ad personam ?

1. Videtur autem, quod sicut distin- 1. Videtur autem, quod sicut distin- guibile ad distinctum : quia guibile ad distinctum : quia

1. Supra positam diffinitio claudit in 1. Supra positam diffinitio claudit in se distinctionem, cum dicitur, Persona est se distinctionem, cum dicitur, Persona est individua substantia rationalis naturæ : individua substantia rationalis naturæ :

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

8 8

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

hypostasis autem non claudit in se fa- hypostasis autem non claudit in se fa- ctam distinctionem. ctam distinctionem.

2. Præterea, Magister dicit sæpe, quod 2. Præterea, Magister dicit sæpe, quod proprietates sunt in hypostasibus: non proprietates sunt in hypostasibus: non autem sunt in ipsis nisi sicut in distin- autem sunt in ipsis nisi sicut in distin- ctis ergo hypostases sine proprietati- ctis ergo hypostases sine proprietati- bus sunt distinguibiles. bus sunt distinguibiles.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. In divinis nihil est in posse: ergo 1. In divinis nihil est in posse: ergo idem est ibi distinguibile et distinctum : idem est ibi distinguibile et distinctum : ergo idem est hypostasis et persona. ergo idem est hypostasis et persona.

2. Item, Damascenus dicit, quod in 2. Item, Damascenus dicit, quod in omnibus idem sunt præter ingeneratio- omnibus idem sunt præter ingeneratio- nem, et generationem, et processionem : nem, et generationem, et processionem : ergo quidquid est ante hoc, est de uni- ergo quidquid est ante hoc, est de uni- tate essentiæ: ergo si hypostasis est tate essentiæ: ergo si hypostasis est ante hoc, est de unitate essentiæ: sed ante hoc, est de unitate essentiæ: sed hoc falsum est: ergo hypostasis habet hoc falsum est: ergo hypostasis habet intellectum proprietatis: ergo idem intellectum proprietatis: ergo idem

est quod persona. est quod persona.

SOLUTIO. Dicendum, quod in divinis SOLUTIO. Dicendum, quod in divinis nihil est in potentia sicut probat ob- nihil est in potentia sicut probat ob- jectio et ideo hypostasis secundum jectio et ideo hypostasis secundum rem est persona: et bene concedo ulte- rem est persona: et bene concedo ulte- rius, quod supposita hypostasi supponi- rius, quod supposita hypostasi supponi- tur persona quia hypostasi convenit tur persona quia hypostasi convenit quidquid convenit personæ, scilicet dis- quidquid convenit personæ, scilicet dis- tingui, generari, generare, procedere, tingui, generari, generare, procedere, et omnia hujusmodi. et omnia hujusmodi.

Verum est tamen quod aliter signi- Verum est tamen quod aliter signi- ficatur per nomen hypostasis, et aliter ficatur per nomen hypostasis, et aliter per nomen personæ. Et ad hoc intelli- per nomen personæ. Et ad hoc intelli- gendum, notandum quod in inferiori- gendum, notandum quod in inferiori- bus sunt quatuor, scilicet res naturæ, bus sunt quatuor, scilicet res naturæ, subjectum, suppositum, individuum, subjectum, suppositum, individuum, quibus etiam in natura rationali adji- quibus etiam in natura rationali adji- citur quintum quod est persona : et rem citur quintum quod est persona : et rem naturæ intelligimus compositum ex ma- naturæ intelligimus compositum ex ma- teria et forma, vel quod est et quo est, teria et forma, vel quod est et quo est, in natura et sub natura communi, et hoc in natura et sub natura communi, et hoc est hoc aliquid in natura. Suppositum est hoc aliquid in natura. Suppositum autem addit rei naturæ respectum ad autem addit rei naturæ respectum ad naturam communem, cui supponitur ut naturam communem, cui supponitur ut incommunicabile. Subjectum autem, ut incommunicabile. Subjectum autem, ut

dicit Philosophus, est ens in se com- dicit Philosophus, est ens in se com- pletum, occasio alteri existendi in eo : pletum, occasio alteri existendi in eo : et hoc habet respectum ad accidens, licet et hoc habet respectum ad accidens, licet non sit in intellectu sui nominis habitus non sit in intellectu sui nominis habitus accidentis et hoc vocatur ab Aristo- accidentis et hoc vocatur ab Aristo- tele substantia, et a Græcis ¿ñóstasis. In- tele substantia, et a Græcis ¿ñóstasis. In- dividuum autem est habens accidentia dividuum autem est habens accidentia individuantia. Persona autem in ratio- individuantia. Persona autem in ratio- nali natura dicit incommunicabile se- nali natura dicit incommunicabile se- cundum modum, præter solum intelle- cundum modum, præter solum intelle- ctum compositionis, qui in divinis non ctum compositionis, qui in divinis non est. A Sanctis autem inveniuntur posita est. A Sanctis autem inveniuntur posita quatuor, scilicet res naturæ quam ponit quatuor, scilicet res naturæ quam ponit Hilarius, et suppositum, et hypostasim, Hilarius, et suppositum, et hypostasim, et personam: individuum enim et singu- et personam: individuum enim et singu- lare non proprie sunt in divinis. Et lare non proprie sunt in divinis. Et res naturæ erit in divinis hic, quis, res naturæ erit in divinis hic, quis, vel aliquis in natura divina: supposi- vel aliquis in natura divina: supposi- tum autem per habitudinem ad naturam Ad 1 et 2. tum autem per habitudinem ad naturam Ad 1 et 2. communem hypostasis autem per ha- communem hypostasis autem per ha- bitudinem ad proprietatem : sed perso- bitudinem ad proprietatem : sed perso- na hypostasis distincta proprietate. na hypostasis distincta proprietate.

AD HOC ergo quod objicitur primo, AD HOC ergo quod objicitur primo, dicendum quod non sequitur ex hoc dicendum quod non sequitur ex hoc quod sint distinguibiles: sed sequitur quod sint distinguibiles: sed sequitur ex hoc quod important in nomine habi- ex hoc quod important in nomine habi- tudinem distincti ad distinguens, quam tudinem distincti ad distinguens, quam habitudinem non importat nomen per- habitudinem non importat nomen per- sonæ, sed potius importat ipsum dis- sonæ, sed potius importat ipsum dis- tinctum secundum quod est distinctum : tinctum secundum quod est distinctum : sicut cum dico, hoc coelum est coelum, sicut cum dico, hoc coelum est coelum, ly hoc cœlum importat habitudinem ly hoc cœlum importat habitudinem materiæ ad formam, ut dicit Philoso- Ad object. materiæ ad formam, ut dicit Philoso- Ad object. phus non tamen sequitur, quod mate- phus non tamen sequitur, quod mate- ria illa umquam fuerit sine forma se- Ad object. ria illa umquam fuerit sine forma se- Ad object.

cundum naturam. cundum naturam.

AD ID quod contra objicitur, jam re- AD ID quod contra objicitur, jam re- sponsum est. sponsum est.

AD ALIUD dicendum, quod (ut dictum AD ALIUD dicendum, quod (ut dictum est) distinctum in divinis meo judicio est) distinctum in divinis meo judicio secundum intellectum est post distin- secundum intellectum est post distin- guens ideo non procedit illa objectio: guens ideo non procedit illa objectio: et tamen non habet in se intellectum et tamen non habet in se intellectum proprietatis, sed potius habitudinis ad proprietatis, sed potius habitudinis ad proprietatem distinguentem. proprietatem distinguentem.

IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 5.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An per intellectum remaneat hypostasis An per intellectum remaneat hypostasis subtracta proprietate ? subtracta proprietate ?

Quinto quæritur, Utrum per intel- Quinto quæritur, Utrum per intel- lectum remaneat hypostasis subtracta lectum remaneat hypostasis subtracta proprietate ? proprietate ?

Videtur autem quod sic: Videtur autem quod sic:

1. Pater enim ab eodem habet quod 1. Pater enim ab eodem habet quod est quis, et quod est Pater: aut non est quis, et quod est Pater: aut non ab eodem. Si ab eodem: sed Filius ab eodem. Si ab eodem: sed Filius etiam est quis: ergo ab eodem habet etiam est quis: ergo ab eodem habet quo Pater quis enim et quis in eo quo Pater quis enim et quis in eo quod hujusmodi, non habent differen- quod hujusmodi, non habent differen- tiam sed Pater paternitate habet quod tiam sed Pater paternitate habet quod est quis ergo et Filius, quod falsum est quis ergo et Filius, quod falsum est ergo non ab eodem habet: ergo est ergo non ab eodem habet: ergo separata per intellectum paternitate a separata per intellectum paternitate a Patre, adhuc est Pater quis, et Filius quis Patre, adhuc est Pater quis, et Filius quis et Spiritus sanctus similiter: sed non et Spiritus sanctus similiter: sed non est quis, nisi hypostasis: ergo hyposta- est quis, nisi hypostasis: ergo hyposta- ses remanent abstracta personalitate. ses remanent abstracta personalitate.

2. Item, Omne quod cadit in diffini- 2. Item, Omne quod cadit in diffini- nitione alterius, potest remanere illo nitione alterius, potest remanere illo separato ab eo quod addit id in cujus separato ab eo quod addit id in cujus diffinitione cadit: hypostasis cadit in diffinitione cadit: hypostasis cadit in diffinitione personæ : ergo separato illo diffinitione personæ : ergo separato illo quod addit persona, adhuc remanet hy- quod addit persona, adhuc remanet hy- postasis sed non addit nisi proprieta- postasis sed non addit nisi proprieta- tem: ergo separata proprietate, adhuc tem: ergo separata proprietate, adhuc remanet hypostasis. remanet hypostasis.

3. Item, Cum dico distinguens et di- 3. Item, Cum dico distinguens et di- stinctum, duo dico: sed duorum quod- stinctum, duo dico: sed duorum quod- libet unum separabile est a reliquo, quod libet unum separabile est a reliquo, quod non est in ratione ejus: distinguens autem non est in ratione ejus: distinguens autem non est in ratione distincti secundum id non est in ratione distincti secundum id quod est, licet forte sit in ratione ejus quod est, licet forte sit in ratione ejus secundum quod distinctum est: cum er- secundum quod distinctum est: cum er- go hypostasis dicat distinctum secundum go hypostasis dicat distinctum secundum id quod est, videtur per intellectum re- id quod est, videtur per intellectum re- manere si proprietates separentur. manere si proprietates separentur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Personæ non habent numerum nisi 1. Personæ non habent numerum nisi factum per relationes: ergo remotis re- factum per relationes: ergo remotis re- lationibus non remanet nisi unitas: non lationibus non remanet nisi unitas: non

9 9

ergo hypostasis, quia hypostasis nume- ergo hypostasis, quia hypostasis nume- ratur in divinis. PRIMA probatur per ratur in divinis. PRIMA probatur per Boetium, qui dicit, quod essentia conti- Boetium, qui dicit, quod essentia conti- net unitatem, sola autem relatio multi- net unitatem, sola autem relatio multi- plicat trinitatem. Et per Anselmum in plicat trinitatem. Et per Anselmum in libro de Processione Spiritus sancti, qui libro de Processione Spiritus sancti, qui dicit, quod tres in omnibus ibi idem dicit, quod tres in omnibus ibi idem sunt, ubi non distinguit oppositionis re- sunt, ubi non distinguit oppositionis re- latio et ergo conclusio sequitur. latio et ergo conclusio sequitur.

2. Item, Nullus intellectus aliquid di- 2. Item, Nullus intellectus aliquid di- stinguit in natura aliqua, nisi habeat stinguit in natura aliqua, nisi habeat principium aliquod diversitatis, vel di- principium aliquod diversitatis, vel di- visionis, vel distinctionis: sed in divinis visionis, vel distinctionis: sed in divinis non est principium distinctionis nisi op- non est principium distinctionis nisi op- positionis relatio : ergo cessante illo positionis relatio : ergo cessante illo principio, nihil distinguitur in divinis. Si principio, nihil distinguitur in divinis. Si forte dicas, quod remanet hypostasis se- forte dicas, quod remanet hypostasis se- ipsa distincta ab alia: hoc est hæresis ipsa distincta ab alia: hoc est hæresis Arii apertissima: quia tunc essent tres Arii apertissima: quia tunc essent tres substantiæ divisæ per id quod substan- substantiæ divisæ per id quod substan- tiæ sunt, et per hoc tres dii essent. Si au tiæ sunt, et per hoc tres dii essent. Si au tem dicas, quod remanet hypostasis, sed tem dicas, quod remanet hypostasis, sed non potest numerari, sed remanet in rati- non potest numerari, sed remanet in rati- one alicujus unius. CONTRA: Illud unum, one alicujus unius. CONTRA: Illud unum, aut idem numero erit in omnibus per- aut idem numero erit in omnibus per- sonis, aut diversum. Si idem tunc tres sonis, aut diversum. Si idem tunc tres essent una hypostasis, quod falsum est. essent una hypostasis, quod falsum est. Si diversum : ergo proprietas essen- Si diversum : ergo proprietas essen- tialiter dividit ipsum, sicut fit divisio in tialiter dividit ipsum, sicut fit divisio in inferioribus, quod falsum est. inferioribus, quod falsum est.

SOLUTIO. Sine præjudicio loquendo di- Solutio. SOLUTIO. Sine præjudicio loquendo di- Solutio. co, quod non potest abstrahi proprietas co, quod non potest abstrahi proprietas personalis a persona, ita quod aliquid personalis a persona, ita quod aliquid remaneat nec natura enim manet, nec remaneat nec natura enim manet, nec hypostasis: et hoc sic probatur: Abstra- hypostasis: et hoc sic probatur: Abstra- ctio non potest esse nisi duobus modis, ctio non potest esse nisi duobus modis, scilicet universalis a particulari, vel for- scilicet universalis a particulari, vel for- mæ a materia in qua est, vel ab eo in mæ a materia in qua est, vel ab eo in quo est ut in materia. Si primo modo quo est ut in materia. Si primo modo loquamur de abstractione, tunc commu- loquamur de abstractione, tunc commu- ne abstrahitur ab incommunicabili, et ne abstrahitur ab incommunicabili, et non e converso: quia abstractum sim- non e converso: quia abstractum sim- plicius est quam id a quo fit abstractio, plicius est quam id a quo fit abstractio, et etiam non potest abstrahi aliquid ab et etiam non potest abstrahi aliquid ab alio in quo est per potentiam tantum, alio in quo est per potentiam tantum, sed in quo est per actum : unde cum su- sed in quo est per actum : unde cum su- periora sint in inferioribus actu, et sint periora sint in inferioribus actu, et sint simpliciora eis, abstrahuntur ab eis, et simpliciora eis, abstrahuntur ab eis, et

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non e converso: et ideo individuatione non e converso: et ideo individuatione vel singularitate abstracta ab hoc homi- vel singularitate abstracta ab hoc homi- ne, nihil remanet de isto homine. Et hoc ne, nihil remanet de isto homine. Et hoc modo non potest fieri abstractio naturæ modo non potest fieri abstractio naturæ communis a personis divinis: quia nihil communis a personis divinis: quia nihil simplicius est natura quam persona, nec simplicius est natura quam persona, nec est universalis ad illam, sed ut idem, ni- est universalis ad illam, sed ut idem, ni- si forte velis large loqui de abstractione, si forte velis large loqui de abstractione, ut dicas eam abstrahi: quia sine perso- ut dicas eam abstrahi: quia sine perso- nis intelligi potest, ut Judæi et Pagani nis intelligi potest, ut Judæi et Pagani eam intelligunt. Si autem loquamur de eam intelligunt. Si autem loquamur de abstractione formæ a subjecto in quo est, abstractione formæ a subjecto in quo est, iterum non potest hæc fieri in divinis : iterum non potest hæc fieri in divinis : quia proprietates in divinis non habent quia proprietates in divinis non habent ante se subjectum vel suppositum, sed po- ante se subjectum vel suppositum, sed po- tius ipsæ sunt suppositum, ut paternitas tius ipsæ sunt suppositum, ut paternitas et Pater, et sic de aliis: licet enim suppo- et Pater, et sic de aliis: licet enim suppo- sito Patre supponatur paternitas, tamen sito Patre supponatur paternitas, tamen proprietas proprie loquendo nihil est in proprietas proprie loquendo nihil est in Patre, ita quod ly in notet diversitatem Patre, ita quod ly in notet diversitatem proprietatis ad substantiam ejusdem. proprietatis ad substantiam ejusdem. Sed hoc verum est, quod aliquid conve- Sed hoc verum est, quod aliquid conve- nit proprietati, quod non hypostasi, sci- nit proprietati, quod non hypostasi, sci- licet distinguere et aliquid convenit licet distinguere et aliquid convenit hypostasi quod non convenit proprie- hypostasi quod non convenit proprie- tati, scilicet distinctum esse: unde pro- tati, scilicet distinctum esse: unde pro- prietates secundum quod per se signi- prietates secundum quod per se signi- ficantur, non significantur ut res, sed ficantur, non significantur ut res, sed potius ut rationes personarum: personæ potius ut rationes personarum: personæ autem secundum quod in se signifi- autem secundum quod in se signifi- cantur ut res : paternitas enim in divi- cantur ut res : paternitas enim in divi- nis potius est ratio Patris quam res et nis potius est ratio Patris quam res et hoc dico, ut sumuntur vocabulis abstra- hoc dico, ut sumuntur vocabulis abstra-

: :

ctivis : cum ergo per intellectum (ut ctivis : cum ergo per intellectum (ut probat objectio) proprietas sit ante hy- probat objectio) proprietas sit ante hy- postasim, ut distinguens eam, et suum postasim, ut distinguens eam, et suum esse est esse distinctum, et nihil aliud, esse est esse distinctum, et nihil aliud, oportet quod remota proprietate, nihil oportet quod remota proprietate, nihil remaneat de hypostasi. Sed non est ita remaneat de hypostasi. Sed non est ita in inferioribus: quia esse in hypostasi- in inferioribus: quia esse in hypostasi- bus inferioribus non est esse distincti bus inferioribus non est esse distincti tantum, imo est esse cujusdam naturæ tantum, imo est esse cujusdam naturæ et substantiæ in se subsistentis, non in- et substantiæ in se subsistentis, non in- indigentis proprietate ad hoc quod sit, indigentis proprietate ad hoc quod sit, sed ad hoc ut cognoscatur. Sic autem sed ad hoc ut cognoscatur. Sic autem non est in divinis : quia si hypostasis non est in divinis : quia si hypostasis haberet ab aliquo esse hypostasis, et ab haberet ab aliquo esse hypostasis, et ab alio esse distincti, oporteret quod in esse alio esse distincti, oporteret quod in esse hypostasis per substantiam absolute di- hypostasis per substantiam absolute di-

ctam una personarum distingueretur ab ctam una personarum distingueretur ab alia, sicut in inferioribus et hoc fuit alia, sicut in inferioribus et hoc fuit hæresis Arii. Unde oportet dicere, quod hæresis Arii. Unde oportet dicere, quod ab eodem habet esse hypostasis et esse ab eodem habet esse hypostasis et esse distincti. distincti.

DICENDUM ergo ad primum, quod ab DICENDUM ergo ad primum, quod ab eodem habet Pater quod est Pater, et eodem habet Pater quod est Pater, et quod est quis. Et si dicas, quod Filius quod est quis. Et si dicas, quod Filius est quis, dico quod ly quis non est eis est quis, dico quod ly quis non est eis commune per intentionem unam, sed commune per intentionem unam, sed potius per proportionem habitudinis potius per proportionem habitudinis unam ad diversa: quia Pater est quis unam ad diversa: quia Pater est quis habitudine hypostasis ad suam proprie- habitudine hypostasis ad suam proprie- tatem, et Filius est quis habitudine suæ tatem, et Filius est quis habitudine suæ hypostasis ad suam proprietatem : et hæ hypostasis ad suam proprietatem : et hæ habitudines faciunt commune proportio- habitudines faciunt commune proportio- nis, vel proportionabilitatis, quæ adhuc nis, vel proportionabilitatis, quæ adhuc minor communitas est. minor communitas est.

AD ALIUD dicendum, quod hypostasis AD ALIUD dicendum, quod hypostasis cadit in intellectu personæ, non ut di- cadit in intellectu personæ, non ut di- versum in re, ut dictum est, sed ut idem versum in re, ut dictum est, sed ut idem non eodem modo significatum per no- non eodem modo significatum per no- men: et ideo illa objectio non proce- men: et ideo illa objectio non proce-

dit. dit.

AD ALIUD dicendum, quod cum dici- AD ALIUD dicendum, quod cum dici- tur, distinguens et distinctum, secundum tur, distinguens et distinctum, secundum rationem intelligendi duo dicuntur, nec rationem intelligendi duo dicuntur, nec tamen unum separabile est a reliquo : tamen unum separabile est a reliquo : quia distinctum non habet esse distincti quia distinctum non habet esse distincti nisi a distinguente: et hoc jam dictum nisi a distinguente: et hoc jam dictum est quia hoc est suum esse secundum est quia hoc est suum esse secundum hypostasim, licet non sit suum esse se- hypostasim, licet non sit suum esse se- cundum naturam: quia in natura non cundum naturam: quia in natura non numeratur, nec numerabilis est hypo- numeratur, nec numerabilis est hypo- stasis unde hypostasis ut hypostasis est stasis unde hypostasis ut hypostasis est in divinis, et distincti esse, licet in no- in divinis, et distincti esse, licet in no- mine habitudinem ad distinguens im- mine habitudinem ad distinguens im- portet, et non distinctionem. portet, et non distinctionem.

Si autem objicias, quod non intelle- Si autem objicias, quod non intelle- cta paternitate, adhuc Pater est quis, cta paternitate, adhuc Pater est quis, quia innascibilis: hoc nihil est quia in- quia innascibilis: hoc nihil est quia in- fra ostendetur, quod innascibilitas non fra ostendetur, quod innascibilitas non est proprietas personalis, sed personæ est proprietas personalis, sed personæ potius et non est quis in aliqua natura potius et non est quis in aliqua natura nisi a distinguente personalitatem, id nisi a distinguente personalitatem, id est, personalitatem faciendo. Unde Pa- est, personalitatem faciendo. Unde Pa- ter tunc esset innascibilis, sicut natura ter tunc esset innascibilis, sicut natura divina est innascibilis, et non a proprie- divina est innascibilis, et non a proprie-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN I SENTENT. DIST. XXVI, B. IN I SENTENT. DIST. XXVI, B.

tate distinguente ab alia persona ejus- tate distinguente ab alia persona ejus- dem naturæ, sed potius sicut attributo dem naturæ, sed potius sicut attributo naturæ suæ distinguente ab aliis rebus naturæ suæ distinguente ab aliis rebus quæ non sunt secum in eadem essen- quæ non sunt secum in eadem essen- tia. tia.

11 11

Rationes autem adductæ in contra- Rationes autem adductæ in contra- rium, videntur mihi necessariæ : licet rium, videntur mihi necessariæ : licet quidam in hoc articulo aliter dicant, ut quidam in hoc articulo aliter dicant, ut patet inspicienti scripta eorum. patet inspicienti scripta eorum.

B. De proprietatibus personarum, et de nominibus earum relativis. B. De proprietatibus personarum, et de nominibus earum relativis.

Jam de proprietatibus personarum videamus (quæ etiam notiones sive Jam de proprietatibus personarum videamus (quæ etiam notiones sive relationes in Scriptura plerumque dicuntur) in illa sancta Trinitate, quæ relationes in Scriptura plerumque dicuntur) in illa sancta Trinitate, quæ ideo a nobis repetitur, ut cordi nostro tenacius infigatur. Ait Augustinus ideo a nobis repetitur, ut cordi nostro tenacius infigatur. Ait Augustinus in libro de Fide ad Petrum: Aliud est genuisse, quam natum esse: aliud- in libro de Fide ad Petrum: Aliud est genuisse, quam natum esse: aliud- que est procedere, quam genuisse, vel natum esse. Unde manifestum que est procedere, quam genuisse, vel natum esse. Unde manifestum est, quod alius est Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus. Et est pro- est, quod alius est Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus. Et est pro- prium solius Patris, non quia non est natus ipse, sed quia unum Filium prium solius Patris, non quia non est natus ipse, sed quia unum Filium genuerit, propriumque solius Filii, non quia ipse non genuit, sed quia genuerit, propriumque solius Filii, non quia ipse non genuit, sed quia de Patris essentia natus est: proprium vero Spiritus sancti est, non quia de Patris essentia natus est: proprium vero Spiritus sancti est, non quia nec natus est ipse, nec genuit, sed quia solus de Patre Filioque proce- nec natus est ipse, nec genuit, sed quia solus de Patre Filioque proce- dit. Ecce breviter assignavit tres proprietates trium personarum qua- dit. Ecce breviter assignavit tres proprietates trium personarum qua- rum una non est alia. Hoc enim significavit cum dixit, Aliud est genuisse, rum una non est alia. Hoc enim significavit cum dixit, Aliud est genuisse, quam natum esse: aliudque procedere, id est, alia proprietas sive notio quam natum esse: aliudque procedere, id est, alia proprietas sive notio est generatio, alia nativitas, alia processio, quæ aliis nominibus dicuntur est generatio, alia nativitas, alia processio, quæ aliis nominibus dicuntur paternitas, filiatio. Has proprietates designant nomina personarum, scili- paternitas, filiatio. Has proprietates designant nomina personarum, scili- cet Pater, Filius, et Spiritus sanctus : quæ relativa sunt, et ad se invicem cet Pater, Filius, et Spiritus sanctus : quæ relativa sunt, et ad se invicem dicuntur, quia notant relationes quæ non sunt Deo accidentales, sed in dicuntur, quia notant relationes quæ non sunt Deo accidentales, sed in ipsis personis ab æterno sunt immutabiliter : ut non modo appellationes ipsis personis ab æterno sunt immutabiliter : ut non modo appellationes sint relativæ, sed etiam relationes sive notiones in rebus ipsis, scilicet in sint relativæ, sed etiam relationes sive notiones in rebus ipsis, scilicet in personis sint. personis sint.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Jam de proprietatibus personarum « Jam de proprietatibus personarum videamus, etc. >> videamus, etc. >>

Ista pars in qua Magister agit de pro- Ista pars in qua Magister agit de pro- prietatibus, dividitur in quatuor partes : prietatibus, dividitur in quatuor partes :

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Fide ad Petrum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Fide ad Petrum,

in quarum prima ostendit Magister tres in quarum prima ostendit Magister tres proprietates personales tribus personis proprietates personales tribus personis inesse. In secunda ostendit proprietates inesse. In secunda ostendit proprietates illas non inesse per accidens, ibi, C, illas non inesse per accidens, ibi, C, « Quocirca sciendum est, non omne « Quocirca sciendum est, non omne quod, etc. » In tertia ostendit Magister quod, etc. » In tertia ostendit Magister secundum quem sensum filiatio et pro- secundum quem sensum filiatio et pro- cessio sive donum dicuntur esse perso- cessio sive donum dicuntur esse perso- nales proprietates Filii et Spiritus san- nales proprietates Filii et Spiritus san-

cap. 10 cap. 10

12 12

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cti, ibi, D, « Hic quæritur, Quomo- cti, ibi, D, « Hic quæritur, Quomo- do dicatur proprium nato Deo, etc. » do dicatur proprium nato Deo, etc. » In quarta determinat quædam dubia In quarta determinat quædam dubia circa hoc, ibi G, « Hic quæri potest, circa hoc, ibi G, « Hic quæri potest, Utrum Pater, vel Filius. » Utrum Pater, vel Filius. »

Ex hoc patet sententia, quia Littera Ex hoc patet sententia, quia Littera explicabitur in disputatione. explicabitur in disputatione.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An in divinis sit relatio ? An in divinis sit relatio ?

Hic autem incidunt tria quærenda, Hic autem incidunt tria quærenda, quorum primum est de relationibus. quorum primum est de relationibus. Secundum, de notione. Tertium, de Secundum, de notione. Tertium, de proprietate. proprietate.

Circa relationem incidunt hic duo du- Circa relationem incidunt hic duo du- bitabilia ante Litteram, scilicet utrum bitabilia ante Litteram, scilicet utrum sit in divinis relatio? Et secundum, sit in divinis relatio? Et secundum, Utrum ipsa sola multiplicet Trinitatem ? Utrum ipsa sola multiplicet Trinitatem ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Relatio aut dicit aliquis ens, aut ra- 1. Relatio aut dicit aliquis ens, aut ra- tionem solam. Si dicit aliquid ens in di- tionem solam. Si dicit aliquid ens in di- vinis aut illud est idem quod substantia, vinis aut illud est idem quod substantia, et nihil amplius aut est aliquid plus. et nihil amplius aut est aliquid plus. Si est sola substantia Si est sola substantia ergo idem est ergo idem est esse relativum quod est esse substan- esse relativum quod est esse substan- tiam ergo ad distinctionem relativi se- tiam ergo ad distinctionem relativi se- quitur distinctio substantiæ, quod est quitur distinctio substantiæ, quod est hæresis Arii. Si autem est aliquid plus, hæresis Arii. Si autem est aliquid plus, et in illo plus distinguuntur personæ : et in illo plus distinguuntur personæ : ergo persona majoris compositionis est ergo persona majoris compositionis est quam substantia, quod iterum est hære- quam substantia, quod iterum est hære- sis. Si autem est relatio solum ens in sis. Si autem est relatio solum ens in ratione tunc tantum secundum ratio- ratione tunc tantum secundum ratio- nem differunt, quæ relatione distinguun- nem differunt, quæ relatione distinguun- tur. Personæ divinæ sola relatione distin- tur. Personæ divinæ sola relatione distin- guuntur. Ergo non distinguuntur nisi guuntur. Ergo non distinguuntur nisi secundum rationem, quod est hæresis secundum rationem, quod est hæresis Sabellii. Sabellii.

2. Item, Duo sunt in relatione si res 2. Item, Duo sunt in relatione si res esse ponatur. Unum est quod est acci- esse ponatur. Unum est quod est acci-

1 Cf. I Sententiarum, Dist. VIII. Tom. XXV. 1 Cf. I Sententiarum, Dist. VIII. Tom. XXV.

dens et aliud est quod est respectus. dens et aliud est quod est respectus. Aut ergo quoad neutrum, aut quoad al- Aut ergo quoad neutrum, aut quoad al- terum. Si quoad utrumque manet in di- terum. Si quoad utrumque manet in di- vinis, aut quoad neutrum, aut quoad al- vinis, aut quoad neutrum, aut quoad al- terum. Si quoad utrumque : sed omne terum. Si quoad utrumque : sed omne accidens exigit subjectum : ergo oportet accidens exigit subjectum : ergo oportet ponere subjectum esse in divinis, quod ponere subjectum esse in divinis, quod supra improbatum est ¹. Si quoad neu- supra improbatum est ¹. Si quoad neu- trum tunc non erit in divinis nisi ratio, trum tunc non erit in divinis nisi ratio, et ex hoc sequitur hæresis Sabellii ut et ex hoc sequitur hæresis Sabellii ut prius. Si quantum ad alterum : prius. Si quantum ad alterum : quoad accidens, aut quoad respectum. quoad accidens, aut quoad respectum. Si quoad accidens, sequitur iterum Si quoad accidens, sequitur iterum quod compositio sit in divinis. Si quoad quod compositio sit in divinis. Si quoad respectum sed hoc modo (ut dicit Boe- respectum sed hoc modo (ut dicit Boe- tius) est assistens : ergo in divinis sunt tius) est assistens : ergo in divinis sunt relationes assistentes extrinsecus: et sic relationes assistentes extrinsecus: et sic relationes non erunt Deus: ergo videtur, relationes non erunt Deus: ergo videtur, quod relationes non sunt in divinis. quod relationes non sunt in divinis.