whatever

630 630

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

in persona sive personaliter, alius personaliter Filius, alius personaliter in persona sive personaliter, alius personaliter Filius, alius personaliter Spiritus Sanctus¹ ? Quomodo enim alius personaliter Pater, alius persona- Spiritus Sanctus¹ ? Quomodo enim alius personaliter Pater, alius persona- liter Filius, alius personaliter Spiritus sanctus, si in esse personam omnino liter Filius, alius personaliter Spiritus sanctus, si in esse personam omnino conveniunt, id est, si persona essentiæ tantum intelligentiam facit? Ideo conveniunt, id est, si persona essentiæ tantum intelligentiam facit? Ideo nobis videtur aliter hoc posse dici congruentius juxta catholicorum Docto- nobis videtur aliter hoc posse dici congruentius juxta catholicorum Docto- rum auctoritates. rum auctoritates.

Expositio Textus. Expositio Textus.

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in quarto capitulo primæ partis, ibi, D, quarto capitulo primæ partis, ibi, D, << Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt << Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt tres personæ, id est, sunt tres id haben- tres personæ, id est, sunt tres id haben- tes commune quod est persona, etc. » tes commune quod est persona, etc. » Isti dicebant, quod persona non signi- Isti dicebant, quod persona non signi- ficat nisi essentiam, et supponit eamdem, ficat nisi essentiam, et supponit eamdem, et connotat distinctionem quandoque et connotat distinctionem quandoque unam, quandoque plures. Unam, sicut unam, quandoque plures. Unam, sicut cum dicitur, Pater est forma, id est, per cum dicitur, Pater est forma, id est, per se unum ibi enim per ly unum suppo- se unum ibi enim per ly unum suppo-

nitur et significatur essentia: et per ly nitur et significatur essentia: et per ly per se connotatur distinctio. Plures au- per se connotatur distinctio. Plures au- tem distinctiones, ut cum dicitur, Pater tem distinctiones, ut cum dicitur, Pater et Filius sunt personæ, id est, unum sunt, et Filius sunt personæ, id est, unum sunt, et ad invicem distincti. et ad invicem distincti.

: :

Sed videtur, quod ex ista opinione se- Sed videtur, quod ex ista opinione se- quatur hæresis sic: Hæc persona est Pa- quatur hæresis sic: Hæc persona est Pa- ter hic secundum istos non fit demon- ter hic secundum istos non fit demon- stratio nisi essentiæ: et essentia Patris stratio nisi essentiæ: et essentia Patris est essentia Fili: ergo persona Patris est essentia Fili: ergo persona Patris est persona Filii, quod falsum est et hæ- est persona Filii, quod falsum est et hæ- resis: et ideo huic opinioni non est ad- resis: et ideo huic opinioni non est ad- hærendum. Sed secundum supra dicta, hærendum. Sed secundum supra dicta, dicendum quod persona significat sub- dicendum quod persona significat sub- stantiam suppositam cum proprietate, ut stantiam suppositam cum proprietate, ut dicit Dionysius. dicit Dionysius.

E. Quod hoc nomen, persona, tripliciter in Trinitate accipitur: et hæc est E. Quod hoc nomen, persona, tripliciter in Trinitate accipitur: et hæc est utilis et Catholica doctrina de persona et personis. utilis et Catholica doctrina de persona et personis.

Sciendum est igitur, quod hoc nomen, persona, multiplicem intelligen- Sciendum est igitur, quod hoc nomen, persona, multiplicem intelligen- tiam facit, non unam tantum. Et, ut Hilarius ait in libro IV de Trinitate: tiam facit, non unam tantum. Et, ut Hilarius ait in libro IV de Trinitate: Intelligentia dictorum ex causis est assumenda dicendi quia non sermoni Intelligentia dictorum ex causis est assumenda dicendi quia non sermoni res, sed rei sermo subjectus est. Discernentes ergo dicendi causas hujus res, sed rei sermo subjectus est. Discernentes ergo dicendi causas hujus nominis, scilicet persona, significatione distinguimus dicentes, quod hoc nominis, scilicet persona, significatione distinguimus dicentes, quod hoc nomen, scilicet persona, proprie secundum substantiam dicitur, et essen- nomen, scilicet persona, proprie secundum substantiam dicitur, et essen- tiam significat, sicut supra ostendit Augustinus', cum dicitur: Deus est per- tiam significat, sicut supra ostendit Augustinus', cum dicitur: Deus est per- sona, Pater est persona. Quadam tamen necessitate (ut supra dixit Augu- sona, Pater est persona. Quadam tamen necessitate (ut supra dixit Augu- stinus) translatum est hoc nomen, ut pluraliter diceretur tres personæ, cum stinus) translatum est hoc nomen, ut pluraliter diceretur tres personæ, cum quæreretur, quid tres, vel quid tria, ubi non significat essentiam, id est, quæreretur, quid tres, vel quid tria, ubi non significat essentiam, id est,

1 S. AUGUSTINUS, Lib de Fide ad Petrum, cap. 1. 1 S. AUGUSTINUS, Lib de Fide ad Petrum, cap. 1.

2 Cf Supra, Dist. XXV, lit. D. 2 Cf Supra, Dist. XXV, lit. D.

IN I SENTENT. DIST. XXV, E, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XXV, E, ART. 3.

631 631

naturam divinam quæ communis est tribus personis, sed subsistentias vel naturam divinam quæ communis est tribus personis, sed subsistentias vel hypostases secundum Græcos. Græci quippe (ut supra dixit Augustinus) hypostases secundum Græcos. Græci quippe (ut supra dixit Augustinus) aliter accipiunt substantiam, id est, hypostasim, aliter nos. Nos enim sub- aliter accipiunt substantiam, id est, hypostasim, aliter nos. Nos enim sub- stantiam dicimus essentiam sive naturam. Personas autem dicimus sicut stantiam dicimus essentiam sive naturam. Personas autem dicimus sicut illi dicunt substantias, id est, hypostases. Si ergo nos ita accipimus perso- illi dicunt substantias, id est, hypostases. Si ergo nos ita accipimus perso- nas, ut illi accipiunt substantias, vel hypostases: at illi aliter accipiunt hy- nas, ut illi accipiunt substantias, vel hypostases: at illi aliter accipiunt hy- postases quam nos substantiam aliter ergo nos accipimus personas quam postases quam nos substantiam aliter ergo nos accipimus personas quam substantiam. Cum ergo dicimus tres personas, non ibi personæ nomine es- substantiam. Cum ergo dicimus tres personas, non ibi personæ nomine es- sentiam significamus. Quid ergo dicimus? Dicimus, quia tres personæ sunt, sentiam significamus. Quid ergo dicimus? Dicimus, quia tres personæ sunt, id est, tres substantiæ, scilicet tres entes pro quo Græci dicunt tres hy- id est, tres substantiæ, scilicet tres entes pro quo Græci dicunt tres hy- postases. postases.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

DEINDE accipe secundam partem di- DEINDE accipe secundam partem di- stinctionis quæ incipit ibi, E, « Sciendum stinctionis quæ incipit ibi, E, « Sciendum est ergo, quod hoc nomen, etc. »> est ergo, quod hoc nomen, etc. »>

Hæc enim pars dividitur in tres: in Hæc enim pars dividitur in tres: in quarum prima tangit Magister significa- quarum prima tangit Magister significa- tum hujus nominis, persona, secundum tum hujus nominis, persona, secundum suam opinionem. In secunda autem ex- suam opinionem. In secunda autem ex- positiones auctoritatum in quibus po- positiones auctoritatum in quibus po- nuntur dictiones numerales, vel distin- nuntur dictiones numerales, vel distin- ctionem notantes cum hoc nomine, per- ctionem notantes cum hoc nomine, per- sona, secundum istam opinionem, ibi, I, sona, secundum istam opinionem, ibi, I, « Nunc inspiciamus, Utrum secundum « Nunc inspiciamus, Utrum secundum eamdem rationem, etc. » In tertia probat, eamdem rationem, etc. » In tertia probat, quod persona in divinis facit triplicem quod persona in divinis facit triplicem intelligentiam, ibi, L, in fine : « Ex præ- intelligentiam, ibi, L, in fine : « Ex præ- dictis colligitur, etc. » dictis colligitur, etc. »

In prima harum sunt quatuor capitula, In prima harum sunt quatuor capitula, in quorum primo ponit opinionem, quod in quorum primo ponit opinionem, quod significat substantiam et hypostasim. In significat substantiam et hypostasim. In secundo adhibet probationem, ibi, F, secundo adhibet probationem, ibi, F, « Et hic sensus adjuvatur, etc. » In ter- « Et hic sensus adjuvatur, etc. » In ter- tio respondet quæstioni hæreticorum fa- tio respondet quæstioni hæreticorum fa- ctæ per quid res, secundum opinionem ctæ per quid res, secundum opinionem illam, ibi, G, « Ad hoc autem quod illı illam, ibi, G, « Ad hoc autem quod illı dicunt, etc, » In quarto excusat quod dicunt, etc, » In quarto excusat quod dixerat tres res, ibi, H, « Non autem te dixerat tres res, ibi, H, « Non autem te moveat, etc. >> moveat, etc. >>

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An in divinis sit alia communitas quam An in divinis sit alia communitas quam naturæ sive essentiæ divinæ ? naturæ sive essentiæ divinæ ?

Incidit autem hic dubium de hoc quod Incidit autem hic dubium de hoc quod dicit in primo capitulo, ibi, E, in fine: dicit in primo capitulo, ibi, E, in fine: « Cum ergo dicimus tres personas, etc., « Cum ergo dicimus tres personas, etc., ubi non significat essentiam, id est, na- ubi non significat essentiam, id est, na- turam divinam quæ communis est tribus turam divinam quæ communis est tribus personis, sed subsistentias. personis, sed subsistentias.

Hoc enim videtur falsum: Hoc enim videtur falsum:

1. Non enim est communitas in divinis 1. Non enim est communitas in divinis nisi naturæ : persona autem est commu- nisi naturæ : persona autem est commu- nis: ergo significat naturam. nis: ergo significat naturam.

2. Præterea, Persona est communis, 2. Præterea, Persona est communis, et natura est communis aut eadem et natura est communis aut eadem communitate, aut alia: non alia, quia communitate, aut alia: non alia, quia nihil aliud in divinis commune est tri- nihil aliud in divinis commune est tri- bus ergo eadem : ergo significat es- bus ergo eadem : ergo significat es- sentiam. Si forte dicas, quod est com- sentiam. Si forte dicas, quod est com- mune re, et est commune ratione et mune re, et est commune ratione et persona est commune ratione, et essentia persona est commune ratione, et essentia re. CONTRA: Aut illı rationi aliquid sub- re. CONTRA: Aut illı rationi aliquid sub- est, aut nihil. Si nihil: tunc est cassa et est, aut nihil. Si nihil: tunc est cassa et vana. Si aliquid aut illud est natura, vana. Si aliquid aut illud est natura, aut aliud et inde procedatur, ut prius. aut aliud et inde procedatur, ut prius.

PRÆTEREA, Magister videtur innuere, PRÆTEREA, Magister videtur innuere,

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

632 632

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod persona significat in plurali aliud, quod persona significat in plurali aliud, et aliud in singulari et hoc est impos- et aliud in singulari et hoc est impos- sibile, quia plurale non nisi geminat sibile, quia plurale non nisi geminat suum singulare, et non variat significa- suum singulare, et non variat significa-

tum. tum.

SOLUTIO. Dicendum secundum supra SOLUTIO. Dicendum secundum supra dicta, quod nulla est communitas in di- dicta, quod nulla est communitas in di- vinis nisi essentiæ: sed ex illa signifi- vinis nisi essentiæ: sed ex illa signifi- cantur multæ ex consequenti, sicut di- cantur multæ ex consequenti, sicut di- stinguendo supra notatum est' : et bene stinguendo supra notatum est' : et bene concedo, quod illæ communitates se- concedo, quod illæ communitates se- quentes sint communitates rationis. quentes sint communitates rationis.

AD ILLUD autem quod contra objici- AD ILLUD autem quod contra objici- tur, dicendum quod rationi respondet tur, dicendum quod rationi respondet aliquid in re quia realiter significatur, aliquid in re quia realiter significatur, cum dicitur, tres personæ sunt unus cum dicitur, tres personæ sunt unus Deus aliter enim dicitur communitas Deus aliter enim dicitur communitas substantiæ per ly Deus, et aliter per ly substantiæ per ly Deus, et aliter per ly sunt, et aliter per ly isti vel personæ : et sunt, et aliter per ly isti vel personæ : et licet sit una communitas naturæ in om- licet sit una communitas naturæ in om- nibus importata, non tamen sub eodem nibus importata, non tamen sub eodem modo significandi: quia in ly personæ modo significandi: quia in ly personæ importatur ut in suppositis, et in ly sunt importatur ut in suppositis, et in ly sunt

in habitudine suppositi ad naturam, et in habitudine suppositi ad naturam, et in ly Deus ut in communi natura secun- in ly Deus ut in communi natura secun- dum rem et hoc determinatum est su- dum rem et hoc determinatum est su- pra: et ideo in uno cadit pluralitas, in pra: et ideo in uno cadit pluralitas, in alio non. alio non.

AD ID quod quæritur de opinione Ma- AD ID quod quæritur de opinione Ma- gistri, dicendum quod ipse non est illius gistri, dicendum quod ipse non est illius opinionis, sed potius, quod persona signi- opinionis, sed potius, quod persona signi- ficet substantiam subjectam, sicut supra ficet substantiam subjectam, sicut supra probavit : sed intendit, quod licet signi- probavit : sed intendit, quod licet signi- ficet eam, non tamen supponit eam, eo ficet eam, non tamen supponit eam, eo quod in intellectu suo claudat incommu- quod in intellectu suo claudat incommu- nicabile importatum per ly individuum, nicabile importatum per ly individuum, quod cadit in ejus diffinitione et illud quod cadit in ejus diffinitione et illud ponit circa suppositum, et non circa si- ponit circa suppositum, et non circa si- gnificatum, ut dictum est in quæstione gnificatum, ut dictum est in quæstione de diffinitione personæ et ideo intendit de diffinitione personæ et ideo intendit dicere, quod in plurali numerum ponit dicere, quod in plurali numerum ponit circa suppositum, et non circa significa- circa suppositum, et non circa significa- tum suppositum enim suum significatur tum suppositum enim suum significatur per subsistentiam, vel hypostases, sicut per subsistentiam, vel hypostases, sicut dictum est supra in quæstione de qua- dictum est supra in quæstione de qua- tuor nominibus. tuor nominibus.

Ad quæst. Ad quæst.

F. Ostendit verba Augustini convenire huic sententiæ. F. Ostendit verba Augustini convenire huic sententiæ.

Et hic sensus adjuvatur ex verbis Augustini præmissis, si interius in- Et hic sensus adjuvatur ex verbis Augustini præmissis, si interius in- telligatur 2. Quia enim Pater est persona, id est, essentia, et Filius est per- telligatur 2. Quia enim Pater est persona, id est, essentia, et Filius est per- sona, et Spiritus sanctus persona, ideo dicuntur tres personæ, id est, tres sona, et Spiritus sanctus persona, ideo dicuntur tres personæ, id est, tres subsistentiæ, tres entes. Non enim possunt dici tres subsistentiæ, vel en- subsistentiæ, tres entes. Non enim possunt dici tres subsistentiæ, vel en- tes, nisi singulus eorum esset persona, id est, essentia. Quia ergo eis com- tes, nisi singulus eorum esset persona, id est, essentia. Quia ergo eis com- mune est id quod est persona, id est, essentia, ideo recte dicuntur tres per- mune est id quod est persona, id est, essentia, ideo recte dicuntur tres per- sonæ, id est, subsistentiæ vel subsistentes: ut sicut essentia quæ est eis sonæ, id est, subsistentiæ vel subsistentes: ut sicut essentia quæ est eis communis vere ac proprie est : ita illi tres vere ac proprie subsistentiæ vel communis vere ac proprie est : ita illi tres vere ac proprie subsistentiæ vel entes intelligantur. Ideoque Augustinus causas dictorum discernens, dicit entes intelligantur. Ideoque Augustinus causas dictorum discernens, dicit tres personas esse unam essentiam vel ejusdem essentiæ, non ex eadem es- tres personas esse unam essentiam vel ejusdem essentiæ, non ex eadem es- sentia ne aliud intelligatur ibi esse persona, aliud essentia: tres enim sentia ne aliud intelligatur ibi esse persona, aliud essentia: tres enim

1 Cf. Supra, Dist. XXIII. 1 Cf. Supra, Dist. XXIII.

2 Edit. Joannis Alleaume, intelligantur. 2 Edit. Joannis Alleaume, intelligantur.

3 S AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6 3 S AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6

3 3

IN I SENTENT. DIST. XXV, F, ART. 4 ET 5. IN I SENTENT. DIST. XXV, F, ART. 4 ET 5.

633 633

personæ, id est, subsistentiæ, una sunt essentia et unius essentiæ, non personæ, id est, subsistentiæ, una sunt essentia et unius essentiæ, non autem sunt una persona vel unius personæ, licet persona secundum sub- autem sunt una persona vel unius personæ, licet persona secundum sub- stantiam dicatur aliquando: nam si hoc diceretur, confusio fieret in per- stantiam dicatur aliquando: nam si hoc diceretur, confusio fieret in per- sonis. sonis.

Solutio. Solutio.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An in divinis potest admitti, quod sint Quare bene dicitur, ejusdem essentiæ, et An in divinis potest admitti, quod sint Quare bene dicitur, ejusdem essentiæ, et

tres entes? tres entes?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, F, «Tres entes, etc. » ibi, F, «Tres entes, etc. »

Dicit enim Anselmus in Monologio, Dicit enim Anselmus in Monologio, quod essentia, esse, et ens, differunt, quod essentia, esse, et ens, differunt, sicut lux, et lucere, et lucens : ergo ens sicut lux, et lucere, et lucens : ergo ens non est nisi essentia ens sed tres sunt non est nisi essentia ens sed tres sunt una essentia ergo sunt unum: non er- una essentia ergo sunt unum: non er- go tres entes. go tres entes.

SOLUTIO. Entes potest teneri participia- SOLUTIO. Entes potest teneri participia- liter et sic conceditur, tres entes, hoc liter et sic conceditur, tres entes, hoc est, tres qui sunt: quia sic in se claudit est, tres qui sunt: quia sic in se claudit rem sui verbi cum hoc nomine qui: et rem sui verbi cum hoc nomine qui: et sic intelligit Magister. Si autem nomina- sic intelligit Magister. Si autem nomina- liter sumeretur, tunc haberet calumniam. liter sumeretur, tunc haberet calumniam. Sed tunc adhuc dicendum est, quod pot- Sed tunc adhuc dicendum est, quod pot- est sumi secundum modum significandi, est sumi secundum modum significandi, quia dicit concretive et tunc refertur quia dicit concretive et tunc refertur iterum ad personas: ita scilicet, quod ly iterum ad personas: ita scilicet, quod ly tres sit substantivum, et ly entes sit acti- tres sit substantivum, et ly entes sit acti- vum. Si autem sumatur absolute pro es- vum. Si autem sumatur absolute pro es- sentia, et sit substantivum, falsa erit lo- sentia, et sit substantivum, falsa erit lo- cutio licet quidam dicat, quod ens ge- cutio licet quidam dicat, quod ens ge- nerale est, et potest referri ad personam, nerale est, et potest referri ad personam, et ad naturam æqualiter et tunc non et ad naturam æqualiter et tunc non erit eadem ratio de omnipotentes, vel erit eadem ratio de omnipotentes, vel æterni, vel alio: sed tamen ars dirigendi æterni, vel alio: sed tamen ars dirigendi se in talibus locutionibus notata est su- se in talibus locutionibus notata est su- pra 1. pra 1.

non ejusdem Dei: quare quælibet non ejusdem Dei: quare quælibet persona, et non quilibet Deus et cur persona, et non quilibet Deus et cur non potest dici tres personæ ex eadem non potest dici tres personæ ex eadem essentia ? essentia ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in secundo capitulo F, circa finem: « Augu- secundo capitulo F, circa finem: « Augu- stinus... dicit tres personas esse unam es- stinus... dicit tres personas esse unam es- sentiam vel ejusdem essentiæ, non ex ea- sentiam vel ejusdem essentiæ, non ex ea- dem essentia, etc. » dem essentia, etc. »

Quæritur enim ratio hujus. Quæritur enim ratio hujus.

1. Similiter quare dicimus, ejusdem 1. Similiter quare dicimus, ejusdem essentiæ, et non ejusdem Dei esse tres essentiæ, et non ejusdem Dei esse tres personas cum idem dicat ly Dei, et es- personas cum idem dicat ly Dei, et es- sentra ? sentra ?

2. Item, Bene dicimus, quælibet per- 2. Item, Bene dicimus, quælibet per- sona, licet persona significet substantiam : sona, licet persona significet substantiam : non tamen dicitur, quilibet Deus: et non tamen dicitur, quilibet Deus: et quæritur ratio hujus. quæritur ratio hujus.

SOLUTIO. Dicendum, quod cum dici- SOLUTIO. Dicendum, quod cum dici- tur, ex eadem essentia, præpositio ex tur, ex eadem essentia, præpositio ex importat causam, et præcipue materia- importat causam, et præcipue materia- lem et cum essentia non sic se habeat lem et cum essentia non sic se habeat ad personas, ideo non recipitur illa. ad personas, ideo non recipitur illa.

AD ALIUD dicendum, quod essentia AD ALIUD dicendum, quod essentia significat naturam per modum formæ : significat naturam per modum formæ : et ideo licet sit idem in re cum personis, et ideo licet sit idem in re cum personis, tamen differt in modo intelligendi, sicut tamen differt in modo intelligendi, sicut quis est a quo est : et ista diversitas in quis est a quo est : et ista diversitas in modo significandi importatur in obliquo, modo significandi importatur in obliquo, cum dicitur, tres personæ unius essen- cum dicitur, tres personæ unius essen- tiæ Deus autem non dicit ut quo est, tiæ Deus autem non dicit ut quo est,

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

1 Cf. Supra, Dist. VIII. 1 Cf. Supra, Dist. VIII.

Ad 2. Ad 2.

634 634

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed potius deitatem nominat in eo qui sed potius deitatem nominat in eo qui habet eam et ideo dicit, ut quis est in habet eam et ideo dicit, ut quis est in communi et ideo non talis diversitas communi et ideo non talis diversitas in nomine in modo significandi importa- in nomine in modo significandi importa-

tur. tur.

AD ALIUD dicendum, quod persona AD ALIUD dicendum, quod persona dicit suppositum: et illud plurificatur in dicit suppositum: et illud plurificatur in

divinis et ideo dictio distributiva inve- divinis et ideo dictio distributiva inve- nit ibi materiam suæ distributionis. Deus nit ibi materiam suæ distributionis. Deus autem nominat substantiam concretive, et autem nominat substantiam concretive, et non suppositum, nisi forte ex adjuncto non suppositum, nisi forte ex adjuncto termino notionali: et ideo non sinit sibi termino notionali: et ideo non sinit sibi conjungi signum distributivum. conjungi signum distributivum.

G. Objectioni illorum hic respondet, qua nituntur probare personas secun- G. Objectioni illorum hic respondet, qua nituntur probare personas secun- dum essentiam accipi: quia respondemus quærentibus quid tres, vel quid dum essentiam accipi: quia respondemus quærentibus quid tres, vel quid tria. tria.

Ad hoc autem quod illi dicunt, cum quæritur, quid tres vel tria, de es- Ad hoc autem quod illi dicunt, cum quæritur, quid tres vel tria, de es- sentia quæritur, quia non invenitur quid illi tres sint nisi essentia: per hoc sentia quæritur, quia non invenitur quid illi tres sint nisi essentia: per hoc volentes nos inducere ut nomine personæ essentiam intelligamus, cum volentes nos inducere ut nomine personæ essentiam intelligamus, cum respondemus tres personas. Ita dicimus, Indubitabiliter verum est, quia respondemus tres personas. Ita dicimus, Indubitabiliter verum est, quia non invenitur unum aliquid quod illi tres sint, nisi essentia. Unum enim non invenitur unum aliquid quod illi tres sint, nisi essentia. Unum enim sunt illi tres, id est, essentia divina. Unde Veritas ait, Ego et Pater unum sunt illi tres, id est, essentia divina. Unde Veritas ait, Ego et Pater unum sumus. Verumtamen cum quæritur, quid tres vel quid tria, non de essen- sumus. Verumtamen cum quæritur, quid tres vel quid tria, non de essen- tia quæritur, nec ibi quid ad essentiam refertur. Sed cum fides Catholica tia quæritur, nec ibi quid ad essentiam refertur. Sed cum fides Catholica tres esse profiteretur, sicut Joannes in epistola canonica ait : Tres sunt tres esse profiteretur, sicut Joannes in epistola canonica ait : Tres sunt qui testimonium dant in cœlo ³, quærebatur quid illi tres essent, id est, an qui testimonium dant in cœlo ³, quærebatur quid illi tres essent, id est, an essent tres res, et quæ tres res, et quo nomine illæ tres res significaren- essent tres res, et quæ tres res, et quo nomine illæ tres res significaren- tur. Et ideo loquendi necessitate inventum est hoc nomen, persona, ad tur. Et ideo loquendi necessitate inventum est hoc nomen, persona, ad respondendum, et dictum est, tres personæ. respondendum, et dictum est, tres personæ.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

supponebantur cum suis proprietatibus supponebantur cum suis proprietatibus in verbo Joannis, cum dicebat, Pater, in verbo Joannis, cum dicebat, Pater, Verbum, et Spiritus sanctus: ergo de Verbum, et Spiritus sanctus: ergo de illis non quærebatur: cum igitur nihil illis non quærebatur: cum igitur nihil

Quæritur de hæc quæstione, Quid tria amplius sit in personis, nisi essentia, vi- Quæritur de hæc quæstione, Quid tria amplius sit in personis, nisi essentia, vi-

et quid tres res? et quid tres res?

Deinde quæritur de tertio capitulo, G, Deinde quæritur de tertio capitulo, G, ibi, «Ad hoc autem quod illi dicunt, ibi, «Ad hoc autem quod illi dicunt,

etc. >> etc. >>

Videtur enim, quod nihil quærebatur Videtur enim, quod nihil quærebatur nisi essentia: quia hypostases certe nisi essentia: quia hypostases certe

detur, quod essentia quærebatur. SED detur, quod essentia quærebatur. SED CONTRA: Hæc etiam certa supponebatur in CONTRA: Hæc etiam certa supponebatur in verbo Joannis, cum dixit, Et hi tres verbo Joannis, cum dixit, Et hi tres unum sunt ergo videtur, quod nihil unum sunt ergo videtur, quod nihil poterat quæri, et sic quæstio inutilis poterat quæri, et sic quæstio inutilis

fuit. fuit.

SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod

Solutio. Solutio.

1 Joan. x, 1 Joan. x,

30. 30.

2 I Joan. v, 7. 2 I Joan. v, 7.

IN I SENTENT. DIST. XXV, H, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. XXV, H, ART. 5.

quæstio inutilis fuit: quia tota fides ex- quæstio inutilis fuit: quia tota fides ex- primebatur in verbo Joannis, ut probat primebatur in verbo Joannis, ut probat objectio. Tamen notandum, quod ly objectio. Tamen notandum, quod ly quid quandoque quærit diffinitionem vel quid quandoque quærit diffinitionem vel partem diffinitionis : et quandoque quæ- partem diffinitionis : et quandoque quæ- rit partem subjectivam naturæ vel essen- rit partem subjectivam naturæ vel essen- tiæ communis: ut cum dicitur, quid est tiæ communis: ut cum dicitur, quid est homo? respondetur animal rationale, homo? respondetur animal rationale, vel animal. Vel cum quæritur, quid natat vel animal. Vel cum quæritur, quid natat in mari ? respondetur piscis. Primo enim in mari ? respondetur piscis. Primo enim

635 635

modo redditur essentia, et secundo pars modo redditur essentia, et secundo pars subjectiva: et hoc modo poterat quære- subjectiva: et hoc modo poterat quære- re, quid subjective essent tres, id est, re, quid subjective essent tres, id est, quod responderetur aliquod substanti- quod responderetur aliquod substanti- vum quod diceretur in communi de eis, vum quod diceretur in communi de eis, in quantum plures sunt et quia pérso- in quantum plures sunt et quia pérso- na significat substantiam subjectam, ut na significat substantiam subjectam, ut supra patuit ex verbis Boetii, ideo fideles supra patuit ex verbis Boetii, ideo fideles admiserunt quæstionem, et responderunt admiserunt quæstionem, et responderunt quod essent tres personæ. quod essent tres personæ.

H. Quid tres res, et quid una res hic dicitur? H. Quid tres res, et quid una res hic dicitur?

Non autem te moveat quod diximus tres res. Non enim hoc dicentes di- Non autem te moveat quod diximus tres res. Non enim hoc dicentes di- versarum rerum numerum ponimus in Trinitate, sed ita tres res dicimus, versarum rerum numerum ponimus in Trinitate, sed ita tres res dicimus, ut easdem esse unam quamdam summam rem confiteamur. Unde Augu- ut easdem esse unam quamdam summam rem confiteamur. Unde Augu- stinus in libro I de Doctrina Christiana sic ait: Res quibus fruendum est, stinus in libro I de Doctrina Christiana sic ait: Res quibus fruendum est, nos beatos faciunt: res ergo quibus fruendum est, sunt Pater et Filius et nos beatos faciunt: res ergo quibus fruendum est, sunt Pater et Filius et Spiritus sanctus. Eademque Trinitas una quædam summa res est, commu- Spiritus sanctus. Eademque Trinitas una quædam summa res est, commu- nisque fruentibus ea, si tamen res, et non rerum omnium causa sit. Non nisque fruentibus ea, si tamen res, et non rerum omnium causa sit. Non enim facile potest inveniri nomen quod tantæ excellentiæ conveniat : nisi enim facile potest inveniri nomen quod tantæ excellentiæ conveniat : nisi quod melius dicitur Trinitas hæc unus Deus. Sicut ergo tres res dicuntur, quod melius dicitur Trinitas hæc unus Deus. Sicut ergo tres res dicuntur, et hæ sunt una res: ita tres subsistentiæ dicuntur, et hæ sunt una essen- et hæ sunt una res: ita tres subsistentiæ dicuntur, et hæ sunt una essen- tia'. Ecce ostensum est quæ sit intelligentia hujus nominis, persona, cum tia'. Ecce ostensum est quæ sit intelligentia hujus nominis, persona, cum dicimus tres personas. dicimus tres personas.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An possumus concedere tres esse sub- An possumus concedere tres esse sub- stantias, vel tres hypostases, sicut tres stantias, vel tres hypostases, sicut tres personas ? personas ?

Deinde quæritur de quarto capitulo Deinde quæritur de quarto capitulo H, ubi dicit « Non autem te moveat, H, ubi dicit « Non autem te moveat, quod diximus tres res. » quod diximus tres res. »

Dicit enim Damascenus quod tres per- Dicit enim Damascenus quod tres per- sonæ re conveniunt, et ratione distin- sonæ re conveniunt, et ratione distin- guuntur et in inferioribus e converso guuntur et in inferioribus e converso

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christia- 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Doctrina christia-

est, in quibus ratione consideratur quod est, in quibus ratione consideratur quod unum est, re autem quod est divisum. unum est, re autem quod est divisum.

SOLUTIO. Hoc supra in prima distin- SOLUTIO. Hoc supra in prima distin- ctione est solutum non enim vult dice- ctione est solutum non enim vult dice- re, quod sola ratione distinguantur per- re, quod sola ratione distinguantur per- sonæ sed rationem vocat relationem, sonæ sed rationem vocat relationem, eo quod in ratione comparationis cujus- eo quod in ratione comparationis cujus- dam consistit natura relationis: nec in- dam consistit natura relationis: nec in- tendit, quod natura inferiorum tantum tendit, quod natura inferiorum tantum sit ratione una, sed quod secundum quid sit ratione una, sed quod secundum quid est una re, et simpliciter pluralitas quæ- est una re, et simpliciter pluralitas quæ- dam, quia secundum esse naturæ : ideo dam, quia secundum esse naturæ : ideo dicit, quod unum est ratione. dicit, quod unum est ratione.

na, cap. 3. na, cap. 3.

Solutio. Solutio.

636 636

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

I. Ex quo sensu dicatur, Alia est persona Patris, alia Filii, alia I. Ex quo sensu dicatur, Alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti? Spiritus sancti?

Nunc inspiciamus, Utrum secundum eamdem rationem el causam dica- Nunc inspiciamus, Utrum secundum eamdem rationem el causam dica- tur, Alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti? Quod utique tur, Alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti? Quod utique sane intelligi potest: ut sit sensus talis, Alia est subsistentia vel hyposta- sane intelligi potest: ut sit sensus talis, Alia est subsistentia vel hyposta- sis Patris, alia subsistentia Filii, alia subsistentia Spiritus sancti. Et alia sis Patris, alia subsistentia Filii, alia subsistentia Spiritus sancti. Et alia subsistentia Pater, alia Filius, alia Spiritus sanctus. subsistentia Pater, alia Filius, alia Spiritus sanctus.

K. Quomodo hæc intelligantur, Alius in persona Pater, alius Filius, alius K. Quomodo hæc intelligantur, Alius in persona Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus? Spiritus sanctus?

Deinde quæritur, Utrum secundum eamdem rationem accipiatur, cum Deinde quæritur, Utrum secundum eamdem rationem accipiatur, cum dicitur, Alius est Pater in persona, alius in persona Filius, alius in persona dicitur, Alius est Pater in persona, alius in persona Filius, alius in persona Spiritus sanctus sive, Alius personaliter Pater, alius personaliter Filius, Spiritus sanctus sive, Alius personaliter Pater, alius personaliter Filius, alius personaliter Spiritus sanctus? Ad quod dicimus, quia etsi possit eo- alius personaliter Spiritus sanctus? Ad quod dicimus, quia etsi possit eo- dem modo accipi, congruentius tamen ex ratione dicti alia variatur intelli- dem modo accipi, congruentius tamen ex ratione dicti alia variatur intelli- gentia, ut hic personæ nomine, proprietas personæ intelligatur ut sit sen- gentia, ut hic personæ nomine, proprietas personæ intelligatur ut sit sen- sus talis, Alius est in persona vel personaliter Pater, id est, proprietate sua sus talis, Alius est in persona vel personaliter Pater, id est, proprietate sua Pater alius est quam Filius et Filius proprietate sua alius quam Pater. Pater alius est quam Filius et Filius proprietate sua alius quam Pater. Paternali enim proprietate distinguitur hypostasis Patris ab hypostasi Filii : Paternali enim proprietate distinguitur hypostasis Patris ab hypostasi Filii : et hypostasis Filii filiali proprietate discernitur a Patre et Spiritus san- et hypostasis Filii filiali proprietate discernitur a Patre et Spiritus san- ctus ab utroque processibili proprietate distinguitur. ctus ab utroque processibili proprietate distinguitur.

Expositio Textus. Expositio Textus.

« Nunc inspiciamus, etc. » « Nunc inspiciamus, etc. »

Hæc secunda pars dividitur in tria ca- Hæc secunda pars dividitur in tria ca- pitula. In primo ostendit, qualiter dici- pitula. In primo ostendit, qualiter dici- tur, alia est persona Patris, alia Filii, etc. tur, alia est persona Patris, alia Filii, etc. In secundo ostendit, qualiter dicatur, In secundo ostendit, qualiter dicatur, Alius est Pater in persona, ibi,K,« Deinde Alius est Pater in persona, ibi,K,« Deinde quæritur, etc. » In tertio explanat, quæritur, etc. » In tertio explanat,

: :

qualiter dicatur, Alia est persona Patris, qualiter dicatur, Alia est persona Patris, etc., aliter quam fecerat in primo capitu- etc., aliter quam fecerat in primo capitu- lo, ibi, L, « Hoc etiam modo sane, etc. » lo, ibi, L, « Hoc etiam modo sane, etc. »

Incidit autem hic quæstio, Utrum pos- Incidit autem hic quæstio, Utrum pos- simus dicere, tres sunt substantiæ vel simus dicere, tres sunt substantiæ vel tres hypostases, sicut dicimus, tres per- tres hypostases, sicut dicimus, tres per-

sonas? sonas?

Et videtur, quod non quia substantia Et videtur, quod non quia substantia significat naturam, et hypostasis est idem. significat naturam, et hypostasis est idem. Item, una est substantia trium: ergo non Item, una est substantia trium: ergo non

tres. tres.

IN 1 SENTENT. DIST. XXV, L, M. IN 1 SENTENT. DIST. XXV, L, M.

SOLUTIO. Ad hoc leve est respondere SOLUTIO. Ad hoc leve est respondere secundum prædeterminata: quia sub- secundum prædeterminata: quia sub- stantia propter ambiguitatem nominis stantia propter ambiguitatem nominis apud Latinos non recipitur in plurali: apud Latinos non recipitur in plurali: apud Græcos autem videtur nótaσıç esse apud Græcos autem videtur nótaσıç esse

637 637

loco personæ et ideo dicuntur tres hy- loco personæ et ideo dicuntur tres hy- postases: etsi quandoque inveniatur sic- postases: etsi quandoque inveniatur sic- ut ab Augustino et Anselmo tres substan- ut ab Augustino et Anselmo tres substan- tiæ, sumitur substantia ab actu substan- tiæ, sumitur substantia ab actu substan- di, et pro hypostasi. di, et pro hypostasi.

L. Quomodo secundum hunc modum etiam in prædictis locutionibus L. Quomodo secundum hunc modum etiam in prædictis locutionibus potest accipi? potest accipi?

Hoc etiam modo sane potest accipi persona in præmissis locutionibus, Hoc etiam modo sane potest accipi persona in præmissis locutionibus, cum dicitur, Alia persona Patris, alia Filii, id est, alia est proprietas qua cum dicitur, Alia persona Patris, alia Filii, id est, alia est proprietas qua Pater est Pater, alia qua Filius est Filius, alia qua Spiritus sanctus est Spi- Pater est Pater, alia qua Filius est Filius, alia qua Spiritus sanctus est Spi- ritus sanctus. Ita etiam nomine personæ quidam proprietates' intelligere ritus sanctus. Ita etiam nomine personæ quidam proprietates' intelligere volunt, cum dicuntur tres personæ : sed melius est ut subsistentias vel hy- volunt, cum dicuntur tres personæ : sed melius est ut subsistentias vel hy- postases intelligamus, cum dicimus tres personas. postases intelligamus, cum dicimus tres personas.

Ex prædictis colligitur, quod nomen personæ in Trinitate triplicem tenet Ex prædictis colligitur, quod nomen personæ in Trinitate triplicem tenet rationem. Est enim ubi facit intelligentiam essentiæ, et est ubi facit intelli- rationem. Est enim ubi facit intelligentiam essentiæ, et est ubi facit intelli- gentiam hypostasis, et est ubi facit intelligentiam proprietatis. gentiam hypostasis, et est ubi facit intelligentiam proprietatis.

Expositio Textus. Expositio Textus.

Deinde nota circa ultimam partem di- Deinde nota circa ultimam partem di- stinctionis quæ incipit ibi, L, circa finem: stinctionis quæ incipit ibi, L, circa finem: « Ex prædictis colligitur, etc., » tres ac- « Ex prædictis colligitur, etc., » tres ac-

ceptiones personæ sic accipi, quod per- ceptiones personæ sic accipi, quod per- sona significat substantiam subjectam sona significat substantiam subjectam cum proprietate: et ideo gratia signifi- cum proprietate: et ideo gratia signifi- cati accipitur prima significatio ejus, quæ cati accipitur prima significatio ejus, quæ est essentia gratia suppositi vel subje- est essentia gratia suppositi vel subje- cti accipitur secunda, quæ est hypostasis: cti accipitur secunda, quæ est hypostasis: gratia proprietatis tertia. gratia proprietatis tertia.

M. Auctoritatibus Sanctorum ostendit quod dixit. M. Auctoritatibus Sanctorum ostendit quod dixit.

Quod autem secundum substantiam dicatur, et essentiam aliquando si- Quod autem secundum substantiam dicatur, et essentiam aliquando si- gnificat, supra ex dictis Augustini aperte ostendimus. Quod vero pro hy- gnificat, supra ex dictis Augustini aperte ostendimus. Quod vero pro hy- postasi atque proprietate accipiatur, ex auctoritatibus Sanctorum ostendi postasi atque proprietate accipiatur, ex auctoritatibus Sanctorum ostendi oportet, ne conjecturis nostris aliquid ausi dicere videamur. De hoc Hiero- oportet, ne conjecturis nostris aliquid ausi dicere videamur. De hoc Hiero-

1 Edit. Joan. Alleaume, proprietatem. 1 Edit. Joan. Alleaume, proprietatem.

638 638

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nymus in Expositione fidei catholicæ ad Damasum ita ait : Non est pror- nymus in Expositione fidei catholicæ ad Damasum ita ait : Non est pror- sus aliquis in Trinitate gradus, nihilque quod inferius superiusve dici pos- sus aliquis in Trinitate gradus, nihilque quod inferius superiusve dici pos- sit sed tota divinitas sui perfectione æqualis est, ut exceptis vocabulis sit sed tota divinitas sui perfectione æqualis est, ut exceptis vocabulis quæ proprietatem indicant personarum, quidquid de una persona dicitur, quæ proprietatem indicant personarum, quidquid de una persona dicitur, de tribus possit dignissime intelligi. Atque ut confutantes Arium, unam de tribus possit dignissime intelligi. Atque ut confutantes Arium, unam eamdemque Trinitatis dicimus esse essentiam vel substantiam, et Deum eamdemque Trinitatis dicimus esse essentiam vel substantiam, et Deum unum in tribus personis fatemur: ita etiam impietatem Sabellii declinan- unum in tribus personis fatemur: ita etiam impietatem Sabellii declinan- tes, tres personas expressas sub proprietate distinguimus: non ipsum sibi tes, tres personas expressas sub proprietate distinguimus: non ipsum sibi Patrem, non ipsum sibi Filium, non ipsum sibi Spiritum sanctum esse di- Patrem, non ipsum sibi Filium, non ipsum sibi Spiritum sanctum esse di- centes, sed aliam Patris, aliam Filii, aliam Spiritus sancti esse personam. centes, sed aliam Patris, aliam Filii, aliam Spiritus sancti esse personam. Non enim nomina tantummodo, sed etiam nominum proprietates, id est, Non enim nomina tantummodo, sed etiam nominum proprietates, id est, personas vel, ut Græci exprimunt hypostases, id est, subsistentias confi- personas vel, ut Græci exprimunt hypostases, id est, subsistentias confi- temur. Nec Pater Filii vel Spiritus sancti personam aliquando excludit, nec temur. Nec Pater Filii vel Spiritus sancti personam aliquando excludit, nec Filius vel Spiritus sanctus Patris nomen personamque recipit : sed Pater Filius vel Spiritus sanctus Patris nomen personamque recipit : sed Pater semper Pater, et Filius semper Filius, et Spiritus sanctus semper Spiritus semper Pater, et Filius semper Filius, et Spiritus sanctus semper Spiritus sanctus. Itaque substantia unum sunt, sed personis ac nominibus distin- sanctus. Itaque substantia unum sunt, sed personis ac nominibus distin- guuntur. Ecce hic aperte dicit Hieronymus proprietates esse personas, et guuntur. Ecce hic aperte dicit Hieronymus proprietates esse personas, et personas esse subsistentias'. Unde manifestum fit quod diximus, scilicet personas esse subsistentias'. Unde manifestum fit quod diximus, scilicet personæ nomine significari et hypostasim et proprietatem. Joannes etiam personæ nomine significari et hypostasim et proprietatem. Joannes etiam Damascenus personas dicit esse hypostases, et eas dicit entes, ita inquiens: Damascenus personas dicit esse hypostases, et eas dicit entes, ita inquiens: In deitate unam naturam confitemur, et tres hypostases secundum verita- In deitate unam naturam confitemur, et tres hypostases secundum verita- tem entes, id est, personas. tem entes, id est, personas.

Expositio textus. Expositio textus.

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Hieronymus «Non est prorsus aliquis Hieronymus «Non est prorsus aliquis in Trinitate gradus, etc. » in Trinitate gradus, etc. »

Hoc enim videtur falsum: quia supra Hoc enim videtur falsum: quia supra

1 Edit. Joan. Alleaume, substantias. 1 Edit. Joan. Alleaume, substantias.

dictum est, quod ordo est in divinis ²: er- dictum est, quod ordo est in divinis ²: er- go gradus, go gradus,

Et dicendum, quod non sequitur: quia Et dicendum, quod non sequitur: quia gradus dicit distantiam per inferius et su- gradus dicit distantiam per inferius et su- perius ordo autem naturæ non ponit perius ordo autem naturæ non ponit quo alter prior altero, sed quo alter sit quo alter prior altero, sed quo alter sit ex altero et cave ne concedas in Trini- ex altero et cave ne concedas in Trini- tate esse gradus: quia hoc quidam conce- tate esse gradus: quia hoc quidam conce- dunt ponentes extraneam significatio- dunt ponentes extraneam significatio-

nem. nem.

2 Cf, Supra, Dist. XX. 2 Cf, Supra, Dist. XX.

INDEX DISTINCTIONUM INDEX DISTINCTIONUM

CAPITUM ET ARTICULORUM IN I SENTENTIARUM CAPITUM ET ARTICULORUM IN I SENTENTIARUM

N.-B. - N.-B. -

- -

(DIST. I-XXV) (DIST. I-XXV)

- Capita signantur per litteras, A, B, etc., articuli vero per numeros - Capita signantur per litteras, A, B, etc., articuli vero per numeros

arabicos. arabicos.

PRÆFATIO D. ALBERTI. PRÆFATIO D. ALBERTI.

PROLOGUS MAGISTRI. PROLOGUS MAGISTRI.

Expositio prologi magistri. Expositio prologi magistri.

DISTINCTIO I DISTINCTIO I

1206 1206

5 5

A. PROCEMIUM. De materia hujus libri, et librorum divisione. A. PROCEMIUM. De materia hujus libri, et librorum divisione.

ᎪᎡᎢ . ᎪᎡᎢ .

Expositio textus. Expositio textus.

Divisio textus. Divisio textus.

1. Quomodo investigat subjectum Theologiæ ? 1. Quomodo investigat subjectum Theologiæ ?

2. Quid sit subjectum Theologiæ ? 2. Quid sit subjectum Theologiæ ?

13 13

14 14

3. An Theologia sit una scientia, vel plures? 3. An Theologia sit una scientia, vel plures?

4. An Theologia sit scientia speculativa, vel pratica ? 4. An Theologia sit scientia speculativa, vel pratica ?

5. De modis exponendi sacram Scripturam. 5. De modis exponendi sacram Scripturam.

6. An divisio bona sit in res, et signa? 6. An divisio bona sit in res, et signa?

7. An Sacramenta veteris legis conferebant gratiam ? 7. An Sacramenta veteris legis conferebant gratiam ?

20 202222 20 202222

15 15

17 17

18 18

19 19

21 21

B. De rebus communiter agit. B. De rebus communiter agit.

Expositio textus. Expositio textus.

ART. 8. An res bene dividantur in fruibiles, et utibiles? ART. 8. An res bene dividantur in fruibiles, et utibiles? 9. An beatitudine sit fruendum? 9. An beatitudine sit fruendum?

10. An creaturæ juvent hominem ad beatitudinem? 10. An creaturæ juvent hominem ad beatitudinem?

23 23

2222 2222

23 23

24 24

25 25

26 26

640 640

INDEX INDEX

11. An homines medii sint inter res utibiles, et fruibiles? 11. An homines medii sint inter res utibiles, et fruibiles? 12. An diffinitio prima verbi frui sit bona? 12. An diffinitio prima verbi frui sit bona?

13. An prima diffinitio verbi ut sit bona? 13. An prima diffinitio verbi ut sit bona? 14. An sint tres res quibus fruendum est? 14. An sint tres res quibus fruendum est?

15. An Deus possit cognosci ab aliquo creato intellectu? 15. An Deus possit cognosci ab aliquo creato intellectu?

C. Item, quid intersit inter frui, et uti aliter quam supra? C. Item, quid intersit inter frui, et uti aliter quam supra?

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 16. An secunda definitio uti sit bona? ART. 16. An secunda definitio uti sit bona? 17. An secunda difinitio frui sit bona ? 17. An secunda difinitio frui sit bona ?

D. Determinatio eorum quæ videntur contraria. D. Determinatio eorum quæ videntur contraria.

Expositio textus. Expositio textus.

E. Alia determinatio. E. Alia determinatio.

Expositio textus. Expositio textus.

F. Utrum hominibus sit utendum, vel fruendum? F. Utrum hominibus sit utendum, vel fruendum?

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 18. Utrum homine sit fruendum? ART. 18. Utrum homine sit fruendum?

G. Hic quæritur, An Deus fruatur, an utatur nobis ? G. Hic quæritur, An Deus fruatur, an utatur nobis ?

ART. 19. An Deus fruatur seipso. ART. 19. An Deus fruatur seipso.

20. An omne quod est in quantum est, est bonum? 20. An omne quod est in quantum est, est bonum?

H. Utrum utendum, an fruendum sit virtutibus ? H. Utrum utendum, an fruendum sit virtutibus ?

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 21. An virtutibus fruendum sit? ART. 21. An virtutibus fruendum sit?

22. An bona voluntate sine virtutibus sit fruendum? 22. An bona voluntate sine virtutibus sit fruendum?

26 26

27 27

31 31

32 32

22-2+ 22-2+

34 34

37 37

48 48

38 38

39 39

40 40

41 41

42 42

43 43

44 44

45 45

47 47

48 48

50 50

I. Epilogus. I. Epilogus.

50 50

Divisio textus. Divisio textus.

51 51

ART. 23. An per omnes potentias animæ fruemur? ART. 23. An per omnes potentias animæ fruemur?

51 51

INDEX INDEX

DISTINCTIO II. DISTINCTIO II.

De Mysterio trinitatis et unitatis. De Mysterio trinitatis et unitatis.

611 611

A. De Trinitate et unitate secundum quod creditur. A. De Trinitate et unitate secundum quod creditur.

53 53

Divisio textus. Divisio textus.

ART. ART.

2. Utrum summum aliquid addat bono, cum dicitur summum bo- 2. Utrum summum aliquid addat bono, cum dicitur summum bo- num? num?

1. An convenienter ordinentur hæc tria, dicere, credere, et intelli- 1. An convenienter ordinentur hæc tria, dicere, credere, et intelli- gere ? gere ?

54 54

55 55

3. Utrum purgatissimis mentibus tantum cernatur Deus? 3. Utrum purgatissimis mentibus tantum cernatur Deus?

57 57

4. Utrum lux divina excellat capacitatem nostri intellectus ? 4. Utrum lux divina excellat capacitatem nostri intellectus ?

58 58

5. An omne verum scitum sit a Spiritu sancto inspiratum ? 5. An omne verum scitum sit a Spiritu sancto inspiratum ? 6. An in materia de Trinitate periculosius erratur ? 6. An in materia de Trinitate periculosius erratur ?

59 59

60 60

7. An nihil fructuosius inveniatur quam in materia de Trinitate? 60 7. An nihil fructuosius inveniatur quam in materia de Trinitate? 60

88ធំ 88ធំ

B. Quæ fuerit intentio scribentium de Trinitate? . B. Quæ fuerit intentio scribentium de Trinitate? .

€1 €1

ART. 8 Quid melius dicitur de Patre, Filio, et Spiritu sancto, quod unum ART. 8 Quid melius dicitur de Patre, Filio, et Spiritu sancto, quod unum sunt, vel quod unum est? sunt, vel quod unum est?

61 61

9. An melius dicatur, Alter Pater, alter Filius: vel alius, et alius? 9. An melius dicatur, Alter Pater, alter Filius: vel alius, et alius?

61 61

C. Quis ordo sit servandus cum de Trinitate agitur? C. Quis ordo sit servandus cum de Trinitate agitur?

62 62

ART. 10. An in hac scientia sit primo procedendum per auctoritates ? ART. 10. An in hac scientia sit primo procedendum per auctoritates ?

63 63

33 33

D. Testimonia Sanctorum de Trinitate. D. Testimonia Sanctorum de Trinitate.

63 63

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 11. An Deus sit nomen naturæ ? ART. 11. An Deus sit nomen naturæ ?

63 63

12. Quis dixit Moysi, Ego sum qui sum, an natura, vel persona divina ? 12. Quis dixit Moysi, Ego sum qui sum, an natura, vel persona divina ? 13. An Qui est sit nomen Deo proprium .? 13. An Qui est sit nomen Deo proprium .?

68 68

14. An Qui est sit primum inter nomina divina ? 14. An Qui est sit primum inter nomina divina ?

15. An Dominus sit nomen potestatis? 15. An Dominus sit nomen potestatis?

16. An Deus sit nominabilis a nobis ? 16. An Deus sit nominabilis a nobis ?

17. A quibus nominatur Deus, an ab omni eo quod melius est esse 17. A quibus nominatur Deus, an ab omni eo quod melius est esse quam non esse ? quam non esse ?

7 2212222 7 2212222

64 64

67 67

70 70

71 71

72 72

E. Aperte ostendit, quod nec solitudo, nec diversitas, nec singularitas ibi est, E. Aperte ostendit, quod nec solitudo, nec diversitas, nec singularitas ibi est,

sed similitudo. sed similitudo.

74 74

ART. 18. Pro quo supponit imago, cum dicitur Faciamus hominem ad ART. 18. Pro quo supponit imago, cum dicitur Faciamus hominem ad imaginem nostram ? imaginem nostram ?

19 An termini numerales in divinis aliquid ponant? 19 An termini numerales in divinis aliquid ponant?

7777 7777

75 75

77 77

20 Quæritur, Quare in alus entibus ad numerum hypostasum sequi- 20 Quæritur, Quare in alus entibus ad numerum hypostasum sequi-

tur numerus naturæ, et non sequitur in divinis? tur numerus naturæ, et non sequitur in divinis?

78 78

XXV XXV

41 41

642 642

INDEX INDEX

F. Ad idem quod cœperat redit, ut alias auctoritates supponat. F. Ad idem quod cœperat redit, ut alias auctoritates supponat.

79 79

ART 21. Utrum in uno principio omnia facta sunt, vel in diversis, ut di- ART 21. Utrum in uno principio omnia facta sunt, vel in diversis, ut di- cunt Manichæi ? cunt Manichæi ?

22. Utrum hoc nomen, Deus, habeat plurale ? 22. Utrum hoc nomen, Deus, habeat plurale ?

81 81 83 83

23 An David sit maximus Prophetarum? 23 An David sit maximus Prophetarum?

83 83

24 An divinæ sapientiæ convenienter attribuantur possessio, concep- 24 An divinæ sapientiæ convenienter attribuantur possessio, concep- tio, parturitio, etc, quæ sibi attribuit sapiens? tio, parturitio, etc, quæ sibi attribuit sapiens?

85 85 86 86

23 Quomodo intelligatur hoc quod dicitur, Tu, Bethleem? 23 Quomodo intelligatur hoc quod dicitur, Tu, Bethleem?

G. Specialia testimonia de Spiritu sancto. G. Specialia testimonia de Spiritu sancto.

ART. 26. Quatuor auctoritates de Spiritu sancto quomodo differunt ART. 26. Quatuor auctoritates de Spiritu sancto quomodo differunt

66 66

87 87

48 48

H. De testimoniis Novi Testamenti. H. De testimoniis Novi Testamenti.

46 46

87 87

ART. 27. Cum dicitur, In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, quid ART. 27. Cum dicitur, In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, quid dicit ibi, In nomine, an essentiam, vel personam ? dicit ibi, In nomine, an essentiam, vel personam ?

88 88

28 An prænonuna ista distinctionem aliquam notent cum dicitur, 28 An prænonuna ista distinctionem aliquam notent cum dicitur, Ex ipso, et per ipsum, et in ipso ? Ex ipso, et per ipsum, et in ipso ?

89 89

DISTINCTIO III. DISTINCTIO III.

A. Incipit ostendere quomodo per creaturam potuerit cognosci Creator. A. Incipit ostendere quomodo per creaturam potuerit cognosci Creator.

Art. 1. An Philosophi cognoverunt unum esse Deum? Art. 1. An Philosophi cognoverunt unum esse Deum?

2. Quid cognoverunt Philosophi de Deo, an quia est tantum? 2. Quid cognoverunt Philosophi de Deo, an quia est tantum? 3. An ista cognitio naturalis differt a cognitione fidei? 3. An ista cognitio naturalis differt a cognitione fidei?

4. An attributa in Deo sint unum, vel plura? 4. An attributa in Deo sint unum, vel plura?

5 An per creaturam mundi debeat intelligi homo ? 5 An per creaturam mundi debeat intelligi homo ?

B. Prima ratio, vel modus quomodo potuit cognosci Deus. B. Prima ratio, vel modus quomodo potuit cognosci Deus.

ART. 6. Quod detur prima causa. ART. 6. Quod detur prima causa.

7. Quod creatura non potest creare. 7. Quod creatura non potest creare.

C. Secunda ratio qua potuit cognosci, vel modus quo noverunt. C. Secunda ratio qua potuit cognosci, vel modus quo noverunt.

ART. 8. Quod Deus est incorporeus, et immutabilis. ART. 8. Quod Deus est incorporeus, et immutabilis.

D. Tertia ratio, vel modus. D. Tertia ratio, vel modus.

ART. 9. Quod Deus sit summum bonum. ART. 9. Quod Deus sit summum bonum.

10. De alio modo cognoscendi Deum. 10. De alio modo cognoscendi Deum.

98 98

99 99

E. Quartus modus, vel ratio. E. Quartus modus, vel ratio.

109 109

ART. 11. Utrum materia prima sit nihil? ART. 11. Utrum materia prima sit nihil?

101 101

12. Utrum ex perpetuitate arguatur æternitas, et ex magnitudine po- 12. Utrum ex perpetuitate arguatur æternitas, et ex magnitudine po-

tentiæ infinitas? tentiæ infinitas?

101 101

90 90

91 91

93 93

94 94

95 95

96 96

495 495

96 96

97 97

96 96

97 97

98 98

INDEX INDEX

F. Quomodo in creaturis apparet vestigium Trinitatis ? F. Quomodo in creaturis apparet vestigium Trinitatis ?

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 13. Cujus est proprie cognitio per vestigium, an hominis tantum ? ART. 13. Cujus est proprie cognitio per vestigium, an hominis tantum ? 14. Quid est vestigium, et an cognitio per vestigium sit utilis ? 14. Quid est vestigium, et an cognitio per vestigium sit utilis ? 15. De partibus vestigui quæ sunt unitas, species, et ordo: an con- 15. De partibus vestigui quæ sunt unitas, species, et ordo: an con- venienter assignentur ? venienter assignentur ?

16. Quæ est ratio enumerationis diversorum vestigiorum ? 16. Quæ est ratio enumerationis diversorum vestigiorum ? 17. De attributis personarum quæ attribuuntur eis a Magistro ? 17. De attributis personarum quæ attribuuntur eis a Magistro ? 18. An Philosophi potuerunt cognoscere Trinitatem ? 18. An Philosophi potuerunt cognoscere Trinitatem ?

G. Quomodo in anima sit imago Trinitatis? G. Quomodo in anima sit imago Trinitatis?

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 19. Quid sit imago? ART. 19. Quid sit imago?

20. Quæ sint imaginem constituentia ? 20. Quæ sint imaginem constituentia ?

643 643

102 102

103 103

105 105

106 106 109 109

111 111

113 113

115 115

116 116

118 118

21. In quo ut in subjecto continetur imago? 21. In quo ut in subjecto continetur imago? 22. Respectu cujus objecti sive cognoscibilis sit 22. Respectu cujus objecti sive cognoscibilis sit

120 120

imago ? imago ?

122 122

23. Nosse utrum intelligatur de notitia naturali, sive de notitia gra- 23. Nosse utrum intelligatur de notitia naturali, sive de notitia gra-

tiæ ? tiæ ?

123 123

24. Quare imago non est secundum vires inferiores ? 24. Quare imago non est secundum vires inferiores ? 25. Utrum imago potest amitti ? 25. Utrum imago potest amitti ?

123 123

124 124

26. Utrum partes imaginis imprimuntur a tota Trinitate, sive a dis- 26. Utrum partes imaginis imprimuntur a tota Trinitate, sive a dis- tinctis personis ? tinctis personis ?

124 124

27. Quomodo differant hæc quinque per ordinem, nosse se, intelligere 27. Quomodo differant hæc quinque per ordinem, nosse se, intelligere se, velle se, discernere se, et cogitare se? se, velle se, discernere se, et cogitare se?

125 125

28. Utrum memoria et intelligentia sint relativa sicut dicitur in 28. Utrum memoria et intelligentia sint relativa sicut dicitur in textu? textu?

127 127

H. Quomodo æqualia sunt, quia capiuntur a singulis omnia et tota? H. Quomodo æqualia sunt, quia capiuntur a singulis omnia et tota?

128 128

ART, 29 Utrum memoria semper est in intellectu et voluntate, et intelle- ART, 29 Utrum memoria semper est in intellectu et voluntate, et intelle- ctus in memoria et voluntate, et voluntas in memoria et intel- ctus in memoria et voluntate, et voluntas in memoria et intel- lectu? lectu?

128 128

1. Quomodo tota illa tria memoria capiat? 1. Quomodo tota illa tria memoria capiat?

131 131

K. Quomodo illa tria tota capiat intelligentia ? K. Quomodo illa tria tota capiat intelligentia ?

131 131

L. Quomodo illa tota capiat voluntas? L. Quomodo illa tota capiat voluntas?

131 131

ART. 30. Ostendit æqualitatem istarum potentiarum, memoriæ, voluntatis, ART. 30. Ostendit æqualitatem istarum potentiarum, memoriæ, voluntatis, et intellectus ? et intellectus ?

132 132

31. Utrum ista tria: memoria, intelligentia, voluntas possunt dici 31. Utrum ista tria: memoria, intelligentia, voluntas possunt dici tota ? tota ?

132 132

32. Utrum verum est quod dicit Magister, Quidquid memini et intelligo 32. Utrum verum est quod dicit Magister, Quidquid memini et intelligo hoc volo et, utrum mala quæ intelligimus, volumus? hoc volo et, utrum mala quæ intelligimus, volumus?

133 133

M. Ex à quo sensu illa tria dicantur esse unum et una essentia, quæritur. M. Ex à quo sensu illa tria dicantur esse unum et una essentia, quæritur.

135 135

N. Quod etiam ad se invicem dicuntur relative. N. Quod etiam ad se invicem dicuntur relative.

135 135

O. Hic aperitur quod supra quærebatur, scilicet, quomodo hæc tria dicantur O. Hic aperitur quod supra quærebatur, scilicet, quomodo hæc tria dicantur

ипит. ипит.

136 136

644 644

INDEX INDEX

Divisio textus. Divisio textus.

ART. 33. An anıma secundum substantiam sit composita? ART. 33. An anıma secundum substantiam sit composita? 34. An anima sit suæ potentiæ ? 34. An anima sit suæ potentiæ ?

P. Quod in illa similitudine est dissimilitudo. P. Quod in illa similitudine est dissimilitudo.

Q. Prima dissimilitudo. Q. Prima dissimilitudo.

R. Altera dissimilitudo. R. Altera dissimilitudo.

136 136

139 139

141 141

142 142

Divisio textus. Divisio textus.

142 142

ART. 35. Quare non conceditur quod tres personæ sint unius Dei, sicut ART. 35. Quare non conceditur quod tres personæ sint unius Dei, sicut conceditur quod sunt unius substantiæ vel essentiæ ? conceditur quod sunt unius substantiæ vel essentiæ ?

143 143

S. Alia assignatio trinitatis in anima, scilicet, mens, notitia, amor. S. Alia assignatio trinitatis in anima, scilicet, mens, notitia, amor.

143 143

T. Quia mens, vice Patris: notitia, Filii : amor, Spiritus sancti accipitur. T. Quia mens, vice Patris: notitia, Filii : amor, Spiritus sancti accipitur.

143 143

( (

V. Quod non est minor mente notitia, nec amor utroque. V. Quod non est minor mente notitia, nec amor utroque.

144 144

X. Quod hæc tria in seipsis sunt. X. Quod hæc tria in seipsis sunt.

144 144

Divisio textus. Divisio textus.

144 144

ART. 36. Quomodo ista tria in quibus est imago, differant a tribus su- ART. 36. Quomodo ista tria in quibus est imago, differant a tribus su- perius assignatis? perius assignatis?

144 144

37. Utrum ita sit in istis sicut in personis divinis, quod unum pro- 37. Utrum ita sit in istis sicut in personis divinis, quod unum pro- cedat ab alio, puta, intelligentia a memoria, et voluntas ab cedat ab alio, puta, intelligentia a memoria, et voluntas ab utraque sicut Filius a Patre, et Spiritus ab utroque ? utraque sicut Filius a Patre, et Spiritus ab utroque ? 38. Utrum una potentiarum necessario præsupponat sibi aliam, et 38. Utrum una potentiarum necessario præsupponat sibi aliam, et unus habituum præsupponat sibi alium, et unus actuum sit unus habituum præsupponat sibi alium, et unus actuum sit ante alium ? ante alium ?

146 146

148 148

39. Utrum ista tria, mens, notitia, amor, cum ente noscente sint 39. Utrum ista tria, mens, notitia, amor, cum ente noscente sint una substantia et essentia? una substantia et essentia?

148 148

Y. Quomodo mens per ista proficit ad intelligendum Deum? Y. Quomodo mens per ista proficit ad intelligendum Deum?

Expositio textus. Expositio textus.

Z. Hic de summa Trinitatis unitate. Z. Hic de summa Trinitatis unitate.

Expositio textus. Expositio textus.

DISTINCTIO IV. DISTINCTIO IV.

A. Hic quæritur, Utrum concedendum sit quod Deus se genuerit? A. Hic quæritur, Utrum concedendum sit quod Deus se genuerit?

ART ART

Divisio textus Divisio textus

1. An Deus genuit se Deum, an alium Deum? 1. An Deus genuit se Deum, an alium Deum?

152 152

153 153

154 154

155 155