600 600

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An in divinis sint tres hypostases et una An in divinis sint tres hypostases et una

usia. usia.

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Tres hypostases unam usiam, etc. » « Tres hypostases unam usiam, etc. »

1. Hypostasis enim idem est quod sub- 1. Hypostasis enim idem est quod sub- stantia substantiæ autem non sunt stantia substantiæ autem non sunt tres. tres.

2. Præterea, Contrarietas videtur in 2. Præterea, Contrarietas videtur in Littera infra',ubi Hieronymus dicit, quod Littera infra',ubi Hieronymus dicit, quod non bonæ suspicionis est hoc nomen hy- non bonæ suspicionis est hoc nomen hy- postasis. postasis.

3. Præterea, In quo differt hypostasis 3. Præterea, In quo differt hypostasis a persona? Si enim dicas, quod hyposta- a persona? Si enim dicas, quod hyposta- sis dicit distinguibile non distinctum : sis dicit distinguibile non distinctum : hoc nihil est, quia in divinis idem est hoc nihil est, quia in divinis idem est esse et posse. Præterea, In divinis poten- esse et posse. Præterea, In divinis poten- tia idem est quod actus. Item, Boetius tia idem est quod actus. Item, Boetius expresse dicit, quod Græci non vocant expresse dicit, quod Græci non vocant nóstao, nisi individuum rationalis na- nóstao, nisi individuum rationalis na- turæ ergo nulla est differentia, ut vi- turæ ergo nulla est differentia, ut vi- detur. detur.

4. Item, Cum hypostasis idem sonet 4. Item, Cum hypostasis idem sonet quod substantia apud nos, et Deus dicat quod substantia apud nos, et Deus dicat naturam et substantiam et non ut essen- naturam et substantiam et non ut essen- tiam, dicit enim Damascenus, quod di- tiam, dicit enim Damascenus, quod di- cit habentem deitatem: quare non dici- cit habentem deitatem: quare non dici- mus tres deos, sicut tres hypostases et mus tres deos, sicut tres hypostases et tres substantias? Anselmus enim in ca- tres substantias? Anselmus enim in ca- pite penultimo Monologii, et Augustinus pite penultimo Monologii, et Augustinus in fine libri VIII de Trinitate, et habetur in fine libri VIII de Trinitate, et habetur in Littera, concedit tres posse dici sub- in Littera, concedit tres posse dici sub- stantias, dummodo sane intelligatur. stantias, dummodo sane intelligatur. Ergo videtur, quod magis possumus Ergo videtur, quod magis possumus dicere tres deos, cum Deus sit nomen dicere tres deos, cum Deus sit nomen

1 Cf. Sententiarum, Dist. XXVI, cap.A. Tomo 1 Cf. Sententiarum, Dist. XXVI, cap.A. Tomo XXVI hujusce editionis. XXVI hujusce editionis.

operationis, ut dicit Damascenus, et operationis, ut dicit Damascenus, et operatio Dei non repugnet pluralitati. operatio Dei non repugnet pluralitati.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate apud Græcos hoc nomen ótaσis aliud apud Græcos hoc nomen ótaσis aliud habet a modo significandi, et aliud ab habet a modo significandi, et aliud ab usu a modo enim significandi (quia usu a modo enim significandi (quia imponitur ab actu substandi) habet quod imponitur ab actu substandi) habet quod pro substantia prima ponitur, hoc est, pro substantia prima ponitur, hoc est, pro individuo primi prædicamenti. Apud pro individuo primi prædicamenti. Apud nos autem est dubiæ significationis sub- nos autem est dubiæ significationis sub- stantia, ut prius habitum est : et ideo stantia, ut prius habitum est : et ideo non utimur substantia, sicut illi hypo- non utimur substantia, sicut illi hypo- stusi. Ab usu autem Græcorum habet, stusi. Ab usu autem Græcorum habet, quod non ponitur nisi pro singulari na- quod non ponitur nisi pro singulari na- turæ rationalis et hoc modo iterum non turæ rationalis et hoc modo iterum non habet usus noster: hujus tamen usus habet usus noster: hujus tamen usus ratio supra assignata est: et per hoc pa- ratio supra assignata est: et per hoc pa- tet solutio ad primum. tet solutio ad primum.

: :

AD ALIUD dicendum, quod in primis AD ALIUD dicendum, quod in primis temporibus antequam determinaretur temporibus antequam determinaretur significatio ejus a Patribus Catholicis, significatio ejus a Patribus Catholicis, non erat bonæ suspicionis: sed postea non erat bonæ suspicionis: sed postea determinatum est. determinatum est.

AD ALIUD dicendum, quod hypostasis AD ALIUD dicendum, quod hypostasis etsi dicat distinctum, secundum usum etsi dicat distinctum, secundum usum Græcorum, non tamen dicit rationem Græcorum, non tamen dicit rationem distinctionis in ipso nomine, et hanc ra- distinctionis in ipso nomine, et hanc ra- tionem exprimit persona. tionem exprimit persona.

AD ALIUD dicendum, quod Deus licet AD ALIUD dicendum, quod Deus licet imponatur ab operatione, non tamen im- imponatur ab operatione, non tamen im- ponitur operationi, sed naturæ : sed ponitur operationi, sed naturæ : sed etiam operatio illa a qua imponitur, etiam operatio illa a qua imponitur, non est communicabilis a tribus enim non est communicabilis a tribus enim operantibus virtute unius essentiæ ope- operantibus virtute unius essentiæ ope- ratio non recipit pluralitatem in sub- ratio non recipit pluralitatem in sub- stantia operationis, sed forte in modo stantia operationis, sed forte in modo consignificandı, ut cum dicitur : Facia- consignificandı, ut cum dicitur : Facia- mus hominem ad imaginem et simili- mus hominem ad imaginem et simili- tudinem nostram ². tudinem nostram ².

2 Genes 1, 26. 2 Genes 1, 26.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad '. Ad '.

Ad 1. Ad 1.

IN I SENTENT. DIST. XXIII, I. IN I SENTENT. DIST. XXIII, I.

601 601

I. Quod in Trinitate non est diversitas, nec singularitas, vel solitudo: sed I. Quod in Trinitate non est diversitas, nec singularitas, vel solitudo: sed unitas, et trinitas, et distinctio, et identitas. unitas, et trinitas, et distinctio, et identitas.

1 1

Jam sufficienter, ut puto, responsum est, qua necessitate dicamus tres Jam sufficienter, ut puto, responsum est, qua necessitate dicamus tres personas, et quare non similiter tres deos vel essentias : quia scilicet in al- personas, et quare non similiter tres deos vel essentias : quia scilicet in al- tero obviat Scriptura, in altero diversitatis intelligentia, quia ibi nulla peni- tero obviat Scriptura, in altero diversitatis intelligentia, quia ibi nulla peni- tus est diversitas, sicut nec singularitas vel solitudo: sed unitas, et Trini- tus est diversitas, sicut nec singularitas vel solitudo: sed unitas, et Trini- tas. Unde Augustinus in libro VII de Trinitate ait : Humana inopia quæ- tas. Unde Augustinus in libro VII de Trinitate ait : Humana inopia quæ- rens quid diceret tria, dixit tres personas vel substantias. Quibus nomini- rens quid diceret tria, dixit tres personas vel substantias. Quibus nomini- bus non diversitatem voluit intelligi, sed singularitatem noluit: ut non bus non diversitatem voluit intelligi, sed singularitatem noluit: ut non solum ibi unitas intelligatur ex eo quod dicitur una essentia, sed Trinitas, solum ibi unitas intelligatur ex eo quod dicitur una essentia, sed Trinitas, ex eo quod dicuntur tres personæ ². Hilarius quoque in libro VII de Trini- ex eo quod dicuntur tres personæ ². Hilarius quoque in libro VII de Trini- tate ait Dominus dicit, Qui videt me, videl et Patrem³. Cum hoc dicitur, tate ait Dominus dicit, Qui videt me, videl et Patrem³. Cum hoc dicitur, excluditur singularitas, atque unici, id est, solitarii intelligentia. Nam nec excluditur singularitas, atque unici, id est, solitarii intelligentia. Nam nec solitarium sermo significat, et indifferentem tamen naturam professio do- solitarium sermo significat, et indifferentem tamen naturam professio do- cet. Visus est enim in Filio Pater per naturæ unitam similitudinem. Unum cet. Visus est enim in Filio Pater per naturæ unitam similitudinem. Unum sunt enim natus et generans: unum sunt neque unus. Non itaque solita- sunt enim natus et generans: unum sunt neque unus. Non itaque solita- rius Filius est, nec singularis, nec dispar. Item, in eodem: Sicut in Patre rius Filius est, nec singularis, nec dispar. Item, in eodem: Sicut in Patre et Filio credere duos deos impium est, ita Patrem et Filium singularem et Filio credere duos deos impium est, ita Patrem et Filium singularem Deum prædicare, sacrilegum est. Nihil in his novum, nihil diversum, nihil Deum prædicare, sacrilegum est. Nihil in his novum, nihil diversum, nihil alienum, nihil separabile est. De hoc etiam Augustinus in libro Quæstio- alienum, nihil separabile est. De hoc etiam Augustinus in libro Quæstio- num veteris ac novæ legis ait: Unus est Deus, sed non singularis. Item, num veteris ac novæ legis ait: Unus est Deus, sed non singularis. Item, Ambrosius in libro I de Trinitate³ ait : Quod unius est substantiæ, separa- Ambrosius in libro I de Trinitate³ ait : Quod unius est substantiæ, separa- ri non potest etsi non sit singularitatis, sed unitatis Deus unus cum dici- ri non potest etsi non sit singularitatis, sed unitatis Deus unus cum dici- tur, nequaquam deitatis Trinitatem excludit : et ideo non quod singulari- tur, nequaquam deitatis Trinitatem excludit : et ideo non quod singulari- tatis, sed quod unitatis est prædicatur. tatis, sed quod unitatis est prædicatur.

Ecce ex prædictis ostenditur, quia nec singularis, nec diversus, nec uni- Ecce ex prædictis ostenditur, quia nec singularis, nec diversus, nec uni- cus vel solitarius confitendus est Deus: quia singularitas vel solitudo per cus vel solitarius confitendus est Deus: quia singularitas vel solitudo per sonarum pluralitatem excludit, et diversitas unitatem essentiæ tollit. Di- sonarum pluralitatem excludit, et diversitas unitatem essentiæ tollit. Di- versitas inducit separationem divinitatis, singularitas adimit distinctionem versitas inducit separationem divinitatis, singularitas adimit distinctionem

1 Edit. Joan. Alleaume, ostensum. 1 Edit. Joan. Alleaume, ostensum.

2 S. Augustinus, Lib. VII de Trinitate, cap. 4 2 S. Augustinus, Lib. VII de Trinitate, cap. 4

3 Joan. XIV, 9. 3 Joan. XIV, 9.

4 S AUGUSTINUS, quæst. CXXII, § 5. 4 S AUGUSTINUS, quæst. CXXII, § 5.

5 Vel melius, AMBROSIUS in libro de Fide ad Petrum, cap. 2. 5 Vel melius, AMBROSIUS in libro de Fide ad Petrum, cap. 2.

602 602

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Trinitatis. Ideo Ambrosius in libro I de Trinitate' ait : Non est diversa nec Trinitatis. Ideo Ambrosius in libro I de Trinitate' ait : Non est diversa nec singularis æqualitas, nec juxta Sabellianos, Patrem Filiumque confun- singularis æqualitas, nec juxta Sabellianos, Patrem Filiumque confun- dens, nec juxta Arianos, Patrem Filiumque secernens. Pater enim et Fi- dens, nec juxta Arianos, Patrem Filiumque secernens. Pater enim et Fi- lius distinctionem habent, separationem vero non habent. Item, in eodem : lius distinctionem habent, separationem vero non habent. Item, in eodem : Pater et Filius divinitate sunt unum, nec est ibi substantiæ differentia, nec Pater et Filius divinitate sunt unum, nec est ibi substantiæ differentia, nec ulla diversitas: alioquin quomodo unum Deum dicimus? diversitas enim ulla diversitas: alioquin quomodo unum Deum dicimus? diversitas enim plures facit. plures facit.

Constat ergo ex prædictis, quia in Trinitate nulla est diversitas: si ta- Constat ergo ex prædictis, quia in Trinitate nulla est diversitas: si ta- men aliquando in Scriptura invenitur dictum, tres diversæ personæ, et men aliquando in Scriptura invenitur dictum, tres diversæ personæ, et hujusmodi, diversas dicit distinctas. hujusmodi, diversas dicit distinctas.

K. Quod non debet dici Deus multiplex. K. Quod non debet dici Deus multiplex.

Et sicut in Trinitate non est diversitas, ita nec multiplicitas: et ideo Et sicut in Trinitate non est diversitas, ita nec multiplicitas: et ideo non est dicendus Deus multiplex, sed trinus et simplex. Unde Ambrosius non est dicendus Deus multiplex, sed trinus et simplex. Unde Ambrosius in libro I de Trinitate ait: Est in Patre et Filio non discrepans, sed una di- in libro I de Trinitate ait: Est in Patre et Filio non discrepans, sed una di- vinitas nec confusum quod unum est, nec multiplex esse potest quod in- vinitas nec confusum quod unum est, nec multiplex esse potest quod in- differens est. Multiplex itaque Deus non est. differens est. Multiplex itaque Deus non est.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An in divinis sit diversitas, singularitas An in divinis sit diversitas, singularitas et solitudo ? et solitudo ?

«Jam sufficienter, ut puto, etc. » «Jam sufficienter, ut puto, etc. » Hic incipit ultima pars distinctionis, et Hic incipit ultima pars distinctionis, et habet duo capitula: in quorum primo habet duo capitula: in quorum primo probat in divinis non esse diversitatem, probat in divinis non esse diversitatem, nec singularitatem, nec solitudinem. In nec singularitatem, nec solitudinem. In secundo autem, quod Deus non est mul- secundo autem, quod Deus non est mul- tiplex, ibi, K, « Et sicut in Trinitate, tiplex, ibi, K, « Et sicut in Trinitate,

etc. » etc. »

1. Videtur autem in divinis esse diver- 1. Videtur autem in divinis esse diver- sitas quia pluralitas causatur a diversi- sitas quia pluralitas causatur a diversi-

1 Vel melius, AMBROSIUS in libro de Fide ad 1 Vel melius, AMBROSIUS in libro de Fide ad Petrum, cap. 2. Petrum, cap. 2.

tate sed pluralitas est in divinis : ergo tate sed pluralitas est in divinis : ergo et diversitas. et diversitas.

2. Item, Quæcumque sunt distincta, 2. Item, Quæcumque sunt distincta, sunt diversa divinæ personæ sunt di- sunt diversa divinæ personæ sunt di-

stinctæ ergo diverse. stinctæ ergo diverse.

3. Item, Videtur ibi esse solitudo et 3. Item, Videtur ibi esse solitudo et singularitas quia supra habitum est ³, singularitas quia supra habitum est ³, quod possumus dicere, solus Pater, et quod possumus dicere, solus Pater, et solus Filius ly solus autem notat sin- solus Filius ly solus autem notat sin- gularitatem, et solitudinem ergo est ibi gularitatem, et solitudinem ergo est ibi singularitas, et solitudo. singularitas, et solitudo.

SOLUTIO. Dicendum, quod diversitas SOLUTIO. Dicendum, quod diversitas proprie loquendo, habet oppositionem proprie loquendo, habet oppositionem ad identitatem identitas autem non est ad identitatem identitas autem non est nisi a substantialı et ideo diversitas no nisi a substantialı et ideo diversitas no est nisi ubi est divisio per formas sub- est nisi ubi est divisio per formas sub- stantiales secundum esse diversas: di- stantiales secundum esse diversas: di- VISIO autem est per separationem mate- VISIO autem est per separationem mate-

2 Idem, Ibidem 2 Idem, Ibidem

3 Cf. Supra, Dist. XXI. 3 Cf. Supra, Dist. XXI.

Solutio Solutio Ad 1 et " Ad 1 et "

Ad 3. Ad 3.

IN I SENTENT. DIST. XXIII, K, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. XXIII, K, ART. 8.

riæ differentia autem proprie est per riæ differentia autem proprie est per naturalem formam, vel accidentalem, naturalem formam, vel accidentalem, secundum quam differentia communiter secundum quam differentia communiter accipitur et ideo in divinis non est se- accipitur et ideo in divinis non est se- paratio, nec diversitas, ut dicitur, quia se- paratio, nec diversitas, ut dicitur, quia se- paratio dicit distantiam in loco vel natu- paratio dicit distantiam in loco vel natu- ra : ad distinctionem autem sufficit, quod ra : ad distinctionem autem sufficit, quod unus non sit alter per proprietatem re- unus non sit alter per proprietatem re- lativam originis. Et per hoc patet solutio lativam originis. Et per hoc patet solutio ad duo prima. ad duo prima.

AD ALIUD dicendum, quod libet reci- AD ALIUD dicendum, quod libet reci- piatur dictio exclusiva, non tamen se- piatur dictio exclusiva, non tamen se-

603 603

cundum quod est categorema et facit im- cundum quod est categorema et facit im- plicationem simulitudinis, sed secundum plicationem simulitudinis, sed secundum quod est syncategorema et sistit in sub- quod est syncategorema et sistit in sub- jecto. jecto.

Et per hoc patet solutio ad totum : ita Et per hoc patet solutio ad totum : ita quod solitudo in divinis referatur ad se- quod solitudo in divinis referatur ad se- questrationem in loco, singularitas autem questrationem in loco, singularitas autem ad privationem consortii, et individua- ad privationem consortii, et individua- tionis per accidentia: quia sic a divinis tionis per accidentia: quia sic a divinis ambo removentur. ambo removentur.

Et hæc de hac distinctione. Et hæc de hac distinctione.

604 604

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XXIV. DISTINCTIO XXIV.

A. Quid significetur his nominibus, unus vel una, duo vel duæ, tres vel tria, A. Quid significetur his nominibus, unus vel una, duo vel duæ, tres vel tria, trinus vel trinitas, plures vel pluralitas, distinctio vel distinctæ, cum his trinus vel trinitas, plures vel pluralitas, distinctio vel distinctæ, cum his utimur de Deo loquentes. utimur de Deo loquentes.

Quid significetur per nomen numerale, cum loquimur de divinis ? Quid significetur per nomen numerale, cum loquimur de divinis ?

Hic diligenter inquiri oportet, cum in Trinitate non sit diversitas vel Hic diligenter inquiri oportet, cum in Trinitate non sit diversitas vel singularitas, nec multiplicitas vel solitudo, quid significetur his nomini- singularitas, nec multiplicitas vel solitudo, quid significetur his nomini- bus, scilicet unus vel una, duo vel duæ, tres vel tria, trinus vel trinitas, bus, scilicet unus vel una, duo vel duæ, tres vel tria, trinus vel trinitas, plures vel pluralitas, distinctæ vel distinctio: cum dicitur, unus Deus, plures vel pluralitas, distinctæ vel distinctio: cum dicitur, unus Deus, duæ personæ, vel tres personæ, plures personæ, distinctæ sunt personæ : duæ personæ, vel tres personæ, plures personæ, distinctæ sunt personæ : vel cum dicitur, distinctio personarum, pluralitas personarum, trinitas vel cum dicitur, distinctio personarum, pluralitas personarum, trinitas personarum, et hujusmodi. Videmur enim hoc dicentes, numerorum quan- personarum, et hujusmodi. Videmur enim hoc dicentes, numerorum quan- titates, et rerum multitudinem vel multiplicitatem in Deo ponere. Quid er- titates, et rerum multitudinem vel multiplicitatem in Deo ponere. Quid er- go ista ibi significent, ipso de quo loquimur aperiente, insinuare curemus. go ista ibi significent, ipso de quo loquimur aperiente, insinuare curemus.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

«Hic diligenter inquiri oportet, etc. » «Hic diligenter inquiri oportet, etc. » Hic incipit Magister agere de terminis Hic incipit Magister agere de terminis numeralibus. Et habet hæc pars duas numeralibus. Et habet hæc pars duas distinctiones in quarum prima deter- distinctiones in quarum prima deter- minat de nominibus numeralibus in se. minat de nominibus numeralibus in se. In secunda de eo circa quod ponitur, In secunda de eo circa quod ponitur, quod est quasi numeratum in divinis : et quod est quasi numeratum in divinis : et hæc incipit in distinctione XXV, ibi, A, hæc incipit in distinctione XXV, ibi, A, « Præterea considerandum est, etc. » « Præterea considerandum est, etc. »

Prima pars subdividitur in tres: in Prima pars subdividitur in tres: in quarum prima probat Magister, quod in quarum prima probat Magister, quod in talibus dictionibus numeralibus non po- talibus dictionibus numeralibus non po-

nitur quantitas in divinis. In secunda os- nitur quantitas in divinis. In secunda os- tendit, quid significent verba notantia tendit, quid significent verba notantia discretionem numeri, ut distinctus, di- discretionem numeri, ut distinctus, di- scretus, ibi, G, « Cum autem dicimus, scretus, ibi, G, « Cum autem dicimus, etc. » In tertia ostendit, quid sit quod etc. » In tertia ostendit, quid sit quod quidam sancti dicunt Trinitatem esse quidam sancti dicunt Trinitatem esse multiplicem, ibi, K, « Hic non est præ- multiplicem, ibi, K, « Hic non est præ- termittendum, etc. » termittendum, etc. »

In prima harum sunt sex particulæ. In prima harum sunt sex particulæ. In prima movet quæstionem. In secun- In prima movet quæstionem. In secun- da ostendit, quod talia non ponunt, sed da ostendit, quod talia non ponunt, sed removent, ibi, B, « Si diligenter, etc. » removent, ibi, B, « Si diligenter, etc. » In tertia, subjicit exemplum de significa- In tertia, subjicit exemplum de significa- tione unius, ibi, C, « Cum enim dicitur, tione unius, ibi, C, « Cum enim dicitur, unus Deus, etc. » In quarta, subjicit unus Deus, etc. » In quarta, subjicit exemplum de significatione plurium, ibi, exemplum de significatione plurium, ibi, in principio cap. D, « Item, cum dici- in principio cap. D, « Item, cum dici- mus plures esse personas, etc. » In quin- mus plures esse personas, etc. » In quin-

IN I SENTENT. DIST. XXIV, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXIV, A, ART. 1.

ta, subjicit exemplum de significatione ta, subjicit exemplum de significatione trium, ibi, E, « Ita etiam cum dicimus trium, ibi, E, « Ita etiam cum dicimus tres esse personas, etc. » In sexta, sub- tres esse personas, etc. » In sexta, sub- jicit exemplum de significatione duo- jicit exemplum de significatione duo- rum, ibi, F, « Similiter cum dicitur, duo rum, ibi, F, « Similiter cum dicitur, duo sunt, Pater et Filius, etc. » sunt, Pater et Filius, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An numerus sit in divinis ? An numerus sit in divinis ?

Hic ante Litteram oportet quærere Hic ante Litteram oportet quærere duo, scilicet an numerus sit in divinis? duo, scilicet an numerus sit in divinis? Et, utrum univoce sit in divinis et in Et, utrum univoce sit in divinis et in creaturis ? creaturis ?

CIRCA PRIMUM proceditur sic: CIRCA PRIMUM proceditur sic:

1. Dicit Isidorus, quod numerus dici- 1. Dicit Isidorus, quod numerus dici- tur quasi nutus memeris, id est, divisio- tur quasi nutus memeris, id est, divisio- nis nulla autem divisio est in divinis, nis nulla autem divisio est in divinis, quia Pater est in Filio, et e converso : quia Pater est in Filio, et e converso : Spiritus sanctus in utroque, et e conver- Spiritus sanctus in utroque, et e conver- so ergo nullus numerus. so ergo nullus numerus.

2. Item, Boetius in libro de Trinitate: 2. Item, Boetius in libro de Trinitate: «Hoc vere unum est quod nulli nititur, in «Hoc vere unum est quod nulli nititur, in quo nullus numerus. » Et intelligit de di- quo nullus numerus. » Et intelligit de di- vinis vinis

rus. rus.

ergo in divinis nullus est nume- ergo in divinis nullus est nume-

3. Item, A quocumque removetur ge- 3. Item, A quocumque removetur ge- nus, et species: sed in Deo non est nus, et species: sed in Deo non est quantitas ergo nec est species quantita- quantitas ergo nec est species quantita- tis quæ est numerus. tis quæ est numerus.

4. Item, Numerus, ut dicit Philoso- 4. Item, Numerus, ut dicit Philoso- phus in X primæ philosophiæ, est mul- phus in X primæ philosophiæ, est mul- titudo mensurata per unum: sed Deus titudo mensurata per unum: sed Deus simpliciter immensus est: ergo in ipso simpliciter immensus est: ergo in ipso nullus numerus est. nullus numerus est.

5. Item, Sive accipiamus numerum 5. Item, Sive accipiamus numerum mathematice, sive secundum quod est in mathematice, sive secundum quod est in re numerata, videtur Deo non competere re numerata, videtur Deo non competere numerus numerus enim mathematicus, numerus numerus enim mathematicus, sive quo numeramus, ut dicit Boetius in sive quo numeramus, ut dicit Boetius in libro de Trinitate, fit iteratione ejusdem libro de Trinitate, fit iteratione ejusdem unitatis, sua aggregatione totum nume- unitatis, sua aggregatione totum nume- rum constituentis: sed in illa aggrega- rum constituentis: sed in illa aggrega-

605 605

tione totum est majus qualibet parte : in tione totum est majus qualibet parte : in Deo autem nihil tale est : ergo Deo hu- Deo autem nihil tale est : ergo Deo hu- jusmodi numerus non competit. Si au- jusmodi numerus non competit. Si au- tem numerus in re numerata accipiatur, tem numerus in re numerata accipiatur, idem est esse in numero quod est esse in idem est esse in numero quod est esse in mensura suæ quantitatis discretæ hoc mensura suæ quantitatis discretæ hoc autem Deo iterum non convenit, ut autem Deo iterum non convenit, ut probat Magister hic ergo in Deo non probat Magister hic ergo in Deo non

est numerus. est numerus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Unitas est potentia omnis numerus: 1. Unitas est potentia omnis numerus: Deus autem, ut dicit Boetius absolutis- Deus autem, ut dicit Boetius absolutis- sime est unus, ita ut videatur esse pri- sime est unus, ita ut videatur esse pri- mum unum ergo in eo est potentia om- mum unum ergo in eo est potentia om- nis numerus. nis numerus.

2. Item, Philosophus in X primæ phi- 2. Item, Philosophus in X primæ phi- losophiæ vult, quod simplicissimum in losophiæ vult, quod simplicissimum in quolibet genere est primum unum men- quolibet genere est primum unum men- surans omnia alia quæ sunt ejusdem ge- surans omnia alia quæ sunt ejusdem ge- neris sed Deus simplicissimum est in neris sed Deus simplicissimum est in genere substantiæ : ergo ipse est pri- genere substantiæ : ergo ipse est pri- mum unum quo omnia alia mensuran- mum unum quo omnia alia mensuran- tur. tur.

Item, Philosophus, ibidem: In sub- Item, Philosophus, ibidem: In sub- stantia necesse est ut similiter sit unum: stantia necesse est ut similiter sit unum: hoc enim consimile est in omnibus. Et hoc enim consimile est in omnibus. Et ibi dicit commentum hæc verba: Unum ibi dicit commentum hæc verba: Unum in substantiis est quod est principium in substantiis est quod est principium esse earum, et principium numeri earum esse earum, et principium numeri earum quod existit in substantiis: et intendit, quod existit in substantiis: et intendit, cum huic fuerit junctum quod declaratum cum huic fuerit junctum quod declaratum est in libro Physicorum, scilicet quod est in libro Physicorum, scilicet quod primus motor sive prima causa est indi- primus motor sive prima causa est indi- visibilis et impartibilis non habens ma- visibilis et impartibilis non habens ma- gnitudinem penitus, hoc esse primum gnitudinem penitus, hoc esse primum motorem absolutum ab omni materia: et motorem absolutum ab omni materia: et declarabitur post, quod hoc non solum declarabitur post, quod hoc non solum est principium tamquam motor, sed est principium tamquam motor, sed tamquam forma et finis et tunc decla- tamquam forma et finis et tunc decla- rabitur, quod illud est unum de quo rabitur, quod illud est unum de quo probatum est, quod est principium sub- probatum est, quod est principium sub- stantiæ sicut illud est declaratum quod stantiæ sicut illud est declaratum quod est actus ultimus cui non admiscetur est actus ultimus cui non admiscetur potentia omnino. potentia omnino.

: :

3. Item, Philosophus, ibidem : Illud 3. Item, Philosophus, ibidem : Illud enim quod non dividitur, dicitur unum, enim quod non dividitur, dicitur unum, secundum quod non dividitur: Deus au- secundum quod non dividitur: Deus au- tem maxime est indivisibilis: ergo ma- tem maxime est indivisibilis: ergo ma- xime unus: ergo convenit ei esse unum: xime unus: ergo convenit ei esse unum:

Sed contra. Sed contra.

Solutio Solutio

606 606

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et hoc potentia numerus, et mensura nu- et hoc potentia numerus, et mensura nu- meri est ergo, etc. meri est ergo, etc.

4. Præterea, Nos dicimus, quod est 4. Præterea, Nos dicimus, quod est unus, Deuter. vi, 4 Audi, Israel, etc. : unus, Deuter. vi, 4 Audi, Israel, etc. : et dicimus, quod est tres personæ, I Joan. et dicimus, quod est tres personæ, I Joan. v, 7 Tres sunt qui testimonium dant v, 7 Tres sunt qui testimonium dant in cœlo. Ergo est in eo numerus poten- in cœlo. Ergo est in eo numerus poten- tia, et numerus actualis, ut videtur. tia, et numerus actualis, ut videtur.

: :

: :

SOLUTIO. Hic oportet distinguere, quod SOLUTIO. Hic oportet distinguere, quod numerus multipliciter consideratur. Est numerus multipliciter consideratur. Est enim numerus discretæ quantitatis qui enim numerus discretæ quantitatis qui est aggregatio unitatum, ita quod facit in est aggregatio unitatum, ita quod facit in eo discretionem defectus continuationis eo discretionem defectus continuationis inter unitatem et unitatem, ut dicit Phi- inter unitatem et unitatem, ut dicit Phi- losophus si enim esset continuatio inter losophus si enim esset continuatio inter unitatem et unitatem, sicut inter pun- unitatem et unitatem, sicut inter pun- ctum et punctum in linea, non esset dis- ctum et punctum in linea, non esset dis- creta quantitas. Et ex illa ratione vide- creta quantitas. Et ex illa ratione vide- tur procedere Magister in Littera: quia tur procedere Magister in Littera: quia sine dubio nulla talis discretio separans sine dubio nulla talis discretio separans unum ab alio est vel potest esse in divinis, unum ab alio est vel potest esse in divinis, ubi Pater est in Filio, et Filius in Patre. ubi Pater est in Filio, et Filius in Patre.

Aliter accipitur numerus ex parte rei Aliter accipitur numerus ex parte rei numeratæ quia illa secundum quod ac- numeratæ quia illa secundum quod ac- cipit rationem unius quod potentia est cipit rationem unius quod potentia est numerus, ita accipit rationem numeri : numerus, ita accipit rationem numeri : accipit autem rationem unius a forma, accipit autem rationem unius a forma, non secundum quod forma est, sed se- non secundum quod forma est, sed se- cundum quod terminat id cui dat esse : cundum quod terminat id cui dat esse : sunt enim tres actus formæ sive ejus quo sunt enim tres actus formæ sive ejus quo res est id quod est. Primus est dare esse. res est id quod est. Primus est dare esse. Secundus autem dare rationem naturæ. Secundus autem dare rationem naturæ. Et tertius est terminare et ab isto ulti- Et tertius est terminare et ab isto ulti- mo actu formæ est ratio unius : quia per mo actu formæ est ratio unius : quia per hoc efficitur in se indivisa, et ab aliis hoc efficitur in se indivisa, et ab aliis divisa et hæc est ejus diffinitio: et hoc divisa et hæc est ejus diffinitio: et hoc intendit Philosophus, quando dixit, quod intendit Philosophus, quando dixit, quod id quod non dividitur, dicitur unum se- id quod non dividitur, dicitur unum se- cundum quod non dividitur. Hoc modo cundum quod non dividitur. Hoc modo bene dicimus, quod hæc res est una, hæc bene dicimus, quod hæc res est una, hæc res et illa sunt duæ et hoc modo bene res et illa sunt duæ et hoc modo bene dicimus, quod Deus est unus: sed non dicimus, quod Deus est unus: sed non possumus personaliter hoc modo dicere, possumus personaliter hoc modo dicere, quod Pater est unus, et Pater et Filius quod Pater est unus, et Pater et Filius sunt duo, cum non sint a se invicem per sunt duo, cum non sint a se invicem per esse et formam divisi: hoc modo iterum esse et formam divisi: hoc modo iterum

: :

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

bene dicit Magister, quod in personis non bene dicit Magister, quod in personis non

est numerus. est numerus.

Tertio modo dicimus numerum, id Tertio modo dicimus numerum, id quod exit per similitudinem numerans quod exit per similitudinem numerans potentiam unius et hoc dupliciter, sci- potentiam unius et hoc dupliciter, sci- licet secundum materiam, et secundum licet secundum materiam, et secundum formam. Secundum materiam : sicut di- formam. Secundum materiam : sicut di- cimus decem ulnas esse numerum quan- cimus decem ulnas esse numerum quan- titatis panni, quia ulna decies iteratur in titatis panni, quia ulna decies iteratur in panni quantitate et hoc modo dicimus panni quantitate et hoc modo dicimus lineam esse decem partes aliquotas. Se- lineam esse decem partes aliquotas. Se- cundum formam autem, præcipue in cundum formam autem, præcipue in exemplari: sicut dicimus ea quæ facta exemplari: sicut dicimus ea quæ facta sunt, et sunt, et fient, esse numerum sunt, et sunt, et fient, esse numerum exemplarium divinorum et hoc unum exemplarium divinorum et hoc unum dicitur mensura per modum principii ad dicitur mensura per modum principii ad esse, et per modum formæ exemplaris. ut esse, et per modum formæ exemplaris. ut prima causa est unum numerans causata, prima causa est unum numerans causata, non quod iteretur in illis, vel quod sua non quod iteretur in illis, vel quod sua iteratio sit quantitas illorum, ut quidam iteratio sit quantitas illorum, ut quidam male intellexerunt, sed quod uniuscujus- male intellexerunt, sed quod uniuscujus- que forma per relationem ad ipsum et que forma per relationem ad ipsum et exemplar sit unum, et omnes formæ exemplar sit unum, et omnes formæ exemplares faciunt multitudinem. Hoc exemplares faciunt multitudinem. Hoc modo dicimus solum Deum unum, qui modo dicimus solum Deum unum, qui est principium et exemplar totius multi- est principium et exemplar totius multi- tudinis creaturarum et hoc unum non tudinis creaturarum et hoc unum non est potentia multa sui iteratione, sed po- est potentia multa sui iteratione, sed po- tentia effectuum et exemplatorum mul- tentia effectuum et exemplatorum mul- torum et hæc est intentio Philosophi in torum et hæc est intentio Philosophi in auctoritate supra posita, et intentio auctoritate supra posita, et intentio Commentatoris. Et hoc est quod dicit Commentatoris. Et hoc est quod dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: Dionysius in libro de Divinis nominibus: « Theologia totam thearchiam sicut om- « Theologia totam thearchiam sicut om- nium causam laudat unius nominatione. nium causam laudat unius nominatione. Et unus Deus Pater, et unus Dominus Et unus Deus Pater, et unus Dominus Jesus Christus, et unus et idem Spiritus Jesus Christus, et unus et idem Spiritus propter excedentem totius divinitatis propter excedentem totius divinitatis simplicitatem, in qua omnia singulariter simplicitatem, in qua omnia singulariter congregata sunt et superunita, et præ- congregata sunt et superunita, et præ- sunt supersubstantialiter. Propter quod sunt supersubstantialiter. Propter quod et omnia ad ipsam juste revertuntur et et omnia ad ipsam juste revertuntur et reponuntur, a qua, et ex qua, et per reponuntur, a qua, et ex qua, et per quam, et in qua, et ad quam, omnia quam, et in qua, et ad quam, omnia sunt, et coordinata sunt, et manent, et sunt, et coordinata sunt, et manent, et continentur et adimplentur et convertun- continentur et adimplentur et convertun- tur. Hoc autem modo etiam dicit Al- tur. Hoc autem modo etiam dicit Al-

>>> >>>

cap. ultimo. cap. ultimo.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN I SENTENT. DIST. XXIV, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXIV, A, ART. 1.

gazel in sua Metaphysica, in tertia divi- gazel in sua Metaphysica, in tertia divi- sione entis, sic: Primo modo dicitur sione entis, sic: Primo modo dicitur unum verissime illud unum singulare unum verissime illud unum singulare significatum, in quo non est multitudo, significatum, in quo non est multitudo, nec impotentia, nec etiam in effectu, ut nec impotentia, nec etiam in effectu, ut essentia Creatoris quoniam Deus non essentia Creatoris quoniam Deus non dividitur in effectu, nec est receptibilis dividitur in effectu, nec est receptibilis divisionis expers igitur est multitudinis divisionis expers igitur est multitudinis in esse et potentia et effectu, cujus in esse et potentia et effectu, cujus noinen excelsum est ipse igitur vere noinen excelsum est ipse igitur vere

unus est unus est

Quarto modo dicitur numerus ex parte Quarto modo dicitur numerus ex parte rei numeratæ secundum quid et non sim- rei numeratæ secundum quid et non sim- pliciter, scilicet causata pluralitas a di- pliciter, scilicet causata pluralitas a di- stinguente quocumque modo: sicut stinguente quocumque modo: sicut etiam dicimus punctum continuans in etiam dicimus punctum continuans in medio esse duo, eo quod ut duobus uti- medio esse duo, eo quod ut duobus uti- mur uno, scilicet in ratione finis et prin- mur uno, scilicet in ratione finis et prin- cipii, et dicimus centrum in circulo esse cipii, et dicimus centrum in circulo esse multum in ratione linearum exeuntium multum in ratione linearum exeuntium ab ipso ad circumferentiam et hoc modo ab ipso ad circumferentiam et hoc modo dicimus personam unam distinctam sua dicimus personam unam distinctam sua proprietate originis, et duas personas proprietate originis, et duas personas plures distinctas tali originis proprietate : plures distinctas tali originis proprietate : et hoc modo solo numerus positive cadit et hoc modo solo numerus positive cadit in divinis et in hac numeri considera- in divinis et in hac numeri considera- tione diminutus est Magister: quia iste tione diminutus est Magister: quia iste numerus non est simpliciter numerus, sed numerus non est simpliciter numerus, sed secundum quid, quem effective facit pro- secundum quid, quem effective facit pro- prietas distinguens et determinans : nu- prietas distinguens et determinans : nu- meratum autem illo numero persona est, meratum autem illo numero persona est, sicut diximus supra ¹. sicut diximus supra ¹.

DICENDUM ergo ad primum, quod se- DICENDUM ergo ad primum, quod se- cundum illam Isidori rationem, numerus cundum illam Isidori rationem, numerus non cadit in personis, nisi divisio large non cadit in personis, nisi divisio large accipiatur pro distinctio et unus tunc accipiatur pro distinctio et unus tunc non dicit distinctionem sensus vel oculi non dicit distinctionem sensus vel oculi ad rem demonstratam, sed potius distin - ad rem demonstratam, sed potius distin - ctionem intellectus. ctionem intellectus.

AD ALIUD dicendum, quod Boetius lo- AD ALIUD dicendum, quod Boetius lo- quitur de uno secundum rationem nomi- quitur de uno secundum rationem nomi- nis quia illud est unum quod est indivi- nis quia illud est unum quod est indivi- sum in se, et divisum ab alio præcipue sum in se, et divisum ab alio præcipue autem indivisum est quod nec actu nec autem indivisum est quod nec actu nec potentia divisibile est, nec capax multi- potentia divisibile est, nec capax multi- tudinis et huic adhuc additur tertia con- tudinis et huic adhuc additur tertia con- ditio, quod est maxime unum indivisibile ditio, quod est maxime unum indivisibile

1 Cf. Supra, Dist. XVIII. 1 Cf. Supra, Dist. XVIII.

607 607

potentia et actu, et cujus natura non est potentia et actu, et cujus natura non est aliud in ipso quam natura unitatis. Et aliud in ipso quam natura unitatis. Et additur quarta quæ adhuc magis facit additur quarta quæ adhuc magis facit unum, scilicet quod non sit iterabile ut unum, scilicet quod non sit iterabile ut nec divisione sui nec aggregatione capax nec divisione sui nec aggregatione capax sit multitudinis et istis quatuor condi- sit multitudinis et istis quatuor condi- tionibus in unum conjunctis nihil est tionibus in unum conjunctis nihil est unum nisi solus Deus. Primo enim modo unum nisi solus Deus. Primo enim modo est unum, quod unam habet formam se est unum, quod unam habet formam se terminantem. Secundo modo unum est terminantem. Secundo modo unum est punctum sed aliud est in eo natura pun- punctum sed aliud est in eo natura pun- cti, aliud natura unitatis: quia punctum cti, aliud natura unitatis: quia punctum est substantia habens positionem in con- est substantia habens positionem in con- tinuo, cum sit in ratione primi et ultimi tinuo, cum sit in ratione primi et ultimi et medi. Tertio modo est unum unitas et medi. Tertio modo est unum unitas ipsa : quia unitas seipsa est una indivisi- ipsa : quia unitas seipsa est una indivisi- bilis potentia et actu: sed aggregabilis bilis potentia et actu: sed aggregabilis est alii in constitutione numeri. Quarto est alii in constitutione numeri. Quarto autem modo est Deus indivisibilis poten- autem modo est Deus indivisibilis poten- tia et actu, non aliam habens unitatis tia et actu, non aliam habens unitatis naturam quan seipsum, et non aggrega- naturam quan seipsum, et non aggrega- bilis alii ad multitudinem constituendam : bilis alii ad multitudinem constituendam : sed si est principium multitudinis, hoc sed si est principium multitudinis, hoc erit effective et exemplariter, ut dictum erit effective et exemplariter, ut dictum est et ita intelligit Boetius. Hoc autem est et ita intelligit Boetius. Hoc autem modo non quærimus numerum in perso- modo non quærimus numerum in perso- nis. nis.

AD ALIUD dicendum, quod non sequi- AD ALIUD dicendum, quod non sequi- tur hoc argumentum : et ratio assignata tur hoc argumentum : et ratio assignata est supra, quia quandoque species refer- est supra, quia quandoque species refer- tur in divina non propter naturam gene- tur in divina non propter naturam gene- ris quæ est in ipsa, sed propter naturam ris quæ est in ipsa, sed propter naturam differentiæ quam addit supra genus. Un- differentiæ quam addit supra genus. Un- de Augustinus dicit, quod est sine quan- de Augustinus dicit, quod est sine quan- titate magnus, etc. Et similiter dico, quod titate magnus, etc. Et similiter dico, quod personæ numerantur : et tamen non personæ numerantur : et tamen non ponitur quantitas numeri circa ipsas, quia ponitur quantitas numeri circa ipsas, quia numerantur quodam numero, et non nu- numerantur quodam numero, et non nu- mero qui simpliciter numerus est. mero qui simpliciter numerus est.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum illam rationem numeri, numerus non ca- illam rationem numeri, numerus non ca- dit in divinis, ut prius est habitum. dit in divinis, ut prius est habitum.

AD ALIUD dicendum, quod in numero AD ALIUD dicendum, quod in numero qui ponit quantitatem circa numeratum, qui ponit quantitatem circa numeratum, verum est hoc quod totum est majus sua verum est hoc quod totum est majus sua parte sed numerus personarum nullam parte sed numerus personarum nullam ponit quantitatem : et ideo ibi non se- ponit quantitatem : et ideo ibi non se-

2 Cf. Supra, Dist VIII. 2 Cf. Supra, Dist VIII.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

608 608

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quitur, quod duo sint majores uno, vel quitur, quod duo sint majores uno, vel tres majus aliquid vel aliquid plus quam tres majus aliquid vel aliquid plus quam unus et hoc etiam supra probatum est, unus et hoc etiam supra probatum est, scilicet distinctione XVIII. scilicet distinctione XVIII. Ad object 1. AD EA quæ objiciuntur ad alteram par- Ad object 1. AD EA quæ objiciuntur ad alteram par-

Ad object. 2. Ad object. 2.

Ad object. 3. Ad object. 3.

Ad object. 4. Ad object. 4.

tem, dicendum ad primum, quod Deus tem, dicendum ad primum, quod Deus est verissime unum essentialiter: sed non est verissime unum essentialiter: sed non convenit ei potentia esse numerum, nisi convenit ei potentia esse numerum, nisi effective et formaliter, ut dictum est. effective et formaliter, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod duplex est AD ALIUD dicendum, quod duplex est mensura una scilicet certificans quanti mensura una scilicet certificans quanti tatem et illa incipit vel ab indivisibili tatem et illa incipit vel ab indivisibili simpliciter, vel ab indivisibili secundum simpliciter, vel ab indivisibili secundum placitum, eo quod illud est quantitatis placitum, eo quod illud est quantitatis certæ. Ab indivisibili simpliciter: sicut certæ. Ab indivisibili simpliciter: sicut unitas est indivisibile, et sua iteratio cer- unitas est indivisibile, et sua iteratio cer- tificat discretam quantitatem. Ab indivi- tificat discretam quantitatem. Ab indivi- sibili secundum placitum sicut in pon- sibili secundum placitum sicut in pon- deribus vel liquidis vel siccis vel conti- deribus vel liquidis vel siccis vel conti- nuis dicitur certificans ratione sui marca nuis dicitur certificans ratione sui marca una, modius, palmus, et alia hujusmodi, una, modius, palmus, et alia hujusmodi, in quibus ponimus primam quantitatem in quibus ponimus primam quantitatem notam. Alia est mensura naturæ alicujus notam. Alia est mensura naturæ alicujus generis, et hæc fit per relationem om- generis, et hæc fit per relationem om- nium illorum quæ sunt in genere illo : nium illorum quæ sunt in genere illo : ideo addit quod illam naturam habet ideo addit quod illam naturam habet simplicissime, et est causa esse naturæ simplicissime, et est causa esse naturæ illius in aliis et sic motus mensurantur illius in aliis et sic motus mensurantur primo motu, et numeri uno numero et primo motu, et numeri uno numero et non unitate, et creaturæ Creatore, et om- non unitate, et creaturæ Creatore, et om- nes substantiæ una prima substantia: et nes substantiæ una prima substantia: et magis est una substantia quæ magis ac- magis est una substantia quæ magis ac- cedit ad primam substantiam, et minus cedit ad primam substantiam, et minus una quæ magis distat. Et hoc modo dicit una quæ magis distat. Et hoc modo dicit Philosophus, quod intelligentia est una, Philosophus, quod intelligentia est una, et non dividitur participando multitudi- et non dividitur participando multitudi- nem bonitatum primæ causæ, sed magis nem bonitatum primæ causæ, sed magis unitur quia participando plures boni- unitur quia participando plures boni- tates magis accedit ad unum et hoc mo- tates magis accedit ad unum et hoc mo- do dicit Dionysius, quod radius divinus do dicit Dionysius, quod radius divinus ut vivifica virtus nos replet, et convertit ut vivifica virtus nos replet, et convertit ad aggregantis Patris unitatem et deifi- ad aggregantis Patris unitatem et deifi- cam supersimplicitatem. cam supersimplicitatem.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum univoce sit numerus in divinis et Utrum univoce sit numerus in divinis et in creatis, et utrum Deus sit magis in creatis, et utrum Deus sit magis unus quam ipsa unitas ? unus quam ipsa unitas ?

Secundo quæritur, Utrum univoce sit Secundo quæritur, Utrum univoce sit numerus in divinis et in creatis? numerus in divinis et in creatis? Videtur, quod non : quia Videtur, quod non : quia

1. Nihil univoce convenit Deo et crea- 1. Nihil univoce convenit Deo et crea- turæ ergo nec numerus. turæ ergo nec numerus.

2. Item, Dictum est, quod Deus est 2. Item, Dictum est, quod Deus est unus unitate quæ quadruplici conditione unus unitate quæ quadruplici conditione unitatis constituitur: sed nulla creatura unitatis constituitur: sed nulla creatura est sic una ergo non est una ratio suæ est sic una ergo non est una ratio suæ unitatis, et inferiorum: ergo nec nume- unitatis, et inferiorum: ergo nec nume-

rus. rus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quæcumque dicuntur secundum ma- 1. Quæcumque dicuntur secundum ma- gis et minus, sunt comparabilia : Deus gis et minus, sunt comparabilia : Deus et creatura dicuntur unum secundum et creatura dicuntur unum secundum magis et minus: Deus enim dicitur ma- magis et minus: Deus enim dicitur ma- gis unus, et creatura minus: ergo sunt gis unus, et creatura minus: ergo sunt comparabilia. Inde sic: Quæcumque comparabilia. Inde sic: Quæcumque sunt comparabilia, sunt univoca, ut dicit sunt comparabilia, sunt univoca, ut dicit Philosophus: Creator et creatura in uno Philosophus: Creator et creatura in uno comparabilia sunt : ergo sunt in eodem comparabilia sunt : ergo sunt in eodem univoca ergo unum dicitur univoce de univoca ergo unum dicitur univoce de Creatore et de creaturis: ergo et nume- Creatore et de creaturis: ergo et nume-

rus. rus.

: :

2. Item, Bene sequitur, hoc est, et 2. Item, Bene sequitur, hoc est, et illud est et hoc non est illud, nec pars illud est et hoc non est illud, nec pars illius, nec totum ejus: ergo sunt duo : illius, nec totum ejus: ergo sunt duo : sed Deus est, et lapis est et Deus non sed Deus est, et lapis est et Deus non est lapis, nec totum, nec pars ejus: er- est lapis, nec totum, nec pars ejus: er- go Deus et lapis sunt duo nulla autem go Deus et lapis sunt duo nulla autem connumerantur nisi in eo in quo sunt connumerantur nisi in eo in quo sunt univoca non enim dicimus asinum, et univoca non enim dicimus asinum, et hominem esse duos homines, sed duo hominem esse duos homines, sed duo animalia, quia sunt univocata in anima- animalia, quia sunt univocata in anima- li et lapis et animal sunt duæ substan- li et lapis et animal sunt duæ substan- AD ALIUD patet solutio per ante dicta. tiæ, vel duo corpora, et sic de aliis: er- AD ALIUD patet solutio per ante dicta. tiæ, vel duo corpora, et sic de aliis: er-

AD ALIUD dicendum, quod bene conce- AD ALIUD dicendum, quod bene conce- dimus, quod Deus maxime unus est, et dimus, quod Deus maxime unus est, et hoc modo quo diximus. hoc modo quo diximus.

go Deus et creatura sunt univoca in nu- go Deus et creatura sunt univoca in nu-

Sed contra. Sed contra.

mero. mero.

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

IN I SENTENT. DIST. XXIV, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XXIV, A, ART. 2.

SED ADHUC contra objicitur : SED ADHUC contra objicitur :

1. Cum unum sit pars duorum, vide- 1. Cum unum sit pars duorum, vide- tur ex hoc sequi Deum esse partem is- tur ex hoc sequi Deum esse partem is- tius numeri, quod falsum est, quia nul- tius numeri, quod falsum est, quia nul- lius pars est Deus. lius pars est Deus.

2. Item, Cum omnes unitates in nu- 2. Item, Cum omnes unitates in nu- mero sunt in potentia ad ultimam, cu- mero sunt in potentia ad ultimam, cu- jus adjectio complet speciem numeri, se- jus adjectio complet speciem numeri, se- quitur quod unitas Dei esset in potentia ad quitur quod unitas Dei esset in potentia ad aliam unitatem, qua complet binarium, aliam unitatem, qua complet binarium, vel ternarium, vel quaternarium, et sic vel ternarium, vel quaternarium, et sic de aliis, quæ possunt connumerari Deo : de aliis, quæ possunt connumerari Deo : et hoc abusio est : ergo Deus non pot- et hoc abusio est : ergo Deus non pot- est connumerari creaturæ. est connumerari creaturæ.

JUXTA hoc ulterius quæritur, Utrum JUXTA hoc ulterius quæritur, Utrum Deus sit magis unus quam ipsa uni- Deus sit magis unus quam ipsa uni-

tas? tas?

Et videtur quod non : quia Et videtur quod non : quia

1. In unitate nihil est nisi unitas, et 1. In unitate nihil est nisi unitas, et sic ipsa est simplicissima: ergo Deus sic ipsa est simplicissima: ergo Deus non est magis unus quam unitas. non est magis unus quam unitas.

2. Item, Si non esset unitas simplicis- 2. Item, Si non esset unitas simplicis- sima, tunc esset secundum naturam ali- sima, tunc esset secundum naturam ali- quid ante unitatem et hoc falsum est: quid ante unitatem et hoc falsum est: ergo ipsa est primum ergo Deus etiam ergo ipsa est primum ergo Deus etiam non potest intelligi, ut videtur, magis non potest intelligi, ut videtur, magis esse unus quam ipsa unitas. esse unus quam ipsa unitas.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. In omni eo quod est citra primum, 1. In omni eo quod est citra primum, est hoc et hoc, ut dicit Boetius: unitas est hoc et hoc, ut dicit Boetius: unitas est citra primum : ergo est hoc et hoc. est citra primum : ergo est hoc et hoc.

2. Item, Philosophus in libro Fontis 2. Item, Philosophus in libro Fontis vitæ Primum quod recipit a primo, est vitæ Primum quod recipit a primo, est recipiendo duo: quia recipiens et rece- recipiendo duo: quia recipiens et rece- ptum ergo cum unitas creata recipiat ptum ergo cum unitas creata recipiat esse suum a primo, ipsa erit duo, et non esse suum a primo, ipsa erit duo, et non

unum. unum.

3. Item, Omnia creantur in numero, 3. Item, Omnia creantur in numero, pondere et mensura: ergo et unitas est pondere et mensura: ergo et unitas est in numero quodam essentialiter consti- in numero quodam essentialiter consti- tuente ipsam. tuente ipsam.

Sed hic iterum videtur esse repugnan- Sed hic iterum videtur esse repugnan- tia intellectuum, quod unitas sit indivisa, tia intellectuum, quod unitas sit indivisa, et quod sit numerus vel duo vel tria. et quod sit numerus vel duo vel tria.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod numerus non dicitur univoce, nec etiam numerus non dicitur univoce, nec etiam unitas de Creatore et creatura, sicut pro- unitas de Creatore et creatura, sicut pro-

XXV XXV

: :

609 609

bant primæ rationes: sed dicitur æqui- bant primæ rationes: sed dicitur æqui- voce, non quidem æquivoce per casum voce, non quidem æquivoce per casum et fortunam, ut canis, et asinus, vas, et et fortunam, ut canis, et asinus, vas, et animal sed æquivocatione analogiæ ad animal sed æquivocatione analogiæ ad unum et non secundum quod ens est unum et non secundum quod ens est analogum ad substantiam et accidens, analogum ad substantiam et accidens, vel sanum ad animal et urinam, vel me- vel sanum ad animal et urinam, vel me- dicum ad artificem et clysterem: sed dicum ad artificem et clysterem: sed secundum analogiam causati et exem- secundum analogiam causati et exem- plati ad causam et exemplar ut prius est plati ad causam et exemplar ut prius est determinatum. determinatum.

AD ID autem quod contra objicitur, Adobject. 1. AD ID autem quod contra objicitur, Adobject. 1. dicendum quod si velimus vim facere, dicendum quod si velimus vim facere, non est comparatio inter Creatorem et non est comparatio inter Creatorem et creaturam quia secundum comparatio- creaturam quia secundum comparatio- nis naturam, quæ comparantur secun- nis naturam, quæ comparantur secun- dum magis et minus, susceptibilia æqua- dum magis et minus, susceptibilia æqua- litatis sunt et ideo abusiva est compa- litatis sunt et ideo abusiva est compa- ratio, quando dicimus Deus est magis ratio, quando dicimus Deus est magis unus quam creatura, et tantum valet : unus quam creatura, et tantum valet : Deus est magis unus, quantum Deus Deus est magis unus, quantum Deus est primo et per se ut causa et exemplar est primo et per se ut causa et exemplar unum et creatura minus una, id est, ab unum et creatura minus una, id est, ab illo et ad illum exemplata et relata, est illo et ad illum exemplata et relata, est unum. Sunt tamen qui dicunt, æquivoca unum. Sunt tamen qui dicunt, æquivoca analoga esse comparabilia: sed hoc non analoga esse comparabilia: sed hoc non posset sustineri, si qui contra disputa- posset sustineri, si qui contra disputa- rent quia analogia in creatura et Crea- rent quia analogia in creatura et Crea- tore non est secundum analogiam de- tore non est secundum analogiam de- terminatam in creaturis, quæ tangitur a terminatam in creaturis, quæ tangitur a Philosopho in III primæ philosophiæ. Philosopho in III primæ philosophiæ.

AD ALIUD dicendum, quod non simpli- Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod non simpli- Ad object. 2. citer connumerari potest Creator crea- citer connumerari potest Creator crea- turæ quia non connumerantur ad con- turæ quia non connumerantur ad con- stituendam aliquam speciem numeri, stituendam aliquam speciem numeri, nisi unitates univocæ et ideo abusiva nisi unitates univocæ et ideo abusiva est comparatio, cum dicitur, Deus et est comparatio, cum dicitur, Deus et lapis sunt duo: et resolvitur in has, lapis sunt duo: et resolvitur in has, Deus est unus, et ab ipso est lapis unus, Deus est unus, et ab ipso est lapis unus, qui non est ipse et per hoc patet so- qui non est ipse et per hoc patet so- lutio ad sequentia. Vel dicatur, ut qui- lutio ad sequentia. Vel dicatur, ut qui- dam dicunt, quod numerus accipitur lar- dam dicunt, quod numerus accipitur lar- ge secundum vulgi considerationem pro ge secundum vulgi considerationem pro aggregatione constituente unum nume- aggregatione constituente unum nume- rum et sic Deus potest connumerari, rum et sic Deus potest connumerari, sed non proprie. sed non proprie.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. dum quod Deus est magis unus unitate dum quod Deus est magis unus unitate

39 39

610 610

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

creata et bene concedo, quod in uni- creata et bene concedo, quod in uni- tate est hoc et hoc. PROBATIO. Unitas tate est hoc et hoc. PROBATIO. Unitas enim est et est principium discretionis, enim est et est principium discretionis, et constat per se quod non ab eodem ha- et constat per se quod non ab eodem ha- bet esse, et principium discretionis esse: bet esse, et principium discretionis esse: unde Boetius, Omne quod est, alio esse unde Boetius, Omne quod est, alio esse participat ut sit, alio vero participat ut participat ut sit, alio vero participat ut hoc sit. hoc sit.

AD HOC autem quod contra hoc posset AD HOC autem quod contra hoc posset objici, quod unum convertitur cum ente, objici, quod unum convertitur cum ente, infra solvetur, quia hoc non impedit: infra solvetur, quia hoc non impedit: quia non quæritur hic de uno, sed de quia non quæritur hic de uno, sed de unitate quæ cum ante nullo modo conver- unitate quæ cum ante nullo modo conver- titur, licet unum convertatur. Hoc etiam titur, licet unum convertatur. Hoc etiam modo concedo, quod recipit ut duo ens modo concedo, quod recipit ut duo ens ipsa unitas et hoc modo concedo, quod ipsa unitas et hoc modo concedo, quod habet modum, speciem, et ordinem, ut habet modum, speciem, et ordinem, ut determinatum est supra '. determinatum est supra '.

2 et 3, 2 et 3,

AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object quod non est repugnantia intellectuum : quod non est repugnantia intellectuum : quia ratio unitatis et pluralitatis non quia ratio unitatis et pluralitatis non ponuntur circa idem secundum eamdem ponuntur circa idem secundum eamdem rationem dicitur enim unitas a ratione rationem dicitur enim unitas a ratione indivisibilis in natura discreta permanen- indivisibilis in natura discreta permanen- tis in partibus, sed dicitur duo vel nu- tis in partibus, sed dicitur duo vel nu- merus in ratione causati et constituti in merus in ratione causati et constituti in specie creaturæ. Differt enim unitas a specie creaturæ. Differt enim unitas a puncto, et natura illius differentiæ est in puncto, et natura illius differentiæ est in unitate: et iterum est in ca natura reci- unitate: et iterum est in ca natura reci- piens illam differentiam, sicut potentia piens illam differentiam, sicut potentia recipit actum ergo est hoc et hoc. Et recipit actum ergo est hoc et hoc. Et per hoc patet solutio ad duo sequentia: per hoc patet solutio ad duo sequentia: non enim est simpliciter simplex unitas, non enim est simpliciter simplex unitas, nec simpliciter primum, sed simplex et nec simpliciter primum, sed simplex et primum in natura discreti habentis per- primum in natura discreti habentis per- manentiam in partibus. manentiam in partibus.

B. Magis illa dicuntur ad excludendum ea quæ non sunt in Deo, quam ad B. Magis illa dicuntur ad excludendum ea quæ non sunt in Deo, quam ad ponendum aliqua. ponendum aliqua.

Si diligenter præmissis auctoritatem verbis intendimus, ut dictorum in- Si diligenter præmissis auctoritatem verbis intendimus, ut dictorum in- telligentiam capiamus, magis videtur horum verborum usus introductus telligentiam capiamus, magis videtur horum verborum usus introductus ratione removendi atque excludendi a simplicitate deitatis quæ ibi non ratione removendi atque excludendi a simplicitate deitatis quæ ibi non sunt, quam ponendi aliqua. sunt, quam ponendi aliqua.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An unitas vel unum aliquid ponat vel An unitas vel unum aliquid ponat vel nihil, et quomodo opponitur multo? nihil, et quomodo opponitur multo? et quomodo differunt unum quod con- et quomodo differunt unum quod con- vertitur cum ente, et unum quod est vertitur cum ente, et unum quod est principium numeri ? principium numeri ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in capitulo B primæ partis, ibi, « Magis capitulo B primæ partis, ibi, « Magis

1 Cf Supra, Dist III. 1 Cf Supra, Dist III.

videtur horum verborum usus introdu- videtur horum verborum usus introdu- ctus ratione removendi, etc. » ctus ratione removendi, etc. »

Hic videtur haberi ex Littera, quod Hic videtur haberi ex Littera, quod unitas nihil ponit: et hoc etiam videntur unitas nihil ponit: et hoc etiam videntur quidam probare sic: quidam probare sic:

1. Unum est indivisum in se, et di- 1. Unum est indivisum in se, et di- visum ab aliis gratia primæ partis con- visum ab aliis gratia primæ partis con- stat, quod non addit supra ens nisi quam- stat, quod non addit supra ens nisi quam- dam negationem et similiter gratia dam negationem et similiter gratia secundæ partis, quia dividitur unum- secundæ partis, quia dividitur unum- quodque ab aliis per hoc quod ipsum quodque ab aliis per hoc quod ipsum non est aliud cum igitur negationes non est aliud cum igitur negationes nihil ponant, videtur unum nec in Deo nihil ponant, videtur unum nec in Deo nec in creaturis aliquid ponere. nec in creaturis aliquid ponere.

IN I SENTENT. DIST. XXIV, B, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XXIV, B, ART. 3.

2. Item, In auctoritate supra posita in 2. Item, In auctoritate supra posita in primo dubio hujus distinctionis, in se- primo dubio hujus distinctionis, in se- cunda acceptione numeri, id quod non cunda acceptione numeri, id quod non dividitur secundum quod non dividitur, dividitur secundum quod non dividitur, dicitur unum ergo ratio non divisionis dicitur unum ergo ratio non divisionis est ratio unius: ergo ratio sua consistit est ratio unius: ergo ratio sua consistit in negatione vel privatione: ergo nihil in negatione vel privatione: ergo nihil ponit. ponit.

3. Item, Commentator ibidem dicit, 3. Item, Commentator ibidem dicit, quod unum et multum ut privatio et ha- quod unum et multum ut privatio et ha- bitus opponuntur, et quod unum est pri- bitus opponuntur, et quod unum est pri- vatio divisionis quæ facit multum : ergo vatio divisionis quæ facit multum : ergo cum privatio nihil ponat nisi subjectum, cum privatio nihil ponat nisi subjectum, videtur quod unum nihil ponat. videtur quod unum nihil ponat.

4. Item, Commentum dicit, quod ens 4. Item, Commentum dicit, quod ens et unum sunt synonyma: ergo unum et unum sunt synonyma: ergo unum nihil addit super ens ergo unum hoc nihil addit super ens ergo unum hoc nihil addit supra ens hoc : ergo nihil re- nihil addit supra ens hoc : ergo nihil re- linquit positive. linquit positive.

5. Item, Id quod ex additione se ha- 5. Item, Id quod ex additione se ha- bet cum aliquo, non convertitur cum illo, bet cum aliquo, non convertitur cum illo, sed trahitur in minus : unum converti- sed trahitur in minus : unum converti- tur cum ente, ut dicit Philosophus. tur cum ente, ut dicit Philosophus. ergo non ex additione se habet ad illud: ergo non ex additione se habet ad illud: ergo nihil ponitur per unum, cum dici- ergo nihil ponitur per unum, cum dici- tur, hæc res est una. tur, hæc res est una.

6. Item, Quidquid ex additione se ha- 6. Item, Quidquid ex additione se ha- bet ad ens, non est primum principium bet ad ens, non est primum principium ad similitudinem entis unum autem est ad similitudinem entis unum autem est primum principium ad similitudinem en- primum principium ad similitudinem en- tis ergo non ex additione se habet ad tis ergo non ex additione se habet ad ens ergo verificatur dictum Magistri, ens ergo verificatur dictum Magistri, quod non tantum in Deo, sed in nulla quod non tantum in Deo, sed in nulla creatura etiam aliquid ponit, ut videtur. creatura etiam aliquid ponit, ut videtur.

: :

Si forte diceres, quod unum non est Si forte diceres, quod unum non est primum hoc est contra Aristotelem in primum hoc est contra Aristotelem in prima philosophia in multis locis. Et si prima philosophia in multis locis. Et si forte hoc non reputas inconveniens, forte hoc non reputas inconveniens, erit contra Dionysium in libro de Divi- erit contra Dionysium in libro de Divi- uis nominibus, ubi sic dicit de uno: uis nominibus, ubi sic dicit de uno: Omnium est unum inegressibiliter cau- Omnium est unum inegressibiliter cau- sa nihil enim existentium est non par- sa nihil enim existentium est non par- ticipans uno. Et hoc est contra Boetium ticipans uno. Et hoc est contra Boetium in libro de Duabus naturis in una per- in libro de Duabus naturis in una per- sona Christi, ubi dicit: Quod non est sona Christi, ubi dicit: Quod non est unum, omnino nihil est et sic probatum unum, omnino nihil est et sic probatum est, quod unum est primum sicut ens. est, quod unum est primum sicut ens.

1 S DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

SED CONTRA : SED CONTRA :

611 611

1. Si unum dicit privationem et ha- 1. Si unum dicit privationem et ha- bitus est ante privationem ergo mul- bitus est ante privationem ergo mul- titudo est ante unum, quod falsum est: titudo est ante unum, quod falsum est: quia unum est ante omnia multa, sicut quia unum est ante omnia multa, sicut dicit Dionysius. Si dicas, quod in verita- dicit Dionysius. Si dicas, quod in verita- te multitudo est ante unum, unde Ari- te multitudo est ante unum, unde Ari- stoteles in X Metaphysicæ dicit: Et scitur stoteles in X Metaphysicæ dicit: Et scitur unum quod non dividitur, per unum unum quod non dividitur, per unum quod dividitur : multitudo enim est ma- quod dividitur : multitudo enim est ma- gis sensibilis: et quod dividitur est ma- gis sensibilis: et quod dividitur est ma- gis sensibile quam id quod non dividi gis sensibile quam id quod non dividi tur ergo sermo de multo est ante ser- tur ergo sermo de multo est ante ser- monem de indivisibili quoad sensum. monem de indivisibili quoad sensum. CONTRA: Iste enim perversus est intelle- CONTRA: Iste enim perversus est intelle- ctus verbi Philosophi si enim quoad ctus verbi Philosophi si enim quoad sensum accipitur unum de multis, sicut sensum accipitur unum de multis, sicut intelligibile a sensibili abstrahitur, non intelligibile a sensibili abstrahitur, non ex hoc sequitur quod multa sint ante ex hoc sequitur quod multa sint ante unum, nisi sicut particulare singulare unum, nisi sicut particulare singulare est ante intelligibile universale. Habitus est ante intelligibile universale. Habitus autem per naturam præcedit privatio- autem per naturam præcedit privatio- nem. Et ideo illud dictum non obviat nem. Et ideo illud dictum non obviat rationi inductæ. rationi inductæ.

2. Præterea, Quid respondebitur ad 2. Præterea, Quid respondebitur ad rationes Avicennæ in prima philosophia rationes Avicennæ in prima philosophia Sic objicientis Privatio nulla constituit Sic objicientis Privatio nulla constituit suum habitum omnis multitudo con- suum habitum omnis multitudo con- stituitur per unum : ergo unum non est stituitur per unum : ergo unum non est privatio respectu multi. privatio respectu multi.

3. Item, Omnia posteriora secun- 3. Item, Omnia posteriora secun- dum naturam, virtutem habent ab eo dum naturam, virtutem habent ab eo quod est prius secundum naturam: quod est prius secundum naturam: multitudo virtutem non habet nisi ab multitudo virtutem non habet nisi ab unitate ergo unitas est prior per natu- unitate ergo unitas est prior per natu- ram ergo non habet se ad multum sicut ram ergo non habet se ad multum sicut privatio ad habitum. privatio ad habitum.

4. Item, Nulla privatio essentiæ per 4. Item, Nulla privatio essentiæ per id quod est, salvatur in suo habitu : id quod est, salvatur in suo habitu : unitas per unitas per id quod est, salvatur in mul- id quod est, salvatur in mul-

to ergo, etc. to ergo, etc.

5. Item, Nulla privatio est pars habi- 5. Item, Nulla privatio est pars habi- tus essentialis: unitas et unum semper tus essentialis: unitas et unum semper est pars multi ergo ut prius. est pars multi ergo ut prius.

6. Item, Nulla privatio iterata inducit 6. Item, Nulla privatio iterata inducit habitum, sed magis privat: unum itera- habitum, sed magis privat: unum itera- tum inducit multum. ergo etiam ut prius: tum inducit multum. ergo etiam ut prius:

cap 13. cap 13.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

612 612

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et aliæ rationes infinitæ possunt induci et aliæ rationes infinitæ possunt induci ad hoc. ad hoc.

7. Item, Unum reducitur ad formam, 7. Item, Unum reducitur ad formam, privatio autem ad materiam: ergo unum privatio autem ad materiam: ergo unum et multum non se habent ut privatio et et multum non se habent ut privatio et habitus. habitus.

8. Item, Nihil eidem opponitur duobus 8. Item, Nihil eidem opponitur duobus generibus oppositionis dicit autem Phi- generibus oppositionis dicit autem Phi- losophus, quod unum et multum oppo- losophus, quod unum et multum oppo- nuntur relative: ergo non opponuntur ut nuntur relative: ergo non opponuntur ut privatio et habitus. privatio et habitus.

9. Item, Quorumcumque oppositorum 9. Item, Quorumcumque oppositorum utrumque ponitur ens in specie illorum, utrumque ponitur ens in specie illorum, non est oppositio ut privatio et habitus : non est oppositio ut privatio et habitus : unum et multum utrumque ponitur ens unum et multum utrumque ponitur ens in specie ergo ut prius. PRIMA patet per in specie ergo ut prius. PRIMA patet per diffinitionem habitus et privationis. SE- diffinitionem habitus et privationis. SE- CUNDA probatur per hoc quod dicit Phi- CUNDA probatur per hoc quod dicit Phi- losophus, quod unum est mensura multi, losophus, quod unum est mensura multi, et opponitur ei sicut ens enti. et opponitur ei sicut ens enti.