IN I SENTENT. DIST. XXIII, B, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XXIII, B, ART. 2.

sed circa substantiam illam quam impor- sed circa substantiam illam quam impor- tat, nec ponit proprietatem, nec numerum tat, nec ponit proprietatem, nec numerum quem facit proprietas: et hæc opinio in- quem facit proprietas: et hæc opinio in- ter omnes quasi mediam viam tenet, et ter omnes quasi mediam viam tenet, et hæc mihi magis videtur esse vera: et hæc mihi magis videtur esse vera: et ideo amplius explanetur. Cum dicitur, ideo amplius explanetur. Cum dicitur, Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus Pater est Deus, Filius est Deus, Spiritus sanctus est Deus, significatur aliter sub- sanctus est Deus, significatur aliter sub- stantia per ly Deus, quod est prædicatum: stantia per ly Deus, quod est prædicatum: et aliter per hoc verbum, est, cum dici- et aliter per hoc verbum, est, cum dici- tur, isti tres sunt unus Deus : cum enim tur, isti tres sunt unus Deus : cum enim dicitur, isti, etc., pronomen significat dicitur, isti, etc., pronomen significat substantiam, quæ supponitur et distin- substantiam, quæ supponitur et distin- guitur ly sunt autem importat eamdem guitur ly sunt autem importat eamdem per respectum ad naturam, et ly Deus per respectum ad naturam, et ly Deus importat eamdem ut communem. Unde importat eamdem ut communem. Unde dico, quod persona significat substantiam, dico, quod persona significat substantiam, ut significatur per ly isti, et per ly sunt, ut significatur per ly isti, et per ly sunt, et non ut significatur per ly Deus : et et non ut significatur per ly Deus : et ideo quia non potest intelligi tres esse, ideo quia non potest intelligi tres esse, nisi talis substantia cadat in significatum nisi talis substantia cadat in significatum plurale, necesse est hoc nomen, persona, plurale, necesse est hoc nomen, persona, cadere in pluralitatem, quando de omni- cadere in pluralitatem, quando de omni- bus dicitur in summa. Hæc autem sub- bus dicitur in summa. Hæc autem sub- stantia sic supposita non tantum impor- stantia sic supposita non tantum impor- tatur in intellectu personæ, sed etiam tatur in intellectu personæ, sed etiam proprietas constituens personas indeter- proprietas constituens personas indeter- minate et in ratione communi. minate et in ratione communi.

Et quod ita sit, probatur per tres Au- Et quod ita sit, probatur per tres Au- ctores, et per simile. Dicit enim Augu- ctores, et per simile. Dicit enim Augu- stinus in principio libri VII de Trinitate: stinus in principio libri VII de Trinitate: « Omnis essentia quæ relative dicitur, est « Omnis essentia quæ relative dicitur, est etiam aliquid excepto relativo, sicut ho- etiam aliquid excepto relativo, sicut ho- mo dominus, et homo servus, et equus mo dominus, et homo servus, et equus jumentum, et nummus arrha : et si non jumentum, et nummus arrha : et si non esset homo, id est, aliqua substantia, non esset homo, id est, aliqua substantia, non esset qui relative diceretur: et si non es- esset qui relative diceretur: et si non es- set equus quædam essentia, non esset set equus quædam essentia, non esset quod jumentum relative diceretur. Qua- quod jumentum relative diceretur. Qua- propter si et pater non est aliquid ad propter si et pater non est aliquid ad seipsum, non est omnino qui relative seipsum, non est omnino qui relative dicatur ad alterum vel ad aliquid. » Ex dicatur ad alterum vel ad aliquid. » Ex hoc accipitur, quod persona hæc et il- hoc accipitur, quod persona hæc et il- la dat intellectum substantiæ suppositæ, la dat intellectum substantiæ suppositæ, et etiam intellectum proprietatis: ergo et et etiam intellectum proprietatis: ergo et persona quæ dicit in communi substan- persona quæ dicit in communi substan- tiam suppositam, in intellectu suo clau- tiam suppositam, in intellectu suo clau- dit utrumque, scilicet personam, et pro- dit utrumque, scilicet personam, et pro- prietatem. Secundus auctor est Boetius prietatem. Secundus auctor est Boetius

585 585

in libro de Duabus naturis in una perso- in libro de Duabus naturis in una perso- na Christi, qui venatur diffinitionem per- na Christi, qui venatur diffinitionem per- sonæ ex substantia supposita, et proprie- sonæ ex substantia supposita, et proprie- tate distinguente, et concludit eam sic, tate distinguente, et concludit eam sic, quod persona est individua substantia quod persona est individua substantia rationalis naturæ. Tertius est Richardus rationalis naturæ. Tertius est Richardus in suo libro de Trinitate, dicens : « Perso- in suo libro de Trinitate, dicens : « Perso- na significat substantiale esse ex aliqua na significat substantiale esse ex aliqua singulari proprietate. Ideo ergo fidenter singulari proprietate. Ideo ergo fidenter fatemur personas in divinitate secundum fatemur personas in divinitate secundum substantiam dictas, et substantiam signi- substantiam dictas, et substantiam signi- ficare, et plures ibi esse personas, non ficare, et plures ibi esse personas, non plures substantias: quia sunt ibi plures plures substantias: quia sunt ibi plures habentes unum et indifferens esse ex dif- habentes unum et indifferens esse ex dif- ferenti proprietate. Unitas itaque ibi est ferenti proprietate. Unitas itaque ibi est juxta modum essendi, pluralitas juxta juxta modum essendi, pluralitas juxta modum existendi: unitas essentiæ, quia modum existendi: unitas essentiæ, quia unum et indifferens esse: plures perso- unum et indifferens esse: plures perso- næ, quia plures existentiæ. » næ, quia plures existentiæ. »

Per exemplum etiam hoc probatur: Per exemplum etiam hoc probatur: quia in inferioribus persona significat quia in inferioribus persona significat substantiam suppositam naturæ commu- substantiam suppositam naturæ commu- ni ni

supponitur autem naturæ communi supponitur autem naturæ communi per individuationem quam habet ex ma- per individuationem quam habet ex ma- teria et accidentibus propriis : sed ex sui teria et accidentibus propriis : sed ex sui ignobilitate est, quod dividitur per mate- ignobilitate est, quod dividitur per mate- riam in qua est, ita quod illa quæ est in riam in qua est, ita quod illa quæ est in isto, non est in illo et sic in duobus est isto, non est in illo et sic in duobus est ignobilis, scilicet quia dividitur, et quia ignobilis, scilicet quia dividitur, et quia componitur cum eo quod individuat eam, componitur cum eo quod individuat eam, duplici compositione, scilicet essentialı duplici compositione, scilicet essentialı cum materia, et accidentali cum acciden- cum materia, et accidentali cum acciden- tibus individuantibus. Si ergo demus Deo tibus individuantibus. Si ergo demus Deo quod nobilitatis est, et auferamus quod quod nobilitatis est, et auferamus quod est ignobilitatis, significabit persona in est ignobilitatis, significabit persona in divinis substantiam suppositam : non divinis substantiam suppositam : non tamen divisam, nec compositam in eo in tamen divisam, nec compositam in eo in quo supponitur, sive in quo est : et ideo quo supponitur, sive in quo est : et ideo unitas personarum remanet semper in unitas personarum remanet semper in substantia, et numerus penes modum substantia, et numerus penes modum existentiæ ab alio, sicut dixit Richardus. existentiæ ab alio, sicut dixit Richardus. Quod autem hoc verum sit, scilicet quod Quod autem hoc verum sit, scilicet quod nihil absolutum in persona significatum nihil absolutum in persona significatum numeratur, accipitur ab Augustino in numeratur, accipitur ab Augustino in fine libri VII de Trinitate, ubi sic dicit : fine libri VII de Trinitate, ubi sic dicit : «Aut si placet propter disputandi necessi- «Aut si placet propter disputandi necessi- tatem, etiam exceptis nominibus relativis, tatem, etiam exceptis nominibus relativis, pluralem numerum admittere, ut uno pluralem numerum admittere, ut uno nomine respondeatur, cum quæritur, nomine respondeatur, cum quæritur,

Ad arg. 1. Ad arg. 1.

Ad arg. 2. Ad arg. 2.

586 586

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quid tria, et dicere tres substantias aut quid tria, et dicere tres substantias aut tres personas, nullæ moles aut intervalla tres personas, nullæ moles aut intervalla cogitentur, nulla distantia quantulæcum- cogitentur, nulla distantia quantulæcum- que dissimilitudinis, ut ibi intelligatur que dissimilitudinis, ut ibi intelligatur aliud alio vel paulominus, quocumque aliud alio vel paulominus, quocumque modo minus esse aliud alio potest, ut modo minus esse aliud alio potest, ut neque personarum sit confusio, nec ta- neque personarum sit confusio, nec ta- lis distinctio qua sit impar aliquid. » Ex lis distinctio qua sit impar aliquid. » Ex hoc accipitur, quod pluralitas persona- hoc accipitur, quod pluralitas persona- rum vel substantiarum, non potest refer- rum vel substantiarum, non potest refer- ri ad aliquid absolutum significatum in ri ad aliquid absolutum significatum in hoc nomine, persona, quia tunc aliquid hoc nomine, persona, quia tunc aliquid de substantia esset in una persona quod de substantia esset in una persona quod non esset in alia et sic imparitas ad non esset in alia et sic imparitas ad minus esset, quod duæ haberent plus de minus esset, quod duæ haberent plus de essentia quam una sola, quod hæreticum essentia quam una sola, quod hæreticum est dicere: et ideo hic caute loquendum est dicere: et ideo hic caute loquendum est, scilicet ut persona significet substan- est, scilicet ut persona significet substan- tiam suppositam cum singulari proprie- tiam suppositam cum singulari proprie- tate in qua secundum existentiæ modum tate in qua secundum existentiæ modum admittatur numerus, et non numeretur admittatur numerus, et non numeretur substantia separata : et cum dicitur, duæ substantia separata : et cum dicitur, duæ sunt personæ, vel tres sunt personæ, vel sunt personæ, vel tres sunt personæ, vel plures sunt personæ, refertur numerus ad plures sunt personæ, refertur numerus ad personam secundum existentiæ proprie- personam secundum existentiæ proprie- tatem, et non secundum multitudinem tatem, et non secundum multitudinem substantiæ significatæ. substantiæ significatæ.

HIS HABITIS, dicendum est ad primum HIS HABITIS, dicendum est ad primum argumentum, quod dicit Augustinus: argumentum, quod dicit Augustinus: Non est aliud Deo esse, aliud personam Non est aliud Deo esse, aliud personam esse, sed omnino idem, quod hoc verum esse, sed omnino idem, quod hoc verum est et loquitur de supposita substantia est et loquitur de supposita substantia quæ non est alia, nec aliud habet esse quæ non est alia, nec aliud habet esse supposita cum proprietate singularis supposita cum proprietate singularis existentiæ, et significata ut natura com- existentiæ, et significata ut natura com- munis, sed habet alium significandı munis, sed habet alium significandı modum, et ratione illius modi cadit modum, et ratione illius modi cadit in pluralitatem, et non hoc nomen, in pluralitatem, et non hoc nomen, Deus. Deus.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicimus AD ALIUD dicendum, quod cum dicimus personam Patris, dicitur substantia sup- personam Patris, dicitur substantia sup- posita quæ est, quis est in Trinitate, in posita quæ est, quis est in Trinitate, in qua proprie loquendo non est quod est : qua proprie loquendo non est quod est : cum autem dicimus substantiam Patris, cum autem dicimus substantiam Patris, dicimus quo et ut Augustinus notet dicimus quo et ut Augustinus notet indifferentiam quis est et quo] est in di- indifferentiam quis est et quo] est in di-

1 Cf. III Sentent. Dist. IX. 1 Cf. III Sentent. Dist. IX.

vinis, ideo dicit, quod non aliud dicimus vinis, ideo dicit, quod non aliud dicimus uno et alio, licet dicamus diverso modo uno et alio, licet dicamus diverso modo significandi. significandi.

AD ALIUD dicendum, quod persona di- AD ALIUD dicendum, quod persona di- citur ad se ratione substantiæ significa- citur ad se ratione substantiæ significa- tæ sed tamen hoc non est totum signifi- tæ sed tamen hoc non est totum signifi- catum hujus dictionis, persona, sicut pa- catum hujus dictionis, persona, sicut pa- tet ex prædictis. tet ex prædictis.

: :

AD ALIUD et sequens et iterum sequens AD ALIUD et sequens et iterum sequens patet solutio ex prædictis. patet solutio ex prædictis.

AD ID quod objicitur de Anselmo, di- AD ID quod objicitur de Anselmo, di- cendum, quod non intendit Anselmus cendum, quod non intendit Anselmus dicere, quod non significat substantiam, dicere, quod non significat substantiam, sed quod in divinis non ea ratione dici- sed quod in divinis non ea ratione dici- tur quod substantia numeretur, sicut fit tur quod substantia numeretur, sicut fit in inferioribus: et quod faciat composi- in inferioribus: et quod faciat composi- tionem proprietatis personalis cum sub- tionem proprietatis personalis cum sub- stantia supposita quam importat. stantia supposita quam importat.

AD ID quod objicitur de Richardo et AD ID quod objicitur de Richardo et Hugone patet solutio: quia hoc de plano Hugone patet solutio: quia hoc de plano

conceditur. conceditur.

diffinitione diffinitione

AD ID quod objicitur de AD ID quod objicitur de Boetii, dicendum quod large sumitur Boetii, dicendum quod large sumitur substantia individua pro incommunica- substantia individua pro incommunica- bili quocumque modo, sive secundum bili quocumque modo, sive secundum substantiam sit incommunicabile, sive substantiam sit incommunicabile, sive secundum existentiæ proprietatem so- secundum existentiæ proprietatem so- lam sic enim competit divinis : Pater lam sic enim competit divinis : Pater

enim cum Filio omnia habet communia enim cum Filio omnia habet communia nisi existentiæ suæ proprietatem : et sic nisi existentiæ suæ proprietatem : et sic est etiam in aliis personis divinis. est etiam in aliis personis divinis. AD ID quod objicitur de venatione dif- AD ID quod objicitur de venatione dif- finitionis bene conceditur. finitionis bene conceditur.

AD ALIUD dicendum, quod ut dicit AD ALIUD dicendum, quod ut dicit Boetius, et etiam Magister 1, Persona di- Boetius, et etiam Magister 1, Persona di- citur a per se sonando secundum etymo- citur a per se sonando secundum etymo- logiam vel dicitur per se una, [ut dicit logiam vel dicitur per se una, [ut dicit Simon Tornacensis, et ly per se notat Simon Tornacensis, et ly per se notat existentiæ proprietatem in divinis Una existentiæ proprietatem in divinis Una autem non dicit essentiæ unitatem meo autem non dicit essentiæ unitatem meo

: :

judicio, ut ille dicebat, sed potius unita- judicio, ut ille dicebat, sed potius unita- tem personæ quæ consequitur ex pro- tem personæ quæ consequitur ex pro- prietatis distinctione, ut supra diximus ², prietatis distinctione, ut supra diximus ², et iterum in sequenti distinctione deter- et iterum in sequenti distinctione deter- minabitur. Persona enim per se est una minabitur. Persona enim per se est una sua proprietate personali. sua proprietate personali.

2 Cf. Supra, Dist. IX. 2 Cf. Supra, Dist. IX.

Ad arg. 8. Ad arg. 8.

Ad alia arg Ad alia arg

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6 Ad 6

Ad 7. Ad 7.

Ad object 1 Ad object 1

et 2. et 2.

Ad object 3 Ad object 3

Ad object. Ad object.

4. 4.

IN I SENTENT. DIST. XXIII, C. IN I SENTENT. DIST. XXIII, C.

Bene tamen concedo, quod substantiam Bene tamen concedo, quod substantiam significat eo modo quo dictum est. significat eo modo quo dictum est.

AD ID autem quod objicitur in contra- AD ID autem quod objicitur in contra- rium, ad duo prima quæ sunt Boetii, di- rium, ad duo prima quæ sunt Boetii, di- cendum quod Boetius non accipit in per- cendum quod Boetius non accipit in per- sona significatum principale, quod est sona significatum principale, quod est substantia supposita absolute dicta et substantia supposita absolute dicta et hoc ideo, quia ibi non intendit loqui de hoc ideo, quia ibi non intendit loqui de significatione nominis, sed potius de plu- significatione nominis, sed potius de plu- ralitate et quia non cadit pluralitas ralitate et quia non cadit pluralitas ratione substantiæ, sed ratione existen- ratione substantiæ, sed ratione existen- tiæ proprietatis quæ relatio originis est, tiæ proprietatis quæ relatio originis est, ideo dicit, quod non significat substan- ideo dicit, quod non significat substan- tiam sed relationem. tiam sed relationem.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus dicit hoc, ideo quod non retorqueatur dicit hoc, ideo quod non retorqueatur pluralitas et numerus ad substantiam pluralitas et numerus ad substantiam quæ significatur in nomine, sed ad exi- quæ significatur in nomine, sed ad exi-

stentiæ modum. stentiæ modum.

AD ALIUD dicendum, quod hoc verum AD ALIUD dicendum, quod hoc verum est, quod in nulla natura idem est prin- est, quod in nulla natura idem est prin- cipium communicabilitatis et incommu- cipium communicabilitatis et incommu- nicabilitatis sed in divina natura suffi- nicabilitatis sed in divina natura suffi- cit diversus modus intelligendi et hoc cit diversus modus intelligendi et hoc ideo, quia in inferioribus quæ composita ideo, quia in inferioribus quæ composita sunt, diversum est quod est et quo est, sunt, diversum est quod est et quo est, et diversum est quis est et quo est: in et diversum est quis est et quo est: in divinis autem proprie loquendo non est divinis autem proprie loquendo non est quod est et quo est: sed ibi est verissi- quod est et quo est: sed ibi est verissi- me quis est et quo est, sed non sunt di- me quis est et quo est, sed non sunt di- versa in re, quia aliter esset ibi composi- versa in re, quia aliter esset ibi composi- tio universalis. Unde nobilitas simplici- tio universalis. Unde nobilitas simplici- tatis divinæ tollit diversitatem a quis est tatis divinæ tollit diversitatem a quis est

587 587

et quo est sed non tollit veritatem, et quo est sed non tollit veritatem, quia verissime est ibi quis est, et verissi- quia verissime est ibi quis est, et verissi- me est ibi quo est et ideo ex modo me est ibi quo est et ideo ex modo intelligendi quis est, accipitur persona- intelligendi quis est, accipitur persona- litas et incommunicabile et ex modo litas et incommunicabile et ex modo intelligendi quo est, accipitur natura : intelligendi quo est, accipitur natura : et nihilominus quis est significat sub- et nihilominus quis est significat sub- stantiam suppositam, licet consignificet stantiam suppositam, licet consignificet cum ea proprietatem modi existentiæ cum ea proprietatem modi existentiæ quo existit persona in divinis. quo existit persona in divinis.

AD ALIUD dicendum, quod numerata Ad object. 5, AD ALIUD dicendum, quod numerata Ad object. 5, est persona ratione proprietatis: unde est persona ratione proprietatis: unde numeratur ut constituta proprietate, et numeratur ut constituta proprietate, et in substantia non et hoc melius expli- in substantia non et hoc melius expli- cabitur in sequentibus istius distinctio- cabitur in sequentibus istius distinctio- nis. nis.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur Ad object. 6. AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur Ad object. 6. Pater, etiam significatur substantia cum Pater, etiam significatur substantia cum singulari proprietate, ut expresse patuit singulari proprietate, ut expresse patuit per auctoritatem Augustini sumptam de per auctoritatem Augustini sumptam de libro VII de Trinitate, in principio libri: libro VII de Trinitate, in principio libri: et ideo cadit in prædicamento substan- et ideo cadit in prædicamento substan- tiæ theologico ratione substantiæ, et in tiæ theologico ratione substantiæ, et in prædicamento relationis ratione consi- prædicamento relationis ratione consi- gnificati cum substantia. gnificati cum substantia.

AD ALIUD dicendum, quod bene singu- Ad object. 7. AD ALIUD dicendum, quod bene singu- Ad object. 7. laritas, large utendo vocabulo singulari- laritas, large utendo vocabulo singulari- tatis, est ratione proprietatis : sed illud tatis, est ratione proprietatis : sed illud non est tota significatio vocabuli. non est tota significatio vocabuli.

Opinionibus autem introductis in nul- Opinionibus autem introductis in nul- lo volo contradicere: quia materia diffici- lo volo contradicere: quia materia diffici- lis est et sequatur unusquisque quod ei lis est et sequatur unusquisque quod ei magis placuerit. magis placuerit.

C. Cur Pater et Filius et spiritus sanctus non dicantur una persona, ut una C. Cur Pater et Filius et spiritus sanctus non dicantur una persona, ut una substantia, et unus Deus? substantia, et unus Deus?

Ideo oritur hic quæstio difficilis quidem, sed non inutilis, qua quæritur, Ideo oritur hic quæstio difficilis quidem, sed non inutilis, qua quæritur, Cur non dicantur hi tres una persona, sicut una essentia, et unus Deus? Cur non dicantur hi tres una persona, sicut una essentia, et unus Deus? Quam quæstionem Augustinus diligenter tractat, atque congrue explicat Quam quæstionem Augustinus diligenter tractat, atque congrue explicat in libro VII de Trinitate', ita dicens: Cur non hic 2 tria simul unam per- in libro VII de Trinitate', ita dicens: Cur non hic 2 tria simul unam per-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6.

2 Edit Joan. Alleaume, hæc. 2 Edit Joan. Alleaume, hæc.

588 588

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sonam dicimus, sicut unam essentiam, et unum Deum, sed dicimus tres sonam dicimus, sicut unam essentiam, et unum Deum, sed dicimus tres personas cum tamen tres deos, aut tres essentias non dicamus? personas cum tamen tres deos, aut tres essentias non dicamus?

Quia volumus vel unum aliquod vocabulum servare huic significationi, Quia volumus vel unum aliquod vocabulum servare huic significationi, qua intelligitur Trinitas, ne omnino taceamus interrogati quid tres essent, qua intelligitur Trinitas, ne omnino taceamus interrogati quid tres essent, cum tres esse fateamur 1. Cum ergo quæritur, quid tres (ut ait Augustinus cum tres esse fateamur 1. Cum ergo quæritur, quid tres (ut ait Augustinus in libro V de Trinitate) magna prorsus inopia humanum laborat eloquium : in libro V de Trinitate) magna prorsus inopia humanum laborat eloquium : dictum est tamen tres personæ, non ut illud diceretur, sed ne taceretur dictum est tamen tres personæ, non ut illud diceretur, sed ne taceretur omnino. Non enim rei ineffabilis eminentia hoc vocabulo explicari valet 2. omnino. Non enim rei ineffabilis eminentia hoc vocabulo explicari valet 2. Ecce ostendit qua necessitate dicatur pluraliter personæ : videlicet ut hoc Ecce ostendit qua necessitate dicatur pluraliter personæ : videlicet ut hoc uno nomine quærentibus de tribus respondeamus. uno nomine quærentibus de tribus respondeamus.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

Deinde sumenda est secunda pars Deinde sumenda est secunda pars istius distinctionis ubi dicit: « Ideo oritur istius distinctionis ubi dicit: « Ideo oritur hic quæstio. hic quæstio.

In hac enim quæritur communitas In hac enim quæritur communitas hujus nominis quod est persona. hujus nominis quod est persona.

Et dividitur in tres partes. In prima Et dividitur in tres partes. In prima quæritur ratio communitatis. In secun- quæritur ratio communitatis. In secun- da, solvitur quæstio, quare eadem ra- da, solvitur quæstio, quare eadem ra- tione communitatis non dicuntur tres tione communitatis non dicuntur tres dii, ibi, F, « Sed quæritur, Cum di- dii, ibi, F, « Sed quæritur, Cum di- camus Patrem et Filium, etc. » In tertia camus Patrem et Filium, etc. » In tertia quæritur, Quare non dicimus tres essen- quæritur, Quare non dicimus tres essen- tias, ibi G, « Verum et hic alia emergit tias, ibi G, « Verum et hic alia emergit quæstio, etc. » quæstio, etc. »

Prima pars habet tria capitula: in quo- Prima pars habet tria capitula: in quo- rum primo proponitur quæstio. In se- rum primo proponitur quæstio. In se- cundo, solvitur, ibi, « Quia volumus, cundo, solvitur, ibi, « Quia volumus, etc. » In tertio, ratio necessitatis hujus etc. » In tertio, ratio necessitatis hujus locutionis explanatur universalis, et apud locutionis explanatur universalis, et apud nos et apud Græcos, ibi, D, « Qua neces- nos et apud Græcos, ibi, D, « Qua neces- sitate non solum Latinus, etc. »> sitate non solum Latinus, etc. »>

Ex hoc patet sententia Litteræ. Ex hoc patet sententia Litteræ.

1 Cf. I Joan v, 7. 1 Cf. I Joan v, 7.

2 S AUGUSTINUS. Lib. V de Trinitate, cap. 9. 2 S AUGUSTINUS. Lib. V de Trinitate, cap. 9.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Cur in divinis dicimus tres personas, non Cur in divinis dicimus tres personas, non tres substantias? tres substantias?

Incidit autem quæstio super hoc quod Incidit autem quæstio super hoc quod dicit Augustinus, in primo capitulo, ibi, dicit Augustinus, in primo capitulo, ibi, C, « Cur non hæctria simul unam perso- C, « Cur non hæctria simul unam perso- nam dicimus, sicut unam essentiam, et nam dicimus, sicut unam essentiam, et unum Deum ? » unum Deum ? »

1. Hic enim dicit Augustinus tria : et 1. Hic enim dicit Augustinus tria : et cum tria in neutro dicat substantiam, cum tria in neutro dicat substantiam, videtur substantia numerari et plurifica- videtur substantia numerari et plurifica- ri, cum dicitur, tres persona. ri, cum dicitur, tres persona.

2. Item, Anselmus in Monologio di- 2. Item, Anselmus in Monologio di- cit, quod aptius dicantur tres esse substan- cit, quod aptius dicantur tres esse substan- tiæ 3 : ergo substantia numeratur. Item, tiæ 3 : ergo substantia numeratur. Item, Augustinus in fine libri VII de Trinitate Augustinus in fine libri VII de Trinitate dicit, quod dicuntur tres substantiæ : dicit, quod dicuntur tres substantiæ : ergo ut prius. Hoc idem habetur hic in ergo ut prius. Hoc idem habetur hic in Littera, et Damascenus et Chrysostomus Littera, et Damascenus et Chrysostomus dicunt sæpius. Item, Hilarius in libro de dicunt sæpius. Item, Hilarius in libro de Synodo «Sunt quidem per substantiam Synodo «Sunt quidem per substantiam tria, per consonantiam autem unum: tria, per consonantiam autem unum: ergo videtur expresse, quod substantia ergo videtur expresse, quod substantia numeretur per tria, et quod unum sint numeretur per tria, et quod unum sint consensu. » Item, ibidem : « Tres substan- consensu. » Item, ibidem : « Tres substan- tias esse dixerunt, personas per substan- tias esse dixerunt, personas per substan- tias edocentes, non substantiam Patris tias edocentes, non substantiam Patris

3 S ANSELMUS, In Monologio, cap. penultimo. 3 S ANSELMUS, In Monologio, cap. penultimo.

IN I SENTENT. DIST. XXIII, C, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XXIII, C, ART. 3.

et Filii diversitate dissimilis essentiæ se- et Filii diversitate dissimilis essentiæ se- parantes : « ergo videtur. quod diversæ parantes : « ergo videtur. quod diversæ numero sint substantiæ, et essentia numero sint substantiæ, et essentia

una. una.

3. Item, Nihil individuatur et efficitur 3. Item, Nihil individuatur et efficitur unum numero, nisi per substantiam: Pa- unum numero, nisi per substantiam: Pa- ter est persona una in numero, et simili- ter est persona una in numero, et simili- ter Filius ergo plures personæ quæ plu- ter Filius ergo plures personæ quæ plu- res habent unitates, sunt plures sub- res habent unitates, sunt plures sub- stantiæ numero. PROBATIO primæ. Omne stantiæ numero. PROBATIO primæ. Omne prædicamentum aliud a substantia, non prædicamentum aliud a substantia, non dicit nisi formam accidentalem : hoc au- dicit nisi formam accidentalem : hoc au- tem non efficitur unum numero, sed tem non efficitur unum numero, sed quod habet esse hæc forma vel illa: non quod habet esse hæc forma vel illa: non autem habet esse hæc forma vel illa, autem habet esse hæc forma vel illa, nisi in quantum est in hoc subjecto vel nisi in quantum est in hoc subjecto vel illo: ergo nullum aliud prædicamentum illo: ergo nullum aliud prædicamentum habet individuum nisi substantiæ solum : habet individuum nisi substantiæ solum : ergo probata est ista, quod omne unum ergo probata est ista, quod omne unum numero unitate substantiæ est unum, et numero unitate substantiæ est unum, et plura numero pluralitate substantiæ sunt plura numero pluralitate substantiæ sunt plura cum igitur Pater et Filius et plura cum igitur Pater et Filius et Spiritus sanctus sint plures personæ, vi- Spiritus sanctus sint plures personæ, vi- detur quod non nisi ratione substantiæ detur quod non nisi ratione substantiæ numeratæ sint plures. numeratæ sint plures.

4. Item, Nomini multa accidunt, scili- 4. Item, Nomini multa accidunt, scili- cet genus, numerus, casus, et hujusmo- cet genus, numerus, casus, et hujusmo- di sed accidentia omnia illa præter nu- di sed accidentia omnia illa præter nu- merum dicunt modum, sed numerus vult merum dicunt modum, sed numerus vult habere proprium significatum quoad habere proprium significatum quoad substantiam quam significat nomen substantiam quam significat nomen unum vel plures, ut patet, cum dicitur, unum vel plures, ut patet, cum dicitur, homo, et cum dicitur, homines, una est homo, et cum dicitur, homines, una est æqualitas quam significat nomen in utro- æqualitas quam significat nomen in utro- que homine sed substantia significata que homine sed substantia significata in eodem, non una: quia dicimus bene, in eodem, non una: quia dicimus bene, Socrates est homo: et non dicimus, So- Socrates est homo: et non dicimus, So- crates est homines: ergo videtur, quod crates est homines: ergo videtur, quod omne nomen pluralis numeri diversita- omne nomen pluralis numeri diversita- tem ponat in substantia quam signifi- tem ponat in substantia quam signifi- cat: ergo cum dicitur, plures personæ, cat: ergo cum dicitur, plures personæ, erit substantia numerata in hoc nomine, erit substantia numerata in hoc nomine,

persona. persona.

5. Item, Si ratione proprietatis nomen 5. Item, Si ratione proprietatis nomen habet plurale, quodlibet singulare habe- habet plurale, quodlibet singulare habe- ret plurale, quia uni multa accidunt, ut ret plurale, quia uni multa accidunt, ut dicit Philosophus: et sic diceremus duos dicit Philosophus: et sic diceremus duos

1 Cf. Supra, Dist. IV. 1 Cf. Supra, Dist. IV.

589 589

vel plures Socrates ratione grammaticæ vel plures Socrates ratione grammaticæ et musicæ quæ sunt in Socrate, quod et musicæ quæ sunt in Socrate, quod falsum est ergo numerus ponitur circa falsum est ergo numerus ponitur circa substantiam substantiam

6. Item, Cum Pater plures habeat 6. Item, Cum Pater plures habeat proprietates, quia innascibilitatem, et proprietates, quia innascibilitatem, et paternitatem, et spirationem activam, paternitatem, et spirationem activam, diceremus Patrem esse plures patres vel diceremus Patrem esse plures patres vel personas, quod falsum est: ergo nume- personas, quod falsum est: ergo nume- ratur substantia in nomine personæ ratur substantia in nomine personæ quando dicitur pluraliter. quando dicitur pluraliter.

SED CONTRA: Substantia est una nume- Sed contra SED CONTRA: Substantia est una nume- Sed contra ro in tribus vel necessario aliquid ha- ro in tribus vel necessario aliquid ha- bet unus quod non habet alius: et unus bet unus quod non habet alius: et unus non est in alio, si substantia est diversa: non est in alio, si substantia est diversa: et aliquid operatur unus quod non alius, et aliquid operatur unus quod non alius, et iterum non magis conveniunt tres et iterum non magis conveniunt tres personæ in substantia quam tres homi- personæ in substantia quam tres homi- nes quæ omnia abhorret fides Catholi- nes quæ omnia abhorret fides Catholi- ca: ergo oportet dicere, quod substantia ca: ergo oportet dicere, quod substantia non numeratur. Si forte dicas, quod non numeratur. Si forte dicas, quod substantia numeratur, sed non dividitur: substantia numeratur, sed non dividitur: hoc non est intelligibile: quia nihil nu- hoc non est intelligibile: quia nihil nu- meratur, nisi quod distinguitur. meratur, nisi quod distinguitur.

SOLUTIO. Dicimus sine præjudicio, Solutio SOLUTIO. Dicimus sine præjudicio, Solutio quod istas quæstiones de persona, magis quod istas quæstiones de persona, magis solvendas exspectamus in patria, quam solvendas exspectamus in patria, quam in via possimus: sed tamen ne videamur in via possimus: sed tamen ne videamur præterire, præterire,

DICENDUM ad primum, quod commu- DICENDUM ad primum, quod commu- niter dicitur, quod tria ponitur ibi pro niter dicitur, quod tria ponitur ibi pro tres in masculino, eo quod hypostases tres in masculino, eo quod hypostases numerantur, non autem substantiæ. numerantur, non autem substantiæ. Quare autem masculinum attribuatur Quare autem masculinum attribuatur personis, et neutrum essentiæ, supra est personis, et neutrum essentiæ, supra est expeditum. expeditum.

AD ALIUD dicendum, quod in dicto AD ALIUD dicendum, quod in dicto Augustini et Anselmi et Hilarii ponitur Augustini et Anselmi et Hilarii ponitur substantia pro hypostasi, et sumitur ab substantia pro hypostasi, et sumitur ab actu substandi proprietati: sicut in se- actu substandi proprietati: sicut in se- quenti capitulo determinabitur, cum quenti capitulo determinabitur, cum quæretur de quatuor nominibus græcis. quæretur de quatuor nominibus græcis.

AD ALIUD dicendum, quod pluralitas AD ALIUD dicendum, quod pluralitas quæ est simpliciter multitudo, non est in quæ est simpliciter multitudo, non est in divinis, ut probatum est supra 1: et cum divinis, ut probatum est supra 1: et cum non sit simpliciter pluralitas in divinis, non sit simpliciter pluralitas in divinis,

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

590 590

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nominibus etiam personalibus non est nominibus etiam personalibus non est significata simpliciter pluralitas, sed quæ- significata simpliciter pluralitas, sed quæ- dam tantum. dam tantum.

AD ALIUD dicendum, quod nomen AD ALIUD dicendum, quod nomen quod significat substantiam cum quali- quod significat substantiam cum quali- tate, et hæc diversa, est nomen compo- tate, et hæc diversa, est nomen compo- siti et ideo non est nomen quod digne siti et ideo non est nomen quod digne nominet Deum quia in Deo qualitas et nominet Deum quia in Deo qualitas et substantia idem sunt: et ideo in inferio- substantia idem sunt: et ideo in inferio- ribus in quibus simpliciter plura sunt, ribus in quibus simpliciter plura sunt, est pluralitas in substantia quæ dicit est pluralitas in substantia quæ dicit quod est sed in Deo, in quo non differt quod est sed in Deo, in quo non differt quis est a quo est, non potest poni plu- quis est a quo est, non potest poni plu- ralitas in substantiali aliquo vel absolu- ralitas in substantiali aliquo vel absolu- to; sed tantum, ut dicit Richardus, po- to; sed tantum, ut dicit Richardus, po- nitur in existentiæ modo: et ideo quis ex nitur in existentiæ modo: et ideo quis ex parte modi existentiæ plurificatur, non parte modi existentiæ plurificatur, non autem ex parte substantiæ: et ideo etiam autem ex parte substantiæ: et ideo etiam pluralitas consignificata in nomine divi- pluralitas consignificata in nomine divi- no, non est ejusdem rationis cum plura- no, non est ejusdem rationis cum plura- litate nominis creati: unde cum dicitur, litate nominis creati: unde cum dicitur, tres personæ, sensus est, tres in existen- tres personæ, sensus est, tres in existen- tiæ proprietate, et non in substantia vel tiæ proprietate, et non in substantia vel aliquo essentiali distincti: in inferioribus aliquo essentiali distincti: in inferioribus autem tres personæ sunt differentes per autem tres personæ sunt differentes per esse et substantiam, quæ dicit id quod est. esse et substantiam, quæ dicit id quod est. AD ALIUD dicendum, quod non a qua- AD ALIUD dicendum, quod non a qua-

libet proprietate potest accipi pluralitas, libet proprietate potest accipi pluralitas, sed a proprietate originis secundum sed a proprietate originis secundum existentiæ modum, quia de illis non existentiæ modum, quia de illis non multæ conveniunt uni, nec uni duæ se- multæ conveniunt uni, nec uni duæ se- cundum cumdem modum : ut Patri con- cundum cumdem modum : ut Patri con- venit non esse ab alio a quo alius, quod venit non esse ab alio a quo alius, quod non convenit alii: Filio autem convenit non convenit alii: Filio autem convenit esse ab alio per generationem, et Spiri- esse ab alio per generationem, et Spiri- tui sancto esse ab aliis per spirationem : tui sancto esse ab aliis per spirationem : tales enim proprietates (ut dicit Ansel- tales enim proprietates (ut dicit Ansel- mus) nec natura admtitit inesse eidem, mus) nec natura admtitit inesse eidem, cum sint oppositæ: nec ratio capit qua- cum sint oppositæ: nec ratio capit qua- liter uni possint convenire: et ideo nu- liter uni possint convenire: et ideo nu- merus talium sufficit hypostasibus divi- merus talium sufficit hypostasibus divi- nis, præcipue cum (ut dicit Hilarius) pro- nis, præcipue cum (ut dicit Hilarius) pro- prietas sit persona subsistens et perfecta: prietas sit persona subsistens et perfecta: quia in divinis nihil accidentale est : sed quia in divinis nihil accidentale est : sed proprietas in persona, cujus est proprie- proprietas in persona, cujus est proprie- tas, est persona ipsa subsistens et per- tas, est persona ipsa subsistens et per- fecta, ut dicit Damascenus. fecta, ut dicit Damascenus.

AD ALIUD dicendum, quod licet plures Ad 6. AD ALIUD dicendum, quod licet plures Ad 6. proprietates sunt in persona Patris et Fi- proprietates sunt in persona Patris et Fi- lii, tamen una sola est personalis, quæ lii, tamen una sola est personalis, quæ facit personam esse personam secundum facit personam esse personam secundum modum intelligendi et hoc infra deter- modum intelligendi et hoc infra deter- minabitur 1. minabitur 1.

D. Qua necessitate dictum sit, tres personæ a Latinis: et a Græcis, tres hy- D. Qua necessitate dictum sit, tres personæ a Latinis: et a Græcis, tres hy- postases, vel substantiæ. postases, vel substantiæ.

Qua necessitate non solum Latinus sermo, sed etiam Græcus eadem pene Qua necessitate non solum Latinus sermo, sed etiam Græcus eadem pene super hac re laborans nominum penuria coarctatur. Unde Augustinus quid super hac re laborans nominum penuria coarctatur. Unde Augustinus quid a Græcis vel Latinis necessitate de ineffabili Trinitate dictum sit aperiens a Græcis vel Latinis necessitate de ineffabili Trinitate dictum sit aperiens in libro VII de Trinitate' ait: Loquendi causa de ineffabilibus, ut fari ali- in libro VII de Trinitate' ait: Loquendi causa de ineffabilibus, ut fari ali- quo quo modo possemus, dictum est a Græcis, una essentia, tres substantiæ, modo possemus, dictum est a Græcis, una essentia, tres substantiæ, id est, una usia 1, tres hypostases. Aliter enim Græci accipiunt substantiam id est, una usia 1, tres hypostases. Aliter enim Græci accipiunt substantiam quam Latini. A Latinis autem dictum est, una essentia vel substantia, tres quam Latini. A Latinis autem dictum est, una essentia vel substantia, tres

1 Cf. Infra, Dist. XXVI, tom. XXII hujusce editionis. 1 Cf. Infra, Dist. XXVI, tom. XXII hujusce editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 4. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 4.

8 Ουσία. 8 Ουσία.

IN I SENTENT. DIST. XXIII, D, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XXIII, D, ART. 4.

591 591

personæ quia non aliter in sermone nostro, id est, Latino, essentia quam personæ quia non aliter in sermone nostro, id est, Latino, essentia quam substantia solet intelligi. Et ut intelligatur saltem in ænigmate, placuit ita substantia solet intelligi. Et ut intelligatur saltem in ænigmate, placuit ita dici, ut cum quæreretur quid tria sint, aliquid diceretur: quæ tria, tria esse dici, ut cum quæreretur quid tria sint, aliquid diceretur: quæ tria, tria esse fides vera pronuntiat, cum et Patrem non dicit esse Filium, et Spiritum fides vera pronuntiat, cum et Patrem non dicit esse Filium, et Spiritum sauctum, scilicet donum Dei, nec Patrem dicit esse nec Filium. Cum ergo sauctum, scilicet donum Dei, nec Patrem dicit esse nec Filium. Cum ergo quæritur quid tria vel quid tres, conferimus nos ad inveniendum aliquod quæritur quid tria vel quid tres, conferimus nos ad inveniendum aliquod nomen, quo complectamur hæc tria. Neque occurrit animo: quia super- nomen, quo complectamur hæc tria. Neque occurrit animo: quia super- eminentia divinitatis usitati eloquii facultatem excedit. Verius enim cogita- eminentia divinitatis usitati eloquii facultatem excedit. Verius enim cogita- tur Deus, quam dicitur : et verius est, quam cogitatur. tur Deus, quam dicitur : et verius est, quam cogitatur.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quid significent hæc nomina secundum Quid significent hæc nomina secundum Græcos, οὐσία, οὐσίωσις, ὑπόστασις, et Græcos, οὐσία, οὐσίωσις, ὑπόστασις, et mpó˜mov et hæc secundum Latinos, mpó˜mov et hæc secundum Latinos, essentia, subsistentia, substantia, et essentia, subsistentia, substantia, et persona? persona?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in quarto capitulo, ibi, D, « Qua necessi- quarto capitulo, ibi, D, « Qua necessi- tate nan solum Latinus, etc. >> tate nan solum Latinus, etc. >>

Hic enim incidit quæstio de quatuor Hic enim incidit quæstio de quatuor vocabulis Græcorum et Latinorum, quæ vocabulis Græcorum et Latinorum, quæ sunt apud Græcos ουσία, οὐσίωσις, ὑπόστασις sunt apud Græcos ουσία, οὐσίωσις, ὑπόστασις et pósшov apud Latinos autem, Marcus et pósшov apud Latinos autem, Marcus Tullius posuit quatuor illis respondentia Tullius posuit quatuor illis respondentia per ordinem, scilicet essentia, subsisten- per ordinem, scilicet essentia, subsisten- tia, substantia, persona. tia, substantia, persona.

1. Et videtur, quod male sumantur a 1. Et videtur, quod male sumantur a Sanctis quia dicit Boetius in commento Sanctis quia dicit Boetius in commento libri Prædicamentorum, quod usia est libri Prædicamentorum, quod usia est compositum ex prima materia et prima compositum ex prima materia et prima forma usiosis autem prima forma, et forma usiosis autem prima forma, et hypostasis prima materia: ergo videtur, hypostasis prima materia: ergo videtur, quod usia non dicat essentiam simplicem quod usia non dicat essentiam simplicem et divinam, sicut videtur hic dicere Au- et divinam, sicut videtur hic dicere Au- gustinus. gustinus.

2. Item Subsistentiam Augustinus et 2. Item Subsistentiam Augustinus et Hieronymus ponunt pro composito vel Hieronymus ponunt pro composito vel individuo sed secundum Marcum Tul- individuo sed secundum Marcum Tul- lium idem est apud nos subsistentia quod lium idem est apud nos subsistentia quod apud Græcos usiosis: illa autem apud apud Græcos usiosis: illa autem apud

Græcos sonat substantiam in genere vel Græcos sonat substantiam in genere vel specie significatam, ut dicit Boetius : specie significatam, ut dicit Boetius : ergo videtur, quod magis debeat poni ergo videtur, quod magis debeat poni subsistentia pro persona quæ communis subsistentia pro persona quæ communis est, quam pro persona quæ est singula- est, quam pro persona quæ est singula- ris. ris.

3. Item, Dicit Boetius, quod Græci 3. Item, Dicit Boetius, quod Græci hypostasim non vocant nisi individua ra- hypostasim non vocant nisi individua ra- tionalis naturæ, et alia individua indi- tionalis naturæ, et alia individua indi- gnioris naturæ non vocant illo nomine : gnioris naturæ non vocant illo nomine : ergo videtur, quod idem sit substantia ergo videtur, quod idem sit substantia quod powлov vel persona: et sic non quod powлov vel persona: et sic non debent esse nisi tria vocabula, et non debent esse nisi tria vocabula, et non quatuor. quatuor.

4. Item, In nulla natura potest esse 4. Item, In nulla natura potest esse nisi unum subjectum primum, et unum nisi unum subjectum primum, et unum prædicatumi ultimum sed dicit Boetius prædicatumi ultimum sed dicit Boetius in libro de Duabus naturis in una per- in libro de Duabus naturis in una per- sona Christi (unde hæc omnia trahun- sona Christi (unde hæc omnia trahun- tur) quod persona non est nisi subjectum : tur) quod persona non est nisi subjectum : ergo nullum aliorum potest subjectum ergo nullum aliorum potest subjectum nominare ergo cum in natura non sit nominare ergo cum in natura non sit nisi quod est, ex parte cujus sumitur nisi quod est, ex parte cujus sumitur persona, et quo est ex parte cujus sumi- persona, et quo est ex parte cujus sumi- tur essentia, videtur quod duo alia su- tur essentia, videtur quod duo alia su- perfluunt. perfluunt.

5. Item, In natura creata non est nisi 5. Item, In natura creata non est nisi universale et particulare: ergo penes ho- universale et particulare: ergo penes ho- rum differentias non debent esse nisi duo rum differentias non debent esse nisi duo nomina. nomina.

6. Item, Cum inter illa quatuor sunt 6. Item, Cum inter illa quatuor sunt duo extrema, scilicet essentia, et per- duo extrema, scilicet essentia, et per- sona et duo media, scilicet subsistentia, sona et duo media, scilicet subsistentia, et substantia: et substantia sit vicinior et substantia: et substantia sit vicinior secundum intellectum essentiæ: ergo secundum intellectum essentiæ: ergo non debet poni pro persona, sicut dicit non debet poni pro persona, sicut dicit

Solutio Solutio

592 592

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Augustinus, sed potius pro natura com- Augustinus, sed potius pro natura com- muni. muni.

SOLUTIO. Dicendum, quod secundum SOLUTIO. Dicendum, quod secundum diversos Doctores, et rationes nominum diversos Doctores, et rationes nominum istorum diversas, diversus est usus isto- istorum diversas, diversus est usus isto- rum vocabulorum: in philosophia enim rum vocabulorum: in philosophia enim hypostasis dicitur prima materia, et hypostasis dicitur prima materia, et usiosis forma prima, et usia composi- usiosis forma prima, et usia composi- tum cujus acceptionis hæc est ratio : tum cujus acceptionis hæc est ratio : quia omnis causalitas secundum quodli- quia omnis causalitas secundum quodli- bet genus causæ necessario reducitur ad bet genus causæ necessario reducitur ad causam primam in genere illo, ut dicit causam primam in genere illo, ut dicit Philosophus in II primæ philosophiæ, Philosophus in II primæ philosophiæ, ut omnis calefactio ad ignem cum igi- ut omnis calefactio ad ignem cum igi- tur supponi primo sit materiæ primæ, tur supponi primo sit materiæ primæ, omne quod supponitur, gratia proprieta- omne quod supponitur, gratia proprieta- tis materialis supponitur et substat si tis materialis supponitur et substat si ergo substantia, vel hypostasis (alias, ergo substantia, vel hypostasis (alias, usiosis) quod idem est, ab actu substandi usiosis) quod idem est, ab actu substandi primo sumatur, necessario sonabit a quo primo sumatur, necessario sonabit a quo est prima ratio substandi, id est, mate- est prima ratio substandi, id est, mate- riam primam subsistentia autem sonat riam primam subsistentia autem sonat id quod est in se subsistens nullo indi- id quod est in se subsistens nullo indi- gens, ut dicit Boetius. Forma autem non gens, ut dicit Boetius. Forma autem non indiget materia, sed potius est quoddam indiget materia, sed potius est quoddam divinum et optimum quod appetitur a divinum et optimum quod appetitur a materia, et non appetit : et ideo consi- materia, et non appetit : et ideo consi- deratione præhabita, subsistentia sive deratione præhabita, subsistentia sive usiosis accipitur pro forma prima. Es- usiosis accipitur pro forma prima. Es- sentia autem est illa a qua est esse, et sentia autem est illa a qua est esse, et cujus actus est esse, ut dicit Boetius et cujus actus est esse, ut dicit Boetius et Tullius esse autem non est actus essen- Tullius esse autem non est actus essen- tiæ nisi quæ est in materia, et ideo illam tiæ nisi quæ est in materia, et ideo illam compositum vocaverunt : et sic satis ap- compositum vocaverunt : et sic satis ap- paret modus acceptionis Philosophorum. paret modus acceptionis Philosophorum. Пpówлov autem potius est poeticum no- Пpówлov autem potius est poeticum no- men, quam philosophicum, nisi forte men, quam philosophicum, nisi forte Poeta philosophus dicatur: quia imita- Poeta philosophus dicatur: quia imita- tur Philosophum, fabulam componendo tur Philosophum, fabulam componendo ex miris, ut dicit Philosophus. Est au- ex miris, ut dicit Philosophus. Est au- tem póσwлov idem quod facies in larva, tem póσwлov idem quod facies in larva, eo quod histriones in theatris differen- eo quod histriones in theatris differen- tem sexum, et proprietatem sonando tem sexum, et proprietatem sonando sub larvis diversarum facierum vel Me- sub larvis diversarum facierum vel Me- deæ, vel Simonis, vel alterius repræsen- deæ, vel Simonis, vel alterius repræsen- tabant et idcirco quia sonus in concavo tabant et idcirco quia sonus in concavo

: :

1 Vel melius, a πpós, w¼. 1 Vel melius, a πpós, w¼.

solido repercussus, reflectitur incipiens solido repercussus, reflectitur incipiens ab acuto, ideo etiam Latini póσшлоу pеr- ab acuto, ideo etiam Latini póσшлоу pеr- sonam dicunt, circumflexa penultima : sonam dicunt, circumflexa penultima : quod licet sit contra compositionem vo- quod licet sit contra compositionem vo- cabuli, quod componitur a pro et sono, cabuli, quod componitur a pro et sono, nas, quod habet primam brevem¹: ta- nas, quod habet primam brevem¹: ta- men quia ita est secundum proprietatem men quia ita est secundum proprietatem instrumenti per quod sonat, producitur, instrumenti per quod sonat, producitur, et in accentu circumflectitur : et quia et in accentu circumflectitur : et quia etiam magnæ dignitatis alicujus personæ etiam magnæ dignitatis alicujus personæ ita etiam repræsentari consueverunt, ita etiam repræsentari consueverunt, quibus non competit brevis syllaba : quibus non competit brevis syllaba : unde sicut alius Poeta de talibus magna- unde sicut alius Poeta de talibus magna- tibus loquens, dixit olli pro illı: ita tibus loquens, dixit olli pro illı: ita etiam hic persona producit et circumfle- etiam hic persona producit et circumfle- ctit penultimam, eo quod magnitudinem ctit penultimam, eo quod magnitudinem talium hoc modo magis exprimit. Ista talium hoc modo magis exprimit. Ista igitur est acceptio istorum vocabulorum igitur est acceptio istorum vocabulorum apud Philosophos. apud Philosophos.

Magister Præpositivus ponit hic aliam Magister Præpositivus ponit hic aliam acceptionem quæ sumitur juxta traditio- acceptionem quæ sumitur juxta traditio- nem Boetii in libro de Duabus naturis nem Boetii in libro de Duabus naturis in una persona Christi, dicens, quod in in una persona Christi, dicens, quod in prædicamento substantiæ duo sunt con- prædicamento substantiæ duo sunt con- sideranda, scilicet substantia subjecti, et sideranda, scilicet substantia subjecti, et substantia quæ est subjectum. Substan- substantia quæ est subjectum. Substan- tia subjecti est id quod est naturalis sub- tia subjecti est id quod est naturalis sub- stantiæ, quod est prædicamentum et stantiæ, quod est prædicamentum et hoc (ut dicit) accipitur nomine odolas apud hoc (ut dicit) accipitur nomine odolas apud Græcos, et nomine essentiæ apud Lati- Græcos, et nomine essentiæ apud Lati- nos. Substantia autem subjecta est in se nos. Substantia autem subjecta est in se subsistens nullo indigens: et illa est ge- subsistens nullo indigens: et illa est ge- nera, et species substantiæ, quibus acci- nera, et species substantiæ, quibus acci- dentia non accidunt, ut dicit Boetius, dentia non accidunt, ut dicit Boetius, hoc est, accidentia naturæ, ut album, hoc est, accidentia naturæ, ut album, nigrum, et hujusmodi et hæc vocatur nigrum, et hujusmodi et hæc vocatur subsistentia, et obotwors: aut est substans subsistentia, et obotwors: aut est substans accidentibus, et hæc est prima substan- accidentibus, et hæc est prima substan- tia quæ propriissime dicitur, hoc est, tia quæ propriissime dicitur, hoc est, Sótas, et substantia apud nos. Perso- Sótas, et substantia apud nos. Perso- na autem et лpóσwnov refertur ad proprie- na autem et лpóσwnov refertur ad proprie- tatem quæ notat auctoritatem dignitatis tatem quæ notat auctoritatem dignitatis in moribus, vel natura: et ista est non in moribus, vel natura: et ista est non tam Præpositivi, quam Boetii, et Marci tam Præpositivi, quam Boetii, et Marci Tullii: sed usus istorum apud Au- Tullii: sed usus istorum apud Au- gustinum et Hieronymum, qui con- gustinum et Hieronymum, qui con- cedunt tres esse subsistentias, et non cedunt tres esse subsistentias, et non

IN I SENTENT. DIST. XXIII, D, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XXIII, D, ART. 4.

tres substantias, aliquantulum variatur. tres substantias, aliquantulum variatur.

Et ideo notandum, quod in substan- Et ideo notandum, quod in substan- tia, id est, in natura substantiæ duo tia, id est, in natura substantiæ duo sunt, scilicet quo est, et id quod est. Quo sunt, scilicet quo est, et id quod est. Quo est autem attenditur dupliciter, scilicet est autem attenditur dupliciter, scilicet prout est in se simplex, non commisci- prout est in se simplex, non commisci- bile alicui particularium: sicut cum di- bile alicui particularium: sicut cum di- citur, homo est species, et risibile: et citur, homo est species, et risibile: et hoc est proprium, et non commune, hoc est proprium, et non commune, cum non possit prædicari de aliquo se- cum non possit prædicari de aliquo se- cundum intentionem illam et hoc di- cundum intentionem illam et hoc di- cunt quidam esse essentiam. Accipitur cunt quidam esse essentiam. Accipitur etiam natura communis, ut prædicabilis etiam natura communis, ut prædicabilis de singulis et sic homo est appellativum de singulis et sic homo est appellativum nomen, si sic accipitur in natura homi- nomen, si sic accipitur in natura homi- nis et sic apud Boetium vocatur usiosis nis et sic apud Boetium vocatur usiosis vel subsistentia, apud Augustinum au- vel subsistentia, apud Augustinum au- tem et Hieronymum vocatur substantia tem et Hieronymum vocatur substantia vel usiosis quia secundum illos substan- vel usiosis quia secundum illos substan- tia respondet usiosi et non hypostasi. Si tia respondet usiosi et non hypostasi. Si autem consideratur natura secundum id autem consideratur natura secundum id quod est, dupliciter consideratur: aut quod est, dupliciter consideratur: aut per respectum quem ponit ad naturam per respectum quem ponit ad naturam cui subsistit, et tunc dicitur substantia cui subsistit, et tunc dicitur substantia apud Boetium, et óta, vel subsisten- apud Boetium, et óta, vel subsisten- tia secundum Augustinum et Hierony- tia secundum Augustinum et Hierony- mum aut per respectum ad proprieta- mum aut per respectum ad proprieta- tem, et tunc dicitur secundum omnes tem, et tunc dicitur secundum omnes persona et лрównov. Sed hæc acceptio persona et лрównov. Sed hæc acceptio non videtur concordare Auctoribus qui non videtur concordare Auctoribus qui dicunt essentiam rei dici et prædicari de dicunt essentiam rei dici et prædicari de eo cujus est essentia: et ideo dicendum, eo cujus est essentia: et ideo dicendum, quod unum solum secundum intellectum quod unum solum secundum intellectum Augustini et Hieronymi accipitur ex Augustini et Hieronymi accipitur ex parte quo est, quod est essentia. Alia parte quo est, quod est essentia. Alia autem accipiuntur ex parte ejus quod autem accipiuntur ex parte ejus quod estet substantia quidem secundum eos estet substantia quidem secundum eos ponit respectum ad quo est: propter ponit respectum ad quo est: propter quod etiam dubium facit intellectum quod etiam dubium facit intellectum apud Latinos, ut quandoque pro essen- apud Latinos, ut quandoque pro essen- tia, quandoque pro supposito ponatur : tia, quandoque pro supposito ponatur : et ideo Latini concedere noluerunt tres et ideo Latini concedere noluerunt tres substantias. Subsistentia autem secun- substantias. Subsistentia autem secun- dum eos ponit respectum ad individua- dum eos ponit respectum ad individua- tionem licet in his duobus secundum tionem licet in his duobus secundum Anselmum et alios sit e converso. Sed Anselmum et alios sit e converso. Sed persona ponit specialem respectum ad persona ponit specialem respectum ad distinctionem proprietatis pertinentis ad distinctionem proprietatis pertinentis ad dignitatem moris vel naturæ dignitatem moris vel naturæ

XXV XXV

ergo ergo

593 593

HUIC ultimæ opinioni consentien- HUIC ultimæ opinioni consentien- tes, respondemus ad objecta: et patet tes, respondemus ad objecta: et patet jam solutio ad primum per hoc quod jam solutio ad primum per hoc quod hæc aliter sumuntur apud Philosophos, hæc aliter sumuntur apud Philosophos, quam apud usum Sanctorum. quam apud usum Sanctorum.

AD ALIUD dicendum quod Augustinus AD ALIUD dicendum quod Augustinus et Hieronymus aliter accipiunt subsisten- et Hieronymus aliter accipiunt subsisten- tiam, quam Tullius et hujus ratio jam tiam, quam Tullius et hujus ratio jam dicta est propter dubiam acceptionem dicta est propter dubiam acceptionem verbi substantiæ apud Latinos: quæ verbi substantiæ apud Latinos: quæ quandoque accipitur pro essentia et na- quandoque accipitur pro essentia et na- tura communi: et ideo etiam apud Lati- tura communi: et ideo etiam apud Lati- nos nominat naturam primi prædica- nos nominat naturam primi prædica- menti sed Tullius accipit eam secun- menti sed Tullius accipit eam secun- dum quod dicitur ab actu substandi tan- dum quod dicitur ab actu substandi tan- tum. tum.

Si autem quæras, Quare Sancti non Si autem quæras, Quare Sancti non ita acceperunt eam? Dicendum, quod ita acceperunt eam? Dicendum, quod Sancti expresserunt fidem simplicibus : Sancti expresserunt fidem simplicibus : et ideo nolebant uti dubiis verbis, ne et ideo nolebant uti dubiis verbis, ne simplices secundum errorem possent se- simplices secundum errorem possent se- duci, dum multiplicitatem nominis igno- duci, dum multiplicitatem nominis igno-

rarent. rarent.

AD ALIUD dicendum, quod Græci acci- AD ALIUD dicendum, quod Græci acci- piunt hypostasim pro eo quod maxime piunt hypostasim pro eo quod maxime est distinctum et hoc non est nisi ulti- est distinctum et hoc non est nisi ulti- ma compositione compositum. Ultima ma compositione compositum. Ultima autem compositione compositum est autem compositione compositum est quod est ex ultima materia et ex ultima quod est ex ultima materia et ex ultima forma secundum naturam. Ultima autem forma secundum naturam. Ultima autem materia est corpus organizatum huma- materia est corpus organizatum huma- num, hoc enim est majoris compositio- num, hoc enim est majoris compositio- nis, quam aliquod corpus quoad organi- nis, quam aliquod corpus quoad organi- zationem et ultima forma in natura est zationem et ultima forma in natura est anima rationalis. et ideo individuum anima rationalis. et ideo individuum rationalis naturæ vocant hypostasim. Et rationalis naturæ vocant hypostasim. Et ex hoc patet ratio ejus quod dicitur in ex hoc patet ratio ejus quod dicitur in Littera, quod tres personas non vocant Littera, quod tres personas non vocant tria mpówna, sed] tres hypostases: quia tria mpówna, sed] tres hypostases: quia secundum proprietatem linguæ eorum secundum proprietatem linguæ eorum aptius sonat: sed apud nos non super- aptius sonat: sed apud nos non super- fluit nomen personæ : quia id quod re- fluit nomen personæ : quia id quod re- spondet hypostasi apud nos, est dubiæ spondet hypostasi apud nos, est dubiæ significationis, id est, substantia. significationis, id est, substantia.

AD ALIUD dicendum, quod licet sit AD ALIUD dicendum, quod licet sit unum subjectum primum, et unum ulti- unum subjectum primum, et unum ulti- mum prædicatum, tamen subjectum est mum prædicatum, tamen subjectum est multis modis considerare: et ideo tot multis modis considerare: et ideo tot modis potest significari, ut dictum est. modis potest significari, ut dictum est.

38 38

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

591 591

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ALIUD dicendum, quod particulare AD ALIUD dicendum, quod particulare est subjectum tribus modis, et sic capit est subjectum tribus modis, et sic capit tria nomina secundum ultimam opinio- tria nomina secundum ultimam opinio-

nem. nem.

procedit secundum intellectum Marcı procedit secundum intellectum Marcı Tullii, et Anselmi, et Boetii: sed prop- Tullii, et Anselmi, et Boetii: sed prop- ter dubietatem nominis substantiæ Au- ter dubietatem nominis substantiæ Au- gustinus et Hieronymus loco substantiæ gustinus et Hieronymus loco substantiæ

AD ALIUD dicendum, quod illa objectio usi sunt subsistentia. AD ALIUD dicendum, quod illa objectio usi sunt subsistentia.

1 1

E. Quid hoc nomine, tres, significetur ? E. Quid hoc nomine, tres, significetur ?

Pater ergo et Filius et Spiritus sanctus, quoniam tres sunt, quid tres Pater ergo et Filius et Spiritus sanctus, quoniam tres sunt, quid tres sunt quæramus, quid commune habeant. Non enim possunt dici tres Pa- sunt quæramus, quid commune habeant. Non enim possunt dici tres Pa- tres, quia tamen Pater ibi Pater est: nec tres Filii, cum nec Pater ibi sit tres, quia tamen Pater ibi Pater est: nec tres Filii, cum nec Pater ibi sit Filius, nec Spiritus sanctus : nec tres Spiritus sancti, quia Spiritus sanctus Filius, nec Spiritus sanctus : nec tres Spiritus sancti, quia Spiritus sanctus propria significatione, qua donum Dei dicitur, nec Pater est, nec Filius. propria significatione, qua donum Dei dicitur, nec Pater est, nec Filius. Quid ergo tres? Si tres personæ esse dicuntur, commune est eis id quod Quid ergo tres? Si tres personæ esse dicuntur, commune est eis id quod persona est. Certe enim quia Pater est persona, et Filius est persona, et persona est. Certe enim quia Pater est persona, et Filius est persona, et Spiritus sanctus est persona, ideo tres personæ dicuntur. Propterea ergo Spiritus sanctus est persona, ideo tres personæ dicuntur. Propterea ergo dicimus tres personas, quia commune est eis id quod persona est. dicimus tres personas, quia commune est eis id quod persona est.

Ex prædictis aperte intelligi potest, qua necessitate dictum sit a Latinis Ex prædictis aperte intelligi potest, qua necessitate dictum sit a Latinis tres personæ, cum persona secundum substantiam dicatur. Unde et tribus tres personæ, cum persona secundum substantiam dicatur. Unde et tribus commune est id quod persona est, id est, hoc nomen persona. commune est id quod persona est, id est, hoc nomen persona.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An hoc nomen, persona, sit pluribus An hoc nomen, persona, sit pluribus commune, scilicet Patri, Filio, et commune, scilicet Patri, Filio, et Spiritui sancto? Spiritui sancto?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Si tres personæ esse dicuntur, commune « Si tres personæ esse dicuntur, commune est eis id quod persona est. » est eis id quod persona est. »

Ex hoc enim habetur, quod persona Ex hoc enim habetur, quod persona est commune eis tribus. est commune eis tribus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si est commune prædicatum de tri- 1. Si est commune prædicatum de tri- bus aut ut ens de ratione trium, aut bus aut ut ens de ratione trium, aut ut non ens de ratione trium. Si ut non ut non ens de ratione trium. Si ut non

1 Edit. Joan Alleaume, tantum. 1 Edit. Joan Alleaume, tantum.

ens de ratione trium, hoc est accidentale ens de ratione trium, hoc est accidentale tribus, sicut album prædicatur de nive, tribus, sicut album prædicatur de nive, et de cygno, et margarita. Si autem et de cygno, et margarita. Si autem prædicatur communiter, ut ens de ra- prædicatur communiter, ut ens de ra- tione trium, aut convertibiliter, aut non tione trium, aut convertibiliter, aut non convertibiliter. Si convertibiliter : ergo convertibiliter. Si convertibiliter : ergo persona convertitur cum Patre: ergo de persona convertitur cum Patre: ergo de quocumque prædicatur persona, et Pa- quocumque prædicatur persona, et Pa- ter quod falsum est, quia de Filio præ- ter quod falsum est, quia de Filio præ- dicatur persona, non tamen Pater. dicatur persona, non tamen Pater.

2. Si autem prædicatur ut ens de ra- 2. Si autem prædicatur ut ens de ra- tione trium, et non convertitur, necessa- tione trium, et non convertitur, necessa- rio erit genus, vel species: ergo in divi- rio erit genus, vel species: ergo in divi- nis est genus, vel species: quod supra nis est genus, vel species: quod supra improbatum est ². improbatum est ².

3. Item, Quidquid una ratione prædi- 3. Item, Quidquid una ratione prædi- catur de pluribus, est abstractum et abs- catur de pluribus, est abstractum et abs- tractum per intellectum : persona una tractum per intellectum : persona una

2 Cf Supra, Dist. XVIII. 2 Cf Supra, Dist. XVIII.

IN I SENTENT. DIST. XXIII, E, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. XXIII, E, ART. 5.

ratione prædicatur de tribus: ergo abs- ratione prædicatur de tribus: ergo abs- trahit ab omnibus et per intellectum est trahit ab omnibus et per intellectum est abstractum. Quidquid autem est abstra- abstractum. Quidquid autem est abstra- hens et abstractum per intellectum ab hens et abstractum per intellectum ab his de quibus prædicatur, est univer- his de quibus prædicatur, est univer- sale ergo persona est universale: ergo sale ergo persona est universale: ergo universale est in divinis, quod negat universale est in divinis, quod negat Boetius. Boetius.

4. Item, Universale est quod est in 4. Item, Universale est quod est in multis et de multis sed persona in divi- multis et de multis sed persona in divi- nis est in pluribus et de pluribus: ergo nis est in pluribus et de pluribus: ergo est universale ad illa. est universale ad illa.

5. Si forte dicas, quod est commune 5. Si forte dicas, quod est commune secundum solam rationem, et est com- secundum solam rationem, et est com- mune secundum rem et persona est mune secundum rem et persona est commune secundum rationem solam, et commune secundum rationem solam, et non secundum rem. CONTRA: Commune non secundum rem. CONTRA: Commune secundum rem in divinis est commune secundum rem in divinis est commune secundum esse et realem communita- secundum esse et realem communita- tem non habet aliquod universale, sed tem non habet aliquod universale, sed habet communitatem secundum ratio- habet communitatem secundum ratio- nem, cui respondet in re communitas nem, cui respondet in re communitas personæ quia licet esse habeat in isto, personæ quia licet esse habeat in isto, potest tamen esse in alio, et multiplici- potest tamen esse in alio, et multiplici- ter secundum esse in his in quibus est: ter secundum esse in his in quibus est: et hoc rectissime videtur convenire et hoc rectissime videtur convenire personæ quia persona habet esse in Pa- personæ quia persona habet esse in Pa- tre et Filio, et multipliciter secundum tre et Filio, et multipliciter secundum esse in illis quia dicimus, quod tres esse in illis quia dicimus, quod tres sunt plures, et non una persona: ergo sunt plures, et non una persona: ergo persona ut universale de tribus prædica- persona ut universale de tribus prædica- tur. Si forte dicas, sicut fere omnes eva- tur. Si forte dicas, sicut fere omnes eva- dunt, quod persona est commune secun- dunt, quod persona est commune secun- dum negationem et hæc negatio non dum negationem et hæc negatio non causat universale : quia nulla sunt adeo causat universale : quia nulla sunt adeo distantia quin bene communicant in ne- distantia quin bene communicant in ne- gatione sicut Deus, et lapis conveniunt gatione sicut Deus, et lapis conveniunt in non esse capram, vel in alio secun- in non esse capram, vel in alio secun- dum negationem dicto: hoc nihil est : dum negationem dicto: hoc nihil est : quia individuum non est talis negatio quia individuum non est talis negatio quæ nihil ponat, sed potius negatio con- quæ nihil ponat, sed potius negatio con- sequens id quod per se est unum ergo sequens id quod per se est unum ergo persona licet non ratione individuæ sub- persona licet non ratione individuæ sub- stantiæ, tamen ratione ejus super quod stantiæ, tamen ratione ejus super quod fundatur individuatio, causabit univer- fundatur individuatio, causabit univer- sale. sale.

Item, Cum dicitur, Persona est sub- Item, Cum dicitur, Persona est sub- stantia individua, substantia cadit in stantia individua, substantia cadit in recto in intellectu, et personæ indivi- recto in intellectu, et personæ indivi-

593 593

duum ut illius substantiæ dispositio et duum ut illius substantiæ dispositio et proprietas: ergo significat principalius proprietas: ergo significat principalius substantiam affirmative, quam rationem substantiam affirmative, quam rationem dispositionis significet negative: et sic dispositionis significet negative: et sic solutio illa nihil videtur valere. solutio illa nihil videtur valere.

Item, Boetius dicit, quod omnis per- Item, Boetius dicit, quod omnis per- sona significat substantiam ut subjectam sona significat substantiam ut subjectam et suppositam hic autem intellectus et suppositam hic autem intellectus non est negativus: ergo nihil est quod non est negativus: ergo nihil est quod quidam dicunt, personam esse commu- quidam dicunt, personam esse commu- nem secundum negationem. nem secundum negationem.

SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, quod duplex est communitas, scilicet quod duplex est communitas, scilicet esse, et rationis. Communitas autem in esse, et rationis. Communitas autem in esse et essentia eadem numero, non esse et essentia eadem numero, non potest inveniri nisi in divinis hypostasi- potest inveniri nisi in divinis hypostasi- bus, et non in aliqua natura creata : quia bus, et non in aliqua natura creata : quia omne creatum est compositum, et ideo omne creatum est compositum, et ideo idem numero secundum esse non potest idem numero secundum esse non potest esse in diversis subjectis et distinctis. esse in diversis subjectis et distinctis. Communitas autem rationis multiplex Communitas autem rationis multiplex est quædam enim est secundum natu- est quædam enim est secundum natu- ram communem per eamdem rationem ram communem per eamdem rationem participatam a pluribus, quæ natura participatam a pluribus, quæ natura communis abstrahitur ab unoquoque communis abstrahitur ab unoquoque illorum, et secundum esse in quolibet illorum, et secundum esse in quolibet illorum compositionem habens cum eo illorum compositionem habens cum eo quod contrahit cam ad hoc et ad illud: et quod contrahit cam ad hoc et ad illud: et illa natura facit universale, et secundum illa natura facit universale, et secundum totum posse quod habet illa natura, non totum posse quod habet illa natura, non est in uno, licet sit in eo secundum esse: est in uno, licet sit in eo secundum esse: ideo hæc natura excedit quodlibet illo- ideo hæc natura excedit quodlibet illo- rum, de quo prædicatur quoad posse: et rum, de quo prædicatur quoad posse: et quia est in eo secundum totum esse quia est in eo secundum totum esse suum, ideo est ratio cujuslibet eorum de suum, ideo est ratio cujuslibet eorum de quo prædicatur, vel pars rationis ejus, quo prædicatur, vel pars rationis ejus, vel simpliciter, ut in genere, vel specie, vel simpliciter, ut in genere, vel specie, et differentia vel secundum quid, sicut et differentia vel secundum quid, sicut est in proprio, et accidente. Est etiam est in proprio, et accidente. Est etiam communitas resultans ex proportione communitas resultans ex proportione aliquorum ad unum, quod convenit utri- aliquorum ad unum, quod convenit utri- que, secundum tamen diversa: sicut que, secundum tamen diversa: sicut est communitas proportionis regiminis est communitas proportionis regiminis navis et scholæ, ad gubernatorem et navis et scholæ, ad gubernatorem et scholasticum: quod tamen regenti con- scholasticum: quod tamen regenti con- venit naturæ secundum artem guber- venit naturæ secundum artem guber- nandi, et scholastico secundum artem nandi, et scholastico secundum artem docendi litteras: quia tamen similis est docendi litteras: quia tamen similis est