570 570

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum aliqua nomina conveniant Deo ex Utrum aliqua nomina conveniant Deo ex tempore, et an conveniant simul om- tempore, et an conveniant simul om- nibus, aut aliquibus, et aliquibus non, nibus, aut aliquibus, et aliquibus non,

etc. etc.

Deinde quæritur de alia divisione Deinde quæritur de alia divisione quam adjungit Magister, dicens: « His quam adjungit Magister, dicens: « His adjiciendum est quædam, etc. » adjiciendum est quædam, etc. »

Hic enim bimembris divisio ponitur in Hic enim bimembris divisio ponitur in uno, scilicet quod quædam ex tempore uno, scilicet quod quædam ex tempore Deo conveniunt, et relative ad creaturam Deo conveniunt, et relative ad creaturam dicuntur et hæc aut omnibus personis dicuntur et hæc aut omnibus personis communiter conveniunt, ut creator: aut communiter conveniunt, ut creator: aut quibusdam, ut missus, datus. quibusdam, ut missus, datus.

Et hoc non videtur posse stare: quia Et hoc non videtur posse stare: quia 1. Cuicumque convenit aliquid ex tem- 1. Cuicumque convenit aliquid ex tem- pore, illud est mutabile: sed Deus non pore, illud est mutabile: sed Deus non est mutabilis ergo nihil convenit ei ex est mutabilis ergo nihil convenit ei ex tempore. tempore.

2. Item, Omine relativum dependet ad 2. Item, Omine relativum dependet ad suum correlativum sed Deus non de- suum correlativum sed Deus non de- pendet ad aliquam creaturam: ergo non pendet ad aliquam creaturam: ergo non dicitur relative ad ipsam. dicitur relative ad ipsam.

3. Præterea, Missus et datus dicunt 3. Præterea, Missus et datus dicunt effectum in creatura: ergo significant effectum in creatura: ergo significant essentiam divinam communiter ergo essentiam divinam communiter ergo possunt dici de omnibus personis. possunt dici de omnibus personis.

4. Præterea, Datus et donatus (ut su- 4. Præterea, Datus et donatus (ut su-

pra habitum est) non dicunt ab alio esse: pra habitum est) non dicunt ab alio esse: ergo videtur, quod omnibus conveniant. ergo videtur, quod omnibus conveniant.

SOLUTIO. Hæc pars divisionis reducitur SOLUTIO. Hæc pars divisionis reducitur ad divisionem Ambrosii, ad illud mem- ad divisionem Ambrosii, ad illud mem- brum, quod quædam majestatem deitatis brum, quod quædam majestatem deitatis insinuant. Illud dividendum est etiam insinuant. Illud dividendum est etiam ulterius et tunc includit hoc quod hic ulterius et tunc includit hoc quod hic dicitur sic, Quæ essentiam significant, dicitur sic, Quæ essentiam significant, aut in se, aut cum connotatione effectus. aut in se, aut cum connotatione effectus. Si enim in se tunc conveniunt ab æter- Si enim in se tunc conveniunt ab æter- no. Si cum connotatione effectus: tunc no. Si cum connotatione effectus: tunc conveniunt ex tempore. Aut igitur signi- conveniunt ex tempore. Aut igitur signi- ficant essentiam ut agentem tantum, si- ficant essentiam ut agentem tantum, si- cut creator aut agentem cum consigni- cut creator aut agentem cum consigni- ficatione personæ existentis ab alio, ut ficatione personæ existentis ab alio, ut missus, datus, ut supra habitum est. missus, datus, ut supra habitum est.

DICENDUM ergo ad primum, quod ex DICENDUM ergo ad primum, quod ex tempore Deo convenire non ponit muta- tempore Deo convenire non ponit muta- tionem in ipso, sed potius in his quæ tionem in ipso, sed potius in his quæ fiunt, ut alibi dictum est. fiunt, ut alibi dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod creatura rea- AD ALIUD dicendum, quod creatura rea- li respectu dependet ad Creatorem, et li respectu dependet ad Creatorem, et non e converso nisi secundum intelle- non e converso nisi secundum intelle- ctum quia dependentia respectus crea- ctum quia dependentia respectus crea- turæ non potest intelligi sine correspectu turæ non potest intelligi sine correspectu in Creatore, licet non dicat nisi rationem in Creatore, licet non dicat nisi rationem in ipso, et non rem quæ diversa sit ab in ipso, et non rem quæ diversa sit ab ipso. ipso.

AD ALIUD dicendum sicut supra, quod AD ALIUD dicendum sicut supra, quod missus, et datus, claudant in se relatio- missus, et datus, claudant in se relatio-

nes. nes.

AD ALIUD dicendum, quod Magister AD ALIUD dicendum, quod Magister accipit datus, et donatus, pro missus. accipit datus, et donatus, pro missus.

Solutio Solutio

Ad 1 Ad 1

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 1. Ad 1.

C. De hoc nomine, Trinitas, addit. C. De hoc nomine, Trinitas, addit.

Præterea est unum nomen quod de nulla persona sigillatim dicitur, sed Præterea est unum nomen quod de nulla persona sigillatim dicitur, sed de omnibus simul, id est, Trinitas: quod non dicitur secundum substan- de omnibus simul, id est, Trinitas: quod non dicitur secundum substan- tiam, sed quasi collectivum pluralitatem designat personarum. tiam, sed quasi collectivum pluralitatem designat personarum.

IN I SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XXII, C, ART. 3.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum in divinis hoc nomen, Trinitas, Utrum in divinis hoc nomen, Trinitas, dicat pluralitatem personarum, et sit dicat pluralitatem personarum, et sit nomen divinum? nomen divinum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Præterea est unum nomen quod de nul- « Præterea est unum nomen quod de nul- la persona sigillatim dicitur, etc. » la persona sigillatim dicitur, etc. »

1. Videtur enim falsum quod dicit: 1. Videtur enim falsum quod dicit: quia hoc nomen, Trinitas, quasi colle- quia hoc nomen, Trinitas, quasi colle- ctivam pluralitatem designat persona- ctivam pluralitatem designat persona- rum. collectiva autem pluralitas est sim- rum. collectiva autem pluralitas est sim- pliciter plura, et secundum quid unum, pliciter plura, et secundum quid unum, scilicet secundum formam collectionis scilicet secundum formam collectionis

quæ minimam habet unitatem: Trinitas quæ minimam habet unitatem: Trinitas autem est unitas essentiæ simplicissima autem est unitas essentiæ simplicissima et verissima ergo non dicit pluralitatem et verissima ergo non dicit pluralitatem personarum collectivam. personarum collectivam.

2. Præterea, Bernardus in libro V de 2. Præterea, Bernardus in libro V de consideratione ad Eugenium papam dicit, consideratione ad Eugenium papam dicit, quod inter omnes unitates arcem tenet quod inter omnes unitates arcem tenet unitas Trinitatis: sed inter omnes unita- unitas Trinitatis: sed inter omnes unita- tes inferior est unitas collectiva: ergo tes inferior est unitas collectiva: ergo Trinitas non dicit unitatem collectivam. Trinitas non dicit unitatem collectivam.

3 Item, Si dicit pluralitatem persona- 3 Item, Si dicit pluralitatem persona- rum hoc nomen, Trinitas, aut cum ordi- rum hoc nomen, Trinitas, aut cum ordi- ne, aut sine ordine. Si sine ordine: tunc ne, aut sine ordine. Si sine ordine: tunc videtur esse confusio personarum: pluri- videtur esse confusio personarum: pluri- bus enim collectis sine ordine ad unum bus enim collectis sine ordine ad unum generatur confusio, et non unio. Si au- generatur confusio, et non unio. Si au- tem dicit cum ordine tunc erit prius et tem dicit cum ordine tunc erit prius et posterius in ordinatis et ita videtur, posterius in ordinatis et ita videtur, quod nullo modo dicit collectionem plu- quod nullo modo dicit collectionem plu-

rium. rium.

4. Item, Cum dicitur Trinitas trium 4. Item, Cum dicitur Trinitas trium unitas, videtur unitas numerari in tribus: unitas, videtur unitas numerari in tribus: sed unitas aut est essentia, aut non. Si sed unitas aut est essentia, aut non. Si non ergo est aliqua unitas in qua con- non ergo est aliqua unitas in qua con- veniunt præter essentiam. Si est essentia : veniunt præter essentiam. Si est essentia : tunc essentia numerata est in tribus, quod tunc essentia numerata est in tribus, quod falsum est. falsum est.

5. Item, Hoc nomen, Trinitas, aut est 5. Item, Hoc nomen, Trinitas, aut est absolutum, aut relativum. Si absolutum. absolutum, aut relativum. Si absolutum.

1 Cf Supra, Dist. XIX. 1 Cf Supra, Dist. XIX.

571 571

ergo debet sigillatim de personis prædi- ergo debet sigillatim de personis prædi- cari et hoc falsum est: quia hæc non cari et hoc falsum est: quia hæc non est vera, est vera, Pater est Trinitas. Si autem est Pater est Trinitas. Si autem est ad aliud: tunc quærit determinari extra, ad aliud: tunc quærit determinari extra, quod etiam non convenit ei: ergo vide- quod etiam non convenit ei: ergo vide- tur, quod non sit nomen divinum. tur, quod non sit nomen divinum.

6 Præterea, Videtur Trinitas repugna- 6 Præterea, Videtur Trinitas repugna- re simplicitati divinæ. Dicit enim Boetius, re simplicitati divinæ. Dicit enim Boetius, quod unitatis ejusdem in re iteratio non quod unitatis ejusdem in re iteratio non infert numerum ut cum dicitur, Tullius infert numerum ut cum dicitur, Tullius est unus, Marcus est unus, Cicero est est unus, Marcus est unus, Cicero est unus, non possum inferre: ergo Marcus unus, non possum inferre: ergo Marcus Tullius Cicero sunt tres: ergo a destru- Tullius Cicero sunt tres: ergo a destru- ctione consequentis, ubi infertur nume- ctione consequentis, ubi infertur nume- rus, ibi est diversitas: sed in Trinitate rus, ibi est diversitas: sed in Trinitate significatur numerus : ergo diversitas: significatur numerus : ergo diversitas: sed in uno et eodem simplicissimo nullus sed in uno et eodem simplicissimo nullus est numerus ergo cum Deus sit omnino est numerus ergo cum Deus sit omnino simplex, non debet significari hoc nomi- simplex, non debet significari hoc nomi- ne, Trinitas, quod importat numerum. ne, Trinitas, quod importat numerum.

7. Item, Nihil habens aliquid intelligi- 7. Item, Nihil habens aliquid intelligi- bile ante se est simplex omnino, vel ad bile ante se est simplex omnino, vel ad minus ipsum non est simplicissimum : minus ipsum non est simplicissimum : hoc nomen, Trinitas, ponit ante se et in- hoc nomen, Trinitas, ponit ante se et in- tellectum personæ numeratæ, et unitatis tellectum personæ numeratæ, et unitatis essentiæ: ergo Trinitas non est simplicis- essentiæ: ergo Trinitas non est simplicis- simum ergo non est nomen divinum, simum ergo non est nomen divinum, ut videtur. ut videtur.

Ad 1, 2 et 3. Ad 1, 2 et 3.

SOLUTIO. Dicendum cum Magistro, Solu 10. SOLUTIO. Dicendum cum Magistro, Solu 10. quod Trinitas dicit quasi collective simul quod Trinitas dicit quasi collective simul omnes personas: non autem dicit col- omnes personas: non autem dicit col- lectionem, sed quasi collectionem: differt lectionem, sed quasi collectionem: differt enim in duobus a forma collectivi nomi- enim in duobus a forma collectivi nomi- nis, quorum unum est, quod unit in sim- nis, quorum unum est, quod unit in sim- pliciter uno et simplicissimo ea quæ col- pliciter uno et simplicissimo ea quæ col- ligit, quia in unitate essentiæ simplicissi- ligit, quia in unitate essentiæ simplicissi- mæ, a cujus unitate tamen non imponi- mæ, a cujus unitate tamen non imponi- tur nomen sed collectivum non dicit tur nomen sed collectivum non dicit unionem nisi in forma collectionis, quæ unionem nisi in forma collectionis, quæ secundum quid habet unitatem, et sim- secundum quid habet unitatem, et sim- pliciter pluralitatem. Alia differentia est: pliciter pluralitatem. Alia differentia est: quia ea quæ colligunt, habent simpliciter quia ea quæ colligunt, habent simpliciter multitudinem sine ordine, sicut acervus, multitudinem sine ordine, sicut acervus, vel populus, vel turba. Quod autem non vel populus, vel turba. Quod autem non habeant simpliciter multitudinem, proba- habeant simpliciter multitudinem, proba- tum est supra. Quod vero non sint om- tum est supra. Quod vero non sint om-

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

572 572

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nino sine ordine, probatum est etiam su- nino sine ordine, probatum est etiam su- pra quia in personis est ordo naturæ. pra quia in personis est ordo naturæ. Et per hoc patet solutio ad tria prima. Et per hoc patet solutio ad tria prima. AD QUARTUM dicendum, quod unitas AD QUARTUM dicendum, quod unitas non est numerata per ly trium: quia non est numerata per ly trium: quia tunc deberet dicere tres unitates: sed tunc deberet dicere tres unitates: sed personæ numeratæ sunt, et unitas est ibi personæ numeratæ sunt, et unitas est ibi cadens ut uniens ea quæ sunt numerata cadens ut uniens ea quæ sunt numerata hoc modo numeri qualis est in divinis. hoc modo numeri qualis est in divinis.

AD ALIUD dicendum, quod hoc nomen, AD ALIUD dicendum, quod hoc nomen, Trinitas, est ad aliud, ut aperte dicit Boe- Trinitas, est ad aliud, ut aperte dicit Boe- tius in libro de Trinitate, sic: Quo fit ut tius in libro de Trinitate, sic: Quo fit ut hoc ipsum Trinitas etiam ad aliud di̟ca- hoc ipsum Trinitas etiam ad aliud di̟ca- tur. Sed est relativum intrinsecus: quia tur. Sed est relativum intrinsecus: quia claudit in se ea ad quæ determinantur claudit in se ea ad quæ determinantur relationes eorum. relationes eorum.

Et si objicias, quod Trinitas est trium Et si objicias, quod Trinitas est trium unitas et ita ratione ejus quod unitas, unitas et ita ratione ejus quod unitas, significat essentiam : et ratione ejus quod significat essentiam : et ratione ejus quod est trium, significat ad aliquid et ita si- est trium, significat ad aliquid et ita si- gnificabit essentiam, præcipue cum uni- gnificabit essentiam, præcipue cum uni- tas cadat in recto in diffinitione ejus, ly tas cadat in recto in diffinitione ejus, ly trium autem in obliquo. Dicendum, quod trium autem in obliquo. Dicendum, quod hoc nomen, Trinitas, imponitur a distin- hoc nomen, Trinitas, imponitur a distin- ctione personarum collectiva, et non ab ctione personarum collectiva, et non ab unitate et ideo licet per modum signi- unitate et ideo licet per modum signi- ficandi per nomen quod abstractive dici- ficandi per nomen quod abstractive dici- tur, essentia significetur in recto: tamen tur, essentia significetur in recto: tamen secundum rationem impositionis et rem, secundum rationem impositionis et rem, e converso est, scilicet quod essentia si- e converso est, scilicet quod essentia si- gnificatur in obliquo, et personæ colle- gnificatur in obliquo, et personæ colle- ctivæ in recto: quia Trinitas exponi ha- ctivæ in recto: quia Trinitas exponi ha- bet, tres uniti in una essentia. bet, tres uniti in una essentia.

Quæst. 1. Si autem quæras, Quare propter ab- Quæst. 1. Si autem quæras, Quare propter ab- stractionem magis significat essentiam in stractionem magis significat essentiam in recto, et personas in obliquo, quam e recto, et personas in obliquo, quam e converso? converso?

Solutio Solutio

Dico, quod supposita numquam ab- Dico, quod supposita numquam ab- stracte possunt significari: quia contra stracte possunt significari: quia contra naturam suppositi est, quod sit abstra- naturam suppositi est, quod sit abstra- ctum sed forma bene abstrahitur: et ctum sed forma bene abstrahitur: et ideo cum personæ sint suppositæ, in abs- ideo cum personæ sint suppositæ, in abs-

1 Cf. Supra, Dist XX, cap. ult. G. 1 Cf. Supra, Dist XX, cap. ult. G.

tracto nomine non possunt importari in tracto nomine non possunt importari in

recto. recto.

Si autem quæras, Quare ergo non fuit Si autem quæras, Quare ergo non fuit impositum nomen concretive, quod si- impositum nomen concretive, quod si- gnificet collectivas personas in recto? gnificet collectivas personas in recto?

Ad hoc est dicendum, quod hoc est Ad hoc est dicendum, quod hoc est contrarium collectioni et nominationi: contrarium collectioni et nominationi: quia nomen vult imponi ab aliqua forma quia nomen vult imponi ab aliqua forma una et cum supposita ut supposita non una et cum supposita ut supposita non dicant unum, non potest esse unum no- dicant unum, non potest esse unum no- men a suppositis impositum: sed pote- men a suppositis impositum: sed pote- rat esse nomen suppositi simpositum, et rat esse nomen suppositi simpositum, et a forma uniente per modum collectionis: a forma uniente per modum collectionis: nullum enim nomen imponitur nisi a nullum enim nomen imponitur nisi a forma. forma.

Præterea, Forma collectionis inter om- Præterea, Forma collectionis inter om- nes formas est minus uniens, et ideo nes formas est minus uniens, et ideo illud cujus est forma, non est nisi obli- illud cujus est forma, non est nisi obli- que ut dicimus, acervus lapidum : et que ut dicimus, acervus lapidum : et non dicimus, acervus lapides : et ideo non dicimus, acervus lapides : et ideo cum Trinitas a tali forma discretionis col- cum Trinitas a tali forma discretionis col- lectiva imponatur, respiciet personas lectiva imponatur, respiciet personas oblique. oblique.

AD ALIUD dicendum, quod Trinitas AD ALIUD dicendum, quod Trinitas personarum non repugnat simplicitati personarum non repugnat simplicitati essentiæ quia personæ non dividunt essentiæ quia personæ non dividunt essentiam, nec essentia componitur vel essentiam, nec essentia componitur vel dividitur in eis. Sic autem ratio est de dividitur in eis. Sic autem ratio est de tribus aliis diversis : et ideo numerus tribus aliis diversis : et ideo numerus personarum non ponit diversitatem, sed personarum non ponit diversitatem, sed distinctionem relationis secundum origi- distinctionem relationis secundum origi- nem tantum, quæ minima est omnium nem tantum, quæ minima est omnium distinctionum et tamen in divinis suf- distinctionum et tamen in divinis suf- ficit ad constituendum personas, licet non ficit ad constituendum personas, licet non variet essentiam. variet essentiam.

AD ALIUD dicendum, quod licet in no- AD ALIUD dicendum, quod licet in no- minis modo significandi aliquid sit ante minis modo significandi aliquid sit ante intellectum hujus nominis, Trinitas, ta- intellectum hujus nominis, Trinitas, ta- men in re nihil est ante et ideo non di- men in re nihil est ante et ideo non di- cit compositionem. cit compositionem.

Quæst. 2, Quæst. 2,

Solutio. Solutio.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

IN I SENTENT. DIST. XXII, D, ART. 4 ET 5. IN I SENTENT. DIST. XXII, D, ART. 4 ET 5.

573 573

D. De aliis nominibus quæ temporaliter Deo congruunt, et non relative D. De aliis nominibus quæ temporaliter Deo congruunt, et non relative dicuntur. dicuntur.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Sunt etiam quædam nomina quæ ex tempore Deo conveniunt, nec rela- Sunt etiam quædam nomina quæ ex tempore Deo conveniunt, nec rela- tive dicuntur, ut humanatus, incarnatus, et hujusmodi. tive dicuntur, ut humanatus, incarnatus, et hujusmodi.

Ecce sex nominum differentias assignavimus, quibus utimur loquentes Ecce sex nominum differentias assignavimus, quibus utimur loquentes de Deo de quibus singulis agendum est. de Deo de quibus singulis agendum est.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An hoc nomen, incarnatus, conveniat An hoc nomen, incarnatus, conveniat uni personæ, vel omnibus ? uni personæ, vel omnibus ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Sunt etiam quædam nomina quæ ex « Sunt etiam quædam nomina quæ ex tempore, etc. » tempore, etc. »

1. Hoc enim videtur falsum: quia in- 1. Hoc enim videtur falsum: quia in- carnatus si non dicit nisi divinam essen- carnatus si non dicit nisi divinam essen- tiam cum effectu in creatura, tunc con- tiam cum effectu in creatura, tunc con- venit omnibus simul personis, quod venit omnibus simul personis, quod absurdum est. absurdum est.

2. Item, Omne nomen ex tempore Deo 2. Item, Omne nomen ex tempore Deo conveniens, dicit divinam essentiam, et conveniens, dicit divinam essentiam, et connotat effectum in creatura: hoc vero connotat effectum in creatura: hoc vero nomen, incarnatus, est hujusmodi: ergo nomen, incarnatus, est hujusmodi: ergo dicit divinam essentiam, et connotat ef- dicit divinam essentiam, et connotat ef- fectum in creatura: et sic convenit com- fectum in creatura: et sic convenit com- muniter omnibus, quod hæresis est. muniter omnibus, quod hæresis est.

SOLUTIO. Dicendum, quod incarnatus SOLUTIO. Dicendum, quod incarnatus et humanatus, non dicit secundum no- et humanatus, non dicit secundum no- men relationem, sed in se claudit relatio- men relationem, sed in se claudit relatio- nem in supposito: quia suppositum ejus nem in supposito: quia suppositum ejus est Filius per se: et essentia divina non est Filius per se: et essentia divina non est incarnata in se, et per se, sed in Filio est incarnata in se, et per se, sed in Filio et per Filium et hoc probatum est in et per Filium et hoc probatum est in III libro Sententiarum. III libro Sententiarum.

AD ALIUD dicendum, quod cum dici- AD ALIUD dicendum, quod cum dici- tur, quod omne nomen, etc., intelligitur tur, quod omne nomen, etc., intelligitur

de illis nominibus quæ active conveniunt de illis nominibus quæ active conveniunt Deo, ut creator, et hujusmodi: sed in- Deo, ut creator, et hujusmodi: sed in- carnatus, humanatus, conveniunt rece- carnatus, humanatus, conveniunt rece- ptive et unitive et hoc non convenit ptive et unitive et hoc non convenit omnibus, sed uni, scilicet Filio. omnibus, sed uni, scilicet Filio.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An nomina negativa et privativa cadant An nomina negativa et privativa cadant in sex nominum differentiis, quas Ma- in sex nominum differentiis, quas Ma- gister ponit in textu? gister ponit in textu?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Ecce sex nominum differentias assigna- « Ecce sex nominum differentias assigna- vimus, etc. » vimus, etc. »

1. Videtur enim, quod negativa vel 1. Videtur enim, quod negativa vel privativa non cadant in istis sex nomi- privativa non cadant in istis sex nomi- num differentiis, sicut immensus, increa- num differentiis, sicut immensus, increa- tus, et hujusmodi: quæ tamen præcipue tus, et hujusmodi: quæ tamen præcipue conveniunt Deo. conveniunt Deo.

2. Si forte dicas, quod Magister præ- 2. Si forte dicas, quod Magister præ- mittit divisionem de his, de quibus age- mittit divisionem de his, de quibus age- re intendebat et non intendit agere de re intendebat et non intendit agere de negativis: et ideo non tangit illa : quia negativis: et ideo non tangit illa : quia nihil prædicant in Deo : sed potius, ut nihil prædicant in Deo : sed potius, ut dicit Damascenus, dicunt quid non est dicit Damascenus, dicunt quid non est Deus. Secundum hoc etiam non debuit Deus. Secundum hoc etiam non debuit præmittere de translatis: quia illa etiam præmittere de translatis: quia illa etiam non prædicant aliquid in Deo, sed per non prædicant aliquid in Deo, sed per translationem dicuntur. translationem dicuntur.

3. Item, Penes quid sumitur ista divi- 3. Item, Penes quid sumitur ista divi-

Solutio. Solutio. Ad Ad

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

574 574

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sio sex membrorum, cum supra osten- sio sex membrorum, cum supra osten- sum sit, quod divisio trimembris Am- sum sit, quod divisio trimembris Am- brosii sufficienter omnia nomina dicta de brosii sufficienter omnia nomina dicta de Deo comprehendat ? Deo comprehendat ?

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod pri- SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod pri- vativa non sunt de intentione Magistri, vativa non sunt de intentione Magistri, sicut innuit objectio: quia nihil prædi- sicut innuit objectio: quia nihil prædi- cant in Deo, sed potius quid non est os- cant in Deo, sed potius quid non est os- tendunt vel si sunt, reducuntur ad es- tendunt vel si sunt, reducuntur ad es- sentiam secundum quod negatio aliquo sentiam secundum quod negatio aliquo modo certificat, et innuit quid est res, ut modo certificat, et innuit quid est res, ut ostendimus supra ¹. ostendimus supra ¹.

AD ALIUD dicendum, quod Magister AD ALIUD dicendum, quod Magister non supponit hic symbolica, nisi tantum non supponit hic symbolica, nisi tantum ea quæ aliquo modo ostendunt propria ea quæ aliquo modo ostendunt propria personarum, ut character, splendor, et personarum, ut character, splendor, et hujusmodi et non intendit hic de scien- hujusmodi et non intendit hic de scien- tia symbolicorum quia illa potius per- tia symbolicorum quia illa potius per- tinet ad scientiam allegoriarum, quam tinet ad scientiam allegoriarum, quam disputationis quæ tractatur in hoc libro. disputationis quæ tractatur in hoc libro.

AD ULTIMUM dicendum, quod tres mo- AD ULTIMUM dicendum, quod tres mo- di additi ad divisionem Ambrosii conti- di additi ad divisionem Ambrosii conti- nentur sub trimembri divisione: ea enim nentur sub trimembri divisione: ea enim quæ proprietatem significant, aut signi- quæ proprietatem significant, aut signi- ficant, ut distinguentem, aut ut supposi- ficant, ut distinguentem, aut ut supposi- tum distinctum. Et primo modo signifi- tum distinctum. Et primo modo signifi- cat paternitas, secundo modo pater. Si cat paternitas, secundo modo pater. Si autem ut suppositum distinctum, aut ab autem ut suppositum distinctum, aut ab æterno, aut ex tempore. Si ab æterno, æterno, aut ex tempore. Si ab æterno, aut proprie, aut communiter. Si com- aut proprie, aut communiter. Si com- muniter, aut ut de singulis, aut ut colle- muniter, aut ut de singulis, aut ut colle-

ctive de omnibus. Ex tempore quidem, ctive de omnibus. Ex tempore quidem, ut incarnatus, humanatus: ab æterno ut incarnatus, humanatus: ab æterno autem proprie pater: communiter de autem proprie pater: communiter de singulis persona: communiter collective singulis persona: communiter collective trinitas. Hypostasis autem, substantia, trinitas. Hypostasis autem, substantia, et hujusmodi, significant ut persona. Si- et hujusmodi, significant ut persona. Si- militer ea quæ essentiam, aut ab æter- militer ea quæ essentiam, aut ab æter- no, aut ex tempore. Si ab æterno, aut no, aut ex tempore. Si ab æterno, aut affirmative, aut negative. Si affirmative, affirmative, aut negative. Si affirmative, aut per modum substantiæ, aut per mo- aut per modum substantiæ, aut per mo- dum advenientis substantiæ. Si per mo- dum advenientis substantiæ. Si per mo- dum advenientis, aut ut quantitas vir- dum advenientis, aut ut quantitas vir- tualis, aut ut qualitas, et sic de aliis. Si tualis, aut ut qualitas, et sic de aliis. Si autem substantiam,, aut ut abstractum, autem substantiam,, aut ut abstractum, aut ut concretum, aut ut substans in aut ut concretum, aut ut substans in concreto. Abstracte quidem substan- concreto. Abstracte quidem substan- tiam, ut essentia, divinitas, et hujusmo- tiam, ut essentia, divinitas, et hujusmo- di concrete autem Deus: substans di concrete autem Deus: substans concreto substantiam assequens, ut po- concreto substantiam assequens, ut po- tens, aut sapiens, magnus, et bonus, et tens, aut sapiens, magnus, et bonus, et hujusmodi: negative autem, ut immen- hujusmodi: negative autem, ut immen- sus, increatus, et hujusmodi. Si autem sus, increatus, et hujusmodi. Si autem ex tempore, aut secundum causam actu ex tempore, aut secundum causam actu causantem, aut continentem, aut guber- causantem, aut continentem, aut guber- nantem, aut secundum habitudinem ad nantem, aut secundum habitudinem ad ea quæ causata sunt. Primo modo crea- ea quæ causata sunt. Primo modo crea- tor. Secundo et tertio modo gubernator, tor. Secundo et tertio modo gubernator, provisor, salus, et liberator, et hujusmo- provisor, salus, et liberator, et hujusmo- di. Tertio Dominus, rex, et hujusmodi. di. Tertio Dominus, rex, et hujusmodi. Et sic plane patet, qua arte multiplican- Et sic plane patet, qua arte multiplican- tur ista nomina, tur ista nomina,

E. Quod illa nomina quæ ad singulas pertinent personas, proprie relative E. Quod illa nomina quæ ad singulas pertinent personas, proprie relative dicuntur : ea vero quæ unitatem essentiæ significant, ad se dicuntur, et dicuntur : ea vero quæ unitatem essentiæ significant, ad se dicuntur, et de singulis, et de omnibus communiter dicuntur personis, et singulariter de singulis, et de omnibus communiter dicuntur personis, et singulariter et non pluraliter in summa accipiuntur. et non pluraliter in summa accipiuntur.

Sciendum est ergo, quod illa quæ proprie ad singulas personas pertinent, Sciendum est ergo, quod illa quæ proprie ad singulas personas pertinent, relative ad invicem dicuntur: sicut Pater, et Filius, et utriusque donum relative ad invicem dicuntur: sicut Pater, et Filius, et utriusque donum Spiritus sanctus. Ea vero quæ unitatem essentiæ significant, ad se dicun- Spiritus sanctus. Ea vero quæ unitatem essentiæ significant, ad se dicun- tur et ea quæ ad se dicuntur, substantialiter utique dicuntur, et de omni- tur et ea quæ ad se dicuntur, substantialiter utique dicuntur, et de omni-

1 Cf. Supra, Dist. II. 1 Cf. Supra, Dist. II.

IN I SENTENT. DIST. XXII, E, ART. 6. IN I SENTENT. DIST. XXII, E, ART. 6.

575 575

bus communiter, et de singulis sigillatim dicuntur personis : et singulariter bus communiter, et de singulis sigillatim dicuntur personis : et singulariter non pluraliter accipiuntur in summa, ut Deus bonus, potens, magnus, et non pluraliter accipiuntur in summa, ut Deus bonus, potens, magnus, et hujusmodi. Quæ autem relative dicuntur, substantialiter non dicuntur. Un- hujusmodi. Quæ autem relative dicuntur, substantialiter non dicuntur. Un- de Augustinus in libro V de Trinitate' ait : Quidquid ad se dicitur, præstan- de Augustinus in libro V de Trinitate' ait : Quidquid ad se dicitur, præstan- tissima illa et divina subimitas substantialiter dicitur. Quod autem ad ali- tissima illa et divina subimitas substantialiter dicitur. Quod autem ad ali- quid dicitur, non substantialiter dicitur, sed relative. Tantaque est vis quid dicitur, non substantialiter dicitur, sed relative. Tantaque est vis ejusdem substantiæ in Patre et Filio et Spiritu sancto, ut quidquid de sin- ejusdem substantiæ in Patre et Filio et Spiritu sancto, ut quidquid de sin- gulis ad seipsos dicitur, non pluraliter in summa, sed singulariter accipia- gulis ad seipsos dicitur, non pluraliter in summa, sed singulariter accipia- tur. Dicimus enim, Pater est Deus, et Filius est Deus, et Spiritus sanctus tur. Dicimus enim, Pater est Deus, et Filius est Deus, et Spiritus sanctus est Deus quod secundum substantiam dici nemo dubitat. Non tamen dici- est Deus quod secundum substantiam dici nemo dubitat. Non tamen dici- mus hanc Trinitatem esse tres Deos, sed unum Deum. Ita dicitur, Pater mus hanc Trinitatem esse tres Deos, sed unum Deum. Ita dicitur, Pater magnus, Filius magnus, et Spiritus sanctus magnus: non tamen tres ma- magnus, Filius magnus, et Spiritus sanctus magnus: non tamen tres ma- gni, sed unus magnus. Ita etiam, omnipotens Pater, omnipotens Filius, gni, sed unus magnus. Ita etiam, omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus sanctus: non tamen tres omnipotentes, sed unus om- omnipotens Spiritus sanctus: non tamen tres omnipotentes, sed unus om- nipotens. Quidquid ergo ad seipsum dicitur Deus, et de singulis personis nipotens. Quidquid ergo ad seipsum dicitur Deus, et de singulis personis similiter dicitur, et simul de ipsa Trinitate, non pluraliter, sed singulariter similiter dicitur, et simul de ipsa Trinitate, non pluraliter, sed singulariter dicitur. Et quoniam non est aliud Deo esse, et aliud magnum esse, sed dicitur. Et quoniam non est aliud Deo esse, et aliud magnum esse, sed idem est illi esse quod est magnum esse : propterea sicut non dicimus tres idem est illi esse quod est magnum esse : propterea sicut non dicimus tres essentias, sic non dicimus tres magnitudines, sed unam essentiam, et essentias, sic non dicimus tres magnitudines, sed unam essentiam, et unam magnitudinem. unam magnitudinem.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An quatuor regulæ de divinis nominibus An quatuor regulæ de divinis nominibus a Magistro sunt bene assignatæ ? a Magistro sunt bene assignatæ ?

Deinde quæritur de regulis quas ponit Deinde quæritur de regulis quas ponit in illa parte quæ incipit, ibi, E, « Scien- in illa parte quæ incipit, ibi, E, « Scien- dum est ergo, etc. » dum est ergo, etc. »

Ibi enim colliguntur quatuor regulæ Ibi enim colliguntur quatuor regulæ quas dat quarum prima est, quod illa quas dat quarum prima est, quod illa quæ proprie ad singulas pertinent per- quæ proprie ad singulas pertinent per- sonas, relative ad invicem dicuntur. Se- sonas, relative ad invicem dicuntur. Se- cunda est, Quæ unitatem significant, ad cunda est, Quæ unitatem significant, ad se dicuntur et substantialiter. Tertia est, se dicuntur et substantialiter. Tertia est, Quæ substantialiter dicuntur, de omnibus Quæ substantialiter dicuntur, de omnibus sigillatim prædicantur, et de omnibus sigillatim prædicantur, et de omnibus

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, capp. 6 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, capp. 6

simul singulariter prædicantur, et non simul singulariter prædicantur, et non pluraliter. Quarta est, Quæ relative di- pluraliter. Quarta est, Quæ relative di- cuntur, non substantialiter dicuntur. cuntur, non substantialiter dicuntur.

1. CONTRA PRIMAM objicitur: Hoc no- 1. CONTRA PRIMAM objicitur: Hoc no- men, persona, pertinet ad singulas per- men, persona, pertinet ad singulas per- sonas, et tamen non relative dicitur : sonas, et tamen non relative dicitur : ergo regula illa non est universalis. ergo regula illa non est universalis.

2. Secundæ instatur per similis et 2. Secundæ instatur per similis et æqualis et idem, quæ relative dicuntur, æqualis et idem, quæ relative dicuntur, et tamen substantiam significant. et tamen substantiam significant.

3. Item, tertiæ instatur per hoc no- 3. Item, tertiæ instatur per hoc no- men, persona, quod, ut infra dicet, sub- men, persona, quod, ut infra dicet, sub- stantiam significat, et tamen pluraliter stantiam significat, et tamen pluraliter de eis in summa prædicatur. de eis in summa prædicatur.

4. Quartæ instatur per hoc quod om- 4. Quartæ instatur per hoc quod om- ne quod prædicatur, prædicatur per ac- ne quod prædicatur, prædicatur per ac- cidens, aut per substantiam: sed in di- cidens, aut per substantiam: sed in di- vinis non est accidens: ergo substantia: vinis non est accidens: ergo substantia: ergo relatio quæ prædicatur in divinis, ergo relatio quæ prædicatur in divinis,

et 8. et 8.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad. 2. Ad. 2.

Ad. 3. Ad. 3.

Ad 4. Ad 4.

576 576

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

prædicatur per substantiam: et sic fal- quoad modum quem addit, scilicet ad prædicatur per substantiam: et sic fal- quoad modum quem addit, scilicet ad sum est quod dicit. sum est quod dicit.

SOLUTIO. Dicendum, quod persona non SOLUTIO. Dicendum, quod persona non dicit relationem in se determinatam, sed dicit relationem in se determinatam, sed in quadam communitate proportionis, ut in quadam communitate proportionis, ut infra dicetur. Vel dicatur, quod persona infra dicetur. Vel dicatur, quod persona dicitur relative in supposito: licet non dicitur relative in supposito: licet non dicat relationem in modo significandi per dicat relationem in modo significandi per

nomen. nomen.

AD ALIUD dicendum, quod similis, et AD ALIUD dicendum, quod similis, et æqualis, in se claudunt relationem, et id æqualis, in se claudunt relationem, et id in quo uniuntur et parificantur : et ideo in quo uniuntur et parificantur : et ideo talia significant in concreto essentiam in talia significant in concreto essentiam in obliquo, et personas in recto: et quando obliquo, et personas in recto: et quando abstracte significantur, contingit e con- abstracte significantur, contingit e con- verso, ut supra determinatum est'. verso, ut supra determinatum est'.

AD ALIUD dicendum est, quod persona AD ALIUD dicendum est, quod persona dicit relationem in supposito, licet in dicit relationem in supposito, licet in modo significandi non importet, sed sub- modo significandi non importet, sed sub- stantiam. stantiam.

AD ALIUD potest dici, quod in divinis AD ALIUD potest dici, quod in divinis non est accidens, quia quoad naturam non est accidens, quia quoad naturam prædicamenti relationis non retinet in prædicamenti relationis non retinet in divinis modum prædicandi relatio: sed divinis modum prædicandi relatio: sed

alterum esse, et quoad hoc oppositionem alterum esse, et quoad hoc oppositionem habet ad substantialia, quæ non ad alte- habet ad substantialia, quæ non ad alte- rum sed ad se prædicantur. rum sed ad se prædicantur.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An bene dicat Augustinus, Unus magnus, An bene dicat Augustinus, Unus magnus, non tres magni. non tres magni.

Deinde quæritur de hoc, « Non tres Deinde quæritur de hoc, « Non tres magni, sed unus magnus, magni, sed unus magnus,

etc. » etc. »

Supra enim concessum est 2, quod ad- Supra enim concessum est 2, quod ad- jectiva possunt substantialiter de personis jectiva possunt substantialiter de personis prædicari ; et ibi sunt novem assignatæ prædicari ; et ibi sunt novem assignatæ rationes. Et ideo hic dicendum quod si ly rationes. Et ideo hic dicendum quod si ly tres sit substantia tantum, et ly magni tres sit substantia tantum, et ly magni adjectivum, quod possunt tunc dici tres adjectivum, quod possunt tunc dici tres magni: quia tunc numerum sumet a suo magni: quia tunc numerum sumet a suo substantivo sed Augustinus accipit hic substantivo sed Augustinus accipit hic ly magni substantive, et ly tres adjecti- ly magni substantive, et ly tres adjecti- ve et eadem ratio est de aliis. ve et eadem ratio est de aliis.

F. Quod Deus magnus est ea magnitudine qua Deus est: sic de bonitate, F. Quod Deus magnus est ea magnitudine qua Deus est: sic de bonitate, et de omnibus quæ secundum substantiam dicuntur. et de omnibus quæ secundum substantiam dicuntur.

Deus enim non est magnus ea magnitudine quæ non est quod ipse, Deus enim non est magnus ea magnitudine quæ non est quod ipse, ut quasi particeps ejus sit: alioquin major esset illa magnitudo quam ut quasi particeps ejus sit: alioquin major esset illa magnitudo quam Deus. Deo autem non est aliquid majus ea ergo magnitudine ma- Deus. Deo autem non est aliquid majus ea ergo magnitudine ma- gnus est, qua ipse est. Ideoque nec tres magnitudines dicimus, sed gnus est, qua ipse est. Ideoque nec tres magnitudines dicimus, sed unam magnitudinem: nec tres magnos, sed unum magnum : quia non unam magnitudinem: nec tres magnos, sed unum magnum : quia non participatione magnitudinis Deus magnus est, sed seipso magno ma- participatione magnitudinis Deus magnus est, sed seipso magno ma- gnus est, quia ipse est sua magnitudo. Ita et de bonitate, et æternitate, gnus est, quia ipse est sua magnitudo. Ita et de bonitate, et æternitate, et omnipotentia Dei dicendum est, et de omnibus omnino quæ de Deo et omnipotentia Dei dicendum est, et de omnibus omnino quæ de Deo possunt pronuntiari substantialiter: quibus ad seipsum dicitur, non trans- possunt pronuntiari substantialiter: quibus ad seipsum dicitur, non trans- lative ac per similitudinem, sed proprie si tamen de illo proprie aliquid lative ac per similitudinem, sed proprie si tamen de illo proprie aliquid

1 Cf. Supra, Dist. II. 1 Cf. Supra, Dist. II.

2 Cf. Supra, Dist. VIII. 2 Cf. Supra, Dist. VIII.

IN I SENTENT. DIST. XXII, F, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. XXII, F, ART. 8.

577 577

ore hominis dici potest '. Ecce aperte docuit, quod nomina unitatem ore hominis dici potest '. Ecce aperte docuit, quod nomina unitatem divinæ majestatis significantia, et ad se dicuntur de Deo, id est, sine re- divinæ majestatis significantia, et ad se dicuntur de Deo, id est, sine re- latione, et de omnibus personis communiter, et de singulis divisim latione, et de omnibus personis communiter, et de singulis divisim dicuntur nec pluraliter, sed singulariter in summa accipiuntur. Illa vero dicuntur nec pluraliter, sed singulariter in summa accipiuntur. Illa vero nomina quæ proprie ad singulas pertinent personas, relative, non sub- nomina quæ proprie ad singulas pertinent personas, relative, non sub- stantialiter dicuntur. Quod enim proprie singula in Trinitate persona stantialiter dicuntur. Quod enim proprie singula in Trinitate persona dicitur (ut ait Augustinus in eodem 2) nullo modo ad seipsum, sed ad aliam dicitur (ut ait Augustinus in eodem 2) nullo modo ad seipsum, sed ad aliam invicem, vel ad creaturam dicitur. Et ideo relative, non substantialiter di- invicem, vel ad creaturam dicitur. Et ideo relative, non substantialiter di- ci, manifestum est. ci, manifestum est.

Solutio, Solutio,

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An participatum in divinis potest esse An participatum in divinis potest esse majus participante ? majus participante ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultimo capitulo in principio, ibi, « Ut ultimo capitulo in principio, ibi, « Ut quasi particeps ejus sit : alioquin major quasi particeps ejus sit : alioquin major esset illa magnitudo, etc. » esset illa magnitudo, etc. »

Hoc enim non videtur, quia ille potest Hoc enim non videtur, quia ille potest participare albedinem vel humanitatem : participare albedinem vel humanitatem : et tamen illa albedo vel humanitas non et tamen illa albedo vel humanitas non est major quam ipse. est major quam ipse.

SOLUTIO. Dicendum, quod nihil parti- SOLUTIO. Dicendum, quod nihil parti-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 11. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 11. 2 IDEM, Ibidem, cap. 10. 2 IDEM, Ibidem, cap. 10.

cipatur proprie, nisi cujus capitur pars : cipatur proprie, nisi cujus capitur pars : forma autem omnis de se universalis est: forma autem omnis de se universalis est: et licet tota sit in isto quoad esse, non et licet tota sit in isto quoad esse, non tamen tota est intra substantiam quoad tamen tota est intra substantiam quoad posse, quia potest esse in alio, aliter enim posse, quia potest esse in alio, aliter enim non esset universalis: licet secundum non esset universalis: licet secundum quod inest huic, non sit vel possit esse in quod inest huic, non sit vel possit esse in alio tamen id quod inest huic, potest alio tamen id quod inest huic, potest inesse aliis multis et ideo accipitur in inesse aliis multis et ideo accipitur in parte suæ potestatis. Sic autem sequitur, parte suæ potestatis. Sic autem sequitur, quod omne participatum majus sit in quod omne participatum majus sit in posse, quam id quod participat ipsum. posse, quam id quod participat ipsum. Hoc autem in divinis non convenit : Hoc autem in divinis non convenit : cum non sit extra Deum aliquid majus cum non sit extra Deum aliquid majus ipso, nec secundum esse, nec secundum ipso, nec secundum esse, nec secundum possesed totum id quod est ipse, ubi possesed totum id quod est ipse, ubi non est universale et particulare, sicut non est universale et particulare, sicut supra probatum est ³. supra probatum est ³.

3 Cf. Supra, Dist. XIX, art. 15. 3 Cf. Supra, Dist. XIX, art. 15.

37 37

XXV XXV

40 40

578 578

D. ALB. MAG, ORD, PRÆD. D. ALB. MAG, ORD, PRÆD.

DISTINCTIO XXIII. DISTINCTIO XXIII.

De substantialibus nominibus divinis in speciali. De substantialibus nominibus divinis in speciali.

A. De hoc nomine quod est persona, quod cum secundum substantiam A. De hoc nomine quod est persona, quod cum secundum substantiam dicatur, tamen pluraliter non singulariter in summa accipitur. dicatur, tamen pluraliter non singulariter in summa accipitur.

Prædictis adjiciendum est, quod cum omnia nomina quæ secundum Prædictis adjiciendum est, quod cum omnia nomina quæ secundum substantiam de Deo dicuntur, singulariter et non pluraliter de om- substantiam de Deo dicuntur, singulariter et non pluraliter de om- nibus in summa dicantur personis, ut supra ostensum est. Est tamen nibus in summa dicantur personis, ut supra ostensum est. Est tamen unum nomen, scilicet persona, quod secundum substantiam dicitur de unum nomen, scilicet persona, quod secundum substantiam dicitur de singulis personis, et pluraliter non singulariter in summa accipitur. singulis personis, et pluraliter non singulariter in summa accipitur. Dicimus enim, Pater est persona, Filius est persona, Spiritus sanctus est Dicimus enim, Pater est persona, Filius est persona, Spiritus sanctus est persona, et hoc secundum substantiam dicitur: nec tamen dicitur, persona, et hoc secundum substantiam dicitur: nec tamen dicitur, Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt una persona, sed tres personæ. Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt una persona, sed tres personæ. Hoc ergo nomen excipitur a prædicta regula nominum, quæ secun- Hoc ergo nomen excipitur a prædicta regula nominum, quæ secun- dum substantiam de Deo dicuntur: quia cum hoc ad se dicatur, et se- dum substantiam de Deo dicuntur: quia cum hoc ad se dicatur, et se- cundum substantiam, pluraliter tamen, non singulariter in summa acci- cundum substantiam, pluraliter tamen, non singulariter in summa acci- pitur. pitur.

B. Auctoritas quod persona ad se dicatur et secundum substantiam. B. Auctoritas quod persona ad se dicatur et secundum substantiam.

Quod autem persona secundum substantiam dicatur, Augustinus os- Quod autem persona secundum substantiam dicatur, Augustinus os- tendit in libro VII de Trinitate, dicens : Non est aliud Deo esse, aliud tendit in libro VII de Trinitate, dicens : Non est aliud Deo esse, aliud personam esse, sed omnino idem . Item, In hac Trinitate cum dicimus personam esse, sed omnino idem . Item, In hac Trinitate cum dicimus personam Patris, non aliud dicimus quam substantiam Patris. Quocirca personam Patris, non aliud dicimus quam substantiam Patris. Quocirca ut substantia Patris ipse Pater est, non quo Pater est, sed quo est: ita et ut substantia Patris ipse Pater est, non quo Pater est, sed quo est: ita et persona Patris, non aliud quam ipse Pater est. Ad se quippe dicitur persona Patris, non aliud quam ipse Pater est. Ad se quippe dicitur persona, non ad Filium vel Spiritum sanctum : sicut ad se Deus dicitur, persona, non ad Filium vel Spiritum sanctum : sicut ad se Deus dicitur,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6.

IN I SENTENT. DIST. XXIII, B, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXIII, B, ART. 1.

579 579

et magnus, et bonus, et justus, et hujusmodi. Et quemadmodum hoc illi et magnus, et bonus, et justus, et hujusmodi. Et quemadmodum hoc illi est esse, quod Deum esse, quod magnum esse, quod bonum esse: ita est esse, quod Deum esse, quod magnum esse, quod bonum esse: ita hoc est illi esse, quod personam esse '. Ecce expresse habes, quod persona hoc est illi esse, quod personam esse '. Ecce expresse habes, quod persona secundum substantiam dicitur : ut cum dicitur, Pater est persona, hic sit secundum substantiam dicitur : ut cum dicitur, Pater est persona, hic sit sensus Pater est divina essentia. Similiter cum dicitur, Filius est perso- sensus Pater est divina essentia. Similiter cum dicitur, Filius est perso- na, Spiritus sanctus est persona, id est, essentia divina. na, Spiritus sanctus est persona, id est, essentia divina.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Prædictis adjiciendum est, quod « Prædictis adjiciendum est, quod cum omnia nomina, etc. » cum omnia nomina, etc. »

Hic agitur de hoc nomine, persona, Hic agitur de hoc nomine, persona, quod excipitur a regula quæ est in præ- quod excipitur a regula quæ est in præ- cedenti distinctione data de nominibus cedenti distinctione data de nominibus substantialibus. substantialibus.

: :

Dividitur autem ista pars in tres par- Dividitur autem ista pars in tres par- tes, secundum quod tria considerantur tes, secundum quod tria considerantur in hoc nomine, persona, scilicet signifi- in hoc nomine, persona, scilicet signifi- catum, de quo quæritur primo, Utrum catum, de quo quæritur primo, Utrum significet substantiam, vel proprietatem ? significet substantiam, vel proprietatem ? Consideratur etiam in eo communitas Consideratur etiam in eo communitas prædicationis et de illa quæritur in se- prædicationis et de illa quæritur in se- cunda parte, ibi, C, « Ideo oritur hic cunda parte, ibi, C, « Ideo oritur hic quæstio difficilis, etc. » Consideratur quæstio difficilis, etc. » Consideratur etiam in hoc nomine, persona, discretio etiam in hoc nomine, persona, discretio singularitatis et de hac quæritur in ter- singularitatis et de hac quæritur in ter- tia, Utrum scilicet diversitas et singula- tia, Utrum scilicet diversitas et singula- ritas sint in divinis, ibi, I, « Jam suffi- ritas sint in divinis, ibi, I, « Jam suffi- cienter, ut puto, etc. » cienter, ut puto, etc. »

: :

In prima harum partium sunt duo ca- In prima harum partium sunt duo ca- pitula in quorum primo excipitur no- pitula in quorum primo excipitur no- men personæ a generalitate regulæ præ- men personæ a generalitate regulæ præ- habitæ. In secundo autem probatur, quod habitæ. In secundo autem probatur, quod substantiam significat, ibi, B, « Quod substantiam significat, ibi, B, « Quod autem persona secundum substantiam autem persona secundum substantiam dicatur, etc. » dicatur, etc. »

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum in divinis sit vel possit esse Utrum in divinis sit vel possit esse persona? persona?

Et quia circa istum tractatum major Et quia circa istum tractatum major difficultas libri consistit, ideo ante Litte- difficultas libri consistit, ideo ante Litte- ram quæruntur hic duo, scilicet si per- ram quæruntur hic duo, scilicet si per- sona est in divinis, vel potest esse? Se- sona est in divinis, vel potest esse? Se- cundo, dato quod sic, utrum significet cundo, dato quod sic, utrum significet substantiam vel proprietatem ? Hoc enim substantiam vel proprietatem ? Hoc enim oporteret scire ante diffinitionem personæ. oporteret scire ante diffinitionem personæ. Videtur autem persona non esse in Videtur autem persona non esse in divinis : divinis :

1. In inferioribus enim videmus nihil 1. In inferioribus enim videmus nihil tantæ compositionis sicut persona est : tantæ compositionis sicut persona est : ergo nihil tantum repugnat maximæ sim- ergo nihil tantum repugnat maximæ sim- plicitati: sed maxima simplicitas est in plicitati: sed maxima simplicitas est in divinis ergo nulla potest ibi esse per- divinis ergo nulla potest ibi esse per- sonalitas. Quod autem persona maximam sonalitas. Quod autem persona maximam dicat compositionem, sic probatur: Hoc dicat compositionem, sic probatur: Hoc aliquid in rationali natura est ultimum aliquid in rationali natura est ultimum compositionis naturalis, in quo sunt om- compositionis naturalis, in quo sunt om- nium præcedentium compositiones: com- nium præcedentium compositiones: com- positio enim elementi ex forma et mate. positio enim elementi ex forma et mate.

ria determinata contrarietate, et compo- ria determinata contrarietate, et compo- sitio mixti, et compositio complexionati, sitio mixti, et compositio complexionati, et compositio heterogenii in membris et compositio heterogenii in membris dissimilibus organicis, et compositio cor dissimilibus organicis, et compositio cor poris et animæ vegetabilis et sensibilis poris et animæ vegetabilis et sensibilis et rationalis ponitur in eo quod est hoc et rationalis ponitur in eo quod est hoc aliquid in natura rationali. Alia autem aliquid in natura rationali. Alia autem est compositio accidentium naturalium est compositio accidentium naturalium et individuantium et personam facien- et individuantium et personam facien- tium et hæc triplex etiam supponitu tium et hæc triplex etiam supponitu

580 580

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in persona ergo persona claudit in se in persona ergo persona claudit in se omne genus compositionis, et substan- omne genus compositionis, et substan- tialis, et accidentalis: et sic constat pro- tialis, et accidentalis: et sic constat pro- positio prima. positio prima.

2. Item, Non est persona quæ non sub- 2. Item, Non est persona quæ non sub- sistat naturæ communi et proprietati di- sistat naturæ communi et proprietati di- stinguenti nihil autem subsistit sic nisi stinguenti nihil autem subsistit sic nisi subjectum ergo quod non est subjectum subjectum ergo quod non est subjectum nec substat naturæ, non est persona. Di- nec substat naturæ, non est persona. Di- cit autem Boetius, quod in divinis sub- cit autem Boetius, quod in divinis sub- jectum esse non potest, cum sit forma jectum esse non potest, cum sit forma simplex ergo nec persona ibi esse pot- simplex ergo nec persona ibi esse pot-

est. est.

3. Item, Id quod est maximæ divisio- 3. Item, Id quod est maximæ divisio- nis secundum naturam, maxime repu- nis secundum naturam, maxime repu- gnat unitati simplicissimæ: sed persona gnat unitati simplicissimæ: sed persona est maximæ divisionis secundum natu- est maximæ divisionis secundum natu- ram ergo pluralitas personarum maxime ram ergo pluralitas personarum maxime repugnat unitati simplicissimæ. PRIMA repugnat unitati simplicissimæ. PRIMA constat. SECUNDA probatur per hoc quod constat. SECUNDA probatur per hoc quod in natura non est nisi potentia et actus, in natura non est nisi potentia et actus, et compositum ex utroque: quæ autem et compositum ex utroque: quæ autem in potentia plura sunt, non sunt plura in potentia plura sunt, non sunt plura nisi secundum quid: sed forma in eadem nisi secundum quid: sed forma in eadem natura secundum rationem ad minus est natura secundum rationem ad minus est una compositum autem a composito una compositum autem a composito differt per formam naturalem et materiam differt per formam naturalem et materiam naturalem ergo utraque dividitur ab eo: naturalem ergo utraque dividitur ab eo: ergo pluralitas illius maxime repugnat ergo pluralitas illius maxime repugnat primæ simplicitati. primæ simplicitati.

4. Item, Per se unum non est ab alio 4. Item, Per se unum non est ab alio distinctum si non habet distinctionem distinctum si non habet distinctionem substantiæ a qua est omnis numerus per- substantiæ a qua est omnis numerus per- sonarum : substantia autem in divinis non sonarum : substantia autem in divinis non numeratur ergo non admittit persona- numeratur ergo non admittit persona- rum pluralitatem: ergo in divinis ad rum pluralitatem: ergo in divinis ad minus non est hoc modo persona, quo minus non est hoc modo persona, quo ponimus ibi personas. ponimus ibi personas.

5. Item, Hoc videtur per Augustinum', 5. Item, Hoc videtur per Augustinum', et ponitur hic in Littera, ubi dicit, quod et ponitur hic in Littera, ubi dicit, quod non ideo fuit responsum tres personæ non ideo fuit responsum tres personæ hæreticis quærentibus quid tres, ut illud hæreticis quærentibus quid tres, ut illud diceretur: sed ne taceretur: ergo vide- diceretur: sed ne taceretur: ergo vide- tur, quod persona non debet dici esse in tur, quod persona non debet dici esse in divinis. divinis.

cet possum dicere Trinitatem propter cet possum dicere Trinitatem propter Patrem et Filium et Spiritum sanctum Patrem et Filium et Spiritum sanctum qui sunt tres, non tamen possum pro- qui sunt tres, non tamen possum pro- ferre uno nomine propter quid tres, ve- ferre uno nomine propter quid tres, ve- lut si dicerem, propter tres personas: lut si dicerem, propter tres personas: sicut dicerem unitatem propter unam sicut dicerem unitatem propter unam substantiam non enim putandæ sunt substantiam non enim putandæ sunt tres personæ, quia omnes personæ sic tres personæ, quia omnes personæ sic subsistunt separatæ ab invicem, ut tot subsistunt separatæ ab invicem, ut tot sit necesse esse substantias, quot sunt sit necesse esse substantias, quot sunt personæ 2. » Item, ibidem: « In summa personæ 2. » Item, ibidem: « In summa essentia sicut non sunt plures substantiæ, essentia sicut non sunt plures substantiæ, sic non sunt plures personæ. » Ex his ac- sic non sunt plures personæ. » Ex his ac- cipitur, quod persona non competit di- cipitur, quod persona non competit di- vinis. vinis.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Richardus de sancto Victore in libro 1. Richardus de sancto Victore in libro suo de Trinitate dicit: «Timentes ubi non suo de Trinitate dicit: «Timentes ubi non est timor, recte timerent personas secun- est timor, recte timerent personas secun- dum substantiam dici, si persona tantum dum substantiam dici, si persona tantum esse substantiale significaret, nec aliquid esse substantiale significaret, nec aliquid consignificaret : « ergo videtur quod per- consignificaret : « ergo videtur quod per- sona sit in divinis: et quod qui timent sona sit in divinis: et quod qui timent dicere, timent ubi non est timor. dicere, timent ubi non est timor.

2. Item, In Littera, habemus, quod 2. Item, In Littera, habemus, quod convenientius dicuntur tres personæ, convenientius dicuntur tres personæ, cum quæritur, quid tres? quam aliquid cum quæritur, quid tres? quam aliquid aliud. aliud.

3. Item, Persona dicit naturæ rem di- 3. Item, Persona dicit naturæ rem di- stinctam, et persona magis significatur stinctam, et persona magis significatur per quis, quam per quid : quia quid quæ- per quis, quam per quid : quia quid quæ- rit de natura indistincta, quis autem de rit de natura indistincta, quis autem de distincta sed in divinis sunt plures ali- distincta sed in divinis sunt plures ali- qui distincti: ergo cum divina natura sit qui distincti: ergo cum divina natura sit natura intellectualis, ibi sunt aliqui di- natura intellectualis, ibi sunt aliqui di- stincti naturæ rationalis: ergo a diffe- stincti naturæ rationalis: ergo a diffe- rendo sunt in divinis personæ. rendo sunt in divinis personæ.

4. Item, Persona est per se una: sed 4. Item, Persona est per se una: sed per se unus est Pater, et per se unus per se unus est Pater, et per se unus Filius, et per se unus est Spiritus san- Filius, et per se unus est Spiritus san- ctus ergo sunt ibi plures personæ : ergo, ctus ergo sunt ibi plures personæ : ergo,

etc. etc.

5. Item, Richardus : « Triplex distinctio 5. Item, Richardus : « Triplex distinctio personalis invenitur, scilicet proprietate personalis invenitur, scilicet proprietate sola, origine sola, proprietate simul et sola, origine sola, proprietate simul et 6. Item, Anselmus in Monologio : « Li- origine. In Angelis proprietate sola, in 6. Item, Anselmus in Monologio : « Li- origine. In Angelis proprietate sola, in

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 6. 2 S. ANSELMUS, In Monologio, cap. penultimo. 2 S. ANSELMUS, In Monologio, cap. penultimo.

сар. сар.

3 RICHARDUS DE S. VICTORE, Lib. de Trinitate, 3 RICHARDUS DE S. VICTORE, Lib. de Trinitate, 4. 4.

Sed cont Sed cont

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN I SENTENT. DIST. XXIII, B, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXIII, B, ART. 1.

Deo origine sola, in homine autem pro- Deo origine sola, in homine autem pro- prietate simul et origine : » ergo in divinis prietate simul et origine : » ergo in divinis est persona. est persona.

6. Item, Ultimum et perfectissimum 6. Item, Ultimum et perfectissimum rationalis naturæ est persona : ergo per- rationalis naturæ est persona : ergo per- sonalitas ultima dicit perfectionis ratio- sonalitas ultima dicit perfectionis ratio- nem quidquid autem perfectionis est, nem quidquid autem perfectionis est, Deo attribui debet: ergo ratio personali- Deo attribui debet: ergo ratio personali- tatis Deo attribui debet, et maxime, ut tatis Deo attribui debet, et maxime, ut

videtur. videtur.

7. Item, Supra probatum est divinam 7. Item, Supra probatum est divinam naturam communicabilem esse: commu- naturam communicabilem esse: commu- nio autem naturæ intellectualis etiam in- nio autem naturæ intellectualis etiam in- telligi non potest nisi intelligatur com- telligi non potest nisi intelligatur com- municans eam omne autem communi- municans eam omne autem communi- cans naturam intellectualem est persona: cans naturam intellectualem est persona: ergo in divinis sunt personæ. ergo in divinis sunt personæ.

SOLUTIO. Absque dubio et hæsitatione SOLUTIO. Absque dubio et hæsitatione concedendum est, quod in divinis sunt concedendum est, quod in divinis sunt plures communicantes naturam divinam plures communicantes naturam divinam intellectualem et quia tales communi- intellectualem et quia tales communi- cantes necessario distincti sunt, ideo ne- cantes necessario distincti sunt, ideo ne- cesse est concedere, quod sunt personæ cesse est concedere, quod sunt personæ in divinis, et quod ratio personalitatis in divinis, et quod ratio personalitatis conveniat eis, licet non omni eadem ra- conveniat eis, licet non omni eadem ra- tione qua invenitur personalitas in natu- tione qua invenitur personalitas in natu- ra humana et angelica, ut patebit in se- ra humana et angelica, ut patebit in se- quentibus. quentibus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod AD PRIMUM ergo dicendum, quod compositio maxima accidit personæ ex compositio maxima accidit personæ ex natura qua communicat cum aliis in ge- natura qua communicat cum aliis in ge- nere formæ et materiæ : ideo enim opor- nere formæ et materiæ : ideo enim opor- tet multis eam trahi ad perfectionem cui tet multis eam trahi ad perfectionem cui soli convenit ratio personalitatis. Si illam soli convenit ratio personalitatis. Si illam autem perfectionem in primo inveniret, autem perfectionem in primo inveniret, non oporteret tot compositionibus eam non oporteret tot compositionibus eam trahi ad illud: unde si natura elementi trahi ad illud: unde si natura elementi esset intellectualis, non oporteret fieri esset intellectualis, non oporteret fieri compositionem, quia hoc elementum ha- compositionem, quia hoc elementum ha- bens naturam elementi communius esset bens naturam elementi communius esset persona et hoc patet, quia in Angelis persona et hoc patet, quia in Angelis personalitas non requirit hujusmodi personalitas non requirit hujusmodi compositionem, et in divinis non requi- compositionem, et in divinis non requi- rit aliquam compositionem. rit aliquam compositionem.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum Richardum, differentia est inter subsistere Richardum, differentia est inter subsistere et existere subsistit enim quod per se et existere subsistit enim quod per se distinctum est proprietate quæ in ipso distinctum est proprietate quæ in ipso

: :

581 581

est ut in subjecto: existit autem quod est ut in subjecto: existit autem quod per se est distinctum ex origine, hoc est, per se est distinctum ex origine, hoc est, ex modo originis, scilicet quia ex origi- ex modo originis, scilicet quia ex origi- nis ratione distinguitur ab eo quod ab nis ratione distinguitur ab eo quod ab ipso est, vel a quo ipsum est: unde pro- ipso est, vel a quo ipsum est: unde pro- prie loquendo in angelica natura perso- prie loquendo in angelica natura perso- næ sunt subsistentiæ tantum : quia una næ sunt subsistentiæ tantum : quia una earum non distinguitur ab alia per hoc earum non distinguitur ab alia per hoc quod una sit ex alia, vel alia ex ipsa: sed quod una sit ex alia, vel alia ex ipsa: sed proprietatibus quibus subsistunt et sub- proprietatibus quibus subsistunt et sub- stant, personalis distinctio eorum inve- stant, personalis distinctio eorum inve- nitur in eis. In divinis autem proprie lo- nitur in eis. In divinis autem proprie lo- quendo personæ sunt existentiæ: quia quendo personæ sunt existentiæ: quia distinguuntur modo originis vel relatione distinguuntur modo originis vel relatione quæ non est in distincto ut in subjecto, quæ non est in distincto ut in subjecto, sed potius (ut dicunt Augustinus et Boe- sed potius (ut dicunt Augustinus et Boe- tius) prædicat id quod ad alterum est, et tius) prædicat id quod ad alterum est, et non quod ad se est secundum originis non quod ad se est secundum originis modum quo alter est ex altero. In huma- modum quo alter est ex altero. In huma- nis autem accipitur distinctio secundum nis autem accipitur distinctio secundum utraque, scilicet substare collationi pro- utraque, scilicet substare collationi pro- prietatum individuantium, et secundum prietatum individuantium, et secundum originis modum quo persona a persona originis modum quo persona a persona educitur et ideo substantes vel subsisten- educitur et ideo substantes vel subsisten- tes essentiæ vocantur. Sed alii Doctores tes essentiæ vocantur. Sed alii Doctores sacræ Scripturæ subsistentias large acci- sacræ Scripturæ subsistentias large acci- piunt pro qualiter cumque per se existen- piunt pro qualiter cumque per se existen- tibus hypostasibus: et ideo personas di- tibus hypostasibus: et ideo personas di- vinas subsistentes vel subsistentias vo- vinas subsistentes vel subsistentias vo- cant. cant.

: :

AD ALIUD dicendum, quod licet persona AD ALIUD dicendum, quod licet persona in creata natura intellectuali sit maximæ in creata natura intellectuali sit maximæ divisionis inter ea quæ sunt eadem, quia divisionis inter ea quæ sunt eadem, quia est majoris divisionis quam forma secun- est majoris divisionis quam forma secun- dum se hoc tamen accidit ei, scilicet in dum se hoc tamen accidit ei, scilicet in quantum est in hac natura: constitutio quantum est in hac natura: constitutio enim personæ est ex eo quod sit per se enim personæ est ex eo quod sit per se unum secundum quemcumque existentiæ unum secundum quemcumque existentiæ modum in natura intellectuali, et ideo modum in natura intellectuali, et ideo hoc argumentum non procedit. hoc argumentum non procedit.

AD ALIUD dicendum, quod habere sub- AD ALIUD dicendum, quod habere sub- stantiam divisam in personis accidit ex stantiam divisam in personis accidit ex naturæ formalis ignobilitate, cum natura naturæ formalis ignobilitate, cum natura forinæ creatæ in pluribus divisa per esse forinæ creatæ in pluribus divisa per esse remaneat ratione una, et sic nititur ad remaneat ratione una, et sic nititur ad unitatem, in pluribus ostenditur satis : unitatem, in pluribus ostenditur satis : quoniam si posset, etiam secundum esse quoniam si posset, etiam secundum esse et secundum id quod est, maneret una : et secundum id quod est, maneret una : sed quia non plene simplex est, ideo ac- sed quia non plene simplex est, ideo ac-

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

582 582

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cidit ei hujusmodi divisio in personis et cidit ei hujusmodi divisio in personis et hypostasibus in quibus est. In divinis hypostasibus in quibus est. In divinis autem in quibus est plena simplicitas, autem in quibus est plena simplicitas, existentiæ modus secundum originem existentiæ modus secundum originem inducit rationem alietatis et personalita- inducit rationem alietatis et personalita- tis et tamen substantia id quod est, ma- tis et tamen substantia id quod est, ma- net indivisa et bene concedimus, et in- net indivisa et bene concedimus, et in- fra probabimus in sequenti distinctione, fra probabimus in sequenti distinctione, quod non simpliciter numerus est in di- quod non simpliciter numerus est in di- vinis, et quod personarum vel notionum vinis, et quod personarum vel notionum numerus non est simpliciter numerus : numerus non est simpliciter numerus : et hoc ideo, quia nullo modo ponimus in et hoc ideo, quia nullo modo ponimus in divinis substantiam numerari, neque se- divinis substantiam numerari, neque se- cundum se, neque secundum quod est in cundum se, neque secundum quod est in persona. persona.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus non intendit, quod non debet dici tres non intendit, quod non debet dici tres personæ sed quia non dicitur ea ratione personæ sed quia non dicitur ea ratione qua dicitur in inferioribus, ubi per sub- qua dicitur in inferioribus, ubi per sub- stantiam formæ et materiæ, sive quod stantiam formæ et materiæ, sive quod est et quo est, personæ ab invicem divi- est et quo est, personæ ab invicem divi- duntur. duntur.

AD ALIUD dicendum eodem modo, quod AD ALIUD dicendum eodem modo, quod Anselmus nihil aliud intendit, nisi quod Anselmus nihil aliud intendit, nisi quod modus existentiæ in divinis non sic facit modus existentiæ in divinis non sic facit personam sicut in humanis. personam sicut in humanis.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum persona in divinis significet sub- Utrum persona in divinis significet sub- stantiam, vel proprietatem ? stantiam, vel proprietatem ?

Secundo quæritur, Quid significet per- Secundo quæritur, Quid significet per- sona? sona?

Videtur quod substantiam et quia Videtur quod substantiam et quia circa hunc articulum fere consistit tota circa hunc articulum fere consistit tota difficultas hujus tractatus, sumantur ar- difficultas hujus tractatus, sumantur ar- gumenta, quotquot elici possunt ex Lit- gumenta, quotquot elici possunt ex Lit-

tera. tera.

Eliciuntur autem sex, quinque ex se- Eliciuntur autem sex, quinque ex se- cundo capitulo istius distinctionis, a ver- cundo capitulo istius distinctionis, a ver- bis Augustini extracta. bis Augustini extracta.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate.

2 S. ANSELMUS, In Monologio, cap. penultimo. 2 S. ANSELMUS, In Monologio, cap. penultimo.

Primum quod dicit : « Non est aliud Primum quod dicit : « Non est aliud Deo esse, aliud personam esse, sed om- Deo esse, aliud personam esse, sed om- nino idem. » nino idem. »

Secundum est quod dicit: « In hac Secundum est quod dicit: « In hac Trinitate cum dicimus personam Patris, Trinitate cum dicimus personam Patris, non aliud dicimus quam substantiam non aliud dicimus quam substantiam Patris. » Patris. »

Tertium est quod dicit: « Ad se quippe Tertium est quod dicit: « Ad se quippe dicitur persona, non ad Filium vel Spi- dicitur persona, non ad Filium vel Spi- ritum sanctum sicut ad se Deus dicitur, ritum sanctum sicut ad se Deus dicitur, et magnus, et bonus, et justus. » et magnus, et bonus, et justus. »