IN I SENTENT. DIST. XXI, A. IN I SENTENT. DIST. XXI, A.

555 555

DISTINCTIO XXI. DISTINCTIO XXI.

Qualiter dictiones exclusivæ capiantur in divinis ? Qualiter dictiones exclusivæ capiantur in divinis ?

A. Quæritur, quomodo posset dici solus Pater, vel solus Filius, vel solus A. Quæritur, quomodo posset dici solus Pater, vel solus Filius, vel solus Spiritus sanctus, cum sint inseparabiles? Spiritus sanctus, cum sint inseparabiles?

Hic oritur quæstio trahens originem ex prædictis. Dictum est enim su- Hic oritur quæstio trahens originem ex prædictis. Dictum est enim su- pra, quod tantus est solus Pater, vel solus Filius, vel solus Spiritus san- pra, quod tantus est solus Pater, vel solus Filius, vel solus Spiritus san- ctus, quantum simul illi tres et quod duæ vel tre spersonæ simul non sunt ctus, quantum simul illi tres et quod duæ vel tre spersonæ simul non sunt majus aliquid, quam una persona sola. Ideo quærit Augustinus in libro VI majus aliquid, quam una persona sola. Ideo quærit Augustinus in libro VI de Trinitate, Quomodo hæc sane dici possint, cum nec Pater sit solus, de Trinitate, Quomodo hæc sane dici possint, cum nec Pater sit solus, nec Filius, nec Spiritus sanctus: sed semper et inseparabiliter et Filius nec Filius, nec Spiritus sanctus: sed semper et inseparabiliter et Filius cum Patre, et Pater cum Filio, et Spiritus sanctus cum utroque. Insepara- cum Patre, et Pater cum Filio, et Spiritus sanctus cum utroque. Insepara- biles enim sunt hæ tres personæ '. Ad quod ita respondet Augustinus in biles enim sunt hæ tres personæ '. Ad quod ita respondet Augustinus in eodem Solum Deum Patrem dicimus, non quia separatur a Filio vel a eodem Solum Deum Patrem dicimus, non quia separatur a Filio vel a Spiritu sancto: sed hoc dicentes significamus, quia illi simul cum eo non Spiritu sancto: sed hoc dicentes significamus, quia illi simul cum eo non sunt Pater. Solus enim Pater, Pater est: quod non dicitur quia ipse sit so- sunt Pater. Solus enim Pater, Pater est: quod non dicitur quia ipse sit so- lus, id est, sine Filio vel Spiritu sancto, sed per hoc Filius vel Spiritus lus, id est, sine Filio vel Spiritu sancto, sed per hoc Filius vel Spiritus sanctus a paternitatis consortio excluduntur. Ita et cum dicitur, solus Filius sanctus a paternitatis consortio excluduntur. Ita et cum dicitur, solus Filius Filius est, vel solus Spiritus sanctus est Spiritus sanctus, non dividitur Fi- Filius est, vel solus Spiritus sanctus est Spiritus sanctus, non dividitur Fi- lius a Patre, vel Spiritus sanctus ab utroque, sed a consortio filialis pro- lius a Patre, vel Spiritus sanctus ab utroque, sed a consortio filialis pro- prietatis excluduntur Pater et Spiritus sanctus, et a consortio processibilis prietatis excluduntur Pater et Spiritus sanctus, et a consortio processibilis proprietatis Pater et Filius. Cum ergo dicitur, Tantus est solus Pater quan- proprietatis Pater et Filius. Cum ergo dicitur, Tantus est solus Pater quan- tum simul illi tres, per hoc quod dicitur solus, non separatur Pater ab aliis: tum simul illi tres, per hoc quod dicitur solus, non separatur Pater ab aliis: sed hic est sensus, Solus Pater, id est, Pater qui ita Pater est, quod nec sed hic est sensus, Solus Pater, id est, Pater qui ita Pater est, quod nec Filius nec Spiritus sanctus, tantus est, etc. Similiter intellige cum dicitur, Filius nec Spiritus sanctus, tantus est, etc. Similiter intellige cum dicitur, Solus est Filius, vel solus est Spiritus sanctus. Solus ergo Pater dicitur, ut Solus est Filius, vel solus est Spiritus sanctus. Solus ergo Pater dicitur, ut ait Augustinus in eodem, quia non nisi ipse ibi Pater est : et solus Filius, ait Augustinus in eodem, quia non nisi ipse ibi Pater est : et solus Filius, quia non nisi ipse ibi Filius est: et solus Spiritus, quia non nisi ipse ibi quia non nisi ipse ibi Filius est: et solus Spiritus, quia non nisi ipse ibi Spiritus sanctus est. Spiritus sanctus est.

1 S. AUGUSTINUS, Lib, VI de Trinitate, cap 7. 1 S. AUGUSTINUS, Lib, VI de Trinitate, cap 7.

556 556

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

Videtur autem, quod non : Videtur autem, quod non :

1. Supra enim ', in verbis Hilarii di- 1. Supra enim ', in verbis Hilarii di- citur quod solitarius non est nobis Deus citur quod solitarius non est nobis Deus confitendus ergo solitudo non convenit confitendus ergo solitudo non convenit divinis cum ergo dictiones exclusivæ divinis cum ergo dictiones exclusivæ implicent solitudinem circa ea quibus ad- implicent solitudinem circa ea quibus ad-

« Hic oritur quæstio trahens originem junguntur, videtur quod dictiones illæ « Hic oritur quæstio trahens originem junguntur, videtur quod dictiones illæ ex prædictis, etc. »> ex prædictis, etc. »>

Hic incipit pars illa quæ occasionatur Hic incipit pars illa quæ occasionatur ex præcedenti cum enim habitum sit ex præcedenti cum enim habitum sit quod in communitate essentiæ tres per- quod in communitate essentiæ tres per- sonæ distinctæ sunt, videtur non posse sonæ distinctæ sunt, videtur non posse multiplicari solitudo circa aliquam ılla- multiplicari solitudo circa aliquam ılla- rum et ideo in hac parte quæritur, Qua- rum et ideo in hac parte quæritur, Qua- liter dictiones exclusivæ ponantur circa liter dictiones exclusivæ ponantur circa subjectum vel prædicatum in divinis, si- subjectum vel prædicatum in divinis, si- ve circa personas, sive etiam circa termi- ve circa personas, sive etiam circa termi- nos essentiales? nos essentiales?

Et dividitur ista distinctio in tres par- Et dividitur ista distinctio in tres par- tes in quarum prima Magister tangit, tes in quarum prima Magister tangit, qualiter dictiones exclusivæ adjunguntur qualiter dictiones exclusivæ adjunguntur propositioni ex utraque parte habenti ter- propositioni ex utraque parte habenti ter- minos personales, ut cum dicitur, solus minos personales, ut cum dicitur, solus Pater est Pater. In secunda autem tan- Pater est Pater. In secunda autem tan- git, qualiter adjunguntur propositionibus git, qualiter adjunguntur propositionibus ex altera parte habentibus terminos per- ex altera parte habentibus terminos per- sonales, ex altera autem terminos essen- sonales, ex altera autem terminos essen- tiales, ut solus Pater est Deus, vel Pater tiales, ut solus Pater est Deus, vel Pater est solus Deus, vel Trinitas est solus est solus Deus, vel Trinitas est solus Deus et hæc incipit ibi, B, « Post hæc Deus et hæc incipit ibi, B, « Post hæc quæritur, Utrum sicut dicitur, solus Pa- quæritur, Utrum sicut dicitur, solus Pa- ter est Pater, etc. » In tertia autem obji- ter est Pater, etc. » In tertia autem obji- cit contra determinata, et solvit, ibi, C, cit contra determinata, et solvit, ibi, C, « Sed iterum quæritur quomodo ipsam « Sed iterum quæritur quomodo ipsam Trinitatem dicimus solum Deum, etc. » Trinitatem dicimus solum Deum, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An dictiones exclusivæ possunt poni in An dictiones exclusivæ possunt poni in divinis? divinis?

Incidit autem hic quæstio ante Litte- Incidit autem hic quæstio ante Litte- ram, Utrum dictiones exclusivæ possunt ram, Utrum dictiones exclusivæ possunt poni in divinis ? poni in divinis ?

1 Cf Supra, Dist. V. 1 Cf Supra, Dist. V.

non competant divinis. non competant divinis.

2. Item, Supra 2, in Ambrosii verbis 2. Item, Supra 2, in Ambrosii verbis dicitur, quod Pater per intellectum sem- dicitur, quod Pater per intellectum sem- per est in Filio, et Filius in Patre, et Spi- per est in Filio, et Filius in Patre, et Spi- ritus sanctus in utroque si ergo dictio ritus sanctus in utroque si ergo dictio excludens Filium a Patre, apponatur excludens Filium a Patre, apponatur alicui personarum, erit implicatio falsi, alicui personarum, erit implicatio falsi, et sic locutio falsa: hoc autem facit di- et sic locutio falsa: hoc autem facit di- ctio exclusiva : ergo videtur quod in di- ctio exclusiva : ergo videtur quod in di- vinis dictiones illæ non competant. vinis dictiones illæ non competant.

3. Item, Dictio exclusiva alicui adjun- 3. Item, Dictio exclusiva alicui adjun- cta excludit alia quæ non sunt illud: om- cta excludit alia quæ non sunt illud: om- nis autem exclusio est respectu alicujus nis autem exclusio est respectu alicujus quod participatur ab illo circa quod no- quod participatur ab illo circa quod no- tatur exclusio nihil autem habet Pater tatur exclusio nihil autem habet Pater quod non habet Filius et Spiritus san- quod non habet Filius et Spiritus san- ctus ergo videtur, quod numquam pos- ctus ergo videtur, quod numquam pos- sit dictio notans exclusionem poni circa sit dictio notans exclusionem poni circa aliquam personarum in divinis. aliquam personarum in divinis.

4. Item, In Littera dicit Augustinus, 4. Item, In Littera dicit Augustinus, quod hæc est vera, « solus Pater est Pa- quod hæc est vera, « solus Pater est Pa- ter, » et quod non notatur solitudo circa ter, » et quod non notatur solitudo circa Patrem, sed alii a consortio paternitatis Patrem, sed alii a consortio paternitatis excluduntur. Quæratur ergo, Utrum si- excluduntur. Quæratur ergo, Utrum si- militer possit dici, Pater est solus Pa- militer possit dici, Pater est solus Pa- ter? Et videtur, quod sic: quia expositi- ter? Et videtur, quod sic: quia expositi- væ ejus sunt veræ, scilicet Pater est Pa- væ ejus sunt veræ, scilicet Pater est Pa- ter, et non alius quam Pater est Pater. ter, et non alius quam Pater est Pater. ergo Pater est solus Pater. CONTRA: Pa- ergo Pater est solus Pater. CONTRA: Pa- ter est solus Pater ergo Pater est Pa- ter est solus Pater ergo Pater est Pa- ter solus ergo non est cum Filio et Spi- ter solus ergo non est cum Filio et Spi- ritu sancto, quod falsum est. ritu sancto, quod falsum est.

5. Item, Hæc non est vera, non solus 5. Item, Hæc non est vera, non solus Pater est Pater. PROBATIO. Pater est Pa- Pater est Pater. PROBATIO. Pater est Pa- ter cum Filio existens et cum Spiritu ter cum Filio existens et cum Spiritu sancto ergo non solus Pater est Pater: sancto ergo non solus Pater est Pater: ergo ejus contradictoria est falsa, hæc ergo ejus contradictoria est falsa, hæc scilicet, solus Pater est Pater: quam ta- scilicet, solus Pater est Pater: quam ta- men in Littera concedit Augustinus. men in Littera concedit Augustinus.

6. Item. Quæritur juxta hoc, Utrum 6. Item. Quæritur juxta hoc, Utrum

2 Cf. Supra, Dist. IX. 2 Cf. Supra, Dist. IX.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXI, A, ART. 1.

hæc sit vera, Pater est Pater? Videtur, hæc sit vera, Pater est Pater? Videtur, quod sic quia Pater est Pater, et non quod sic quia Pater est Pater, et non est aliud a Patre, essentia enim non est aliud a Patre, essentia enim non est aliud a Patre: ergo Pater est tantum est aliud a Patre: ergo Pater est tantum Pater. Pater.

SED CONTRA: Dicit Augustinus, quod SED CONTRA: Dicit Augustinus, quod esse Patrem non est esse Deum : ergo esse Patrem non est esse Deum : ergo Pater non est Deus, quod falsum est : Pater non est Deus, quod falsum est : ergo et hæc, Pater est tantum Pater. Et ergo et hæc, Pater est tantum Pater. Et eadem objectio est de hac, Filius est tan- eadem objectio est de hac, Filius est tan- tum Filius et de hac, Spiritus sanctus tum Filius et de hac, Spiritus sanctus est tantum Spiritus sanctus. est tantum Spiritus sanctus.

SOLUTIO. Dicendum, quod secundum SOLUTIO. Dicendum, quod secundum quod innuit Augustinus hic et Magister, quod innuit Augustinus hic et Magister, dictio exclusiva potest poni circa divina, dictio exclusiva potest poni circa divina, et præcipue in subjecto, et circa nomen et præcipue in subjecto, et circa nomen personæ quod est quasi singulare in di- personæ quod est quasi singulare in di- vinis, ut Pater, et Filius, et Spiritus san- vinis, ut Pater, et Filius, et Spiritus san- ctus cum enim secundum Aristotelem, ctus cum enim secundum Aristotelem, idem est solus quod est non cum alio: idem est solus quod est non cum alio: ly non cum alio dicit privationem asso- ly non cum alio dicit privationem asso- ciationis et ideo proprie non convenit ciationis et ideo proprie non convenit termino in sua suppositione et significa- termino in sua suppositione et significa- tione importante associationem sicut fa- tione importante associationem sicut fa- cit omnis terminus communis, ut homo, cit omnis terminus communis, ut homo, asinus, et hujusmodi: unde non proprie asinus, et hujusmodi: unde non proprie dicitur, solus asinus, vel solus homo. dicitur, solus asinus, vel solus homo. nisi prius adjungatur termino communi nisi prius adjungatur termino communi qui debet esse subjectum hujus dictionis, qui debet esse subjectum hujus dictionis, solus, quod trahat ipsum ab associatione solus, quod trahat ipsum ab associatione communitatis quam importat, ut dicatur, communitatis quam importat, ut dicatur, unus solus homo: sed dictioni singulari unus solus homo: sed dictioni singulari proprie adjungitur, ut cum dicitur, so- proprie adjungitur, ut cum dicitur, so- lus Plato, vel solus Pater quamdam lus Plato, vel solus Pater quamdam enim similitudinem cum propriis in di- enim similitudinem cum propriis in di- vinis habent nomina determinatarum vinis habent nomina determinatarum personarum et ideo potest adjungi di- personarum et ideo potest adjungi di- ctio exclusiva ut dicatur, solus Pater vel ctio exclusiva ut dicatur, solus Pater vel solus Filius. Sed tunc quantum pertinet solus Filius. Sed tunc quantum pertinet ad præcedens capitulum, si sequatur ad præcedens capitulum, si sequatur prædicatum personale ut dicatur, solus prædicatum personale ut dicatur, solus Pater est Pater, dicendum quod locutio Pater est Pater, dicendum quod locutio est triplex et in duobus sensibus est est triplex et in duobus sensibus est vera, et in tertio est falsa. Hæc enim di- vera, et in tertio est falsa. Hæc enim di- ctio, solus, cum sit adjectivum potest fa- ctio, solus, cum sit adjectivum potest fa- cere simpliciter implicationem suæ for- cere simpliciter implicationem suæ for- mæ circa subjectum quod est suum sub- mæ circa subjectum quod est suum sub- jectum et tunc notabit solitudinem jectum et tunc notabit solitudinem

577 577

circa subjectum, et sic falsa est locutio, circa subjectum, et sic falsa est locutio, ut probatum est per verba Hilarii : quia ut probatum est per verba Hilarii : quia Pater nec solitarius est, nec singularis Pater nec solitarius est, nec singularis est confitendus. Potest etiam dictio ex- est confitendus. Potest etiam dictio ex- clusiva sistere in subjecto, et privare as- clusiva sistere in subjecto, et privare as- sociationem respectu formæ in subjecto: sociationem respectu formæ in subjecto: et tunc sensus est, solus Pater est Pater, et tunc sensus est, solus Pater est Pater, id est, ille qui est Pater ita quod alius id est, ille qui est Pater ita quod alius cum eo non est Pater, est Pater. Vel cum eo non est Pater, est Pater. Vel potest apponi subjecto in comparatione potest apponi subjecto in comparatione ad prædicatum, scilicet ut excludat alios ad prædicatum, scilicet ut excludat alios a participatione prædicati: et quia præ- a participatione prædicati: et quia præ- dicatum et forma subjecti idem sunt in dicatum et forma subjecti idem sunt in locutione in qua idem de se prædicatur, locutione in qua idem de se prædicatur, erit ista locutio in utroque sensu vera: erit ista locutio in utroque sensu vera: sed secundus sensus est quem Augusti- sed secundus sensus est quem Augusti- nus ponit in Littera et per istam di- nus ponit in Littera et per istam di- stinctionem jam fere patet solutio ad to- stinctionem jam fere patet solutio ad to- tum quod objectum est. tum quod objectum est.

DICENDUM enim ad primum, quod Hi- DICENDUM enim ad primum, quod Hi- larius accipit dictionem exclusivam se- larius accipit dictionem exclusivam se- cundum quod notat implicationem soli- cundum quod notat implicationem soli- tudinis, et sic non accipit Augustinus. tudinis, et sic non accipit Augustinus.

AD ALIUD dicendum, quod licet unum AD ALIUD dicendum, quod licet unum relativorum intelligatur in alio non ta- relativorum intelligatur in alio non ta- men sic intelligitur in ipso, quod parti- men sic intelligitur in ipso, quod parti- cipet eamdem formam relationis cum cipet eamdem formam relationis cum ipso ut ad quod determinatur : duo ipso ut ad quod determinatur : duo enim sunt in relativis: unum gratia re- enim sunt in relativis: unum gratia re- lationis, et alterum gratia oppositionis : lationis, et alterum gratia oppositionis : gratia relationis unum intelligitur in alio, gratia relationis unum intelligitur in alio, gratia oppositionis unum excluditur a gratia oppositionis unum excluditur a forma alterius: et ideo dictio exclusiva forma alterius: et ideo dictio exclusiva non excludens primum, sed notans se- non excludens primum, sed notans se- cundum, scilicet quod cum alio partici- cundum, scilicet quod cum alio partici- pet formam, bene potest poni in divinis, pet formam, bene potest poni in divinis, et non notabit solitudinem. et non notabit solitudinem.

AD ALIUD dicendum, quod participatio AD ALIUD dicendum, quod participatio in divinis large accipitur, scilicet pro ha- in divinis large accipitur, scilicet pro ha- bere aliquid quocumque modo, et sic bere aliquid quocumque modo, et sic aliquid participat una persona quod non aliquid participat una persona quod non participat alia: quia habet suam pro- participat alia: quia habet suam pro- prietatem qua Pater est Pater, et Filius prietatem qua Pater est Pater, et Filius filiationem. filiationem.

AD ALIUD dicendum, quod hæc conce- AD ALIUD dicendum, quod hæc conce- di potest sicut et prima, Pater est solus di potest sicut et prima, Pater est solus Pater, hoc est, sub eadem distinctione, Pater, hoc est, sub eadem distinctione, et tunc non valet ergo Pater est Pater et tunc non valet ergo Pater est Pater solus quia quando dictio exclusiva se- solus quia quando dictio exclusiva se-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5 Ad 5

Ad 6 Ad 6

558 558

D. ALB. MAG ORD PRÆD. D. ALB. MAG ORD PRÆD.

quitur suum subjectum vel prædicatur quitur suum subjectum vel prædicatur de ipso, potest notare solitudinem præ- de ipso, potest notare solitudinem præ- dicatam de illo et quia in prædicato dicatam de illo et quia in prædicato gratia formæ magis venit, inclinatur ad gratia formæ magis venit, inclinatur ad illum sensum, ut cum dicitur, homo cur- illum sensum, ut cum dicitur, homo cur- rit solus, vel Socrates currit solus, nota- rit solus, vel Socrates currit solus, nota- tur quod currit solitarius etiamsi alii cur- tur quod currit solitarius etiamsi alii cur- rant rant

unde cum Pater non sit solitarius, unde cum Pater non sit solitarius, non est dicendum quod Pater sit Pater non est dicendum quod Pater sit Pater solus sicut non dicimus, Pater est Pa- solus sicut non dicimus, Pater est Pa- ter solitarius, vel singularis. ter solitarius, vel singularis.

AD ALIUD dicendum, quod hæc, Non AD ALIUD dicendum, quod hæc, Non solus Pater est Pater, non est vera nisi solus Pater est Pater, non est vera nisi in illo sensu in quo ly solus notat im- in illo sensu in quo ly solus notat im- plicationem solitudinis circa Patrem, et plicationem solitudinis circa Patrem, et in hoc sensu ejus contradictoria est su- in hoc sensu ejus contradictoria est su- pra negata. pra negata.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est ab- AD ALIUD dicendum, quod hæc est ab-

solute vera, Pater est tantum Pater · si solute vera, Pater est tantum Pater · si enim aliquid cum dictione exclusiva enim aliquid cum dictione exclusiva prædicatur de aliquo subjecto, non ex- prædicatur de aliquo subjecto, non ex- cluduntur ab co ea quæ in illo prædicato cluduntur ab co ea quæ in illo prædicato essentialiter significantur, ut cum dici- essentialiter significantur, ut cum dici- tur, Socrates est tantum homo, non se- tur, Socrates est tantum homo, non se- quitur ergo non est animal : sed se- quitur ergo non est animal : sed se- quitur, quod ipse nihil aliud est quam quitur, quod ipse nihil aliud est quam homo. Ita hic non sequitur, Pater est homo. Ita hic non sequitur, Pater est tantum Pater, ergo non est Deus, vel tantum Pater, ergo non est Deus, vel

essentia divina. essentia divina.

AD OBJECTUM autem in contrarium, di- AD OBJECTUM autem in contrarium, di- cendum quod Augustinus loquitur de ra- cendum quod Augustinus loquitur de ra- tione nominis, et non de ratione rei: sic tione nominis, et non de ratione rei: sic enim verum est, quod non sapiens est eo enim verum est, quod non sapiens est eo quo bonus est et tamen secundum rem quo bonus est et tamen secundum rem idem sunt sapientia et bonitas in Deo. idem sunt sapientia et bonitas in Deo.

Ad object Ad object

B. Utrum possit dici, solus Pater est Deus, solus Filius est Deus, vel solus B. Utrum possit dici, solus Pater est Deus, solus Filius est Deus, vel solus Spiritus sanctus est Deus, vel Pater est solus Deus, vel Filius est solus Spiritus sanctus est Deus, vel Pater est solus Deus, vel Filius est solus Deus, vel Spiritus sanctus est solus Deus? Deus, vel Spiritus sanctus est solus Deus?

Post hæc quæritur, Utrum sicut dicitur, solus Pater est Pater, vel solus Post hæc quæritur, Utrum sicut dicitur, solus Pater est Pater, vel solus Filius est Filius ista possit dici, solus Pater est Deus, vel solus Filius est Filius est Filius ista possit dici, solus Pater est Deus, vel solus Filius est Deus, ita et de Spiritu sancto: aut Pater est solus Deus, Filius est solus Deus, ita et de Spiritu sancto: aut Pater est solus Deus, Filius est solus Deus? Ad quod dicimus, quia Pater et Filius et Spiritus sanctus dicitur, Deus? Ad quod dicimus, quia Pater et Filius et Spiritus sanctus dicitur, et est unus Deus et hæc Trinitas simul proprie dicitur esse solus Deus, et est unus Deus et hæc Trinitas simul proprie dicitur esse solus Deus, sicut solus sapiens, solus potens. Sed non videtur debere dici a nobis, ver sicut solus sapiens, solus potens. Sed non videtur debere dici a nobis, ver bis nostris utentibus, nisi ubi sermo auctoritatis occurrit, solus Pater est bis nostris utentibus, nisi ubi sermo auctoritatis occurrit, solus Pater est Deus, vel Pater est solus Deus, ita de Filio et de Spiritu sancto dicimus. Deus, vel Pater est solus Deus, ita de Filio et de Spiritu sancto dicimus. Unde Augustinus in libro VII de Trinitate ait : Quoniam ostendimus quo- Unde Augustinus in libro VII de Trinitate ait : Quoniam ostendimus quo- modo posset dici solus Pater, vel solus Filius, consideranda est illa senten- modo posset dici solus Pater, vel solus Filius, consideranda est illa senten- tia qua dicitur, Non esse solum Patrem Deum verum solum, sed Patrem et tia qua dicitur, Non esse solum Patrem Deum verum solum, sed Patrem et Filium et Spiritum sanctum 1. Ecce habes, quia non solus Pater dicendus Filium et Spiritum sanctum 1. Ecce habes, quia non solus Pater dicendus est esse verus Deus. Item, in eodem: Si quis interrogat, Utrum Pater so- est esse verus Deus. Item, in eodem: Si quis interrogat, Utrum Pater so- lus sit Deus? quomodo respondebimus non esse, nisi forte dicamus ita lus sit Deus? quomodo respondebimus non esse, nisi forte dicamus ita esse quidem Patrem Deum, sed non eum esse solum Deum. Esse autem esse quidem Patrem Deum, sed non eum esse solum Deum. Esse autem

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 9. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 9.

IN I SENTENT. DIST. XXI, C, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XXI, C, ART. 2.

559 559

solum Deum dicamus Patrem et Filium et Spiritum sanctum. Ecce et hic solum Deum dicamus Patrem et Filium et Spiritum sanctum. Ecce et hic habes, quia Pater non debet dici solus Deus: atque hoc 'solum in parte habes, quia Pater non debet dici solus Deus: atque hoc 'solum in parte subjecti tantum accipere quidam volunt: in parte vero prædicati si sit, con- subjecti tantum accipere quidam volunt: in parte vero prædicati si sit, con- cedunt quod Pater est solus Deus. Sed ex verbis Augustini videtur ostendi, cedunt quod Pater est solus Deus. Sed ex verbis Augustini videtur ostendi, quod proprie solus Deus dici debeat tota Trinitas. Et hæc Trinitas (ut ait quod proprie solus Deus dici debeat tota Trinitas. Et hæc Trinitas (ut ait Augustinus contra Maximinum) intelligitur cum Apostolus dicit, Beatus Augustinus contra Maximinum) intelligitur cum Apostolus dicit, Beatus et solus potens 2. Et ibi, Soli sapienti Deo 3. Et ibi, Regi... invisibili, soli et solus potens 2. Et ibi, Soli sapienti Deo 3. Et ibi, Regi... invisibili, soli Deo. Non enim de solo Patre hæc accipienda sunt, ut contendebat Maxi- Deo. Non enim de solo Patre hæc accipienda sunt, ut contendebat Maxi- minus, et alii hæretici, sed de Trinitate. Sicut et illud, Solus habet immor- minus, et alii hæretici, sed de Trinitate. Sicut et illud, Solus habet immor- talitatem quia secundum rectam fidem, ipsa Trinitas est unus solus talitatem quia secundum rectam fidem, ipsa Trinitas est unus solus Deus, beatus, potens, sapiens, invisibilis. Unde Augustinus in eodem : Cum Deus, beatus, potens, sapiens, invisibilis. Unde Augustinus in eodem : Cum unus Deus sit Trinitas, hæc sit nobis solutio quæstionis, ut intelligamus unus Deus sit Trinitas, hæc sit nobis solutio quæstionis, ut intelligamus solum Deum sapientem, solum potentem, Patrem et Filium et Spiritum solum Deum sapientem, solum potentem, Patrem et Filium et Spiritum sanctum, qui est unus et solus Deus. sanctum, qui est unus et solus Deus.

5 5

C. Quomodo dicitur Trinitas solus Deus, cum ipsa sit cum spiritibus et C. Quomodo dicitur Trinitas solus Deus, cum ipsa sit cum spiritibus et animabus sanctis? animabus sanctis?

Sed iterum quæritur, Quomodo ipsam Trinitatem dicimus solum Deum, Sed iterum quæritur, Quomodo ipsam Trinitatem dicimus solum Deum, cum sit cum spiritibus et animabus sanctis ? Ad quod respondet Augu- cum sit cum spiritibus et animabus sanctis ? Ad quod respondet Augu- stinus in libro VI de Trinitate, ita dicens: Trinitatem dicimus Deum so- stinus in libro VI de Trinitate, ita dicens: Trinitatem dicimus Deum so- lum, quamvis semper sit cum spiritibus et animabus sanctis : sed solum lum, quamvis semper sit cum spiritibus et animabus sanctis : sed solum dicimus, quia non aliud quam ipsa Trinitas Deus est. Non enim illi cum dicimus, quia non aliud quam ipsa Trinitas Deus est. Non enim illi cum illa Deus sint, vel aliqua alia: sed ipsa Trinitas tantum, non illi vel alia illa Deus sint, vel aliqua alia: sed ipsa Trinitas tantum, non illi vel alia Deus est . Deus est .

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An ista sit vera, quod solus Pater est An ista sit vera, quod solus Pater est Deus? Deus?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, B, Deinde quæritur de hoc quod dicit, B, Post hæc quæritur, Utrum sicut dici- Post hæc quæritur, Utrum sicut dici-

1 Edit. I. Alleaume, hic. 1 Edit. I. Alleaume, hic.

2 I ad Timoth. vi, 15. 2 I ad Timoth. vi, 15.

3 Ad Roman. XVI, 27. 3 Ad Roman. XVI, 27.

tur, etc. » Hic enim Magister negat tur, etc. » Hic enim Magister negat hanc, solus Pater est Deus. hanc, solus Pater est Deus.

1. Videtur autem, quod sit vera: ejus 1. Videtur autem, quod sit vera: ejus enim expositivæ videntur veræ, scilicet enim expositivæ videntur veræ, scilicet Pater est Deus, et qui non est alius Pater est Deus, et qui non est alius quam Pater est Deus: ergo solus Pater quam Pater est Deus: ergo solus Pater est Deus. est Deus.

2. Item, Si hæc est falsa, solus Pater 2. Item, Si hæc est falsa, solus Pater est Deus ergo ejus contradictoria erit est Deus ergo ejus contradictoria erit vera, scilicet non solus Pater est Deus: vera, scilicet non solus Pater est Deus:

4 I ad Timoth. 1, 17. 4 I ad Timoth. 1, 17.

5 I ad Timoth VI, 16. 5 I ad Timoth VI, 16.

6 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 7. 6 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 7.

Solutio. Solutio.

560 560

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo plures Patres sunt Deus, vel Pater ergo plures Patres sunt Deus, vel Pater non est Deus quia si illa est vera, non non est Deus quia si illa est vera, non solus Pater est Deus, gratia alterius il- solus Pater est Deus, gratia alterius il- larum verificatur, scilicet quia aut plures larum verificatur, scilicet quia aut plures patres sunt Deus, vel Pater non est Deus: patres sunt Deus, vel Pater non est Deus: negatio enim non potest respicere prædi- negatio enim non potest respicere prædi- catum removendo à subjecto, nisi gratia catum removendo à subjecto, nisi gratia implicationis, vel gratia prædicati. implicationis, vel gratia prædicati.

SOLUTIO. Dicendum, quod hæc, solus SOLUTIO. Dicendum, quod hæc, solus Pater est Deus, est duplex, scilicet ex eo, Pater est Deus, est duplex, scilicet ex eo, quod negatio potest sistere in subjecto, quod negatio potest sistere in subjecto, vel in comparatione ad prædicatum. Si vel in comparatione ad prædicatum. Si feratur ad subjectum in comparatione ad feratur ad subjectum in comparatione ad prædicatum, falsa est locutio: quia sic prædicatum, falsa est locutio: quia sic excludit alias personas a participatione excludit alias personas a participatione prædicati. Si autem sistat in subjecto prædicati. Si autem sistat in subjecto absolute, adhuc est duplex scilicet ex eo absolute, adhuc est duplex scilicet ex eo quod potest notare implicationem soli- quod potest notare implicationem soli- tudinis circa Patrem, et sic iterum falsa tudinis circa Patrem, et sic iterum falsa est vel potest notare exclusionem alia- est vel potest notare exclusionem alia- rum personarum a participatione formæ rum personarum a participatione formæ subjecti, et sic vera est, et hoc modo subjecti, et sic vera est, et hoc modo probatur. probatur.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An ista sit vera, Pater est solus Deus, et An ista sit vera, Pater est solus Deus, et ista, Pater est unus solus Deus? ista, Pater est unus solus Deus?

Deinde quæritur de ista quam ponit, Deinde quæritur de ista quam ponit, ibidem, B, « Pater est solus Deus, etc. » ibidem, B, « Pater est solus Deus, etc. » Et dicit in Littera, quod si solus sit in Et dicit in Littera, quod si solus sit in parte prædicati, quidam concedunt, parte prædicati, quidam concedunt, quod Pater est solus Deus. quod Pater est solus Deus.

Hoc videtur inconveniens: Hoc videtur inconveniens:

1. Cum enim ly solus dicat associatio- 1. Cum enim ly solus dicat associatio- nis privationem, non videtur proprie nis privationem, non videtur proprie poni circa terminum communem : ergo poni circa terminum communem : ergo nihil est dictu, Pater est solus Deus: nihil est dictu, Pater est solus Deus: sicut nihil est dictu, Socrates est solus sicut nihil est dictu, Socrates est solus homo. homo.

2. Item, Si ly solus sit in prædicato, 2. Item, Si ly solus sit in prædicato, erit adjectivum hujus termini, Deus, et erit adjectivum hujus termini, Deus, et sic notabit similitudinem circa ipsum sic notabit similitudinem circa ipsum

: :

ergo idem est, Pater est solus Deus, ergo idem est, Pater est solus Deus, quod Pater est solitarius Deus: hæc au- quod Pater est solitarius Deus: hæc au- tem est falsa, ut supra determinavit Hi- tem est falsa, ut supra determinavit Hi- larius: ergo et hæc est falsa, Pater est larius: ergo et hæc est falsa, Pater est

solus Deus. solus Deus.

3. Item, Dictio exclusiva, solus, dici- 3. Item, Dictio exclusiva, solus, dici- tur differre ab hac dictione tantum, quæ tur differre ab hac dictione tantum, quæ etiam notat exclusionem in duobus, sci- etiam notat exclusionem in duobus, sci- licet quod tantum potest adjungi termi- licet quod tantum potest adjungi termi- no communi, solus autem singulari: et no communi, solus autem singulari: et quod tantum notat adæquationem præ- quod tantum notat adæquationem præ- dicati cum subjecto, solus autem priva- dicati cum subjecto, solus autem priva- tionem associationis : ergo videtur, quod tionem associationis : ergo videtur, quod non possit hæc recipi, Pater est solus non possit hæc recipi, Pater est solus Deus, nisi ly solus tantum valeat quan- Deus, nisi ly solus tantum valeat quan- tum solum adverbialiter sumptum, ut tum solum adverbialiter sumptum, ut sit sensus, Pater est solus Deus, id est, sit sensus, Pater est solus Deus, id est, solum Deus, hoc est, tantum Deus: sed solum Deus, hoc est, tantum Deus: sed hæc est vera, Pater est tantum Deus : ergo hæc est vera, Pater est tantum Deus : ergo et hæc, Pater est solus Deus: et tamen et hæc, Pater est solus Deus: et tamen Magister negat eam in Littera. Magister negat eam in Littera.

4. Præterea, Magister in Littera vide- 4. Præterea, Magister in Littera vide- tur dicere, quod dictio exclusiva sit ad- tur dicere, quod dictio exclusiva sit ad- jectivum prædicati, et exponit per mo- jectivum prædicati, et exponit per mo- dum illum quo est adjectivum subjecti dum illum quo est adjectivum subjecti sic, Pater est solus Deus, et non alius a sic, Pater est solus Deus, et non alius a Patre est Deus: sic enim patet, quod Patre est Deus: sic enim patet, quod exclusio notatur fieri circa subjectum exclusio notatur fieri circa subjectum in comparatione ad prædicatum : ergo in comparatione ad prædicatum : ergo male exponit quia Augustinus intendit, male exponit quia Augustinus intendit, quod cadat in subjecto, ut patet in ex- quod cadat in subjecto, ut patet in ex- positione, et ipse dicit quod in prædi- positione, et ipse dicit quod in prædi-

cato. cato.

ULTERIUS quæritur de hac, Pater est ULTERIUS quæritur de hac, Pater est unus solus Deus, utrum ly Deus teneatur unus solus Deus, utrum ly Deus teneatur essentialiter, vel personaliter ? Si essen- essentialiter, vel personaliter ? Si essen- tialiter, tunc est sensus, unus solus Deus tialiter, tunc est sensus, unus solus Deus est qui est Pater contra hoc quod dicit est qui est Pater contra hoc quod dicit Hilarius, quod nobis solitarius Deus non Hilarius, quod nobis solitarius Deus non est confitendus. Si autem personaliter: est confitendus. Si autem personaliter: tunc sensus est, una sola persona est tunc sensus est, una sola persona est quæ est Pater et hoc quoque falsum quæ est Pater et hoc quoque falsum est, quia plures personæ sunt. est, quia plures personæ sunt.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod cum SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod cum dicitur, Pater est solus Deus, locutio est dicitur, Pater est solus Deus, locutio est duplex ex eo quod ly solus potest esse duplex ex eo quod ly solus potest esse adjectum subjecti : et tunc distinguendum adjectum subjecti : et tunc distinguendum

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XXI, C, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XXI, C, ART. 4.

561 561

Ad 1, Ad 1,

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad quæst. Ad quæst.

Ad 4, Ad 4,

est, sicut ante immediate dictum est. Si est, sicut ante immediate dictum est. Si autem sit adjectum prædicati: tunc abs- autem sit adjectum prædicati: tunc abs- que dubio improprie et fere incongrue que dubio improprie et fere incongrue ponitur, eo quod adjungitur termino qui ponitur, eo quod adjungitur termino qui est locutio communis in divinis. Potest est locutio communis in divinis. Potest tamen dici propter Magistrum, quod pot- tamen dici propter Magistrum, quod pot- est teneri adverbialiter, et sic est vera : est teneri adverbialiter, et sic est vera : vel nominaliter, et tunc notabit solitudi- vel nominaliter, et tunc notabit solitudi- nem circa Deum, et tunc est falsa: licet nem circa Deum, et tunc est falsa: licet enim confiteamur unum Deum, non ta- enim confiteamur unum Deum, non ta- men dicimus solum Deum et licet dica- men dicimus solum Deum et licet dica- mus unum solum Deum, non tamen di- mus unum solum Deum, non tamen di- cimus solum Deum esse et hujus ra- cimus solum Deum esse et hujus ra- tio patet ex prædictis. tio patet ex prædictis.

DICENDUM ergo ad primum, quod Ma- DICENDUM ergo ad primum, quod Ma- gister accipit solus loco hujus dictionis gister accipit solus loco hujus dictionis

tantum. tantum.

AD ALIUD patet solutio per prædicta. AD ALIUD patet solutio per prædicta. AD SEQUENS dicendum quod non pro- AD SEQUENS dicendum quod non pro- prie ponitur sed, ut dictum est, adver- prie ponitur sed, ut dictum est, adver- bialiter. bialiter.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod hæc est vera, Pater est unus dum quod hæc est vera, Pater est unus solus Deus et ly Deus tenetur essentia- solus Deus et ly Deus tenetur essentia- liter. Nec sequitur ex hoc : ergo solita- liter. Nec sequitur ex hoc : ergo solita- rius est Deus: licet enim sit unus solus rius est Deus: licet enim sit unus solus Deus, non tamen sequitur, quod sit so- Deus, non tamen sequitur, quod sit so- lus Deus absolute quia ly unus notat lus Deus absolute quia ly unus notat distinctionem circa formam Dei, et dictio distinctionem circa formam Dei, et dictio exclusiva adveniens excludit plura a par- exclusiva adveniens excludit plura a par- ticipatione illius formæ, quibus pluribus ticipatione illius formæ, quibus pluribus vel multis opponitur unitas importata per vel multis opponitur unitas importata per ly unus cum autem dicitur solus abso- ly unus cum autem dicitur solus abso- lute, notaretur solitudo: quia aliter con- lute, notaretur solitudo: quia aliter con- grue non adderetur ei ly solus, ut dictum grue non adderetur ei ly solus, ut dictum

est. est.

AD ID quod objicitur de expositione AD ID quod objicitur de expositione Magistri, dicendum quod in veritate Au- Magistri, dicendum quod in veritate Au- gustinus intendit, quod cadat in subje- gustinus intendit, quod cadat in subje- cto cto

sed Magister accipit sensum secun- sed Magister accipit sensum secun- dum ordinem verborum, et non secun- dum ordinem verborum, et non secun- dum intentionem Augustini. dum intentionem Augustini.

XXV XXV

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An ista sit vera, Trinitas est solus An ista sit vera, Trinitas est solus Deus? Deus?

Deinde quæritur de hac quam ibidem Deinde quæritur de hac quam ibidem ponit, B, « Trinitas simul proprie dici- ponit, B, « Trinitas simul proprie dici- tur esse solus Deus, etc. » tur esse solus Deus, etc. »

Hæc enim videtur omnino falsa, vel Hæc enim videtur omnino falsa, vel incongrua quia cum ly solus non pos- incongrua quia cum ly solus non pos- sit esse adjectivum termini communis in sit esse adjectivum termini communis in prædicato positi, nec subjecti, quia non prædicato positi, nec subjecti, quia non convenit cum subjecto in genere: vide- convenit cum subjecto in genere: vide- tur nihil esse dictu, Trinitas est solus tur nihil esse dictu, Trinitas est solus Deus. Deus.

Si forte dicas, quod ly Deus non est Si forte dicas, quod ly Deus non est omnino communis terminus sicut homo, omnino communis terminus sicut homo, eo quod non est communicabilis in di- eo quod non est communicabilis in di- vinitate essentiæ : hoc nihil est : quia vinitate essentiæ : hoc nihil est : quia habet communitatem suppositorum : ly habet communitatem suppositorum : ly solus autem per rationem exclusionis solus autem per rationem exclusionis quam importat, dicit privationem asso- quam importat, dicit privationem asso- ciationis in suppositis: et ita incongrue ciationis in suppositis: et ita incongrue videtur ei addi. videtur ei addi.

AD HOC dici potest, vel quod hæc dictio, AD HOC dici potest, vel quod hæc dictio, solus, adverbialiter ponitur pro solum, solus, adverbialiter ponitur pro solum, vel tantum vel quod refertur ad sub- vel tantum vel quod refertur ad sub- jectum, non gratia generis, sed gratia jectum, non gratia generis, sed gratia contenti sed hoc nihil esse videtur, contenti sed hoc nihil esse videtur, cum supposita sint plura, et ly solus sit cum supposita sint plura, et ly solus sit singularis numeri: et ideo stat ibi pro singularis numeri: et ideo stat ibi pro

tantum. tantum.

Sed contra hanc solutionem objicitur Sed contra hanc solutionem objicitur sic, quod secundum hoc est hæc vera, sic, quod secundum hoc est hæc vera, Trinitas est tantum Deus. Quæro ergo, Trinitas est tantum Deus. Quæro ergo, Utrum etiam hæc sit vera a conversa Utrum etiam hæc sit vera a conversa simplici, tantum Deus est Trinitas, vel simplici, tantum Deus est Trinitas, vel solus Deus est Trinitas? Videtur quod solus Deus est Trinitas? Videtur quod sic quia Deus est Trinitas, et nihil sic quia Deus est Trinitas, et nihil quod non sit Deus est Trinitas : ergo so- quod non sit Deus est Trinitas : ergo so- lus Deus est Trinitas, vel tantum Deus lus Deus est Trinitas, vel tantum Deus est Trinitas. est Trinitas.

SED CONTRA: Solus Deus est Trinitas SED CONTRA: Solus Deus est Trinitas ergo Pater est Trinitas, et Filius est, etc., ergo Pater est Trinitas, et Filius est, etc., quia possum descendere in Deo. Etsi quia possum descendere in Deo. Etsi

36 36

: :

Sed contra.. Sed contra..

Solutio. Solutio.

562 562

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicas, quod immobilitatur per dictionem dicas, quod immobilitatur per dictionem exclusivam tunc sumo eandem sic, exclusivam tunc sumo eandem sic, Deus est tantum Trinitas : ergo Pater est Deus est tantum Trinitas : ergo Pater est tantum Trinitas. tantum Trinitas.

SOLUTIO. Dicendum, quod cum dicitur, SOLUTIO. Dicendum, quod cum dicitur, Deus est tantum Trinitas, vera est locu- Deus est tantum Trinitas, vera est locu- tio cum autem dicitur, solus Deus est tio cum autem dicitur, solus Deus est Trinitas, ut ly solus ponatur pro ly tan- Trinitas, ut ly solus ponatur pro ly tan- tum, iterum vera est, quia immobilis est tum, iterum vera est, quia immobilis est suppositio, et excludit a participatione suppositio, et excludit a participatione prædicati ea quæ habent oppositionem prædicati ea quæ habent oppositionem vel alietatem ad formam subjecti: unde vel alietatem ad formam subjecti: unde non excludit personas. Cum autem dici- non excludit personas. Cum autem dici- tur, Deus est tantum Trinitas, potest lo- tur, Deus est tantum Trinitas, potest lo- cutio esse duplex, scilicet quod ly tan- cutio esse duplex, scilicet quod ly tan- tum notet adæquationem prædicati ad tum notet adæquationem prædicati ad subjectum cum privatione excessus : subjectum cum privatione excessus :

et ratione adæquationis quæ respicit sub- et ratione adæquationis quæ respicit sub- jectum gratia suæ formæ non potest jectum gratia suæ formæ non potest fieri descensus in subjecto, ut dicatur, fieri descensus in subjecto, ut dicatur, ergo Pater est tantum Trinitas. Vel pot- ergo Pater est tantum Trinitas. Vel pot- est secundum intellectum ly tantum fa- est secundum intellectum ly tantum fa- cere exclusionem essentialem respectu cere exclusionem essentialem respectu aliorum quæ habent essentialem oppo- aliorum quæ habent essentialem oppo- sitionem ad prædicatum : et in hoc sen- sitionem ad prædicatum : et in hoc sen- su est vera. Vel potest notare exclusio- su est vera. Vel potest notare exclusio- nem respectu formæ prædicati: et sic nem respectu formæ prædicati: et sic falsa est locutio: quia tunc sequitur, Deus falsa est locutio: quia tunc sequitur, Deus est tantum Trinitas: ergo Deus non est est tantum Trinitas: ergo Deus non est Pater, nec Filius quia cum significatio Pater, nec Filius quia cum significatio istius nominis, Trinitas, sit quasi collecti- istius nominis, Trinitas, sit quasi collecti- va, excludet tunc personas singulares a va, excludet tunc personas singulares a subjecto per prædicationem. subjecto per prædicationem.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

Etsi de Patre solo prædicta dicerentur, non tamen excluderetur Filius et Etsi de Patre solo prædicta dicerentur, non tamen excluderetur Filius et Spiritus sanctus. Spiritus sanctus.

2 2

Verumtamen, ut ait Augustinus, etsi de solo Patre prædicta dicerentur, Verumtamen, ut ait Augustinus, etsi de solo Patre prædicta dicerentur, non tamen excluderetur Filius, vel Spiritus sanctus: quia hi tres unum non tamen excluderetur Filius, vel Spiritus sanctus: quia hi tres unum sunt sicut in Apocalypsi de Filio legitur, quod habet nomen scriptum sunt sicut in Apocalypsi de Filio legitur, quod habet nomen scriptum quod nemo scit nisi ipse ²: non enim inde separatur Pater vel Spiritus quod nemo scit nisi ipse ²: non enim inde separatur Pater vel Spiritus sanctus. Et cum dicitur, Nemo novit Patrem nisi Filius 3, non inde separa- sanctus. Et cum dicitur, Nemo novit Patrem nisi Filius 3, non inde separa- tur Pater vel Spiritus sanctus, quia inseparabiles sunt. Aliquando etiam tur Pater vel Spiritus sanctus, quia inseparabiles sunt. Aliquando etiam nominantur Pater et Filius, et tacetur Spirtus sanctus: ut Veritas ad Pa- nominantur Pater et Filius, et tacetur Spirtus sanctus: ut Veritas ad Pa- trem loquens ait : Ut cognoscant te,... et quem misisti, Jesum Christum *, trem loquens ait : Ut cognoscant te,... et quem misisti, Jesum Christum *, esse unum verum Deum. Cur ergo (inquit Augustinus ³) tacuit de Spiritu esse unum verum Deum. Cur ergo (inquit Augustinus ³) tacuit de Spiritu sancto? quia consequens est ut ubicumque nominatur unus, sicut Pater et sancto? quia consequens est ut ubicumque nominatur unus, sicut Pater et Filius, tanta pace uni adhærens intelligatur etiam ipsa pax, quamvis non Filius, tanta pace uni adhærens intelligatur etiam ipsa pax, quamvis non commemoretur: uno ergo istorum nominato, etiam reliqui intelliguntur, commemoretur: uno ergo istorum nominato, etiam reliqui intelliguntur, quod in pluribus Scripturæ locis occurrit. quod in pluribus Scripturæ locis occurrit.

1 I Joan v, 5 Tres sunt qui testimonium dant in cœlo: Pater, Verbum, et Spiritus sanctus : et hu 1 I Joan v, 5 Tres sunt qui testimonium dant in cœlo: Pater, Verbum, et Spiritus sanctus : et hu tres unum sunt. tres unum sunt.

2 Apocal. 11, 17: Vincenti dabo manna absconditum, et dabo illi calculum candidum, et in calculo 2 Apocal. 11, 17: Vincenti dabo manna absconditum, et dabo illi calculum candidum, et in calculo nomen novum scriptum, quod nemo scit, nisi qui accipit. nomen novum scriptum, quod nemo scit, nisi qui accipit.

3 Matth. XI, 27: Nemo novit Filium, nisi Pater: neque Patrem quis novit, nisi Filius. 3 Matth. XI, 27: Nemo novit Filium, nisi Pater: neque Patrem quis novit, nisi Filius.

* Joan. XVII, 3: Hæc est vita æterna: Ut cognoscant te, solum verum Deum, et quem misisti, Jesum * Joan. XVII, 3: Hæc est vita æterna: Ut cognoscant te, solum verum Deum, et quem misisti, Jesum Christum. Christum.

5 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 6. 5 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 6.

INI SENTENT. DIST. XXI, D, ART. 5 ET 6. INI SENTENT. DIST. XXI, D, ART. 5 ET 6.

563: 563:

Solutio. Solutio.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An dictio exclusiva addita Patri exclu- An dictio exclusiva addita Patri exclu- dat Filium, etc. dat Filium, etc.

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultimo capitulo, ibi, « Verumtamen, in ultimo capitulo, ibi, « Verumtamen, ut ait Augustinus, etc. » ut ait Augustinus, etc. »

Hoc enim non videtur: cum enim Hoc enim non videtur: cum enim Pater habeat alietatem ad Filium, vide- Pater habeat alietatem ad Filium, vide- tur si ad Patrem dictio exclusiva pona- tur si ad Patrem dictio exclusiva pona- tur, quod excludat Filium. tur, quod excludat Filium.

SED CONTRA: Magis sunt unum et SED CONTRA: Magis sunt unum et idem Pater et Filius, quam Socrates idem Pater et Filius, quam Socrates et pes Socratis cum autem dico, solus et pes Socratis cum autem dico, solus Socrates inest domo, non excluditur Socrates inest domo, non excluditur pes Socratis ergo a simili propter ma- pes Socratis ergo a simili propter ma- jorem identitatem, cum dicitur, solus jorem identitatem, cum dicitur, solus Pater est sapiens, non excluditur Filius. Pater est sapiens, non excluditur Filius.

SOLUTIO. Dicendum, quod omnes ta- SOLUTIO. Dicendum, quod omnes ta- les sunt duplices eadem distinctione les sunt duplices eadem distinctione quam supra diximus, scilicet quod di- quam supra diximus, scilicet quod di- ctio exclusiva potest notare implicatio- ctio exclusiva potest notare implicatio- nem suæ formæ circa subjectum, vel ad- nem suæ formæ circa subjectum, vel ad- di ei notando privationem associationis : di ei notando privationem associationis : et hoc dupliciter, scilicet in compara- et hoc dupliciter, scilicet in compara- tione ad formam subjecti, vel in partici- tione ad formam subjecti, vel in partici- patione prædicati et primo et ultimo patione prædicati et primo et ultimo sensu, falsa est locutio, in medio autem sensu, falsa est locutio, in medio autem

vera. vera.

AD ARGUMENTUM ergo quod factum est, AD ARGUMENTUM ergo quod factum est, quod non excluditur persona alia per quod non excluditur persona alia per dictionem exclusivam dicendum, quod dictionem exclusivam dicendum, quod licet major identitas et minor diversitas licet major identitas et minor diversitas sit inter Patrem et Filium, quam inter sit inter Patrem et Filium, quam inter totum et partem: tamen illa distinctio totum et partem: tamen illa distinctio quæ est inter Patrem et Filium, ponit quæ est inter Patrem et Filium, ponit alietatem personarum, gratia cujus pot- alietatem personarum, gratia cujus pot- est esse exclusio: sed illa quæ est inter est esse exclusio: sed illa quæ est inter totum et partem non : et ideo ibi exclu- totum et partem non : et ideo ibi exclu- sio non fit partis a toto. sio non fit partis a toto.

Et nota, quod quidam distinguunt Et nota, quod quidam distinguunt hanc, Pater est solus Deus, ex eo quod hanc, Pater est solus Deus, ex eo quod

ly solus potest poni pro tantum, et tunc ly solus potest poni pro tantum, et tunc dicunt eam esse veram vel ex eo quod dicunt eam esse veram vel ex eo quod potest notare adæquationem prædicati potest notare adæquationem prædicati ad subjectum, et sic dicunt cam esse ad subjectum, et sic dicunt cam esse falsam quia licet Pater sit Deus, non falsam quia licet Pater sit Deus, non tamen ita est Deus, quin Deus etiam tamen ita est Deus, quin Deus etiam aliis conveniat : et ita videtur velle Ma- aliis conveniat : et ita videtur velle Ma- gister in Littera, et in hoc sensu ly solus gister in Littera, et in hoc sensu ly solus quasi venit per tantum, ita quod no- quasi venit per tantum, ita quod no- tet adæquationem: sed ille sensus im- tet adæquationem: sed ille sensus im- proprius est valde. Et hoc est quod di- proprius est valde. Et hoc est quod di- cunt Sophistæ aliis verbis, quod dictio cunt Sophistæ aliis verbis, quod dictio exclusiva posita in prædicato potest ex- exclusiva posita in prædicato potest ex- cludere a participatione formæ prædicati, cludere a participatione formæ prædicati, vel a participatione subjecti: ut cum vel a participatione subjecti: ut cum dicitur, iste solus currit, vel currit solus. dicitur, iste solus currit, vel currit solus. Si autem excludat a participatione præ- Si autem excludat a participatione præ- dicati, sensus est, quod iste currit et nul- dicati, sensus est, quod iste currit et nul- lus alius. Si autem a comparticipatione lus alius. Si autem a comparticipatione subjecti, sensus est, quod etsi currant, subjecti, sensus est, quod etsi currant, tamen nullus in eodem loco secum par- tamen nullus in eodem loco secum par- ticipat cursum et quoad hunc sensuin ticipat cursum et quoad hunc sensuin dictio exclusiva proprie sequitur termi- dictio exclusiva proprie sequitur termi- num, a cujus participatione notat exclu- num, a cujus participatione notat exclu- sionem ut cum dicitur, solus abbas sionem ut cum dicitur, solus abbas comedit, alius sensus est quam cum di- comedit, alius sensus est quam cum di- citur, abbas comedit solus et sic in- citur, abbas comedit solus et sic in- tendit Magister, quod ultimo modo acci- tendit Magister, quod ultimo modo acci- piatur, ut sit sensus, Pater est solus piatur, ut sit sensus, Pater est solus Deus, vel est Deus solus: quia sic falsa Deus, vel est Deus solus: quia sic falsa estet tamen vere et subtiliter conside- estet tamen vere et subtiliter conside- rando in omni sensu dictio exclusiva rando in omni sensu dictio exclusiva retorquetur ad subjectum, nisi ponatur retorquetur ad subjectum, nisi ponatur pro tantum. pro tantum.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An ista sit vera, Nemo novit Patrem An ista sit vera, Nemo novit Patrem nisi Filius? nisi Filius?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Nemo novit Patrem, nisi Filius, etc. » « Nemo novit Patrem, nisi Filius, etc. » Aut enim ly nisi excipit a ly nemo Aut enim ly nisi excipit a ly nemo scundum quod pro creaturis sumitur, scundum quod pro creaturis sumitur, et sic nihil est quod dicit: aut se- et sic nihil est quod dicit: aut se- cundum quod stat pro increato, et sic cundum quod stat pro increato, et sic

Solutio. Solutio.

564 564

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

iterum nihil dicit, quia ab uno non est iterum nihil dicit, quia ab uno non est exceptio. exceptio.

catum participat qua Filius: et hoc catum participat qua Filius: et hoc est quod intendit dicere in Littera: est quod intendit dicere in Littera: propter unitatem enim notitiæ in tribus propter unitatem enim notitiæ in tribus non potest supponi unus ad participan- non potest supponi unus ad participan- dum essentiale prædicatum, nisi suppo- dum essentiale prædicatum, nisi suppo- natur et alius, cum una sit essentia eo- natur et alius, cum una sit essentia eo-

ET AD hoc dicendum, quod excipit ab ET AD hoc dicendum, quod excipit ab eo secundum quod communiter stat pro eo secundum quod communiter stat pro utroque et sic non excipitur Spiritus utroque et sic non excipitur Spiritus sanctus, eo quod eadem ratione prædi- rum. sanctus, eo quod eadem ratione prædi- rum.

1 1

IN I SENTENT. DIST. XXII, A. IN I SENTENT. DIST. XXII, A.

565 565

DISTINCTIO XXII. DISTINCTIO XXII.

De nominum De nominum

differentia quibus utimur loquentes de Deo. differentia quibus utimur loquentes de Deo.

A. De Trinitate et unitate secundum quod credita et intellecta rationabili- A. De Trinitate et unitate secundum quod credita et intellecta rationabili- ter et Catholice exprimitur. ter et Catholice exprimitur.

Post prædicta nobis disserendum videtur de nominum diversitate, qui- Post prædicta nobis disserendum videtur de nominum diversitate, qui- bus loquentes de unitate ac Trinitate ineffabili utimur. Deinde demonstran- bus loquentes de unitate ac Trinitate ineffabili utimur. Deinde demonstran- dum est, quibus modis de ea aliquid dicatur. Illud ergo præcipue tenea- dum est, quibus modis de ea aliquid dicatur. Illud ergo præcipue tenea- mus, quædam esse nomina distincte ad singulas personas pertinentia, ut mus, quædam esse nomina distincte ad singulas personas pertinentia, ut ait Augustinus in libro IX de Trinitate, quæ de singulis tantum dicuntur ait Augustinus in libro IX de Trinitate, quæ de singulis tantum dicuntur personis. Quædam vero unitatem essentiæ significantia sunt, quæ et de personis. Quædam vero unitatem essentiæ significantia sunt, quæ et de singulis sigillatim, et de omnibus communiter dicuntur. Alia vero sunt singulis sigillatim, et de omnibus communiter dicuntur. Alia vero sunt quæ translative ac per similitudinem de Deo dicuntur. Unde Ambrosius in quæ translative ac per similitudinem de Deo dicuntur. Unde Ambrosius in libro II de Trinitate ait : Quo purius niteat fides, tripartita videtur derivan- libro II de Trinitate ait : Quo purius niteat fides, tripartita videtur derivan- da distinctio. Sunt enim nomina quædam, quæ evidenter proprietatem per- da distinctio. Sunt enim nomina quædam, quæ evidenter proprietatem per- sonamque deitatis ostendunt : et sunt quædam, quæ perspicuam divinæ sonamque deitatis ostendunt : et sunt quædam, quæ perspicuam divinæ majestatis exprimunt veritatem : alia vero sunt quæ translative et per si- majestatis exprimunt veritatem : alia vero sunt quæ translative et per si- militudinem de Deo dicuntur. Proprietatis itaque indicia sunt, gene- militudinem de Deo dicuntur. Proprietatis itaque indicia sunt, gene- ratio, Filius, Verbum, et hujusmodi. Unitatis vero æternæ, sapientia, vir- ratio, Filius, Verbum, et hujusmodi. Unitatis vero æternæ, sapientia, vir- tus, et veritas, et hujusmodi. Similitudinis vero, splendor, character, spe- tus, et veritas, et hujusmodi. Similitudinis vero, splendor, character, spe- culum, et hujusmodi. culum, et hujusmodi.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

Post prædicta nobis disserendum vi- Post prædicta nobis disserendum vi- detur, etc. » detur, etc. »

Hic incipit pars illa quæ est de no- Hic incipit pars illa quæ est de no- minum diversitate quæ tota inducitur minum diversitate quæ tota inducitur ad hoc ut accipiatur hoc nomen, persona, ad hoc ut accipiatur hoc nomen, persona, de quo maxime tractare intendit. de quo maxime tractare intendit.

Unde ista pars dividitur in duas : in Unde ista pars dividitur in duas : in quarum prima agit de nominum divisio- quarum prima agit de nominum divisio- ne. In secunda autem de hoc nomine, ne. In secunda autem de hoc nomine, persona, de quo intendit principaliter: persona, de quo intendit principaliter: quæ incipit distinctione XXIII, ibi, A, quæ incipit distinctione XXIII, ibi, A, « Prædictis adjiciendum est, cum om- « Prædictis adjiciendum est, cum om- nia nomina, etc. » nia nomina, etc. »

Distinctio ista dividitur in tres partes: Distinctio ista dividitur in tres partes: in quarum prima ponit duplicem vel in quarum prima ponit duplicem vel triplicem divisionem. In secunda autem triplicem divisionem. In secunda autem ponit regulas sive principia quædam de ponit regulas sive principia quædam de

566 566

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

modo prædicationis illorum nominum, modo prædicationis illorum nominum, quæ per divisionem sunt accepta, ibi, E, quæ per divisionem sunt accepta, ibi, E, « Sciendum est ergo, quod illa quæ pro- « Sciendum est ergo, quod illa quæ pro- prie, etc. » In tertia ponit probationem, prie, etc. » In tertia ponit probationem, quod ea quæ videntur prædicare quanti- quod ea quæ videntur prædicare quanti- tatem vel qualitatem, in divinis prædi- tatem vel qualitatem, in divinis prædi- cant substantiam, ibi, F, « Deus enim non cant substantiam, ibi, F, « Deus enim non est magnus, etc. » est magnus, etc. »

Hic autem quidam quærunt, Utrum Hic autem quidam quærunt, Utrum Deus sit nominabilis, vel non? Si est Deus sit nominabilis, vel non? Si est nominabilis, Utrum sit nominabilis uno nominabilis, Utrum sit nominabilis uno nomine, vel pluribus ? Et tertio posset nomine, vel pluribus ? Et tertio posset quæri, Quid nominant nomina in Deo? quæri, Quid nominant nomina in Deo? Et utrum prius sunt de ipso, vel de infe- Et utrum prius sunt de ipso, vel de infe- rioribus, et quibus modis nominantur? rioribus, et quibus modis nominantur? quæ omnia in distinctione II hujus volu- quæ omnia in distinctione II hujus volu- minis quantum potuimus, determinata minis quantum potuimus, determinata sunt et ideo non hic repetenda. sunt et ideo non hic repetenda.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum omne nomen dictum de Deo si- Utrum omne nomen dictum de Deo si- gnificet proprietatem, aut essentiam, gnificet proprietatem, aut essentiam, aut dicatur de Deo aut dicatur de Deo per translatio- per translatio- nem? nem?

Incidit ergo hic quæstio primo de di- Incidit ergo hic quæstio primo de di- visione Ambrosii quæ tangitur, ibi, visione Ambrosii quæ tangitur, ibi, « Quo purius niteat fides, etc. » « Quo purius niteat fides, etc. »

Secundum hanc enim divisionem om- Secundum hanc enim divisionem om- ne nomen dictum de Deo, aut significat ne nomen dictum de Deo, aut significat proprietatem, aut essentiam, aut dicitur proprietatem, aut essentiam, aut dicitur per translationem. per translationem.

1. Videtur autem divisio esse insuffi- 1. Videtur autem divisio esse insuffi- ciens primo, per hoc quod infra ponit ciens primo, per hoc quod infra ponit divisionem sex membrorum. Secundo, divisionem sex membrorum. Secundo, quia quædam ab æterno conveniunt Deo, quia quædam ab æterno conveniunt Deo, quæ nullum illorum significant, ut per- quæ nullum illorum significant, ut per- sona, trinitas, et hujusmodi: hæc enim sona, trinitas, et hujusmodi: hæc enim non dicunt proprietatem quia proprie- non dicunt proprietatem quia proprie- tas est in persona determinans ipsam. tas est in persona determinans ipsam.

2. Item, Essentialium quædam dicun- 2. Item, Essentialium quædam dicun- tur relative, ut similis, æqualis et quæ- tur relative, ut similis, æqualis et quæ- dam relative ad creaturas: ergo videtur dam relative ad creaturas: ergo videtur divisio insufficiens. divisio insufficiens.

Præterea, Essentialia non uno modo Præterea, Essentialia non uno modo significant substantiam : quia quædam significant substantiam : quia quædam significant substantiam ut substantiam, significant substantiam ut substantiam, quædam autem ut id quod assequitur quædam autem ut id quod assequitur substantiam, ut virtus, et hujusmodi. substantiam, ut virtus, et hujusmodi.

3. Item, Damascenus aliam dat divi- 3. Item, Damascenus aliam dat divi- sionem in primo libro, cap. 12, ubi vi- sionem in primo libro, cap. 12, ubi vi- detur innuere, quod quædam significant detur innuere, quod quædam significant pelagus substantiæ infinitum, non quid pelagus substantiæ infinitum, non quid est, ut hoc nomen, Qui est: quædam est, ut hoc nomen, Qui est: quædam autem operationis nomen, ut Deus: autem operationis nomen, ut Deus: quædam autem ut id quod assequitur quædam autem ut id quod assequitur substantiam, ut justus, bonus, et hujus- substantiam, ut justus, bonus, et hujus- modi: quædam autem habitudinem ad modi: quædam autem habitudinem ad ea a quibus distinguitur: ut dominus, ea a quibus distinguitur: ut dominus, rex, pastor, creator. Eorum enim quæ rex, pastor, creator. Eorum enim quæ Subjiciuntur, dominus est et eorum Subjiciuntur, dominus est et eorum quæ reguntur, rex: et eorum quæ pa- quæ reguntur, rex: et eorum quæ pa- scuntur, pastor. Quædam autem signifi- scuntur, pastor. Quædam autem signifi- cant id quod non est, ut immensus, in- cant id quod non est, ut immensus, in- corporeus: ergo videtur, quod divisio corporeus: ergo videtur, quod divisio Ambrosii non sit sufficiens. Ambrosii non sit sufficiens.

4. Item, Ingenitus nec relationem, 4. Item, Ingenitus nec relationem, nec substantiam significat, nec etiam nec substantiam significat, nec etiam per translationem dicitur : ergo non ca- per translationem dicitur : ergo non ca- dit in aliqua partium divisionis Ambrosii. dit in aliqua partium divisionis Ambrosii.

5. Præterea, Dionysius magnam ponit 5. Præterea, Dionysius magnam ponit nominum diversitatem per ordinem in nominum diversitatem per ordinem in libro de Divinis nominibus, ut bonus, libro de Divinis nominibus, ut bonus, ens, vita, sapientia, justitia, virtus, salus, ens, vita, sapientia, justitia, virtus, salus, liberator, æqualitas, inæqualitas, mag- liberator, æqualitas, inæqualitas, mag- num, parvum, alterum, simile, dissimile, num, parvum, alterum, simile, dissimile, status, motus, omnipotens, antiquus die- status, motus, omnipotens, antiquus die- rum, pax, per se vita, per se virtus, san- rum, pax, per se vita, per se virtus, san- ctus, rex, dominus, perfectum, unum. ctus, rex, dominus, perfectum, unum. Ista autem omnia non possunt, ut vide- Ista autem omnia non possunt, ut vide- tur, reduci ad istam divisionem. tur, reduci ad istam divisionem.

6. Præterea, Videtur quod omne no- 6. Præterea, Videtur quod omne no- men dictum de Deo, cadat sub uno men dictum de Deo, cadat sub uno membro divisionis Ambrosii, scilicet membro divisionis Ambrosii, scilicet quod est translative dici dicunt enim quod est translative dici dicunt enim Sancti, quod de Deo nihil possumus hu- Sancti, quod de Deo nihil possumus hu- mana voce dicere proprie ergo quid- mana voce dicere proprie ergo quid- quid humana voce dicitur de Deo, dici- quid humana voce dicitur de Deo, dici- tur per translationem, et nihil per pro- tur per translationem, et nihil per pro- prietatem : et ita videtur, quod nullum prietatem : et ita videtur, quod nullum dicit proprietatem divinam, nec maje- dicit proprietatem divinam, nec maje- statem, sed omnia dicuntur per transla- statem, sed omnia dicuntur per transla- tionem. tionem.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN I SENTENT. DIST. XXII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XXII, A, ART. 1.

SOLUTIO. Dicendum, quod divisiones SOLUTIO. Dicendum, quod divisiones omnium sanctorum sufficientes sunt : omnium sanctorum sufficientes sunt : sed non accipiuntur per unum modum. sed non accipiuntur per unum modum. Divisio autem Ambrosi licet sit trimem- Divisio autem Ambrosi licet sit trimem- bris, tamen reduci habet ad duas divi- bris, tamen reduci habet ad duas divi- siones bimembres sic, Omne nomen di- siones bimembres sic, Omne nomen di- ctum de Deo, aut dicitur proprie pro- ctum de Deo, aut dicitur proprie pro- prictate rei, aut dicitur per translationem prictate rei, aut dicitur per translationem similitudinis rei. Si dicitur proprie, aut similitudinis rei. Si dicitur proprie, aut dicit proprietatem qua persona a perso- dicit proprietatem qua persona a perso- na distinguitur, aut dicit essentiam: in na distinguitur, aut dicit essentiam: in has enim duas divisiones incidit omne has enim duas divisiones incidit omne nomen de Deo dictum. Primæ autem nomen de Deo dictum. Primæ autem divisionis hæc ratio est, quia nomen di- divisionis hæc ratio est, quia nomen di- cit rem a qua imponitur, et rem cui im- cit rem a qua imponitur, et rem cui im- ponitur illa res cui imponitur nomen, ponitur illa res cui imponitur nomen, apud Grammaticum est substantia nomi- apud Grammaticum est substantia nomi- nis illa autem a qua imponitur, cum nis illa autem a qua imponitur, cum illa sit principium intelligendi id quod illa sit principium intelligendi id quod dicitur per nomen, est qualitas nominis : dicitur per nomen, est qualitas nominis : illud ergo a quo imponitur, aut per illud ergo a quo imponitur, aut per prius est in Deo et per posterius in crea- prius est in Deo et per posterius in crea- tura et sic dicitur propric, ut Pater tura et sic dicitur propric, ut Pater æternus, essentia, vita, sapientia, et hu- æternus, essentia, vita, sapientia, et hu- jusmodi Si autem illud a quo imponi- jusmodi Si autem illud a quo imponi- tur, repugnat naturæ divinæ, tunc per tur, repugnat naturæ divinæ, tunc per aliquam similitudinem corporalium ad aliquam similitudinem corporalium ad divina translatum de Deo dicitur, ut la- divina translatum de Deo dicitur, ut la- pis, leo, splendor, speculum, et hujus- pis, leo, splendor, speculum, et hujus- modi. Hæc ergo est ratio divisionis Am- modi. Hæc ergo est ratio divisionis Am- brosii unde sua divisio est generalis, brosii unde sua divisio est generalis, et comprehendit divisiones omnium alio- et comprehendit divisiones omnium alio-

rum sanctorum. rum sanctorum.

AD ID ergo quod contra objicitur, di- AD ID ergo quod contra objicitur, di- cendum quod persona et Trinitas signi- cendum quod persona et Trinitas signi- ficant proprietatem indistincte: quia in ficant proprietatem indistincte: quia in divinis proprietas sive relatio significa- divinis proprietas sive relatio significa- tur multis modis, ut supra diximus: tur multis modis, ut supra diximus: quædam enim significant ad aliquid ut quædam enim significant ad aliquid ut ad aliquid, ut Pater: et quædam signifi- ad aliquid, ut Pater: et quædam signifi- cant ad aliquid ut ad se, ut paternitas, cant ad aliquid ut ad se, ut paternitas, et hujusmodi quædam autem signifi- et hujusmodi quædam autem signifi- cant id quod est ad se, ut bonus, sub- cant id quod est ad se, ut bonus, sub- stantia, et hujusmodi: quædam autem id stantia, et hujusmodi: quædam autem id quod est ad se ut ad aliquid, ut sinulis, quod est ad se ut ad aliquid, ut sinulis, et æqualis. et non est instantia in Tri- et æqualis. et non est instantia in Tri-

1 Cf Supra, Dist. II, super istud nomen, Qui 1 Cf Supra, Dist. II, super istud nomen, Qui est. est.

567 567

nitate et persona quia illa in se clau- nitate et persona quia illa in se clau- dunt relativa. dunt relativa.

AD ALIUD dicendum, quod illos modos AD ALIUD dicendum, quod illos modos specialiter non considerat Ambrosius, specialiter non considerat Ambrosius, sed potius generaliter. et ideo omnia ta- sed potius generaliter. et ideo omnia ta- lia cadunt sub illis quæ exprimunt ma- lia cadunt sub illis quæ exprimunt ma- jestatem divinæ essentiæ, vel in se vel jestatem divinæ essentiæ, vel in se vel in personis, vel æterne vel temporaliter. in personis, vel æterne vel temporaliter.

AD HOC quod objicitur de divisione AD HOC quod objicitur de divisione Damasceni, dicendum, quod ipse non di- Damasceni, dicendum, quod ipse non di- vidit nisi essentialia: illa autem conno- vidit nisi essentialia: illa autem conno- tant effectum in creaturis, aut significant tant effectum in creaturis, aut significant essentiam sine effectu. Et si primo mo- essentiam sine effectu. Et si primo mo- do tunc sunt sicut creator, rex, et hu- do tunc sunt sicut creator, rex, et hu- jusmodi. Si autem significant essentiam, jusmodi. Si autem significant essentiam, aut in se distinctam vel indistinctam, aut in se distinctam vel indistinctam, aut ut assequens, aut id quod non est. aut ut assequens, aut id quod non est. Si primo modo: sic est, qui est, essen- Si primo modo: sic est, qui est, essen- tia, substantia, etc., quia qui est dicit tia, substantia, etc., quia qui est dicit indistinctam et non ponentem in nume- indistinctam et non ponentem in nume- rum, ut notatum est de hoc nomine, rum, ut notatum est de hoc nomine, Qui est. Substantia dicit distinctam, Qui est. Substantia dicit distinctam, et similiter essentia, et hujusmodi. Sed et similiter essentia, et hujusmodi. Sed id quod assequitur substantiam, aut est id quod assequitur substantiam, aut est ut habitus, aut operationem assequens : ut habitus, aut operationem assequens : secundum intellectum habitus, ut bo- secundum intellectum habitus, ut bo- nus, sapiens operationem assequens, ut nus, sapiens operationem assequens, ut Deus. Quod autem non est dicit immen- Deus. Quod autem non est dicit immen- sus, et hujusmodi, quæ notificant Deum sus, et hujusmodi, quæ notificant Deum negatione: et secundum quid negationes negatione: et secundum quid negationes hujusmodi nominare et notificare possint, hujusmodi nominare et notificare possint, supra expositum est. supra expositum est.