540 540

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ratione Catholica ostensum est, quomodo indifferens sit magnitudo trium ratione Catholica ostensum est, quomodo indifferens sit magnitudo trium personarum quia nec una major est alia, nec duæ majus aliquid quam personarum quia nec una major est alia, nec duæ majus aliquid quam una, nec tres simul majus aliquid quam singula. una, nec tres simul majus aliquid quam singula.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

An tres personæ differant numero An tres personæ differant numero

divinis ? divinis ?

in in

Deinde sumenda est pars in quo solvit Deinde sumenda est pars in quo solvit objecta in contrarium, quæ incipit ibi, O, objecta in contrarium, quæ incipit ibi, O, « Hæc autem quæ hic dicuntur, etc. » « Hæc autem quæ hic dicuntur, etc. » Ibi enim incidit quæstio, Utrum tres Ibi enim incidit quæstio, Utrum tres personæ differunt numero? personæ differunt numero?

Videtur, quod sic. Videtur, quod sic.

1. In numero enim differunt quæ sibi 1. In numero enim differunt quæ sibi in numero non adjunguntur: sed tres in numero non adjunguntur: sed tres personæ non sibi numero adjunguntur, personæ non sibi numero adjunguntur, sed potius discernuntur ab invicem ergo sed potius discernuntur ab invicem ergo tres personæ differunt numero. tres personæ differunt numero.

2. Item, Damascenus dicit quod diffe- 2. Item, Damascenus dicit quod diffe- rentia est causa numeri: sed-tres perso- rentia est causa numeri: sed-tres perso- næ differunt ergo causatur in eis nu- næ differunt ergo causatur in eis nu- merus ergo differunt numero. merus ergo differunt numero.

3. Item, Aut differunt numero, aut ge- 3. Item, Aut differunt numero, aut ge- nere, aut specie, aut omnino non diffe- nere, aut specie, aut omnino non diffe- runt sed non genere, vel specie, ut pro- runt sed non genere, vel specie, ut pro- batum est ergo relinquitur, quod aut batum est ergo relinquitur, quod aut differunt numero, aut omnino non diffe- differunt numero, aut omnino non diffe- runt sed non omnino non differunt, runt sed non omnino non differunt, quia hoc esset error Sabellii: ergo re- quia hoc esset error Sabellii: ergo re- linquintur, quod differunt numero. linquintur, quod differunt numero.

4. Item, Quibuscumque discerni con- 4. Item, Quibuscumque discerni con- venit a se invicem, illis convenit nume- venit a se invicem, illis convenit nume- rari personis autem divinis convenit dis- rari personis autem divinis convenit dis- cerni ergo eisdem convenit numerari. cerni ergo eisdem convenit numerari. Inde sic Quibuscumque convenit nu- Inde sic Quibuscumque convenit nu- merari, illa differunt numero: personis merari, illa differunt numero: personis divinis convenit numerari: ergo differunt divinis convenit numerari: ergo differunt

numero. numero.

5. Item, Quibuscumque est applicabi- 5. Item, Quibuscumque est applicabi-

lis numerus quo numeramus, illa diffe- lis numerus quo numeramus, illa diffe- runt numero personis divinis est appli- runt numero personis divinis est appli- cabilis numerus quo numeramus: ergo cabilis numerus quo numeramus: ergo differunt numero. PROBATIO MINORIS. Di- differunt numero. PROBATIO MINORIS. Di- cimus enim, una persona, duæ personæ, cimus enim, una persona, duæ personæ, tres personæ sed unus, duo, tres, sunt tres personæ sed unus, duo, tres, sunt numerus quo numeramus. numerus quo numeramus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Isidorus in libro Etymologiarum 1. Isidorus in libro Etymologiarum dicit, quod numerus dicitur quasi nutus dicit, quod numerus dicitur quasi nutus memeris, id est, divisionis: sed in divinis memeris, id est, divisionis: sed in divinis non est divisio: ergo non est ibi nutus non est divisio: ergo non est ibi nutus divisionis ergo non est ibi numerus : divisionis ergo non est ibi numerus : ergo nec differre numero. ergo nec differre numero.

2. Item, Philosophus: In non habenti- 2. Item, Philosophus: In non habenti- bus materiam non est numerus, nisi se- bus materiam non est numerus, nisi se- cundum causam et causatum: sed in cundum causam et causatum: sed in personis divinis non est causa et causa- personis divinis non est causa et causa- tum, nec materia: ergo non est ibi nu- tum, nec materia: ergo non est ibi nu- merus ergo tres personæ non differunt merus ergo tres personæ non differunt

numero. numero.

3. Item, Philosophus dicit, quod nu- 3. Item, Philosophus dicit, quod nu- merum cognoscimus divisione continui. merum cognoscimus divisione continui. sed in divinis non est hujusmodi divisio: sed in divinis non est hujusmodi divisio: ergo non est ibi numerus. ergo non est ibi numerus.

4. Item, Quæcumque differunt nu- 4. Item, Quæcumque differunt nu- mero, simpliciter sunt plura: sed per- mero, simpliciter sunt plura: sed per- sonæ divinæ non simpliciter sunt plura, sonæ divinæ non simpliciter sunt plura, ut supra probatum est: ergo personæ ut supra probatum est: ergo personæ divinæ non differunt numero. divinæ non differunt numero.

5. Item, Si Socrates sit musicus, albus, 5. Item, Si Socrates sit musicus, albus, et citharœdus, ex hoc non dicitur ipse et citharœdus, ex hoc non dicitur ipse plura numero, sed potius unum numero plura numero, sed potius unum numero est plures habens proprietates: ergo a est plures habens proprietates: ergo a simili cum tres personæ sint unus Deus simili cum tres personæ sint unus Deus numero, distinctæ tamen penes proprie- numero, distinctæ tamen penes proprie- tates quæ in divinis personæ sunt, non tates quæ in divinis personæ sunt, non debent dici differre numero. debent dici differre numero.

SOLUTIO. Dicendum, quod tres personæ SOLUTIO. Dicendum, quod tres personæ non differunt numero qui simpliciter sit non differunt numero qui simpliciter sit numerus, sed differunt numero relatio- numerus, sed differunt numero relatio-

Sed contra Sed contra

Solutio Solutio

IN I SENTENT. DIST. XIX, S, ART. 17. IN I SENTENT. DIST. XIX, S, ART. 17.

num vel numero personarum¹: et hoc num vel numero personarum¹: et hoc non est simpliciter differre numero: non est simpliciter differre numero: quia, sicut supra diximus, forma divi- quia, sicut supra diximus, forma divi- dens in quantum dividens est causa nu- dens in quantum dividens est causa nu- meri, et ideo ipsa forma substantialis per meri, et ideo ipsa forma substantialis per causam loquendo est unitas rei. Dico causam loquendo est unitas rei. Dico autem forma substantialis, quia acci- autem forma substantialis, quia acci- dentalis forma non dividit: quod patet dentalis forma non dividit: quod patet ex hoc quia plures esse possunt in eodem ex hoc quia plures esse possunt in eodem sine divisione subjecti: sed plures sub- sine divisione subjecti: sed plures sub- stantiales in eodem esse non possunt : stantiales in eodem esse non possunt : quod sic probatur: Forma substantialis quod sic probatur: Forma substantialis dicitur, quia facit actu substantiam in dicitur, quia facit actu substantiam in esse et ratione: actu autem et ratione esse et ratione: actu autem et ratione esse est esse per speciem et naturam esse est esse per speciem et naturam propriam in natura autem non est nisi propriam in natura autem non est nisi unicum esse unius rei, et unas res quæ unicum esse unius rei, et unas res quæ habet unicum esse: cum ergo unum- habet unicum esse: cum ergo unum- quodque unum tantum sit, ut dicit Boe- quodque unum tantum sit, ut dicit Boe- tius, unumquodque tantum unum esse tius, unumquodque tantum unum esse habet ergo tantum unam formam sub- habet ergo tantum unam formam sub- stantialem quæ dat esse illud. stantialem quæ dat esse illud.

. .

Et si objicias de forma generis subal- Et si objicias de forma generis subal- terni et usque ad generalissimum in spe- terni et usque ad generalissimum in spe- cie, ridiculosa est objectio: quia deter- cie, ridiculosa est objectio: quia deter- minatum est in alia scientia, quod om- minatum est in alia scientia, quod om- nęs illæ sunt potentia ad ultimam quæ nęs illæ sunt potentia ad ultimam quæ est actus. Hæc igitur forma substantialis, est actus. Hæc igitur forma substantialis, quia primus ejus actus est terminare esse quia primus ejus actus est terminare esse in hoc cujus est forma necessaria, per in hoc cujus est forma necessaria, per consequens dividit ab aliis, et sic causat consequens dividit ab aliis, et sic causat unitatem quæ principium numeri est, unitatem quæ principium numeri est, qua istud aggregatum cum alio invenitur qua istud aggregatum cum alio invenitur differre unitate sui ab alio, et sic differre differre unitate sui ab alio, et sic differre numero. Jam autem super hac eadem numero. Jam autem super hac eadem distinctione ostensum est, quod talis di- distinctione ostensum est, quod talis di- visio et terminatio non est in personis di- visio et terminatio non est in personis di- vinis ergo non erit ibi simpliciter nu- vinis ergo non erit ibi simpliciter nu- merus: sed numerus quidam personarum, merus: sed numerus quidam personarum, scilicet qui est penes distinctionem rela- scilicet qui est penes distinctionem rela- tionum, quibus referuntur personæ ad tionum, quibus referuntur personæ ad invicem. invicem.

AD AUCTORITATES ergo Damasceni ad- AD AUCTORITATES ergo Damasceni ad- ductas in Littera satis convenienter sol- ductas in Littera satis convenienter sol- vit. vit.

1 Cf. I P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 42, 1 Cf. I P. Summ. theol. B. Alberti, Q. 42,

541 541

AD ID autem quod primo objectum est, AD ID autem quod primo objectum est, dicendum quod ex illo habetur, quod dicendum quod ex illo habetur, quod tres personæ simpliciter differant numero, tres personæ simpliciter differant numero, sed quod distinguantur tali modo quo sed quod distinguantur tali modo quo sibi non adjunguntur: et hoc est numero sibi non adjunguntur: et hoc est numero personarum vel proprietatum, et non personarum vel proprietatum, et non simpliciter: et non proprie dicuntur hæc simpliciter: et non proprie dicuntur hæc differre, quia differre est actus differen- differre, quia differre est actus differen- tiæ sed distingui possunt dici, eo quod tiæ sed distingui possunt dici, eo quod distinctio minus dicit quam differre, et distinctio minus dicit quam differre, et sufficit ei actus relationis. sufficit ei actus relationis.

AD ALIUD dicendum, quod differentia AD ALIUD dicendum, quod differentia est causa numeri: sed non concedendum est causa numeri: sed non concedendum est, quod aliqua differentia tres personæ est, quod aliqua differentia tres personæ differant sed potius proprietatibus dis- differant sed potius proprietatibus dis- tinguuntur. tinguuntur.

AD ALIUD dicendum, quod nullo illo- AD ALIUD dicendum, quod nullo illo- rum modorum differunt tres personæ : rum modorum differunt tres personæ : illa enim divisio locum habet in his quæ illa enim divisio locum habet in his quæ ad se invicem secundum essentiam di- ad se invicem secundum essentiam di- viduntur: sed distinguuntur in numero viduntur: sed distinguuntur in numero personarum, ut dictum est: et ideo non personarum, ut dictum est: et ideo non sequitur, quod omnino personæ sunt sequitur, quod omnino personæ sunt

eædem. eædem.

AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- sitio est falsa, Quibuscumque convenit sitio est falsa, Quibuscumque convenit discerni a se invicem, etc., quia discerni discerni a se invicem, etc., quia discerni dicit minus quam differre: et ideo quæ dicit minus quam differre: et ideo quæ discernuntur, non numerantur nisi se- discernuntur, non numerantur nisi se- cundum quid. cundum quid.

AD ALIUD dicendum, quod numerus AD ALIUD dicendum, quod numerus quo numeramus abstrahitur a numera- quo numeramus abstrahitur a numera- tis: et ubi numerata simpliciter divisa tis: et ubi numerata simpliciter divisa sunt ab invicem suis essentiis, ibi nume- sunt ab invicem suis essentiis, ibi nume- rus abstractus habet discretionem omni- rus abstractus habet discretionem omni- modam sed talis numerus non applica- modam sed talis numerus non applica- tur personis, sed potius numerus pro- tur personis, sed potius numerus pro- prietatem vel relationum, quia ille solus prietatem vel relationum, quia ille solus competit personis : et ideo numerus quo competit personis : et ideo numerus quo numeramus per prius et posterius, dici- numeramus per prius et posterius, dici- tur de numero personarum et numero tur de numero personarum et numero creaturarum, et per prius invenitur in creaturarum, et per prius invenitur in inferioribus, per posterius autem in per- inferioribus, per posterius autem in per- sonis. sonis.

memb. 1. memb. 1.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

542 542

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

T. Quod Deus non est dicendus triplex, sed trinus. T. Quod Deus non est dicendus triplex, sed trinus.

Præterea, cum Deus dicatur trinus, non tamen debet dicit riplex. Ibi enim Præterea, cum Deus dicatur trinus, non tamen debet dicit riplex. Ibi enim non est triplicitas, ubi summa est unitas et indifferens æqualitas. Unde non est triplicitas, ubi summa est unitas et indifferens æqualitas. Unde Augustinus in libro VI de Trinitate ait : Non quoniam Deus Trinitas est, Augustinus in libro VI de Trinitate ait : Non quoniam Deus Trinitas est, ideo triplex putandus est: alioquin minor esset Pater solus, vel Filius so- ideo triplex putandus est: alioquin minor esset Pater solus, vel Filius so- lus, quam simul Pater et Filius. Cum itaque tantus est Pater solus, vel so- lus, quam simul Pater et Filius. Cum itaque tantus est Pater solus, vel so- lus Filius, vel solus Spiritus sanctus, quantus est simul Pater et Filius et lus Filius, vel solus Spiritus sanctus, quantus est simul Pater et Filius et Spiritus sanctus, nullo modo triplex dicendus est Deus. Non enim Pater Spiritus sanctus, nullo modo triplex dicendus est Deus. Non enim Pater cum Filio et Spiritu sancto, major Deus est quam singuli eorum: quia non cum Filio et Spiritu sancto, major Deus est quam singuli eorum: quia non est quo crescat illa perfectio. Perfectus autem est et Pater, et Filius, et Spi- est quo crescat illa perfectio. Perfectus autem est et Pater, et Filius, et Spi- ritus sanctus, et perfectus dicitur Deus singulus eorum. Et ideo Trinitas ritus sanctus, et perfectus dicitur Deus singulus eorum. Et ideo Trinitas potius quam triplex dici debet. potius quam triplex dici debet.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

AD HOC leve est respondere: quia tri- AD HOC leve est respondere: quia tri- plex dicit multiplicationem per excessum plex dicit multiplicationem per excessum partium ter, et hoc in discretis in conti- partium ter, et hoc in discretis in conti- nuis dicit plicationem partis super partem nuis dicit plicationem partis super partem

An potest concedi, quod Deus sit triplex? ter: et neutrum horum convenit divinis An potest concedi, quod Deus sit triplex? ter: et neutrum horum convenit divinis

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultima parte, in qua repetit ut addat in ultima parte, in qua repetit ut addat in in illo capitulo T, « Præterea, cum Deus in illo capitulo T, « Præterea, cum Deus dicatur trinus, non tamen debet dici tri- dicatur trinus, non tamen debet dici tri- plex. » plex. »

1. Contra hoc enim esse videtur quod 1. Contra hoc enim esse videtur quod dicit Isidorus, Deum esse multiplicem. dicit Isidorus, Deum esse multiplicem.

2. Item, Sapient. VII, 22, dicitur Spi- 2. Item, Sapient. VII, 22, dicitur Spi- ritus multiplex². ritus multiplex².

Item, Deus multipliciter significari in Item, Deus multipliciter significari in attributis. attributis.

3. Præterea, Quare non conceditur 3. Præterea, Quare non conceditur Deus esse triplex ? Triplex enim potest Deus esse triplex ? Triplex enim potest esse, ubi est unitas: unus enim pannus esse, ubi est unitas: unus enim pannus triplex esse potest: ergo illa non videtur triplex esse potest: ergo illa non videtur esse causa quam tangit in Littera. esse causa quam tangit in Littera.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 7. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 7. 2 Sapient. VII, 22: Est in illa, scilicet sapien- 2 Sapient. VII, 22: Est in illa, scilicet sapien-

AD OBJECTUM primum dicendum, quod AD OBJECTUM primum dicendum, quod improprissime locutus est Isidorus, et vo- improprissime locutus est Isidorus, et vo- cat multiplicem vel triplicem idem quod cat multiplicem vel triplicem idem quod

trinum. trinum.

AD ALIUD dicendum, quod illa refe- AD ALIUD dicendum, quod illa refe- runtur ad Spiritum in effectibus qui mul- runtur ad Spiritum in effectibus qui mul- tiplices sunt. tiplices sunt.

Et si objicias ergo quoad effectum Et si objicias ergo quoad effectum potest etiam dici triplex. Dicendum quod potest etiam dici triplex. Dicendum quod non quia sic poneretur limitatio suis non quia sic poneretur limitatio suis effectibus, qui in nullo numero determi- effectibus, qui in nullo numero determi- nato poni possunt, propter nimiam Spı- nato poni possunt, propter nimiam Spı- ritus Jargitatem et bonitatem. ritus Jargitatem et bonitatem.

AD ALIUD dicendum, quod causa bona AD ALIUD dicendum, quod causa bona est quia vere unum est, ut dicit Boetius, est quia vere unum est, ut dicit Boetius, in quo nullus est numerus, et non est in quo nullus est numerus, et non est hoc, et hoc et hoc est, quia vere sim- hoc, et hoc et hoc est, quia vere sim- plex, et huic hujusmodi trinitas conve- plex, et huic hujusmodi trinitas conve- nire non potest. nire non potest.

tia, spiritus intelligentiæ, sanctus, unicus, multi- tia, spiritus intelligentiæ, sanctus, unicus, multi- plex, etc. plex, etc.

Solutio. Solutio.

A d 1. A d 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN I SENTENT. DIST. XIX, U, ART. 19. IN I SENTENT. DIST. XIX, U, ART. 19.

543 543

U. Quod non est ita in rebus corporeis, ut in Trinitate. U. Quod non est ita in rebus corporeis, ut in Trinitate.

In rebus corporeis non tantum est una, quantum tres simul, et plus sunt In rebus corporeis non tantum est una, quantum tres simul, et plus sunt duæ, quam una res. In Trinitate vero summa, tantum est una persona, duæ, quam una res. In Trinitate vero summa, tantum est una persona, quantum tres simul et tantum sunt duæ, quantum una et in se infinitæ quantum tres simul et tantum sunt duæ, quantum una et in se infinitæ sunt, quia non est finis magnitudinis earum 2. Ac per hoc aperitur quod sunt, quia non est finis magnitudinis earum 2. Ac per hoc aperitur quod superius dictum est, quomodo singula sunt in singulis, et omnia in omni- superius dictum est, quomodo singula sunt in singulis, et omnia in omni- bus, et unum in omnibus est, et unum omnia. bus, et unum in omnibus est, et unum omnia.

Ecce jam ostendimus sufficienter, qualiter in Trinitate aliqua persona Ecce jam ostendimus sufficienter, qualiter in Trinitate aliqua persona aliam non superet magnitudine. aliam non superet magnitudine.

ARTICULUS XIX. ARTICULUS XIX.

An in rebus corporalibus tantum possit An in rebus corporalibus tantum possit esse una quantum tres? esse una quantum tres?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultimo capitulo U : « In rebus corporeis ultimo capitulo U : « In rebus corporeis non tantum est una, quantum tres simul, non tantum est una, quantum tres simul,

etc. » etc. »

Contra hoc enim quidam ferunt instan- Contra hoc enim quidam ferunt instan- tiam de luce, quæ est cum aere in eodem tiam de luce, quæ est cum aere in eodem

Edit. Joan. Alleaume, addit et. Edit. Joan. Alleaume, addit et.

• •

2 Psal. CXLIV, 3 Magnus Dominus, et laudabi- 2 Psal. CXLIV, 3 Magnus Dominus, et laudabi-

loco non crescente et de igne qui est loco non crescente et de igne qui est cum ferro candente in eodem loco non cum ferro candente in eodem loco non crescente ergo tantum sunt duæ quan- crescente ergo tantum sunt duæ quan- tum tres, vel duæ quantum una. tum tres, vel duæ quantum una.

SED DISPUTARE de hoc non præsentis solutio. SED DISPUTARE de hoc non præsentis solutio. negotii est sed hic sufficit, quod hoc nec negotii est sed hic sufficit, quod hoc nec ab auctoritate habitum est, quod lux sit ab auctoritate habitum est, quod lux sit corpus nec hoc est verum, quod in fer- corpus nec hoc est verum, quod in fer- ro candenti sit aliud corpus quam ipsum ro candenti sit aliud corpus quam ipsum ferrum unde instantiæ ambæ absolute ferrum unde instantiæ ambæ absolute falsæ sunt et hoc facile esset probare, si falsæ sunt et hoc facile esset probare, si de hoc esset hic intentio. de hoc esset hic intentio.

lis nimis et magnitudinis ejus non est finis. lis nimis et magnitudinis ejus non est finis.

544 544

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XX. DISTINCTIO XX.

De trium personarum æqualitate quantum ad potestatem. De trium personarum æqualitate quantum ad potestatem.

A. Ostenso quod aliqua personarum aliam non superal magnitudine, A. Ostenso quod aliqua personarum aliam non superal magnitudine, nunc ostendit quod alia non excedit' aliam potentia. nunc ostendit quod alia non excedit' aliam potentia.

Nunc ostendere restat, quomodo aliqua harum personarum aliam non Nunc ostendere restat, quomodo aliqua harum personarum aliam non excellat potentia: ut sicut una et indifferens est magnitudo trium, ita una excellat potentia: ut sicut una et indifferens est magnitudo trium, ita una et indifferens monstretur potentia trium. Sciendum est ergo, quia non est et indifferens monstretur potentia trium. Sciendum est ergo, quia non est potentior Pater Filio, nec Filius vel Pater Spiritu sancto, nec majorem po- potentior Pater Filio, nec Filius vel Pater Spiritu sancto, nec majorem po- tentiam habent duo vel tres simul, quam singulus eorum quia nec plus tentiam habent duo vel tres simul, quam singulus eorum quia nec plus potest Pater et Filius simul, quam solus Spiritus sanctus. Nec hi tres simul potest Pater et Filius simul, quam solus Spiritus sanctus. Nec hi tres simul plus possunt, quam singulus eorum: quia omnipotentiam quam habet plus possunt, quam singulus eorum: quia omnipotentiam quam habet Pater, et Filius accepit nascendo, et Spiritus sanctus procedendo: quod Pater, et Filius accepit nascendo, et Spiritus sanctus procedendo: quod Augustinus rationibus et auctoritatibus probabiliter adstruit in libro III Augustinus rationibus et auctoritatibus probabiliter adstruit in libro III contra Maximinum, qui dicebat Patrem meliorem a potentiorem Filio 2. contra Maximinum, qui dicebat Patrem meliorem a potentiorem Filio 2.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

contra hæreticum ostendit quatuor modis contra hæreticum ostendit quatuor modis Filium æqualem Patri. Et prima probatio Filium æqualem Patri. Et prima probatio est de ratione generationis: quia gene- est de ratione generationis: quia gene- rans et genitus sunt æquales per poten- rans et genitus sunt æquales per poten- tiam naturæ. Secunda est in secundo ca- tiam naturæ. Secunda est in secundo ca-

« Nunc ostendere restat, quomodo ali- pitulo, scilicet D, per auctoritatem Joan- « Nunc ostendere restat, quomodo ali- pitulo, scilicet D, per auctoritatem Joan- qua personarum, etc. » qua personarum, etc. »

In hac distinctione Magister ostendit In hac distinctione Magister ostendit æqualitatem trium personarum in poten- æqualitatem trium personarum in poten- tia divina quæ substantialis est. Et divi- tia divina quæ substantialis est. Et divi- ditur in tres partes: in quarum prima ditur in tres partes: in quarum prima continente duo capitula, scilicet A et B, continente duo capitula, scilicet A et B, per auctoritates ostendit æquales esse per- per auctoritates ostendit æquales esse per-

sonas. sonas.

nis, XVI, 15 Omnia quæcumque habet nis, XVI, 15 Omnia quæcumque habet

Pater, mea sunt. Tertia est in tertio, Pater, mea sunt. Tertia est in tertio, scilicet E, per rationem, quod aliter im- scilicet E, per rationem, quod aliter im- potens aut invidus fuisset. Quarta est in potens aut invidus fuisset. Quarta est in quarto, scilicet F, per similitudinem hu- quarto, scilicet F, per similitudinem hu-

manam. manam.

In tertia parte respondet objectis hæ- In tertia parte respondet objectis hæ- retici in ultima parte distinctionis istius, retici in ultima parte distinctionis istius, In secunda continente quatuor capitula ibi, G, « Sed forte dicis, eo ipso, etc. » In secunda continente quatuor capitula ibi, G, « Sed forte dicis, eo ipso, etc. »

1 Edit. Joan. Alleaume, excellit. 1 Edit. Joan. Alleaume, excellit.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maxımınum, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maxımınum,

cap. 2. cap. 2.

IN I SENTENT. DIST. XX, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XX, A, ART. 1.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An potentia secundum omne genus causæ An potentia secundum omne genus causæ sit in Deo, vel secundum aliquod ge- sit in Deo, vel secundum aliquod ge- nus tantum ? nus tantum ?

Hic autem ante Litteram incidunt tria Hic autem ante Litteram incidunt tria dubitabilia quorum primum est, Si po- dubitabilia quorum primum est, Si po- tentia secundum omne genus causæ sit in tentia secundum omne genus causæ sit in Deo, vel secundum aliquod genus tantum? Deo, vel secundum aliquod genus tantum?

Secundum est, Utrum potentia unius Secundum est, Utrum potentia unius rationis sit ad potentiam creandi et pro- rationis sit ad potentiam creandi et pro- cessionis personarum? cessionis personarum?

Tertium est, Utrum illæ potentiæ ha- Tertium est, Utrum illæ potentiæ ha- bent ordinem secundum rationem intel- bent ordinem secundum rationem intel- ligentiæ, et quæ illarum sit prior? ligentiæ, et quæ illarum sit prior?

1. Videtur autem, quod omnis poten- 1. Videtur autem, quod omnis poten- tia sit in Deo, per hoc quod omnis po- tia sit in Deo, per hoc quod omnis po- tentia nobilitatis est: ergo omne genus tentia nobilitatis est: ergo omne genus potentiæ debet sibi attribui. potentiæ debet sibi attribui.

2. Item, Constat, quod ipse est effi- 2. Item, Constat, quod ipse est effi- ciens sed tres in unum coincidunt, ut ciens sed tres in unum coincidunt, ut dicit Philosophus : ergo ipse etiam est dicit Philosophus : ergo ipse etiam est formalis, et finalis: ergo potentia causæ formalis, et finalis: ergo potentia causæ formalis et finalis est in ipso: et hoc ip- formalis et finalis est in ipso: et hoc ip- sum communiter dicitur, unde etiam ver- sum communiter dicitur, unde etiam ver- sus dicitur: sus dicitur:

Efficiens causa Deus est, formalis idea, Efficiens causa Deus est, formalis idea, Finalis bonitas, materialis hyle. Finalis bonitas, materialis hyle.

3. Item, dicitur, Apocal. LXXII, 13, 3. Item, dicitur, Apocal. LXXII, 13, quod ipse est α, et w, principium et finis¹, quod ipse est α, et w, principium et finis¹, Finis autem et forma sunt idem. Finis autem et forma sunt idem.

Sed de potentia causæ materialis vide- Sed de potentia causæ materialis vide- tur euam posse probari sic, et est obje- tur euam posse probari sic, et est obje- ctio Alexandri cujusdam Græci, et David ctio Alexandri cujusdam Græci, et David de Dinanto Latini : de Dinanto Latini :

1. Quæcumque sunt, et nullo modo 1. Quæcumque sunt, et nullo modo differunt, eadem sunt: Deus et materia differunt, eadem sunt: Deus et materia

1 Apocal. xxII, 13: Ego sum Alpha et Omega, 1 Apocal. xxII, 13: Ego sum Alpha et Omega, primus et novissimus, principium et finis. primus et novissimus, principium et finis.

XXV XXV

545 545

prima sunt, et nullo modo differunt : prima sunt, et nullo modo differunt : ergo eadem sunt 2. PROBATIO MINORIS ergo eadem sunt 2. PROBATIO MINORIS (quia prima constat) : Simplicia omnino (quia prima constat) : Simplicia omnino nullam habent differentiam: quia quod nullam habent differentiam: quia quod habet differentiam, compositum est: sed habet differentiam, compositum est: sed Deus et materia prima simplicia sunt : Deus et materia prima simplicia sunt : ergo nullam habent differentiam: ergo ergo nullam habent differentiam: ergo sunt idem ergo Deus est potentia ma- sunt idem ergo Deus est potentia ma- terialis omnium, sicut efficiens et aliæ terialis omnium, sicut efficiens et aliæ

causæ. causæ.

2. Item, Deus abstrahit ab omni ente 2. Item, Deus abstrahit ab omni ente quod trahitur in partem entis: sed omne quod trahitur in partem entis: sed omne actu ens tractum et determinatum est in actu ens tractum et determinatum est in partem entis: ergo abstrahit ab omni partem entis: ergo abstrahit ab omni ente actu ergo relinquitur tantum ens ente actu ergo relinquitur tantum ens in potentia ergo ens in potentia est pri- in potentia ergo ens in potentia est pri- mum. Primum autem est ante quod non mum. Primum autem est ante quod non est aliquid possibile intelligere: illud au- est aliquid possibile intelligere: illud au- tem primum ante quod nihil possibile est tem primum ante quod nihil possibile est intelligere, est Deus: ergo ens in poten- intelligere, est Deus: ergo ens in poten- tia et Deus idem sunt: ens autem primo tia et Deus idem sunt: ens autem primo in potentia ponit materiam primam : er- in potentia ponit materiam primam : er- go Deus et materia sunt idem. go Deus et materia sunt idem.

3. Item, Quidquid necesse est præsup- 3. Item, Quidquid necesse est præsup- ponere ante omne fieri, et post omne ponere ante omne fieri, et post omne corrumpi, ipsum est sine principio et corrumpi, ipsum est sine principio et fine potentiam materialem necesse est fine potentiam materialem necesse est præsupponere ante omne fieri, et post præsupponere ante omne fieri, et post omne corrumpi : ergo potentia materia- omne corrumpi : ergo potentia materia- lis est sine principio et sine fine. Prima lis est sine principio et sine fine. Prima patet per se. Secunda probatur per hoc patet per se. Secunda probatur per hoc quod in omni fieri necesse est aliquod quod in omni fieri necesse est aliquod præsupponere subjectum, et post omne præsupponere subjectum, et post omne corrumpi necesse est relinquere id in corrumpi necesse est relinquere id in quod corrumpuntur quæ corrumpuntur, quod corrumpuntur quæ corrumpuntur, et hoc est potentia materialis: ergo est et hoc est potentia materialis: ergo est sine principio et fine et nihil est sine sine principio et fine et nihil est sine principio et fine nisi Deus : ergo in Deo principio et fine nisi Deus : ergo in Deo est potentia materialis sicut potentia est potentia materialis sicut potentia causarum aliarum. causarum aliarum.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Philosophus dicit, quod efficiens 1. Philosophus dicit, quod efficiens numquam est factum : ergo universaliter numquam est factum : ergo universaliter efficiens non est universaliter factum : efficiens non est universaliter factum : universaliter efficiens Deus est, quia ipse universaliter efficiens Deus est, quia ipse agit quidquid fit : universaliter autem agit quidquid fit : universaliter autem

2 Cf B. ALBERTUM, II P. Summ. de Creaturis, 2 Cf B. ALBERTUM, II P. Summ. de Creaturis, quæ est de Homine, Q. 2 memb 2, part. 1. quæ est de Homine, Q. 2 memb 2, part. 1.

3% 3%

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

d 1. d 1.

546 546

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

factum est materia. ergo Deus et mate- factum est materia. ergo Deus et mate- ria vel potentia materialis non sunt idem. ria vel potentia materialis non sunt idem. 2 Item, Philosophus Primum regit 2 Item, Philosophus Primum regit res præterquam quod commisceatur cum res præterquam quod commisceatur cum eis sed materia commiscetur cum om- eis sed materia commiscetur cum om- nibus ergo materia non est Deus, nec nibus ergo materia non est Deus, nec potentia materialis potentia divina. potentia materialis potentia divina.

3. Item, Nihil est adeo imperfectum 3. Item, Nihil est adeo imperfectum sicut id quod perficitur omnibus adve- sicut id quod perficitur omnibus adve- nientibus sibi materia prima perficitur nientibus sibi materia prima perficitur omnibus advenientibus sibi ergo ipsa omnibus advenientibus sibi ergo ipsa est imperfectissima. est imperfectissima.

Item, Nihil est adeo perfectum sicut Item, Nihil est adeo perfectum sicut id quod omnibus largitur, et nihil rect- id quod omnibus largitur, et nihil rect- pit primum efficiens omnibus largitur, pit primum efficiens omnibus largitur, et nihil recipit ergo Deus est maxime et nihil recipit ergo Deus est maxime perfectus. Inde sic: Perfectissimum et perfectus. Inde sic: Perfectissimum et imperfectissimum maxime distant : Deus imperfectissimum maxime distant : Deus est summe perfectum, materia prima est summe perfectum, materia prima summe imperfectum secundum naturam: summe imperfectum secundum naturam: ergo maxime distant et differunt. ergo maxime distant et differunt.

SOLUTIO. Dicendum, quod in Deo est SOLUTIO. Dicendum, quod in Deo est potentia universaliter efficientis causæ et potentia universaliter efficientis causæ et substantiam materiæ, et formas in ea. In substantiam materiæ, et formas in ea. In natura autem non est potentia efficiendi natura autem non est potentia efficiendi nisi formam, et similiter in arte. Poten- nisi formam, et similiter in arte. Poten- tia autem causæ formalis intelligitur duo- tia autem causæ formalis intelligitur duo- bus modis est enim forma intrinseca bus modis est enim forma intrinseca dans esse, et existens pars ejus cui dat: dans esse, et existens pars ejus cui dat: et hæc non est Deus. Est etiam formalıs et hæc non est Deus. Est etiam formalıs extra, et exemplar formale est ad exem- extra, et exemplar formale est ad exem- platum, ut ligneum sotular se habet ad platum, ut ligneum sotular se habet ad calceum et sic Deus est causa formalis calceum et sic Deus est causa formalis per ideam. Potentia autem finalis est per ideam. Potentia autem finalis est ipse quia propter ipsum sunt, fiunt, et ipse quia propter ipsum sunt, fiunt, et constant omnia, ipsum appetunt secun- constant omnia, ipsum appetunt secun- dum quod possunt. Potentia autem cau- dum quod possunt. Potentia autem cau- sæ materialis nullo modo, sicut necessa- sæ materialis nullo modo, sicut necessa- rio probatum est, convenit ei. rio probatum est, convenit ei.

AD ID quod objicitur, dicendum quod AD ID quod objicitur, dicendum quod multa differunt quæ seipsis differunt, et multa differunt quæ seipsis differunt, et est instantia ad argumentum, homo et est instantia ad argumentum, homo et asinus differunt rationali et irrationalı: ra- asinus differunt rationali et irrationalı: ra- tionale autem et irrationale differunt non tionale autem et irrationale differunt non per differentiam quam ut partem sui per differentiam quam ut partem sui claudunt in se, sed seipsis, aliter enim claudunt in se, sed seipsis, aliter enim

1 Cf. Supra, Dist. VIII. 1 Cf. Supra, Dist. VIII.

oporteret in infinitum abire in differen- oporteret in infinitum abire in differen- tiis. tiis.

AD ALIUD dicendum, quod ens increa- AD ALIUD dicendum, quod ens increa- tum non abstrahitur ab ente ut simpli- tum non abstrahitur ab ente ut simpli- cius a minus simplici. et hoc probatum cius a minus simplici. et hoc probatum est supra 1 :sed abstrahitur ut commune est supra 1 :sed abstrahitur ut commune proportionis quod vere et proprie est in proportionis quod vere et proprie est in Deo et simpliciter, in creatura autem re- Deo et simpliciter, in creatura autem re- ceptum et concretum habitudinibus. Si- ceptum et concretum habitudinibus. Si- militer ens in potentia non ponitur per militer ens in potentia non ponitur per ens quod est primum principium forma- ens quod est primum principium forma- le entis quod patet ex hoc quod ens le entis quod patet ex hoc quod ens quod est primum in intellectu abstra- quod est primum in intellectu abstra- hente, dividitur per potentiam, et actum. hente, dividitur per potentiam, et actum. Unde etiamsi prima ratio non impediret, Unde etiamsi prima ratio non impediret, tamen falsum supponitur in objectione. tamen falsum supponitur in objectione.

AD ALIUD dicendum, quod materia non AD ALIUD dicendum, quod materia non præsupponitur ante omne fieri, nisi fieri præsupponitur ante omne fieri, nisi fieri stricte accipiatur pro motu, vel mutatio- stricte accipiatur pro motu, vel mutatio- ne quæ est cum motu. Si autem fieri su- ne quæ est cum motu. Si autem fieri su- matur generaliter ad creari, non præsup- matur generaliter ad creari, non præsup- ponitur materia: illud enim fieri cum ponitur materia: illud enim fieri cum non dicat nisi nunc primo existere crea- non dicat nisi nunc primo existere crea- tum ante quod nihil fuit de creato, non tum ante quod nihil fuit de creato, non exigit subjectum et illo fieri ducitur exigit subjectum et illo fieri ducitur materia in esse. Similiter licet materia materia in esse. Similiter licet materia numquam habitura sit finein, tamen pos- numquam habitura sit finein, tamen pos- set in nihil decidere, si manus Omnipo- set in nihil decidere, si manus Omnipo- tentis non contineret. tentis non contineret.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum potentia operandi in Filio univoca Utrum potentia operandi in Filio univoca sit cum potentia generandi et spirandı? sit cum potentia generandi et spirandı?

Secundo quæritur, Utrum potentia Secundo quæritur, Utrum potentia operandi in Deo univoca sit cum poten- operandi in Deo univoca sit cum poten- tia generandi et spirandı? tia generandi et spirandı?

Videtur quod sic: quia utraque est in Videtur quod sic: quia utraque est in Deo et quæ sunt in Deo, sunt unius na- Deo et quæ sunt in Deo, sunt unius na- turæ simplicis ergo unius rationis secun- turæ simplicis ergo unius rationis secun- dum naturam ergo potentia operandi, dum naturam ergo potentia operandi, et illa qua procedunt personæ, sunt uni- et illa qua procedunt personæ, sunt uni- voce in Deo. voce in Deo.

Ad 2 Ad 2

Ad J Ad J

I con'ra I con'ra

solutio. solutio.

nd contra. nd contra.

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XX, A, ART. 3 ET 1. IN I SENTENT. DIST. XX, A, ART. 3 ET 1.

SED CONTRA Potentia diffinitur per SED CONTRA Potentia diffinitur per

. .

actum et actus non sunt unius rationis. actum et actus non sunt unius rationis. ergo nec potentiæ. ergo nec potentiæ.

SOLUTIO. Supra determinatum est hoc, SOLUTIO. Supra determinatum est hoc, quod potentia considerata in radice po- quod potentia considerata in radice po- tentiæ quæ est essentia, unius rationis tentiæ quæ est essentia, unius rationis est sed considerata ut est conjunctum est sed considerata ut est conjunctum actui, est alterius rationis. actui, est alterius rationis.

ARTICULUS III ARTICULUS III

An in Deo prior sit potentia spirandı An in Deo prior sit potentia spirandı quam potentia operandı? quam potentia operandı?

Sed tunc tertio quæritur, Quæ sit prior Sed tunc tertio quæritur, Quæ sit prior in Deo? in Deo?

Videtur autem, quod potentia ope- Videtur autem, quod potentia ope- randi: quia illa est essentialis. et essentia randi: quia illa est essentialis. et essentia secundum rationem est ante personain : secundum rationem est ante personain : ergo potentia essentialis ante potentiam ergo potentia essentialis ante potentiam personalem. personalem.

SED CONTRA Anselmus dicit, quod SED CONTRA Anselmus dicit, quod processio personarum est causa proces- processio personarum est causa proces- sionis creaturarum: sicut etiam patet in sionis creaturarum: sicut etiam patet in ¡llo versu: Ipse dixit, et facta sunt. ip- ¡llo versu: Ipse dixit, et facta sunt. ip- se mandavit, et creata sunt et illo, se mandavit, et creata sunt et illo, Verbo Domini cæli firmati sunt, etc. 2. Verbo Domini cæli firmati sunt, etc. 2. Quod exponens Augustinus, dicit: Ver- Quod exponens Augustinus, dicit: Ver- bum genuit in quo erat ut fieret : cum bum genuit in quo erat ut fieret : cum ergo causa sit ante causatum, videtur ergo causa sit ante causatum, videtur quod potentia qua procedunt personæ, quod potentia qua procedunt personæ, sit ante potentiam creandi et operandi. sit ante potentiam creandi et operandi. Idem accipitur, Joan. 1, 3: Omnia per Idem accipitur, Joan. 1, 3: Omnia per ipsum facta sunt: ergo necesse est Ver- ipsum facta sunt: ergo necesse est Ver- bum et potentiam processionis Verbi om- bum et potentiam processionis Verbi om- nibus præsupponere. nibus præsupponere.

SOLUTIO. Ad hoc eodem modo solven- SOLUTIO. Ad hoc eodem modo solven- dum est sicut immediate ante, quod po- dum est sicut immediate ante, quod po- tentia consideratur dupliciter, scilicet tentia consideratur dupliciter, scilicet

1 Psal. XXXII, 9 et CXLVIII, 5. 1 Psal. XXXII, 9 et CXLVIII, 5.

2 Psal. XXXII, 6 2 Psal. XXXII, 6

3 3

. .

517 517

secundum radicem in qua est. et sic una secundum radicem in qua est. et sic una et eadem est potentia generandi, spirandı, et eadem est potentia generandi, spirandı, et creandi. sed ad aliud est in Patre, et et creandi. sed ad aliud est in Patre, et ad aliud in Filio est et Spiritu sancto po- ad aliud in Filio est et Spiritu sancto po- tentia generandi et spirandı, sicut di- tentia generandi et spirandı, sicut di- ctum est supra ³ una autem et eadem ctum est supra ³ una autem et eadem in tribus personis. Si autem consideratur in tribus personis. Si autem consideratur ad actum determinata, sic est alia et alia ad actum determinata, sic est alia et alia potentia et potentia generandi et spi- potentia et potentia generandi et spi- randi secundum rationem intelligendi est randi secundum rationem intelligendi est ante potentiam creandi, sicut probatum ante potentiam creandi, sicut probatum est in objectione et per hoc patet solu- est in objectione et per hoc patet solu-

tio ad totum. tio ad totum.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An solus Spiritus sanctus potest tantum An solus Spiritus sanctus potest tantum quantum Pater et Filius? quantum Pater et Filius?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in Littera in parte prima, ubi dicit, quod Littera in parte prima, ubi dicit, quod « nec plus potest Pater et Filius simul, « nec plus potest Pater et Filius simul, qnam solus Spiritus sanctus. » qnam solus Spiritus sanctus. »

Si enim solus Spiritus sanctus potest Si enim solus Spiritus sanctus potest tantum, quantum Pater et Filius: non tantum, quantum Pater et Filius: non ergo Pater potest tantum, quantum Pa- ergo Pater potest tantum, quantum Pa- ter et Filius, quod falsum est ter et Filius, quod falsum est

AD HOC dicendum, quod hæc est du- AD HOC dicendum, quod hæc est du- plex, solus Spiritus sanctus potest tan- plex, solus Spiritus sanctus potest tan- tum, quantum Pater et Filius: ex eo quod tum, quantum Pater et Filius: ex eo quod dictio exclusiva, scilicet ly solus potest si- dictio exclusiva, scilicet ly solus potest si- stere in subjecto, et sic vera est locutio stere in subjecto, et sic vera est locutio sub hoc sensu, solus Spiritus sanctus, etc., sub hoc sensu, solus Spiritus sanctus, etc., id est, ille qui solus est Spiritus sanctus, id est, ille qui solus est Spiritus sanctus, ita quod alius non est Spiritus sanclus, ita quod alius non est Spiritus sanclus, potest tantum, etc. Si autem sit circa potest tantum, etc. Si autem sit circa subjectum in comparatione ad prædica- subjectum in comparatione ad prædica- tum, tunc excludit alias personas a parti- tum, tunc excludit alias personas a parti- cipatione prædicati, et sic falsa est, ct cipatione prædicati, et sic falsa est, ct Sic procedit objectio facta in contrarium. Sic procedit objectio facta in contrarium.

3 Cf. Supra, Dist. VII. 3 Cf. Supra, Dist. VII.

Solutio. Solutio.

548 548

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

B. Quod non potest minus Filius quam Pater. B. Quod non potest minus Filius quam Pater.

Nihil, inquit, Patre minus habet ille qui dicit, Omnia quæcumque habet Nihil, inquit, Patre minus habet ille qui dicit, Omnia quæcumque habet Pater, mea sunt : nam si minus habet in potestate aliquid quam Pater, Pater, mea sunt : nam si minus habet in potestate aliquid quam Pater, non sunt ejus omnia quæ habet Pater: sed ejus sunt omnia quæ habet Pa- non sunt ejus omnia quæ habet Pater: sed ejus sunt omnia quæ habet Pa- ter. Tantam ergo habet potestatem Filius, quantam Pater: æqualis ergo ter. Tantam ergo habet potestatem Filius, quantam Pater: æqualis ergo est Patri. Non enim potest qui accepit inæqualis esse ei qui dedit. Tu au- est Patri. Non enim potest qui accepit inæqualis esse ei qui dedit. Tu au- tem hoc de potentia sapis, quod potens sit Filius, sed potentior Pater : ut tem hoc de potentia sapis, quod potens sit Filius, sed potentior Pater : ut secundum doctrinam vestram potens potentem potuerit generare vel gi- secundum doctrinam vestram potens potentem potuerit generare vel gi- gnere, et non omnipotens omnipotentem. Habet ergo Pater omnipotentiam gnere, et non omnipotens omnipotentem. Habet ergo Pater omnipotentiam quam non habet Filius et si hoc est, falsum est quod ait Filius, Omnia quam non habet Filius et si hoc est, falsum est quod ait Filius, Omnia quæcumque habet Pater, mea sunt. quæcumque habet Pater, mea sunt.

C. Hoc verum fatebatur hæreticus, ex quo progrediebatur ad falsa. C. Hoc verum fatebatur hæreticus, ex quo progrediebatur ad falsa.

Sed, inquis, Pater a nemine potentiam accepit, Filius autem a Patre. Sed, inquis, Pater a nemine potentiam accepit, Filius autem a Patre. Fatemur et nos Filium accepisse potentiam ab illo de quo natus est potens : Fatemur et nos Filium accepisse potentiam ab illo de quo natus est potens : Patri vero potentiam nullus dedit, quia nullus eum genuit. Gignendo enim Patri vero potentiam nullus dedit, quia nullus eum genuit. Gignendo enim dedit Pater potentiam Filio, sicut omnia quæ habet in substantia sua gi- dedit Pater potentiam Filio, sicut omnia quæ habet in substantia sua gi- gnendo dedit ei quem genuit de substantia ³. gnendo dedit ei quem genuit de substantia ³.

D. Quæstio Augustini, qua arctat hæreticum. D. Quæstio Augustini, qua arctat hæreticum.

Sed quæritur, Utrum ei tantam quanta ipsi est, potentiam Pater Filio Sed quæritur, Utrum ei tantam quanta ipsi est, potentiam Pater Filio dederit, an minorem? Si tantam, non solum potentem, sed etiam omnipo- dederit, an minorem? Si tantam, non solum potentem, sed etiam omnipo- tentem genuisse omnipotens intelligitur si vero minorem, quomodo om- tentem genuisse omnipotens intelligitur si vero minorem, quomodo om- nia quæ habet Pater, Filii sunt? Si Patris omnipotentia Filii non est, non nia quæ habet Pater, Filii sunt? Si Patris omnipotentia Filii non est, non

1S AUGUSTINUS, Lib. III contra Maxıminum, cap 2. 1S AUGUSTINUS, Lib. III contra Maxıminum, cap 2.

2 Joan. xvi, 15. 2 Joan. xvi, 15.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maxımınum, cap. 2. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maxımınum, cap. 2.

IN I SENTENT. DIST. XX, D, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. XX, D, ART. 5.

549 549

omnia procul dubio quæ habet Pater, Filii sunt. At omnia quæ habet Pa- omnia procul dubio quæ habet Pater, Filii sunt. At omnia quæ habet Pa- ter, Filii sunt omnipotentia ergo Patris etiam est Filii: non est ergo Pater ter, Filii sunt omnipotentia ergo Patris etiam est Filii: non est ergo Pater potentior Filio 1. potentior Filio 1.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An Pater, Filius, et Spiritus sanctus An Pater, Filius, et Spiritus sanctus sunt in potentia æquales ? sunt in potentia æquales ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in secunda parte, ibi, B, « Potens poten- secunda parte, ibi, B, « Potens poten- tem potuerit generare vel gignere, et non tem potuerit generare vel gignere, et non omnipotens omnipotentem. » omnipotens omnipotentem. »

Videtur enim, quod teneat ratio Videtur enim, quod teneat ratio hæretici: hæretici:

1. Aut enim posse gignere Filium 1. Aut enim posse gignere Filium est aliquid posse, aut non. Si non: est aliquid posse, aut non. Si non: tunc non tenet ratio Augustini contra tunc non tenet ratio Augustini contra hæreticum facta, cum dicit, Aut potuit hæreticum facta, cum dicit, Aut potuit gignere æquale, et noluit: aut voluit, et gignere æquale, et noluit: aut voluit, et non potuit aut potuit, sed non voluit. non potuit aut potuit, sed non voluit. Si voluit, et non potuit, ergo impotens Si voluit, et non potuit, ergo impotens fuit si enim posse gignere non est ali- fuit si enim posse gignere non est ali- quid posse, si hoc non potuit Pater, non quid posse, si hoc non potuit Pater, non sequitur quod impotens fuerit: sed hoc sequitur quod impotens fuerit: sed hoc sequitur, ut dicit infra: ergo posse gi- sequitur, ut dicit infra: ergo posse gi- gnere est aliquid posse et hoc non pot- gnere est aliquid posse et hoc non pot- est Filius ergo Pater potest quod non est Filius ergo Pater potest quod non potest Filius, et sic non sunt æquales in potest Filius, et sic non sunt æquales in potentia. potentia.

: :

2. Item, Est habere a se essentialiter, 2. Item, Est habere a se essentialiter, et personaliter et est habere ab alio et personaliter et est habere ab alio essentialiter, et personaliter et duo me- essentialiter, et personaliter et duo me- dia, scilicet habere ab alio personaliter, dia, scilicet habere ab alio personaliter, et non essentialiter et habere ab alio et non essentialiter et habere ab alio essentialiter, et non personaliter: sed essentialiter, et non personaliter: sed ille ultimus modus esse non potest, quo- ille ultimus modus esse non potest, quo- niam quæcumque essentia est ab alio, niam quæcumque essentia est ab alio, omnes personæ illius ab alio sunt: sed omnes personæ illius ab alio sunt: sed video, quod non habere ab alio essen- video, quod non habere ab alio essen- tialiter et personaliter, est summæ po- tialiter et personaliter, est summæ po-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maxıminum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maxıminum,

tentiæ, personaliter habere ab alio et es- tentiæ, personaliter habere ab alio et es- sentialiter, est impotentiæ: ergo habere sentialiter, est impotentiæ: ergo habere ab alio personaliter et non essentialiter, ab alio personaliter et non essentialiter, partim erit potentiæ, et partim impoten- partim erit potentiæ, et partim impoten- tiæ et hoc convenit Filio, et Spiritui tiæ et hoc convenit Filio, et Spiritui sancto: ergo potentiæ eorum permixtæ sancto: ergo potentiæ eorum permixtæ sunt impotentia, et ita non æque poten- sunt impotentia, et ita non æque poten- tes Patri ergo non sunt æquales in po- tes Patri ergo non sunt æquales in po- tentia. tentia.

3. Item, Pater operatur per Filium, 3. Item, Pater operatur per Filium, et non e converso: ergo aliquid secun- et non e converso: ergo aliquid secun- dum potentiam potest Pater, quod non dum potentiam potest Pater, quod non potest Filius, nec Spiritus sanctus: ergo potest Filius, nec Spiritus sanctus: ergo non sunt æquales. non sunt æquales.

4. Item, Nihil receptum ab aliquo est 4. Item, Nihil receptum ab aliquo est æque potens danti: sed potentia Filii et æque potens danti: sed potentia Filii et Spiritus sancti est accepta, Patris autem Spiritus sancti est accepta, Patris autem dans ergo non est æque nobiliter in dans ergo non est æque nobiliter in Filio et in Spiritu sancto sicut in Patre. Filio et in Spiritu sancto sicut in Patre.

5. Præterea, Propter aliquid speciale 5. Præterea, Propter aliquid speciale Patri attribuitur potentia, et non Filio, Patri attribuitur potentia, et non Filio, nec Spiritui sancto: ergo videtur, quod nec Spiritui sancto: ergo videtur, quod sibi potentia secundum aliquid plus con- sibi potentia secundum aliquid plus con- veniat quam aliis duobus. veniat quam aliis duobus.

6. Item, Ratio principii est ratio po- 6. Item, Ratio principii est ratio po- tentiæ: sed majorem rationem principii tentiæ: sed majorem rationem principii habet principium non de principio, quam habet principium non de principio, quam principium de principio, vel quam non principium de principio, vel quam non principium personæ, sed de utroque principium personæ, sed de utroque principio sed principium convenit Pa- principio sed principium convenit Pa- tri ergo Patris potentia non est æqua- tri ergo Patris potentia non est æqua- lis potentiæ Filii et Spiritus sancti, et lis potentiæ Filii et Spiritus sancti, et sic videtur procedere objectio hæretici. sic videtur procedere objectio hæretici. SED CONTRA : SED CONTRA :

: :

1. Genitus, nisi natura degeneret, vel 1. Genitus, nisi natura degeneret, vel deficiat generans, in omnia similia natu- deficiat generans, in omnia similia natu- ræ producitur cum generante: cum ergo ræ producitur cum generante: cum ergo potentia sit de præcipuis naturæ, neces- potentia sit de præcipuis naturæ, neces- sario in similem producitur potentiam sario in similem producitur potentiam Filius cum Patre. Filius cum Patre.

2. Item, Quorum una est natura et 2. Item, Quorum una est natura et

cap. 2. cap. 2.

Sed contra Sed contra

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

550 550

D. ALB. MAG ORD. PRÆD. D. ALB. MAG ORD. PRÆD.

eadem numero, eadem numero, illorum est una potentia illorum est una potentia illius naturæ trium personarum est illius naturæ trium personarum est una natura et eadem numero: ergo ip- una natura et eadem numero: ergo ip- sarum est potestas una vel potentia. sarum est potestas una vel potentia.

3. Item, Quæcumque ita se habent, 3. Item, Quæcumque ita se habent, quod omne opus eorum est indivisibili- quod omne opus eorum est indivisibili- ter omnium illorum, est potentia ope- ter omnium illorum, est potentia ope- rans una numero: ita se habent tres rans una numero: ita se habent tres personæ in omni opere suo: ergo ipsa- personæ in omni opere suo: ergo ipsa- rum est una potentia numero: ergo est rum est una potentia numero: ergo est æqualis. æqualis.

4. Item, Detur, quod major sit Patris. 4. Item, Detur, quod major sit Patris. CONTRA: Filii potentia est infinita et Spi- CONTRA: Filii potentia est infinita et Spi- ritus sancti, quod patere potest in actu ritus sancti, quod patere potest in actu creandi qui educendo aliquid de nihilo, creandi qui educendo aliquid de nihilo, quæ infinite distant, probatur esse infi- quæ infinite distant, probatur esse infi- nitus Filius autem creat et Spiritus nitus Filius autem creat et Spiritus sanctus sed infinito nihil est majus : sanctus sed infinito nihil est majus : ergo Patris potentia non est major po- ergo Patris potentia non est major po- tentia Filet datum fuit, quod esset tentia Filet datum fuit, quod esset major. major.

SOLUTIO. Dicendum, quod tres perso- SOLUTIO. Dicendum, quod tres perso- næ omnino æquales sunt in potentia. næ omnino æquales sunt in potentia.

Et dicendum, quod posse generare Et dicendum, quod posse generare Filium aliquid est posse, et est ad ali- Filium aliquid est posse, et est ad ali- quid posse, sicut supra explanatum est ¹. quid posse, sicut supra explanatum est ¹. Si enim potentia sumatur per compara- Si enim potentia sumatur per compara- tionem ad id in quo radicatur, tunc est tionem ad id in quo radicatur, tunc est aliquid posse, et est una in tribus perso- aliquid posse, et est una in tribus perso-

nis, nis,

licet non ad idem in omnibus tri- licet non ad idem in omnibus tri- bus. Si autem sumatur secundum con- bus. Si autem sumatur secundum con- junctionem ad actum, tunc non est ali- junctionem ad actum, tunc non est ali- quid posse, sed ad aliquid posse, et sic quid posse, sed ad aliquid posse, et sic inest tantum Patri. Hæreticus autem ne- inest tantum Patri. Hæreticus autem ne- gavit hoc inesse Filio secundum utrum- gavit hoc inesse Filio secundum utrum- que modum simul: et ideo procedit que modum simul: et ideo procedit ratio Augustini, quod hoc esset impoten- ratio Augustini, quod hoc esset impoten- tiæ, scilicet non habere naturam fœcun- tiæ, scilicet non habere naturam fœcun- dam quæ est in Patre. quia sic est ali- dam quæ est in Patre. quia sic est ali- quid posse. quid posse.

AD ALIUD dicendum, quod habere ab AD ALIUD dicendum, quod habere ab

1 Cf. Supra, Dist VII. 1 Cf. Supra, Dist VII.

alio perssonaliter, non esentialiter non alio perssonaliter, non esentialiter non est medium inter illa extrema: quia est medium inter illa extrema: quia extrema illa sine proportione distant, et extrema illa sine proportione distant, et ideo medium non habent: sed potius ha- ideo medium non habent: sed potius ha- bere ab alio personaliter et non essentia- bere ab alio personaliter et non essentia- liter, dicit auctoritatem principii in uno, liter, dicit auctoritatem principii in uno, et subauctoritatem in alio, et æqualita- et subauctoritatem in alio, et æqualita- tem in habito vel eo quod habetur ab tem in habito vel eo quod habetur ab ambobus. ambobus.

AD ALIUD dicendum, quod cum dici- AD ALIUD dicendum, quod cum dici- tur, Pater operatur per Filium, præpo- tur, Pater operatur per Filium, præpo- sitio non notat causam instrumentalem, sitio non notat causam instrumentalem, sed tantum auctoritatem in Patre secun- sed tantum auctoritatem in Patre secun- dum rationem originis, et ideo sunt in dum rationem originis, et ideo sunt in opere æquales. opere æquales.

AD ALIUD dicendum, quod illa propo- AD ALIUD dicendum, quod illa propo- sitio vera est in recipientibus in diversi- sitio vera est in recipientibus in diversi- tate naturæ, sicut corpus a spirituali na- tate naturæ, sicut corpus a spirituali na- tura, et elementum a coelo, et hujusmo- tura, et elementum a coelo, et hujusmo- di. In his autem quæ sunt agentia uni- di. In his autem quæ sunt agentia uni- voce et secundum eamdem naturam, voce et secundum eamdem naturam, etiam in creaturis falsa est, nisi intelli- etiam in creaturis falsa est, nisi intelli- gatur quod quoad hoc non est æque no- gatur quod quoad hoc non est æque no- bile quia receptum ut est receptum est bile quia receptum ut est receptum est in potentia, et postea fit in actu, et tunc in potentia, et postea fit in actu, et tunc falsa est in Deo, quia Filius non est acci- falsa est in Deo, quia Filius non est acci- piens in potentia, et postea mutatus ad piens in potentia, et postea mutatus ad

actum. actum.

AD ALIUD dicendum, quod potentia at- AD ALIUD dicendum, quod potentia at- tribuitur Patri propter principii ratio- tribuitur Patri propter principii ratio- nem, quæ est in ipso totius divinitatis: nem, quæ est in ipso totius divinitatis: principium autem de se ponit potentiam : principium autem de se ponit potentiam : hujusmodi autem ratio principii non hujusmodi autem ratio principii non facit Patrem potentiorem, sed auctorem, facit Patrem potentiorem, sed auctorem, ut sæpius dictum est. ut sæpius dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio AD ALIUD dicendum, quod illa ratio principu, licet approprietur ei potentia, principu, licet approprietur ei potentia, non tamen proprie dicit potentiam, sed non tamen proprie dicit potentiam, sed originis proprietatem : et ideo non tollit originis proprietatem : et ideo non tollit æqualitatem in potentia a Filio et Spiri- æqualitatem in potentia a Filio et Spiri-

tu sancto. tu sancto.

Ad 3. Ad 3.

Ad 1. Ad 1.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

IN I SENTENT. DIST. XX, E, F. IN I SENTENT. DIST. XX, E, F.

551 551

E. Aliter probat Filium æqualem Patri. E. Aliter probat Filium æqualem Patri.

Item, alio modo probat Filium æqualem Patri contra Maximinum ¹, ita Item, alio modo probat Filium æqualem Patri contra Maximinum ¹, ita dicens: Tu dicis, quod Pater genuit Filium minorem seipso, in quo el Pa- dicens: Tu dicis, quod Pater genuit Filium minorem seipso, in quo el Pa- tri derogas qui si filium unicum minorem genuit, aut non potuit, aut non tri derogas qui si filium unicum minorem genuit, aut non potuit, aut non voluit gignere æqualem. Si dicis quia non voluit, eum invidum esse dixisti. voluit gignere æqualem. Si dicis quia non voluit, eum invidum esse dixisti. Si autem non potuit, ubi est omnipotentia Dei Patris? Prorsus ad hunc Si autem non potuit, ubi est omnipotentia Dei Patris? Prorsus ad hunc articulum res colligitur, ut Deus Pater æqualem sibi gignere Filium, aut articulum res colligitur, ut Deus Pater æqualem sibi gignere Filium, aut non potuerit, aut noluerit. Si non potuit, infirmus: si noluit, invidus in- non potuerit, aut noluerit. Si non potuit, infirmus: si noluit, invidus in- venitur. Sed utrumque hoc falsum est: Patri ergo Filius verus æqualis venitur. Sed utrumque hoc falsum est: Patri ergo Filius verus æqualis est. Genuit ergo Pater sibi æqualem Filium, et ab utroque procedit utri- est. Genuit ergo Pater sibi æqualem Filium, et ab utroque procedit utri- que æqualis Spiritus sanctus. Si enim formam suam (ut ait Augustinus que æqualis Spiritus sanctus. Si enim formam suam (ut ait Augustinus contra eumdem 2) Pater in unico Filio plenam gignere potuit, nec tamen contra eumdem 2) Pater in unico Filio plenam gignere potuit, nec tamen plenam genuit, sed minorem, cogimini Patrem invidum dicere. Plenum plenam genuit, sed minorem, cogimini Patrem invidum dicere. Plenum ergo Deum, et æqualem sibi genuit Filium. ergo Deum, et æqualem sibi genuit Filium.

F. Per simile ostendit, quod non minorem Paler Filium genuit. F. Per simile ostendit, quod non minorem Paler Filium genuit.

Hoc autem per similitudinem humanam ita esse demonstrat, inquiens : Hoc autem per similitudinem humanam ita esse demonstrat, inquiens : Homo pater si potuisset, æqualem filium genuisset. Quis ergo audeat di- Homo pater si potuisset, æqualem filium genuisset. Quis ergo audeat di- cere quod hoc Omnipotens non potuit ? Addo etiam, si posset homo, ma- cere quod hoc Omnipotens non potuit ? Addo etiam, si posset homo, ma- jorem melioremque seipso gigneret filium. Sed majus vel melius Deo. jorem melioremque seipso gigneret filium. Sed majus vel melius Deo. quidquam esse non potest. Deus ergo cur non æqualem (ut ais) Filium ge- quidquam esse non potest. Deus ergo cur non æqualem (ut ais) Filium ge- nuit cui nec anni necessarii fuerunt, per quos adimpleretur æqualitas, nuit cui nec anni necessarii fuerunt, per quos adimpleretur æqualitas, nec omnipotentia defuit? An forte noluit: ergo (quod absit) invidit. Sed nec omnipotentia defuit? An forte noluit: ergo (quod absit) invidit. Sed non invidit: æqualem ergo genuit Filium. Credamus ergo Filium ei esse non invidit: æqualem ergo genuit Filium. Credamus ergo Filium ei esse æqualem. æqualem.

: :

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maximinum, cap. 7. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III contra Maximinum, cap. 7.

IDEM, Ibidem, cap. 15. IDEM, Ibidem, cap. 15.

582 582

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum Deus voluit, sed non potuit: aut Utrum Deus voluit, sed non potuit: aut potuit, sed non voluit creaturas facere potuit, sed non voluit creaturas facere

meliores? meliores?

Deinde quæritur de processu Augu- Deinde quæritur de processu Augu- stini quem ponit, ibi, E, « Aut non po- stini quem ponit, ibi, E, « Aut non po- tuit, etc. » tuit, etc. »

Videtur enim instantia esse: quia aut Videtur enim instantia esse: quia aut voluit, et potuit me meliorem facere: voluit, et potuit me meliorem facere: aut voluit, sed non potuit: aut potuit, aut voluit, sed non potuit: aut potuit, et non voluit. Si primo modo: ergo ego et non voluit. Si primo modo: ergo ego optimus factus sum, et eadem est ratio optimus factus sum, et eadem est ratio de qualibet creatura. Si voluit, sed non de qualibet creatura. Si voluit, sed non potuit ergo impotens. Si potuit, et non potuit ergo impotens. Si potuit, et non voluit ergo invidus fuit. voluit ergo invidus fuit.

SOLUTIO. Dicendum quod inferior na- SOLUTIO. Dicendum quod inferior na- tura æquari Deo non potest, et est opus tura æquari Deo non potest, et est opus voluntatis ejus, et non naturæ: genera- voluntatis ejus, et non naturæ: genera- tio autem et processio sunt in eadem tio autem et processio sunt in eadem essentia: et ideo æqualitatem participare essentia: et ideo æqualitatem participare possunt Filius et Spiritus sanctus: unde possunt Filius et Spiritus sanctus: unde in illa natura sequitur, et non in infe- in illa natura sequitur, et non in infe- riori. riori.

Si autem objicias, quod secundum hoc Si autem objicias, quod secundum hoc ad minus omnes creaturas debuit facere ad minus omnes creaturas debuit facere in optimo in ea nobilitate cujus percep- in optimo in ea nobilitate cujus percep- tibiles erant. Dicendum quod non sequi- tibiles erant. Dicendum quod non sequi- tur: quia inferior natura respicit suum tur: quia inferior natura respicit suum principium quod est voluntas et sapien- principium quod est voluntas et sapien- tia ordinans et ideo exit in gradibus tia ordinans et ideo exit in gradibus competentibus decori universi: superior competentibus decori universi: superior autem natura huic non subjacet, et ideo autem natura huic non subjacet, et ideo necesse est, quod emanationes ejus sint necesse est, quod emanationes ejus sint secundum æquales personas. secundum æquales personas.

Solutio, Solutio,

G. Opinionem hæretici ponit, ut destruat. G. Opinionem hæretici ponit, ut destruat.

Sed forte dicis Eo ipso Pater est major Filio, quia de nullo genitus, ge- Sed forte dicis Eo ipso Pater est major Filio, quia de nullo genitus, ge- nuit tamen æqualem. Ad quod cito respondebo: imo ideo non est Pater nuit tamen æqualem. Ad quod cito respondebo: imo ideo non est Pater major Filio, quia æqualem sibi genuit. Originis enim quæstio ista est, Quis major Filio, quia æqualem sibi genuit. Originis enim quæstio ista est, Quis de quo sit? æqualitatis autem, Qualis aut quantus sit: quod est dicere, Ad de quo sit? æqualitatis autem, Qualis aut quantus sit: quod est dicere, Ad originem pertinet quæstio qua quæritur, Quis de quo sit: ad æqualitatem originem pertinet quæstio qua quæritur, Quis de quo sit: ad æqualitatem vero illa qua quæritur, Qualis aut quantus quis sit? Nec cum dicitur Filius a vero illa qua quæritur, Qualis aut quantus quis sit? Nec cum dicitur Filius a Patre genitus, ostenditur inæqualitas substantiæ, sed ordo naturæ, non quo Patre genitus, ostenditur inæqualitas substantiæ, sed ordo naturæ, non quo alter prior esset altero, sed quo alter est ex altero. Non ergo secundum alter prior esset altero, sed quo alter est ex altero. Non ergo secundum hoc quod Pater genuit, et Filius genitus est, vel Spiritus sanctus ab utro- hoc quod Pater genuit, et Filius genitus est, vel Spiritus sanctus ab utro- que procedit, æqualitas vel inæqualitas ibi existit: quia non secundum hoc que procedit, æqualitas vel inæqualitas ibi existit: quia non secundum hoc alia persona alii æqualis vel inæqualis dicitur 1. alia persona alii æqualis vel inæqualis dicitur 1.

Ecce æqualitas Trinitatis, et una eademque substantia, quantum brevi- Ecce æqualitas Trinitatis, et una eademque substantia, quantum brevi- ter potuimus, demonstrata est in superioribus: qualiter scilicet aliqua ter potuimus, demonstrata est in superioribus: qualiter scilicet aliqua trium personarum quamlibet aliam nec æternitate, nec magnitudine, nec trium personarum quamlibet aliam nec æternitate, nec magnitudine, nec potentia excellat. potentia excellat.

1 S. AUGUSTINUS, Lib III contra Maximinum, cap. 18. 1 S. AUGUSTINUS, Lib III contra Maximinum, cap. 18.

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XX, G, ART. 7. IN I SENTENT. DIST. XX, G, ART. 7.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An in divinis sit ordo? An in divinis sit ordo?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in ultimo capitulo G, « Æqualitatis autem, ultimo capitulo G, « Æqualitatis autem, Qualis et quantus sit, etc. » Qualis et quantus sit, etc. »

Hoc enim non videtur: quia qualis po- Hoc enim non videtur: quia qualis po- tius dicit similitudinem, quam æquali- tius dicit similitudinem, quam æquali- tatem quia sicut in præcedenti distin- tatem quia sicut in præcedenti distin- ctione habitum est, unum in qualitate ctione habitum est, unum in qualitate facit similitudinem. facit similitudinem.

AD HOC dicendum, quod in Deo non est AD HOC dicendum, quod in Deo non est nisi quantitas virtutis, et illa bene radica- nisi quantitas virtutis, et illa bene radica- tur in eo quod secundum modum signi- tur in eo quod secundum modum signi- ficandi dicit qualitatem dicit enim Au- ficandi dicit qualitatem dicit enim Au- gustinus, quod in his quæ non mole, sed gustinus, quod in his quæ non mole, sed virtute magna sunt, idem est majus esse virtute magna sunt, idem est majus esse quod est melius esse. quod est melius esse.