390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

æterna videlicet et temporalis. In se- æterna videlicet et temporalis. In se- cundo, specialiter agitur de processione cundo, specialiter agitur de processione temporali Spiritus sancti, ibi, B, « De temporali Spiritus sancti, ibi, B, « De temporali autem processione, etc. » In temporali autem processione, etc. » In tertio ostenditur, quod non tantum dona tertio ostenditur, quod non tantum dona ejus, sed etiam ipse Spiritus in tempo- ejus, sed etiam ipse Spiritus in tempo- rali processione procedit, ibi, C, « Sunt rali processione procedit, ibi, C, « Sunt autem aliqui qui dicunt, etc. » autem aliqui qui dicunt, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit temporalis processio? Quid sit temporalis processio?

Hic ante Litteram incidit dubium, Hic ante Litteram incidit dubium, Quid sit temporalis processio? quid tem- Quid sit temporalis processio? quid tem- poralis apparitio? quid temporalis mis- poralis apparitio? quid temporalis mis- sio? et quid temporalis datio? et quali- sio? et quid temporalis datio? et quali- ter unum istorum differat ab alio? et ter unum istorum differat ab alio? et quot modis fiat processio? et quid tem- quot modis fiat processio? et quid tem- poralis processio addit super æternam ? poralis processio addit super æternam ?

Quæratur ergo primo, Quid est pro- Quæratur ergo primo, Quid est pro- cessio temporalis ? cessio temporalis ?

1. Dicit autem hic Magister in prin- 1. Dicit autem hic Magister in prin- cipio lectionis, quod processio Spiritus cipio lectionis, quod processio Spiritus sancti est collatio gratiæ in tempore. sancti est collatio gratiæ in tempore. Hoc autem non convenire videtur: quia Hoc autem non convenire videtur: quia gratia creata est: ergo in collatione gra- gratia creata est: ergo in collatione gra- tiæ non est processio Spiritus sancti. tiæ non est processio Spiritus sancti.

2. Præterea, Secundum hoc videtur 2. Præterea, Secundum hoc videtur sequi, quod Spiritus sanctus esset gratia sequi, quod Spiritus sanctus esset gratia collata: quia Spiritus sanctus est proces- collata: quia Spiritus sanctus est proces- sio sua. sio sua.

3. Item, Processio hujus gratiæ, vel 3. Item, Processio hujus gratiæ, vel procedere in gratia hujusmodi, videtur procedere in gratia hujusmodi, videtur æqualiter convenire toti Trinitati. quod æqualiter convenire toti Trinitati. quod probatur per Dionysium in libro de Di- probatur per Dionysium in libro de Di- vinis nominibus 1, ubi dicit sic: « Divina vinis nominibus 1, ubi dicit sic: « Divina discretio est processio bono conveniens discretio est processio bono conveniens unitionis divinæ et superunitæ, seipsam unitionis divinæ et superunitæ, seipsam bonitatem in pluralitatem agentis et mul- bonitatem in pluralitatem agentis et mul- tiplicantis. » Cum ergo hæc actio sui in tiplicantis. » Cum ergo hæc actio sui in pluralitatem donorum, æqualiter conve- pluralitatem donorum, æqualiter conve-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 2. cap. 2.

: :

niat omni personæ, videtur quod hæc niat omni personæ, videtur quod hæc processio cujuslibet esset personæ. Si processio cujuslibet esset personæ. Si dicas, quod de æterna processione loqua- dicas, quod de æterna processione loqua- tur Dionysius, falsum probatur per id tur Dionysius, falsum probatur per id quod consequitur consequenter in Littera quod consequitur consequenter in Littera sic «Unitæ quidem sunt secundum di- sic «Unitæ quidem sunt secundum di- vinam discretionen incomprehensibiles vinam discretionen incomprehensibiles traditiones, substantificationes, vivifica- traditiones, substantificationes, vivifica- tiones, sapientificationes, et alia dona tiones, sapientificationes, et alia dona bonitatis quæ est omnium causa, se- bonitatis quæ est omnium causa, se- cundum quæ ex participationibus et par- cundum quæ ex participationibus et par- ticipantibus laudantur non participaliter ticipantibus laudantur non participaliter participata. » Ex hoc accipitur, quod participata. » Ex hoc accipitur, quod ipse loquitur de attributis divinis, quæ ipse loquitur de attributis divinis, quæ per connotata plura sunt, et causant ea per connotata plura sunt, et causant ea in nobis. Cum ergo hoc æqualiter con- in nobis. Cum ergo hoc æqualiter con- veniat cuilibet personæ, videtur quod veniat cuilibet personæ, videtur quod procedere sit cujuslibet personæ. SED procedere sit cujuslibet personæ. SED CONTRA: Non procedit nisi qui mittitur: CONTRA: Non procedit nisi qui mittitur: non mittitur nisi qui ab alio est, ut dicit non mittitur nisi qui ab alio est, ut dicit Augustinus: ergo non procedit nisi qui Augustinus: ergo non procedit nisi qui ab alio est ergo Patri non convenit ab alio est ergo Patri non convenit procedere. procedere.

SOLUTIO. Dicendum, quod sine dubio SOLUTIO. Dicendum, quod sine dubio temporaliter procedere non convenit nisi temporaliter procedere non convenit nisi Spiritui sancto et Filio, et proprie con- Spiritui sancto et Filio, et proprie con- venit Spiritui sancto, si accipiamus pro- venit Spiritui sancto, si accipiamus pro- cedere prout dividitur contra generatio- cedere prout dividitur contra generatio- nem, ut supra expeditum est: et tunc nem, ut supra expeditum est: et tunc processio satis bene dicitur manifestatio processio satis bene dicitur manifestatio Spiritus sancti in collatione doni gratum Spiritus sancti in collatione doni gratum facientis ad sanctificandam creaturam: facientis ad sanctificandam creaturam: quæ diffinitio de plano hic in primo ca- quæ diffinitio de plano hic in primo ca- pite colligi potest. pite colligi potest.

AD ALIUD dicendum, quod licet pro- AD ALIUD dicendum, quod licet pro- cessio æterna in quantum hujusmodi, cessio æterna in quantum hujusmodi, non dicat aliquod creatum, tamen mani- non dicat aliquod creatum, tamen mani- festari potest per aliquid creatum : et se- festari potest per aliquid creatum : et se- cundum quod sic manifestatur Spiritus cundum quod sic manifestatur Spiritus procedens, dicitur processio temporalis. procedens, dicitur processio temporalis.

AD ALIUD dicendum, quod Dionysius AD ALIUD dicendum, quod Dionysius non loquitur ibi de hujusmodi proces- non loquitur ibi de hujusmodi proces- sione qualis quæritur hic a nobis. Unde sione qualis quæritur hic a nobis. Unde notandum, quod duplex est processio notandum, quod duplex est processio bonitatis divinæ in entia: quædam enim bonitatis divinæ in entia: quædam enim

2 S. AUGUSTINUS, Lib IV de Trinitate, cap. 20. 2 S. AUGUSTINUS, Lib IV de Trinitate, cap. 20.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN I SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 2.

est boni, secundum quod bonum est est boni, secundum quod bonum est diffusivum sui et esse per actum creatio- diffusivum sui et esse per actum creatio- nis, secundum quem modum vocat ea nis, secundum quem modum vocat ea quæ non sunt tamquam ea quæ sunt: et quæ non sunt tamquam ea quæ sunt: et sic procedit in omnia bonum, secundum sic procedit in omnia bonum, secundum quod dicitur, Vidit Deus cuncta quæ fe- quod dicitur, Vidit Deus cuncta quæ fe- cerat, et erant valde bona'. Et licet ipsum cerat, et erant valde bona'. Et licet ipsum sit æqualiter se habens ad omnia, non sit æqualiter se habens ad omnia, non tamen æqualiter se habent alia ad ipsum: tamen æqualiter se habent alia ad ipsum: et ideo dicit Dionysius, quod participa- et ideo dicit Dionysius, quod participa- tur quod est imparticipabile: in se qui- tur quod est imparticipabile: in se qui- dem imparticipabile, quia æqualiter dem imparticipabile, quia æqualiter adest: sed in aliis quæ non æqualiter adest: sed in aliis quæ non æqualiter sibi adsunt, participatum: quia aliquid sibi adsunt, participatum: quia aliquid recipit secundum esse tantum aliquid recipit secundum esse tantum aliquid secundum esse, et vitam: aliquid se- secundum esse, et vitam: aliquid se- cundum esse, cundum esse, vivere, et sentire : et vivere, et sentire : et aliquid secundum esse, vivere, sentire, aliquid secundum esse, vivere, sentire, movere, et intelligere et sic de aliis: movere, et intelligere et sic de aliis: et huic processioni non est conjuncta et huic processioni non est conjuncta processio Spiritus sancti ut in qua ma- processio Spiritus sancti ut in qua ma- nifestetur. Sed est iterum processio boni nifestetur. Sed est iterum processio boni in effectibus gratiæ gratam facientis ra- in effectibus gratiæ gratam facientis ra- tionalem naturam, sicut est charitas, et tionalem naturam, sicut est charitas, et hujusmodi et quia talia manifestant hujusmodi et quia talia manifestant aniorem gratuitum ad nos, ideo in his aniorem gratuitum ad nos, ideo in his manifestatur collatio doni primi: et hoc manifestatur collatio doni primi: et hoc est Spiritus sanctus: ergo in his mani- est Spiritus sanctus: ergo in his mani- festatur processio Spiritus sancti. festatur processio Spiritus sancti.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quid sit temporalis apparitio? Quid sit temporalis apparitio?

Hoc habito oportet quærere, Quid sit Hoc habito oportet quærere, Quid sit temporalis apparitio? temporalis apparitio?

1. Dicit autem Cassianus : « Apparuisse 1. Dicit autem Cassianus : « Apparuisse dicitur quod subito monstratur 2. » Et, dicitur quod subito monstratur 2. » Et, ibidem, dicit: «Apparuisse dicitur quod ibidem, dicit: «Apparuisse dicitur quod insolita fulget claritate. » Cum autem insolita fulget claritate. » Cum autem in omni processione temporali sit ful- in omni processione temporali sit ful-

1 Genes. 1, 31. 1 Genes. 1, 31.

2 CASSIANUS, Lib. II de Incarnatione Filu Dei 2 CASSIANUS, Lib. II de Incarnatione Filu Dei contra Nestorium. contra Nestorium.

3 Item, ad Titum, III, 4: Cum autem benigni- 3 Item, ad Titum, III, 4: Cum autem benigni-

391 391

gor insolitæ gratiæ, videtur quod ap- gor insolitæ gratiæ, videtur quod ap- paritio et missio sint idem. paritio et missio sint idem.

2. Præterea, Non venit nisi qui mit- 2. Præterea, Non venit nisi qui mit- titur ad nos sed qui apparet, venit: titur ad nos sed qui apparet, venit: ergo mittitur ad nos. ergo mittitur ad nos.

3. Præterea, Hoc videtur per id quod 3. Præterea, Hoc videtur per id quod habetur, ad Titum, II, 11 et 12: Apparuit habetur, ad Titum, II, 11 et 12: Apparuit gratia Dei, salvatoris nostri, omnibus gratia Dei, salvatoris nostri, omnibus hominibus, erudiens nos, ut abnegantes hominibus, erudiens nos, ut abnegantes impietatem, etc. 3. Ergo apparitio est ad impietatem, etc. 3. Ergo apparitio est ad sanctificandam creaturam. Cum ergo ut sanctificandam creaturam. Cum ergo ut hic dicitur, ad idem sit missio, videtur hic dicitur, ad idem sit missio, videtur appario idem esse quod missio. appario idem esse quod missio.

SED CONTRA: Augustinus: « Temere sed contra. SED CONTRA: Augustinus: « Temere sed contra. non dicamus quænam ex Trinitate per- non dicamus quænam ex Trinitate per- sona cuilibet Patrum vel Prophetarum sona cuilibet Patrum vel Prophetarum in aliquo corpore vel similitudine corpo- in aliquo corpore vel similitudine corpo- ris apparuerit, nisi cum continentia le- ris apparuerit, nisi cum continentia le- ctionis aliqua probabilia circumponit in- ctionis aliqua probabilia circumponit in- dicia. Ipsa enim natura vel substantia dicia. Ipsa enim natura vel substantia vel essentia, vel quolibet alio nomine vel essentia, vel quolibet alio nomine appellandum est idipsum quod Deus est, appellandum est idipsum quod Deus est, quidquid illud est, corporaliter videri non quidquid illud est, corporaliter videri non potest. Per subjectam vero creaturam, non potest. Per subjectam vero creaturam, non solum Filium, vel Spiritum sanctum, sed solum Filium, vel Spiritum sanctum, sed etiam Patrem corporali specie vel simili- etiam Patrem corporali specie vel simili- tudine mortalibus sensibus significatio- tudine mortalibus sensibus significatio- nem sui dare potuisse credendum est 4. » nem sui dare potuisse credendum est 4. » Ex hoc accipitur, quod apparitio aut est Ex hoc accipitur, quod apparitio aut est essentiæ divinæ per subjectam creatu- essentiæ divinæ per subjectam creatu- ram aut si convenit personæ, hoc erit ram aut si convenit personæ, hoc erit gratia essentiæ et non personæ. Ad quod gratia essentiæ et non personæ. Ad quod confirmandum plurima induci possunt ex confirmandum plurima induci possunt ex eodem libro secundo de Trinitate, sed ad eodem libro secundo de Trinitate, sed ad hoc unum sufficiat. hoc unum sufficiat.

SOLUTIO. Dicimus, quod apparitio prout Solutio. SOLUTIO. Dicimus, quod apparitio prout Solutio. dicitur de manifestationibus illis quæ dicitur de manifestationibus illis quæ factæ sunt Patribus veteris testamenti, factæ sunt Patribus veteris testamenti, scilicet Abraham et Lot et Jacob et aliis, scilicet Abraham et Lot et Jacob et aliis, proprie fuit ad manifestationem essentiæ proprie fuit ad manifestationem essentiæ vel in se, vel secundum quod est in per- vel in se, vel secundum quod est in per- sonis una numero existens, et persona sonis una numero existens, et persona uniens. uniens.

tas et humanitas apparuit salvatoris nostri Dei, tas et humanitas apparuit salvatoris nostri Dei, etc. etc.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. Il de Trinitate, cap. 18. 4 S. AUGUSTINUS, Lib. Il de Trinitate, cap. 18.

Ad 1 Ad 1

Ad 2 et 3. Ad 2 et 3.

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ap- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ap- paritionem diffinit ibi Cassianus in prima paritionem diffinit ibi Cassianus in prima significatione secundum usum loquen- significatione secundum usum loquen- tium, secundum quod aliquid subito pro- tium, secundum quod aliquid subito pro- ducitur, quod nesciebatur, et cujus in- ducitur, quod nesciebatur, et cujus in- vestigatio non potest inveniri: et illa ra- vestigatio non potest inveniri: et illa ra- tio communis est et apparitioni quæ est tio communis est et apparitioni quæ est manifestatio essentiæ divinæ per sub- manifestatio essentiæ divinæ per sub- jectam creaturam, et missioni sive pro- jectam creaturam, et missioni sive pro- cessioni personæ. Si tamen penes fines cessioni personæ. Si tamen penes fines considerentur apparitio et processio, dif- considerentur apparitio et processio, dif- finiuntur diversis diffinitionibus: quia finiuntur diversis diffinitionibus: quia apparitio est manifestario essentiæ, et apparitio est manifestario essentiæ, et processio manifestatio persona. processio manifestatio persona.

Et per hoc patet solutio etiam ad se- Et per hoc patet solutio etiam ad se- quens. utriusque enim manifestatio, sci- quens. utriusque enim manifestatio, sci- licet essentiæ et personæ, fulget ut lux licet essentiæ et personæ, fulget ut lux nova nobis: quia nostra ratione non pos- nova nobis: quia nostra ratione non pos- sumus in ipsam. sumus in ipsam.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quid sit mitti, et quid sit missio? Quid sit mitti, et quid sit missio?

Tertio quæritur, Quid sit mitti, et mis- Tertio quæritur, Quid sit mitti, et mis- SIO? SIO?

Et hæc diffinitio accipitur ab Augu- Et hæc diffinitio accipitur ab Augu- stino, ubi dicit sic: « Sicut natum esse est stino, ubi dicit sic: « Sicut natum esse est Filio de Patre esse, ita mitti est Filio Filio de Patre esse, ita mitti est Filio cognosci quod ab illo sit. Et sicut Spiritu cognosci quod ab illo sit. Et sicut Spiritu sancto donum Dei esse est a Patre pro- sancto donum Dei esse est a Patre pro- cedere, ita mitti est cognosci quod ab cedere, ita mitti est cognosci quod ab illo procedat. Nec possumus dicere, quod illo procedat. Nec possumus dicere, quod Spiritus sanctus a Filio non procedat: nec Spiritus sanctus a Filio non procedat: nec enum frustra idem Spiritus et Patris et enum frustra idem Spiritus et Patris et Fili dicitur. » Ex hoc accipitur, quod Fili dicitur. » Ex hoc accipitur, quod mitti in communi significatione, est co- mitti in communi significatione, est co- gnosci quod ab alio sit. gnosci quod ab alio sit.

SED OBJICITUR: SED OBJICITUR:

ergo videtur, quod mitti non convenit ergo videtur, quod mitti non convenit nisi Filio, quod est contra Litteram, quia nisi Filio, quod est contra Litteram, quia Spiritus mittitur sicut Filius. Si dicas, Spiritus mittitur sicut Filius. Si dicas, quod hoc per quod cognoscitur, non est quod hoc per quod cognoscitur, non est cognitio, sed effectus creatus in rationali cognitio, sed effectus creatus in rationali creatura appropriabilis quandoque Filio, creatura appropriabilis quandoque Filio, quandoque Spiritui sancto. CONTRA: Ef- quandoque Spiritui sancto. CONTRA: Ef- fectus ille communiter est totius Trinita- fectus ille communiter est totius Trinita- tis ergo manifestat totam Trinitatem. tis ergo manifestat totam Trinitatem. cui tamen non convenit ab alio esse. cui tamen non convenit ab alio esse.

3. Præterea, Si aliquis effectus appro- 3. Præterea, Si aliquis effectus appro- priabilis esset Filio, et ostenderet Filium priabilis esset Filio, et ostenderet Filium ab alio esse, videretur quod ille esset sa- ab alio esse, videretur quod ille esset sa- pientia, et scientia, et fides, et alia dona pientia, et scientia, et fides, et alia dona quæ pertinent ad intellectum: sed hæc quæ pertinent ad intellectum: sed hæc manifestant Spiritum sanctum, sicut ha- manifestant Spiritum sanctum, sicut ha- betur per illud Apostoli, I ad Corinth. betur per illud Apostoli, I ad Corinth. x11, 7 et seq : Unicuique datur manife- x11, 7 et seq : Unicuique datur manife- statio Spiritus ad utilitatem. Alii qui- statio Spiritus ad utilitatem. Alii qui- dem per Spiritum datur sermo sapien dem per Spiritum datur sermo sapien tiæ, ali autem sermo scientiæ secundum tiæ, ali autem sermo scientiæ secundum eumdem Spiritum, alteri fides in eodem eumdem Spiritum, alteri fides in eodem Spiritu. Ex hoc accipitur, quod gratia Spiritu. Ex hoc accipitur, quod gratia collata manifestat Spiritum etiam in do- collata manifestat Spiritum etiam in do- nis intellectus non ergo aliqua gratia nis intellectus non ergo aliqua gratia Filiuin ab alio esse mitti manifestat: et Filiuin ab alio esse mitti manifestat: et ita secundum hanc diffinitionem Filio ita secundum hanc diffinitionem Filio mitti non convenit, quod falsum est. mitti non convenit, quod falsum est.

Præterea, Si per effectum manifestatur Præterea, Si per effectum manifestatur ab alio esse, hoc non erit nisi appropriate, ab alio esse, hoc non erit nisi appropriate, quia ille effectus proprie est totius Trini- quia ille effectus proprie est totius Trini- tatis sed appropriata non ducunt in pro- tatis sed appropriata non ducunt in pro- pria, ut supra probatum est ²: ergo vi- pria, ut supra probatum est ²: ergo vi- detur, quod ex talibus effectibus non co- detur, quod ex talibus effectibus non co- gnoscitur, quod ab alio sit aliquis, sed gnoscitur, quod ab alio sit aliquis, sed potius polentia, sapientia, bonitas quæ potius polentia, sapientia, bonitas quæ sunt appropriata. sunt appropriata.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate optime determinat Augustinus missio- optime determinat Augustinus missio- nem, quando dicit, quod « mitti est nem, quando dicit, quod « mitti est cognosci quod ab alio sit» et bene cognosci quod ab alio sit» et bene concedo, quod hoc fit per effectum, concedo, quod hoc fit per effectum, sed non quemlibet sed duo exiguntur, sed non quemlibet sed duo exiguntur, scilicet appropriabilitas ad proprium. scilicet appropriabilitas ad proprium. et quod sit effectus gratiæ gratum fa- et quod sit effectus gratiæ gratum fa- 2. Item, Cognitio appropriatur Filio: cientis, cut conjuncta semper sit pro- 2. Item, Cognitio appropriatur Filio: cientis, cut conjuncta semper sit pro-

1. Omne quod cognoscitur, per aliquid 1. Omne quod cognoscitur, per aliquid aliud cognoscitur: ergo debebat poni in aliud cognoscitur: ergo debebat poni in diffinitione ejus quod est mitti id per diffinitione ejus quod est mitti id per quod cognoscitur. quod cognoscitur.

Soluti. Soluti.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. IV de Trinitate, cap 20. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. IV de Trinitate, cap 20.

2 Cf. Supra, Dist. II. 2 Cf. Supra, Dist. II.

Ad I Ad I

Ad 2. Ad 2.

Add 3. Add 3.

Mad contra. Mad contra.

IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 4.

cessio personæ, et persona ipsa: opor- cessio personæ, et persona ipsa: opor- tet enim ipsam personam cum effectu tet enim ipsam personam cum effectu suo præsentem novo modo monstrari, si suo præsentem novo modo monstrari, si debeat dici temporaliter procedere, ut debeat dici temporaliter procedere, ut infra patebit. infra patebit.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ille AD PRIMUM ergo dicendum, quod ille effectus importatur in ratione cognitionis: effectus importatur in ratione cognitionis: quia non fit cognitio invisibilis nisi in quia non fit cognitio invisibilis nisi in aliquo quod creatum est. aliquo quod creatum est.

AD ALIUD dicendum, quod cognitio in AD ALIUD dicendum, quod cognitio in eo quod cognitio, attribuitur Filio: non eo quod cognitio, attribuitur Filio: non tamen id per quod cognitio accipitur, at- tamen id per quod cognitio accipitur, at- tribuitur Filio, sicut dictum est in obje- tribuitur Filio, sicut dictum est in obje- ctione. ctione.

AD ID quod objicitur, dicendum quod AD ID quod objicitur, dicendum quod sapientia dupliciter consideratur, scilicet sapientia dupliciter consideratur, scilicet ad actum comparata: et sic appropriatur ad actum comparata: et sic appropriatur Filio, et manifestat Filii missionem. Vel Filio, et manifestat Filii missionem. Vel potest considerari in comparatione ad potest considerari in comparatione ad finem quia scilicet est ad conducendum finem quia scilicet est ad conducendum ad charitatem et meritum et sic mani- ad charitatem et meritum et sic mani- festat missionem Spiritus sancti : et hoc festat missionem Spiritus sancti : et hoc non est inconveniens: quia sæpe in eo- non est inconveniens: quia sæpe in eo- dem dono manifestatur missio utriusque : dem dono manifestatur missio utriusque : sicut etiam uterque mittitur ad rationalis sicut etiam uterque mittitur ad rationalis creaturæ reductionem et sanctificatio- creaturæ reductionem et sanctificatio-

nem. nem.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quid sit datio sive donatio, et quomodo Quid sit datio sive donatio, et quomodo differant? differant?

Quarto quæritur, Quid sit datio, vel Quarto quæritur, Quid sit datio, vel donatio, quod verius competit Deo? donatio, quod verius competit Deo?

Dicit autem Philosophus, quod donum Dicit autem Philosophus, quod donum est datum irreddibile. Ex hoc accipitur, est datum irreddibile. Ex hoc accipitur, quod donatio sive datio est collatio doni quod donatio sive datio est collatio doni irreddibilis. irreddibilis.

Sed contra hoc objicitur: In Dei dono, Sed contra hoc objicitur: In Dei dono, sive naturæ, sive gratiæ gratum facientis, sive naturæ, sive gratiæ gratum facientis, confertur aliud a Deo quod non reddit, confertur aliud a Deo quod non reddit, nec reddi sperat : ergo videtur, quod da- nec reddi sperat : ergo videtur, quod da- tio tunc sit. tio tunc sit.

SED CONTRA: Hic quæritur de datione SED CONTRA: Hic quæritur de datione cum qua vel qua Deus dat se: non au- cum qua vel qua Deus dat se: non au-

393 393

tem in omni dono dat se, sed cum gratia tem in omni dono dat se, sed cum gratia gratum faciente: ergo videtur, quod in gratum faciente: ergo videtur, quod in illa non sit donatio sive datio. illa non sit donatio sive datio.

Sed si hoc datur: tunc videtur, quod Sed si hoc datur: tunc videtur, quod donatio sive datio idem sit quod missio: donatio sive datio idem sit quod missio: quia cum dat talem effectum, erit ille quia cum dat talem effectum, erit ille effectus appropriabilis alicui personarum : effectus appropriabilis alicui personarum : et ita ostendit illam ab alio esse: ergo et ita ostendit illam ab alio esse: ergo videtur, quod missio et datio sint idem. videtur, quod missio et datio sint idem.

SOLUTIO. Dicendum, quod donatio sive SOLUTIO. Dicendum, quod donatio sive datio (quia hic pro eodem accipiuntur) datio (quia hic pro eodem accipiuntur) est collatio gratiæ alicujus quæ facit gra- est collatio gratiæ alicujus quæ facit gra- tum et hoc irreddibiliter: quia Deo suum tum et hoc irreddibiliter: quia Deo suum donum retribui non potest. Sed quia donum retribui non potest. Sed quia omne donum confertur in primo dono omne donum confertur in primo dono quod est amor gratuitus, ideo omne do- quod est amor gratuitus, ideo omne do- num talis gratiæ dicitur donum Spiritus num talis gratiæ dicitur donum Spiritus sancti. sancti.

AD ID quod objicitur de donis natura- AD ID quod objicitur de donis natura- libus, dicendum quod illa data sunt et libus, dicendum quod illa data sunt et dicuntur et non secundum quod donatio dicuntur et non secundum quod donatio quæritur hic, scilicet in qua et cum qua quæritur hic, scilicet in qua et cum qua donum primum sit per præsentiam effe- donum primum sit per præsentiam effe- ctus alicujus operantis ad reductionem ctus alicujus operantis ad reductionem naturæ rationalis aberrantis ad sanctifi- naturæ rationalis aberrantis ad sanctifi- cationem. cationem.

AD ALIUD dicendum, quod datio, sive AD ALIUD dicendum, quod datio, sive donatio, et missio, in materia et fine non donatio, et missio, in materia et fine non differunt: quia materia utriusque est differunt: quia materia utriusque est effectus gratiæ gratum facientis, et finis effectus gratiæ gratum facientis, et finis utriusque reducere rationalem creaturam utriusque reducere rationalem creaturam ad sanctificationem: sed differunt in ra- ad sanctificationem: sed differunt in ra- tione actus importati in nomine, cum di- tione actus importati in nomine, cum di- citur missio, et cum dicitur donatio. Mis- citur missio, et cum dicitur donatio. Mis- Sio enim importat comparationem ad Sio enim importat comparationem ad mittentem, quia non mittitur nisi nuntius mittentem, quia non mittitur nisi nuntius a mittente et importat comparationem a mittente et importat comparationem ad eum cui mittitur, quia rationali crea- ad eum cui mittitur, quia rationali crea- turæ mittitur: et importat etiam rationem turæ mittitur: et importat etiam rationem negotii propter quod missio fit. Donatio negotii propter quod missio fit. Donatio autem non importat [nisi duo ultima, autem non importat [nisi duo ultima, scilicet cui datur, et finem dationis. scilicet cui datur, et finem dationis.

Si forte objicias, quod omnis datio a Si forte objicias, quod omnis datio a dante aliquo est, sicut et missio a mitten- dante aliquo est, sicut et missio a mitten- tc. Dicendum, quod missio importat per- tc. Dicendum, quod missio importat per- sonam distinctam missam : non enim sonam distinctam missam : non enim proprie id quod apportat nuntius dicitur proprie id quod apportat nuntius dicitur mitti, vel nuntius, sed hoc datur per eum mitti, vel nuntius, sed hoc datur per eum

Solutio. Solutio.

Ad object. Ad object.

Sed contra. Sed contra.

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

qui mittitur donatio autem nuntium qui mittitur donatio autem nuntium sive missum non importat, quia multa sive missum non importat, quia multa donari possunt sine nuntio medio: et donari possunt sine nuntio medio: et ideo donatio non importat personam quæ ideo donatio non importat personam quæ ab alio sit, sicut missio et hoc modo ab alio sit, sicut missio et hoc modo non dicit comparationem distinctionis non dicit comparationem distinctionis personalis a dante sicut facit missio. personalis a dante sicut facit missio.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Quomodo differant invicem temporalis Quomodo differant invicem temporalis missio, processio, apparitio, et tempo- missio, processio, apparitio, et tempo- ralis datio? ralis datio?

Quinto quæritur, Qualiter differant Quinto quæritur, Qualiter differant ista ab invicem ? ista ab invicem ?

Et videtur secundum determinata, quod Et videtur secundum determinata, quod missio et processio temporalis habent se missio et processio temporalis habent se sicut convertibilia: quia cuicumque con- sicut convertibilia: quia cuicumque con- venit mitti, convenit procedere, et e con- venit mitti, convenit procedere, et e con- verso non enim convenit mitti nisi exi- verso non enim convenit mitti nisi exi- stenti ab alio, et procedere etiam non stenti ab alio, et procedere etiam non convenit nisi ab alio. convenit nisi ab alio.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Processio proprietas est Spiritus san- 1. Processio proprietas est Spiritus san- cti, et non Filii processio, dico, passiva : cti, et non Filii processio, dico, passiva : Filio autem convenit mitti: ergo ista tria Filio autem convenit mitti: ergo ista tria

non convertuntur. non convertuntur.

2. Item, Non mittitur nisi nuntius: 2. Item, Non mittitur nisi nuntius: procedit autem etiam ille qui non est procedit autem etiam ille qui non est nuntius ergo mitti et procedere non nuntius ergo mitti et procedere non sunt idem, nec convertuntur. sunt idem, nec convertuntur.

3. Item, Supra habitum est, quod pro- 3. Item, Supra habitum est, quod pro- cedere dicitur in parte per similitudinem cedere dicitur in parte per similitudinem a motu processivo, et in parte per simi- a motu processivo, et in parte per simi- litudinem processionis sive exitus causati litudinem processionis sive exitus causati

a causa neutrum autem istorum est ra- a causa neutrum autem istorum est ra- tio missi ergo videtur, quod ista non tio missi ergo videtur, quod ista non sunt idem. sunt idem.

ITEM, Apparitio, et temporalis proces- ITEM, Apparitio, et temporalis proces- sio se videntur habere sicut superius et sio se videntur habere sicut superius et inferius quia in omni missione est ap- inferius quia in omni missione est ap-

1 Cf. Genes. XVIII, 1 et seq. 1 Cf. Genes. XVIII, 1 et seq.

2 Cf. Exod. III, 1 et seq. 2 Cf. Exod. III, 1 et seq.

paritio, sed non convertitur: in omni paritio, sed non convertitur: in omni enim missione est subito per affectum ap- enim missione est subito per affectum ap- parens aliquid fulgens et divinum : ergo parens aliquid fulgens et divinum : ergo in omni missione est apparitio. in omni missione est apparitio.

SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Apparitio non vocatur a Sanctis ma- 1. Apparitio non vocatur a Sanctis ma- nifestatio aliqua facta, nisi illa quæ est nifestatio aliqua facta, nisi illa quæ est per subjectam creaturam, sive unitam per subjectam creaturam, sive unitam sibi, sive non unitam: missio autem non sibi, sive non unitam: missio autem non semper est ita: ergo non omnis missio semper est ita: ergo non omnis missio ponit apparitionem. ponit apparitionem.

2. Præterea apparitio bene fit per An- 2. Præterea apparitio bene fit per An- gelos: ut in apparitione Abrahæ in con- gelos: ut in apparitione Abrahæ in con- valle Mambre 1 et in apparitione valle Mambre 1 et in apparitione Moysi. Missio autem numquam fit nisi Moysi. Missio autem numquam fit nisi immediate per personas divinas. Ergo immediate per personas divinas. Ergo missio non est apparitio nec species ejus. missio non est apparitio nec species ejus.

ram, ram,

ITEM, Videtur quod datio nullum illo- ITEM, Videtur quod datio nullum illo- rum sit quia datio potest fieri sine ma- rum sit quia datio potest fieri sine ma- nifestatione dantis per subjectam creatu- nifestatione dantis per subjectam creatu- et sic non est apparitio et potest et sic non est apparitio et potest fieri ab eo qui non procedit ab alio, et sic fieri ab eo qui non procedit ab alio, et sic non est processio: et potest fieri sine nun- non est processio: et potest fieri sine nun- tio mediante, et sic non est missio: ergo tio mediante, et sic non est missio: ergo videtur, qued omnia hæc ab invicem dif- videtur, qued omnia hæc ab invicem dif- ferunt. ferunt.

Sed contra. Sed contra.

SOLUTIO. Dicendum, quod ista ad invi- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod ista ad invi- Solutio. cem habent differentiam : quia, sicut ob- cem habent differentiam : quia, sicut ob- jectum est, apparitio secundum quod hic jectum est, apparitio secundum quod hic utimur ea, non fit nisi per subjectam utimur ea, non fit nisi per subjectam creaturam et omnis apparitio quæ facta creaturam et omnis apparitio quæ facta est antiquis, per dispensationem Angelo- est antiquis, per dispensationem Angelo- rum facta est, et ordinabatur ad appari- rum facta est, et ordinabatur ad appari- tionem Verbi in carne factam et quod tionem Verbi in carne factam et quod hoc sit verum, accipitur ab Augustino, hoc sit verum, accipitur ab Augustino, ubi dicit sic « Illa omnia quæ Patribus ubi dicit sic « Illa omnia quæ Patribus visa sunt, cum Deus illis secundum suam visa sunt, cum Deus illis secundum suam dispensationem temporibus congruam dispensationem temporibus congruam præsentaretur, per creaturam facta esse præsentaretur, per creaturam facta esse manifestum est. Et si nos latet quomodo manifestum est. Et si nos latet quomodo ea ministris Angelis fecerat, per Angelos ea ministris Angelis fecerat, per Angelos tamen esse facta, non ex nostro sensu di- tamen esse facta, non ex nostro sensu di- cimus 3. » Ex hoc habetur, quod omnes cimus 3. » Ex hoc habetur, quod omnes apparitiones factæ sunt per Angelos. apparitiones factæ sunt per Angelos. Quod autem ut ad finem sint ordinatæ Quod autem ut ad finem sint ordinatæ

3 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 2. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Trinitate, cap. 2.

IN I SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 6. IN I SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 6.

ad apparitionem Christi in carne dicit ad apparitionem Christi in carne dicit idem Augustinus, sic: « Quæcumque idem Augustinus, sic: « Quæcumque propter faciendam fidem qua mundare- propter faciendam fidem qua mundare- mur ad contemplandam veritatem in re- mur ad contemplandam veritatem in re- bus ortis ab æternitate prolatis, et ad bus ortis ab æternitate prolatis, et ad æternitatem relatis temporaliter gesta æternitatem relatis temporaliter gesta sunt, aut testimonia missionis hujus sunt, aut testimonia missionis hujus (scilicet Filii in carnem) fuerunt, aut ipsa (scilicet Filii in carnem) fuerunt, aut ipsa missio Filii Dei 1. » Prius autem habi- missio Filii Dei 1. » Prius autem habi- tum est, quod apparitio principaliter est tum est, quod apparitio principaliter est ad manifestandam naturam divinam, vel ad manifestandam naturam divinam, vel in se, vel in personis quamvis enim sub in se, vel in personis quamvis enim sub

395 395

distinctionem personæ nuntiantis. Unde distinctionem personæ nuntiantis. Unde ista tria differunt: quia processio prin- ista tria differunt: quia processio prin- cipaliter dicit distinctionem procedentis cipaliter dicit distinctionem procedentis ab eo a quo procedit: missio autem prin- ab eo a quo procedit: missio autem prin- cipaliter distinctionem nuntii ad nuntian- cipaliter distinctionem nuntii ad nuntian- tem, et ad eum cui fit nuntiatio: datio tem, et ad eum cui fit nuntiatio: datio autem principaliter effectum connotat. autem principaliter effectum connotat.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

numero aliquo Angeli quandoque appa- Quot modis fiat processio sive missio? numero aliquo Angeli quandoque appa- Quot modis fiat processio sive missio? ruissent, ut tres visi sunt ab Abraham, et ruissent, ut tres visi sunt ab Abraham, et duo a Lot et in hoc videatur esse ma- duo a Lot et in hoc videatur esse ma-

nifestatio numeri personarum : tamen nifestatio numeri personarum : tamen principaliter manifestabatur naturæ uni- principaliter manifestabatur naturæ uni- tas et ideo dicitur de Abraham, quod tas et ideo dicitur de Abraham, quod tres vidit et unum adoravit : et ideo pa- tres vidit et unum adoravit : et ideo pa- tet, quod apparitio non est processio vel tet, quod apparitio non est processio vel missio temporalis, nec etium genus ejus. missio temporalis, nec etium genus ejus.

AD ID autem quod objicitur, quod ubi AD ID autem quod objicitur, quod ubi est missio, ibi est cognitio existentis ab est missio, ibi est cognitio existentis ab alio per aliud, et ita apparitio. Dicendum, alio per aliud, et ita apparitio. Dicendum, quod æquivocatio est in apparitione quia quod æquivocatio est in apparitione quia apparitio a Sanctis vocatur per assum- apparitio a Sanctis vocatur per assum- ptam creaturam ad sensum manifesta- ptam creaturam ad sensum manifesta- tio sed cognitio quæ est in missione, est tio sed cognitio quæ est in missione, est ad intellectum. ad intellectum.

Item, in Novo Testamento apparuerunt Item, in Novo Testamento apparuerunt personæ ut Pater in voce, et Spiritus personæ ut Pater in voce, et Spiritus in igne, linguis, et flatu, et Filius in car- in igne, linguis, et flatu, et Filius in car- ne sed illæ dicuntur missiones visibiles ne sed illæ dicuntur missiones visibiles de quibus infra erit sermo 2, : sed modo de quibus infra erit sermo 2, : sed modo non loquimur nisi de apparitione Vete- non loquimur nisi de apparitione Vete- ris Testamenti. ris Testamenti.

Processio autem et missio (sicut etiam Processio autem et missio (sicut etiam probat objectio) non differunt nisi secun- probat objectio) non differunt nisi secun- dum rationem quia processio non dicit dum rationem quia processio non dicit nisi comparationem procedentis ad eum nisi comparationem procedentis ad eum a quo procedit et si dicitur temporalis a quo procedit et si dicitur temporalis processio, iterum non addit nisi conno- processio, iterum non addit nisi conno- tationem effectus in creatura: sed missio tationem effectus in creatura: sed missio dicit comparationem illam, præterea dicit comparationem illam, præterea comparationem ad eum ad quem vel in comparationem ad eum ad quem vel in quem mittitur. Datio autem non dicit quem mittitur. Datio autem non dicit

1 AUGUSTINUS, Lib. IV de Trinitate, cap. 19. 1 AUGUSTINUS, Lib. IV de Trinitate, cap. 19. 2 Cf. Infra, Dist. XVI. 2 Cf. Infra, Dist. XVI.

Sexto quæritur, Quot modis fiat hujus- Sexto quæritur, Quot modis fiat hujus- modi processio, sive missio? modi processio, sive missio?

Videtur enim non posse redigi ad nu- Videtur enim non posse redigi ad nu- merum artificialem si enim fit ad revo- merum artificialem si enim fit ad revo- candam creaturam rationalem, et multis candam creaturam rationalem, et multis modis illa revocatur, videtur quod tot modis illa revocatur, videtur quod tot modis fiat processio et missio. modis fiat processio et missio.

Si forte dicatur, quod non fit ad revo- Si forte dicatur, quod non fit ad revo- candam creaturam rationalem. CONTRA : candam creaturam rationalem. CONTRA : Augustinus: « Quoniam exsulavimus ab Augustinus: « Quoniam exsulavimus ab incommutabili gaudio, nec tamen inde incommutabili gaudio, nec tamen inde præcisi atque abrupti sumus, ut non præcisi atque abrupti sumus, ut non etiam in istis mutabilibus et temporali- etiam in istis mutabilibus et temporali- bus æternitatem, veritatem, beatitudi- bus æternitatem, veritatem, beatitudi- nemque quæreremus: nec mori enim, nemque quæreremus: nec mori enim, nec falli, nec perturbari volumus: missa nec falli, nec perturbari volumus: missa sunt nobis divinitus visa congrua peregri- sunt nobis divinitus visa congrua peregri- nationi nostræ, quibus admoneremur non nationi nostræ, quibus admoneremur non hic esse quod quærimus, sed illuc ab ista³ hic esse quod quærimus, sed illuc ab ista³ esse redeundum: unde nisi penderemus, esse redeundum: unde nisi penderemus, hic ea non quæreremus *. » Ex hoc pa- hic ea non quæreremus *. » Ex hoc pa- tet, quod missio est ad hoc ut revocet tet, quod missio est ad hoc ut revocet eum qui aberravit: et ita videtur, quod eum qui aberravit: et ita videtur, quod infinitis modis fiat: quibus etiam fit aber- infinitis modis fiat: quibus etiam fit aber- ratio. ratio.

SOLUTIO. Dicendum, quod materialiter SOLUTIO. Dicendum, quod materialiter fit multis modis, quo non est possibile fit multis modis, quo non est possibile in numerum artificialem redigi : sed mo- in numerum artificialem redigi : sed mo- di formales non extenduntur ultra qua- di formales non extenduntur ultra qua- tuor cum enim in effectu cum quo sem- tuor cum enim in effectu cum quo sem-

* Alias, ad ipsa. * Alias, ad ipsa.

4 S. AUGUSTINUS, Lib IV de Trinitate cap 1. 4 S. AUGUSTINUS, Lib IV de Trinitate cap 1.

Solutio. Solutio.

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

per est persona ens ab alio, innotescit: per est persona ens ab alio, innotescit: et hoc est, aut interius ad intellectum, et et hoc est, aut interius ad intellectum, et sic est per donum intellectus, vel per sic est per donum intellectus, vel per donum affectus, et ecce duo modi: aut donum affectus, et ecce duo modi: aut hoc est exterius ad sensum ordinatum ad hoc est exterius ad sensum ordinatum ad intellectum, et tunc necesse est fieri in intellectum, et tunc necesse est fieri in creatura assumpta et illa vel est unita creatura assumpta et illa vel est unita assumenti, ut ejus qui missus est in mun- assumenti, ut ejus qui missus est in mun- dum Filii per assumptam naturam huma- dum Filii per assumptam naturam huma- nam aut est assumpta non unita, ut est nam aut est assumpta non unita, ut est vox sonans, et lingua, et columba, et hu- vox sonans, et lingua, et columba, et hu- jusmodi, de quibus infra proprio loco jusmodi, de quibus infra proprio loco quæretur. Et per hoc patet solutio ad to- quæretur. Et per hoc patet solutio ad to-

tum. tum.

ARTICULUS. VII. ARTICULUS. VII.

SOLUTIO. Dicendum est ad hoc, quod in SOLUTIO. Dicendum est ad hoc, quod in veritate æterno substantialiter et acci- veritate æterno substantialiter et acci- dentaliter nihil addi potest: sed tamen dentaliter nihil addi potest: sed tamen aliquid se ad ipsum aliter habere potest, aliquid se ad ipsum aliter habere potest, quam ante habuit et ita dico hic, quod quam ante habuit et ita dico hic, quod processio temporalis claudit in se intelle- processio temporalis claudit in se intelle- ctum æternæ processionis, et addit re- ctum æternæ processionis, et addit re- spectum qui causatur ex hoc quod crea- spectum qui causatur ex hoc quod crea- tura rationalis ex dono Dei aliter se ha- tura rationalis ex dono Dei aliter se ha- bet ad ipsum in gratia, quam ante habuit. bet ad ipsum in gratia, quam ante habuit. Et licet hæc non possint addı, ut faciant Et licet hæc non possint addı, ut faciant rem aliquam numero unam, tamen hæc rem aliquam numero unam, tamen hæc possunt simul significari nomine uno, possunt simul significari nomine uno, sicut est processio temporalis: unde pro- sicut est processio temporalis: unde pro- cessio addit in modo intelligendi et sig- cessio addit in modo intelligendi et sig- nificandi, licet non addat in nificandi, licet non addat in re, ita ut re, ita ut temporale faciat æternum vel accidens temporale faciat æternum vel accidens æterni. æterni.

Et ex hoc etiam patet solutio ad ambo Et ex hoc etiam patet solutio ad ambo

Quid addat processio temporalis super objecta. Quid addat processio temporalis super objecta.

æternam ? æternam ?

Solutio. Solutio.

Sed contra. Sed contra.

Sepimo quæritur, Quid addat proces- Sepimo quæritur, Quid addat proces- sio temporalis super æternam ? sio temporalis super æternam ?

Videtur autem, quod nihil quia Videtur autem, quod nihil quia

1. Omne id cui possibilis est additio, 1. Omne id cui possibilis est additio, est in potentia ad id quod non habet: in est in potentia ad id quod non habet: in æternis autem nihil est in potentia ad id æternis autem nihil est in potentia ad id quod non habet: ergo temporalis non quod non habet: ergo temporalis non potest addere super æternam. potest addere super æternam.

2. Præterea, Non videtur dicere pro- 2. Præterea, Non videtur dicere pro- cessio temporalis nisi processionem æter- cessio temporalis nisi processionem æter- nam cum effectu in creatura appropriabili nam cum effectu in creatura appropriabili procedenti sed ille effectus tantum est procedenti sed ille effectus tantum est personæ ex parte creaturæ, et non ex personæ ex parte creaturæ, et non ex parte personæ procedentis: ergo non parte personæ procedentis: ergo non additur ei ergo remanet adeo simplex additur ei ergo remanet adeo simplex sicut prius ergo videtur, quod nihil sicut prius ergo videtur, quod nihil addatur. addatur.

Si hoc dicatur, Si hoc dicatur,

CONTRA: Processio æterna non recipit CONTRA: Processio æterna non recipit aliquo modo gratia sui hanc denomina- aliquo modo gratia sui hanc denomina- tionem quod sit vel dicatur temporalis: tionem quod sit vel dicatur temporalis: si ergo dicitur temporalis, videtur quod si ergo dicitur temporalis, videtur quod hoc sit gratia alicujus additi: ergo tem- hoc sit gratia alicujus additi: ergo tem- poralis aliquid addit. poralis aliquid addit.

1 Vide, I Sententiarum, Dist XXX. 1 Vide, I Sententiarum, Dist XXX.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An Magister hic bene determinat de An Magister hic bene determinat de missione temporali? missione temporali?

His visis quæ quasi adminiculum sunt His visis quæ quasi adminiculum sunt ad totum istum tractatum, accedendum ad totum istum tractatum, accedendum est ad Litteram. est ad Litteram.

Et primo quæritur de hoc quod dicit: Et primo quæritur de hoc quod dicit: « Præterea diligenter adnotandum est, « Præterea diligenter adnotandum est,

etc. » etc. »

1. Videtur enim hic male poni iste tra- 1. Videtur enim hic male poni iste tra- ctatus de temporali processione: cum ctatus de temporali processione: cum enim Magister agat hic de his quæ ab enim Magister agat hic de his quæ ab æterno Deo conveniunt, ista autem con- æterno Deo conveniunt, ista autem con- veniunt ex tempore, male videtur hic in- veniunt ex tempore, male videtur hic in- troduci. troduci.

2. Item, Sunt quædam temporaliter 2. Item, Sunt quædam temporaliter Deo convenientia, de quibus Magister Deo convenientia, de quibus Magister infra determinabit ¹ : ergo inter illa de- infra determinabit ¹ : ergo inter illa de- beret poni iste tractatus, ut videtur. beret poni iste tractatus, ut videtur.

3. Præterea, De missione in carnem 3. Præterea, De missione in carnem agitur in libro III Sententiarum: cum ergo agitur in libro III Sententiarum: cum ergo

Molutio. Molutio. AI I. AI I.

Ad 2. Ad 2.

Al 3 Al 3

IN I SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 9. IN I SENTENT. DIST. XIV, A, ART. 9.

illa principalis omnium fuerit missionum, illa principalis omnium fuerit missionum, ut videtur, debebat Magister simul agere ut videtur, debebat Magister simul agere ibi etiam de istis missionibus quas hic ibi etiam de istis missionibus quas hic tangit. tangit.

SOLUTIO. Dicendum, quod non agitur SOLUTIO. Dicendum, quod non agitur hic de illis in quantum temporalia sunt, hic de illis in quantum temporalia sunt, sed in quantum in temporali clausum in- sed in quantum in temporali clausum in- notescit æternum: et ideo quia distinctio, notescit æternum: et ideo quia distinctio, et æterna scilicet emanatio personarum et æterna scilicet emanatio personarum in temporali cognoscitur, ideo pars in temporali cognoscitur, ideo pars hæc introducitur. hæc introducitur.

AD ALIUD dicendum, quod alia quæ AD ALIUD dicendum, quod alia quæ ex tempore Deo conveniunt, ut Creator ex tempore Deo conveniunt, ut Creator et Dominus quando dicitur a do- et Dominus quando dicitur a do- minio, secundum actum non ostendunt minio, secundum actum non ostendunt distinctionem personarum et ideo cum distinctionem personarum et ideo cum illis istud ordinari non potuit. illis istud ordinari non potuit.

AD ALIUD dicendum, quod in III Sen- AD ALIUD dicendum, quod in III Sen- tentiarum agitur de his quæ faciunt ad tentiarum agitur de his quæ faciunt ad incarnationem secundum veritatem na- incarnationem secundum veritatem na- turæ assumptæ et assumentis: et hoc turæ assumptæ et assumentis: et hoc non est de ratione missionis: quia missio non est de ratione missionis: quia missio potest esse in creatura non unita. Sed potest esse in creatura non unita. Sed hic tangitur de his aliquid, licet parum, hic tangitur de his aliquid, licet parum, prout substantialia sunt missioni osten- prout substantialia sunt missioni osten- denti æternum exitum Filii a Patre, sicut denti æternum exitum Filii a Patre, sicut poterit patere in sequenti distinctione, poterit patere in sequenti distinctione, in qua tangitur de missione Filii in car- in qua tangitur de missione Filii in car- non tantum in carne. non tantum in carne.

nem, nem,

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

An processio Spiritus sancti gemina dici An processio Spiritus sancti gemina dici possit, et an sint duæ ? possit, et an sint duæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, quod gemina est processio Spiritus quod gemina est processio Spiritus sancti æterna videlicet, etc. >> sancti æterna videlicet, etc. >>

1. Videtur enim hoc esse falsum: si 1. Videtur enim hoc esse falsum: si enim gemina est processio: aut eadem est enim gemina est processio: aut eadem est iterata: aut sunt duæ processiones, et ideo iterata: aut sunt duæ processiones, et ideo gemina dicitur. Constat, quod non primo gemina dicitur. Constat, quod non primo

397 397

modo quia processio æterna non potest modo quia processio æterna non potest iterari. Nec videtur secundo modo esse iterari. Nec videtur secundo modo esse verum quia temporalis non addıt super verum quia temporalis non addıt super æternam nisi effectum connotatum in æternam nisi effectum connotatum in tempore vel temporali: ergo videtur tempore vel temporali: ergo videtur quod non sint duæ. quod non sint duæ.

2. Item, diversum in accidenti non fa- 2. Item, diversum in accidenti non fa- cit duo, dummodo subjectum sit unum : cit duo, dummodo subjectum sit unum : non enim duo sunt, Socrates albus, et non enim duo sunt, Socrates albus, et Socrates musicus, sed unum: ergo a si- Socrates musicus, sed unum: ergo a si- mili cum processio æterna sit in tempo- mili cum processio æterna sit in tempo- rali, et nihil plus nisi comparatio ejus ad rali, et nihil plus nisi comparatio ejus ad hunc effectum ad quem prius non com- hunc effectum ad quem prius non com- parabatur, videntur illæ processiones parabatur, videntur illæ processiones esse una, et non duæ. esse una, et non duæ. - SED CONTRA : - SED CONTRA :

1. Una est æterna, et alia temporalis : 1. Una est æterna, et alia temporalis : et æternum non est temporale: ergo duæ et æternum non est temporale: ergo duæ

sunt. sunt.

2. Item, Una est Spiritus in se, alia in 2. Item, Una est Spiritus in se, alia in homine sanctificando: cum ergo hæc duo homine sanctificando: cum ergo hæc duo sunt, erunt hic duæ processiones. sunt, erunt hic duæ processiones.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod in SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod in veritate secundum substantiam non est veritate secundum substantiam non est hic processio nisi una Spiritus sancti : hic processio nisi una Spiritus sancti : sicut probant primæ rationes, nec Magi- sicut probant primæ rationes, nec Magi- ster dicit, quod sint duæ : sed dicit, quod ster dicit, quod sint duæ : sed dicit, quod una est gemina: tamen quia recipit ad- una est gemina: tamen quia recipit ad- ditionem in tempore, ideo quoad hoc di- ditionem in tempore, ideo quoad hoc di- citur geminari. citur geminari.

AD ID quod contra hoc objicitur, di- AD ID quod contra hoc objicitur, di- cendum quod una non removetur ab cendum quod una non removetur ab alia gratia ejus quod est processio, sed alia gratia ejus quod est processio, sed gratia additi unde processio cum effe- gratia additi unde processio cum effe- ctu significata non est processio sine effe- ctu significata non est processio sine effe- ctu significata: non quidem subjecto, quia ctu significata: non quidem subjecto, quia subjecto sunt idem: sed ratione diffiniente subjecto sunt idem: sed ratione diffiniente utramque ex æterno unam, et ex tempo- utramque ex æterno unam, et ex tempo- rali aliam: gratia enim hujus oppositionis rali aliam: gratia enim hujus oppositionis rationum una removetur ab alia. rationum una removetur ab alia.

AD ALIUD dicendum, quod hæc additio AD ALIUD dicendum, quod hæc additio temporalis est per comparationem ad temporalis est per comparationem ad hominem sanctificandum, et non diver- hominem sanctificandum, et non diver- sificat subjectum, sed rationem tantum sificat subjectum, sed rationem tantum ex addito. ex addito.

Sed contra. Sed contra.

Solutio Solutio

398 398

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

B. De temporali processione Spiritus sancti specialiter agitur. B. De temporali processione Spiritus sancti specialiter agitur.

De temporali autem processione, Beda in homilia Dominicæ primæ post De temporali autem processione, Beda in homilia Dominicæ primæ post Ascensionem ita loquitur: Cum gratia Spiritus sancti datur hominibus, Ascensionem ita loquitur: Cum gratia Spiritus sancti datur hominibus, profecto mittitur Spiritus a Patre, mittitur et a Filio : procedit a Patre, profecto mittitur Spiritus a Patre, mittitur et a Filio : procedit a Patre, procedit et a Filio : quia et ejus missio est ipsa processio. His verbis aperte procedit et a Filio : quia et ejus missio est ipsa processio. His verbis aperte ostendit donationem gratiæ Spiritus sancti dici processionem vel missio- ostendit donationem gratiæ Spiritus sancti dici processionem vel missio- nem ejusdem. Sed cum donatio vel datio non sit nisi temporalis, constat nem ejusdem. Sed cum donatio vel datio non sit nisi temporalis, constat quia et hæc processio sive missio temporalis est. Hanc quoque temporalem quia et hæc processio sive missio temporalis est. Hanc quoque temporalem Spiritus sancti processionem Augustinus in libro XV de Trinitate' in- Spiritus sancti processionem Augustinus in libro XV de Trinitate' in- sinuat, dicens Spiritum sanctum processisse a Christo quando post resur- sinuat, dicens Spiritum sanctum processisse a Christo quando post resur- rectionem insufflavit in discipulos, his verbis: Cum resurrexisset Christus rectionem insufflavit in discipulos, his verbis: Cum resurrexisset Christus a mortuis, et apparuisset discipulis, insufflavit, et ait, Accipite Spiritum a mortuis, et apparuisset discipulis, insufflavit, et ait, Accipite Spiritum sanctum, ut etiam eum de se procedere ostenderet : et ipse est virtus quæ sanctum, ut etiam eum de se procedere ostenderet : et ipse est virtus quæ de illo exibat (ut legitur in Evangelio) et sanabat omnes 3. Et ut ostenderet de illo exibat (ut legitur in Evangelio) et sanabat omnes 3. Et ut ostenderet hanc processionem Spiritus sancti non esse aliud quam donationem vel hanc processionem Spiritus sancti non esse aliud quam donationem vel dationem ipsius Spiritus sancti, addidit, Post resurrectionem Dominus Je- dationem ipsius Spiritus sancti, addidit, Post resurrectionem Dominus Je- sus bis dedit Spiritum sanctum : semel in terra propter dilectionem pro- sus bis dedit Spiritum sanctum : semel in terra propter dilectionem pro- ximi, et iterum de coelo propter dilectionem Dei: quia per ipsum donum ximi, et iterum de coelo propter dilectionem Dei: quia per ipsum donum diffunditur charitas in cordibus nostris, qua diligimus Deum et proxi- diffunditur charitas in cordibus nostris, qua diligimus Deum et proxi-

mum. mum.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

An processio Spiritus sancti potest dici An processio Spiritus sancti potest dici temporalis? temporalis?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in secundo capite B, ibi, « De temporali secundo capite B, ibi, « De temporali autem processione, etc. » autem processione, etc. »

lis: quia Spiritus opus, et Trinitatis opus lis: quia Spiritus opus, et Trinitatis opus supra tempus est: cum ergo ista quæ supra tempus est: cum ergo ista quæ temporalis dicitur, nihil addat super illam temporalis dicitur, nihil addat super illam nisi effectum cum quo Spiritus est, vi- nisi effectum cum quo Spiritus est, vi- detur non recte temporalis dici. detur non recte temporalis dici.

2. Item, Augustinus dicit sic : « Se- 2. Item, Augustinus dicit sic : « Se- cundum quod mente aliquid æternum cundum quod mente aliquid æternum quantum possumus capimus, non in hoc quantum possumus capimus, non in hoc mundo sumus ». Ergo videtur, quod si mundo sumus ». Ergo videtur, quod si effectus ille attollit supra mundum et effectus ille attollit supra mundum et tempus, quod ipse multo magis sit supra tempus, quod ipse multo magis sit supra

1. Videtur enim non recte dici tempora- tempus et mundum : et sic incongrue 1. Videtur enim non recte dici tempora- tempus et mundum : et sic incongrue

1 S. AUGUSTINUS, Lib.XV de Trinitate, cap. 26 1 S. AUGUSTINUS, Lib.XV de Trinitate, cap. 26 2 Joan xx, 22: Hæc cum diarsset, insufflavit, 2 Joan xx, 22: Hæc cum diarsset, insufflavit,

et dixit eis. Accipite Spiritum sanctum. et dixit eis. Accipite Spiritum sanctum.

3 Luc. VI, 9 Et omnis turba quærebat illum 3 Luc. VI, 9 Et omnis turba quærebat illum

tangere, quia virtus de illo exbat, et sanabat tangere, quia virtus de illo exbat, et sanabat

omnes. omnes.

* S AUGUSTINUS, Lib IV de Trinitate, cap. 20 * S AUGUSTINUS, Lib IV de Trinitate, cap. 20

Bolutio. Bolutio.

IN I SENTENT. DIST. XIV, B, ART. 11 ET 12. IN I SENTENT. DIST. XIV, B, ART. 11 ET 12.

399 399

dicitur temporalis processio ab illo ef- Patris, si mitti potest, quam Spiritus dicitur temporalis processio ab illo ef- Patris, si mitti potest, quam Spiritus

fectu. fectu.

SOLUTIO. Dicimus, quod temporale di- SOLUTIO. Dicimus, quod temporale di- citur multis modis dicitur enim tempo- citur multis modis dicitur enim tempo- rale quod subjacet et facit subjacere rale quod subjacet et facit subjacere temporis variationi: et sic tempus dici- temporis variationi: et sic tempus dici- tur esse causa corruptionis, quia per tur esse causa corruptionis, quia per motum et mutationem facit distare quod motum et mutationem facit distare quod est et sic processio in creaturam non est et sic processio in creaturam non dicitur temporalis, quia magis facit es- dicitur temporalis, quia magis facit es- se propinquum veræ incorruptioni. Dici- se propinquum veræ incorruptioni. Dici- tur etiam temporale, cujus ortus est in tur etiam temporale, cujus ortus est in tempore, etiamsi non varietur secun- tempore, etiamsi non varietur secun- dum suum esse cum tempore: sicut dum suum esse cum tempore: sicut creatio hujus animæ in tempore est, quæ creatio hujus animæ in tempore est, quæ tamen in tempore non corrumpitur. tamen in tempore non corrumpitur. Dicitur etiam temporale quod quantum Dicitur etiam temporale quod quantum ad sui initium est in tempore, licet quoad ad sui initium est in tempore, licet quoad suum actum sit extra tempus: sicut pro- suum actum sit extra tempus: sicut pro- cessio temporalis quæ facit nos aliquo cessio temporalis quæ facit nos aliquo modo pro possibilitate nostra attingere modo pro possibilitate nostra attingere æternum et hoc modo gratia est in æternum et hoc modo gratia est in tempore, et alia quæ elevant nos ad tempore, et alia quæ elevant nos ad Deum quæ dantur nobis in tempore. Deum quæ dantur nobis in tempore.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Utrum virtus debeat attribui Patri vel Utrum virtus debeat attribui Patri vel Spiritui sancto? Spiritui sancto?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Ipse est virtus quæ de illo exibat, « Ipse est virtus quæ de illo exibat,

etc. » etc. »

1. Contra hoc enim est quod dicitur, 1. Contra hoc enim est quod dicitur, I ad Corinth. 1, 24: Christum Dei vir- I ad Corinth. 1, 24: Christum Dei vir- tutem, et Dei sapientiam. Ergo videtur, tutem, et Dei sapientiam. Ergo videtur, quod virtus approprietur Filio: et sic quod virtus approprietur Filio: et sic manifestat processione Filii, et non Spi- manifestat processione Filii, et non Spi- ritus sancti. ritus sancti.

2. Præterea, Videtur virtus attribui 2. Præterea, Videtur virtus attribui Patri. Dicit enim Philosophus, quod vir- Patri. Dicit enim Philosophus, quod vir- tus est ultimum potentiæ in re: sed po- tus est ultimum potentiæ in re: sed po- tentia attribuitur Patri: ergo et virtus: tentia attribuitur Patri: ergo et virtus: ergo multo magis manifestat missionem ergo multo magis manifestat missionem

sancti. sancti.

SOLUTIO. Virtus est duplex, scilicet vir- SOLUTIO. Virtus est duplex, scilicet vir- tus potentiæ naturalis, et virtus operans. tus potentiæ naturalis, et virtus operans. Operans autem est duplex, scilicet ad Operans autem est duplex, scilicet ad esse, et ad bene esse. Virtus autem po- esse, et ad bene esse. Virtus autem po- tentia naturalis ordinatur ad attributum tentia naturalis ordinatur ad attributum Patris, cui attribuitur potentia fortitudi- Patris, cui attribuitur potentia fortitudi- nis naturalis, eo quod habet rationem nis naturalis, eo quod habet rationem principii non de principio, principium principii non de principio, principium autem habet rationem potentiæ: verbum autem habet rationem potentiæ: verbum autem et sapientia practici intellectus autem et sapientia practici intellectus habent etiam virtutem operandi ad esse, habent etiam virtutem operandi ad esse, et cum hæc virtus sit ad esse ideatorum et cum hæc virtus sit ad esse ideatorum operans, hæc attribuitur Filio. operans, hæc attribuitur Filio.

Præterea, Robur fortitudinis in pugna Præterea, Robur fortitudinis in pugna attribuitur Filio, eo quod ipse pugnando attribuitur Filio, eo quod ipse pugnando in carne vicit fortem. in carne vicit fortem.

Est autem virtus operans ad bene esse, Est autem virtus operans ad bene esse, secundum quod Philosophus dicit, quod secundum quod Philosophus dicit, quod virtus in difficillimis est optimorum ope- virtus in difficillimis est optimorum ope- rativa et secundum quod dicit Augusti- rativa et secundum quod dicit Augusti- nus, quod virtus est bona qualitas mentis nus, quod virtus est bona qualitas mentis .qua recte vivitur, qua nemo male utitur : .qua recte vivitur, qua nemo male utitur : et ad hujus similitudinem dicitur etiam et ad hujus similitudinem dicitur etiam virtus curationum et miraculorum vir- virtus curationum et miraculorum vir- tus quia curat extra in testimonium in- tus quia curat extra in testimonium in- terioris curationis, sicut dicit Psalmus terioris curationis, sicut dicit Psalmus CI, 3 Qui propitiatur omnibus iniqui- CI, 3 Qui propitiatur omnibus iniqui- tatibus tuis, qui sanat omnes infirmita- tatibus tuis, qui sanat omnes infirmita-

tes tuas. tes tuas.

Et per hoc patet solutio ad objecta. Et per hoc patet solutio ad objecta.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

Quoties Dominus misit Spiritum san- Quoties Dominus misit Spiritum san- ctum, utrum bis vel ter? ctum, utrum bis vel ter?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Post resurrectionem Dominus Jesus bis « Post resurrectionem Dominus Jesus bis dedit Spiritum sanctum, etc. dedit Spiritum sanctum, etc.

1. Videtur enim ter dedisse: quia etiam 1. Videtur enim ter dedisse: quia etiam ante resurrectionem misit eos, et dedit ante resurrectionem misit eos, et dedit eis potestatem super omnia dæmonia, et eis potestatem super omnia dæmonia, et

Solutio. Solutio.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

400 400

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ut languores curarent et post resur- ut languores curarent et post resur- rectionem dedit eis insufflando, dicens : rectionem dedit eis insufflando, dicens : Accipite Spiritum sanctum : quorum re- Accipite Spiritum sanctum : quorum re- miseritis peccata, remittuntur eis 2. Et miseritis peccata, remittuntur eis 2. Et tertio, dedit Spiritum sanctum de cœlo, tertio, dedit Spiritum sanctum de cœlo, Act. 11, 3 et 4 Seditque supra singulos Act. 11, 3 et 4 Seditque supra singulos eorum et repleti sunt omnes Spiritu eorum et repleti sunt omnes Spiritu sancto. sancto.

2. Præterea, Quid est quod per ipsum 2. Præterea, Quid est quod per ipsum donum diffunditur charitas : diffusio enim donum diffunditur charitas : diffusio enim humidi est, quod non convenit charitati. humidi est, quod non convenit charitati.

3. Præterea. Quare hæc diffusio magis 3. Præterea. Quare hæc diffusio magis attribuitur charitati, quam alicui alii vir- attribuitur charitati, quam alicui alii vir- tuti? tuti?

SOLUTIO. Ad primum dicendum, quod SOLUTIO. Ad primum dicendum, quod ad insinuandum duo præcepta charitatis ad insinuandum duo præcepta charitatis bis dedit, id est, in duobus locis, quia in bis dedit, id est, in duobus locis, quia in coelo in quo magis refulget gloria Dei coelo in quo magis refulget gloria Dei qui charitate diligendus est, et in terra qui charitate diligendus est, et in terra in qua nobiscum conversatur proximus. in qua nobiscum conversatur proximus. Quod autem ante passionem dedit Spiri- Quod autem ante passionem dedit Spiri- tum sanctum, hoc etiam ordinabatur ad tum sanctum, hoc etiam ordinabatur ad dilectionem proximi et sic quoad hoc dilectionem proximi et sic quoad hoc non facit numerum. Si autem conside- non facit numerum. Si autem conside-

rentur actus Spiritus, sive missionis, rentur actus Spiritus, sive missionis, tunc ter dedit: quia primo ante passio- tunc ter dedit: quia primo ante passio- nem ad operationem miraculorum, post nem ad operationem miraculorum, post passionem ad potestatem clavium mini- passionem ad potestatem clavium mini- strorum Ecclesiæ, post ascensionem au- strorum Ecclesiæ, post ascensionem au- tem ad conversionem Gentium et hoc tem ad conversionem Gentium et hoc patet per adjuncta unicuique collationi patet per adjuncta unicuique collationi Spiritus sancti. Primo enim dicitur, quod Spiritus sancti. Primo enim dicitur, quod dedit eis potestatem supra omnia dæmo- dedit eis potestatem supra omnia dæmo- nia, et ut languores curarent. Secundo nia, et ut languores curarent. Secundo dicitur Accipite Spiritum sanctum : dicitur Accipite Spiritum sanctum : quorum remiseritis peccata, remittuntur quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. Tertio dicitur: Cœperunt loqui variis eis. Tertio dicitur: Cœperunt loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat linguis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis. eloqui illis.

AD ALIUD dicendum, quod diffusio su- AD ALIUD dicendum, quod diffusio su- mitur metaphorice ab humido quod fœ- mitur metaphorice ab humido quod fœ- cundat divisum per partes terrestres sic- cundat divisum per partes terrestres sic- casquia sic charitas terrena corda sicca casquia sic charitas terrena corda sicca rigat ad fœcunditatem. rigat ad fœcunditatem.

AD ALIUD dicendum, quod charitas so- AD ALIUD dicendum, quod charitas so- la informis esse non potest, et facit om- la informis esse non potest, et facit om- nem meriti quantitatem et ideo ipsa nem meriti quantitatem et ideo ipsa quoad hoc sparsa et diffusa est in Dei quoad hoc sparsa et diffusa est in Dei

virtute. virtute.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

C. Quod aliqui dicunt ipsum Spiritum sanctum non dari, sed C. Quod aliqui dicunt ipsum Spiritum sanctum non dari, sed dona ejus. dona ejus.

Sunt autem aliqui qui dicunt Spiritum sanctum ipsum Deum non dari, Sunt autem aliqui qui dicunt Spiritum sanctum ipsum Deum non dari, sed dona ejus, quæ non sunt ipse Spiritus: et ut aiunt, Spiritus sanctus di- sed dona ejus, quæ non sunt ipse Spiritus: et ut aiunt, Spiritus sanctus di- citur dari, cum gratia ejus, quæ tamen non est ipse, datur hominibus: et citur dari, cum gratia ejus, quæ tamen non est ipse, datur hominibus: et hoc dicunt Bedam sensisse in superioribus verbis, quibus dicit Spiritum hoc dicunt Bedam sensisse in superioribus verbis, quibus dicit Spiritum sanctum procedere, cum ipsius gratia datur hominibus, tamquam non ipse sanctum procedere, cum ipsius gratia datur hominibus, tamquam non ipse detur, sed gratia ejus. Sed quod ipse Spiritus sanctus, qui Deus est, et ter- detur, sed gratia ejus. Sed quod ipse Spiritus sanctus, qui Deus est, et ter- tia in Trinitate persona, detur, aperte dicit Augustinus in libro XV de tia in Trinitate persona, detur, aperte dicit Augustinus in libro XV de Trinitate, ita dicens: Eumdem Spiritum sanctum datum cum insufflasset Trinitate, ita dicens: Eumdem Spiritum sanctum datum cum insufflasset Jesus, de quo mox ait, Ite, baptizate omnes gentes in nomine Patris, et Fi- Jesus, de quo mox ait, Ite, baptizate omnes gentes in nomine Patris, et Fi-

1 Cf. Matth. x, 1; Marc. 111, 13; Luc. VI, 13 et 1x, 1. 1 Cf. Matth. x, 1; Marc. 111, 13; Luc. VI, 13 et 1x, 1.

* Joan. xx, 22 et 23. * Joan. xx, 22 et 23.

3 S. AUGUSTINUS, Libro XV de Trinitate, cap. 26. 3 S. AUGUSTINUS, Libro XV de Trinitate, cap. 26.

IN I SENTENT. DIST. XIV, C. IN I SENTENT. DIST. XIV, C.

401 401

lii, et Spiritus sancti¹, ambigere non debemus. Ipse est ergo qui etiam de lii, et Spiritus sancti¹, ambigere non debemus. Ipse est ergo qui etiam de cœlo datus est die Pentecostes. Quomodo ergo Deus non est qui dat Spiri- cœlo datus est die Pentecostes. Quomodo ergo Deus non est qui dat Spiri- tum sanctum, imo quantus est Deus qui dat Deum? Ecce his verbis aperte tum sanctum, imo quantus est Deus qui dat Deum? Ecce his verbis aperte dicit Spiritum sanctum ipsum scilicet Deum dari hominibus a Patre, et a dicit Spiritum sanctum ipsum scilicet Deum dari hominibus a Patre, et a Filio. Et quod ipse Spiritus sanctus, qui Deus est ac tertia in Trinitate per- Filio. Et quod ipse Spiritus sanctus, qui Deus est ac tertia in Trinitate per- sona, nobis detur, nostrisque infundatur atque illabatur mentibus, aperte sona, nobis detur, nostrisque infundatur atque illabatur mentibus, aperte ostendit Ambrosius in libro I de Spiritu sancto, dicens: Licet multi dican- ostendit Ambrosius in libro I de Spiritu sancto, dicens: Licet multi dican- tur spiritus : quia legitur, Qui facis Angelos suos spiritus² : unus est tamen tur spiritus : quia legitur, Qui facis Angelos suos spiritus² : unus est tamen Dei Spiritus. Ipsum ergo unum Spiritum et Apostoli et Prophetæ sunt con- Dei Spiritus. Ipsum ergo unum Spiritum et Apostoli et Prophetæ sunt con- secuti : sicut etiam vas electionis dicit, Quia unum Spiritum potavimus³: secuti : sicut etiam vas electionis dicit, Quia unum Spiritum potavimus³: quasi eum qui non queat scindi, sed infundatur animis, et sensibus illaba- quasi eum qui non queat scindi, sed infundatur animis, et sensibus illaba- tur, ut sæcularis sitis restinguat ardorem: qui Spiritus sanctus non est tur, ut sæcularis sitis restinguat ardorem: qui Spiritus sanctus non est de substantia rerum corporalium, nec de substantia invisibilum creatu- de substantia rerum corporalium, nec de substantia invisibilum creatu- rarum. His verbis aperte dicit Spiritum sanctum ipsum, qui creatura non rarum. His verbis aperte dicit Spiritum sanctum ipsum, qui creatura non est, infundi mentibus nostris. Item, in eodem: Omnis creatura mutabilis est, infundi mentibus nostris. Item, in eodem: Omnis creatura mutabilis est, sed non mutabilis Spiritus sanctus. Quid autem dicere dubitem, quia est, sed non mutabilis Spiritus sanctus. Quid autem dicere dubitem, quia datus est et Spiritus sanctus, cum scriptum sit: Charitas Dei diffusa datus est et Spiritus sanctus, cum scriptum sit: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis °. Qui est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui datus est nobis °. Qui cum sit inaccessibilis natura, receptibilis tamen propter bonitatem suam cum sit inaccessibilis natura, receptibilis tamen propter bonitatem suam nobis est, complens virtute omnia: sed qui solis participetur justis, sim- nobis est, complens virtute omnia: sed qui solis participetur justis, sim- plex substantia, opulens virtutibus, unicuique præsens, dividens de suo plex substantia, opulens virtutibus, unicuique præsens, dividens de suo singulis, et ubique totus. Incircumscriptus ergo et infinitus est Spiritus singulis, et ubique totus. Incircumscriptus ergo et infinitus est Spiritus sanctus, qui discipulorum sensus separatorum infundit, quem nihil potest sanctus, qui discipulorum sensus separatorum infundit, quem nihil potest fallere. Angeli ad paucos mittebantur, Spiritus sanctus autem populis in- fallere. Angeli ad paucos mittebantur, Spiritus sanctus autem populis in- fundebatur. Quis ergo dubitet quin divinum sit quod infunditur simul plu- fundebatur. Quis ergo dubitet quin divinum sit quod infunditur simul plu- ribus, nec videtur? Unus est ergo Spiritus sanctus, qui datus est omnibus, ribus, nec videtur? Unus est ergo Spiritus sanctus, qui datus est omnibus, licet separatis Apostolis". Et hic aperte dicit Ambrosius, quod Spiritus licet separatis Apostolis". Et hic aperte dicit Ambrosius, quod Spiritus sanctus qui est substantia simplex, cum sit unus, datur pluribus. Alia sanctus qui est substantia simplex, cum sit unus, datur pluribus. Alia quoque auctoritate hoc idem adstruitur, scilicet quod Spiritus sanctus qui quoque auctoritate hoc idem adstruitur, scilicet quod Spiritus sanctus qui est æqualis Filio, hominibus detur. Ait enim Augustinus 8 de verbis Apo- est æqualis Filio, hominibus detur. Ait enim Augustinus 8 de verbis Apo- stoli sic, Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum, stoli sic, Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum sanctum,