IN I SENTENT. DIST. XIII, B, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XIII, B, ART. 3.

stolus Spiritum esse Spiritum Filii. Et stolus Spiritum esse Spiritum Filii. Et bene concedo, quod secundum veritatem bene concedo, quod secundum veritatem non potest habere constructionem nisi in non potest habere constructionem nisi in

375 375

habitudine causæ efficientis et hoc su- habitudine causæ efficientis et hoc su- pra probatum est ³, ubi quæsitum est, si pra probatum est ³, ubi quæsitum est, si idem sit Spiritum esse Filii et a Filio. idem sit Spiritum esse Filii et a Filio.

B. Cum Spiritus sanctus non dicatur genitus, cur Filius dicatur procedere? B. Cum Spiritus sanctus non dicatur genitus, cur Filius dicatur procedere?

Cum autem Spiritus sanctus non dicatur genitus, sed tantum procedens, Cum autem Spiritus sanctus non dicatur genitus, sed tantum procedens, quæri solet, Cur Filius non dicitur tantum genitus, sed et procedens? Sicut quæri solet, Cur Filius non dicitur tantum genitus, sed et procedens? Sicut ipse in Evangelio Joannis ait, Ego ex Deo processi vel exivi, et veni in ipse in Evangelio Joannis ait, Ego ex Deo processi vel exivi, et veni in mundum 3. Non ergo tantum Spiritus sanctus procedit a Patre, sed etiam mundum 3. Non ergo tantum Spiritus sanctus procedit a Patre, sed etiam Filius. Ad quod dicimus, quod cum uterque procedat a Patre, dissimiliter Filius. Ad quod dicimus, quod cum uterque procedat a Patre, dissimiliter tamen. Nam Spiritus sanctus (ut ait Augustinus in libro V de Trinitate *) tamen. Nam Spiritus sanctus (ut ait Augustinus in libro V de Trinitate *) procedit a Patre, non quomodo natus, sed quomodo datus vel donum. Fi- procedit a Patre, non quomodo natus, sed quomodo datus vel donum. Fi- lius autem processit nascendo, exiit ut genitus. Ac per hoc illud elucescit lius autem processit nascendo, exiit ut genitus. Ac per hoc illud elucescit ut potest, scilicet cur Spiritus sanctus etiam non sit Filius, cum et ipse a ut potest, scilicet cur Spiritus sanctus etiam non sit Filius, cum et ipse a Patre exeat. Ideo Spiritus non dicitur Filius, quia neque natus est sicut Patre exeat. Ideo Spiritus non dicitur Filius, quia neque natus est sicut unigenitus, neque factus ut per Dei gratiam in adoptionem nasceretur sicut unigenitus, neque factus ut per Dei gratiam in adoptionem nasceretur sicut

nos. nos.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum processio sit de ratione generatio- Utrum processio sit de ratione generatio- nis et spirationis ? et quare nomen pro- nis et spirationis ? et quare nomen pro- cessionis magis remaneat Spiritui cessionis magis remaneat Spiritui sancto, quam Filio? sancto, quam Filio?

Deinde quæritur de hoc quod dicit se- Deinde quæritur de hoc quod dicit se- cundo capite B, ibi, « Cum autem Spiri- cundo capite B, ibi, « Cum autem Spiri- tus non dicatur genitus, etc. » tus non dicatur genitus, etc. »

Ex hoc enim quod ibi dicit Augusti- Ex hoc enim quod ibi dicit Augusti-

nus, nus,

videtur quod processio sit de ratione videtur quod processio sit de ratione generationis et spirationis : prædicatur generationis et spirationis : prædicatur enim de ipsis, et non convertibiliter : enim de ipsis, et non convertibiliter :

1 Ad Roman VIII, 9 Si quis spiritum Christi 1 Ad Roman VIII, 9 Si quis spiritum Christi non habet, hic non est ejus. non habet, hic non est ejus.

2 Cf. Supra, Dist. XI, Art. 8. 2 Cf. Supra, Dist. XI, Art. 8.

3 Joan. XVI, 27 et 28: Credidistis quia ego a 3 Joan. XVI, 27 et 28: Credidistis quia ego a

aut ergo ut ens de ratione eorum, aut ut aut ergo ut ens de ratione eorum, aut ut non ens de ratione eorum. Si dicas ut non ens de ratione eorum. Si dicas ut ens de ratione eorum, habeo propositum, ens de ratione eorum, habeo propositum, quod univoce dicitur. Si autem dicas, quod univoce dicitur. Si autem dicas, quod ut non ens de ratione eorum, tunc quod ut non ens de ratione eorum, tunc convenit eis per accidens et hoc falsum convenit eis per accidens et hoc falsum est: quia accidens non est in divinis. est: quia accidens non est in divinis.

Si autem detur, quod ut genus prædi- Si autem detur, quod ut genus prædi- catur, quæritur quare magis remanet no- catur, quæritur quare magis remanet no- men Spiritui sancto quam Filio? men Spiritui sancto quam Filio?

Item, si genus est, sequitur quod uni- Item, si genus est, sequitur quod uni- versale et particulare sint in divinis, versale et particulare sint in divinis, quod repugnat summe simplici, ut dicit quod repugnat summe simplici, ut dicit Boetius. Boetius.

Quæstiune. Quæstiune.

SOLUTIO. Sicut supra determinatum Solutio. SOLUTIO. Sicut supra determinatum Solutio.

Deo exwvi. Exuvi a Patre, et veni in mundum, Deo exwvi. Exuvi a Patre, et veni in mundum, etc. etc.

* S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 14. * S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 14.

Adquee- Adquee-

stiunc. stiunc.

376 376

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est dico, quod nec ut genus, nec ut ac- est dico, quod nec ut genus, nec ut ac- cidens, prædicatur aliquid in divinis nec cidens, prædicatur aliquid in divinis nec de essentia nec de persona nec de no- de essentia nec de persona nec de no- tione sed bene aliquid prædicatur in di- tione sed bene aliquid prædicatur in di- vinis ut significatum intentione commu- vinis ut significatum intentione commu- niori, quam id de quo prædicatur: licet niori, quam id de quo prædicatur: licet enim in divinis semper eadem res sit in enim in divinis semper eadem res sit in prædicato et subjecto, est tamen alius prædicato et subjecto, est tamen alius modus significandi: et ideo non valet modus significandi: et ideo non valet distinctio sic facta, si prædicatur, quod distinctio sic facta, si prædicatur, quod prædicetur ut ens de ratione subjecti, prædicetur ut ens de ratione subjecti, vel prædicetur ut non ens de ratione vel prædicetur ut non ens de ratione subject quia non opponuntur illæ duæ subject quia non opponuntur illæ duæ ut contradictoriæ : sed sic dividendo, ut contradictoriæ : sed sic dividendo, prædier ut ens, etc., vel non prædica- prædier ut ens, etc., vel non prædica- tur ut as, etc. Concedo istam, non præ- tur ut as, etc. Concedo istam, non præ- dicatur ut ens, etc. In illo sensu quod dicatur ut ens, etc. In illo sensu quod negatur, includit totum prædicatum et negatur, includit totum prædicatum et determinationem prædicati. determinationem prædicati.

Si autem quæritur, Qualiter prædica- Si autem quæritur, Qualiter prædica- tur? Dicendum quod prædicatur ut idem tur? Dicendum quod prædicatur ut idem sub altera intentione significandi. sub altera intentione significandi.

AD ID autem quod quæritur, Quare AD ID autem quod quæritur, Quare Spiritus sanctus nomen retinet? supra Spiritus sanctus nomen retinet? supra responsum, et quæsitum est. Sed hoc responsum, et quæsitum est. Sed hoc potest dici, quod ideo retinet, quia cum potest dici, quod ideo retinet, quia cum processio in inferioribus in duobus dica- processio in inferioribus in duobus dica- tur, scilicet in motu processivo, et egres- tur, scilicet in motu processivo, et egres- su causati a causa, emanatio Spiritus su causati a causa, emanatio Spiritus sancti ad utrumque aliquam ponit simi- sancti ad utrumque aliquam ponit simi- litudinem, ut supra probatum est: ema- litudinem, ut supra probatum est: ema- natio autem Filii non ponit similitudi- natio autem Filii non ponit similitudi- nem, nisi ad alterum, scilicet ad exitum nem, nisi ad alterum, scilicet ad exitum causati de causa. causati de causa.

1 Cf Supra Dist. VI, Art. 4. 1 Cf Supra Dist. VI, Art. 4.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum Spiritus sanctus a Patre non Utrum Spiritus sanctus a Patre non quomodo natus, sed quomodo datus, quomodo natus, sed quomodo datus, vel donum et utrum Filius procedit vel donum et utrum Filius procedit ut donum? ut donum?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Procedit a Patre non quomodo natus, « Procedit a Patre non quomodo natus, sed quomodo datus vel donum, etc. » sed quomodo datus vel donum, etc. » Hoc enim non videtur verum. Hoc enim non videtur verum.

: :

1. Ratio enim dati et doni non videtur 1. Ratio enim dati et doni non videtur esse ut immediatum processioni vel pro- esse ut immediatum processioni vel pro- cedenti sed potius videtur esse conse- cedenti sed potius videtur esse conse- quens secundum intellectum eum qui quens secundum intellectum eum qui procedit: unaquæque enim res prius est procedit: unaquæque enim res prius est in se, quam in comparatione ad alterum : in se, quam in comparatione ad alterum : ergo procedens Spiritus sanctus prius est ergo procedens Spiritus sanctus prius est Spiritus in se, quam sit comparatus ad Spiritus in se, quam sit comparatus ad alterum datum autem et donum dicunt alterum datum autem et donum dicunt comparationem ad dantem et ad eum cui comparationem ad dantem et ad eum cui datur ergo videtur, quod ista conse- datur ergo videtur, quod ista conse- quantur procedentem, et sic nihil dicit quantur procedentem, et sic nihil dicit Augustinus. Augustinus.

2. Item, Datum et donum est Spiritus 2. Item, Datum et donum est Spiritus sanctus ex tempore: temporale autem sanctus ex tempore: temporale autem non est ratio æterni: ergo cum processio non est ratio æterni: ergo cum processio æterna sit qua procedit Spiritus sanctus, æterna sit qua procedit Spiritus sanctus, non videtur procedere ut datum vel do- non videtur procedere ut datum vel do-

num. num.

SOLUTIO. Dicendum, quod procedit ut SOLUTIO. Dicendum, quod procedit ut donum probatum est enim, quod proce- donum probatum est enim, quod proce- dit ut amor gratuitus ratio autem amo- dit ut amor gratuitus ratio autem amo- ris gratuiti in eo quod gratuiti, est ratio ris gratuiti in eo quod gratuiti, est ratio prima doni quod donatur: quia quidquid prima doni quod donatur: quia quidquid datur sibi invicem a diligentibus, amor datur sibi invicem a diligentibus, amor gratuitus est prius illo et causa illius et gratuitus est prius illo et causa illius et ideo dicit Augustinus, quod amor qui est ideo dicit Augustinus, quod amor qui est Spiritus sanctus, est donum in quo om- Spiritus sanctus, est donum in quo om- nia dona donantur. nia dona donantur.

AD OBJECTUM autem dicendum, quod in AD OBJECTUM autem dicendum, quod in ista processione aliud est, quam in illa ista processione aliud est, quam in illa

Solut Solut

Ad 2 Ad 2

IN I SENTENT. DIST. XIII, C. IN I SENTENT. DIST. XIII, C.

quæ est naturæ ut natura est: quia quod quæ est naturæ ut natura est: quia quod ibi primum est, hoc hic est adjunctum ibi primum est, hoc hic est adjunctum per identitatem: unde per se hic proce- per identitatem: unde per se hic proce- dit donum amoris, quod tamen perfecta dit donum amoris, quod tamen perfecta est persona propter perfectionem naturæ est persona propter perfectionem naturæ divinæ et identitatem simplicitatis : et hoc divinæ et identitatem simplicitatis : et hoc probatum est supra in prima quæstione probatum est supra in prima quæstione hujus lectionis. hujus lectionis.

AD ALIUD dicendum, quod donum ab AD ALIUD dicendum, quod donum ab actu donandi dictum convenit Spiritui ex actu donandi dictum convenit Spiritui ex tempore, sed ab aptitudine dictum conve- tempore, sed ab aptitudine dictum conve- nit ei ab eterno. nit ei ab eterno.

SED ADHUC non videtur valere Augu- SED ADHUC non videtur valere Augu- stini distinctio: quia etiam Filius proce- stini distinctio: quia etiam Filius proce- dit ut donum. PROBATIO. Isa. IX, 6: Par- dit ut donum. PROBATIO. Isa. IX, 6: Par- vulus enim natus est nobis, et filius da- vulus enim natus est nobis, et filius da- us est nobis. Nihil autem datum est in us est nobis. Nihil autem datum est in empore nisi quod ab æterno donabile empore nisi quod ab æterno donabile

377 377

fuit. Ergo Filius ab æterno processit ut fuit. Ergo Filius ab æterno processit ut donabilis. donabilis.

SOLUTIO. Dicendum, quod Filius non SOLUTIO. Dicendum, quod Filius non procedit ut donum: eo quod ratio gene- procedit ut donum: eo quod ratio gene- rationis non dicit rationem primi doni, rationis non dicit rationem primi doni, sicut amor gratuitus, sed dicit rationem sicut amor gratuitus, sed dicit rationem primi existentis: et ideo Magister infra primi existentis: et ideo Magister infra dicit, quod Filius processit ab æterno, dicit, quod Filius processit ab æterno, non ut donum, sed qui dari posset, eo non ut donum, sed qui dari posset, eo quod ab altero est: et ideo dantem se, et quod ab altero est: et ideo dantem se, et mittentem habere poterat. Et ideo obje- mittentem habere poterat. Et ideo obje- ctio tenet de Filio quæ primo facta est, ctio tenet de Filio quæ primo facta est, et de Spiritu sancto, quod ratio doni et de Spiritu sancto, quod ratio doni consequitur esse Filii secundum intelle- consequitur esse Filii secundum intelle- ctum sed ratio doni est de ipsa ratione ctum sed ratio doni est de ipsa ratione processionis Spiritus sancti, ut amor est, processionis Spiritus sancti, ut amor est, et ab amantibus procedit. et ab amantibus procedit.

Solutio. Solutio.

C. Quod non potest distingui a nobis inter generationem Filii, et C. Quod non potest distingui a nobis inter generationem Filii, et processionem Spiritus sancti. processionem Spiritus sancti.

Inter generationem vero Filii et processionem Spiritus sancti, dum hic Inter generationem vero Filii et processionem Spiritus sancti, dum hic vivimus, distinguere non sufficimus. Unde Augustinus Maximino præmis- vivimus, distinguere non sufficimus. Unde Augustinus Maximino præmis- sam quæstionem refricanti, scilicet quærenti cur Spiritus sanctus non di- sam quæstionem refricanti, scilicet quærenti cur Spiritus sanctus non di- ceretur Filius, cum de Patris esset substantia: respondens sic ait, Quæris ceretur Filius, cum de Patris esset substantia: respondens sic ait, Quæris a me si de substantia Patris est Filius, de substantia Patris est etiam Spi- a me si de substantia Patris est Filius, de substantia Patris est etiam Spi- ritus sanctus: cur unus filius sit, et alius non sit filius? Ecce respondeo, ritus sanctus: cur unus filius sit, et alius non sit filius? Ecce respondeo, sive capias, sive non capias: De Patre est Filius, de Patre est Spiritus san- sive capias, sive non capias: De Patre est Filius, de Patre est Spiritus san- ctus sed ille genitus est, iste procedens. Ideo ille Filius est Patris de quo ctus sed ille genitus est, iste procedens. Ideo ille Filius est Patris de quo est genitus iste autem Spiritus sanctus est utriusque, quoniam de utroque est genitus iste autem Spiritus sanctus est utriusque, quoniam de utroque procedit: sed ideo cum de illo loqueretur ait, De Patre procedit, quoniam procedit: sed ideo cum de illo loqueretur ait, De Patre procedit, quoniam Pater processionis ejus auctor est, qui talem filium genuit, et gignendo ei Pater processionis ejus auctor est, qui talem filium genuit, et gignendo ei dedit ut etiam de ipso procederet Spiritus sanctus. Nam nisi procederet dedit ut etiam de ipso procederet Spiritus sanctus. Nam nisi procederet etiam de ipso, non diceret discipulis, Accipite Spiritum sanctum, eum- etiam de ipso, non diceret discipulis, Accipite Spiritum sanctum, eum- que insufflando daret, ut a se quoque procedere significans, aperte osten- que insufflando daret, ut a se quoque procedere significans, aperte osten-

1 Cf. Infra, Dist. XVIII. 1 Cf. Infra, Dist. XVIII.

2 Joan xx, 22. 2 Joan xx, 22.

378 378

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

deret flando quod spirando dabat occulte. Quia ergo si nasceretur, non deret flando quod spirando dabat occulte. Quia ergo si nasceretur, non tantum de Patre, nec tantum de Filio, sed de ambobus utique nascerctur, tantum de Patre, nec tantum de Filio, sed de ambobus utique nascerctur, sine dubio Filius diceretur amborum. Ac per hoc, quia filius amborum sine dubio Filius diceretur amborum. Ac per hoc, quia filius amborum nullo modo esset, non oportuit nasci eum de ambobus. Amborum est ergo nullo modo esset, non oportuit nasci eum de ambobus. Amborum est ergo Spiritus sanctus, procedendo de ambobus. Spiritus sanctus, procedendo de ambobus.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

An duodecim modi generationis positi ab An duodecim modi generationis positi ab Ario hæretico sint sufficienter positi: Ario hæretico sint sufficienter positi: an etiam alii sint addendi ? an etiam alii sint addendi ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Inter vero generationem Filii, etc. » « Inter vero generationem Filii, etc. » Sumo duodecim modos generationis Sumo duodecim modos generationis quos Arius contra Victorinum disputans, quos Arius contra Victorinum disputans, induxit, qui licet hæreticus fuerit, tamen induxit, qui licet hæreticus fuerit, tamen modi notabiles sunt et boni. modi notabiles sunt et boni.

Primus est penes fluxum lineæ a Primus est penes fluxum lineæ a puncto, si motu suo lineam facere pos- puncto, si motu suo lineam facere pos-

set. set.

Secundus est penes emissionem radii Secundus est penes emissionem radii a sole vel alio corpore luminoso. a sole vel alio corpore luminoso.

Tertius est penes sigillationem cha- Tertius est penes sigillationem cha- racteris, sicut figura fit in cera racteris, sicut figura fit in cera a si- a si- gillo. gillo.

Quartus est penes immissionem, ut Quartus est penes immissionem, ut quando a Deo immittitur homini bona quando a Deo immittitur homini bona voluntas. voluntas.

Quintus est penes exitus proprietatis Quintus est penes exitus proprietatis vel accidentis a principus subjecti. vel accidentis a principus subjecti.

Sextus est penes abstractionem inten- Sextus est penes abstractionem inten- tionis ab hoc particulari, sicut species re- tionis ab hoc particulari, sicut species re- rum generantur in anima. rum generantur in anima.

Septimus est penes excitationem : Septimus est penes excitationem : sicut liberum arbitrium excitatum a sicut liberum arbitrium excitatum a gratia vel alio procedit in generationem gratia vel alio procedit in generationem

actuum. actuum.

Octavus penes transfigurationem : Octavus penes transfigurationem : sicut ex ære fit statua, et sicut figura in sicut ex ære fit statua, et sicut figura in figura incisionis. figura incisionis.

Nonus est penes productionem : sicut Nonus est penes productionem : sicut motus procedit ab immobili primo. motus procedit ab immobili primo.

Decimus est penes exitum speciei a Decimus est penes exitum speciei a generatione per exitum differentiarum generatione per exitum differentiarum dividentium genus et constituentium dividentium genus et constituentium speciem. speciem.

Undecimus est penes ideationem : Undecimus est penes ideationem : sicut arca exterior est ab arca quæ est in sicut arca exterior est ab arca quæ est in mente arcarii, et sanitas istius curati mente arcarii, et sanitas istius curati est a sanitate quæ est in anima medici. est a sanitate quæ est in anima medici. Duodecimus est penes nascentiam, ut Duodecimus est penes nascentiam, ut homo filius nascitur ab homine patre. homo filius nascitur ab homine patre.

Patet autem, quod ille hæreticus non Patet autem, quod ille hæreticus non omnes modos generationis enumerat : omnes modos generationis enumerat : quia nascuntur ex putrefactione multa, et quia nascuntur ex putrefactione multa, et ex vegetabilibus, præcipue ex virtute ex vegetabilibus, præcipue ex virtute stellarum quæ non tetigit : et ideo insuf- stellarum quæ non tetigit : et ideo insuf- ficiens fuit et ideo a Victorino reprehen- ficiens fuit et ideo a Victorino reprehen- ditur, et ostenditur quod nullius harum ditur, et ostenditur quod nullius harum generationum divina generatio plenam generationum divina generatio plenam habet similitudinem. habet similitudinem.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum illa sit concedenda, quod Pater Utrum illa sit concedenda, quod Pater sit auctor quod Spiritus sanctus proce- sit auctor quod Spiritus sanctus proce- dit a Filio, et quod Pater sit auctor dit a Filio, et quod Pater sit auctor filiationis Fili, et quod sit auctor es- filiationis Fili, et quod sit auctor es- sentiæ in Filio? sentiæ in Filio?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit, ibi, « Quoniam Pater processionis ejus au- « Quoniam Pater processionis ejus au- ctorem, qui talem genuit filium, etc. » ctorem, qui talem genuit filium, etc. »

1. Ergo quod Spiritus procedit a Filio, 1. Ergo quod Spiritus procedit a Filio, auctor est Pater non autem est auctor auctor est Pater non autem est auctor nisi generando ergo videtur, quod Pa- nisi generando ergo videtur, quod Pa- ter generando sit auctor processionis ter generando sit auctor processionis Spiritus sancti : cujuscumque autem Pa- Spiritus sancti : cujuscumque autem Pa- ter est auctor generando, ille est filius: ter est auctor generando, ille est filius:

Solutio. Solutio.

IN I SENTENT. DIST. XIII, C, ART. 6. IN I SENTENT. DIST. XIII, C, ART. 6.

ergo videtur, quod Spiritus sanctus sit ergo videtur, quod Spiritus sanctus sit filius, quod falsum est. filius, quod falsum est.

2. Item, Cujuscumque Pater est auctor 2. Item, Cujuscumque Pater est auctor generando, illud genuit: processionis est generando, illud genuit: processionis est auctor generando ergo processionem auctor generando ergo processionem genuit, vel in Filio ad minus genuit. genuit, vel in Filio ad minus genuit.

3. Item, Potestne ista etiam concedi, 3. Item, Potestne ista etiam concedi, quod Pater sit auctor filiationis Filii ? quod Pater sit auctor filiationis Filii ? Videtur quod sic: quia si filiatio est in Videtur quod sic: quia si filiatio est in Filio, hoc est per generationem Patris: Filio, hoc est per generationem Patris: ergo videtur, quod ipse sit auctor filia- ergo videtur, quod ipse sit auctor filia- tionis Filii. tionis Filii.

4. Item, Potestne ista etiam concedi, 4. Item, Potestne ista etiam concedi, quod Pater sit auctor essentiæ in Filio ? quod Pater sit auctor essentiæ in Filio ? Videtur, quod sic: quia ipse est auctor, Videtur, quod sic: quia ipse est auctor, quod essentia sit in Filio: ergo ipse est quod essentia sit in Filio: ergo ipse est auctor essentiæ Filii. auctor essentiæ Filii.

5. Sed, Cujuscumque Pater est auctor, 5. Sed, Cujuscumque Pater est auctor, ab illo distinguitur: sed Pater est auctor ab illo distinguitur: sed Pater est auctor essentiæ Filii ergo ab essentia Filii dis- essentiæ Filii ergo ab essentia Filii dis- tinguitur: sed a quocumque distinguitur, tinguitur: sed a quocumque distinguitur, hoc affirmative non prædicatur de ipso : hoc affirmative non prædicatur de ipso : ergo Pater non est essentia Filii, quod ergo Pater non est essentia Filii, quod falsum est. falsum est.

6. Eadem ratione probatur, quod Pater 6. Eadem ratione probatur, quod Pater non est vis processiva vel processio, qua non est vis processiva vel processio, qua Spiritus procedit a Filio: si enim illius Spiritus procedit a Filio: si enim illius est auctor (ut dicit Augustinus) tunc ab est auctor (ut dicit Augustinus) tunc ab illo distinguitur et a quo distinguitur, illo distinguitur et a quo distinguitur, hoc affirmative non prædicatur de ipso : hoc affirmative non prædicatur de ipso : quia distinctum et a quo distinguitur, quia distinctum et a quo distinguitur, opponuntur relative in divinis : ergo opponuntur relative in divinis : ergo Pater non est principium spirationis Pater non est principium spirationis quod est in Filio. Quod falsum est: quia quod est in Filio. Quod falsum est: quia persona est proprietas sua: unde cum persona est proprietas sua: unde cum eadem proprietas numero sit in Patre et eadem proprietas numero sit in Patre et Filio ad spirandum Spiritum sanctum, Filio ad spirandum Spiritum sanctum, Pater est principium Spiritus sancti quod Pater est principium Spiritus sancti quod est in Filio et ex hoc videtur ulterius est in Filio et ex hoc videtur ulterius sequi conclusio quæ absurdissima vide- sequi conclusio quæ absurdissima vide- tur in divinis, quod cujuscumque Pater tur in divinis, quod cujuscumque Pater est auctor, hoc est ab ipso : et si ipse est auctor, hoc est ab ipso : et si ipse Pater est hoc cujus est auctor, ipse est Pater est hoc cujus est auctor, ipse est hoc quod ab ipso est: quod supra re- hoc quod ab ipso est: quod supra re- putatum est hæresis ¹. putatum est hæresis ¹.

379 379

auctor Filii, et omnium eorum quæ sunt auctor Filii, et omnium eorum quæ sunt in Filio prout sunt in Filio et bene in Filio prout sunt in Filio et bene concedo, quod omnium eorum quæ sunt concedo, quod omnium eorum quæ sunt in Filio Pater est auctor per generatio- in Filio Pater est auctor per generatio- nem vel generando. nem vel generando.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod illud AD PRIMUM ergo dicendum, quod illud argumentum non sequitur: si enim dabo argumentum non sequitur: si enim dabo istam, Pater generando est auctor pro- istam, Pater generando est auctor pro- cessionis Spiritus sancti a Filio : non cessionis Spiritus sancti a Filio : non sequitur, quod ipse auctor sit generan- sequitur, quod ipse auctor sit generan- do Spiritus sancti: sed sequitur, quod do Spiritus sancti: sed sequitur, quod ipse generando auctor est quod Spiritus ipse generando auctor est quod Spiritus procedat a Filio, et hoc verum est. procedat a Filio, et hoc verum est.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est AD ALIUD dicendum, quod hæc est falsa, Cujuscumque Pater est auctor ge- falsa, Cujuscumque Pater est auctor ge- nerando, illud genuit: nec in humanis nerando, illud genuit: nec in humanis tenet quia cordis filii pater carnalis est tenet quia cordis filii pater carnalis est auctor generando, nec tamen cor genuit, auctor generando, nec tamen cor genuit, sed filium actus enim generationis per- sed filium actus enim generationis per- sonæ non est nisi hypostasis, et alia sonæ non est nisi hypostasis, et alia fiunt in hypostasi: sed auctoritas respi- fiunt in hypostasi: sed auctoritas respi- cit omnia quæcumque vel per se et pri- cit omnia quæcumque vel per se et pri- mo, vel per accidens et consequenter ha- mo, vel per accidens et consequenter ha- bentur per generationem: unde proces- bentur per generationem: unde proces- sionem nec per se genuit, nec processio- sionem nec per se genuit, nec processio- nem in Filio genuit: sed genuit Filium nem in Filio genuit: sed genuit Filium qui nascendo accepit processionem, sicut qui nascendo accepit processionem, sicut omnia alia in quibus non opponitur re- omnia alia in quibus non opponitur re- lative Patri. lative Patri.

AD ALIUD dicendum, quod Pater est AD ALIUD dicendum, quod Pater est auctor filiationis Filii, et hoc generando: auctor filiationis Filii, et hoc generando: non tamen genuit filiationem, sicut jam non tamen genuit filiationem, sicut jam dictum est. dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod Pater non AD ALIUD dicendum, quod Pater non est auctor essentiæ in Filio: sed bene est auctor essentiæ in Filio: sed bene concedo hanc, quod Pater est auctor, concedo hanc, quod Pater est auctor, quod et quia, vel quare est essentia in quod et quia, vel quare est essentia in Filio: quia licet auctoritas sit respectu Filio: quia licet auctoritas sit respectu omnium quæ sunt in nato, non tamen omnium quæ sunt in nato, non tamen est respectu eorum quæ aliquo modo se est respectu eorum quæ aliquo modo se habent ad generationem ut termini, sive habent ad generationem ut termini, sive per se sive per aliud, sive primo sive con- per se sive per aliud, sive primo sive con- sequenter essentia autem, nec in se, sequenter essentia autem, nec in se, ncc in alia persona, se habet aliquo mo- ncc in alia persona, se habet aliquo mo- do ut ens ab alio: sed essentia in Filio do ut ens ab alio: sed essentia in Filio non est essentia secundum modum intel- non est essentia secundum modum intel-

SOLUTIO. Dicendum, quod Pater est ligendi, sed potius acceptio essentiæ, et SOLUTIO. Dicendum, quod Pater est ligendi, sed potius acceptio essentiæ, et

1 Cf. Supra, Dist V. 1 Cf. Supra, Dist V.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

380 380

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

modus habendi eam: et ideo illud aliquo modus habendi eam: et ideo illud aliquo modo referri potest ad auctoritatem modo referri potest ad auctoritatem generationis. generationis.

AD ALIUD dicendum, quod auctoritas AD ALIUD dicendum, quod auctoritas est causa distinctionis, eo modo quo re- est causa distinctionis, eo modo quo re- fertur ad generata sive ad genitum: re- fertur ad generata sive ad genitum: re- fertur autem ad genitum universaliter, fertur autem ad genitum universaliter, non primo, neque per se: unde non est non primo, neque per se: unde non est causa distinctionis simpliciter, sed se- causa distinctionis simpliciter, sed se- cundum quid verbi gratia cum dicitur, cundum quid verbi gratia cum dicitur, Pater est auctor quod essentia est in Filio, Pater est auctor quod essentia est in Filio, non sequitur, quod Pater distinctus sit non sequitur, quod Pater distinctus sit ab essentia, vel ab essentia in Filio: quia ab essentia, vel ab essentia in Filio: quia neutro modo ipse est auctor essentiæ: neutro modo ipse est auctor essentiæ: sed sequitur ex hoc, quod essentia est in sed sequitur ex hoc, quod essentia est in Filio, hoc habet a Patre: et alio modo Filio, hoc habet a Patre: et alio modo habet Pater essentiam, et alio modo Fi- habet Pater essentiam, et alio modo Fi- lius: quia Pater habet non ab alio, lius: quia Pater habet non ab alio,

Filius autem ab alio. Filius autem ab alio.

AD ULTIMUM dicendum, quod Pater AD ULTIMUM dicendum, quod Pater est auctor processionis Spiritus sancti a est auctor processionis Spiritus sancti a Filio prout est a Filio: sed ex hoc, sicut Filio prout est a Filio: sed ex hoc, sicut jam habitum est, non sequitur, quod jam habitum est, non sequitur, quod eadem processio activa non sit in Patre, eadem processio activa non sit in Patre, sed quod non eodem modo habeat eam sed quod non eodem modo habeat eam Pater quo habet eam Filius et hoc ve- Pater quo habet eam Filius et hoc ve- rum est quia Pater habet eam a se, et rum est quia Pater habet eam a se, et Filius habet eam a Patre et hæc dis- Filius habet eam a Patre et hæc dis-

tinctio est in modo habendi, non in eo tinctio est in modo habendi, non in eo quod habetur. quod habetur.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An bene sequitur, Spiritus temporaliter An bene sequitur, Spiritus temporaliter procedit a Filio: ergo ab æterno ? procedit a Filio: ergo ab æterno ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Ut a se quoque procedere significans, « Ut a se quoque procedere significans, aperte ostenderet flando, etc. » aperte ostenderet flando, etc. »

Non enim videtur valere argumentum Non enim videtur valere argumentum de temporali processione ad æternam : de temporali processione ad æternam : quia Græci concedunt, quod a Filio mit- quia Græci concedunt, quod a Filio mit- titur non tamen concederent quod a titur non tamen concederent quod a Filio procedit. Filio procedit.

SOLUTIO. Bonum est argumentum: quia Solutio, SOLUTIO. Bonum est argumentum: quia Solutio, sicut infra probabitur, æterna processio sicut infra probabitur, æterna processio significatur in temporali: mitti enim est significatur in temporali: mitti enim est cognosci quod ab alio sit per effectum cognosci quod ab alio sit per effectum appropriabilem personæ et ideo si signi- appropriabilem personæ et ideo si signi- ficatur procedere temporaliter de ipso ficatur procedere temporaliter de ipso Filio, de necessitate etiam ab æterno pro- Filio, de necessitate etiam ab æterno pro- cedit ab eo et hoc infra ostendetur 1. cedit ab eo et hoc infra ostendetur 1.

D. Hic dicit, quod non valet inter illa duo distinguere. D. Hic dicit, quod non valet inter illa duo distinguere.

Quid autem inter nasci et procedere intersit, de illa excellentissima na- Quid autem inter nasci et procedere intersit, de illa excellentissima na- tura loquens explicare quis potest? Non omne quod procedit, nascitur: tura loquens explicare quis potest? Non omne quod procedit, nascitur: quamvis omne procedat, quod nascitur. Sicut non omne quod bipes est, quamvis omne procedat, quod nascitur. Sicut non omne quod bipes est, homo est quamvis bipes sit omnis qui homo est. Hoc scio: distinguere homo est quamvis bipes sit omnis qui homo est. Hoc scio: distinguere autem inter illam generationem, et hanc processionem nescio, non valeo, autem inter illam generationem, et hanc processionem nescio, non valeo, non sufficio. Ac per hoc quia et illa et ista est ineffabilis: sicut Propheta non sufficio. Ac per hoc quia et illa et ista est ineffabilis: sicut Propheta de Filio loquens ait, Generationem ejus quis enarrabit ? Ita de Spiritu de Filio loquens ait, Generationem ejus quis enarrabit ? Ita de Spiritu sancto verissime dicitur: Processionem ejus quis enarrabit? Satis sit ergo sancto verissime dicitur: Processionem ejus quis enarrabit? Satis sit ergo nobis, quia non est a seipso Filius, sed ab illo de quo natus est: non est a nobis, quia non est a seipso Filius, sed ab illo de quo natus est: non est a

1 Cf. Infra, Dis. XV. 1 Cf. Infra, Dis. XV.

2 Isa. L, 8, et Act. VIII, 33. 2 Isa. L, 8, et Act. VIII, 33.

IN I SENTENT. DIST. XIII, D. IN I SENTENT. DIST. XIII, D.

381 381

seipso Spiritus sanctus, sed ab illo de quo procedit, et quia de utroque seipso Spiritus sanctus, sed ab illo de quo procedit, et quia de utroque procedit, sicut jam ostendimus. De Spiritu sancto quomodo ipse de Deo procedit, sicut jam ostendimus. De Spiritu sancto quomodo ipse de Deo sit, nec tamen ipse Filius sit, quoniam procedendo non nascendo legitur sit, nec tamen ipse Filius sit, quoniam procedendo non nascendo legitur esse de Deo : jam superius, quantum visum est, disputavimus. esse de Deo : jam superius, quantum visum est, disputavimus.

Expositio Textus. Expositio Textus.

Deinde quæritur de illis tribus quæ Deinde quæritur de illis tribus quæ tangit, ibi, «Nescio, non valeo, non suf- tangit, ibi, «Nescio, non valeo, non suf- ficio, etc. » ficio, etc. »

Quomodo differant? Videtur enim Quomodo differant? Videtur enim esse inculcatio ejusdem. esse inculcatio ejusdem.

Et dicendum ad hoc, quod nescire di- Et dicendum ad hoc, quod nescire di- cit defectum habitus in cognoscendo: cit defectum habitus in cognoscendo: non valeo autem dicit defectum rationis non valeo autem dicit defectum rationis ad intellectum divinorum: non sufficio ad intellectum divinorum: non sufficio autem dicit obscuritatem quæ remanet autem dicit obscuritatem quæ remanet etiam post illuminationem fidei, propter etiam post illuminationem fidei, propter obscuritatem speculi et ænigmatis. obscuritatem speculi et ænigmatis.

E. An Spiritus sanctus debeat dici ingenitus? E. An Spiritus sanctus debeat dici ingenitus?

Nunc considerandum est, cum Spiritus sanctus non sit genitus, utrum Nunc considerandum est, cum Spiritus sanctus non sit genitus, utrum debeat dici ingenitus? Ad quod dicimus, Spiritum sanctum nec genitum, debeat dici ingenitus? Ad quod dicimus, Spiritum sanctum nec genitum, nec ingenitum debere dici. Unde Augustinus ad Orosium ait: Spiritum nec ingenitum debere dici. Unde Augustinus ad Orosium ait: Spiritum sanctum nec genitum, nec ingenitum fides certa declarat: quia si dixeri- sanctum nec genitum, nec ingenitum fides certa declarat: quia si dixeri- mus ingenitum, duos Patres videbimur affirmare. Si autem genitum, duos mus ingenitum, duos Patres videbimur affirmare. Si autem genitum, duos credere Filios culpamur. Sicut enim solus Filius dicitur genitus, ita et solus credere Filios culpamur. Sicut enim solus Filius dicitur genitus, ita et solus Pater dicitur ingenitus, eo quod ab alio non sit. Unde Augustinus in li- Pater dicitur ingenitus, eo quod ab alio non sit. Unde Augustinus in li- bro XV de Trinitate ¹ : Pater, inquit, solus non est de alio. Ideo solus ap- bro XV de Trinitate ¹ : Pater, inquit, solus non est de alio. Ideo solus ap- pellatur ingenitus, non quidem in Scripturis, sed in consuetudine dispu- pellatur ingenitus, non quidem in Scripturis, sed in consuetudine dispu- tantium, et de re tanta sermonem qualem valuerint proferentium. Filius tantium, et de re tanta sermonem qualem valuerint proferentium. Filius autem de Patre natus est et Spiritus sanctus de Patre principaliter, et autem de Patre natus est et Spiritus sanctus de Patre principaliter, et communiter de utroque procedit. Ideoque cum Spiritum sanctum genitum communiter de utroque procedit. Ideoque cum Spiritum sanctum genitum non dicamus, dicere tamen ingenitum non audemus, ne in hoc vocabulo non dicamus, dicere tamen ingenitum non audemus, ne in hoc vocabulo vel duos Patres in illa Trinitate, vel duos qui non sunt de alio quispiam vel duos Patres in illa Trinitate, vel duos qui non sunt de alio quispiam suspicetur. Ecce his verbis aperte ostendit Spiritum sanctum nec genitum, suspicetur. Ecce his verbis aperte ostendit Spiritum sanctum nec genitum, nec ingenitum debere dici. nec ingenitum debere dici.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 26. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 26.

382 382

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Nunc considerandum est, etc. » « Nunc considerandum est, etc. » Hic incipit secunda pars istius distin- Hic incipit secunda pars istius distin- ctionis, in qua ostendit quod Spiritus ctionis, in qua ostendit quod Spiritus sanctus non debet dici ingenitus. Et di- sanctus non debet dici ingenitus. Et di- viditur in quatuor partes : in quarum pri- viditur in quatuor partes : in quarum pri- ma ostendit per Augustinum quod Spiri- ma ostendit per Augustinum quod Spiri- tus non dicitur ingenitus. Secundo, per tus non dicitur ingenitus. Secundo, per Hieronymum ostendit, quod dicitur inge- Hieronymum ostendit, quod dicitur inge- nitus, ibi, F, « Hieronymus tamen, etc. » nitus, ibi, F, « Hieronymus tamen, etc. » In tertia solvit contrarietatem eorum, ibi, In tertia solvit contrarietatem eorum, ibi, G, « Sed ut istam, quæ videtur, etc. » In G, « Sed ut istam, quæ videtur, etc. » In quarta probat solutionem, ibi, H, « Quod quarta probat solutionem, ibi, H, « Quod autem Hieronymus ita acceperit, etc. » autem Hieronymus ita acceperit, etc. »

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Utrum Spiritus sanctus possit dici Utrum Spiritus sanctus possit dici ingenitus? ingenitus?

Incidit autem dubium circa primum Incidit autem dubium circa primum capitulum, Utrum Spiritus sanctus pos- capitulum, Utrum Spiritus sanctus pos- sit dici ingenitus? sit dici ingenitus?

Videtur quod sic. Videtur quod sic.

1. Dant enim Sophistæ pro regula, 1. Dant enim Sophistæ pro regula, quod propositio de infinito prædicato, quod propositio de infinito prædicato, æquipollet negativæ, ut iste non est æquipollet negativæ, ut iste non est homo et iste est non homo: cum homo et iste est non homo: cum ergo ista sit vera, Spiritus sanctus ergo ista sit vera, Spiritus sanctus non est genitus, videtur etiam hæc esse non est genitus, videtur etiam hæc esse vera, Spiritus sanctus est ingenitus. vera, Spiritus sanctus est ingenitus.

2. Item, Spiritus sanctus aut est inge- 2. Item, Spiritus sanctus aut est inge- nitus, aut non est ingenitus. Si est inge- nitus, aut non est ingenitus. Si est inge- nitus, habeo propositum. Si autem non nitus, habeo propositum. Si autem non est ingenitus: ergo non est non genitus: est ingenitus: ergo non est non genitus: sed hæc æquipollet huic, est genitus : cum sed hæc æquipollet huic, est genitus : cum ergo hæc sit falsa, erit et hæc falsa, non ergo hæc sit falsa, erit et hæc falsa, non est non genitus: ergo et ista, non est est non genitus: ergo et ista, non est

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I, cap. 29. 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I, cap. 29.

ingenitus ergo illa fuit vera, est inge- ingenitus ergo illa fuit vera, est inge- nitus et hoc negat Augustinus. nitus et hoc negat Augustinus.

3. Præterea, Datur pro regula, quod 3. Præterea, Datur pro regula, quod si duo termini se habent sicut superius et si duo termini se habent sicut superius et inferius, et ambo negentur, vel conjun- inferius, et ambo negentur, vel conjun- gantur cum negatione, quod inferior ef- gantur cum negatione, quod inferior ef- ficitur superior, et e converso: verbi gra- ficitur superior, et e converso: verbi gra- tia, homo et animal se habent ita, quod tia, homo et animal se habent ita, quod homo est inferius ad animal: non homo homo est inferius ad animal: non homo autem superius ad non animal, cum de autem superius ad non animal, cum de pluribus possit dici non homo, quam non pluribus possit dici non homo, quam non animal. Ergo a simili cum communita- animal. Ergo a simili cum communita- te personarum ens ab alio, et genitus, se te personarum ens ab alio, et genitus, se habeant sicut superius et inferius; si con- habeant sicut superius et inferius; si con- jungatur eis negatio, de pluribus verifi- jungatur eis negatio, de pluribus verifi- cabitur ingenitus, quam non esse ab alio : cabitur ingenitus, quam non esse ab alio : sed non ens ab alio, verificatur de uno, sed non ens ab alio, verificatur de uno, scilicet de Patre: ergo ingenitus verifi- scilicet de Patre: ergo ingenitus verifi- catur ad minus de duobus: ergo dicetur catur ad minus de duobus: ergo dicetur de Spiritu sancto. de Spiritu sancto.

SOLUTIO. Dicendum cum Damasceno, SOLUTIO. Dicendum cum Damasceno, quod hoc quod dico ingenitum dupliciter quod hoc quod dico ingenitum dupliciter dicitur dicit enim sic 1: Oportet scire, dicitur dicit enim sic 1: Oportet scire, quoniam ingenitum, per unum n scriptum quoniam ingenitum, per unum n scriptum scilicet, idem quod non factum signifi- scilicet, idem quod non factum signifi- cat. Ingennitum per duo n scriptum sci- cat. Ingennitum per duo n scriptum sci- licet, ostendit, quod non generatum est: licet, ostendit, quod non generatum est: et dicit, quod in primo sensu genitum et et dicit, quod in primo sensu genitum et non genitum distinguunt inter naturas, non genitum distinguunt inter naturas, creatam scilicet, et increatam: quia di- creatam scilicet, et increatam: quia di- vina natura est ingenita, id est, increata, vina natura est ingenita, id est, increata, secundum quod genitum dicitur a genesi, secundum quod genitum dicitur a genesi, id est, a creatione. Ingenitum autem in id est, a creatione. Ingenitum autem in secundo significato convenit naturæ crea- secundo significato convenit naturæ crea- tæ et increatæ quia aliquis in natura di- tæ et increatæ quia aliquis in natura di- vina est ingenitus, ut solus Pater, ut dicit vina est ingenitus, ut solus Pater, ut dicit Damascenus, et aliqua alia etiam in na- Damascenus, et aliqua alia etiam in na- tura creata dicuntur ingenita, sicut om- tura creata dicuntur ingenita, sicut om- nium animalium propriæ primæ hypo- nium animalium propriæ primæ hypo- stases, id est, individua quæ non nata, stases, id est, individua quæ non nata, sed a conditione facta sunt, ut primi duo sed a conditione facta sunt, ut primi duo asini, et primi duo leones, et primi duo asini, et primi duo leones, et primi duo homines, et sic de aliis. homines, et sic de aliis.

Tamen nota, quod secundum proprie- Tamen nota, quod secundum proprie- tatem Latinæ linguæ non est ista distin- tatem Latinæ linguæ non est ista distin- ctio: quia ingenitum per duo n, in Lati- ctio: quia ingenitum per duo n, in Lati-

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

IN I SENTENT. DIST. XIII, E, ART. 9. IN I SENTENT. DIST. XIII, E, ART. 9.

na lingua nihil significat: sed quod non na lingua nihil significat: sed quod non est generatum, dicimus ingenitum. Et est generatum, dicimus ingenitum. Et ideo aliter dicendum, quod ingenitum ideo aliter dicendum, quod ingenitum dupliciter potest recipere præpositionem, dupliciter potest recipere præpositionem, scilicet in vi privationis, et in vi negatio- scilicet in vi privationis, et in vi negatio- nis. Si recipiat eam in vi privationis, nis. Si recipiat eam in vi privationis, tunc non dicetur nisi de non nato, apto tunc non dicetur nisi de non nato, apto tamen ad hoc ut nascatur vel generetur: tamen ad hoc ut nascatur vel generetur: et sic nec de Patre, nec de Spiritu san- et sic nec de Patre, nec de Spiritu san- cto, nec etiam de Filio potest convenien- cto, nec etiam de Filio potest convenien- ter dici. Si autem recipiat præpositionem ter dici. Si autem recipiat præpositionem in vi negationis, tunc potest negare ne- in vi negationis, tunc potest negare ne- gatio extra genus, vel in genere. Si ex- gatio extra genus, vel in genere. Si ex- tra genus tunc tantum valet ingenitum, tra genus tunc tantum valet ingenitum, quantum ens non genitum, vel non ens quantum ens non genitum, vel non ens genitum simpliciter et sic universaliter genitum simpliciter et sic universaliter verificatur de omnibus non ab aliis vel verificatur de omnibus non ab aliis vel ab alio existentibus et etiam de his ab alio existentibus et etiam de his quæ ab alio vel ab alus sunt, dummodo quæ ab alio vel ab alus sunt, dummodo non sint per generationem ab alio vel ab non sint per generationem ab alio vel ab aliis. Si autem negat in genere naturæ aliis. Si autem negat in genere naturæ divinæ adhuc potest facere triplicem ne- divinæ adhuc potest facere triplicem ne- gationem, scilicet quod negatio tantum gationem, scilicet quod negatio tantum neget genus generationis, vel tantum ip- neget genus generationis, vel tantum ip- sam generationem relinquendo genus, sam generationem relinquendo genus, vel utrumque simul. Verbi gratia, genus vel utrumque simul. Verbi gratia, genus generationis est esse ab alio potest er- generationis est esse ab alio potest er- go esse sensus, ingenitus, id est, non ens go esse sensus, ingenitus, id est, non ens ab alio ut ibi sistat negatio: et in hoc ab alio ut ibi sistat negatio: et in hoc sensu sumit Augustinus in primo capitu- sensu sumit Augustinus in primo capitu- lo istius partis et sic non convenit nisi lo istius partis et sic non convenit nisi Patri. Vel potest esse sensus, ingenitum, Patri. Vel potest esse sensus, ingenitum, id est, ens ab alio non per generationem : id est, ens ab alio non per generationem : et sic negatio non finitur nisi ad speciem et sic negatio non finitur nisi ad speciem geniti, et non ad genus: et sic non con- geniti, et non ad genus: et sic non con- venit nisi Spiritu sancto: sed in hoc venit nisi Spiritu sancto: sed in hoc sensu nullus Sanctorum hac locutione sensu nullus Sanctorum hac locutione usus est. Tertio modo potest intelligi ne- usus est. Tertio modo potest intelligi ne- gatio finiti ad totum quod est in genito, gatio finiti ad totum quod est in genito, id est, ad ens ab alio per generationem id est, ad ens ab alio per generationem simul et conjunctim, ut idem sit ingeni- simul et conjunctim, ut idem sit ingeni- tum quod non ens ab alio per generatio- tum quod non ens ab alio per generatio- nem et communiter convenit Patri et nem et communiter convenit Patri et Spiritui sancto: et in hoc sensu sumit Spiritui sancto: et in hoc sensu sumit Hieronymus. Hieronymus.

Hac ergo habita distinctione, respon- Hac ergo habita distinctione, respon- dendum est ad primum, quod cum dici- dendum est ad primum, quod cum dici- tur, quod propositio de infinito prædica- tur, quod propositio de infinito prædica- to æquipollet negativæ, non sumitur in- to æquipollet negativæ, non sumitur in-

383 383

finitum et privativum idem. Non geni- finitum et privativum idem. Non geni- tum enim non est idem cum ingenito, tum enim non est idem cum ingenito, nec e converso, nisi in quodam sensu, nec e converso, nisi in quodam sensu, ut jam dictum est. Unde licet Augustinus ut jam dictum est. Unde licet Augustinus concedat Spiritum esse non genitum, se- concedat Spiritum esse non genitum, se- cundum quod negatio negat totum quod cundum quod negatio negat totum quod ponit genitum non tamen concederet, ponit genitum non tamen concederet, quod est ingenitus: quia hoc proprie quod est ingenitus: quia hoc proprie convenit Patri, et est notio Patris secun- convenit Patri, et est notio Patris secun- duni quod negatio non negat nisi genus duni quod negatio non negat nisi genus geniti, hoc est, ens ab alio : quia sic non geniti, hoc est, ens ab alio : quia sic non convenit nisi Patri. convenit nisi Patri.

AD ALIUD dicendum, quod Spiritus AD ALIUD dicendum, quod Spiritus sanctus est ingenitus, et non est ingeni- sanctus est ingenitus, et non est ingeni- tus in diversis sensibus, ut jam patuit : tus in diversis sensibus, ut jam patuit : et ideo solutio ad illud etiam patet. et ideo solutio ad illud etiam patet.

AD ALIUD dicendum, quod ingenitum, AD ALIUD dicendum, quod ingenitum, secundum quod negatio subintellecta ne- secundum quod negatio subintellecta ne- gat totum, efficitur superius ad non ens gat totum, efficitur superius ad non ens ab aliosed in illo sensu non utitur Au- ab aliosed in illo sensu non utitur Au- gustinus, sed Hieronymus, ut jam dictum gustinus, sed Hieronymus, ut jam dictum

est. est.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Utrum non esse ab alio sit notio Patris, Utrum non esse ab alio sit notio Patris, et utrum Pater et Filius possunt dici et utrum Pater et Filius possunt dici idem principium Spiritus sancti ? idem principium Spiritus sancti ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Pater, inquit, solus non est de alio, « Pater, inquit, solus non est de alio, etc. » etc. »

1. Si enim non esse ab alio notio est 1. Si enim non esse ab alio notio est Patris, videtur etiam per oppositum, esse Patris, videtur etiam per oppositum, esse ab alio notio esse Filii et Spiritus sancti, ab alio notio esse Filii et Spiritus sancti, quod falsum est : ergo nec non esse de quod falsum est : ergo nec non esse de alio notio est Patris. alio notio est Patris.

2. Item, Sicut Pater est innascibilis, 2. Item, Sicut Pater est innascibilis, ita etiam est improcessibilis: ergo vide- ita etiam est improcessibilis: ergo vide- tur, quod hæc debeat esse notio sua, sic- tur, quod hæc debeat esse notio sua, sic- ut innascibilitas. ut innascibilitas.

3. Præterea, Sicut ingenitum esse se- 3. Præterea, Sicut ingenitum esse se- cundum unum sensum convenit Patri et cundum unum sensum convenit Patri et Spiritui sancto: ita improcessibilem esse Spiritui sancto: ita improcessibilem esse convenit Patri et Filio: quare ergo non convenit Patri et Filio: quare ergo non ponitur esse una proprietatum Patris et ponitur esse una proprietatum Patris et

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Quæstiune. Quæstiune.

Solutio. Solutio.

384 384

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Filii in communi, sicut Hieronymus po- Filii in communi, sicut Hieronymus po- nit ingenitum convenire in communi Pa- nit ingenitum convenire in communi Pa- tri et Spiritui sancto? Si dicas, quod hoc tri et Spiritui sancto? Si dicas, quod hoc impedit communitas : quia quod com- impedit communitas : quia quod com- mune est, non habet intentionem pro- mune est, non habet intentionem pro- prii quia proprium est quod convenit prii quia proprium est quod convenit uni soli. Hoc nihil est: quia spiratio ac- uni soli. Hoc nihil est: quia spiratio ac- tiva secundum quam Pater et Filius sunt tiva secundum quam Pater et Filius sunt unum principium Spiritus sancti, com- unum principium Spiritus sancti, com- munis est Patri et Filio et tamen est munis est Patri et Filio et tamen est notio ergo ratio communitatis non im- notio ergo ratio communitatis non im- pedit notionis intellectum. pedit notionis intellectum.

ULTERIUS quæritur, Si dicimus Patrem ULTERIUS quæritur, Si dicimus Patrem et Filium per unam notionem esse prin- et Filium per unam notionem esse prin- cipium, utrum possimus concedere, quod cipium, utrum possimus concedere, quod sint idem principium? sint idem principium?

1. Videtur, quod sic quia sunt prin- 1. Videtur, quod sic quia sunt prin- cipium aut ergo sunt idem principium, cipium aut ergo sunt idem principium, aut diversum quia idem et diversum se- aut diversum quia idem et diversum se- quuntur omne ens in quantum ens est : quuntur omne ens in quantum ens est : non autem sunt diversum principium non autem sunt diversum principium Spiritus sancti Pater et Filius: ergo sunt Spiritus sancti Pater et Filius: ergo sunt idem. idem.

2. CONTRA: 2. CONTRA:

Supra Magister noluit concedere de Supra Magister noluit concedere de Patre et Filio, quod essent idem Deus, Patre et Filio, quod essent idem Deus, vel alius Deus tamen concessit, quod vel alius Deus tamen concessit, quod essent unus Deus: cum ergo non magis essent unus Deus: cum ergo non magis unio sit Patris et Filii in communi no- unio sit Patris et Filii in communi no- tione qua spirant Spiritum sanctum, tione qua spirant Spiritum sanctum, quam in essentia divina, videtur quod quam in essentia divina, videtur quod non debeat concedi, quod sint idem prin- non debeat concedi, quod sint idem prin- cipium, vel aliud sive diversum. cipium, vel aliud sive diversum.

SOLUTIO. Dicendum ad primo quasi- SOLUTIO. Dicendum ad primo quasi- tum, quod ad esse notionis tria exigun- tum, quod ad esse notionis tria exigun- tur quorum unum est principale a quo tur quorum unum est principale a quo etiam notionis vocabulum trahitur, scili- etiam notionis vocabulum trahitur, scili- cet quod per ipsum innotescat persona, cet quod per ipsum innotescat persona, vel personæ, cujus est notio, sive quarum vel personæ, cujus est notio, sive quarum est notio. Secundum autem est, quod so- est notio. Secundum autem est, quod so- nat aliquam dignitatem quia perso- nat aliquam dignitatem quia perso- næ nomen dignitatem sonat, sive natu- næ nomen dignitatem sonat, sive natu- ræ, sive officii communiter autem so- ræ, sive officii communiter autem so- nat dignitatem naturæ : unde individua nat dignitatem naturæ : unde individua

1 Cf. Supra, Dist. X. 1 Cf. Supra, Dist. X. 2 Cf. Infra, Dist. XXVI. 2 Cf. Infra, Dist. XXVI.

aliarum naturarum præter rationalem aliarum naturarum præter rationalem non vocamus personas, ut hoc lignum, non vocamus personas, ut hoc lignum, vel hunc lapidem, eo quod non habent vel hunc lapidem, eo quod non habent honorem imaginis in qua est similitudo honorem imaginis in qua est similitudo divinarum personarum. Tertium est, divinarum personarum. Tertium est, quod aliquo modo habeat naturam rela- quod aliquo modo habeat naturam rela- tionis ad aliud quia aliæ proprietates in tionis ad aliud quia aliæ proprietates in divinis esse non possunt, nisi relationes divinis esse non possunt, nisi relationes originis, ut infra probabitur 2. originis, ut infra probabitur 2.

His habitis, facile respondetur objectis. His habitis, facile respondetur objectis. AD PRIMUM enim dicendum, quod est AD PRIMUM enim dicendum, quod est de alio non pertinet ad dignitatem ex se : de alio non pertinet ad dignitatem ex se : et ideo notio esse non potest. Dico au- et ideo notio esse non potest. Dico au- tem ex sequia ex modo aliquo super- tem ex sequia ex modo aliquo super- addito posset notare dignitatem esse ens addito posset notare dignitatem esse ens de alio, quod in inferioribus convenit vi- de alio, quod in inferioribus convenit vi- libus rebus, ut pilo lumbrico, pediculo: libus rebus, ut pilo lumbrico, pediculo: hæc enim sunt exempla Augustini : ergo hæc enim sunt exempla Augustini : ergo ex se non dicit dignitatem in persona : ex se non dicit dignitatem in persona : sed si adderetur esse de alio per genera- sed si adderetur esse de alio per genera- tionem, tunc generatio dignitatem affer- tionem, tunc generatio dignitatem affer- ret ei quam non habet a se: quia geni- ret ei quam non habet a se: quia geni- tus (ut dicit Hilarius) in honore est gene- tus (ut dicit Hilarius) in honore est gene- rantis geniti enim honoris admiratio in rantis geniti enim honoris admiratio in honore generantis est et hoc habitum honore generantis est et hoc habitum est supra 3. Non esse autem ab alio de est supra 3. Non esse autem ab alio de se dicit dignitatem, et in superioribus, se dicit dignitatem, et in superioribus, et inferioribus quia quod non est ab et inferioribus quia quod non est ab alio, eo ipso perfectissimum est et no- alio, eo ipso perfectissimum est et no- tissimum et ideo illud est notio Patris. tissimum et ideo illud est notio Patris. AD ALIUD dicendum, quod innascibili- AD ALIUD dicendum, quod innascibili- tas est notio quæ includit in se impro- tas est notio quæ includit in se impro- cessibilitatem ut partem sui: et hoc pa- cessibilitatem ut partem sui: et hoc pa- tet ex superiori distinctione posita de hoc tet ex superiori distinctione posita de hoc quod est ingenitum secundum quod ne- quod est ingenitum secundum quod ne- gatio negat genus geniti: quia sic tantum gatio negat genus geniti: quia sic tantum est notio Patris: tunc enim idem est in- est notio Patris: tunc enim idem est in- nascibilitas quod est non existentia ab nascibilitas quod est non existentia ab alio et quod non est ab alio, nec gene- alio et quod non est ab alio, nec gene- rative est ab alio, nec etiam processive rative est ab alio, nec etiam processive est ab alio. Vel dicatur, si placet, quod est ab alio. Vel dicatur, si placet, quod nascibile et processibile se habent sicut nascibile et processibile se habent sicut superius et inferius: ergo si adveniat ne- superius et inferius: ergo si adveniat ne- gatio vel privatio, quod inferius est fit gatio vel privatio, quod inferius est fit superius, et e converso: ergo ingenera- superius, et e converso: ergo ingenera- tio sive innascibilitas est superius ad im- tio sive innascibilitas est superius ad im-

3 Cf. Supra, Dist. V. 3 Cf. Supra, Dist. V.

Ad 1, Ad 1,

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IN I SENTENT. DIST. XIII, F. IN I SENTENT. DIST. XIII, F.

processibilitatem: et sic in innascibilitate processibilitatem: et sic in innascibilitate intelligitur improcessibilitas : et hæc est intelligitur improcessibilitas : et hæc est solutio quorumdam, et non valet : quia solutio quorumdam, et non valet : quia cum dicitur, quod per negationem mi- cum dicitur, quod per negationem mi- nus commune efficitur magis commune, nus commune efficitur magis commune, non intelligitur hoc nisi de suppositis de non intelligitur hoc nisi de suppositis de quibus dicitur, quod hoc de pluribus pot- quibus dicitur, quod hoc de pluribus pot- est prædicari quam illud : et non quod est prædicari quam illud : et non quod ipsum ponatur in intellectu illius ut ipsum ponatur in intellectu illius ut pars licet enim homo sit pars animalis, pars licet enim homo sit pars animalis, et posito homine ponatur animal: et si- et posito homine ponatur animal: et si- militer posito non animali, ponitur non militer posito non animali, ponitur non homo non tamen est pars quæ cadit homo non tamen est pars quæ cadit essentialiter sub non homine: sicut ho- essentialiter sub non homine: sicut ho- mo sub animali per quod diffinitur. mo sub animali per quod diffinitur.

Præterea, Ego pono objectionem de Præterea, Ego pono objectionem de inspirabilis, quæ posita est de improces- inspirabilis, quæ posita est de improces- sibilis et tunc non valet solutio eorum: sibilis et tunc non valet solutio eorum: sed oportet redire ad primam solutio- sed oportet redire ad primam solutio-

nem. nem.

AD ALIUD dicendum, quod ingenitum AD ALIUD dicendum, quod ingenitum secundum quod communiter convenit secundum quod communiter convenit Patri et Spiritui sancto, secundum in- Patri et Spiritui sancto, secundum in- tellectum Hieronymi, non est notio: sic tellectum Hieronymi, non est notio: sic enim tantum valet quantum non ens ab enim tantum valet quantum non ens ab alio per generationem, ita quod negatio alio per generationem, ita quod negatio respiciat totum conjunctim: et hoc non respiciat totum conjunctim: et hoc non est dignitas, quia non est ab alio per ge- est dignitas, quia non est ab alio per ge- nerationem, quin valde indigne est ab nerationem, quin valde indigne est ab

385 385

alio, ut patet in exemplis Augustini, ut alio, ut patet in exemplis Augustini, ut vermis lumbricus est non ab alio per ge- vermis lumbricus est non ab alio per ge- nerationem, sed ab alio per putrefactio- nerationem, sed ab alio per putrefactio- nem et ideo nulla est quæstio ulterius nem et ideo nulla est quæstio ulterius de processibilis vel inspirabilis. de processibilis vel inspirabilis.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. Pater et Filius possint dici idem princi- Pater et Filius possint dici idem princi- pium Spiritus sancti? Sine præjudicio pium Spiritus sancti? Sine præjudicio dico, quod non et hoc propter articu- dico, quod non et hoc propter articu- lum qui clauditur in intellectu ejus quod lum qui clauditur in intellectu ejus quod est idem, qui denotat identitatem sup- est idem, qui denotat identitatem sup- positi et personæ : Pater autem et Filius positi et personæ : Pater autem et Filius licet sint unus Deus, non tamen iden licet sint unus Deus, non tamen iden Deus, masculine suscipiendo ly idem : et Deus, masculine suscipiendo ly idem : et similiter licet sint unum principium, non similiter licet sint unum principium, non tamen idem principium quia non ea- tamen idem principium quia non ea- dem persona, sed ipsi duæ personæ sunt dem persona, sed ipsi duæ personæ sunt unum principium. unum principium.

AD ID quod contra objicitur, respon- Ad object. AD ID quod contra objicitur, respon- Ad object. dendum est ut supra ¹, quod nec idem dendum est ut supra ¹, quod nec idem principium sunt nec diversum quia di- principium sunt nec diversum quia di- versum exigit alietatem formæ quæ non versum exigit alietatem formæ quæ non est ibi idem autem exigit identitatem est ibi idem autem exigit identitatem personæ quæ iterum non est ibi : et quod personæ quæ iterum non est ibi : et quod dicit Philosophus, quod idem et diver- dicit Philosophus, quod idem et diver- sum sequuntur omne ens in quantum sum sequuntur omne ens in quantum ens, dicendum, quod intelligit de crea- ens, dicendum, quod intelligit de crea- tis, et non de personis increatis. tis, et non de personis increatis.

F. Quod Hieronymus dicit Spiritum sanctum ingenitum, quod videtur F. Quod Hieronymus dicit Spiritum sanctum ingenitum, quod videtur prædictis adversari. prædictis adversari.

Hieronymus tamen in regulis diffinitionum contra hæreticos, dicit Spiri- Hieronymus tamen in regulis diffinitionum contra hæreticos, dicit Spiri- tum sanctum ingenitum esse, his verbis: Spiritus sanctus Pater non est, tum sanctum ingenitum esse, his verbis: Spiritus sanctus Pater non est, sed ingenitus atque infectus. Pater non est, quia Patris est, et in Patre est: sed ingenitus atque infectus. Pater non est, quia Patris est, et in Patre est: processionem habet ex Patre, et non nativitatem. Filius autem non est, processionem habet ex Patre, et non nativitatem. Filius autem non est, quia genitus non est. Ecce his verbis dicitur Spiritus sanctus esse ingeni- quia genitus non est. Ecce his verbis dicitur Spiritus sanctus esse ingeni- tus quod videtur adversari præmissis verbis Augustini. tus quod videtur adversari præmissis verbis Augustini.

1 Cf. Supra, Dist V. 1 Cf. Supra, Dist V.

XXV XXV

25 25

386 386

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

G. Determinatio, secundum diversas acceptiones dicit eos locutos. G. Determinatio, secundum diversas acceptiones dicit eos locutos.

Sed ut istam, quæ videtur, repugnantiam de medio abigamus, dicimus, Sed ut istam, quæ videtur, repugnantiam de medio abigamus, dicimus, quod Hieronymus aliter accepit nomen ingeniti, et aliter Augustinus. Ac- quod Hieronymus aliter accepit nomen ingeniti, et aliter Augustinus. Ac- cepit enim Augustinus ingenitum, qui vel quod de alio non est et secun- cepit enim Augustinus ingenitum, qui vel quod de alio non est et secun- dum hoc de solo Patre dicitur. Hieronymus vero ingenitum dicit, non ge- dum hoc de solo Patre dicitur. Hieronymus vero ingenitum dicit, non ge- nitum et secundum hoc de Spiritu sancto potest dici, cum Spiritus sanctus nitum et secundum hoc de Spiritu sancto potest dici, cum Spiritus sanctus non sit genitus. non sit genitus.

Quæstiunc. Quæstiunc.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Quid prædicet ingenitus quando dicitur, Quid prædicet ingenitus quando dicitur, Spiritus sanctus est ingenitus, an es- Spiritus sanctus est ingenitus, an es- sentiam, personam, vel notionem ? Et sentiam, personam, vel notionem ? Et qua communitate, scilicet vel ratio- qua communitate, scilicet vel ratio- nis, vel rei dicatur de Patre et Fi- nis, vel rei dicatur de Patre et Fi- lio ? lio ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit ibi, Deinde quæritur de hoc quod dicit ibi, in isto capitulo F, « Spiritus sanctus in isto capitulo F, « Spiritus sanctus Pater non est, sed ingenitus, etc. » Pater non est, sed ingenitus, etc. »

Quid enim prædicat ly ingenitus, Quid enim prædicat ly ingenitus, quando dicitur de Spiritu sancto, aut quando dicitur de Spiritu sancto, aut essentiam, aut personam, aut notionem? essentiam, aut personam, aut notionem? quia non sunt plura in divinitate. Con- quia non sunt plura in divinitate. Con- stat, quod non essentiam : quia sic con- stat, quod non essentiam : quia sic con- veniret æqualiter tribus, quod falsum veniret æqualiter tribus, quod falsum est. Nec personam, ut patet in singulis : est. Nec personam, ut patet in singulis : quod enim personam Spiritus sancti non quod enim personam Spiritus sancti non prædicet, patet: quia Spiritus sanctus prædicet, patet: quia Spiritus sanctus non prædicatur de Patre, sed ingenitus non prædicatur de Patre, sed ingenitus prædicatur de ipso. Si vero dicatur, quod prædicatur de ipso. Si vero dicatur, quod notionem prædicat. CONTRA: Non sunt notionem prædicat. CONTRA: Non sunt nisi quinque notiones, tres Patris et ea- nisi quinque notiones, tres Patris et ea- rum unan habet cum Filio, una Filii, et rum unan habet cum Filio, una Filii, et una Spiritus sancti. una Spiritus sancti.

PRÆTEREA, Quando communiter dici PRÆTEREA, Quando communiter dici tur de Spiritu sancto, et de Patre, qua tur de Spiritu sancto, et de Patre, qua

communitate dicitur ? aut rei, aut ratio- communitate dicitur ? aut rei, aut ratio- nis? Si rei ergo aliqua una notio est in nis? Si rei ergo aliqua una notio est in Patre et Spiritu sancto, sicut aliqua una Patre et Spiritu sancto, sicut aliqua una est in Patre et Filio, quod falsum est : est in Patre et Filio, quod falsum est : cum non sint notiones nisi quinque, ut cum non sint notiones nisi quinque, ut Magister infra probabit. Si autem com- Magister infra probabit. Si autem com- munitate rationis ergo universale est in munitate rationis ergo universale est in divinis, quod negat Boetius in libro de divinis, quod negat Boetius in libro de Trinitate. Trinitate.

SOLUTIO. Cum ingenitus prædicatur de SOLUTIO. Cum ingenitus prædicatur de Patre et Spiritu sancto, non dicit notio- Patre et Spiritu sancto, non dicit notio- nem, ut supra probatum est, nec essen- nem, ut supra probatum est, nec essen- tiam, nec personam : sed est negatio tiam, nec personam : sed est negatio consequens modum existentiæ Spiritus consequens modum existentiæ Spiritus sancti: sicut ex hoc ipso quod aliquis est sancti: sicut ex hoc ipso quod aliquis est homo, sequitur quod non sit asinus, nec homo, sequitur quod non sit asinus, nec lapis: ita ex hoc ipso quod Spiritus san- lapis: ita ex hoc ipso quod Spiritus san- ctus est spiratus, sequitur quod non sit ctus est spiratus, sequitur quod non sit genitus et ex hoc ipso quod Pater non genitus et ex hoc ipso quod Pater non est ab alio, sequitur quod non sit geni- est ab alio, sequitur quod non sit geni-

tus. tus.

Solutio. Solutio.

AD ALIUD dicendum, quod est commu- Ad quest AD ALIUD dicendum, quod est commu- Ad quest ne rationis, ut negatio consequens est ne rationis, ut negatio consequens est commune sed illa non ponit universale commune sed illa non ponit universale substantiale, nec accidentale: et ideo non substantiale, nec accidentale: et ideo non sequitur, quod in Trinitate sit universale sequitur, quod in Trinitate sit universale et particulare ex hoc enim quod homo et particulare ex hoc enim quod homo non est lapis, ipse non est aliquid per se, non est lapis, ipse non est aliquid per se, vel per accidens affirmatio enim causare vel per accidens affirmatio enim causare potest negationem, sed non e converso potest negationem, sed non e converso negatio affirmationem: unde ex hoc quod negatio affirmationem: unde ex hoc quod

IN I SENTENT. DIST. XIII, H, ART. 11. IN I SENTENT. DIST. XIII, H, ART. 11.

Spiritus spiratus est, est non genitus, vel Spiritus spiratus est, est non genitus, vel ingenitus sed non convertitur quod ex ingenitus sed non convertitur quod ex hoc sit spiratus, vel aliquid, quod est in- hoc sit spiratus, vel aliquid, quod est in-

387 387

genitus, in illa ratione sumendo ingeni- genitus, in illa ratione sumendo ingeni- tum in qua sumit Hieronymus, ut supra tum in qua sumit Hieronymus, ut supra dictum est. dictum est.

H. Ex verbis Hieronymi ostenditur, ex quo sensu dixit Spiritum sanctum H. Ex verbis Hieronymi ostenditur, ex quo sensu dixit Spiritum sanctum ingenitum. ingenitum.