360 360

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tuum, qui ex te per Unigenitum tuum est, promerear. Ecce aperte dici tuum, qui ex te per Unigenitum tuum est, promerear. Ecce aperte dici Spiritum sanctum a Patre per Filium et mitti, et esse: quod non est intel- Spiritum sanctum a Patre per Filium et mitti, et esse: quod non est intel- ligendum quasi a Patre per Filium minorem mittatur vel sit, sed quia ex ligendum quasi a Patre per Filium minorem mittatur vel sit, sed quia ex Patre et Filio est, et mittitur ab utroque: sed hoc ipsum habet Filius a Pa- Patre et Filio est, et mittitur ab utroque: sed hoc ipsum habet Filius a Pa- tre, ut ab ipso et sit et mittatur Spiritus sanctus. Hoc ergo voluit signifi- tre, ut ab ipso et sit et mittatur Spiritus sanctus. Hoc ergo voluit signifi- care Hilarius, distinctionem faciens in locutione, ut ostenderet in Patre esse care Hilarius, distinctionem faciens in locutione, ut ostenderet in Patre esse auctoritatem. Inde est etiam, quod veritas ostendens Patrem esse auctorem auctoritatem. Inde est etiam, quod veritas ostendens Patrem esse auctorem processionis qua procedit Spiritus a Filio, dixit in Evangelio, De Patre processionis qua procedit Spiritus a Filio, dixit in Evangelio, De Patre procedit, cum et de Patre et Filio procedat Spiritus sanctus. Unde Augu- procedit, cum et de Patre et Filio procedat Spiritus sanctus. Unde Augu- stinus in libro XV de Trinitate² quærit, Si de Patre et Filio procedit Spiri- stinus in libro XV de Trinitate² quærit, Si de Patre et Filio procedit Spiri- tus sanctus, cur Filius dixit, De Patre procedit ? Cur putas, nisi quia solet tus sanctus, cur Filius dixit, De Patre procedit ? Cur putas, nisi quia solet ad eum referre etiam quod ipsius est, sicut et de quo et ipse est: sicut ait, ad eum referre etiam quod ipsius est, sicut et de quo et ipse est: sicut ait, Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me³. Si ergo hic intelligitur Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me³. Si ergo hic intelligitur ejus doctrina, quam tamen non dixit suam, sed Patris quanto magis illic ejus doctrina, quam tamen non dixit suam, sed Patris quanto magis illic intelligendus est Spiritus sanctus de ipso procedere, ubi sic ait, De Patre intelligendus est Spiritus sanctus de ipso procedere, ubi sic ait, De Patre procedit: ut non diceret, De me non procedit. A quo autem habet Filius ut procedit: ut non diceret, De me non procedit. A quo autem habet Filius ut sit Deus (est enim Deus de Deo), ab illo utique habet ut etiam de illo pro- sit Deus (est enim Deus de Deo), ab illo utique habet ut etiam de illo pro- cedat Spiritus sanctus. Et ideo Spiritus sanctus ut etiam de Filio procedat, cedat Spiritus sanctus. Et ideo Spiritus sanctus ut etiam de Filio procedat, sicut procedit de Patre, ab ipso habet Patre. Quapropter qui potest intelli- sicut procedit de Patre, ab ipso habet Patre. Quapropter qui potest intelli- gere in eo quod ait Filius, Sicut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et gere in eo quod ait Filius, Sicut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio vitam habere in semetipso * : non sine vita existenti jam Filio vitam Filio vitam habere in semetipso * : non sine vita existenti jam Filio vitam Patrem dedisse, sed ita eum sine tempore genuisse, ut vita quam Pater Patrem dedisse, sed ita eum sine tempore genuisse, ut vita quam Pater Filio gignendo dedit, coæterna sit vitæ Patris qui dedit. Intelligat etiam Filio gignendo dedit, coæterna sit vitæ Patris qui dedit. Intelligat etiam sicut habet Pater in seipso, ut de illo procedat Spiritus sanctus, sic dedisse sicut habet Pater in seipso, ut de illo procedat Spiritus sanctus, sic dedisse Filio, ut etiam de isto procedat idem Spiritus sanctus, et utrumque sine Filio, ut etiam de isto procedat idem Spiritus sanctus, et utrumque sine tempore. tempore.

Ita ergo dictum est Spiritum sanctum de Patre procedere, ut intelligatur Ita ergo dictum est Spiritum sanctum de Patre procedere, ut intelligatur quod etiam procedit de Filio, de Patre esse et Filio. Si enim quidquid ha- quod etiam procedit de Filio, de Patre esse et Filio. Si enim quidquid ha- bet, de Patre habet Filius, de Patre habet utique ut et de illo procedat bet, de Patre habet Filius, de Patre habet utique ut et de illo procedat Spiritus sanctus: sed nulla ibi tempora cogitentur, quæ habeant prius et Spiritus sanctus: sed nulla ibi tempora cogitentur, quæ habeant prius et posterius quia ibi omnino nulla sunt. posterius quia ibi omnino nulla sunt.

1 Joan, xv, 26: A Patre procedit. 1 Joan, xv, 26: A Patre procedit.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 27. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 27.

3 Joan. VII, 16. 3 Joan. VII, 16.

* Joan. v, 26. * Joan. v, 26.

Molutio. Molutio.

IN 1 SENTENT. DIST. XII, E, ART. 6, 7. IN 1 SENTENT. DIST. XII, E, ART. 6, 7.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

De verbo Hilarii quo dicitur, Spiritum De verbo Hilarii quo dicitur, Spiritum sanctum tuum promerear, qui ex te sanctum tuum promerear, qui ex te est per unigenitum. est per unigenitum.

Deinde quæritur de hoc verbo Hilarii : Deinde quæritur de hoc verbo Hilarii : « Spiritum sanctum tuum, qui ex te per « Spiritum sanctum tuum, qui ex te per unigenitum tuum est, promerear, etc. » unigenitum tuum est, promerear, etc. » Ex hoc videtur sequi, quod principium Ex hoc videtur sequi, quod principium sit in Filio per auctoritatem: sicut præ- sit in Filio per auctoritatem: sicut præ- positus facit hoc per regem: virtute enim positus facit hoc per regem: virtute enim præpositionis notatur auctoritas in re ac- præpositionis notatur auctoritas in re ac- cusativa. cusativa.

SOLUTIO. Præpositio æquivoce ponitur SOLUTIO. Præpositio æquivoce ponitur cum diversis casualibus: quandoque enim cum diversis casualibus: quandoque enim notat auctoritatem in casu cui adjungi- notat auctoritatem in casu cui adjungi- tur: quandoque subauctoritatem, ut di- tur: quandoque subauctoritatem, ut di- cunt quidam tamen verbum subaucto- cunt quidam tamen verbum subaucto- ritatis non invenitur positum a Sanctis. ritatis non invenitur positum a Sanctis. Sed dicendum, quod notat quandoque Sed dicendum, quod notat quandoque auctoritatem, si in alio ponitur auctori- auctoritatem, si in alio ponitur auctori- tas, ut cum dicitur, Rex facit per suum tas, ut cum dicitur, Rex facit per suum præpositum. Ita Hilarius dicit hic, et in- præpositum. Ita Hilarius dicit hic, et in- tendit quod Spiritus sanctus sit a Patre tendit quod Spiritus sanctus sit a Patre et Filio, et quia hoc Filius habet a Patre: et Filio, et quia hoc Filius habet a Patre: sicut etiam hic exponitur. sicut etiam hic exponitur.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

361 361

1. Sed non habet nisi per generationem: 1. Sed non habet nisi per generationem: ergo per generationem habet quidquid ergo per generationem habet quidquid habet sed habet processionem Spiritus habet sed habet processionem Spiritus sancti a se : ergo per generationem ha- sancti a se : ergo per generationem ha- bet illam ergo processio est per gene- bet illam ergo processio est per gene- rationem, quod falsum est, cum dicant di- rationem, quod falsum est, cum dicant di- versos fluxus. versos fluxus.

2. Item, Si quidquid habet Filius, ha- 2. Item, Si quidquid habet Filius, ha- bet a Patre ergo quidquid habet Spiri- bet a Patre ergo quidquid habet Spiri- tus sanctus, habet ab utroque: ergo quod tus sanctus, habet ab utroque: ergo quod procedit ab utroque, habet ab utroque : procedit ab utroque, habet ab utroque : ergo quod procedit a Patre, habet ab ergo quod procedit a Patre, habet ab utroque: ergo quod procedat a Patre, ha- utroque: ergo quod procedat a Patre, ha- bet a Filio, quod falsum est. bet a Filio, quod falsum est.

Ad 1. Ad 1.

AD HÆC et hujusmodi sophismata di- Solutio. AD HÆC et hujusmodi sophismata di- Solutio. cendum, quod quidquid habet Filius, ha- cendum, quod quidquid habet Filius, ha- bet a Patre per generationem: sed non bet a Patre per generationem: sed non sequitur, quod totum sit natum quod ha- sequitur, quod totum sit natum quod ha- bet, sicut supra est determinatum: quia bet, sicut supra est determinatum: quia Filius natus est, et generatione est, et alia Filius natus est, et generatione est, et alia sunt in ipso per identitatem ad natum: sunt in ipso per identitatem ad natum: et sic vis processiva est in ipso, sive spi- et sic vis processiva est in ipso, sive spi- ratio activa. ratio activa.

AD ALIUD dicendum, quod quidquid AD ALIUD dicendum, quod quidquid habet Spiritus sanctus, habet ab utroque habet Spiritus sanctus, habet ab utroque divisim et conjunctim: quia totum ha- divisim et conjunctim: quia totum ha- bet a Filio, et totum habet a Patre: quod bet a Filio, et totum habet a Patre: quod autem infertur ergo quod procedit ab autem infertur ergo quod procedit ab utroque, etc., possumus dicere sicut com- utroque, etc., possumus dicere sicut com- muniter solvitur, quod est commutatio muniter solvitur, quod est commutatio prædicamenti: quia procedere non est prædicamenti: quia procedere non est quid, sed ad aliquid. quid, sed ad aliquid.

Sed quia posset opponi quod secundum Sed quia posset opponi quod secundum hoc non valeret ratio Augustini proban- hoc non valeret ratio Augustini proban- tis quod Filius habet a Patre quod ab tis quod Filius habet a Patre quod ab ipso procedat Spiritus: quia quidquid ipso procedat Spiritus: quia quidquid habet, habet a Patre. Concedatur hæc, habet, habet a Patre. Concedatur hæc, quod quidquid habet, habet ab utroque, quod quidquid habet, habet ab utroque, et concedatur conjunctim tantum : et si et concedatur conjunctim tantum : et si postea infertur: ergo habet a Filio quod postea infertur: ergo habet a Filio quod

An quidquid habet Filius, habet a Patre procedit a Patre, patet quod non sequi- An quidquid habet Filius, habet a Patre procedit a Patre, patet quod non sequi-

per generationem ? per generationem ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : «Quidquid habet, de Patre habet Filius, «Quidquid habet, de Patre habet Filius, etc. » etc. »

tur: quia ab immobili suppositione pro- tur: quia ab immobili suppositione pro- cedit ad mobilem. cedit ad mobilem.

Si autem objicitur, quod hoc est con- Si autem objicitur, quod hoc est con- trarium hujus quod dictum est, scilicet trarium hujus quod dictum est, scilicet quidquid habet, habet ab utroque divisim quidquid habet, habet ab utroque divisim et conjunctim, Dicendum, quod non: et conjunctim, Dicendum, quod non: quia prima suppositio non est nisi pro quia prima suppositio non est nisi pro

Ad 2. Ad 2.

362 362

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

substantialibus: cum autem assumitur substantialibus: cum autem assumitur secunda, in distributione termini claudi- secunda, in distributione termini claudi- tur, etiam notionaliter conveniens: et tur, etiam notionaliter conveniens: et quia notionale est in utroque conjunctim, quia notionale est in utroque conjunctim, ideo non est mirum si variatur supposi- ideo non est mirum si variatur supposi-

tionis modus. Vel potest dici, quod etiam tionis modus. Vel potest dici, quod etiam ratio Augustini non tenet de Filio nisi ratio Augustini non tenet de Filio nisi gratia materiæ: in forma enim peccat gratia materiæ: in forma enim peccat mutando quid in ad aliquid. mutando quid in ad aliquid.

IN I SENTENT. DIST. XIII, A. IN I SENTENT. DIST. XIII, A.

363 363

DISTINCTIO XIII. DISTINCTIO XIII.

A. Quare Spiritus sanctus cum sit de substantia Patris, non dicatur A. Quare Spiritus sanctus cum sit de substantia Patris, non dicatur genitus, vel Filius, sed tantum procedens? genitus, vel Filius, sed tantum procedens?

Post hæc considerandum est, quantum a talibus quales nos sumus, intel- Post hæc considerandum est, quantum a talibus quales nos sumus, intel- ligi potest, cum Spiritus sanctus procedat de Patre, et sit de substantia Pa- ligi potest, cum Spiritus sanctus procedat de Patre, et sit de substantia Pa- tris, cur non dicatur esse natus, sed potius procedere: et cur non dicatur tris, cur non dicatur esse natus, sed potius procedere: et cur non dicatur Filius? Quare autem Spiritus sanctus non dicatur vel sit natus, et ideo non Filius? Quare autem Spiritus sanctus non dicatur vel sit natus, et ideo non sit Filius, Augustinus ostendit in libro XV de Trinitate ³, dicens: Si Spi- sit Filius, Augustinus ostendit in libro XV de Trinitate ³, dicens: Si Spi- ritus sanctus filius diceretur, amborum utique Filius diceretur: quod ab- ritus sanctus filius diceretur, amborum utique Filius diceretur: quod ab- surdissimum est. Filius quippe nullus est duorum, nisi Patris et matris. surdissimum est. Filius quippe nullus est duorum, nisi Patris et matris. Absit autem ut inter Deum Patrem et Deum Filium tale aliquid suspicemur. Absit autem ut inter Deum Patrem et Deum Filium tale aliquid suspicemur. Absurdissime ergo filius diceretur amborum, id est, Patris et Filii. Ambo- Absurdissime ergo filius diceretur amborum, id est, Patris et Filii. Ambo- rum enim filius diceretur, si eum ambo genuissent: quod abhorret om- rum enim filius diceretur, si eum ambo genuissent: quod abhorret om- nium Sanctorum 2 sensus. Non ergo ab utroque est genitus, sed procedit ab nium Sanctorum 2 sensus. Non ergo ab utroque est genitus, sed procedit ab utroque amborum Spiritus. His verbis ostenditur, cur Spiritus sanctus utroque amborum Spiritus. His verbis ostenditur, cur Spiritus sanctus cum sit de Patre, non tamen dicatur genitus vel filius. cum sit de Patre, non tamen dicatur genitus vel filius.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Post hæc considerandum, quantum « Post hæc considerandum, quantum a talibus quales nos sumus, etc. » a talibus quales nos sumus, etc. »

Hic incipit pars illa, in qua determinat Hic incipit pars illa, in qua determinat Magister differentiam generationis, et Magister differentiam generationis, et processionis. Et dividitur in duas partes: processionis. Et dividitur in duas partes: in quarum prima ostendit, quod Spiritus in quarum prima ostendit, quod Spiritus sanctus non potest dici genitus, eo quod sanctus non potest dici genitus, eo quod non sit natus ut Filius. In secunda au- non sit natus ut Filius. In secunda au- tem determinat, quod non potest dici in- tem determinat, quod non potest dici in-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 27. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 27.

genitus, eo quod ipse non sit non ab alio, genitus, eo quod ipse non sit non ab alio, ut Pater, ibi, E, » Nunc considerandum ut Pater, ibi, E, » Nunc considerandum est, cum Spiritus sanctus. » est, cum Spiritus sanctus. »

Prima harum habet tres partes: in Prima harum habet tres partes: in quarum prima tangit, quare Spiritus san- quarum prima tangit, quare Spiritus san- ctus non dicatur natus vel filius, sed tan- ctus non dicatur natus vel filius, sed tan- tum procedere. In secunda tangit e con- tum procedere. In secunda tangit e con- verso, quare Filius dicitur nasci et pro- verso, quare Filius dicitur nasci et pro- cedere, ibi, B, « Cum autem Spiritus cedere, ibi, B, « Cum autem Spiritus sanctus non dicatur natus, etc. » In ter- sanctus non dicatur natus, etc. » In ter- tia ostendit, quod ineffabilis (est distin- tia ostendit, quod ineffabilis (est distin- ctio inter nasci et procedere dum hic vivi- ctio inter nasci et procedere dum hic vivi- mus, ibi, C, « Inter generationem vero mus, ibi, C, « Inter generationem vero Filii, etc. » Filii, etc. »

Edit. Joannis Alleaume, sanorum. Edit. Joannis Alleaume, sanorum.

364 364

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Qualis est differentia generationis et pro- Qualis est differentia generationis et pro- cessionis in divinis ? cessionis in divinis ?

Incidit autem dubium circa primum de Incidit autem dubium circa primum de differentia generationis et processionis. differentia generationis et processionis. Videtur autem nulla esse differentia mul- Videtur autem nulla esse differentia mul- tis rationibus, quarum quædam sunt uni- tis rationibus, quarum quædam sunt uni- versales, et probabiles quædam autem versales, et probabiles quædam autem propriæ. propriæ.

Universales sunt istæ : Universales sunt istæ :

1. Inter speciem et genus differentia 1. Inter speciem et genus differentia non assignatur, sed inter speciem et spe- non assignatur, sed inter speciem et spe- ciem ejusdem generis: cum ergo omne ciem ejusdem generis: cum ergo omne quod nascitur, procedat, et non e conver- quod nascitur, procedat, et non e conver- so, ut dicit in ista lectione Augustinus, so, ut dicit in ista lectione Augustinus, inter generationem et processionem nul- inter generationem et processionem nul- la est differentia, ut videtur. la est differentia, ut videtur.

2. Item, Ea quæ distinguunt hyposta- 2. Item, Ea quæ distinguunt hyposta- ses ejusdem naturæ, aut differunt nume- ses ejusdem naturæ, aut differunt nume- ro, aut specie. Si numero : hoc non ro, aut specie. Si numero : hoc non potest essequia differre numero, est potest essequia differre numero, est differre materia: ergo si distinguuntur differre materia: ergo si distinguuntur hypostases divinæ naturæ, per ea quæ hypostases divinæ naturæ, per ea quæ differunt specie oportet distinguere : sed differunt specie oportet distinguere : sed procedere et nasci non differunt specie: procedere et nasci non differunt specie: ergo inter ea non est talis differentia quæ ergo inter ea non est talis differentia quæ constitutiva sit diversarum personarum. constitutiva sit diversarum personarum.

3. Item, Quidquid secundum unam 3. Item, Quidquid secundum unam rationem sui nominis pluribus convenit, rationem sui nominis pluribus convenit, non distinguit inter illa: ergo a simili non distinguit inter illa: ergo a simili quidquid secundum unam rationem sui quidquid secundum unam rationem sui nominis convenit Filio et Spiritui sancto, nominis convenit Filio et Spiritui sancto, non distinguit inter Filium et Spiritum non distinguit inter Filium et Spiritum sanctum procedere autem secundum sanctum procedere autem secundum unam rationem sui nominis convenit Fi- unam rationem sui nominis convenit Fi- lio et Spiritui sancto: ergo non distin- lio et Spiritui sancto: ergo non distin- guit inter eos. guit inter eos.

4. Præterea, Ex propriis videtur pro- 4. Præterea, Ex propriis videtur pro- bari, quod nulla differentia sit omnis bari, quod nulla differentia sit omnis enim emanatio vel fluxus alicujus de ali- enim emanatio vel fluxus alicujus de ali- quo, aut distinguitur penes terminum a quo, aut distinguitur penes terminum a quo, aut distinguitur penes terminum ad quo, aut distinguitur penes terminum ad quem, aut penes ipsam emanationem, quem, aut penes ipsam emanationem,

aut penes duo illorum quæcumque sint aut penes duo illorum quæcumque sint simul, aut penes omnia tria: sed in divi- simul, aut penes omnia tria: sed in divi- nis sunt duæ emanationes Filii et Spiri- nis sunt duæ emanationes Filii et Spiri- tus sancti, utraque a substantia Patris, et tus sancti, utraque a substantia Patris, et utraque in substantia, et utraque sub- utraque in substantia, et utraque sub- stantiali hoc modo emanationis, quia ni- stantiali hoc modo emanationis, quia ni- hil de accidente est mixtum, et nihil mi- hil de accidente est mixtum, et nihil mi- nus accipit unus de substantia Patris nus accipit unus de substantia Patris quam alius ergo videtur, quod in nullo quam alius ergo videtur, quod in nullo

differant. differant.

5. Si forte dicas, quod Spiritus sanctus 5. Si forte dicas, quod Spiritus sanctus est a duobus : hoc non solvit : quia est a duobus : hoc non solvit : quia posito quod sit ab uno, adhuc Spiritus posito quod sit ab uno, adhuc Spiritus sanctus non erit Filius, sicut dicunt sanctus non erit Filius, sicut dicunt Græci. Si autem dicas, quod Filius est Græci. Si autem dicas, quod Filius est imago Patris, et non Spiritus sanctus: et imago Patris, et non Spiritus sanctus: et hoc iterum non solvit : quia non esse si- hoc iterum non solvit : quia non esse si- milem in his quæ quasi exterius sunt milem in his quæ quasi exterius sunt convenientia, non dirimit rationem ge- convenientia, non dirimit rationem ge- nerationis et filiationis, dummodo hujus- nerationis et filiationis, dummodo hujus- modi emanatio sit ibi substantialiter si- modi emanatio sit ibi substantialiter si- milis Spiritus autem sanctus in omni- milis Spiritus autem sanctus in omni- bus substantialibus similis est Patri : bus substantialibus similis est Patri : ergo non est distinctio inter Filii genera- ergo non est distinctio inter Filii genera- tionem, et processionem Spiritus sancti. tionem, et processionem Spiritus sancti. 6. Si forte velles dicere, quod est dif- 6. Si forte velles dicere, quod est dif- ferentia in modo emanationis sic: quia ferentia in modo emanationis sic: quia generatio est in simile specie et forma et generatio est in simile specie et forma et ratione, processio autem non hoc ni- ratione, processio autem non hoc ni- hil est nos enim non litigamus de no- hil est nos enim non litigamus de no- mine, sed de re ipsa : Spiritus ergo cum mine, sed de re ipsa : Spiritus ergo cum sit similis Patri in forma, in specie, in sit similis Patri in forma, in specie, in natura, in substantia, et in omnibus ab- natura, in substantia, et in omnibus ab- solutis, videtur quod Spiritus erit natus solutis, videtur quod Spiritus erit natus sicut Filius. sicut Filius.

Si forte dicas, quod generatio est opus Si forte dicas, quod generatio est opus naturæ, processio autem est opus volun- naturæ, processio autem est opus volun- tatis, eo quod Spiritus procedit per mo- tatis, eo quod Spiritus procedit per mo- dum dilectionis. CONTRA: Opus volunta- dum dilectionis. CONTRA: Opus volunta- tis, ut dicit Damascenus, est creatio : tis, ut dicit Damascenus, est creatio : ergo secundum hoc Spiritus esset creatus, ergo secundum hoc Spiritus esset creatus, quod falsum est: ergo non erit processio quod falsum est: ergo non erit processio Spiritus opus voluntatis secundum illam Spiritus opus voluntatis secundum illam rationem qua dividitur opus voluntatis rationem qua dividitur opus voluntatis contra opus naturæ redit ergo adhuc, contra opus naturæ redit ergo adhuc, quod processio Spiritus sit opus naturæ : quod processio Spiritus sit opus naturæ : et ita Spiritus est natus sicut Filius. et ita Spiritus est natus sicut Filius.

7. Item, In inferioribus est motus et 7. Item, In inferioribus est motus et mutatio, et motus et mutatio simul: et mutatio, et motus et mutatio simul: et

IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 1.

determinant Philosophi, quod motus est determinant Philosophi, quod motus est de subjecto ad subjectum, eo quod non de subjecto ad subjectum, eo quod non potest moveri aliqua specie motus nisi potest moveri aliqua specie motus nisi actu ens et subsistens : mutatio autem actu ens et subsistens : mutatio autem inter substantiam et non substantiam fit inter substantiam et non substantiam fit simpliciter mutatio autem conjuncta simpliciter mutatio autem conjuncta motui est in materia subjecta formis ha- motui est in materia subjecta formis ha- bentibus contrarietatem : quæ, inquam, bentibus contrarietatem : quæ, inquam, materia procedit et exit ad actum alicujus materia procedit et exit ad actum alicujus formæ. Omnes autem hujusmodi motus formæ. Omnes autem hujusmodi motus et mutationes determinantur et tra- et mutationes determinantur et tra- huntur in species penes terminum ad huntur in species penes terminum ad quem sunt. Ergo licet in divinis desit id quem sunt. Ergo licet in divinis desit id quod motus et mutationis est, eo quod quod motus et mutationis est, eo quod non sit ibi exitus de potentia ad actum : non sit ibi exitus de potentia ad actum : cum tamen non desint termini inter quos cum tamen non desint termini inter quos sunt emanationes divinæ, videtur quod sunt emanationes divinæ, videtur quod penes terminos distingui debeant hic penes terminos distingui debeant hic autem terminus utrobique non est nisi autem terminus utrobique non est nisi substantia et suppositum : ergo videtur, substantia et suppositum : ergo videtur, quod ambæ emanationes, scilicet Filii, et quod ambæ emanationes, scilicet Filii, et Spiritus sancti, sint unius rationis: ergo Spiritus sancti, sint unius rationis: ergo nulla differentia inter unam et aliam. nulla differentia inter unam et aliam.

8. Item, In omni natura in qua est 8. Item, In omni natura in qua est communicatio secundum fluxum originis communicatio secundum fluxum originis hypostasum, est una ratio exitus om- hypostasum, est una ratio exitus om- nium hypostasum illius naturæ. Hoc pro- nium hypostasum illius naturæ. Hoc pro- batur per inductionem in singulis, homi- batur per inductionem in singulis, homi- ne, asino, leone, et sic de aliis : ergo ne, asino, leone, et sic de aliis : ergo cum in divinis non sit communicatio na- cum in divinis non sit communicatio na- turæ pluribus hypostasibus nisi secun- turæ pluribus hypostasibus nisi secun- dum fluxum originis, videbitur una ratio dum fluxum originis, videbitur una ratio communicationis naturæ esse in Filio et communicationis naturæ esse in Filio et Spiritu sancto: ergo videtur, quod nulla Spiritu sancto: ergo videtur, quod nulla sit differentia emanationum unius, et al- sit differentia emanationum unius, et al- terius. terius.

9. Item, In omni natura sic video, quod 9. Item, In omni natura sic video, quod ubi est eadem ratio naturæ in specie, in ubi est eadem ratio naturæ in specie, in illis est etiam eadem ratio suppositorum: illis est etiam eadem ratio suppositorum: quia enim Socrates et Plato sunt unius quia enim Socrates et Plato sunt unius rationis in hoc communi quod est homo, rationis in hoc communi quod est homo, sunt etiam unius rationis in hoc commu- sunt etiam unius rationis in hoc commu- ni sequenti id quod suppositum est: non ni sequenti id quod suppositum est: non enim alia ratione Socrates est suppositum enim alia ratione Socrates est suppositum hominis, quam Plato : quia tunc supposi- hominis, quam Plato : quia tunc supposi- tum æquivoce diceretur de illis: ergo cum tum æquivoce diceretur de illis: ergo cum natura divina non solum unius rationis, natura divina non solum unius rationis,

1 Cf. Supra, Dist. XIII, Art. 1. 1 Cf. Supra, Dist. XIII, Art. 1.

365 365

sed etiam numero sit in Filio et Spiritu sed etiam numero sit in Filio et Spiritu sancto, videtur quod cadem ratio suppo- sancto, videtur quod cadem ratio suppo- siti sit in eis : ergo si unus est Filius, et siti sit in eis : ergo si unus est Filius, et alius vel si unus non est Filius, nec alius vel si unus non est Filius, nec alius. alius.

10. Item, Omne quod distinguitur ab 10. Item, Omne quod distinguitur ab alio, aut distinguitur substantiali diffe- alio, aut distinguitur substantiali diffe- rentia, aut accidentali: accidentalis au- rentia, aut accidentali: accidentalis au- tem differentia in divinis nulla est : ergo tem differentia in divinis nulla est : ergo si differunt Filius et Spiritus sanctus, per si differunt Filius et Spiritus sanctus, per substantiam differunt et hoc est falsum: substantiam differunt et hoc est falsum: ergo videtur, quod si unus dicitur nasci, ergo videtur, quod si unus dicitur nasci, et alius dicetur nasci : vel si unus si unus et alius dicetur nasci : vel si unus si unus procedere, et alius similiter procedere di- procedere, et alius similiter procedere di-

cetur. cetur.

1 1

11. Item, Supra ¹ habitum est, quod 11. Item, Supra ¹ habitum est, quod non est in divinis nisi relatio originis non est in divinis nisi relatio originis una autem est relatio originis in omnibus una autem est relatio originis in omnibus originatis in natura una, sicut probatur originatis in natura una, sicut probatur inducendo in singulis: ergo videtur cum inducendo in singulis: ergo videtur cum ambo, scilicet Filius et Spiritus sanctus ambo, scilicet Filius et Spiritus sanctus originati sint, quod habent unam origi- originati sint, quod habent unam origi- nis rationem. nis rationem.

12. Præterea, Similia quæ inducuntur, 12. Præterea, Similia quæ inducuntur, non videntur valere: cum enim dicitur, non videntur valere: cum enim dicitur, quod ex sole procedit lumen, et calor: quod ex sole procedit lumen, et calor: quorum unum attribuitur Filio, alterum quorum unum attribuitur Filio, alterum Spiritui sancto: non est vera similitudo: Spiritui sancto: non est vera similitudo: quia licet utrumque sit ex sole, tamen quia licet utrumque sit ex sole, tamen alterum tantum ex eo quod est naturale alterum tantum ex eo quod est naturale soli, et disponit ipsum, scilicet lumen : soli, et disponit ipsum, scilicet lumen : calor autem non quia sol nec calidus, calor autem non quia sol nec calidus, nec frigidus est in natura sui, ut proba- nec frigidus est in natura sui, ut proba- tum est in naturali Philosophia: ergo tum est in naturali Philosophia: ergo secundum hoc Spiritus sanctus esset effe- secundum hoc Spiritus sanctus esset effe- ctus Patris in natura aliena, et non in ctus Patris in natura aliena, et non in natura divina procederet, quod falsum natura divina procederet, quod falsum

est. est.

Præterea, Si sol emittat radios per ad- Præterea, Si sol emittat radios per ad- spectum ad Saturnum vel aliam stellam, spectum ad Saturnum vel aliam stellam, numquam calefaciet eam : ergo si divi- numquam calefaciet eam : ergo si divi- nus sol emittat lumen in id quod est na- nus sol emittat lumen in id quod est na- turæ divinæ, ex hoc non procedit calor turæ divinæ, ex hoc non procedit calor aliquis, ut videtur: ergo nihil valet simi- aliquis, ut videtur: ergo nihil valet simi- le per quod distinguitur inter generatio- le per quod distinguitur inter generatio- nem et processionem. nem et processionem.

Si forte dicas, quod ex sole procedat Si forte dicas, quod ex sole procedat

366 366

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

radius, et lumen: et ita duo sunt distin- radius, et lumen: et ita duo sunt distin- cta tunc adhuc non valet similitudo, cta tunc adhuc non valet similitudo, quia lumen est qualitas disponens radium, quia lumen est qualitas disponens radium, et solem, et non est diversæ proprietatis: et solem, et non est diversæ proprietatis: ergo videtur secundum hoc, quod adhuc ergo videtur secundum hoc, quod adhuc non possit distingui inter generationem non possit distingui inter generationem Filii, et processionem Spiritus sancti. Filii, et processionem Spiritus sancti.

Si autem dicas, quod in igne invenitur Si autem dicas, quod in igne invenitur similitudo vera distinctionis: quia ab similitudo vera distinctionis: quia ab igne procedit lumen, et calor, et utrum- igne procedit lumen, et calor, et utrum- que exit ab igne. Iterum hoc non valet que exit ab igne. Iterum hoc non valet duabus rationibus: quarum una est, quod duabus rationibus: quarum una est, quod lux non est naturalis igni, ut dicit Ale- lux non est naturalis igni, ut dicit Ale- xander Philosophus : quia non lucet in xander Philosophus : quia non lucet in sphæra sua aliter enim tegeret a nobis sphæra sua aliter enim tegeret a nobis stellas, quia corpora luminosa tegunt ea stellas, quia corpora luminosa tegunt ea quæ sunt post se: sicut una stella ecli- quæ sunt post se: sicut una stella ecli- psat aliam, quando subjicitur ei inter psat aliam, quando subjicitur ei inter nostrum visum, et illam quæ est supe- nostrum visum, et illam quæ est supe- rior. Alia ratio est quia etsi dabimus, rior. Alia ratio est quia etsi dabimus, quod ignis de natura sua lucet, non ta- quod ignis de natura sua lucet, non ta- men calor, et lumen reducuntur ad eam- men calor, et lumen reducuntur ad eam- dem naturam in igne: sed unum ad lu- dem naturam in igne: sed unum ad lu- cem, et alterum ad calorem ex hoc igi- cem, et alterum ad calorem ex hoc igi- tur tunc sequitur, quod Filius et Spiritus tur tunc sequitur, quod Filius et Spiritus sanctus non essent ex eadem natura Pa- sanctus non essent ex eadem natura Pa- tris, quod hæresis est. tris, quod hæresis est.

13. Præterea, Si hæc distinguuntur ab 13. Præterea, Si hæc distinguuntur ab invicem, sicut se habebit distinguens ad invicem, sicut se habebit distinguens ad distinguens, sic distinctio ad distinctio- distinguens, sic distinctio ad distinctio- nem, et distinctum ad distinctum : sed nem, et distinctum ad distinctum : sed distinguens a distinguente differt sub- distinguens a distinguente differt sub- stantialiter, eo quod accidentalis distin- stantialiter, eo quod accidentalis distin- ctio in divinis nulla est : ergo distinctio a ctio in divinis nulla est : ergo distinctio a distinctione, et distinctum a distincto distinctione, et distinctum a distincto differunt substantialiter: sed distincti differunt substantialiter: sed distincti sunt Filius et Spiritus sanctus: ergo Fi- sunt Filius et Spiritus sanctus: ergo Fi- lius et Spiritus sanctus differunt substan- lius et Spiritus sanctus differunt substan- tialiter quæcumque autem differunt tialiter quæcumque autem differunt substantialiter, unum eorum habet ali- substantialiter, unum eorum habet ali- quam substantiam quam non habet quam substantiam quam non habet aliud ergo aliqua substantia est in Filio, aliud ergo aliqua substantia est in Filio, quæ non est in Spiritu sancto, quod fal- quæ non est in Spiritu sancto, quod fal- sum et hæreticum est : ergo non diffe- sum et hæreticum est : ergo non diffe- runt emanationes duæ inter se. runt emanationes duæ inter se.

14. Item, In omnibus in quibus est 14. Item, In omnibus in quibus est univocatio unius communis naturæ, est univocatio unius communis naturæ, est

1 Cf. Supra, Dist. IV. 1 Cf. Supra, Dist. IV.

unus actus univocus, per quem una na- unus actus univocus, per quem una na- tura propagatur ex uno. Hoc probatur tura propagatur ex uno. Hoc probatur in singulis. Ergo si univocatio naturæ in singulis. Ergo si univocatio naturæ divinæ est in Filio et Spiritu sancto, erit divinæ est in Filio et Spiritu sancto, erit actus univocus quo illa natura ex uno actus univocus quo illa natura ex uno Patre est accepta: ergo si per generatio- Patre est accepta: ergo si per generatio- nem accipit Filius, per generationem ac- nem accipit Filius, per generationem ac- cipit et Spiritus sanctus vel si proce- cipit et Spiritus sanctus vel si proce- dendo accipit Spiritus sanctus, eo modo dendo accipit Spiritus sanctus, eo modo accipiet et Filius. accipiet et Filius.

Si forte aliquis velit instare primæ Si forte aliquis velit instare primæ probationi in stellis, in quibus est natu- probationi in stellis, in quibus est natu- ra una, et tamen non propagantur ex ra una, et tamen non propagantur ex una stella instantia ridiculosa est : quia una stella instantia ridiculosa est : quia stellæ non sunt unius naturæ quæ sit stellæ non sunt unius naturæ quæ sit forma speciei quia si hoc esset verum, forma speciei quia si hoc esset verum, cuin determinatum sit quod etiam sint cuin determinatum sit quod etiam sint unius materiæ non diversificatæ per im- unius materiæ non diversificatæ per im- pressiones peregrinas, sed tantum ha- pressiones peregrinas, sed tantum ha- bentis potentiam ad motum circularem, bentis potentiam ad motum circularem, omnis stella cum omni stella esset ejus- omnis stella cum omni stella esset ejus- dem effectus, quod est absurdum, et dem effectus, quod est absurdum, et contra peritos astrorum. contra peritos astrorum.

: :

Si autem forte volet aliquis instare per Si autem forte volet aliquis instare per Angelos adhuc minus dubia est instan- Angelos adhuc minus dubia est instan- tia quia non est probatum, quod Ange- tia quia non est probatum, quod Ange- li sint ejusdem speciei: vel si sunt, ut li sint ejusdem speciei: vel si sunt, ut quidam dicunt, non est instantia : quia quidam dicunt, non est instantia : quia in eis non est natura communicabilis, ut in eis non est natura communicabilis, ut supra probatum est 1 : prima autem pro- supra probatum est 1 : prima autem pro- positio est de his in quibus natura com- positio est de his in quibus natura com- municabilis est per originis actum vel municabilis est per originis actum vel proprietatem. proprietatem.

15. Item, Non videtur esse differentia 15. Item, Non videtur esse differentia quam quidam de novo hic invenerunt, quam quidam de novo hic invenerunt, scilicet quod duo sint in divina natura, scilicet quod duo sint in divina natura, scilicet esse sive essentia, et spiritualitas scilicet esse sive essentia, et spiritualitas ipsius: et ideo penes ista duo sunt duo ipsius: et ideo penes ista duo sunt duo actus communicationis naturæ, scilicet actus communicationis naturæ, scilicet generatio quæ communicat esse et es- generatio quæ communicat esse et es- sentiam, et processio quæ communicat sentiam, et processio quæ communicat spiritualitatem. Aut enim spiritualitas spiritualitatem. Aut enim spiritualitas vocatur attributum divinum, quo ipsa vocatur attributum divinum, quo ipsa natura divina distinguitur a natura cor- natura divina distinguitur a natura cor- porali aut spiritualitas vocatur vis spi- porali aut spiritualitas vocatur vis spi- rativa, de qua habitum est supra 2. Si rativa, de qua habitum est supra 2. Si primo modo: tunc nihil est quod dicunt: primo modo: tunc nihil est quod dicunt:

2 Cf. Supra, Dist. X. 2 Cf. Supra, Dist. X.

IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 1.

quia hoc in nulla natura communicabili quia hoc in nulla natura communicabili est, quod alio actu originis communice- est, quod alio actu originis communice- tur essentia ipsius, et alio secundum ra- tur essentia ipsius, et alio secundum ra- tionem proprietas differentiarum ejus ab tionem proprietas differentiarum ejus ab aliis naturis aliarum rerum in genera- aliis naturis aliarum rerum in genera- tione enim hominis nascitur hic homo, et tione enim hominis nascitur hic homo, et eadem generatione per consequens habet, eadem generatione per consequens habet, quod rationalis est, quod bipes, quod quod rationalis est, quod bipes, quod animal disciplinæ susceptibile, et alia animal disciplinæ susceptibile, et alia omnia hujusmodi: ergo videtur, quod omnia hujusmodi: ergo videtur, quod communicatio hujusmodi spiritualitatis communicatio hujusmodi spiritualitatis non admittit diversum actum communi- non admittit diversum actum communi- cationis suæ ab actu communicationis cationis suæ ab actu communicationis essentiæ vel naturæ. Præterea, adhuc re- essentiæ vel naturæ. Præterea, adhuc re- dibit idem inconveniens quod prius fuit: dibit idem inconveniens quod prius fuit: quia generatione accipit Filius et natu- quia generatione accipit Filius et natu- ram et spiritualitatem, et processione ac- ram et spiritualitatem, et processione ac- cipit Spiritus sanctus et naturam et spiri- cipit Spiritus sanctus et naturam et spiri- tualitatem naturæ ergo videtur, quod tualitatem naturæ ergo videtur, quod idem sit generare et procedere. idem sit generare et procedere.

Si forte dicas, quod Filius secundum Si forte dicas, quod Filius secundum prius accipit naturam, et secundum po- prius accipit naturam, et secundum po- sterius accipit spiritualitatem, vel per hoc sterius accipit spiritualitatem, vel per hoc quod spiritualitas est idem illi: sed Spi- quod spiritualitas est idem illi: sed Spi- ritus sanctus secundum prius accipit e ritus sanctus secundum prius accipit e converso, scilicet spiritualitatem, et ac- converso, scilicet spiritualitatem, et ac- cipit naturam per hoc quod est posterius cipit naturam per hoc quod est posterius ad illam, vel per hoc quod est idem illi, ad illam, vel per hoc quod est idem illi, eo quod in divinis non est prius et poste- eo quod in divinis non est prius et poste- rius. CONTRA: Omne quod accipit natu- rius. CONTRA: Omne quod accipit natu- ram aliquam et proprietatem ipsius na- ram aliquam et proprietatem ipsius na- turæ substantialem, secundum prius et turæ substantialem, secundum prius et per se accipit naturam quam proprietatem per se accipit naturam quam proprietatem quæ est consequens, vel idem illi: non quæ est consequens, vel idem illi: non est ergo ratio, quod dicas Spiritum per est ergo ratio, quod dicas Spiritum per se accipere spiritualitatem, quia hoc est se accipere spiritualitatem, quia hoc est contra omnem intellectum. contra omnem intellectum.

Item, Omnis hypostasis per se subjici- Item, Omnis hypostasis per se subjici- tur naturæ, et proprietati naturæ, per tur naturæ, et proprietati naturæ, per consequens: cum ergo Spiritus sit hypo- consequens: cum ergo Spiritus sit hypo- stasis divinæ naturæ, per se subjicietur stasis divinæ naturæ, per se subjicietur naturæ et per consequens secundum in- naturæ et per consequens secundum in- tellectum proprietati ejusdem sive attri- tellectum proprietati ejusdem sive attri- butis. butis.

Item, Cum in divina natura multa sint Item, Cum in divina natura multa sint attributa æque notionalia sicut spiritua- attributa æque notionalia sicut spiritua- litas, sicut æternitas, incommutabilitas, litas, sicut æternitas, incommutabilitas, simplicitas, bonitas, potestas, et hujus- simplicitas, bonitas, potestas, et hujus- modi quare non esset aliqua communi- modi quare non esset aliqua communi-

367 367

catio naturæ penes hypostases secundum catio naturæ penes hypostases secundum omnia? Si dicas, quod hoc est ideo, quia omnia? Si dicas, quod hoc est ideo, quia illa respiciunt actum, spiritualitas autem illa respiciunt actum, spiritualitas autem naturam hoc plane frivolum est: quia naturam hoc plane frivolum est: quia incommutabilitas, simplicitas, æternitas, incommutabilitas, simplicitas, æternitas, nullum actum determinant, sed naturam nullum actum determinant, sed naturam solam. solam.

: :

Si autem dicatur, quod spiritualitas Si autem dicatur, quod spiritualitas non sumitur hic a spiritualitate naturæ, non sumitur hic a spiritualitate naturæ, sed a vi spirativa, hoc est aliud : quia vis sed a vi spirativa, hoc est aliud : quia vis spirativa (ut supra probatum est) est per spirativa (ut supra probatum est) est per se, vel in persona: tunc quæro si illa se, vel in persona: tunc quæro si illa vis spirativa producit perfectum in ratio- vis spirativa producit perfectum in ratio- ne spiritus, et non naturæ: vel perfectum ne spiritus, et non naturæ: vel perfectum in ratione naturæ, et non ratione spiri- in ratione naturæ, et non ratione spiri- tus aut perfectum in utroque et tunc tus aut perfectum in utroque et tunc aut productio primo est de natura, et aut productio primo est de natura, et propter identitatem de ratione spiritus : propter identitatem de ratione spiritus : aut e converso per se est productio spiri- aut e converso per se est productio spiri- tus, et propter identitatem spiritualitatis tus, et propter identitatem spiritualitatis ad naturam est etiam productio naturæ: ad naturam est etiam productio naturæ: quia non potest pluribus modis variari, quia non potest pluribus modis variari, nisi dicas quod est æque utriusque, vel nisi dicas quod est æque utriusque, vel neutrius: quod autem hic dicitur propter neutrius: quod autem hic dicitur propter identitatem, ideo fit quod in divinis pro- identitatem, ideo fit quod in divinis pro- pter omnimodam simplicitatem non est pter omnimodam simplicitatem non est prius et posterius, sed idem: tamen ra- prius et posterius, sed idem: tamen ra- tio diversa est. tio diversa est.

Si primo modo, scilicet quod processio Si primo modo, scilicet quod processio dicat productionem spiritus, et non na- dicat productionem spiritus, et non na- turæ, sequitur hæresis Sabellii, quod turæ, sequitur hæresis Sabellii, quod Spiritus sanctus non accipiat naturam a Spiritus sanctus non accipiat naturam a Patre procedendo: et est etiam contra Patre procedendo: et est etiam contra auctoritates Augustini hic inductas. Si auctoritates Augustini hic inductas. Si secundo modo, scilicet quod processio di- secundo modo, scilicet quod processio di- cat productionem naturæ, et non spiritus, cat productionem naturæ, et non spiritus, sequitur quod Spiritus sanctus non de- sequitur quod Spiritus sanctus non de- beat dici spiritus, sed Filius, quod iterum beat dici spiritus, sed Filius, quod iterum falsum est. Si tertio modo, scilicet quod falsum est. Si tertio modo, scilicet quod processio dicat productionem perfectio- processio dicat productionem perfectio- nis in natura, quæ productio etiam sit nis in natura, quæ productio etiam sit spiritus propter identitatem spiritualitatis spiritus propter identitatem spiritualitatis ad naturam tunc sequitur, quod Spiri- ad naturam tunc sequitur, quod Spiri- tus eodem modo procedet quo Filius: tus eodem modo procedet quo Filius: generatio enim divina est productio per- generatio enim divina est productio per- fecti in natura, qui etiam perfectus est fecti in natura, qui etiam perfectus est spiritus, eo quod identitatem habeat spi- spiritus, eo quod identitatem habeat spi- ritualitas cum natura: et hoc iterum fal- ritualitas cum natura: et hoc iterum fal- sum est. Si quarto modo, scilicet quod sum est. Si quarto modo, scilicet quod

Ad opposi Ad opposi tum. tum.

368 368

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

processio dicat productionem e converso processio dicat productionem e converso spiritus, et per identitatem dicat perfe- spiritus, et per identitatem dicat perfe- ctum in natura. CONTRA hoc est, quod ctum in natura. CONTRA hoc est, quod omnis productio illius est per se quod omnis productio illius est per se quod immediatum est actui producenti: hoc immediatum est actui producenti: hoc autem in omni communicatione naturæ autem in omni communicatione naturæ est suppositum naturæ: ergo non est est suppositum naturæ: ergo non est prius attributi, quam ejus qui est natura prius attributi, quam ejus qui est natura perfectus. Si quinto modo dicas, hujus perfectus. Si quinto modo dicas, hujus exemplum nec in spirituali natura, nec exemplum nec in spirituali natura, nec in corporali natura invenitur, quod duo in corporali natura invenitur, quod duo sint in uno ex æquo ordinata ad unum sint in uno ex æquo ordinata ad unum actum ut termini ejus secundum ratio- actum ut termini ejus secundum ratio- nem. Si sexto modo dicas, tunc sequitur, nem. Si sexto modo dicas, tunc sequitur, quod Spiritus in divinis nulla productione quod Spiritus in divinis nulla productione producitur, quod frivolum est: ergo ista producitur, quod frivolum est: ergo ista opinio novella stare non potest. opinio novella stare non potest.

Sed forte propter istas rationes, nisi Sed forte propter istas rationes, nisi ad oppositum aliæ fortiores inducerentur, ad oppositum aliæ fortiores inducerentur, hæresis confirmaretur. Unde sic procedi- hæresis confirmaretur. Unde sic procedi- tur ad oppositum : tur ad oppositum :

1. Omnis communicatio divinæ naturæ 1. Omnis communicatio divinæ naturæ possibilis danda est ei cum ergo pos- possibilis danda est ei cum ergo pos- sibilis sit ei communicatio personarum sibilis sit ei communicatio personarum distinctarum in amore, illa necessario distinctarum in amore, illa necessario danda est ei ergo non erit illi tan- danda est ei ergo non erit illi tan- tum communicatio naturæ per actum tum communicatio naturæ per actum naturæ, sed erit etiam communicatio naturæ, sed erit etiam communicatio amoris per actum amoris amor ergo amoris per actum amoris amor ergo ille qui est a personis distinctis, aut est ille qui est a personis distinctis, aut est aliquid, aut nihil. Si nihil est: ergo non aliquid, aut nihil. Si nihil est: ergo non est amor. Si autem est aliquid, aut di- est amor. Si autem est aliquid, aut di- stinctum, aut non distinctum. Si non di- stinctum, aut non distinctum. Si non di- stinctum ergo hoc non est persona di- stinctum ergo hoc non est persona di- stincta, sed potius est a natura. Si autem stincta, sed potius est a natura. Si autem est distinctum, aut est proprietas, aut est distinctum, aut est proprietas, aut persona. Non proprietas: quia proprietas persona. Non proprietas: quia proprietas est in persona, non a persona : et distin- est in persona, non a persona : et distin- guens, non distincta: ergo relinquit, guens, non distincta: ergo relinquit, quod sit persona: et sic habeo proposi- quod sit persona: et sic habeo proposi- tum in duabus conclusionibus intentis : tum in duabus conclusionibus intentis : quarum una est, quod Spiritus sanctus quarum una est, quod Spiritus sanctus est persona. Secunda est, quod modus est persona. Secunda est, quod modus suæ processionis non est modus proces- suæ processionis non est modus proces- sionis Filii. sionis Filii.

2. Item, Pater et Filius conveniunt in 2. Item, Pater et Filius conveniunt in

1 Cf. Supra, Dist. 10 1 Cf. Supra, Dist. 10

eo quod unum sunt in natura. Et si eo quod unum sunt in natura. Et si quæro a te, Quare Filius est ejusdem na- quæro a te, Quare Filius est ejusdem na- turæ cum Patre? tu dices quia genitus turæ cum Patre? tu dices quia genitus est a Patre et quod nascitur, nascendo est a Patre et quod nascitur, nascendo accipit naturam ejus a quo nascitur. accipit naturam ejus a quo nascitur. Modo quæro ulterius, Si Pater et Filius Modo quæro ulterius, Si Pater et Filius possunt habere aliquam communicatio- possunt habere aliquam communicatio- nem præter naturam? Probe, quod sic: nem præter naturam? Probe, quod sic: quia sic est inter ea quæ sunt ejusdem quia sic est inter ea quæ sunt ejusdem naturæ, quod in societate vitæ unusquis- naturæ, quod in societate vitæ unusquis- que de proprio suo dat alii in amore et que de proprio suo dat alii in amore et amicitia ergo Pater distinctus de pro- amicitia ergo Pater distinctus de pro- prio suo potest dare Filio, et e converso: prio suo potest dare Filio, et e converso: illud autem est amor: ergo amor est in- illud autem est amor: ergo amor est in- ter Patrem et Filium distinctus, et ut di- ter Patrem et Filium distinctus, et ut di- stincti sunt, non tamen in quantum sunt stincti sunt, non tamen in quantum sunt unum in natura: illud autem quod sic dat unum in natura: illud autem quod sic dat Pater, aut est a Patre distincto, aut ab eo Pater, aut est a Patre distincto, aut ab eo in quantum communicat in natura cum in quantum communicat in natura cum Filio. Si primo modo: tunc habeo pro- Filio. Si primo modo: tunc habeo pro- positum: quia tunc amor est a Patre et positum: quia tunc amor est a Patre et Filio, et distinguitur a personis eorum Filio, et distinguitur a personis eorum aliter quam Filius a Patre. Si secundo aliter quam Filius a Patre. Si secundo modo ergo ille amor non procedit ex modo ergo ille amor non procedit ex proprio Patris, et ex proprio Filii : et sic proprio Patris, et ex proprio Filii : et sic deficientiores in amando erunt Pater et deficientiores in amando erunt Pater et Filius, quam ego et tu : quia ego possum Filius, quam ego et tu : quia ego possum tibi ex proprio amorem impendere, et tu tibi ex proprio amorem impendere, et tu mihi. Si forte dicas, quod ille amor non mihi. Si forte dicas, quod ille amor non est persona: hoc nihil est, quia hoc supra est persona: hoc nihil est, quia hoc supra probatum est ¹. Si autem dicas, quod probatum est ¹. Si autem dicas, quod amor ille est in Patre virtute essentiæ amor ille est in Patre virtute essentiæ divinæ, et ita non est proprius: hoc ite- divinæ, et ita non est proprius: hoc ite- rum nihil est quia etiam potentia ge- rum nihil est quia etiam potentia ge- nerandi est in Patre virtute essentiæ: et nerandi est in Patre virtute essentiæ: et tamen generare proprium est-Patris, et tamen generare proprium est-Patris, et non essentiæ ergo licet vis spirativa non essentiæ ergo licet vis spirativa amoris sit in Patre et Filio ratione es- amoris sit in Patre et Filio ratione es- sentiæ, nihilominus tamen diligere quod sentiæ, nihilominus tamen diligere quod dicit exitum hujus amoris ab utroque, dicit exitum hujus amoris ab utroque, erit proprium et distinctivum ita etiam erit proprium et distinctivum ita etiam in me et te potentia amandi nos invicem, in me et te potentia amandi nos invicem, est in nobis virtute naturæ communis est in nobis virtute naturæ communis mihi et tibi et tamen diligere nos invi- mihi et tibi et tamen diligere nos invi- cem, mihi et tibi est proprium. cem, mihi et tibi est proprium.

3. Item, In inferiori natura nobili vi- 3. Item, In inferiori natura nobili vi- deo duplicem modum processionis: na- deo duplicem modum processionis: na-

IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 1.

tura enim processit in communicationem tura enim processit in communicationem per actum generationis, qui propter im- per actum generationis, qui propter im- perfectionem est de potentia in actum : perfectionem est de potentia in actum : voluntas autem unius procedit in alium voluntas autem unius procedit in alium per amorem, qui processus propter im- per amorem, qui processus propter im- perfectionem naturæ est accidentalis : perfectionem naturæ est accidentalis : cum igitur natura inferior exemplata sit cum igitur natura inferior exemplata sit a superiori, videtur quod isti duo pro- a superiori, videtur quod isti duo pro- cessus nobilius sunt in superiori natura: cessus nobilius sunt in superiori natura: ergo erit ibi generatio sine exitu de po- ergo erit ibi generatio sine exitu de po- tentia ad actum, et erit ibi processio tentia ad actum, et erit ibi processio amoris sine accidentali natura: et sic sic- amoris sine accidentali natura: et sic sic- ut Filius generatur secundum substan- ut Filius generatur secundum substan- tiam a Patre, ita Spiritus secundum sub- tiam a Patre, ita Spiritus secundum sub- stantiam procedit ab utroque et tamen stantiam procedit ab utroque et tamen unus modus non est alter. unus modus non est alter.

4. Item, Quorumcumque processuum 4. Item, Quorumcumque processuum propria principia differentia sunt, et ipsi propria principia differentia sunt, et ipsi differentes sunt: sed principium amoris differentes sunt: sed principium amoris est voluntas, principium generationis est est voluntas, principium generationis est natura: ergo processio Spiritus sancti dif- natura: ergo processio Spiritus sancti dif- fert a generatione Filii, sicut differunt fert a generatione Filii, sicut differunt voluntas et natura. Si forte dicas, quod. voluntas et natura. Si forte dicas, quod. voluntas in Deo idem est quod natura, voluntas in Deo idem est quod natura, non est instantia: quia supra probatum non est instantia: quia supra probatum est, quod licet talia attributa sint in Deo est, quod licet talia attributa sint in Deo idem, tamen non sunt synonyma, et dif- idem, tamen non sunt synonyma, et dif- ferunt in relatione ad actus: hic autem ferunt in relatione ad actus: hic autem ego accipio naturam ut natura principium ego accipio naturam ut natura principium est generationis, et voluntatem ut princi- est generationis, et voluntatem ut princi- pium est amoris, ergo procedit ratio in- pium est amoris, ergo procedit ratio in- ducta sine impedimento instantiæ. ducta sine impedimento instantiæ.

5. Item, Cum duæ sint communiones 5. Item, Cum duæ sint communiones in natura nobili, una ad esse, altera ad in natura nobili, una ad esse, altera ad bene esse, ambæ habebunt aliquid re- bene esse, ambæ habebunt aliquid re- spondens in Deo, cum utraquet si nobili- spondens in Deo, cum utraquet si nobili- tatis sed illa quæ est ad bene esse in tatis sed illa quæ est ad bene esse in creatura nobili, differt ab illa quæ est ad creatura nobili, differt ab illa quæ est ad esse in re communicata, et modo com- esse in re communicata, et modo com- municationis quia res communicata in municationis quia res communicata in una est esse naturæ, res autem communi- una est esse naturæ, res autem communi- cata in alia est amor: cum ergo omni- cata in alia est amor: cum ergo omni- moda sit simplicitas in superiori, si illæ moda sit simplicitas in superiori, si illæ communicationes inferuntur in divina, communicationes inferuntur in divina, oportet quod non differant re naturæ, sed oportet quod non differant re naturæ, sed modo quia aliter non essent duæ : ergo modo quia aliter non essent duæ : ergo in divinis modus processionis Filii differt in divinis modus processionis Filii differt

1 Cf. Supra, Dist. XIV. 1 Cf. Supra, Dist. XIV.

XX V XX V

369 369

a modo processionis Spiritus sancti : et a modo processionis Spiritus sancti : et tamen id quod communicatur utroque tamen id quod communicatur utroque modo, erit substantialiter unum quod est modo, erit substantialiter unum quod est natura vel substantia: et hoc est verum. natura vel substantia: et hoc est verum.

6. Item, Objicitur per similia: vide- 6. Item, Objicitur per similia: vide- mus enim simile in mente humana, et mus enim simile in mente humana, et angelica, quæ imago Trinitatis est, quod angelica, quæ imago Trinitatis est, quod alius est processus notitiæ a mente, et alius est processus notitiæ a mente, et alius est processus amoris: et tamen alius est processus amoris: et tamen re idem est amatum, et notum, quia sub- re idem est amatum, et notum, quia sub- stantia mentis: ergo similiter erit in di- stantia mentis: ergo similiter erit in di- vinis. vinis.

7. Item, Videmus a sole procedere lu- 7. Item, Videmus a sole procedere lu- men, et radium, et in radio ab eodem sole men, et radium, et in radio ab eodem sole procedere virtutem vivificativam cum procedere virtutem vivificativam cum ergo Spiritus vitam det, et Filius lumen ergo Spiritus vitam det, et Filius lumen scientiæ infundat, patet quod ambo isti scientiæ infundat, patet quod ambo isti diverso modo, simul tamen a sole divi- diverso modo, simul tamen a sole divi- no oriuntur. no oriuntur.

8. Item, Non est idem modus proce- 8. Item, Non est idem modus proce- dentis ut nexus distinctorum, et proce- dentis ut nexus distinctorum, et proce- dentis ut distincti Filius autem omnis dentis ut distincti Filius autem omnis sive in Deo, sive in natura, procedit a sive in Deo, sive in natura, procedit a Patre ut distinctus, amor autem omnis Patre ut distinctus, amor autem omnis procedit ut nectens distinctos: ergo non procedit ut nectens distinctos: ergo non est idem modus processionis istorum est idem modus processionis istorum duorum. duorum.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate Solutio. processio Spiritus sancti differt a gene- processio Spiritus sancti differt a gene- ratione Filii et media istarum ultima- ratione Filii et media istarum ultima- rum rationum ostendit numerum et ra- rum rationum ostendit numerum et ra- tionem differentiarum et sunt in universo tionem differentiarum et sunt in universo septem differentiæ quæ colligi possunt. septem differentiæ quæ colligi possunt.

Prima est ex parte principii a quo : Prima est ex parte principii a quo : quia una est a potentia generandi in Pa- quia una est a potentia generandi in Pa- tre, alia autem a potentia spirativa: quæ tre, alia autem a potentia spirativa: quæ licet secundum rem non differant, tamen licet secundum rem non differant, tamen vere et non synonyme sunt in Deo. vere et non synonyme sunt in Deo.

Secunda est quam hic tangit Augusti- Secunda est quam hic tangit Augusti- nus, quod Filius est ab uno, Spiritus au- nus, quod Filius est ab uno, Spiritus au- tem sanctus est a duobus : non ut a patre tem sanctus est a duobus : non ut a patre et a matre, sed ut una et ejusdem ratio- et a matre, sed ut una et ejusdem ratio- nis potentia spirantibus eum. nis potentia spirantibus eum.

Tertia est, quia processio Spiritus san- Tertia est, quia processio Spiritus san- cti est ex communione consensus Patris cti est ex communione consensus Patris et Filii distinctorum: Filius autem est et Filii distinctorum: Filius autem est

›4 ›4

370 370

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

penes communicationem naturæ : quæ li- penes communicationem naturæ : quæ li- cet iterum in Deo idem sint re et subje- cet iterum in Deo idem sint re et subje- cto, tamen hæc identitas non impedit di- cto, tamen hæc identitas non impedit di- versitatem modi in procedendo: quia versitatem modi in procedendo: quia identitas ex attributo simplicitatis causa- identitas ex attributo simplicitatis causa- tur, et rationem propriam non tollit ab tur, et rationem propriam non tollit ab utraque communicatione. utraque communicatione.

Quarta est penes procedentes: quia Quarta est penes procedentes: quia Filius procedit ut distinctus in esse, Filius procedit ut distinctus in esse, Spiritus autem sanctus per modum bene Spiritus autem sanctus per modum bene esse distinctorum: quod tamen ab ipso esse distinctorum: quod tamen ab ipso non tollit naturæ perfectionem: quia in non tollit naturæ perfectionem: quia in divinis quidquid est per bene esse vel divinis quidquid est per bene esse vel totum perfectum in substantia et totum perfectum in substantia et hypostasi est et ideo dicit etiam Augu- hypostasi est et ideo dicit etiam Augu- stinus, quod Spiritus est jucunditas et de- stinus, quod Spiritus est jucunditas et de- lectatio duorum. lectatio duorum.

esse, esse,

Quinta sumitur iterum ex parte eorum Quinta sumitur iterum ex parte eorum qui procedunt: quia Filius dicit rationem qui procedunt: quia Filius dicit rationem accipientis naturam, Spiritus autem san- accipientis naturam, Spiritus autem san- ctus dicit rationem accipientis et necten- ctus dicit rationem accipientis et necten- tis eos a quibus accipit, sicut supra est tis eos a quibus accipit, sicut supra est determinatum. determinatum.

Sexta est sumpta penes aptitudinem Sexta est sumpta penes aptitudinem procedentium quia Filius per hoc quod procedentium quia Filius per hoc quod filius est, nihil dicit nisi relationem ad filius est, nihil dicit nisi relationem ad Patrem et ideo non ponit aptitudinem Patrem et ideo non ponit aptitudinem ad hoc quod donetur, cum sit ex natura, ad hoc quod donetur, cum sit ex natura, sed aptitudinem ad hoc quod sibi impen- sed aptitudinem ad hoc quod sibi impen- datur: Spiritus autem sanctus per hoc datur: Spiritus autem sanctus per hoc quod ut amor procedit ex liberalitate quod ut amor procedit ex liberalitate Patris, ponit aptitudinem ad hoc quod Patris, ponit aptitudinem ad hoc quod ipse donetur et ideo dicit Augustinus, ipse donetur et ideo dicit Augustinus, quod ab æterno ut donabilis procedit : quod ab æterno ut donabilis procedit : donum enim est Patris et Filii quod sibi donum enim est Patris et Filii quod sibi invicem gratuito amore impendunt est invicem gratuito amore impendunt est etiam ulterius donabile nobis quamvis etiam ulterius donabile nobis quamvis numquam daretur. numquam daretur.

Septima differentia est quam etiam Septima differentia est quam etiam tangit Augustinus in libro XIV de Tri- tangit Augustinus in libro XIV de Tri- nitate, quod amor est in mente, non ut nitate, quod amor est in mente, non ut natus, sed ut spiratus: quia appetitus natus, sed ut spiratus: quia appetitus ejus tenuis quidem est in mente, etiam ejus tenuis quidem est in mente, etiam antequam gignat notitiam suam: qui ta- antequam gignat notitiam suam: qui ta- men appetitus fit amor notitiæ jam natæ : men appetitus fit amor notitiæ jam natæ : et ideo ipse potius est unio parentis et et ideo ipse potius est unio parentis et prolis quam natus et differentia hæc prolis quam natus et differentia hæc Augustini fundatur super Augustini fundatur super hoc quod hoc quod uniens aliqua duo, necessario distinguitur uniens aliqua duo, necessario distinguitur

ab utroque et ideo amor qui est unio ab utroque et ideo amor qui est unio parentis et prolis, necessario non habebit parentis et prolis, necessario non habebit nomen et rationem parentis, nec habebit nomen et rationem parentis, nec habebit nomen et rationem prolis. nomen et rationem prolis.

His habitis, respondendum est ad ob- His habitis, respondendum est ad ob- jecta per ordinem. jecta per ordinem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod inter AD PRIMUM ergo dicendum, quod inter genus ut genus acceptum et species non genus ut genus acceptum et species non assignatur differentia: quia genus et spe- assignatur differentia: quia genus et spe- cies sunt secundum rem magis rationes cies sunt secundum rem magis rationes convenientiæ quam differentiæ, licet se- convenientiæ quam differentiæ, licet se- cundum hæc nomina species et genus, cundum hæc nomina species et genus, quæ secundæ intentionis nomina sunt, quæ secundæ intentionis nomina sunt, opponantur relative, ut dicit Porphyrius: opponantur relative, ut dicit Porphyrius: sed inter speciem et genus pro specie po- sed inter speciem et genus pro specie po- situm et loco speciei, assignatur differen- situm et loco speciei, assignatur differen- tia: et ita est hic: quia processio specia- tia: et ita est hic: quia processio specia- lem modum emanationis Spiritus sancti lem modum emanationis Spiritus sancti exprimit. Nec fiat hic vis de specie et exprimit. Nec fiat hic vis de specie et genere: sed quæcumque communitas genere: sed quæcumque communitas corum quæ non convertuntur ad invi- corum quæ non convertuntur ad invi- cem, vocetur habitudo generis et speciei: cem, vocetur habitudo generis et speciei: eo quod in divinis non est species et ge- eo quod in divinis non est species et ge- nus, sicut infra ostendetur. nus, sicut infra ostendetur.

AD ALIUD dicendum, quod hoc modo AD ALIUD dicendum, quod hoc modo sumpto procedere, ut dictum est, proce- sumpto procedere, ut dictum est, proce- dere et nasci differunt specie: et hæc dere et nasci differunt specie: et hæc objectio fundatur supra falsum. objectio fundatur supra falsum.

Præterea, Hoc est etiam falsum quod Præterea, Hoc est etiam falsum quod differentia numero semper differant ma- differentia numero semper differant ma- teria teria

quia dicit Philosophus, quod nu- quia dicit Philosophus, quod nu- merum etiam facit differentia causæ et merum etiam facit differentia causæ et causati sine materia, sicut est numerus causati sine materia, sicut est numerus etiam in intelligentus agentibus secun- etiam in intelligentus agentibus secun- dum decem ordines, quæ secundum Phi- dum decem ordines, quæ secundum Phi- losophos causantur ab intelligentia pri- losophos causantur ab intelligentia pri- ma quæ est Deus. Vel, si hoc extraneum ma quæ est Deus. Vel, si hoc extraneum videtur, tunc innitamur verbo Damasceni videtur, tunc innitamur verbo Damasceni dicentis, quia differentia est causa nu- dicentis, quia differentia est causa nu- meri, et numeri personarum erit causa meri, et numeri personarum erit causa distinctio personarum : et sicut dici- distinctio personarum : et sicut dici- mus numerata differre, ita dicimus dif- mus numerata differre, ita dicimus dif- ferre causam numeri : et ideo sicut ferre causam numeri : et ideo sicut distinctæ personæ differunt personarum distinctæ personæ differunt personarum numero, ita proprietates distinguentes numero, ita proprietates distinguentes differunt numero proprietatum. Bene differunt numero proprietatum. Bene tamen concedo, quod in nulla una tamen concedo, quod in nulla una persona vel duabus vel tribus sunt persona vel duabus vel tribus sunt duæ proprietates differentes tantum nu- duæ proprietates differentes tantum nu-

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 1. Ad 1.

IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XIII, A, ART. 1.

mero, et non specie proprietatum: quia mero, et non specie proprietatum: quia non sunt duæ paternitates, nec duæ filia- non sunt duæ paternitates, nec duæ filia- tiones, nec duæ innascibilitates, et sic de tiones, nec duæ innascibilitates, et sic de aliis. aliis.

A. 3 AD ALIUD dicendum, quod id quod est A. 3 AD ALIUD dicendum, quod id quod est principium convenientiæ, non est prin- principium convenientiæ, non est prin- cipium distinctionis: sicut id quod pro- cipium distinctionis: sicut id quod pro- batur de pluribus, principium est conve- batur de pluribus, principium est conve- nientiæ plurium de illo: sed hoc modo non nientiæ plurium de illo: sed hoc modo non accipitur hic, quando quæritur differentia accipitur hic, quando quæritur differentia inter generationem et processionem : inter generationem et processionem : sed potius verbum procedit specialiter sed potius verbum procedit specialiter exprimit emanationem Spiritus sancti. exprimit emanationem Spiritus sancti. AD ALIUD dicendum, quod si ex pro- AD ALIUD dicendum, quod si ex pro- priis loquamur, sicut oportet in divinis, priis loquamur, sicut oportet in divinis, tunc emanatio Spiritus sancti distingui- tunc emanatio Spiritus sancti distingui- tur ab emanatione Filii, et quantum ad tur ab emanatione Filii, et quantum ad principium a quo, et quantum ad termi- principium a quo, et quantum ad termi- num in quem, et quantum ad ipsam num in quem, et quantum ad ipsam emanationem. Principium enim a quo emanationem. Principium enim a quo est processio Spiritus sancti, est vis spi- est processio Spiritus sancti, est vis spi- rativa, vel consensus Patris et Filii : prin- rativa, vel consensus Patris et Filii : prin- cipium autem a quo per se est generatio cipium autem a quo per se est generatio a Patrc, est vis generativa ut generativa, a Patrc, est vis generativa ut generativa, Terminus similiter in quem hoc modo Terminus similiter in quem hoc modo prout potest in divinis accipi terminus, prout potest in divinis accipi terminus, in una parte est Filius, et in alia est amor in una parte est Filius, et in alia est amor personalis, vel donum Patris et Filii. personalis, vel donum Patris et Filii. Modus emanationis unius est generatio, Modus emanationis unius est generatio, alterius est dilectio notionalis vel spira- alterius est dilectio notionalis vel spira- tio. tio.

Ad b. Ad b.

AD ID autem quod objicitur de ratione AD ID autem quod objicitur de ratione imaginis, dicendum quod bene concedi- imaginis, dicendum quod bene concedi- tur, quod hoc non operatur multum ad tur, quod hoc non operatur multum ad distinctionem. distinctionem.

Ad 6. AD ID quod ulterius contra objicitur, Ad 6. AD ID quod ulterius contra objicitur, quod substantialis est fluxus Spiritus et quod substantialis est fluxus Spiritus et a substantia et in substantiam, dicendum a substantia et in substantiam, dicendum quod non impedit differentiam assigna- quod non impedit differentiam assigna- tam ideo quia id quod in divinis est gra- tam ideo quia id quod in divinis est gra- tia simplicitatis naturæ, non tollit pro- tia simplicitatis naturæ, non tollit pro- pria a personis: sed si tolleret, tunc pro- pria a personis: sed si tolleret, tunc pro- cederet objectio. Licet enim Pater vere cederet objectio. Licet enim Pater vere sit natura divina, et Filius vere sit natu- sit natura divina, et Filius vere sit natu- ra divina, non tamen Pater est Filius: et ra divina, non tamen Pater est Filius: et licet generatio vere sit natura divina, et licet generatio vere sit natura divina, et processio vere sit natura divina, non ta- processio vere sit natura divina, non ta-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

: :

371 371

men generatio est spiratio vel processio men generatio est spiratio vel processio hoc modo dicta, nec modus generationis hoc modo dicta, nec modus generationis est modus processionis: et hoc accidit, est modus processionis: et hoc accidit, quia a substantia a qua procedit Filius, quia a substantia a qua procedit Filius, non eodem modo significandi procedit non eodem modo significandi procedit Spiritus sanctus sed Filius est ex ipsa Spiritus sanctus sed Filius est ex ipsa secundum quod est vis generativa in Pa- secundum quod est vis generativa in Pa- tre, Spiritus autem sanctus ex ea est se- tre, Spiritus autem sanctus ex ea est se- cundum quod est vis spirativa in Patre cundum quod est vis spirativa in Patre et Filio et hoc est quod dicit Dionysius et Filio et hoc est quod dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus', ubi dicit in libro de Divinis nominibus', ubi dicit sic Est autem et discretio in supersub- sic Est autem et discretio in supersub- stantialibus theologus: non quam dixi stantialibus theologus: non quam dixi tantum quod secundum ipsam unitionem tantum quod secundum ipsam unitionem immixte et inconfuse collocatur unaquæ- immixte et inconfuse collocatur unaquæ- que principalium personarum: sed quod que principalium personarum: sed quod et ea quæ sunt supersubstantialis Dei et ea quæ sunt supersubstantialis Dei foecunditatis, non convertuntur ad se in- foecunditatis, non convertuntur ad se in- vicem. Ex hoc accipitur, quod in uni- vicem. Ex hoc accipitur, quod in uni- tate et simplicitate naturæ sunt discretio- tate et simplicitate naturæ sunt discretio- nes personarum et proprietatum immixte nes personarum et proprietatum immixte et inconfuse, et non convertuntur ad se et inconfuse, et non convertuntur ad se invicem propter naturæ simplicitatem : invicem propter naturæ simplicitatem : quia, sicut dicit ibidem Dionysius: Solus quia, sicut dicit ibidem Dionysius: Solus fons substantialis deitatis est Pater, nec fons substantialis deitatis est Pater, nec Filius est Pater, nec Pater Filius, custo- Filius est Pater, nec Pater Filius, custo- dientibus hymnis propria religiose thear- dientibus hymnis propria religiose thear- chicarum personarum. Ergo propria non chicarum personarum. Ergo propria non convertuntur super se ex simplicitate convertuntur super se ex simplicitate essentiæ: et ideo licet substantia sit amor, essentiæ: et ideo licet substantia sit amor, substantia sit Filius, et substantia sit vis substantia sit Filius, et substantia sit vis spirandi, et substantia sit vis generandi, spirandi, et substantia sit vis generandi, et substantia sit generatio, substantia sit et substantia sit generatio, substantia sit etiam spiratio non sequitur, quod non etiam spiratio non sequitur, quod non differant ab invicem generatio et spira- differant ab invicem generatio et spira- tio sicut non sequitur, Substantia est tio sicut non sequitur, Substantia est Pater, et eadem substantia est Filius: Pater, et eadem substantia est Filius: ergo Pater et Filius ab invicem non dis- ergo Pater et Filius ab invicem non dis- tinguuntur. tinguuntur.