330 330

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

alio per generationem, et aliam penes alio per generationem, et aliam penes non esse ab ipso per spirationem: jam non esse ab ipso per spirationem: jam ergo habemus quatuor ad minus, duas ergo habemus quatuor ad minus, duas penes non esse ab alio, et duas penes penes non esse ab alio, et duas penes esse ab alio. esse ab alio.

4. Item, In genere video, quod ista 4. Item, In genere video, quod ista differunt non esse ab alio, non esse ab differunt non esse ab alio, non esse ab alio a quo alius, non esse ab alio a quo alio a quo alius, non esse ab alio a quo nullus, non esse ab alio a quo alii diver- nullus, non esse ab alio a quo alii diver- sis modis processionis, non esse ab alio sis modis processionis, non esse ab alio a quo alii uno modo processionis. ergo a quo alii uno modo processionis. ergo videtur, quod quinque debemus habere videtur, quod quinque debemus habere personas, quæ non essent ab alio. Simi- personas, quæ non essent ab alio. Simi- liter multos modos facile est invenire pe- liter multos modos facile est invenire pe- nes esse ab alio: ergo videtur, quod nes esse ab alio: ergo videtur, quod multas valde personas habere debemus. multas valde personas habere debemus. 5. Item, Videtur e contrario, quod non 5. Item, Videtur e contrario, quod non nisi duas non enim aliqua relatio mul- nisi duas non enim aliqua relatio mul- tiplicat Trinitatem nisi relatio originis: tiplicat Trinitatem nisi relatio originis: sed illa constituitur uno actu simplici, sed illa constituitur uno actu simplici, qui est generatio: ergo non debent esse qui est generatio: ergo non debent esse personæ, ut videtur, nisi determinatæ personæ, ut videtur, nisi determinatæ per generationem: illæ autem tantum per generationem: illæ autem tantum sunt generans et genitus. ergo videtur, sunt generans et genitus. ergo videtur, quod non debent esse personæ divinæ quod non debent esse personæ divinæ nisi Pater et Filius. nisi Pater et Filius.

6. Item, Sunt objectiones similes 6. Item, Sunt objectiones similes illis quas notavimus supra de Filio 1. Aut illis quas notavimus supra de Filio 1. Aut Spiritus sanctus habet potentiam spira- Spiritus sanctus habet potentiam spira- tivam, aut non. Si sic: ergo spirat alium tivam, aut non. Si sic: ergo spirat alium spiritum, vel potentia in ipso esset otio- spiritum, vel potentia in ipso esset otio- sa, et ille alium, et sic in infinitum. Si- sa, et ille alium, et sic in infinitum. Si- militer aut potentia ista deficit in Filio militer aut potentia ista deficit in Filio et Patre, spirato jam Spiritu sancto, aut et Patre, spirato jam Spiritu sancto, aut non. Si non. aut frustra erit, aut spira- non. Si non. aut frustra erit, aut spira- bunt alios multos spiritus. Si deficit: bunt alios multos spiritus. Si deficit: ergo variati sunt et facti sunt impoten- ergo variati sunt et facti sunt impoten- tes efficere id quod quandoque efficere tes efficere id quod quandoque efficere potuerunt. De Filii autem generatione potuerunt. De Filii autem generatione supra est expeditum. supra est expeditum.

Sed quia omnes infideles garriunt con- Sed quia omnes infideles garriunt con- tra fidem de numero personarum, pona- tra fidem de numero personarum, pona- mus rationes efficaces ad probandum, mus rationes efficaces ad probandum, quantum potest humanum ingenium, quantum potest humanum ingenium, sufficere numerum esse trinum. sufficere numerum esse trinum.

Et primo sic Relatio distinguit Tri- Et primo sic Relatio distinguit Tri-

1 Cf Supra, Dist. VII. 1 Cf Supra, Dist. VII.

nitatem aut secundum genus, aut secun- nitatem aut secundum genus, aut secun- dum. speciem. Non secundum genus: dum. speciem. Non secundum genus: quia in genere nihil refertur, et nihil est quia in genere nihil refertur, et nihil est in genere quod non sit in aliqua specie- in genere quod non sit in aliqua specie- rum ergo secundum speciem distinguit: rum ergo secundum speciem distinguit: et supponatur hic illa relatio esse originis, et supponatur hic illa relatio esse originis, et non alia, quia hoc infra necessario et non alia, quia hoc infra necessario probabitur: cum ergo esse ab alio et non probabitur: cum ergo esse ab alio et non esse ab alio sint relationes in genere, esse ab alio sint relationes in genere, non distinguunt Trinitatem: oportet ergo non distinguunt Trinitatem: oportet ergo addere super esse ab alio, et non esse addere super esse ab alio, et non esse ab alio et quæramus per quid additum ab alio et quæramus per quid additum hoc potest specificari? Si enim dicam sic, hoc potest specificari? Si enim dicam sic, non esse ab alio per generationem, nega- non esse ab alio per generationem, nega- tio non specificat nisi intelligatur esse ab tio non specificat nisi intelligatur esse ab aliquo alio modo quam per generatio- aliquo alio modo quam per generatio- nem in eo autem quod nullo modo est nem in eo autem quod nullo modo est ab aliquo, non specificat si dicat partem ab aliquo, non specificat si dicat partem communitatis quæ est in negatione in communitatis quæ est in negatione in genere: quod enim nullo modo est ab genere: quod enim nullo modo est ab alio, non est ab alio per generationem, alio, non est ab alio per generationem, sed non convertitur: ergo non esse ab sed non convertitur: ergo non esse ab alio per generationem est pars ejus quod alio per generationem est pars ejus quod est non esse ab alio simpliciter, et ita non est non esse ab alio simpliciter, et ita non ponit aliquid super ipsum: ergo oportet, ponit aliquid super ipsum: ergo oportet, quod determinetur ex parte post per affir- quod determinetur ex parte post per affir- mationem sic, qui non est ab alio a quo mationem sic, qui non est ab alio a quo alius tunc enim aliquid affirmative est alius tunc enim aliquid affirmative est additum sed cum adhuc hoc sit in ge- additum sed cum adhuc hoc sit in ge- nere, non specificat: ergo oportet ulterius nere, non specificat: ergo oportet ulterius specificare sic, qui non ab alio a quo specificare sic, qui non ab alio a quo alius hoc modo vel illo, quod determi- alius hoc modo vel illo, quod determi- net originem in specie personæ, sicut per net originem in specie personæ, sicut per generationem, vel spirationem. generationem, vel spirationem.

Modo ostendam, quod non possunt Modo ostendam, quod non possunt esse nisi isti duo modi specificantes. esse nisi isti duo modi specificantes.

1. In natura spirituali divina simplici 1. In natura spirituali divina simplici non est intelligere ex parte quod est, nisi non est intelligere ex parte quod est, nisi naturam, et intellectum, et voluntatem: naturam, et intellectum, et voluntatem: sed natura indivisibilis est, et hoc proba- sed natura indivisibilis est, et hoc proba- tum est supra': ergo si plurificeretur, tum est supra': ergo si plurificeretur, hoc erit ex parte intellectus, et voluntatis. hoc erit ex parte intellectus, et voluntatis. Intellectus autem dicit se, et dicit aliud: Intellectus autem dicit se, et dicit aliud: sed cum dicit aliud, illud est extra essen- sed cum dicit aliud, illud est extra essen- tiam suam et ideo non potest esse hy- tiam suam et ideo non potest esse hy- postasis quia omnis hypostasis est in- postasis quia omnis hypostasis est in- tra in natura cujus est hypostasis: ergo tra in natura cujus est hypostasis: ergo

2 Cf. Supra, Dist. VIII. 2 Cf. Supra, Dist. VIII.

IN I SENTENT. DIST. X, G, ART. 12. IN I SENTENT. DIST. X, G, ART. 12.

dicendo se, dicit illud quod est in- dicendo se, dicit illud quod est in- tra naturam dictum autem distin- tra naturam dictum autem distin- ctum est a dicente: ergo est ibi distin- ctum est a dicente: ergo est ibi distin- ctum in hypostasi, et unum in natura : ctum in hypostasi, et unum in natura : et ostensum est supra, quod dicere sum- et ostensum est supra, quod dicere sum- mo spiritui est generare: ergo habemus mo spiritui est generare: ergo habemus unum modum qui producit duas per- unum modum qui producit duas per- sonas, scilicet generantem et genitum : sonas, scilicet generantem et genitum : et ille modus supra probatus est 1: et et ille modus supra probatus est 1: et probatum est ibidem, quod non potest probatum est ibidem, quod non potest esse nisi unus generans, et unus genitus. esse nisi unus generans, et unus genitus. Ex parte autem communicationis per vo- Ex parte autem communicationis per vo- luntatem, id quod procedit jam manens luntatem, id quod procedit jam manens intra naturam ejus a quo procedit, non intra naturam ejus a quo procedit, non est nisi amor et cum non habeat oppo- est nisi amor et cum non habeat oppo- sitionem diversam ad Patrem et Filium, sitionem diversam ad Patrem et Filium, necesse est procedere ab utroque, ut pro- necesse est procedere ab utroque, ut pro- babitur in sequenti distinctione 2. Cum babitur in sequenti distinctione 2. Cum autem in divinis non sit multitudo pro- autem in divinis non sit multitudo pro- prietatum per materiam, sed speciem prietatum per materiam, sed speciem tantum, non potest esse amor amoris, tantum, non potest esse amor amoris, vel alius amor, sicut supra probatum est vel alius amor, sicut supra probatum est quod non potest esse Filius: ergo non pos- quod non potest esse Filius: ergo non pos- sunt esse nisi tres personæ. sunt esse nisi tres personæ.

2. Item, In imagine verbum non pro- 2. Item, In imagine verbum non pro- ducit verbum, nec dicens se aliud verbum ducit verbum, nec dicens se aliud verbum quam unum nec amor alium amorem, quam unum nec amor alium amorem, nec verbum quia est amor verbi, non nec verbum quia est amor verbi, non quod verbum sit dictum vel genitum ab quod verbum sit dictum vel genitum ab amore sed sic erit etiam in divinis: amore sed sic erit etiam in divinis: ergo non sunt nisi tres personæ. ergo non sunt nisi tres personæ.

3. Item, Non manifestatur aliquid nisi 3. Item, Non manifestatur aliquid nisi duobus modis distinctis, scilicet per mo- duobus modis distinctis, scilicet per mo- dum veri verbi et per modum boni: si dum veri verbi et per modum boni: si enim manifestatur natura, non est distin- enim manifestatur natura, non est distin- ctus modus manifestationis: ergo cum Pa- ctus modus manifestationis: ergo cum Pa- ter qui est principium non de principio, ter qui est principium non de principio, manifestet se in processione personarum, manifestet se in processione personarum, non manifestabit se nisi istis duobus mo- non manifestabit se nisi istis duobus mo- dis sed bonum est post verum, et ita dis sed bonum est post verum, et ita Spiritus sanctus erit a Filio cui convenit Spiritus sanctus erit a Filio cui convenit

verum. verum.

4. Item, Perfecta jucunditas est in tri- 4. Item, Perfecta jucunditas est in tri- bus, non in duobus duo enim non uniun- bus, non in duobus duo enim non uniun- tur nisi per naturam et naturalia, et hoc tur nisi per naturam et naturalia, et hoc non complet perfectam jucunditatem nisi non complet perfectam jucunditatem nisi uniantur etiam in eo quod unum est in uniantur etiam in eo quod unum est in

1 Cf. Supra, Dist. IV, V, VI et VII. 1 Cf. Supra, Dist. IV, V, VI et VII.

331 331

eis distinctis, sicut est amor vel amicitia: eis distinctis, sicut est amor vel amicitia: ergo cum illud in divinis non possit esse ergo cum illud in divinis non possit esse nisi perfectum, erit persona in divinis, et nisi perfectum, erit persona in divinis, et ita erunt tres personæ. ita erunt tres personæ.

SOLUTIO. Dicimus, quod tantum sunt Solutio. SOLUTIO. Dicimus, quod tantum sunt Solutio. tres personæ. tres personæ.

Ad omnia autem quæ objiciuntur in Ad omnia autem quæ objiciuntur in contrarium, dicendum quod penes esse contrarium, dicendum quod penes esse ab alio, et non esse ab alio, nulla ac- ab alio, et non esse ab alio, nulla ac- cipitur persona nisi plus addatur: sicut cipitur persona nisi plus addatur: sicut etiam probat objectio facta. Unde tria etiam probat objectio facta. Unde tria consideranda sunt in eo quod facit per- consideranda sunt in eo quod facit per- sonam, scilicet quod sit proprietas in sonam, scilicet quod sit proprietas in specie determinata, et quod sit pro- specie determinata, et quod sit pro- prietas originis, et quod habeat oppo- prietas originis, et quod habeat oppo- sitionem relativam ad omne id a quo dis- sitionem relativam ad omne id a quo dis- tinguit: unde cum non esse ab alio non tinguit: unde cum non esse ab alio non sit in specie determinata proprietas, et sit in specie determinata proprietas, et similiter esse ab alio, nulla sumitur dis- similiter esse ab alio, nulla sumitur dis- tinctio penes illa. Sed non esse ab alio a tinctio penes illa. Sed non esse ab alio a quo alius per generationem, et non esse quo alius per generationem, et non esse ab alio a quo alius per spirationem, sunt ab alio a quo alius per spirationem, sunt quidem in specie determinatæ proprieta- quidem in specie determinatæ proprieta- tes, sed non habent oppositionem : et tes, sed non habent oppositionem : et ideo non constituunt diversas personas, ideo non constituunt diversas personas, sed unam tantum. Similiter esse ab alio sed unam tantum. Similiter esse ab alio cum sit in genere, nullam facit: sed esse cum sit in genere, nullam facit: sed esse ab alio per generationem, et esse ab alio ab alio per generationem, et esse ab alio per spirationem, inter se non habent per spirationem, inter se non habent oppositionem et ideo necessario uni per- oppositionem et ideo necessario uni per- sonæ conveniunt sicut et præcedentes: sonæ conveniunt sicut et præcedentes: vel oportet, quod aliqua oppositio quæ- vel oportet, quod aliqua oppositio quæ- ratur inter eas et hæc est oppositio, quod ratur inter eas et hæc est oppositio, quod esse ab alio per spirationem dicit esse a esse ab alio per spirationem dicit esse a Patre et Filio, et ideo per generationem Patre et Filio, et ideo per generationem esse ab alio, et per spirationem esse ab esse ab alio, et per spirationem esse ab alio, uni non conveniunt. alio, uni non conveniunt.

Et ex hoc patet solutio ad omnia obje- Et ex hoc patet solutio ad omnia obje- cta quæ objecta sunt de relationibus, et cta quæ objecta sunt de relationibus, et de eo quod est esse ab alio, et non esse de eo quod est esse ab alio, et non esse ab alio patet enim quod est necesse quod ab alio patet enim quod est necesse quod quælibet relatio ponat duo extrema quæ quælibet relatio ponat duo extrema quæ sint personæ diversæ : quia una relatio sint personæ diversæ : quia una relatio non habet unam oppositionem ad aliam : non habet unam oppositionem ad aliam : et ideo duo respectus eidem convenire et ideo duo respectus eidem convenire possunt. possunt.

2 Cf. Infra, Dist. XI. 2 Cf. Infra, Dist. XI.

332 332

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

AD ID autem quod objicitur de potentia AD ID autem quod objicitur de potentia spirandi, supra solutum est in suo simili spirandi, supra solutum est in suo simili de generatione Fillii: quia si spiraretur de generatione Fillii: quia si spiraretur

alius, ostensum est, quod nullam diffe- alius, ostensum est, quod nullam diffe- rentiam haberet ad istum, et sic non fa- rentiam haberet ad istum, et sic non fa- ceret numerum. ceret numerum.

H. Quod Spiritus sanctus sicut communis est Patri et Filio, ita H. Quod Spiritus sanctus sicut communis est Patri et Filio, ita commune nomen habet proprium. commune nomen habet proprium.

Hic notandum est, quod sicut Spiritus sanctus in Trinitate specialiter di- Hic notandum est, quod sicut Spiritus sanctus in Trinitate specialiter di- citur charitas quæ est Patris et Filii unio: ita et nomen tenet proprie, citur charitas quæ est Patris et Filii unio: ita et nomen tenet proprie, quod Patri et Filio communiter quodammodo congruit. Unde Augustinus quod Patri et Filio communiter quodammodo congruit. Unde Augustinus in libro XV de Trinitate'. Si charitas, inquit, qua Pater diligit Filium, et in libro XV de Trinitate'. Si charitas, inquit, qua Pater diligit Filium, et Patrem diligit Filius, ineffabilem communionem demonstrat amborum, Patrem diligit Filius, ineffabilem communionem demonstrat amborum, quid convenientius quam ut ille proprie dicitur charitas, qui spiritus est quid convenientius quam ut ille proprie dicitur charitas, qui spiritus est communis ambobus ? Hoc enim sanius creditur et intelligitur, ut non so- communis ambobus ? Hoc enim sanius creditur et intelligitur, ut non so- lum Spiritus sanctus charitas sit in illa Trinitate, sed non frustra proprie lum Spiritus sanctus charitas sit in illa Trinitate, sed non frustra proprie charitas nuncupetur propter illa quæ dicta sunt: sicut non solus in illa charitas nuncupetur propter illa quæ dicta sunt: sicut non solus in illa Trinitate vel Spiritus est vel sanctus: quia et Pater spiritus, et Filius spi- Trinitate vel Spiritus est vel sanctus: quia et Pater spiritus, et Filius spi- ritus et Pater sanctus, et Filius sanctus et tamen ipse non frustra dicitur ritus et Pater sanctus, et Filius sanctus et tamen ipse non frustra dicitur Spiritus sanctus. Qui enim est communis ambobus, id vocatur ipse proprie, Spiritus sanctus. Qui enim est communis ambobus, id vocatur ipse proprie, quod ambo communiter. Alioquin si in illa Trinitate solus Spiritus sanctus quod ambo communiter. Alioquin si in illa Trinitate solus Spiritus sanctus est charitas, profecto et Filius non solius Patris, sed etiam Spiritus sancti est charitas, profecto et Filius non solius Patris, sed etiam Spiritus sancti Filius invenitur. Ait enim Apostolus de Deo Patre, Transtulit nos in re- Filius invenitur. Ait enim Apostolus de Deo Patre, Transtulit nos in re- gnum Filii dilectionis suæ ². Si ergo non est in ista Trinitate charitas Dei gnum Filii dilectionis suæ ². Si ergo non est in ista Trinitate charitas Dei nisi Spiritus sanctus, Filius est etiam Spiritus sancti. Sed quia hoc absur- nisi Spiritus sanctus, Filius est etiam Spiritus sancti. Sed quia hoc absur- dissimum est, restat ut non solus ibi sit charitas Spiritus sanctus, sed pro- dissimum est, restat ut non solus ibi sit charitas Spiritus sanctus, sed pro- pter ista de quibus satis disserui, proprie sic vocatur. pter ista de quibus satis disserui, proprie sic vocatur.

: :

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV, de Trinitate, cap 16. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV, de Trinitate, cap 16.

2 Ad Coloss. I, 13. 2 Ad Coloss. I, 13.

IN I SENTENT. DIST. X, H, ART. 13. IN I SENTENT. DIST. X, H, ART. 13.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

Qualiter hoc nomen Spiritus conveniat Qualiter hoc nomen Spiritus conveniat specialiter Spiritui sancto, et quomodo specialiter Spiritui sancto, et quomodo

sanctus dicatur ? sanctus dicatur ?

Deinde quæritur de hoc quod contine- Deinde quæritur de hoc quod contine- tur in ultimo cap. ibi, « Hic notandum tur in ultimo cap. ibi, « Hic notandum est, quod Spiritus sanctus, etc. » est, quod Spiritus sanctus, etc. »

Et quæritur de hoc nomine quod est Et quæritur de hoc nomine quod est Spiritus sanctus, qualiter conveniat spe- Spiritus sanctus, qualiter conveniat spe- cialiter Spiritui sancto? cialiter Spiritui sancto?

Spiritus enim poni consuevit in sacra Spiritus enim poni consuevit in sacra Scriptura pro principio vitæ, sicut, Joan. Scriptura pro principio vitæ, sicut, Joan. VI, 64 Spiritus est qui vivificat: caro VI, 64 Spiritus est qui vivificat: caro non prodest quidquam. Et, in Genes. non prodest quidquam. Et, in Genes. 1, 2: Spiritus Dei ferebatur super aquas: 1, 2: Spiritus Dei ferebatur super aquas: quia in aquis primo apparuit anima vitæ. quia in aquis primo apparuit anima vitæ.

Cum ergo una sit vita trium, non debet Cum ergo una sit vita trium, non debet spiritus proprie referri ad unam perso- spiritus proprie referri ad unam perso-

nai. nai.

Si forte dicatur, quod dicitur a spiri- Si forte dicatur, quod dicitur a spiri- tualitate hoc iterum nihil est: quia tualitate hoc iterum nihil est: quia hæc convenit naturæ divinæ proprie. Si hæc convenit naturæ divinæ proprie. Si dicatur, quod spiritus dicitur a spirando : dicatur, quod spiritus dicitur a spirando : hoc iterum nihil est: quia spirare conve- hoc iterum nihil est: quia spirare conve- nit omnibus. nit omnibus.

333 333

SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, SOLUTIO. Dicendum sine præjudicio, quod dicitur a spirando: sed spirare dici- quod dicitur a spirando: sed spirare dici- tur a spiritu emittendo: spiritus enim tur a spiritu emittendo: spiritus enim est de interioribus affectus, unde emis- est de interioribus affectus, unde emis- sio amoris est emissio spiritus: tum sio amoris est emissio spiritus: tum quia calidum spirare facit, et amor quia calidum spirare facit, et amor ignis divinus est qui spirare facit af- ignis divinus est qui spirare facit af- fectum tum etiam quia homines con- fectum tum etiam quia homines con- cordantes conspirant in osculo in quo est cordantes conspirant in osculo in quo est conjunctio oris spirantis ad os spirans, conjunctio oris spirantis ad os spirans, ut notetur conjunctio spirituum interius. ut notetur conjunctio spirituum interius. Per hunc modum, cum verissima con- Per hunc modum, cum verissima con- junctio sit inter Patrem et Filium in Spi- junctio sit inter Patrem et Filium in Spi- ritu, conjunctio ipsa spiritus vocatur. ritu, conjunctio ipsa spiritus vocatur. Sanctus autem additur, quia dicit since- Sanctus autem additur, quia dicit since- ritatem ad actum spirandi. Sunt enim ritatem ad actum spirandi. Sunt enim quædam nomina quæ absolute dicta no- quædam nomina quæ absolute dicta no- tant generales habitus, sicut bonus, san- tant generales habitus, sicut bonus, san- ctus, et hujusmodi: et conjuncta cum ctus, et hujusmodi: et conjuncta cum aliis ordinatis ad actum aliquem, dicunt aliis ordinatis ad actum aliquem, dicunt bonitatem ad actum illum, sicut cum bonitatem ad actum illum, sicut cum dicitur bonus citharœdus, et hujusmodi. dicitur bonus citharœdus, et hujusmodi. Ita dicitur Spiritus sanctus propter san- Ita dicitur Spiritus sanctus propter san- ctitatis munditiam et immaterialitatem ctitatis munditiam et immaterialitatem conspirandi amorem in Patre et Filio: conspirandi amorem in Patre et Filio: et quia procedit ut amor : ideo congruen- et quia procedit ut amor : ideo congruen- tiam habet a nomine quod est Spiritus tiam habet a nomine quod est Spiritus

sanctus. sanctus.

Et per hoc patet solutio ad objecta de Et per hoc patet solutio ad objecta de de facili. de facili.

Solutio. Solutio.

-222 -222

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DISTINCTIO XI. DISTINCTIO XI.

A. Quod Spiritus sanctus procedit a Patre et Filio. A. Quod Spiritus sanctus procedit a Patre et Filio.

Hic dicendum est Spiritum sanctum a Patre esse et Filio, et procedere a Hic dicendum est Spiritum sanctum a Patre esse et Filio, et procedere a Patre et Filio quod multi hæretici negaverunt. Quod autem de utroque Patre et Filio quod multi hæretici negaverunt. Quod autem de utroque procedat, multis divinorum eloquiorum testimoniis comprobatur. Dicit procedat, multis divinorum eloquiorum testimoniis comprobatur. Dicit enim Apostolus: Misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra". Ecce hic enim Apostolus: Misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra". Ecce hic dicitur Spiritus Filii. Et alibi, Si quis Spiritum Christi non habet, hic non dicitur Spiritus Filii. Et alibi, Si quis Spiritum Christi non habet, hic non est ejus ³. Ipse etiam Filius de Spiritu sancto dicit in Evangelio: Quem ego est ejus ³. Ipse etiam Filius de Spiritu sancto dicit in Evangelio: Quem ego mittam vobis a Patre 3. Patris autem Spiritus dictus est, ubi legitur, Si mittam vobis a Patre 3. Patris autem Spiritus dictus est, ubi legitur, Si Spiritus ejus qui suscitavit Jesum a mortuis habitat in vobis. Et ipse Chri- Spiritus ejus qui suscitavit Jesum a mortuis habitat in vobis. Et ipse Chri- stus dicit Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri stus dicit Non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis ³. Et in alio loco, Quem mittet Pater in nomine meo 6. qui loquitur in vobis ³. Et in alio loco, Quem mittet Pater in nomine meo 6. Et alibi ipse Filius de Spiritu sancto ait, De patre procedit. His et aliis Et alibi ipse Filius de Spiritu sancto ait, De patre procedit. His et aliis auctoritatibus pluribus ostenditur, quod Spiritus sanctus a Patre et Filio auctoritatibus pluribus ostenditur, quod Spiritus sanctus a Patre et Filio procedit. procedit.

: :

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic dicendum est Spiritum sanctum a « Hic dicendum est Spiritum sanctum a Patre esse et Filio, etc. » Patre esse et Filio, etc. »

Hic incipit pars illa in qua agitur de Hic incipit pars illa in qua agitur de Spiritus sancti processione per compara- Spiritus sancti processione per compara- tionem ad terminum a quo, sive ad prin- tionem ad terminum a quo, sive ad prin- cipium a quo procedit. Et dividitur in cipium a quo procedit. Et dividitur in duas partes in quarum prima probat, duas partes in quarum prima probat, quod procedit tam a Patre quam a Filio. quod procedit tam a Patre quam a Filio.

1 Ad Galat. IV, 6. 1 Ad Galat. IV, 6.

2 Ad Roman. VIII, 9. 2 Ad Roman. VIII, 9.

3 Joan. xv, 26. Cf. Joan. xvi, 7: Si non abiero, 3 Joan. xv, 26. Cf. Joan. xvi, 7: Si non abiero, Paraclitus non veniet ad vos: si autem abiero, Paraclitus non veniet ad vos: si autem abiero, mittam eum ad vos. mittam eum ad vos.

* Ad Roman. VIII, 11. * Ad Roman. VIII, 11.

In secunda autem probat, quod non ple- In secunda autem probat, quod non ple- nius ab uno quam ab alio, et hæc in- nius ab uno quam ab alio, et hæc in- cipit in distinctione XII, ibi, A, « Item cipit in distinctione XII, ibi, A, « Item quæritur, Cum Spiritus sanctus procedat quæritur, Cum Spiritus sanctus procedat a Patre et Filio, etc. » a Patre et Filio, etc. »

Ista distinctio quæ primam partem Ista distinctio quæ primam partem continet, dividitur in quatuor partes: in continet, dividitur in quatuor partes: in quarum prima ostendit Spiritum a Patre quarum prima ostendit Spiritum a Patre et Filio procedere. In secunda ponit op- et Filio procedere. In secunda ponit op- positiones Græcorum in contrarium, ibi, positiones Græcorum in contrarium, ibi, B, « Græci tamen dicunt Spiritum san- B, « Græci tamen dicunt Spiritum san- ctum, etc. » In tertia solvit, ibi, C, «< Nos ctum, etc. » In tertia solvit, ibi, C, «< Nos

5 Matth x, 20. 5 Matth x, 20.

6 Joan XIV, 26. 6 Joan XIV, 26.

Joan. xv, 26: Cum venerit Paraclitus, quem Joan. xv, 26: Cum venerit Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, etc. a Patre procedit, etc.

IN I SENTENT. DIST. XI, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XI, A, ART. 1.

autem illa verba ita determinamus. » In autem illa verba ita determinamus. » In quarta et ultima confessionem Græcorum quarta et ultima confessionem Græcorum reducit ad nostram, ibi, D, « Sciendum reducit ad nostram, ibi, D, « Sciendum est tamen, quod Græci confitentur, est tamen, quod Græci confitentur,

etc. » etc. »

Littera autem per se patet. Littera autem per se patet.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit procedere ? Quid sit procedere ?

Ante Litteram occurrunt quinque quæ- Ante Litteram occurrunt quinque quæ- renda quorum primum est, Quid sit renda quorum primum est, Quid sit procedere ? procedere ?

Secundum, Utrum procedere secun- Secundum, Utrum procedere secun- dum unam rationem conveniat utrique dum unam rationem conveniat utrique personæ procedenti, et quot modis con- personæ procedenti, et quot modis con- tingat processionem fieri in divinis ? tingat processionem fieri in divinis ?

Tertium, Utrum procedat Spiritus a Tertium, Utrum procedat Spiritus a Patre et Filio in quantum unum sunt, Patre et Filio in quantum unum sunt, vel in quantum plures ? vel in quantum plures ?

Quartum, Si procedit ab eis in quan- Quartum, Si procedit ab eis in quan- tum unum sunt, utrum uniens sit essen- tum unum sunt, utrum uniens sit essen- tia vel notio vel persona? tia vel notio vel persona?

Quintum et ultimum, de potentia spi- Quintum et ultimum, de potentia spi- rativa, qualiter sit in Patre et Filio, et rativa, qualiter sit in Patre et Filio, et

utrum una sit in tribus ? utrum una sit in tribus ?

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Procedere dicit exitum alicujus ab 1. Procedere dicit exitum alicujus ab aliquo ergo si processio sit in divinis, aliquo ergo si processio sit in divinis, erit ibi exitus ab aliquo. SED CONTRA: erit ibi exitus ab aliquo. SED CONTRA: Indistantium per identitatem nulla est Indistantium per identitatem nulla est recessio ab invicem Pater et Filius et recessio ab invicem Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt indistantes periden- Spiritus sanctus sunt indistantes periden- titatem naturæ: ergo nulla est eorum titatem naturæ: ergo nulla est eorum recessio ab invicem omnis autem pro- recessio ab invicem omnis autem pro- cessio est recessio quædam : ergo pro- cessio est recessio quædam : ergo pro- cessio non convenit in divinis. cessio non convenit in divinis.

2. Præterea, Processio sumitur a mo- 2. Præterea, Processio sumitur a mo- tu processivo: ille autem motus causatur tu processivo: ille autem motus causatur ab indigentia, ut dicunt Philosophi : ab indigentia, ut dicunt Philosophi :

'S DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 'S DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap.

335 335

ergo videtur, quod non conveniat di- ergo videtur, quod non conveniat di- vinis. vinis.

3. Item, Omnis processio est ex aliquo 3. Item, Omnis processio est ex aliquo in aliud: nulla autem persona est sic ex in aliud: nulla autem persona est sic ex aliquo, quod sit in aliud, sed potius ut aliquo, quod sit in aliud, sed potius ut sit in seipsa ergo processio non convenit sit in seipsa ergo processio non convenit divinis. divinis.

4. Præterea, Motus processionis clau- 4. Præterea, Motus processionis clau- ditur in quodam circulo, ut dicit Philo- ditur in quodam circulo, ut dicit Philo- sophus movetur enim primo desiderium sophus movetur enim primo desiderium a desiderabili, et postea desiderans con- a desiderabili, et postea desiderans con- jungitur desiderabili per motum proces- jungitur desiderabili per motum proces- sivum et sic circulus clauditur in re sivum et sic circulus clauditur in re exterius, quia desiderabile est movens exterius, quia desiderabile est movens primum ex quo est motus, et in quod primum ex quo est motus, et in quod ultimum recurrit motus processivus. ultimum recurrit motus processivus.

4. Item, Desiderium movet in rem, 4. Item, Desiderium movet in rem, et acceptam reducit in seipsum, et sic et acceptam reducit in seipsum, et sic circulus clauditur in desiderante: pos- circulus clauditur in desiderante: pos- sumne dicere, quod ad similitudinem sumne dicere, quod ad similitudinem ipsius motus in divinis sumatur proces- ipsius motus in divinis sumatur proces- sio? Videtur enim quod sic per Trisme- sio? Videtur enim quod sic per Trisme- gistum qui dicit, quod monas gignit mo- gistum qui dicit, quod monas gignit mo- nadem, et in se reflectit ardorem. nadem, et in se reflectit ardorem.

6. Item, Per Dionysium in libro de 6. Item, Per Dionysium in libro de Divinis nominibus ', ubi sic dicit: Ali- Divinis nominibus ', ubi sic dicit: Ali- quando quidem ipsum eloquia amorem quando quidem ipsum eloquia amorem et dilectionem dicunt, aliquando amabi- et dilectionem dicunt, aliquando amabi- lem et diligibilem. Hujus enim est qui- lem et diligibilem. Hujus enim est qui- dem causa, et sicut emissor, et sicut pro- dem causa, et sicut emissor, et sicut pro- genitor: hæc autem ipse est, et hæc genitor: hæc autem ipse est, et hæc quidem movetur illud autem movet, quidem movetur illud autem movet, aut quoniam ipse suiipsius, et sibiipsi aut quoniam ipse suiipsius, et sibiipsi est adductivus et motivus. Sensus est, est adductivus et motivus. Sensus est,

quod Pater Deus causa et principium est quod Pater Deus causa et principium est amoris et dilectionis, et est ultimum di- amoris et dilectionis, et est ultimum di- lectum et amatum, et movet amore, et lectum et amatum, et movet amore, et movetur ut amatus: ergo videtur, quod movetur ut amatus: ergo videtur, quod ipse seipsum in amore sicut sibiipsi ad- ipse seipsum in amore sicut sibiipsi ad- ducat et in seipsum : ergo est ibi quasi ducat et in seipsum : ergo est ibi quasi processio circularis. processio circularis.

7. Item, Hoc videtur per auctoritatem 7. Item, Hoc videtur per auctoritatem Hieronymi in præcedenti distinctione Hieronymi in præcedenti distinctione habitam, quæ dicit, quod Spiritus san- habitam, quæ dicit, quod Spiritus san- ctus est dilectio qua Pater diligit Filium, ctus est dilectio qua Pater diligit Filium, et Filius Patrem. Sed si hoc concedatur: et Filius Patrem. Sed si hoc concedatur: CONTRA est quia secundum hoc aliquid CONTRA est quia secundum hoc aliquid

4. 4.

336 336

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

recipit Pater a Filio: ergo videtur, quod recipit Pater a Filio: ergo videtur, quod Spiritus non habet processionem quæ sit Spiritus non habet processionem quæ sit in divinis a Filio in Patrem. in divinis a Filio in Patrem.

8. Item, Amor gratuitus ex sola libera- 8. Item, Amor gratuitus ex sola libera- litate procedit, ut dicit Richardus de litate procedit, ut dicit Richardus de sancto Victore: amor autem debitus ma- sancto Victore: amor autem debitus ma- gis ex debito justitiæ cum ergo Pater gis ex debito justitiæ cum ergo Pater nihil debeat Filio, sed omnia Filius Patri, nihil debeat Filio, sed omnia Filius Patri, videtur quod non exhibeat Filius Patri videtur quod non exhibeat Filius Patri amorem gratuitum: hic autem est Spiri- amorem gratuitum: hic autem est Spiri- tus sanctus ergo non est processio a Fi- tus sanctus ergo non est processio a Fi- lio in Patrem. Sed si quis vellet hoc di- lio in Patrem. Sed si quis vellet hoc di- cere, sequitur ex hoc quod Filius non cere, sequitur ex hoc quod Filius non diligit Patrem amore gratuito, et quod diligit Patrem amore gratuito, et quod non diligit eum Spiritu sancto: quæ omnia non diligit eum Spiritu sancto: quæ omnia sunt contra Sanctorum auctoritates. sunt contra Sanctorum auctoritates.

9. Præterea, In circulari motu unum 9. Præterea, In circulari motu unum est principium unde motus, sicut dex- est principium unde motus, sicut dex- trum aliud autem est unde regyratio, trum aliud autem est unde regyratio, sed non unde motus, quia non est motus sed non unde motus, quia non est motus nisi a dextro. Ita videtur esse in ista pro- nisi a dextro. Ita videtur esse in ista pro- cessione quod enim Spiritus sanctus cessione quod enim Spiritus sanctus procedit a Filio, hoc habet a Patre, et ita procedit a Filio, hoc habet a Patre, et ita videtur adhuc salvari similitudo motus videtur adhuc salvari similitudo motus processivi. processivi.

10. Si forte dicas, sicut quidam dixe- 10. Si forte dicas, sicut quidam dixe- runt, quod non est ibi similitudo proces- runt, quod non est ibi similitudo proces- sionis ad motum localem processivum, sionis ad motum localem processivum, eo quod Filius non est ut ad quem sicut eo quod Filius non est ut ad quem sicut ad terininum procedat Spiritus sanclus, ad terininum procedat Spiritus sanclus, ut ila sit similitudo processionis in motu ut ila sit similitudo processionis in motu recto nec Filius est ut per quem regre- recto nec Filius est ut per quem regre- diatur in Patrem, quia sic Filius haberet diatur in Patrem, quia sic Filius haberet virtutem deficientem ad spirandum Spi- virtutem deficientem ad spirandum Spi- ritum, sicut est sinistra deficiens respectu ritum, sicut est sinistra deficiens respectu dextræ sed est ibi processio sicut causa- dextræ sed est ibi processio sicut causa- tum procedit a causa. Si, inquam, sic tum procedit a causa. Si, inquam, sic dicatur, videntur falsa omnia quæ supra dicatur, videntur falsa omnia quæ supra determinata sunt de exitu ut nexus et ut determinata sunt de exitu ut nexus et ut unitas et ut conjunctio amborum: non unitas et ut conjunctio amborum: non enim conjungit causatum aliud cum cau- enim conjungit causatum aliud cum cau- sa: ergo videtur, quod adhuc redit quod sa: ergo videtur, quod adhuc redit quod sit circularis exitus, ut in motu proces- sit circularis exitus, ut in motu proces- sivo progreditur amor ex amante in sivo progreditur amor ex amante in amatum et redit in amantem. amatum et redit in amantem.

11. SED CONTRA: Damascenus : « Credi- 11. SED CONTRA: Damascenus : « Credi- mus in unum Spiritum sanctum Deum mus in unum Spiritum sanctum Deum

1 S. J. DAMASLENUS, Lib. I, cap. 10. 1 S. J. DAMASLENUS, Lib. I, cap. 10.

et vivificantem ex Patre procedentem, et et vivificantem ex Patre procedentem, et in Filio requiescentem . » Ergo videtur, in Filio requiescentem . » Ergo videtur, quod a Patre procedat, et non reverta- quod a Patre procedat, et non reverta- tur et ita videtur processivus sumni vel tur et ita videtur processivus sumni vel ad similitudinem causati de causa, vel ad similitudinem causati de causa, vel ad similitudinem motus recti ex aliis et ad similitudinem motus recti ex aliis et in aliud. in aliud.

: :

Item, Spiritus sanctus processio est Item, Spiritus sanctus processio est secundum originem: quia procedere sibi secundum originem: quia procedere sibi ab alio est esse ab alio secundum ori- ab alio est esse ab alio secundum ori- ginem autem non procedit nisi causatum ginem autem non procedit nisi causatum a causa ergo videtur, quod hoc modo a causa ergo videtur, quod hoc modo sumatur in divinis. sumatur in divinis.

SOLUTIO. Dicendum, quod nulla simili- SOLUTIO. Dicendum, quod nulla simili- tudo secundum veritatem potest demon- tudo secundum veritatem potest demon- strare processionem æternam, sicut nec strare processionem æternam, sicut nec Filii generationem tamen secundum Filii generationem tamen secundum aliquid, longe similitudine sumpta, su- aliquid, longe similitudine sumpta, su- mitur ratio processionis a processione mitur ratio processionis a processione causati, et secundum aliud a processione causati, et secundum aliud a processione motus processivi. Spiritus enim sanctus motus processivi. Spiritus enim sanctus procedit ratione personæ distinctæ a Pa- procedit ratione personæ distinctæ a Pa- tre et Filio, ut ab uno principio: et quoad tre et Filio, ut ab uno principio: et quoad hoc sumitur magis similitudo a proces- hoc sumitur magis similitudo a proces- sione causati a causa, quod processione sione causati a causa, quod processione sui exit ab ea et distinguitur ab ea et sui exit ab ea et distinguitur ab ea et noto modo causam efficientem, et causa- noto modo causam efficientem, et causa- tum causæ efficientis effectum. Secun- tum causæ efficientis effectum. Secun- dum autem quod attenditur modus pro- dum autem quod attenditur modus pro- cessionis, quia scilicet procedit ut amor : cessionis, quia scilicet procedit ut amor : sic habet similitudinem ad aliud quod sic habet similitudinem ad aliud quod est in motu processivo, sicut ad amorem est in motu processivo, sicut ad amorem qui movet in processivo motu: diligens qui movet in processivo motu: diligens enim quodammodo egreditur in rem di- enim quodammodo egreditur in rem di- lectam, et dilectus in rediligendo quo- lectam, et dilectus in rediligendo quo- dammodo regreditur, et ipse amor est dammodo regreditur, et ipse amor est medium egrediens ab eis. Et quoad hoc medium egrediens ab eis. Et quoad hoc est similitudo licet exigua ad motum pro- est similitudo licet exigua ad motum pro- cessivum. Sed quoad hoc quod Spiritus cessivum. Sed quoad hoc quod Spiritus sanctus est in eadem essentia cum Patre sanctus est in eadem essentia cum Patre et Filio, est dissimilitudo ad processionem et Filio, est dissimilitudo ad processionem causati a causa: quia causatum causæ causati a causa: quia causatum causæ efficientis non est ejusdem essentiæ cum efficientis non est ejusdem essentiæ cum causa. Quoad hoc vero quod non est pro- causa. Quoad hoc vero quod non est pro- cessio distans per locum et motum, est cessio distans per locum et motum, est dissimilitudo ad motum processivum. dissimilitudo ad motum processivum.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3 Ad 3

A.1 4. A.1 4.

IN I SENTENT. DIST. XI, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. XI, A, ART. 1.

DICENDUM ergo ad primum, puod licet DICENDUM ergo ad primum, puod licet indistantia sit ibi per naturam et esse, indistantia sit ibi per naturam et esse, est tamen ibi distinctio loco distantiæ, est tamen ibi distinctio loco distantiæ, distinctio (inquam) personæ procedentis distinctio (inquam) personæ procedentis ab eis a quibus procedit. ab eis a quibus procedit.

AD ALIUD dicendum, quod processio in AD ALIUD dicendum, quod processio in quantum est motus ad alium locum in quantum est motus ad alium locum in quo est desideratum, dicit indigentiam : quo est desideratum, dicit indigentiam : sed quædam processio est communicatio- sed quædam processio est communicatio- nis sui, de qua dicit Dionysius, quod bo- nis sui, de qua dicit Dionysius, quod bo- num procedit in omnia bonum partici- num procedit in omnia bonum partici- pantia : et illa processio fit ex largitate, pantia : et illa processio fit ex largitate, et illa maxime convenit processioni per- et illa maxime convenit processioni per- sonarum, quæ non ostendit indigentiam, sonarum, quæ non ostendit indigentiam, sed communicationem naturæ per modum sed communicationem naturæ per modum amoris. amoris.

AD ALIUD dicendum, quod modus pro- AD ALIUD dicendum, quod modus pro- cessionis ex parte illa qua localis et indi- cessionis ex parte illa qua localis et indi- gens, est ex aliquo in aliud : sed non ab gens, est ex aliquo in aliud : sed non ab illo transsumitur similitudo, sed potius ut illo transsumitur similitudo, sed potius ut amor procedit ab aliquo quem unit cum amor procedit ab aliquo quem unit cum eo quem diligit: sicut amor appetitus in eo quem diligit: sicut amor appetitus in motu processivo procedit in desideratum, motu processivo procedit in desideratum, et si desideratum amare posset, e con- et si desideratum amare posset, e con- verso procederet amor suus in amantem: verso procederet amor suus in amantem: sed tamen adhuc hoc per omnia non est sed tamen adhuc hoc per omnia non est simile, nisi unus amor procederet ab simile, nisi unus amor procederet ab amante et amato, et se illa duo amarent amante et amato, et se illa duo amarent illo amore. illo amore.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate Pater diligit Filium amore qui est Spiri- Pater diligit Filium amore qui est Spiri- tus sanctus, et e converso Filius Patrem tus sanctus, et e converso Filius Patrem amore qui est Spiritus sanctus: tamen amore qui est Spiritus sanctus: tamen non videtur concedendum, quod Spiritus non videtur concedendum, quod Spiritus sanctus procedit a Patre in Filium, et e sanctus procedit a Patre in Filium, et e converso: quia cum dicitur, procedit in converso: quia cum dicitur, procedit in Filium vel in Patrem, per præpositionem Filium vel in Patrem, per præpositionem in non notatur habitudo principii, sed in non notatur habitudo principii, sed potius recipientis. Unde cum Pater et potius recipientis. Unde cum Pater et Filius habeant se ad Spiritum sanctum Filius habeant se ad Spiritum sanctum ut principium, non conceditur ista, Spi- ut principium, non conceditur ista, Spi- ritus sanctus procedit a Patre in Filium, ritus sanctus procedit a Patre in Filium, et minus ista conceditur e converso: et et minus ista conceditur e converso: et quoad hoc non habet similitudinem cum quoad hoc non habet similitudinem cum circulo in quo clauditur motus processio- circulo in quo clauditur motus processio- nis sed quoad hoc quod virtus spirandi nis sed quoad hoc quod virtus spirandi et processiva Spiritus est a Patre in Filio et processiva Spiritus est a Patre in Filio

1 Cf. Supra, Dist. X, F et G, Art. 10. 1 Cf. Supra, Dist. X, F et G, Art. 10.

XXV XXV

337 337

per generationem et refertur hoc ad Pa- per generationem et refertur hoc ad Pa- trem per denotationem enim auctorita- trem per denotationem enim auctorita- tis in Patre, habet aliquam similitudinem tis in Patre, habet aliquam similitudinem cum circulo, licet remotam, sicut est in cum circulo, licet remotam, sicut est in omnibus similibus terrenis quando ad omnibus similibus terrenis quando ad divina referuntur. divina referuntur.

AD ALIUD dicendum, quod Pater in se AD ALIUD dicendum, quod Pater in se reflectit ardorem per recognitionem au- reflectit ardorem per recognitionem au- ctoritatis spirandi, ut dictum est. ctoritatis spirandi, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod Dionysius AD ALIUD dicendum, quod Dionysius loquitur ibi de amore essentiali, qui mo- loquitur ibi de amore essentiali, qui mo- vet se ad effusionem donorum in ratio- vet se ad effusionem donorum in ratio- nalem naturam, angelicam, et humanam, nalem naturam, angelicam, et humanam, et etiam in omnia naturalia, et movet et etiam in omnia naturalia, et movet illa reordinanda in Deum ut diligant illa reordinanda in Deum ut diligant vel naturali appetitu, vel rationali, vel vel naturali appetitu, vel rationali, vel per gratiam, vel gloriam. per gratiam, vel gloriam.

AD ALIUD dicendum, quod auctoritas AD ALIUD dicendum, quod auctoritas Hieronymi non intendit, quod procedit Hieronymi non intendit, quod procedit a Patre in Filium, et e converso: sed a Patre in Filium, et e converso: sed quod uniat quodammodo non proprie quod uniat quodammodo non proprie Patrem et Filium: et de illo modo unio- Patrem et Filium: et de illo modo unio- nis dictum est'. nis dictum est'.

AD ALIUD dicendum, quod nullum est AD ALIUD dicendum, quod nullum est debitum in divinis debitum enim sonat debitum in divinis debitum enim sonat obligationem : licet enim in una persona obligationem : licet enim in una persona sit auctoritas et principium ad aliam, ta- sit auctoritas et principium ad aliam, ta- men sunt unius honoris et æqualis di- men sunt unius honoris et æqualis di- gnitatis propter unitatem substantiæ : et gnitatis propter unitatem substantiæ : et ideo Filius profundit amorem gratuitum, ideo Filius profundit amorem gratuitum, sicut et Pater. sicut et Pater.

AD ALIUD dicendum, quod quoad hoc AD ALIUD dicendum, quod quoad hoc quod in circulari motu processivo et quod in circulari motu processivo et etiam cœli est dextrum et sinistrum, non etiam cœli est dextrum et sinistrum, non sumitur similitudo: quia hoc sine dubio sumitur similitudo: quia hoc sine dubio non convenit quia licet Filius habeat a non convenit quia licet Filius habeat a Patre quod procedit ab eo, tamen ipse Patre quod procedit ab eo, tamen ipse est cum Patre unum principium Spiritus est cum Patre unum principium Spiritus sancti, ita quod in Filio in nullo deficit sancti, ita quod in Filio in nullo deficit vis spiralis. vis spiralis.

AD ALIUD dicendum, ut supra dictum AD ALIUD dicendum, ut supra dictum est, quod in parte similitudinem habet est, quod in parte similitudinem habet processio causati, et in parte non. processio causati, et in parte non.

AD ID quod ultimo objicitur de Dama- AD ID quod ultimo objicitur de Dama- sceno, dicendum quod ipse non intendit sceno, dicendum quod ipse non intendit dicere Spiritum non esse Filii : quia hoc dicere Spiritum non esse Filii : quia hoc dicit infra, quod dicimus esse Filii Spiri- dicit infra, quod dicimus esse Filii Spiri-

22 22

Ad b. Ad b.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7 Ad 7

Ad 8. Ad 8.

Ad 9 Ad 9

Ad 10. Ad 10.

Ad 11 Ad 11

Quæstiunc Quæstiunc

338 338

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum, a Filio autem non dicimus: et hoc tum, a Filio autem non dicimus: et hoc verum est quod non est a Filio auctore verum est quod non est a Filio auctore spirationis et hoc vult dicere per hoc spirationis et hoc vult dicere per hoc quod dicit, quod in Filio requiescit : quia quod dicit, quod in Filio requiescit : quia nec Filius reddit potentiam spiritalem, nec Filius reddit potentiam spiritalem, nec transfundit in alium qui spiret cum nec transfundit in alium qui spiret cum Patre et Filio, sicut ipse virtutem spi- Patre et Filio, sicut ipse virtutem spi- randi a Patre accepit. Sunt tamen qui randi a Patre accepit. Sunt tamen qui simpliciter dicunt Damascenum hic Græ- simpliciter dicunt Damascenum hic Græ- corum opinionem vel errorem sapuisse. corum opinionem vel errorem sapuisse. Quidquid tamen de hoc sit, Glossa vera Quidquid tamen de hoc sit, Glossa vera est quam nos posuimus et ita sustineri est quam nos posuimus et ita sustineri potest præcipue cum dicta ejus in Sen- potest præcipue cum dicta ejus in Sen- tentiis et a Magistris valde venerabiliter tentiis et a Magistris valde venerabiliter suscipiantur et Magister in Sententiis de suscipiantur et Magister in Sententiis de ipso dicit, quod liber catholicussit, et quod ipso dicit, quod liber catholicussit, et quod Papa Eugenius eum transferri fecerit. Papa Eugenius eum transferri fecerit.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum procedere univoce convenit Filio Utrum procedere univoce convenit Filio et Spiritui sancto, et quare processio et Spiritui sancto, et quare processio potius additur spirationi quam gene- potius additur spirationi quam gene-

rationi? rationi?

Secundo quæritur, Utrum procedere Secundo quæritur, Utrum procedere per unam rationem conveniat Filio et per unam rationem conveniat Filio et Spiritui sancto? Spiritui sancto?

Dicit enim Filius de se, Ego ex Deo Dicit enim Filius de se, Ego ex Deo processi et dicit de Spiritu sancto, processi et dicit de Spiritu sancto, Spiritus qui a Patre procedit 2: aut ergo Spiritus qui a Patre procedit 2: aut ergo univoce, aut æquivoce. Si univoce: er- univoce, aut æquivoce. Si univoce: er- go unus modus processionis tantum est go unus modus processionis tantum est in divinis, quod falsum est, quia Filius in divinis, quod falsum est, quia Filius procedit per generationem, Spiritus san- procedit per generationem, Spiritus san- ctus per spirationem non per generatio- ctus per spirationem non per generatio- nem. Si autem æquivocum ergo nihil nem. Si autem æquivocum ergo nihil habet commune: et sic si unus est ab alio, habet commune: et sic si unus est ab alio, alius non erit ab alio, quod falsum est. alius non erit ab alio, quod falsum est.

ULTERIUS quæritur, Cum procedere sit ULTERIUS quæritur, Cum procedere sit commune generationi et spirationi, qua- commune generationi et spirationi, qua- re retinet ipsum spiratio potius quam re retinet ipsum spiratio potius quam

1 Joan. vin, 42: Ego ex Deo processi et veni. 1 Joan. vin, 42: Ego ex Deo processi et veni. 2 Joan. xv, 26: Spiritum veritatis, qui a Patre 2 Joan. xv, 26: Spiritum veritatis, qui a Patre

generatio? Videtur enim e converso es- generatio? Videtur enim e converso es- se debere quia procedere nascendo, est se debere quia procedere nascendo, est procedere processione naturæ : procede- procedere processione naturæ : procede- re autem ut amor a consensu, non vide- re autem ut amor a consensu, non vide- tur esse procedere nisi secundum quid : tur esse procedere nisi secundum quid : et ita videtur, quod Filius magis proprie et ita videtur, quod Filius magis proprie procedit quam Spiritus sanctus. procedit quam Spiritus sanctus.

SOLUTIO. Quidam dicunt, quod dicitur Solutio, SOLUTIO. Quidam dicunt, quod dicitur Solutio, univoce et in ratione et in nomine ge- univoce et in ratione et in nomine ge- neris et hæc ratio est exire ab aliis vel neris et hæc ratio est exire ab aliis vel ab alio personaliter. Sed hoc nihil est : ab alio personaliter. Sed hoc nihil est : quia in divinis nulla est ratio generis, quia in divinis nulla est ratio generis, vel speciei, vel alicujus communis ut vel speciei, vel alicujus communis ut communis, nisi ejus quod est commune communis, nisi ejus quod est commune re et natura. Unde dico, quod cum dici- re et natura. Unde dico, quod cum dici- tur de Filio quod procedit, idem signifi- tur de Filio quod procedit, idem signifi- catur in subjecto et prædicato sub altero catur in subjecto et prædicato sub altero modo significandi. Similiter cum de Spi- modo significandi. Similiter cum de Spi- ritu sancto dicitur quod procedit. Ille ritu sancto dicitur quod procedit. Ille autem modus significandi est quædam autem modus significandi est quædam intentio communitatis processionis ad intentio communitatis processionis ad actum processionis utriusque Filii et Spi- actum processionis utriusque Filii et Spi- ritus sancti, et in ratione processionis ritus sancti, et in ratione processionis habet unam rationem. habet unam rationem.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod differens modus accidit propter quod differens modus accidit propter aliud significatum generationis, et pro, aliud significatum generationis, et pro, cessionis, et spirationis, et non debet di- cessionis, et spirationis, et non debet di- ci quod generatio et processio sint spe- ci quod generatio et processio sint spe- cies et genus in divinis, et similiter nec cies et genus in divinis, et similiter nec spiratio et processio. spiratio et processio.

AD ID quod ulterius quæritur, dicendum Ad quest AD ID quod ulterius quæritur, dicendum Ad quest quod generatio secundum intellectum, quod generatio secundum intellectum, licet non secundum rem, addit super licet non secundum rem, addit super processionem in qua significatur ratio processionem in qua significatur ratio procedentis, scilicet filiatio: quia Filii procedentis, scilicet filiatio: quia Filii est nasci et generari. Spiratio autem Spi- est nasci et generari. Spiratio autem Spi- ritus sancti, non audeo dicere, quod nihil ritus sancti, non audeo dicere, quod nihil vel minus addit quam generatio filii: sed vel minus addit quam generatio filii: sed tamen est per modum amoris, et amor tamen est per modum amoris, et amor secundum suum nomen non sonat in secundum suum nomen non sonat in aliquem distinctum sicut Filius : ideo aliquem distinctum sicut Filius : ideo retinet processionis nomen, quæ dicit ad retinet processionis nomen, quæ dicit ad minus distantiam distinctionis. Sunt ta- minus distantiam distinctionis. Sunt ta-

procedit procedit

IN I SENTENT. DIST. XI, A, ART. 3. IN I SENTENT. DIST. XI, A, ART. 3.

men qui dicunt, quod minus addit spi- men qui dicunt, quod minus addit spi- ratio suæ processioni quam generatio : ratio suæ processioni quam generatio : quia spiratio secundum suum nomen non quia spiratio secundum suum nomen non dicit substantialem fluxum personæ a dicit substantialem fluxum personæ a persona: et ideo retinet nomen generis: persona: et ideo retinet nomen generis: sicut proprium dicitur prædicatum con- sicut proprium dicitur prædicatum con- vertibile: tamen cum duplex sit prædi- vertibile: tamen cum duplex sit prædi- catum convertibile, scilicet essentiale catum convertibile, scilicet essentiale ut diffinitio, et accidentale convertibile, ut diffinitio, et accidentale convertibile, accidentale nomen proprii retinet: et sic accidentale nomen proprii retinet: et sic in multis fit. in multis fit.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum Spiritus sanctus procedit a Patre Utrum Spiritus sanctus procedit a Patre et Filio in quantum unus sunt vel plu- et Filio in quantum unus sunt vel plu- res? res?

Tertio quæritur quæstio difficilis, Tertio quæritur quæstio difficilis, Utrum, scilicet Spiritus sanctus procedat Utrum, scilicet Spiritus sanctus procedat a Patre et Filio in quantum unum vel a Patre et Filio in quantum unum vel unus sunt, vel in quantum plures ? unus sunt, vel in quantum plures ? Videtur, quod procedat ab eis in quan- Videtur, quod procedat ab eis in quan- tum sunt plures. tum sunt plures.

1. Aut enim Pater et Filius sunt unus 1. Aut enim Pater et Filius sunt unus spirans Spiritum sanctum, aut plures. spirans Spiritum sanctum, aut plures. Si dicas quod plures. CONTRA: Ad plu- Si dicas quod plures. CONTRA: Ad plu- ralitatem suppositorum sequitur plurali- ralitatem suppositorum sequitur plurali- las actus etiam in divinis: quia 'non di- las actus etiam in divinis: quia 'non di- citur, ego et Pater unum sum: sed dici- citur, ego et Pater unum sum: sed dici- tur, Ego et Pater.unum sumus: sed tur, Ego et Pater.unum sumus: sed cum dicitur spirans, participium signifi- cum dicitur spirans, participium signifi- cat actum ergo pluralitatem accipit a cat actum ergo pluralitatem accipit a pluralitate suppositorum: sed Pater et pluralitate suppositorum: sed Pater et Filius sunt plura supposita: ergo Pater Filius sunt plura supposita: ergo Pater et Filius sunt spirantes, et non unus spi- et Filius sunt spirantes, et non unus spi-

rans. rans.

2. Item, Spiratio activa proprietas est: 2. Item, Spiratio activa proprietas est: ergo non inest essentiæ ut determinet ergo non inest essentiæ ut determinet cam, quia nulla proprietas determinat cam, quia nulla proprietas determinat essentiam ergo inest Patri et Filio in essentiam ergo inest Patri et Filio in quantum personæ sunt: non autem Pa- quantum personæ sunt: non autem Pa- ter et Filius sunt una persona: ergo inest ter et Filius sunt una persona: ergo inest is in eo quod plures sunt: sed spirant is in eo quod plures sunt: sed spirant

1 Joan, x, 30. 1 Joan, x, 30.

339 339

in quantum habent proprietatem spiran- in quantum habent proprietatem spiran- di ergo spirant Spiritum in quantum di ergo spirant Spiritum in quantum plures sunt, et non in quantum unus. plures sunt, et non in quantum unus.

3. Præterea, Cum hæc dictio, unus, 3. Præterea, Cum hæc dictio, unus, adjungitur terminis personalibus vel no- adjungitur terminis personalibus vel no- tionalibus, significat unitatem personæ : tionalibus, significat unitatem personæ : sed Pater et Filius non sunt una persona: sed Pater et Filius non sunt una persona: ergo non sunt unus aliquis sed unus ergo non sunt unus aliquis sed unus spirans est unus aliquis ab æquipollen- spirans est unus aliquis ab æquipollen- ti ergo Pater et Filius non sunt spi- ti ergo Pater et Filius non sunt spi-

rans. rans.

4. Item, Duæ personæ non possunt in- 4. Item, Duæ personæ non possunt in- telligi uniri in actu personali. PROBATIO: telligi uniri in actu personali. PROBATIO: Duæ personæ non possunt intelligi unırı Duæ personæ non possunt intelligi unırı unde diversificantur et distinguuntur : unde diversificantur et distinguuntur : sed in actibus personalibus distinguuntur sed in actibus personalibus distinguuntur ab invicem ergo duæ personæ non sunt ab invicem ergo duæ personæ non sunt unum in actu personalised spirare est unum in actu personalised spirare est actus personalis: ergo Pater et Filius actus personalis: ergo Pater et Filius non sunt etiam unum, nedum unus in non sunt etiam unum, nedum unus in actu personali aliquo. actu personali aliquo.

• •

3. Si diceretur, quod uniuntur sicut 3. Si diceretur, quod uniuntur sicut virtus aggregata de pluribus potentiis virtus aggregata de pluribus potentiis unitur ad actum, sicut est in tractu navis, unitur ad actum, sicut est in tractu navis, et in elevatione lapidis hoc nihil est : et in elevatione lapidis hoc nihil est : quia secundum hoc sequeretur, quod quia secundum hoc sequeretur, quod neuter eorum posset per se spirare, quod neuter eorum posset per se spirare, quod hæresis absurdissima est: ergo videtur, hæresis absurdissima est: ergo videtur, quod spirent eum per se in quantum quod spirent eum per se in quantum plures sunt. plures sunt.

6. Item, Nonne Spiritus sanctus est 6. Item, Nonne Spiritus sanctus est amor quo amat Pater Filium, et e con- amor quo amat Pater Filium, et e con- verso Filius Patrem ? Constat, quod sic. verso Filius Patrem ? Constat, quod sic. Amor autem est eorum in quantum per- Amor autem est eorum in quantum per- sonæ distinctæ sunt, quia aliter esset sonæ distinctæ sunt, quia aliter esset amor essentialis: ergo in quantum plu- amor essentialis: ergo in quantum plu- res sunt: sed hoc est esse spiritum amo- res sunt: sed hoc est esse spiritum amo- rem eorum, quod esse amorem ab eis : rem eorum, quod esse amorem ab eis : ergo procedit ab eis in quantum plures ergo procedit ab eis in quantum plures sunt, et non in quantum unum. sunt, et non in quantum unum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Nihil unum ut unum simplex causa- 1. Nihil unum ut unum simplex causa- tur a duobus immediatis sibi secundum tur a duobus immediatis sibi secundum unum modum causantis, quia aliter cau- unum modum causantis, quia aliter cau- satum esset simplicius causa, quod esse satum esset simplicius causa, quod esse non potest ergo nec in divinis hoc esse non potest ergo nec in divinis hoc esse potest per rationem principii: cum ergo potest per rationem principii: cum ergo

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

340 340

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Spiritus sanctus sit unum simplex, non Spiritus sanctus sit unum simplex, non potest procedere a duobus secundum potest procedere a duobus secundum unam principii rationem. nisi diceretur unam principii rationem. nisi diceretur quod aliter esset principium ut Pater, et quod aliter esset principium ut Pater, et aliter ut mater, quod absurdum est: aliter ut mater, quod absurdum est: quia ex hoc sequeretur, quod Spiritus quia ex hoc sequeretur, quod Spiritus est genitus, et materialiter ab uno, et est genitus, et materialiter ab uno, et active ab alio, et sequeretur quod esset active ab alio, et sequeretur quod esset ex commixta divinitate duorum, et se- ex commixta divinitate duorum, et se- queretur quod exivisset de potentia ad queretur quod exivisset de potentia ad actum, et alia multa absurda : ergo non actum, et alia multa absurda : ergo non potest hujusmodi poni. potest hujusmodi poni.

2. Item, In numeris ita est, quod com- 2. Item, In numeris ita est, quod com- positior numerus semper est post simpli- positior numerus semper est post simpli- ciorem procedens ab ipso, sicut Diony- ciorem procedens ab ipso, sicut Diony- sius dicit Post monadem dias, et post sius dicit Post monadem dias, et post diadem ternarius, et sic de aliis. Ergo diadem ternarius, et sic de aliis. Ergo videtur, quod in divinis unum ut unum videtur, quod in divinis unum ut unum non possit esse a duobus secundum non possit esse a duobus secundum unam principii rationem, cum hujus unam principii rationem, cum hujus exemplum in creaturis inveniri non exemplum in creaturis inveniri non possit. possit.

3. Si dicas, quod invenitur exemplum: 3. Si dicas, quod invenitur exemplum: quia calor naturalis in semine (ut dicit quia calor naturalis in semine (ut dicit Philosophus) unus est, et agit in triplici Philosophus) unus est, et agit in triplici virtute, scilicet ignis, et coeli, et animæ : virtute, scilicet ignis, et coeli, et animæ : hoc nihil est quia ille sic unitus non hoc nihil est quia ille sic unitus non producit simplex, sed potius compositum: producit simplex, sed potius compositum: calor enim ille in vi elementi præparat calor enim ille in vi elementi præparat materiam attrahendo homogeneum sibi, materiam attrahendo homogeneum sibi, et separando heterogeneum grossum ge- et separando heterogeneum grossum ge- nerationi non aptum. In vi autem cœli nerationi non aptum. In vi autem cœli vel stellarum agit ad formam specificam, vel stellarum agit ad formam specificam, et operationes sequentes compositionem et operationes sequentes compositionem speciei. In vi autem animæ agit ad vitæ speciei. In vi autem animæ agit ad vitæ influentiam. Spiritus autem sanctus est influentiam. Spiritus autem sanctus est unum simplex, et ad idem in ipso est unum simplex, et ad idem in ipso est principium spirationis Patris et Filii : principium spirationis Patris et Filii : ergo videtur, quod hoc non sit intelligi- ergo videtur, quod hoc non sit intelligi- bile, quod Spiritus sanctus procedat a bile, quod Spiritus sanctus procedat a duobus ut duo sunt. duobus ut duo sunt.

SOLUTIO. Absque scrupulo ambiguitatis SOLUTIO. Absque scrupulo ambiguitatis dicendum est, quod Spiritus sanctus pro- dicendum est, quod Spiritus sanctus pro- cedit a Patre et Filio, ut unum sunt, et cedit a Patre et Filio, ut unum sunt, et non ut plures sunt procedit tamen ab non ut plures sunt procedit tamen ab eis pluribus. Unde unum dicendo proce- eis pluribus. Unde unum dicendo proce- dit a duobus, ut duo unum sunt in spi- dit a duobus, ut duo unum sunt in spi-

. .

rando et ideo necesse est respondere rando et ideo necesse est respondere fere omnibus rationibus inductis et pro fere omnibus rationibus inductis et pro una parte, et pro altera. una parte, et pro altera.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Pater AD PRIMUM ergo dicendum, quod Pater et Filius non sunt unus spirans propter et Filius non sunt unus spirans propter rationem objectionis : tamen unum sunt rationem objectionis : tamen unum sunt in spirando quia spirans dicit actum in spirando quia spirans dicit actum suppositorum, et non dicit ita principa- suppositorum, et non dicit ita principa- liter comparationem ad Spiritum, vel ad liter comparationem ad Spiritum, vel ad vim spirativam in Patre et Filio: sed ta- vim spirativam in Patre et Filio: sed ta- men sunt unum principium: quia prin- men sunt unum principium: quia prin- cipium nominat notionem secundum cipium nominat notionem secundum comparationem ad spiratum et princi- comparationem ad spiratum et princi- piatum, et in comparatione ad vim spi- piatum, et in comparatione ad vim spi- rativam. Spirans autem non habet com- rativam. Spirans autem non habet com- parationem nisi ad supposita eorum quæ parationem nisi ad supposita eorum quæ spirant: et quia illa sunt duo, Pater et spirant: et quia illa sunt duo, Pater et Filius sunt duo spirantes, non unus : sed Filius sunt duo spirantes, non unus : sed unum principium spirationis. unum principium spirationis.

AD ALIUD dicendum, quod spiratio AD ALIUD dicendum, quod spiratio activa proprietas est, quæ non determi- activa proprietas est, quæ non determi- nat essentiam, sed personas Patris et nat essentiam, sed personas Patris et Filii. Et ad hoc quod objicitur, quod Filii. Et ad hoc quod objicitur, quod una proprietas non est duorum subjecto- una proprietas non est duorum subjecto- rum, Dicendum quod hoc verum est in rum, Dicendum quod hoc verum est in illis suppositis quæ per essentiam et sub- illis suppositis quæ per essentiam et sub- stantiam dividuntur ab invicem : in stantiam dividuntur ab invicem : in illis enim quod inest uni, idem numero illis enim quod inest uni, idem numero non inest alii: sed duobus suppositis non inest alii: sed duobus suppositis quæ in nullo diversa sunt, nisi inter ea quæ in nullo diversa sunt, nisi inter ea relationis oppositio, potest inesse idem relationis oppositio, potest inesse idem in quantum non relative opponuntur : in quantum non relative opponuntur : Pater autem et Filius talia sunt supposi- Pater autem et Filius talia sunt supposi- ta divinæ naturæ, et secundum quod ta divinæ naturæ, et secundum quod comparantur ad virtutem spiralem et ad comparantur ad virtutem spiralem et ad Spiritum sanctum, non habent opposi- Spiritum sanctum, non habent opposi- tionem relativam inter se : ergo secun- tionem relativam inter se : ergo secun- dum hoc remanent idem, et sic unum dum hoc remanent idem, et sic unum numero erit, quod in hac comparatione numero erit, quod in hac comparatione inest eis hoc autem est proprietas spi- inest eis hoc autem est proprietas spi- randi et sic unum sunt principium spi- randi et sic unum sunt principium spi- randi Spiritum sanctum. randi Spiritum sanctum.

AD ALIUD dicendum, quod concedo quod AD ALIUD dicendum, quod concedo quod Pater et Filius non sunt unus qui sit Pater et Filius non sunt unus qui sit principium, nec unus spirans : quia ly principium, nec unus spirans : quia ly unus adjectivum esset, vel substanti- unus adjectivum esset, vel substanti- vum et in utroque sensu falsa esset lo- vum et in utroque sensu falsa esset lo- cutioquia ly unus semper diceret uni- cutioquia ly unus semper diceret uni- tatem personæ spirantis sed ut dictum tatem personæ spirantis sed ut dictum

Ad I. Ad I.

Ad & Ad &

Adi Adi

W. W.

1-1 0. 1-1 0.

ject. I ject. I 17. 17.

IN I SENTENT. DIST. XI, A, ART. 4. IN I SENTENT. DIST. XI, A, ART. 4.

est, sunt unum principium, vel unum in est, sunt unum principium, vel unum in spirando. spirando.

AD ALIUD dicendum, quod in actu per- AD ALIUD dicendum, quod in actu per- sonali importante rationem oppositionis sonali importante rationem oppositionis et distinctionis personarum, una non et distinctionis personarum, una non potest alii uniri secundum rem nec se- potest alii uniri secundum rem nec se- cundum intellectum ut Pater et Filius cundum intellectum ut Pater et Filius non uniuntur in generando quia gene- non uniuntur in generando quia gene- rare dicit rationem oppositionis inter Pa- rare dicit rationem oppositionis inter Pa- trem et Filium sed in actu non impor- trem et Filium sed in actu non impor- tante rationem oppositionis inter eos, de tante rationem oppositionis inter eos, de necessitate uniuntur, cum in omnibus necessitate uniuntur, cum in omnibus idem sint nisi ubi dividit eos oppositio idem sint nisi ubi dividit eos oppositio relationis. relationis.

: :

AD ALIUD bene concedo, quod non sic AD ALIUD bene concedo, quod non sic uniuntur: sed ut unum in spirando. uniuntur: sed ut unum in spirando.

AD ALIUD dicendum, quod quamvis AD ALIUD dicendum, quod quamvis amor personalis sit eorum distinctorum, amor personalis sit eorum distinctorum, ut in præcedenti distinctione probatum ut in præcedenti distinctione probatum est, non tamen procedit ab eis ut distincti est, non tamen procedit ab eis ut distincti sunt; sed ut unum, et ideo objectio illa sunt; sed ut unum, et ideo objectio illa non valet. non valet.

AD ID quod objicitur in contrarium, AD ID quod objicitur in contrarium, dicendum quod in inferioribus ad cau- dicendum quod in inferioribus ad cau- sandum compositum oportet construere sandum compositum oportet construere multiplicem modum causantis : quia multiplicem modum causantis : quia unus modus causantis non produceret unus modus causantis non produceret nisi unum sed in superioribus non est nisi unum sed in superioribus non est causa, sed ratio principii, et Pater et Fi- causa, sed ratio principii, et Pater et Fi- lius simul non faciunt compositionem lius simul non faciunt compositionem principii imo propter eorum indivisibili- principii imo propter eorum indivisibili- tatem, quæ est inter eos in omnibus in tatem, quæ est inter eos in omnibus in quibus relationis oppositione non distin- quibus relationis oppositione non distin- guuntur, est in eis unum principium guuntur, est in eis unum principium unde spirant. unde spirant.