Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst 1. Ad quæst 1.

Ad 1 Ad 1

240 240

D. ALB. MAG. ORD. PRED. D. ALB. MAG. ORD. PRED.

post in ante, vel de primo in ultimum post in ante, vel de primo in ultimum in spatio, ipsi nunc essentialiter conjun- in spatio, ipsi nunc essentialiter conjun- getur prius et posterius in ipso tem- getur prius et posterius in ipso tem- pore et sic prius et posterius essen- pore et sic prius et posterius essen- tiales erunt differentiæ ipsius nunc et tiales erunt differentiæ ipsius nunc et SIC consideratum differt a nunc æterni- SIC consideratum differt a nunc æterni- tatis et ævi. Sed videtur aliter dicendum, tatis et ævi. Sed videtur aliter dicendum, quod nec ut subjectum, nec ut substan- quod nec ut subjectum, nec ut substan- tia est idem nunc æternitatis et ævi et tia est idem nunc æternitatis et ævi et temporis. Quia nunc æternitatis increa- temporis. Quia nunc æternitatis increa- tum est, nunc autem ævi stans: sed tum est, nunc autem ævi stans: sed temporis non est stans, sed fluens, ut temporis non est stans, sed fluens, ut dictum est consideratur enim in toto dictum est consideratur enim in toto tempore per prius et posterius continuo: tempore per prius et posterius continuo: sicut etiam id quod fertur, renovatur et sicut etiam id quod fertur, renovatur et iteratur renovatione situs in toto motu. iteratur renovatione situs in toto motu.

AD OBJECTUM dicendum, quod cum di- AD OBJECTUM dicendum, quod cum di- citur, Deus est nunc, et Angelus, et id citur, Deus est nunc, et Angelus, et id quod fertur, nunc dicit ibi nunc æterni- quod fertur, nunc dicit ibi nunc æterni- tatis tantum sed ipsum est mensura tatis tantum sed ipsum est mensura excellens Angeli, et illius quod fertur : excellens Angeli, et illius quod fertur : et sicut exemplar mensurat exemplatum, et sicut exemplar mensurat exemplatum, ita mensurat esse Angeli, et ejus quod ita mensurat esse Angeli, et ejus quod movetur et tunc non sequitur, quod movetur et tunc non sequitur, quod sit idem nunc ævi et temporis. sit idem nunc ævi et temporis.

AD ALIUD dicendum, quod nunc æter- AD ALIUD dicendum, quod nunc æter- nitatis et ævi et temporis non tantum nitatis et ævi et temporis non tantum differunt differentiis specificantibus ipsa, differunt differentiis specificantibus ipsa, imo differunt seipsis: quia nunc temporis imo differunt seipsis: quia nunc temporis est substantia temporis destructibilis, et est substantia temporis destructibilis, et similiter est nunc ævi, licet non de- similiter est nunc ævi, licet non de- struatur sed nunc æternitatis non est struatur sed nunc æternitatis non est destructibile et ideo per intellectum destructibile et ideo per intellectum remotis differentiis, adhuc differunt sub- remotis differentiis, adhuc differunt sub- stantialiter. stantialiter.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum differant nunc æternitatis et æternitas? differant nunc æternitatis et æternitas? Dicendum, quod in nullo nisi secundum Dicendum, quod in nullo nisi secundum rationem. rationem.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod status ipsius nunc, est nunc stans quod status ipsius nunc, est nunc stans aliquo modo significatum: quia in divi- aliquo modo significatum: quia in divi- nis non est compositio aliqua. Nec est nis non est compositio aliqua. Nec est simile de tempore quia hoc ex parte simile de tempore quia hoc ex parte mobilis causatur realiter in differentiis mobilis causatur realiter in differentiis suis sicut enim verum est, quod mo- suis sicut enim verum est, quod mo- bile unum est in toto motu, et ideo nunc bile unum est in toto motu, et ideo nunc est unum ita verum est realiter, quod est unum ita verum est realiter, quod

mobile reiteratur in situ, et renovatur ab mobile reiteratur in situ, et renovatur ab

ante in post, vel e converso : et ideo ante in post, vel e converso : et ideo realiter differunt prius et posterius ab realiter differunt prius et posterius ab ipso nunc. Sed status æterni non differt ipso nunc. Sed status æterni non differt ab ipso æterno, nisi secundum rationem ab ipso æterno, nisi secundum rationem significandi et ideo æternitas et suum significandi et ideo æternitas et suum nunc non differunt nisi ratione. nunc non differunt nisi ratione.

AD ID quod objicitur, quod factum non AD ID quod objicitur, quod factum non est faciens, dicendum quod non est facta est faciens, dicendum quod non est facta æternitas ab ipso nunc, nisi secundum æternitas ab ipso nunc, nisi secundum rationem intelligendi tantum secundum rationem intelligendi tantum secundum enim quod æternitas ut extra adjacens enim quod æternitas ut extra adjacens intelligitur, sic nunc refertur ad sub- intelligitur, sic nunc refertur ad sub- stantiam æterni, et æternitas ad poten- stantiam æterni, et æternitas ad poten- tiam indeficientiæ ipsius, et hæc potentia tiam indeficientiæ ipsius, et hæc potentia cum Deo in Deo idem est, et etiam ipsa cum Deo in Deo idem est, et etiam ipsa duratio unde hæc omnia Deus sunt. et duratio unde hæc omnia Deus sunt. et non significatur unum facere aliud, nisi non significatur unum facere aliud, nisi in modo intelligendi qui accipitur in in modo intelligendi qui accipitur in nomine. Si autem ista quæstio fiat de nomine. Si autem ista quæstio fiat de ævo, fortior erit, utrum scilicet nunc ævo, fortior erit, utrum scilicet nunc ævi sit ævum et secundum quod pos- ævi sit ævum et secundum quod pos- sum hic intelligere, in æternis non est sum hic intelligere, in æternis non est idem substantia durans, et ipsa sua du- idem substantia durans, et ipsa sua du- ratio sed unum est cum alio et in alio. ratio sed unum est cum alio et in alio. In æviternis enim, ut supra diximus, nihil In æviternis enim, ut supra diximus, nihil aliud est ipsa duratio, quam ipsa suæ aliud est ipsa duratio, quam ipsa suæ impermutabilis permanentiæ necessitas, impermutabilis permanentiæ necessitas, et illa est tota intus in durante, differens et illa est tota intus in durante, differens tamen ab ipso. Ita videtur, quod nunc tamen ab ipso. Ita videtur, quod nunc ævi differentiam habeat ab ævo : et ævi differentiam habeat ab ævo : et quod ævum tamen totum in ipso sit : quod ævum tamen totum in ipso sit : et ideo est indivisibile, sicut et ipsum et ideo est indivisibile, sicut et ipsum nunc ejus. nunc ejus.

: :

Et si quæratur, Qualiter unum indivi- Et si quæratur, Qualiter unum indivi- sibile possit intelligi in alio? Dicendum, sibile possit intelligi in alio? Dicendum, quod eodem modo acceptis duobus in- quod eodem modo acceptis duobus in- divisibilibus, hoc non est intelligibile : divisibilibus, hoc non est intelligibile : sed si unum accipiatur ut substantia, vel sed si unum accipiatur ut substantia, vel subjectum, aliud autem sicut forma, vel subjectum, aliud autem sicut forma, vel differentia specificans ipsum, tunc erit differentia specificans ipsum, tunc erit bene intelligibile: sicut etiam in æviternis bene intelligibile: sicut etiam in æviternis accipitur necessitas continuationis esse accipitur necessitas continuationis esse impermutabilis in ipso stante et durante. impermutabilis in ipso stante et durante.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum nunc temporis sit ævum? Dicendum, nunc temporis sit ævum? Dicendum, quod nullo modo nunc enim temporis quod nullo modo nunc enim temporis non adjacet existentiæ rei mobilis secun- non adjacet existentiæ rei mobilis secun-

Ad Ad

Ad quiest Ad quiest

Ad 1 Ad 1

# 1. # 1.

. .

IN I SENTENT. DIST. VIII, B, ART. 14. IN I SENTENT. DIST. VIII, B, ART. 14.

dum quod existentia invariabilis est, sed dum quod existentia invariabilis est, sed potius secundum quod est eadem reiterata potius secundum quod est eadem reiterata in toto motu et sic existentiam ipsius in toto motu et sic existentiam ipsius non mensurat ævum, sed potius secun- non mensurat ævum, sed potius secun- dum quod ipsa est immobilis et immota dum quod ipsa est immobilis et immota ad formam et sic dicuntur illa corpora ad formam et sic dicuntur illa corpora immortalia et invariabilia. immortalia et invariabilia.

AD HOC autem quod objicitur, quod AD HOC autem quod objicitur, quod unius una est mensura, debet responde- unius una est mensura, debet responde- ri, quod hoc verum est secundum quod ri, quod hoc verum est secundum quod unum secundum autem quod ipsum est unum secundum autem quod ipsum est in diversis generibus potentiæ compara- in diversis generibus potentiæ compara- tæ ad actum, tunc nihil prohibet ipsum tæ ad actum, tunc nihil prohibet ipsum mensurari diversis mensuris : sicut po- mensurari diversis mensuris : sicut po- tentia corporis coelestis ad actum qui est tentia corporis coelestis ad actum qui est inotus localis mensurabitur mensura tem- inotus localis mensurabitur mensura tem- poris, et existentia sua taliter accepta poris, et existentia sua taliter accepta mensurabitur nunc temporis potentiam mensurabitur nunc temporis potentiam autem suam ad formam, quæ semper autem suam ad formam, quæ semper actui conjuncta est, et immutabiliter actui conjuncta est, et immutabiliter continuatur in ipso, mensurabit ævum : continuatur in ipso, mensurabit ævum : et existentiam ipsius durantis mensura- et existentiam ipsius durantis mensura- bit nunc ævi. bit nunc ævi.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

Utrum ista verba, est, fuit, et erit, con- Utrum ista verba, est, fuit, et erit, con- veniant Deo divisim, vel conjunctum, veniant Deo divisim, vel conjunctum, et quæ differentia temporis maxime et quæ differentia temporis maxime conveniat Deo æterno? conveniat Deo æterno?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Dicatur ergo, quia semper fuit, est, et « Dicatur ergo, quia semper fuit, est, et erit, etc. » erit, etc. »

Quæritur enim, Utrum ista verba di- Quæritur enim, Utrum ista verba di- visim Deo conveniant vel conjunctim? visim Deo conveniant vel conjunctim?

Videtur autem, quod conjunctim tan- Videtur autem, quod conjunctim tan- tum quia si divisim, tunc significatur tum quia si divisim, tunc significatur defectus rei temporalis inesse Deo : ergo defectus rei temporalis inesse Deo : ergo videtur, quod conjunctim, ut unum sup- videtur, quod conjunctim, ut unum sup- pleat defectum alterius. pleat defectum alterius.

Item, quæritur, Quæ differentia tem- Item, quæritur, Quæ differentia tem- poris maxime conveniat Deo? poris maxime conveniat Deo?

Videtur autem, quod præsens : quia Videtur autem, quod præsens : quia id solum est de tempore accipere. Cum id solum est de tempore accipere. Cum igitur æternitas sit tota præsens, videtur igitur æternitas sit tota præsens, videtur

XXV XXV

241 241

quod præsens maxime conveniat ei. Sed quod præsens maxime conveniat ei. Sed videtur, quod præteritum quia hoc videtur, quod præteritum quia hoc solum est necessarium et immobile. Cum solum est necessarium et immobile. Cum igitur æternitas sit necessariorum et igitur æternitas sit necessariorum et immobilium, videtur quod maxime con- immobilium, videtur quod maxime con- veniat ei præteritum. E contra videtur ei veniat ei præteritum. E contra videtur ei præcipue convenire præteritum imper- præcipue convenire præteritum imper- fectum quia hoc tempus significat fectum quia hoc tempus significat præteritum includens ipsum præsens, et præteritum includens ipsum præsens, et non terminatum ad ipsum. Cum igitur non terminatum ad ipsum. Cum igitur æternitas in se habeat perfectionem et æternitas in se habeat perfectionem et necessitatem, et in hoc assimiletur præ- necessitatem, et in hoc assimiletur præ- terito et includat præsens, et in hoc terito et includat præsens, et in hoc cum præsenti conveniat videtur, quod cum præsenti conveniat videtur, quod præteritum imperfectum ponat conve- præteritum imperfectum ponat conve- nientiam respectu utriusque. nientiam respectu utriusque.

SOLUTIO. Dicendum, quod illa verba Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod illa verba Solutio. divisim possunt convenire Deo secun- divisim possunt convenire Deo secun- dum intentionem prius expositam, sci- dum intentionem prius expositam, sci- licet quod notent distinctionem in men- licet quod notent distinctionem in men- sura exemplata inferiori, et non in sura exemplata inferiori, et non in æternitate et sic non notant defectus æternitate et sic non notant defectus temporales in ipso æterno. temporales in ipso æterno.

AD ALIUD dicendum, quod inter ipsa AD ALIUD dicendum, quod inter ipsa minus convenit futurum, eo quod hoc minus convenit futurum, eo quod hoc totum in privatione et potentia est : totum in privatione et potentia est : maxime autem convenit præsens : et maxime autem convenit præsens : et quoad aliquid præcipue convenit præter- quoad aliquid præcipue convenit præter- itum nullo autem modo vel minime itum nullo autem modo vel minime convenit præteritum imperfectum prop- convenit præteritum imperfectum prop- ter imperfectionem actus quem signifi- ter imperfectionem actus quem signifi- cat præsens autem maxime ei convenit cat præsens autem maxime ei convenit ratione ejus quod ipsum solum est inter ratione ejus quod ipsum solum est inter differentias temporis, sed non ratione differentias temporis, sed non ratione ejus quod ipsum statim non erit. Et ideo ejus quod ipsum statim non erit. Et ideo quod perfectionis est, Deo est attribuen- quod perfectionis est, Deo est attribuen- dum. Præteritum autem perfectum con- dum. Præteritum autem perfectum con- venit ratione immobilitatis et necessita- venit ratione immobilitatis et necessita- tis quia solum illud necessarium est, tis quia solum illud necessarium est, quod præteritum est: sed ratione desi- quod præteritum est: sed ratione desi- tionis non est Deo attribuendum. Futu- tionis non est Deo attribuendum. Futu- rum autem minime convenit inter tem- rum autem minime convenit inter tem- pora tamen proprie attribuitur el, sicut pora tamen proprie attribuitur el, sicut dicit Augustinus, quod erit qui numquam dicit Augustinus, quod erit qui numquam deerit. Prætentum autem imperfectum deerit. Prætentum autem imperfectum cum dicat actus imperfectionem, minime cum dicat actus imperfectionem, minime convenit tamen attendendo rationem convenit tamen attendendo rationem quam tangit objectio, scilicet necessita- quam tangit objectio, scilicet necessita-

16 16

Solutio Solutio

242 242

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tem præteriti cum inclusione ejus quod tem præteriti cum inclusione ejus quod est in tempore, id est, præsentis, legimus est in tempore, id est, præsentis, legimus in Scripturis præteritum imperfectum in Scripturis præteritum imperfectum quandoque Deo attribui secundum æter- quandoque Deo attribui secundum æter- nitatem, ut, Joan. 1, 1: In principio erat nitatem, ut, Joan. 1, 1: In principio erat Verbum, etc. Verbum, etc.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

An esse soli Deo sit proprium, et aliis An esse soli Deo sit proprium, et aliis accidat: et quid est subsistens veritas, accidat: et quid est subsistens veritas, et manens causa, et naturalis generis et manens causa, et naturalis generis proprietas ? proprietas ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Hi- Deinde quæritur de hoc quod dicit Hi- larius «Esse non est accidens Deo, sed larius «Esse non est accidens Deo, sed subsistens, etc. »> subsistens, etc. »>

Videtur enim, quod nulli accidat esse : Videtur enim, quod nulli accidat esse : ergo videtur, quod hoc non sit proprium ergo videtur, quod hoc non sit proprium Deo. Deo.

Præterea, Quid est subsistens veritas, Præterea, Quid est subsistens veritas, et manens causa, et naturalis generis et manens causa, et naturalis generis proprietas ? proprietas ?

SOLUTIO. Dicendum quod accidens di- SOLUTIO. Dicendum quod accidens di- citur quod contingit inesse, et non in- citur quod contingit inesse, et non in- esse, et causa contingentiæ istius est ex esse, et causa contingentiæ istius est ex parte subjecti quod causat accidens. Ad parte subjecti quod causat accidens. Ad similitudinem ipsius et non proprie di- similitudinem ipsius et non proprie di- citur hic accidens quod contingit alicui citur hic accidens quod contingit alicui propter hoc quod est in potentia non propter hoc quod est in potentia non causæ intrinsecæ, sed extrinsecæ quæ causæ intrinsecæ, sed extrinsecæ quæ est efficiens omne enim esse creatum est efficiens omne enim esse creatum fuit in potentia, et potuit non esse quan- fuit in potentia, et potuit non esse quan-

tum ad potentiam causæ efficientis : et tum ad potentiam causæ efficientis : et ideo dicitur accidens. ideo dicitur accidens.

AD ALIUD dicendum, quod veritas di- AD ALIUD dicendum, quod veritas di- citur hic ens purum et impermixtum : et citur hic ens purum et impermixtum : et hoc solum convenit Deo: omne enim hoc solum convenit Deo: omne enim esse creatum permixtum est habitudini- esse creatum permixtum est habitudini- bus ad minus ad causas exteriores, et ad bus ad minus ad causas exteriores, et ad sequentia sicut hoc ipsum ens, licet in sequentia sicut hoc ipsum ens, licet in se simplex sit, tamen ponit habitudinem se simplex sit, tamen ponit habitudinem ad creantem, et habitudinem ad ea cum ad creantem, et habitudinem ad ea cum quibus est componibile: et istæ habitu- quibus est componibile: et istæ habitu- dines non nihil sunt in ente: et ideo per- dines non nihil sunt in ente: et ideo per- mixtum est, et non veritas pura. Habet mixtum est, et non veritas pura. Habet enim omne creatum permixtam poten- enim omne creatum permixtam poten- tiam, et privationem, ut supra diximus : tiam, et privationem, ut supra diximus : et ideo non purum: et ideo proprie con- et ideo non purum: et ideo proprie con- venit Deo, quod sit veritas subsistens venit Deo, quod sit veritas subsistens quantum ad esse suum primum in se quantum ad esse suum primum in se consideratum. Est autem manens causa consideratum. Est autem manens causa non in se, sed ad causata comparata: non in se, sed ad causata comparata: causæ enim naturales, sive sint proximæ, causæ enim naturales, sive sint proximæ, sive remotæ, non causant manentes, sive remotæ, non causant manentes, sed potius motæ, et moventes, et mu- sed potius motæ, et moventes, et mu- tatæ in seipsis et ideo non possunt dici tatæ in seipsis et ideo non possunt dici manentes causæ : sed Deus in se non manentes causæ : sed Deus in se non motus, et uno modo se habens, causat motus, et uno modo se habens, causat omnia et ideo sibi proprie convenit omnia et ideo sibi proprie convenit esse causam manentem. Secunda autem esse causam manentem. Secunda autem comparatio Dei ad res est, secundum comparatio Dei ad res est, secundum quod suis proprietatibus distinguitur ab quod suis proprietatibus distinguitur ab omnibus rebus per naturam: in quibus omnibus rebus per naturam: in quibus tamen est essentialiter, præsentialiter, et tamen est essentialiter, præsentialiter, et potentialiter: et hæc est proprietas ge- potentialiter: et hæc est proprietas ge- neris sui, id est, naturæ suæ connatu- neris sui, id est, naturæ suæ connatu- ralis, ut semper distinctum habeat esse ralis, ut semper distinctum habeat esse proprium eo quod non est ab alio mu- proprium eo quod non est ab alio mu-

tuatum. tuatum.

C. Hic de incommutabilitate. C. Hic de incommutabilitate.

Dei etiam solius essentia incommutabilis dicitur proprie: quia nec mu- Dei etiam solius essentia incommutabilis dicitur proprie: quia nec mu- tatur, nec mutari potest. Unde Augustinus in libro V de Trinitate¹: Aliæ, tatur, nec mutari potest. Unde Augustinus in libro V de Trinitate¹: Aliæ, inquit, essentiæ vel substantiæ capiunt accidentia, quibus in eis fiat vel inquit, essentiæ vel substantiæ capiunt accidentia, quibus in eis fiat vel

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 2.

IN I SENTENT. DIST. VIII, C. IN I SENTENT. DIST. VIII, C.

243 243

magna, vel quantacumque mutatio. Deo autem aliquid hujusmodi acci- magna, vel quantacumque mutatio. Deo autem aliquid hujusmodi acci- dere non potest: et ideo sola substantia vel essentia, quæ est Deus, incom- dere non potest: et ideo sola substantia vel essentia, quæ est Deus, incom- mutabilis est cui profecto maxime ac verissime competit esse. Quod enim mutabilis est cui profecto maxime ac verissime competit esse. Quod enim mutatur, non servat ipsum verum esse: et quod mutari potest, etiamsi mutatur, non servat ipsum verum esse: et quod mutari potest, etiamsi non mutetur, potest quod fuerat non esse. Ideoque illud solum quod non non mutetur, potest quod fuerat non esse. Ideoque illud solum quod non tantum non mutatur, verum etiam mutari omnino non potest, verissime tantum non mutatur, verum etiam mutari omnino non potest, verissime dicitur esse, id est, substantia Patris et Filii et Spiritus sancti. Ideoque dicitur esse, id est, substantia Patris et Filii et Spiritus sancti. Ideoque Apostolus loquens de Deo ait, Qui solus habet immortalitatem. Ut enim Apostolus loquens de Deo ait, Qui solus habet immortalitatem. Ut enim ait Augustinus in libro I de Trinitate 2: Cum animo quodammodo immor- ait Augustinus in libro I de Trinitate 2: Cum animo quodammodo immor- talis esse dicatur et sit, non diceret Apostolus, Solus Deus habet immor- talis esse dicatur et sit, non diceret Apostolus, Solus Deus habet immor- lalitatem, nisi quia vera immortalitas incommutabilitas est, quam nulla lalitatem, nisi quia vera immortalitas incommutabilitas est, quam nulla potest habere creatura: quoniam solius Creatoris est. Unde Jacobus ait, potest habere creatura: quoniam solius Creatoris est. Unde Jacobus ait, Apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio. Et David, Apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio. Et David, Mutabis ea, et mutabuntur: tu autem idem ipse es. Ideo Augustinus super Mutabis ea, et mutabuntur: tu autem idem ipse es. Ideo Augustinus super (ienesim dicit, quod Deus nec per loca, nec per tempora movetur: creatura (ienesim dicit, quod Deus nec per loca, nec per tempora movetur: creatura vero per loca, et tempora. Et per tempora moveri est per affectiones com- vero per loca, et tempora. Et per tempora moveri est per affectiones com- mutari. Deus autem nec loco, nec affectione mutari potest, qui per Pro- mutari. Deus autem nec loco, nec affectione mutari potest, qui per Pro- phetam ait: Ego Dominus et non mutor: qui est immutabilis solus. Unde phetam ait: Ego Dominus et non mutor: qui est immutabilis solus. Unde recte solus dicitur habere immortalitatem. In omni enim mutabili natura recte solus dicitur habere immortalitatem. In omni enim mutabili natura (ut ait Augustinus contra Maximinum) nonnulla mors est ipsa mutatio: (ut ait Augustinus contra Maximinum) nonnulla mors est ipsa mutatio: quia facit aliquid in ea non esse quod erat. Unde et ipsa anima humana, quia facit aliquid in ea non esse quod erat. Unde et ipsa anima humana, quæ ideo dicitur immortalis, quia secundum modum suum numquam desi- quæ ideo dicitur immortalis, quia secundum modum suum numquam desi- nit vivere, habet tamen quamdam mortem suam: quia si juste vivebat et nit vivere, habet tamen quamdam mortem suam: quia si juste vivebat et peccat, moritur justitiæ: si peccatrix erat et justificatur, moritur peccato: peccat, moritur justitiæ: si peccatrix erat et justificatur, moritur peccato: ut alias ejus mutationes taceam, de quibus modo longum est disputare. Et ut alias ejus mutationes taceam, de quibus modo longum est disputare. Et creaturarum natura coelestium mori potuit, quia peccare potuit: nam et An- creaturarum natura coelestium mori potuit, quia peccare potuit: nam et An- geli, peccaverunt, et dæmones facti sunt, quorum est diabolus princeps et geli, peccaverunt, et dæmones facti sunt, quorum est diabolus princeps et qui non peccaverunt, peccare potuerunt: et cuicumque rationali creaturæ qui non peccaverunt, peccare potuerunt: et cuicumque rationali creaturæ præstatur ut peccare non possit, non est hoc naturæ propriæ, sed Dei gra- præstatur ut peccare non possit, non est hoc naturæ propriæ, sed Dei gra- tiæ. Et ideo solus Deus, ut ait Apostolus, habet immortalitatem : qui non tiæ. Et ideo solus Deus, ut ait Apostolus, habet immortalitatem : qui non cujusquam gratia, sed natura sua nec potuit, nec potest aliqua conver- cujusquam gratia, sed natura sua nec potuit, nec potest aliqua conver- sione mutari nec potuit, nec poterit aliqua mutatione peccare. Proinde, sione mutari nec potuit, nec poterit aliqua mutatione peccare. Proinde, ut ait Augustinus in libro I de Trinitate : Substantiam Dei sine ulla sui ut ait Augustinus in libro I de Trinitate : Substantiam Dei sine ulla sui

7 7

I ad Timoth. vi, 16. I ad Timoth. vi, 16.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I deTrinitate, cap. 1. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I deTrinitate, cap. 1.

3 Jacob. 1, 17. 3 Jacob. 1, 17.

• Psal. cr, 27 et 28. • Psal. cr, 27 et 28.

6 Malach. III, 6. 6 Malach. III, 6.

I ad Timoth. vi, 16. I ad Timoth. vi, 16.

7 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 1. 7 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 1.

244 244

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

commutatione mutabilia facientem, et sine ullo suo temporali motu tem- commutatione mutabilia facientem, et sine ullo suo temporali motu tem- poralia creantem, intueri et nosse, licet sit difficile, oportet. Vere ergo ac poralia creantem, intueri et nosse, licet sit difficile, oportet. Vere ergo ac proprie incommutabilis est sola divinitatis essentia: quæ sine sui muta- proprie incommutabilis est sola divinitatis essentia: quæ sine sui muta- tione cunctas condidit naturas. tione cunctas condidit naturas.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Dei etiam solius essentia proprie in- « Dei etiam solius essentia proprie in- commutabilis dicitur, etc. » commutabilis dicitur, etc. »

Hic ostendit Magister Dei naturam Hic ostendit Magister Dei naturam solam esse incommutabilem et hoc solam esse incommutabilem et hoc duobus, scilicet quod non mutatur, et duobus, scilicet quod non mutatur, et quia mutari non potest. Omnis autem quia mutari non potest. Omnis autem natura creata de natura sua mutatur, natura creata de natura sua mutatur, vel mutari potest. Et ex hoc in hoc ca- vel mutari potest. Et ex hoc in hoc ca- pitulo concludit ulterius, quod sola na- pitulo concludit ulterius, quod sola na- tura divina est immortalis, eo quod va- tura divina est immortalis, eo quod va- riatio creaturæ est mors. Et tandem in riatio creaturæ est mors. Et tandem in fine capituli infertur, quod prædica- fine capituli infertur, quod prædica- menta quando in divina prædicatione menta quando in divina prædicatione referuntur, quod proprias essentias non referuntur, quod proprias essentias non prædicant, sed substantiam. Et hoc est prædicant, sed substantiam. Et hoc est quod dicit in hoc capitulo. quod dicit in hoc capitulo.

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

Quid sit incommutabilitas, et utrum ali- Quid sit incommutabilitas, et utrum ali- qua mutatio cadat in Deum ? qua mutatio cadat in Deum ?

Dubium potest hic esse. Quid sit in- Dubium potest hic esse. Quid sit in- commutabilitas, de qua hic loquitur? Et commutabilitas, de qua hic loquitur? Et secundo, Utrum aliqua mutatio cadat in secundo, Utrum aliqua mutatio cadat in Deum, vel non? Deum, vel non?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Ex Littera trahitur, quod incom- 1. Ex Littera trahitur, quod incom- mutabilitas est servans ipsum esse, quod mutabilitas est servans ipsum esse, quod est ex eo quod aliud a se non recipit. est ex eo quod aliud a se non recipit. Sed videtur, quod hoc non tollat omnem Sed videtur, quod hoc non tollat omnem modum mutationis: quia habens ha- modum mutationis: quia habens ha- bitum, et egrediens de otio in actum, bitum, et egrediens de otio in actum,

1 Sapient. vit, 24: Omnibus mobilibus mobilior 1 Sapient. vit, 24: Omnibus mobilibus mobilior

servat ipsum esse quod est, nec alienum servat ipsum esse quod est, nec alienum a se recipit et tamen aliquo modo mu- a se recipit et tamen aliquo modo mu- tationis mutatur : ergo videtur, quod tationis mutatur : ergo videtur, quod hoc non sufficiat ad probationem veræ hoc non sufficiat ad probationem veræ incommutabilitatis. incommutabilitatis.

2. Præterea, Nos videmus in creatu- 2. Præterea, Nos videmus in creatu- ris multos modos mutationis per se, et ris multos modos mutationis per se, et per accidens per se, aut ad formam per accidens per se, aut ad formam substantialem, aut ab ipsa: aut ad for- substantialem, aut ab ipsa: aut ad for- mam accidentalem, aut ad perfectionem mam accidentalem, aut ad perfectionem quantitatis, aut ab ipsa : sicut est gene- quantitatis, aut ab ipsa : sicut est gene- ratio, corruptio, alteratio, augmentatio, ratio, corruptio, alteratio, augmentatio, diminutio et est mutatio ad situm vel diminutio et est mutatio ad situm vel locum quæ nihil mutat in mobili, sed locum quæ nihil mutat in mobili, sed ipsum quod movetur transfertur ad ipsum quod movetur transfertur ad alium locum : ergo videtur, quod illa alium locum : ergo videtur, quod illa ultima mutatio possit inesse Deo: quia ultima mutatio possit inesse Deo: quia nullam variationem ponit in substantia nullam variationem ponit in substantia ejus quod movetur. Et si tu dicas, quod ejus quod movetur. Et si tu dicas, quod hæc non potest ei convenire, eo quod hæc non potest ei convenire, eo quod ubique est et quod ubique est, ad ubique est et quod ubique est, ad nullum locum potest transferri: tunc nullum locum potest transferri: tunc videtur, quod huic motui non repugnet videtur, quod huic motui non repugnet naturæ incommutabilitas : sed potius naturæ incommutabilitas : sed potius huic attribuitur quod est immensitas : huic attribuitur quod est immensitas : quia ibi loco non includitur: et hoc est quia ibi loco non includitur: et hoc est contra Litteram quæ vult, quod ex na- contra Litteram quæ vult, quod ex na- tura non possit sibi accidere motus. tura non possit sibi accidere motus.

3. Præterea, De Spiritu sancto dici- 3. Præterea, De Spiritu sancto dici- tur, quod est mobilis et de sapientia, tur, quod est mobilis et de sapientia, quod omnibus mobilibus mobilior est': quod omnibus mobilibus mobilior est': ergo videtur, quod non repugnet na- ergo videtur, quod non repugnet na- turæ suæ mutabilitas omnis. turæ suæ mutabilitas omnis.

4. Præterea, Nos videmus artificem 4. Præterea, Nos videmus artificem mutari per applicationem specierum ad mutari per applicationem specierum ad materiam, et carpentarium qui operando, materiam, et carpentarium qui operando, formas conceptas mente educit in ligna, formas conceptas mente educit in ligna, primo modo unam, postea aliam: et primo modo unam, postea aliam: et videtur, quod hujusmodi commutabilitas videtur, quod hujusmodi commutabilitas conveniat Deo: quia dicit Augustinus in conveniat Deo: quia dicit Augustinus in

est sapientia. est sapientia.

## 1 ## 1

IN I SENTENT. DIST. VIII, C. ART. 16. IN I SENTENT. DIST. VIII, C. ART. 16.

libro LXXXIII Quæstionum, quod alia libro LXXXIII Quæstionum, quod alia ratione creat hominem, et alia asinum. ratione creat hominem, et alia asinum.

5 Item, Philosophus dicit, quod causa 5 Item, Philosophus dicit, quod causa prima movet causatum primum, id est, prima movet causatum primum, id est, Deus coelum et movet ipsum a dextro Deus coelum et movet ipsum a dextro in sinistrum, eo quod ibi est virtus ejus, in sinistrum, eo quod ibi est virtus ejus, et motus secundum virtutem moventem et motus secundum virtutem moventem ibi incipit, et regyrat per accidens: sed ibi incipit, et regyrat per accidens: sed moto mobili, movetur et id quod in ipso moto mobili, movetur et id quod in ipso est ergo videtur, quod virtus ejus mo- est ergo videtur, quod virtus ejus mo- veatur sed ipse est virtus sua: ergo et veatur sed ipse est virtus sua: ergo et ipse movetur per accidens et ita vide- ipse movetur per accidens et ita vide- tur, quod non omni motui repugnat na- tur, quod non omni motui repugnat na-

tura sua. tura sua.

6. Præterea, Quod esset inconveniens, 6. Præterea, Quod esset inconveniens, si poneretur mutari per accidens? Hic si poneretur mutari per accidens? Hic enim motus est in omnibus, et etiam in enim motus est in omnibus, et etiam in ipso, ut videtur: quia de non creante ipso, ut videtur: quia de non creante factus est creans, et de non movente factus est creans, et de non movente creaturam factus est movens, et de non creaturam factus est movens, et de non gubernante gubernans. Et si dicas, quod gubernante gubernans. Et si dicas, quod hoc facit sicut desideratum movet desi- hoc facit sicut desideratum movet desi- derium, et desiderium desiderantem, sic- derium, et desiderium desiderantem, sic- ut videtur Philosophus dicere: hoc nihil ut videtur Philosophus dicere: hoc nihil est quia nos non ponimus ipsum tan- est quia nos non ponimus ipsum tan- tum esse desideratum, et sic uno modo tum esse desideratum, et sic uno modo se habere sed etiam dicimus ipsum se habere sed etiam dicimus ipsum creare omne id quod desiderat eum, et creare omne id quod desiderat eum, et portare et continere ipsum: ergo vide- portare et continere ipsum: ergo vide- tur aliter se habere, quam ab æterno ha- tur aliter se habere, quam ab æterno ha- buit ergo non est incommutabilis om- buit ergo non est incommutabilis om- nino. nino.

SOLUTIO. Dicendum, quod Dei solius SOLUTIO. Dicendum, quod Dei solius natura et per se et per accidens incom- natura et per se et per accidens incom- mutabilis est : non tantum secundum mutabilis est : non tantum secundum fidem, sed etiam secundum omnes Phi- fidem, sed etiam secundum omnes Phi- losophos qui aliquid de ipso intellexe- losophos qui aliquid de ipso intellexe-

runt. runt.

DICENDUM ergo ad primum, quod causa DICENDUM ergo ad primum, quod causa immutabilitatis est quod servat ipsum immutabilitatis est quod servat ipsum esse quod est per se, et quod inest ei : esse quod est per se, et quod inest ei : sed hoc in Deo non est accidens quod sed hoc in Deo non est accidens quod servat inesse, sed est substantia ipsius. servat inesse, sed est substantia ipsius. Habens autem habitum et exiens ad ope- Habens autem habitum et exiens ad ope- ris exercitium, non servat totum esse . ris exercitium, non servat totum esse . actus enim aliquid est in agente: et ideo actus enim aliquid est in agente: et ideo aliter se habet hoc, cum actus ejus non aliter se habet hoc, cum actus ejus non sit ipse propter quod etiam dicit Philo- sit ipse propter quod etiam dicit Philo-

245 245

sophus, quod hoc est alterum genus al- sophus, quod hoc est alterum genus al- terationis quia licet non recipiat alium terationis quia licet non recipiat alium habitum quam habuit, tamen alio modo habitum quam habuit, tamen alio modo se habet in actu. Et hoc Deo non conve- se habet in actu. Et hoc Deo non conve- nit quia si sumatur actus Dei, ut in- nit quia si sumatur actus Dei, ut in- telligere, et velle, ipse est sua operatio telligere, et velle, ipse est sua operatio eodem modo se habens: si vero suman- eodem modo se habens: si vero suman- tur operationes ejus, sicut creare, et in- tur operationes ejus, sicut creare, et in- fundere gratiam, et incarnari, ipse non fundere gratiam, et incarnari, ipse non mutatur illis, sed aliquid mutatur ad mutatur illis, sed aliquid mutatur ad ipsum, aliter se habendo ad eum quam ipsum, aliter se habendo ad eum quam prius habuit eo quod creatio se tenet prius habuit eo quod creatio se tenet secundum rem ex parte creaturæ, et non secundum rem ex parte creaturæ, et non ponit aliquid in Deo nisi voluntatem et ponit aliquid in Deo nisi voluntatem et ideam determinatam ad hoc, ut hæc ideam determinatam ad hoc, ut hæc creatura modo fiat et hæc determinatio creatura modo fiat et hæc determinatio voluntatis, et ideæ ad præfinitum tem- voluntatis, et ideæ ad præfinitum tem- pus hujus operis ab æterno se in Deo pus hujus operis ab æterno se in Deo uno modo habuerunt. uno modo habuerunt.

AD ALIUD dicendum, quod mutatio lo- AD ALIUD dicendum, quod mutatio lo- calis Deo accidere non potest. Licet calis Deo accidere non potest. Licet enim illa nihil mutet in subjecto mobili, enim illa nihil mutet in subjecto mobili, tamen ex mutatione aliqua quæ accidit tamen ex mutatione aliqua quæ accidit circa ipsum, est ad aliquid obtinendum circa ipsum, est ad aliquid obtinendum quod non fuit habitum ante motum. quod non fuit habitum ante motum. Hoc patet quia omnis loci mutatio, vel Hoc patet quia omnis loci mutatio, vel est ab anima, vel a natura. Si est a na- est ab anima, vel a natura. Si est a na- tura, tunc movetur in suum locum, in tura, tunc movetur in suum locum, in quo est conservatio suæ formæ et suæ quo est conservatio suæ formæ et suæ speciei, et extra corruptio: salutem er- speciei, et extra corruptio: salutem er- go invenit in loco quam extra non ha- go invenit in loco quam extra non ha- buit. Si autem movetur extra suum lo- buit. Si autem movetur extra suum lo- cum, hoc erit per violentiam : et vis vio- cum, hoc erit per violentiam : et vis vio- lentiæ aliquid est in ipso quod non fuit : lentiæ aliquid est in ipso quod non fuit : et propterea violentus motus dispositio et propterea violentus motus dispositio est ad corruptionem. Si autem est ab est ad corruptionem. Si autem est ab anima non fit motus processivus nisi anima non fit motus processivus nisi prius fuerit a principio alicujus delectabi- prius fuerit a principio alicujus delectabi- lis habendi per motum, et illud obtine- lis habendi per motum, et illud obtine- tur per ipsum. Et si quæritur de motu tur per ipsum. Et si quæritur de motu coeli, patet quoniam ille multa inducit coeli, patet quoniam ille multa inducit qua non sunt habita: sive enim dicamus, qua non sunt habita: sive enim dicamus, quod ille motus est ex desiderio assimi- quod ille motus est ex desiderio assimi- lationis suæ in aliquo ad primam cau- lationis suæ in aliquo ad primam cau- sam sive propter generationem et cor- sam sive propter generationem et cor- ruptionem inferiorum: semper est con- ruptionem inferiorum: semper est con- secutio illius intenti per motum, quando secutio illius intenti per motum, quando fuit habitum, vel non fuit hoc modo ha- fuit habitum, vel non fuit hoc modo ha- bitum : et nullo modo potest convenire bitum : et nullo modo potest convenire

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

246 246

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Deo propterea quia est incommutabilis Deo propterea quia est incommutabilis nullo indigens quod extra se quæratur : nullo indigens quod extra se quæratur : et propterea quia est ubique et propte- et propterea quia est ubique et propte- rea quia est spiritualis et spiritualis na- rea quia est spiritualis et spiritualis na- tura omnino simplex per se localiter tura omnino simplex per se localiter moveri non potest. De motu autem An- moveri non potest. De motu autem An- gelorum alibi habet quæri : quia Ange- gelorum alibi habet quæri : quia Ange- lus nec omnino simplex est, nec omnino lus nec omnino simplex est, nec omnino spiritualis, ut dicit Gregorius. spiritualis, ut dicit Gregorius.

AD ALIUD dicendum, quod Spiritus AD ALIUD dicendum, quod Spiritus sanctus et sapientia dicuntur mobiles, sanctus et sapientia dicuntur mobiles, non in se, sed ratione effectuum et do- non in se, sed ratione effectuum et do-

norum, norum,

AD ALIUD dicendum, quod aliud est de AD ALIUD dicendum, quod aliud est de artifice, et aliud de Deo artifex enim artifice, et aliud de Deo artifex enim licet forte uno modo se habeat in habitu licet forte uno modo se habeat in habitu ad totam domum, tamen voluntate et ad totam domum, tamen voluntate et apprehensione accedente ad opus, non apprehensione accedente ad opus, non uno modo se habet ad partes operis uno modo se habet ad partes operis quia modo apprehendit, et vult funda- quia modo apprehendit, et vult funda- menta, et partes ejus et postea in ea menta, et partes ejus et postea in ea apprehensione ea quæ exiguntur ad pa- apprehensione ea quæ exiguntur ad pa- rietem et tectum. Sed non est ita in rietem et tectum. Sed non est ita in Deo quia uno modo se habet ab æterno Deo quia uno modo se habet ab æterno in apprehensione totius mundi et par- in apprehensione totius mundi et par- tium, et uno modo in voluntate unius- tium, et uno modo in voluntate unius- cujusque ad præfinitum spatium in quo cujusque ad præfinitum spatium in quo quodlibet educeretur. Et quod dicit Au- quodlibet educeretur. Et quod dicit Au- gustinus, «Alia ratione, etc., » intelli- gustinus, «Alia ratione, etc., » intelli- gitur per comparationem ideæ ad exem- gitur per comparationem ideæ ad exem- plar, et non per comparationem ideæ ad plar, et non per comparationem ideæ ad

se. se.

AD ALIUD dicendum, quod Philoso- AD ALIUD dicendum, quod Philoso- phus si intendat Deum per causam pri- phus si intendat Deum per causam pri- mam, tunc non intendit nisi unun mo- mam, tunc non intendit nisi unun mo- dum motus ejus quo movet sicut deside- dum motus ejus quo movet sicut deside- ratum movet desiderium quia cum Deus ratum movet desiderium quia cum Deus non sit motor intraneus et conjunctus se- non sit motor intraneus et conjunctus se- cundum proportionem motoris et mob- cundum proportionem motoris et mob- lis cum aliquo mobili, oportet alium mo- lis cum aliquo mobili, oportet alium mo- torem ponere qui sit conjunctus cœlo, torem ponere qui sit conjunctus cœlo, quicumque sit ille et ideo non oportet, quicumque sit ille et ideo non oportet, quod ipse moveatur, sed quod motor quod ipse moveatur, sed quod motor coeli diversimode moveatur percipiendo coeli diversimode moveatur percipiendo bonitates effluxas a Deo, quæ perceptæ bonitates effluxas a Deo, quæ perceptæ ulterius magis percipiuntur in mobili ulterius magis percipiuntur in mobili secundum Oriens et Occidens. Si autem secundum Oriens et Occidens. Si autem

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII super Genesim, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII super Genesim,

non intendit Deum, sed primam causam non intendit Deum, sed primam causam vocat primum motorem in causis naturæ vocat primum motorem in causis naturæ quæ movent secundum proportionem quæ movent secundum proportionem mobilis, id est, quod tantum possent mobilis, id est, quod tantum possent movere quantum ipsum mobile est mo- movere quantum ipsum mobile est mo- bile secundum naturam tunc nulla est bile secundum naturam tunc nulla est objectio. Sed quidquid de hoc sit, dicen- objectio. Sed quidquid de hoc sit, dicen- dum non est, quod Deus sit motor in- dum non est, quod Deus sit motor in- traneus coelo in quo includitur, nisi hoc traneus coelo in quo includitur, nisi hoc modo quo ponimus Deum intra omnia modo quo ponimus Deum intra omnia non inclusum et ideo virtus signi orien- non inclusum et ideo virtus signi orien- tis non est substantialis virtus quæ Deus tis non est substantialis virtus quæ Deus est, sed est virtus ab eo creata. est, sed est virtus ab eo creata.

AD ALIUD dicendum, quod inconve- AD ALIUD dicendum, quod inconve- niens sequeretur, quod ipse non esset niens sequeretur, quod ipse non esset movens primum, et quod ipse non esset movens primum, et quod ipse non esset simplex. Quod enim non esset movens simplex. Quod enim non esset movens primum, patet quia movens primum primum, patet quia movens primum est quod nullo modo motus movetur, est quod nullo modo motus movetur, nec per se, nec per accidens : nec per se, nec per accidens : per se per se non movetur, ut patet ex præhabitis : non movetur, ut patet ex præhabitis : per accidens autem non potest moveri, per accidens autem non potest moveri, quia per accidens non est, nec præexistit quia per accidens non est, nec præexistit aliquid per se movens et motum, eo aliquid per se movens et motum, eo quod per accidens reducitur ad per se, quod per accidens reducitur ad per se, sicut ad causam et subjectum : unde si sicut ad causam et subjectum : unde si ipse esset motus per accidens, non esset ipse esset motus per accidens, non esset primum movens, sed aliquid ante eum. primum movens, sed aliquid ante eum. Et per hoc patet solutio de primo arti- Et per hoc patet solutio de primo arti-

culo et secundo. culo et secundo.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

An Deus moveat se? An Deus moveat se?

Tertio quæritur, Si ipse movet se? Tertio quæritur, Si ipse movet se? 1. Videtur, quod non : quia probat Au- 1. Videtur, quod non : quia probat Au- gustinus in libro VIII super Genesım', gustinus in libro VIII super Genesım', quod omnis motus est ab immobili: quod omnis motus est ab immobili: unde si digitus movetur, stat manus: et unde si digitus movetur, stat manus: et si manus, stat brachium et ita de aliis. si manus, stat brachium et ita de aliis. Et oportet etiam quod illud immobile Et oportet etiam quod illud immobile fortius sit moto, ut dicit quidam Philo- fortius sit moto, ut dicit quidam Philo-

cap 21. cap 21.

Alh Alh

* Contra * Contra

a). a).

IN I SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 18. IN I SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 18.

sophus quia aliter id quod movetur, sophus quia aliter id quod movetur, motu extruderet movens, ita quod per motu extruderet movens, ita quod per ipsum movens moveretur, vel recederet ipsum movens moveretur, vel recederet a statu vel loco suo. Cum igitur Deus a statu vel loco suo. Cum igitur Deus omnia moveat, ipse non erit aliquo mo- omnia moveat, ipse non erit aliquo mo- do motus ergo nec movetur a se ipso. do motus ergo nec movetur a se ipso. 2. Item, Boetius: Stabilisque manens 2. Item, Boetius: Stabilisque manens dat cuncta moveri. dat cuncta moveri.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Dicit Augustinus in libro VIII super 1. Dicit Augustinus in libro VIII super Genesim, quod spiritus creator movet se, Genesim, quod spiritus creator movet se, nec per tempus, nec per locum : spiritum nec per tempus, nec per locum : spiritum autem creatum per tempus, sed non per autem creatum per tempus, sed non per locum sed corpus creatum, et per tem- locum sed corpus creatum, et per tem- pus, et per locum: ergo videtur, quod pus, et per locum: ergo videtur, quod ipse moveatur a se. ipse moveatur a se.

: :

2. Item, In principio libri de Cœlesti 2. Item, In principio libri de Cœlesti hierarchia Dionysii : Sed et omnis patre hierarchia Dionysii : Sed et omnis patre moto manifestationis luminum processio moto manifestationis luminum processio in nos optime ac large proveniens nos in nos optime ac large proveniens nos replet. replet.

SOLUTIO. Dicendum, quod etsi conce- SOLUTIO. Dicendum, quod etsi conce- datur aliquo modo improprie, quod Deus datur aliquo modo improprie, quod Deus movet se, non puto esse concedendum, movet se, non puto esse concedendum, quod movetur a se, vel quod movetur quod movetur a se, vel quod movetur simpliciter non enim movere dicitur se simpliciter non enim movere dicitur se proprie, eo quod non movet se in se, proprie, eo quod non movet se in se, sed in donis et effectibus et dicitur mo- sed in donis et effectibus et dicitur mo- vere se, quando creaturam movet ad hoc vere se, quando creaturam movet ad hoc quod ipse in donis aliquibus inhabitet quod ipse in donis aliquibus inhabitet eam: qui motus non ponit alteritatem in eam: qui motus non ponit alteritatem in ipso, sed potius in his quæ aliter nunc ipso, sed potius in his quæ aliter nunc quam prius se habent ad ipsum ipse quam prius se habent ad ipsum ipse enim, ut dicit Dionysius, uno et eodem enim, ut dicit Dionysius, uno et eodem modo se habet ad omne quod est, sed modo se habet ad omne quod est, sed non omnia se habent ad ipsum uno mo- non omnia se habent ad ipsum uno mo- do. Cum ergo non moveat se, nisi in do. Cum ergo non moveat se, nisi in novendo creaturam ad se, non potest novendo creaturam ad se, non potest inferri quod movetur. inferri quod movetur.

jat, 1. Sed objicitur, quod secundum hanc jat, 1. Sed objicitur, quod secundum hanc

solutionem Augustinus nihil videtur di- solutionem Augustinus nihil videtur di- cere, cum dicit, quod movet Deus se, cere, cum dicit, quod movet Deus se, nec per tempus, nec per locum ille nec per tempus, nec per locum ille enim motus quo creaturam movet, est enim motus quo creaturam movet, est in tempore et loco frequenter. Ad quod in tempore et loco frequenter. Ad quod dicendum, quod Augustinus bene dicit: dicendum, quod Augustinus bene dicit:

1 S. AUGUSTINUS, Lib VIII, super Genesim, 1 S. AUGUSTINUS, Lib VIII, super Genesim,

247 247

intendit enim, quod motus Dei quo se intendit enim, quod motus Dei quo se sic movet ut sit in creatura, in quantum sic movet ut sit in creatura, in quantum ab ipso est, extra tempus est : licet ab ipso est, extra tempus est : licet creatura sit in tempore, et in loco : creatura sit in tempore, et in loco : Deum enim esse in creatura non facit Deum enim esse in creatura non facit temporalem Deum, vel localem et hoc temporalem Deum, vel localem et hoc est quod intendit Augustinus. est quod intendit Augustinus.

AD ALIUD dicendum, quod luminum Ad object. 2 AD ALIUD dicendum, quod luminum Ad object. 2 processio dicitur fieri patre moto: non processio dicitur fieri patre moto: non quod in se sit motus, sed in luminibus et quod in se sit motus, sed in luminibus et donis, sicut jam dictum est. donis, sicut jam dictum est.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

An divina substantia, et universaliter An divina substantia, et universaliter omnis forma nullius accidentis subje- omnis forma nullius accidentis subje- ctum esse possit ? ctum esse possit ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in Littera «Aliæ essentiæ vel substantiæ Littera «Aliæ essentiæ vel substantiæ capiunt accidentia, etc. »> capiunt accidentia, etc. »>

Hoc enim non videtur verum univer- Hoc enim non videtur verum univer- saliter. saliter.

1. Dicit enim Boetius, quod forma sub- 1. Dicit enim Boetius, quod forma sub- jectum esse non potest : ergo non capit jectum esse non potest : ergo non capit accidentia. Si forte dicatur, quod hoc accidentia. Si forte dicatur, quod hoc intelligitur de eo quod absolute est for- intelligitur de eo quod absolute est for- ma, et hoc est solus Deus. CONTRA: Ipse ma, et hoc est solus Deus. CONTRA: Ipse exemplificat ibi de humanitate : ergo vi- exemplificat ibi de humanitate : ergo vi- detur, quod hoc conveniat omni formæ. detur, quod hoc conveniat omni formæ.

2. Præterea, Ipse dicit ibidem, quod 2. Præterea, Ipse dicit ibidem, quod omne quod subjicitur, gratia materiæ omne quod subjicitur, gratia materiæ subjicitur: cum ergo forma quæcumque subjicitur: cum ergo forma quæcumque simplex non subjiciatur, patet quod for- simplex non subjiciatur, patet quod for- ma invariabilis est. ma invariabilis est.

3. Præterea, Hoc videtur dicere Auctor 3. Præterea, Hoc videtur dicere Auctor Sex principiorum, quod forma est compo- Sex principiorum, quod forma est compo- sitioni contingens, simplici et in variabili sitioni contingens, simplici et in variabili essentia consistens: ergo videtur. quod essentia consistens: ergo videtur. quod hoc non soli divinæ essentiæ conveniat. hoc non soli divinæ essentiæ conveniat.

4. Præterea, Primæ materiæ videtur 4. Præterea, Primæ materiæ videtur convenire dicit enim Augustinus in li- convenire dicit enim Augustinus in li- bro XI Confessionum: Verum est infor- bro XI Confessionum: Verum est infor- mitatem primam quæ prope nihil est, mitatem primam quæ prope nihil est,

cap. 20. cap. 20.

Solutio Solutio

248 248

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vices temporum non habere: quia ubi vices temporum non habere: quia ubi forma nulla est, vices temporum esse forma nulla est, vices temporum esse non possunt ergo materia prima non non possunt ergo materia prima non recipit aliquam formam videtur ergo recipit aliquam formam videtur ergo quod non fuit mutata per accidentia: et quod non fuit mutata per accidentia: et ita videtur incommutabilis in suo statu ita videtur incommutabilis in suo statu fuisse, sicut divina essentia. fuisse, sicut divina essentia.

5. Item, Accidentis non est accidens, 5. Item, Accidentis non est accidens, quia aliter oporteret ire in infinitum : quia aliter oporteret ire in infinitum : ergo nec accidenti convenit accidentia ergo nec accidenti convenit accidentia recipere et sic convenit accidenti, quod recipere et sic convenit accidenti, quod sit incommutabile, sicut substantia di- sit incommutabile, sicut substantia di- vina. vina.

SOLUTIO. Dicendum, quod nulli conve- SOLUTIO. Dicendum, quod nulli conve- nit nihil omnino recipere, nisi soli sub- nit nihil omnino recipere, nisi soli sub- stantiæ divinæ. stantiæ divinæ.

Ad 1, 2 et 3. AD PRIMUM ergo quod objicitur de for- Ad 1, 2 et 3. AD PRIMUM ergo quod objicitur de for- ma, dicendum quod duplex est subje- ma, dicendum quod duplex est subje- ctum, scilicet quod est subjectum quod ctum, scilicet quod est subjectum quod est accidenti naturæ et individui, sicut est accidenti naturæ et individui, sicut est albedo et nigredo et huic non est est albedo et nigredo et huic non est aliquid subjectum nisi compositum ex aliquid subjectum nisi compositum ex materia et forma, et quod est et quo est, materia et forma, et quod est et quo est, et tale subjectum non potest esse for- et tale subjectum non potest esse for- ma et est subjectum quod subjicitur ma et est subjectum quod subjicitur proprietati suæ et potentiæ vel alu pas- proprietati suæ et potentiæ vel alu pas- sioni suæ propriæ, et sic subjectum bene sioni suæ propriæ, et sic subjectum bene est forma: illa autem passio vel proprie- est forma: illa autem passio vel proprie- tas non est per essentiam idem cujus est tas non est per essentiam idem cujus est proprietas. Et quoad primum modum proprietas. Et quoad primum modum dicitur forma invariabilis, et non quoad dicitur forma invariabilis, et non quoad secundum modum. secundum modum.

Ad 4. Ad 4.

Sed si hoc dictum Auctoris Sex prin- Sed si hoc dictum Auctoris Sex prin- cipiorum accipiatur generaliter de omni cipiorum accipiatur generaliter de omni forma, potest dici melius, quod licet for- forma, potest dici melius, quod licet for- ma in se simplex sit, non tamen ita ma in se simplex sit, non tamen ita simplex est quin possit esse pars compo- simplex est quin possit esse pars compo- siti, et ideo alu est componibilis, et sic siti, et ideo alu est componibilis, et sic mutabilis et variabilis. licet non varie- mutabilis et variabilis. licet non varie- tur sicut id quod subjicitur mutationi. tur sicut id quod subjicitur mutationi. Quia dicitur mobile (ut dicit Philoso- Quia dicitur mobile (ut dicit Philoso- phus) multipliciter, scilicet ut subjectum phus) multipliciter, scilicet ut subjectum motus, et ut id quod abjicitur motu, et motus, et ut id quod abjicitur motu, et sicut id etiam quod acquiritur per mo- sicut id etiam quod acquiritur per mo- tum. Et nullo illorum motuum mobilis tum. Et nullo illorum motuum mobilis est Deus, vel essentia divina. est Deus, vel essentia divina.

AD HOC autem quod objicitur de mate- AD HOC autem quod objicitur de mate- ria, dicendum quod si materia prima vo- ria, dicendum quod si materia prima vo-

cetur substantia materiæ, secundum id cetur substantia materiæ, secundum id quod est per intellectum separata a pri- quod est per intellectum separata a pri- vatione et polentia subjicibilis formæ : vatione et polentia subjicibilis formæ : tunc verum est quod dicit Augustinus, tunc verum est quod dicit Augustinus, quod ipsa est extra tempus, et tunc etiam quod ipsa est extra tempus, et tunc etiam non est receptibilis formæ, eo quod ordo non est receptibilis formæ, eo quod ordo ipsius ad formam sublatus est ab ea per ipsius ad formam sublatus est ab ea per intellectum sed tamen adhuc habet ha- intellectum sed tamen adhuc habet ha- bitudinem ad Creatorem secundum quod bitudinem ad Creatorem secundum quod ipsa exivit in esse de nihilo: et ille exi- ipsa exivit in esse de nihilo: et ille exi- tus quædam variatio est, quæ non con- tus quædam variatio est, quæ non con- venit Deo. venit Deo.

: :

Præterea, Materia licet non sit pars, Præterea, Materia licet non sit pars, tamen potest esse pars: et ita est sus- tamen potest esse pars: et ita est sus- ceptibilis alterius. id est, substantia sua ceptibilis alterius. id est, substantia sua componibilis est cum potentia ad for- componibilis est cum potentia ad for- mam, et etiam cum forma et sic est va- mam, et etiam cum forma et sic est va- riabilis in potentia. Si enim ordo ad po- riabilis in potentia. Si enim ordo ad po- tentiam abstrahatur a materia, ipsa non tentiam abstrahatur a materia, ipsa non erit materia: quia secundum id quod erit materia: quia secundum id quod est, subjicitur potentiæ et privationi : est, subjicitur potentiæ et privationi : ergo per intellectum separantem ante- ergo per intellectum separantem ante- quam subjiciatur, potentiæ est subjicibi- quam subjiciatur, potentiæ est subjicibi- lis Si forte dicas, quod non est subjici- lis Si forte dicas, quod non est subjici- bilis privationi et potentiæ secundum id bilis privationi et potentiæ secundum id quod est, tunc ibitur in infinitum quia quod est, tunc ibitur in infinitum quia subjicibilitas quæ est inter potentiam et subjicibilitas quæ est inter potentiam et materiam, est etiam potentia quædam, materiam, est etiam potentia quædam, et huic iterum non erit subjicibilis seipsa et huic iterum non erit subjicibilis seipsa per eamdem rationem : hoc autem im- per eamdem rationem : hoc autem im- possibile est : ergo seipsa subjicibilis est possibile est : ergo seipsa subjicibilis est privationi, et ita seipsa variabilis est. Et privationi, et ita seipsa variabilis est. Et hoc non convenit Deo. Unde non tenet hoc non convenit Deo. Unde non tenet objectio de materia. objectio de materia.

AD ID quod objicitur de accidente, pot- AD ID quod objicitur de accidente, pot- est dici quod ipsum mutabile est, sicut est dici quod ipsum mutabile est, sicut quod abjicitur et adjicitur mutatione : quod abjicitur et adjicitur mutatione : Deus autem nullo modo. Deus autem nullo modo.

Ad Ad

IN I SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 19, 20 ET 21. IN I SENTENT. DIST. VIII, C, ART. 19, 20 ET 21.

249 249

ARTICULUS XIX. ARTICULUS XIX.

Utrum solus Deus habeat immortalita- Utrum solus Deus habeat immortalita- tem, quid est immortalitas, et quæ tem, quid est immortalitas, et quæ dicuntur vivere et mori? dicuntur vivere et mori?

« «

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : Qui solus habet immortalitatem, Qui solus habet immortalitatem,

etc. » etc. »

Quid vocetur immortalitas ? Est enim Quid vocetur immortalitas ? Est enim immortalitas naturalis potentia ad non immortalitas naturalis potentia ad non mori, vel ad resistendum his quæ indu- mori, vel ad resistendum his quæ indu- cunt mortem et hæc tantum in viventi- cunt mortem et hæc tantum in viventi- bus videtur esse variabilia autem non bus videtur esse variabilia autem non omnia vivunt ergo videtur, quod non omnia vivunt ergo videtur, quod non moriantur. moriantur.

AD HOC dicendum, quod vivere et mo- AD HOC dicendum, quod vivere et mo- ri sumuntur hic a vita communiter ac- ri sumuntur hic a vita communiter ac- cepta qua dicimus aquam vivam, et lapi- cepta qua dicimus aquam vivam, et lapi- dem vivum, et hujusmodi et hoc nihil dem vivum, et hujusmodi et hoc nihil aliud est quam actus completus potentiæ aliud est quam actus completus potentiæ qui est secundum rei naturam : quando qui est secundum rei naturam : quando enim illum actum facere potest, dicitur enim illum actum facere potest, dicitur vivere, ut aqua viva quando est in im- vivere, ut aqua viva quando est in im- petu refrigerandi, vinum vivum quando petu refrigerandi, vinum vivum quando perfecte penetrat in gustu, petra viva in perfecte penetrat in gustu, petra viva in soliditate duritiei et effectus secundum soliditate duritiei et effectus secundum speciem consequentis, sicut sapphirus speciem consequentis, sicut sapphirus vivus quando expellit venenum. Et cum vivus quando expellit venenum. Et cum hujusmodi vita sit a proprietatibus re- hujusmodi vita sit a proprietatibus re- rum, quando mutantur in illis, mutantur rum, quando mutantur in illis, mutantur in hujusmodi actibus: et ideo mori di- in hujusmodi actibus: et ideo mori di- cuntur. cuntur.

ARTICULUS XX. ARTICULUS XX.

Quid vocetur obumbrata vicissitudo, et Quid vocetur obumbrata vicissitudo, et utrum conveniat omni creaturæ ? utrum conveniat omni creaturæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Nec est vicissitudinis obumbratio, « Nec est vicissitudinis obumbratio,

etc. » etc. »

Quid dicatur hic obumbrata vicissi- Quid dicatur hic obumbrata vicissi- tudo? tudo?

Et dicendum, quod vicissitudo est nu- Et dicendum, quod vicissitudo est nu- merus vicis, et competit omni creaturæ merus vicis, et competit omni creaturæ etiam spirituali in renovatione vicissitu- etiam spirituali in renovatione vicissitu- dinis affectuum et apprehensionum. Et dinis affectuum et apprehensionum. Et dicitur obumbrata, quia ex privatione dicitur obumbrata, quia ex privatione est, eo quod creatura est post nihil, et est, eo quod creatura est post nihil, et ex hoc quod non est simplex creatura: ex hoc quod non est simplex creatura: illa enim duo trahunt ad umbram, quod illa enim duo trahunt ad umbram, quod id quod est in spirituali natura, non est id quod est in spirituali natura, non est sicut in luce prima creatrice. sicut in luce prima creatrice.

ARTICULUS XXI. ARTICULUS XXI.

Utrum per tempora moveri, sit per affe- Utrum per tempora moveri, sit per affe- ctiones, vel per intellectus speculativi ctiones, vel per intellectus speculativi apprehensiones mutari? apprehensiones mutari?

Ulterius quæritur de hoc quod dicit : Ulterius quæritur de hoc quod dicit : « Et per tempora moveri est per affe- « Et per tempora moveri est per affe- ctiones commutari, etc. » ctiones commutari, etc. »

Quare non dicit per intellectus specu- Quare non dicit per intellectus specu- lativi apprehensiones commutari ? lativi apprehensiones commutari ?

ITEM quæritur, Utrum per tempora va- ITEM quæritur, Utrum per tempora va- rientur quando afficiuntur in Deo secun- rientur quando afficiuntur in Deo secun- dum plures rationes, scilicet sicut in sub- dum plures rationes, scilicet sicut in sub- stantia summa, sicut in bonitate, sicut in stantia summa, sicut in bonitate, sicut in Creatore, sicut in sapientia, et hujusmo- Creatore, sicut in sapientia, et hujusmo- di? Videtur, quod sic: quia talia non si- di? Videtur, quod sic: quia talia non si- mul videntur cadere in affectum : ergo mul videntur cadere in affectum : ergo sunt in uno post aliquid: ergo vicissitu- sunt in uno post aliquid: ergo vicissitu-

do est ibi. do est ibi.

Sed contra. Sed contra.

Solutio Solutio Ad object. Ad object.

250 250

D. ALB. MAG, ORD. PRÆD. D. ALB. MAG, ORD. PRÆD.

1 1

SED CONTRA: Augustinus in libro XI SED CONTRA: Augustinus in libro XI Confessionum dicit, quod felicissimæ Confessionum dicit, quod felicissimæ contemplationis participatione æternita- contemplationis participatione æternita- tem participant Angeli: ergo non vicis- tem participant Angeli: ergo non vicis- situdinantur in illa. Item, supra ha- situdinantur in illa. Item, supra ha- buimus ab Augustino in libro de Trini- buimus ab Augustino in libro de Trini- tate, quod in quantum de fruibili hic tate, quod in quantum de fruibili hic prægustamus, in tantum non in tempore prægustamus, in tantum non in tempore sumus: ergo multo minus Angeli quoad sumus: ergo multo minus Angeli quoad hoc sunt in tempore. hoc sunt in tempore.

SOLUTIO. Dicendum, quod per affe- SOLUTIO. Dicendum, quod per affe- ctiones dixit quoad opus affectivum quod ctiones dixit quoad opus affectivum quod faciunt circa nos: quia licet Angeli se- faciunt circa nos: quia licet Angeli se- cundum substantiam sint extra tempus, cundum substantiam sint extra tempus, tamen secundum operationes suas circa tamen secundum operationes suas circa nos sunt in tempore et ideo posuit nos sunt in tempore et ideo posuit affectiones, quia sonat in intellectum affectiones, quia sonat in intellectum

practicum, qui proprie exercetur circa practicum, qui proprie exercetur circa nos in operibus, et non in speculatio- nos in operibus, et non in speculatio- nem, quia illa principaliter est in Verbo nem, quia illa principaliter est in Verbo extra tempus, ut dicit Augustinus. extra tempus, ut dicit Augustinus.

AD ALIUD dicendum, quod in contem- AD ALIUD dicendum, quod in contem- platione Dei in diversis rationibus non platione Dei in diversis rationibus non est vicissitudo, eo quod non accipiunt est vicissitudo, eo quod non accipiunt ipsas ut diversas, quia sic non esset ma- ipsas ut diversas, quia sic non esset ma- teria gaudii, sed accipiunt omnes ut in teria gaudii, sed accipiunt omnes ut in uno et in unum quod est Deus: si sa- uno et in unum quod est Deus: si sa- pientia enim diversa sit a bonitate non pientia enim diversa sit a bonitate non lætificat multum, et e converso: sed lætificat multum, et e converso: sed quando accipiuntur ut unum quod est quando accipiuntur ut unum quod est essentia summa in qua incipit contem- essentia summa in qua incipit contem- platio, tunc non est vicissitudo, sed po- platio, tunc non est vicissitudo, sed po- tius status et immobilitas in uno, tius status et immobilitas in uno, in quo in quo inveniuntur quæ quæruntur ad sciendum inveniuntur quæ quæruntur ad sciendum et ad volendum. et ad volendum.

D. Hic de simplicitate. D. Hic de simplicitate.

Eademque sola proprie ac vere simplex est, ubi nec partium, nec acci- Eademque sola proprie ac vere simplex est, ubi nec partium, nec acci- dentium, nec quarumlibet formarum ulla est diversitas, sive variatio vel dentium, nec quarumlibet formarum ulla est diversitas, sive variatio vel multitudo. Ut autem scias quomodo simplex sit illa substantia, te docet multitudo. Ut autem scias quomodo simplex sit illa substantia, te docet Augustinus in libro VI de Trinitate 2. Augustinus in libro VI de Trinitate 2.

Admimadverte primo, quare omnis creatura sit multiplex, et nullo mo- Admimadverte primo, quare omnis creatura sit multiplex, et nullo mo- do vere simplex : et primum de corporali, postea de spirituali creatura. do vere simplex : et primum de corporali, postea de spirituali creatura. Corporalis utique creatura ex partibus constat, ita ut sit ibi aliqua pars Corporalis utique creatura ex partibus constat, ita ut sit ibi aliqua pars minor, alia major, et majus sit totum quam quælibet pars : et in unoquo- minor, alia major, et majus sit totum quam quælibet pars : et in unoquo- que corpore aliud est magnitudo, aliud color, aliud est figura. Potest enim que corpore aliud est magnitudo, aliud color, aliud est figura. Potest enim et minuta 3 magnitudine manere idem color, et eadem figura et colore et minuta 3 magnitudine manere idem color, et eadem figura et colore mutato manere eadem figura, et eadem magnitudo: ac per hoc multiplex mutato manere eadem figura, et eadem magnitudo: ac per hoc multiplex esse convincitur natura corporis, simplex autem nullo modo. esse convincitur natura corporis, simplex autem nullo modo.

1 Cf. Supra, Dist. I. 1 Cf. Supra, Dist. I.

2 S AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 6. 2 S AUGUSTINUS, Lib. VI de Trinitate, cap. 6.

3 Edit Joan. Alleaume, imminuta. 3 Edit Joan. Alleaume, imminuta.

IN 1 SENTENT. DIST. VIII, D, ART. 22. IN 1 SENTENT. DIST. VIII, D, ART. 22.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Eademque sola proprie ac vere sim- « Eademque sola proprie ac vere sim- plex est, etc. » plex est, etc. »

Hic incipit tertia pars istius distinctio- Hic incipit tertia pars istius distinctio- nis, in qua agitur de simplicitate divinæ nis, in qua agitur de simplicitate divinæ naturæ et dividitur in duas partes. In naturæ et dividitur in duas partes. In prima, ostendit simplicitatem esse pro- prima, ostendit simplicitatem esse pro- priam divinæ naturæ in comparatione ad priam divinæ naturæ in comparatione ad corporalem naturam et ad spiritualem. corporalem naturam et ad spiritualem. In secunda, concludit ex hoc quod non In secunda, concludit ex hoc quod non cadit in prædicamento substantiæ, ibi, cadit in prædicamento substantiæ, ibi, H, « Unde nec proprie dicitur substan- H, « Unde nec proprie dicitur substan- tia. » tia. »

Prima subdividitur in quinque : qua- Prima subdividitur in quinque : qua- rum prima est, quod sit simplex, ita rum prima est, quod sit simplex, ita quod est quidquid habet. Secunda ab quod est quidquid habet. Secunda ab hac simplicitate excludit naturam corpo- hac simplicitate excludit naturam corpo- ralem, ibi, «Animadverte primo, quare ralem, ibi, «Animadverte primo, quare omnis, etc. » Et tertia ab hac excludit omnis, etc. » Et tertia ab hac excludit naturam spiritualem, ibi, E, « Creatura naturam spiritualem, ibi, E, « Creatura quoque spiritualis, etc. » In quarta, sol- quoque spiritualis, etc. » In quarta, sol- vit objectionem quæ posset fieri ex hoc vit objectionem quæ posset fieri ex hoc quod Deus dicitur multipliciter, ibi, F, quod Deus dicitur multipliciter, ibi, F, « Hic diligenter notandum, etc. » In « Hic diligenter notandum, etc. » In quinta, removel prædicamentum acci- quinta, removel prædicamentum acci- dentale ab ipsa, ibi, « Quod autem in dentale ab ipsa, ibi, « Quod autem in

natura, etc. » natura, etc. »

ARTICULUS XXII. ARTICULUS XXII.

Utrum divina natura sit simplex, vel Utrum divina natura sit simplex, vel composita ex quo est et quod est ? composita ex quo est et quod est ?

Hic autem primo quæritur de simpli- Hic autem primo quæritur de simpli- citate divinæ naturæ, et quæruntur duo. citate divinæ naturæ, et quæruntur duo. Primum est, an sit simplex? Secundum Primum est, an sit simplex? Secundum est de modis compositionum, quos Ma- est de modis compositionum, quos Ma- gister hic ponit. Tertium, quare non po- gister hic ponit. Tertium, quare non po- nit plures? nit plures?