341 341

643 643

+bject. +bject.

IN SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 4. IN SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 4.

trahens ipsum ad partem vel speciem : et trahens ipsum ad partem vel speciem : et hæc omnia idem sunt in divinis: quia hæc omnia idem sunt in divinis: quia in Deo idem est quod est et esse, et ipse in Deo idem est quod est et esse, et ipse Deus etiam est quidquid habet : et sic Deus etiam est quidquid habet : et sic idem est in ipso esse et aliquid esse. Si idem est in ipso esse et aliquid esse. Si igitur quæratur, Quare sapientia est bo- igitur quæratur, Quare sapientia est bo- nitas, et hæc duo essentia ipsa? unde nitas, et hæc duo essentia ipsa? unde enim est? non dicetur, quod hoc sit a enim est? non dicetur, quod hoc sit a sapientia in quantum sapientia est, vel sapientia in quantum sapientia est, vel ab essentia in eo quod essentia est: sed ab essentia in eo quod essentia est: sed dicetur, quod hoc est propter id, quia in dicetur, quod hoc est propter id, quia in quo sunt ista, tantæ simplicitatis est, quo sunt ista, tantæ simplicitatis est, quod ipsum id quod est suum esse, et quod ipsum id quod est suum esse, et

suum suum

esse est id quod est. Ex primo esse est id quod est. Ex primo igitur est diversitas attributorum, ex se- igitur est diversitas attributorum, ex se- cundo autem identitas rerum et sic pa- cundo autem identitas rerum et sic pa- let plana solutione, quod ista non sunt let plana solutione, quod ista non sunt synonyma etiam ab æterno intellecta a synonyma etiam ab æterno intellecta a Deo, et abstracta ab omni causalitate. Deo, et abstracta ab omni causalitate.

AD PRIMUM dicendum, quod ista non AD PRIMUM dicendum, quod ista non sunt synonyma, quoniam non habent sunt synonyma, quoniam non habent camdem rationem rei quam significant, camdem rationem rei quam significant, sed sunt idem in re, non propter id a sed sunt idem in re, non propter id a quo imponuntur, sed propter id in quo quo imponuntur, sed propter id in quo ponuntur sua significata: hoc autem ponuntur sua significata: hoc autem non est in petra et lapide : quia illa non non est in petra et lapide : quia illa non habent diversitatem alicujus rei, sed tan- habent diversitatem alicujus rei, sed tan- tum nominis, secundum etymologiam, tum nominis, secundum etymologiam, non rei, sed nominis. non rei, sed nominis.

AD ALIUD dicendum, quod ista non ha- AD ALIUD dicendum, quod ista non ha- bent tantum multitudinem secundum vo- bent tantum multitudinem secundum vo- cem, imo quantum est de natura suorum cem, imo quantum est de natura suorum significatorum multitudinem habent ra- significatorum multitudinem habent ra- tionis rei. Sed quod hæc res est illa, tionis rei. Sed quod hæc res est illa, hoc non convenit eis per se, sed per aliud hoc non convenit eis per se, sed per aliud in quo sunt. in quo sunt.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus attendit identitatem rei quæ est ex eo attendit identitatem rei quæ est ex eo quod ista sunt in tali subjecto, et non quod ista sunt in tali subjecto, et non attendit sapere et esse secundum inten- attendit sapere et esse secundum inten- tiones quas nominant. tiones quas nominant.

AD ID autem quod objicitur contra so- AD ID autem quod objicitur contra so- lutiones inductas, bene puto quod non lutiones inductas, bene puto quod non bene se habent solutiones illæ. bene se habent solutiones illæ.

XXV XXV

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

225 225

Qualiter possit verificari compositio is- Qualiter possit verificari compositio is- torum nominum cum Deo qui non est torum nominum cum Deo qui non est compositus ? compositus ?

Ulterius quæritur, Cum ista significan- Ulterius quæritur, Cum ista significan- tur componi circa id in quo sunt, cum tur componi circa id in quo sunt, cum ex eo in quo sunt omnimodam habeant ex eo in quo sunt omnimodam habeant identitatem, qualiter possit significari identitatem, qualiter possit significari compositio eorum ? compositio eorum ?

1. Omnis enim nota compositionis si- 1. Omnis enim nota compositionis si- gnificat compositum componi ex diver- gnificat compositum componi ex diver- sis sed cum dico, Deus est æternus, vel sis sed cum dico, Deus est æternus, vel incommutabilis, vel sapiens, intercidit incommutabilis, vel sapiens, intercidit hic nota compositionis: ergo significat hic nota compositionis: ergo significat Deum componi ex diversis. Deum componi ex diversis.

2. Item, In primo Physicorum dicit 2. Item, In primo Physicorum dicit Philosophus, quod dicentes omnia unum, Philosophus, quod dicentes omnia unum, conturbati sunt compositionis significa- conturbati sunt compositionis significa- tione, et auferebant notam compositio- tione, et auferebant notam compositio- nis significatam in hoc verbo, est, dicen- nis significatam in hoc verbo, est, dicen- tes quod non oportet dicere quod paries tes quod non oportet dicere quod paries est albus, sed paries albatur: et hoc non est albus, sed paries albatur: et hoc non faciebant nisi quia ly est significat quam- faciebant nisi quia ly est significat quam- dam compositionem, quam sine compo- dam compositionem, quam sine compo- sitis diversis non est intelligere: ergo in sitis diversis non est intelligere: ergo in talibus videtur semper falsa significatio, talibus videtur semper falsa significatio, cum dicitur, Deus est sapiens, Deus est cum dicitur, Deus est sapiens, Deus est bonus. bonus.

3. Si forte dicatur, quod in quibus- 3. Si forte dicatur, quod in quibus- dam compositionibus prædicatur idem dam compositionibus prædicatur idem de se, ut cum dico, homo est homo, asi- de se, ut cum dico, homo est homo, asi- nus est asinus. Hoc nihil est: quia in ta- nus est asinus. Hoc nihil est: quia in ta- libus subjicitur ly homo gratia ejus quod libus subjicitur ly homo gratia ejus quod est, et prædicatur gratia ejus quo est : et est, et prædicatur gratia ejus quo est : et inter illa bene intercedit compositio : in inter illa bene intercedit compositio : in Deo autem non est aliqua compositio. Deo autem non est aliqua compositio.

4. Item, Prædicatum in omni propo- 4. Item, Prædicatum in omni propo- sitione causa innotescendi subjectum po- sitione causa innotescendi subjectum po- nitur et non sunt idem per quod aliquid nitur et non sunt idem per quod aliquid innotescit, et id quod per ipsum innotescit: innotescit, et id quod per ipsum innotescit: ergo in omnibus intercedit compositio. ergo in omnibus intercedit compositio.

Si forte dicatur, quod hujusmodi Si forte dicatur, quod hujusmodi compositio est ex parte nostri intellectus, compositio est ex parte nostri intellectus,

15 15

Solutio. Solutio.

226 226

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

qui non accipit simplex multis modis qui non accipit simplex multis modis significatum, nisi componendo unum significatum, nisi componendo unum cum alio et dividendo, licet composita et cum alio et dividendo, licet composita et divisa idem sint. Tunc objicitur, quod divisa idem sint. Tunc objicitur, quod secundum hoc, omnis noster intellectus secundum hoc, omnis noster intellectus est falsus de Deo, cum non accipiat est falsus de Deo, cum non accipiat rem sicut est, sed potius sicut non est. rem sicut est, sed potius sicut non est. Si forte dicatur, quod sic est sicut in Si forte dicatur, quod sic est sicut in mathematicis, quod abstrahentium non mathematicis, quod abstrahentium non est mendacium, eo quod modum ab- est mendacium, eo quod modum ab- stractionis non ponunt in re: ita hic stractionis non ponunt in re: ita hic intellectus componens, modum suum intellectus componens, modum suum in re non ponit. Hoc nihil est : quia in re non ponit. Hoc nihil est : quia licet mathematica secundum esse sint licet mathematica secundum esse sint in naturalibus, et non separata ab ipsis: in naturalibus, et non separata ab ipsis: tamen per esse quantitatis non habent tamen per esse quantitatis non habent rationem diffinitivam a naturalibus : rationem diffinitivam a naturalibus : quia aliter æquivoce diffiniretur linea quia aliter æquivoce diffiniretur linea lignea et lapidea per esse quantitatis, lignea et lapidea per esse quantitatis, quod falsum est: unde mathematica quod falsum est: unde mathematica habent aliquid ex parte rei, scilicet natu- habent aliquid ex parte rei, scilicet natu- ram quantitatis, super quod ponunt hu- ram quantitatis, super quod ponunt hu- jusmodi abstractionem, aliter enim esset jusmodi abstractionem, aliter enim esset intellectus falsus: hoc autem in divinis intellectus falsus: hoc autem in divinis nihil videtur esse unde oriatur hujusmo- nihil videtur esse unde oriatur hujusmo- di compositio. di compositio.

SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio di- SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio di- cendum, quod valde insufficientes sunt cendum, quod valde insufficientes sunt solutiones Magistrorum magnorum quo- solutiones Magistrorum magnorum quo- rumdam unde dicendum, quod in veri- rumdam unde dicendum, quod in veri- tate in divinis nulla compositio est in re tate in divinis nulla compositio est in re ipsa tamen, ut dicit Damascenus, quæ- ipsa tamen, ut dicit Damascenus, quæ- dam in divinis significant naturam, quæ- dam in divinis significant naturam, quæ- dam quod naturam assequitur, sicut Ju- dam quod naturam assequitur, sicut Ju- stus, et sapiens. Unde intellectus noster stus, et sapiens. Unde intellectus noster in hujusmodi compositione est in triplici in hujusmodi compositione est in triplici actu: si enim accipiatur unumquodque actu: si enim accipiatur unumquodque istorum nominum secundum id a quo istorum nominum secundum id a quo imponitur, vel secundum id quod signi- imponitur, vel secundum id quod signi- ficat, quod idem est, erit alius intellectus ficat, quod idem est, erit alius intellectus substantiæ, et alius sapientiæ, et ita de substantiæ, et alius sapientiæ, et ita de aliis, ut ante dictum est. Si autem acci- aliis, ut ante dictum est. Si autem acci- piantur ista ab intellectu nostro, non ut piantur ista ab intellectu nostro, non ut ab eo quod significant, sed in ipso ab eo quod significant, sed in ipso sunt, accipientur omnia ut unum et idem sunt, accipientur omnia ut unum et idem propter duplicem simplicitatem ipsius, propter duplicem simplicitatem ipsius, scilicet indifferentiam quod est et esse et scilicet indifferentiam quod est et esse et aliquid esse, sive habentis et habiti. Ter- aliquid esse, sive habentis et habiti. Ter-

quo quo

tius actus intellectus oritur ex collatione tius actus intellectus oritur ex collatione unius modi intelligendi cum alio, sicut unius modi intelligendi cum alio, sicut conferimus id quod assequitur naturam conferimus id quod assequitur naturam in ratione assequentis, non in ratione in ratione assequentis, non in ratione identitatis, ad naturam quam assequitur: identitatis, ad naturam quam assequitur: et sic oritur intellectus componens unum et sic oritur intellectus componens unum cum altero, et formans compositiones : cum altero, et formans compositiones : quæ tamen nota compositionis non est in quæ tamen nota compositionis non est in Deo, nisi in ratione propri corum quæ Deo, nisi in ratione propri corum quæ componuntur : nota autem compositio- componuntur : nota autem compositio- nis media est ab intellectu nostro, qui nis media est ab intellectu nostro, qui non conjungit ea quæ secundum se ha- non conjungit ea quæ secundum se ha- bent diversas rationes sine nota compo- bent diversas rationes sine nota compo- sitionis mediæ ex parte autem rei non sitionis mediæ ex parte autem rei non notabit ista compositio nisi identitatem. notabit ista compositio nisi identitatem. Et sic patet qualiter intellectus compo- Et sic patet qualiter intellectus compo- nens, aliquid habet in divinis supra quod nens, aliquid habet in divinis supra quod fundatur ex parte eorum quæ componit, fundatur ex parte eorum quæ componit, Si secundum rationes proprias accipian- Si secundum rationes proprias accipian- tur. tur.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod cum AD PRIMUM ergo dicendum, quod cum dicitur, Deus est æternus, et hujusmodi, dicitur, Deus est æternus, et hujusmodi, notat compositio identitatem inter ea quæ notat compositio identitatem inter ea quæ secundum rationes proprias diversitatem secundum rationes proprias diversitatem habent, licet ex subjecto habeant iden- habent, licet ex subjecto habeant iden- titatem et ideo aliquo modo fulcitur titatem et ideo aliquo modo fulcitur intellectus componens super diversitatem intellectus componens super diversitatem rationum ut habeat componibilia, et su- rationum ut habeat componibilia, et su- per identitatem rei ex parte subjecti : et per identitatem rei ex parte subjecti : et ideo componit ea compositione notante ideo componit ea compositione notante idem secundum rem, in quo eodem mo- idem secundum rem, in quo eodem mo- do sit diversitas rationis secundum attrı- do sit diversitas rationis secundum attrı- buta sibi. buta sibi.

AD ALIUD dicendum, quod ipsi aufere- AD ALIUD dicendum, quod ipsi aufere- bant notam compositionis: quia ipsi di- bant notam compositionis: quia ipsi di- cebant tantum unum esse omni modo, cebant tantum unum esse omni modo, scilicet re, et ratione et in talibus non scilicet re, et ratione et in talibus non potest poni aliqua compositio, eo quod potest poni aliqua compositio, eo quod in talibus nulla componibilia re vel ratio- in talibus nulla componibilia re vel ratio- ne inveniat intellectus. sed non est ita in ne inveniat intellectus. sed non est ita in attributis divinis, in quibus salvatur dı- attributis divinis, in quibus salvatur dı- versitas rationis attributorum, licet non versitas rationis attributorum, licet non diversitas rerum. diversitas rerum.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, homo est homo, quod hoc verum est: homo est homo, quod hoc verum est: quia inter illa composita notatur diversitas quia inter illa composita notatur diversitas rerum, scilicet quod est et esse: et ideo rerum, scilicet quod est et esse: et ideo major est diversitas in ista compositione, major est diversitas in ista compositione, homo est homo, quam in ista, Deus est homo est homo, quam in ista, Deus est

Au Au

"V "V

Ad Ad

IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 5. IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 5.

sapiens, vel justus. Nihilominus tamen sapiens, vel justus. Nihilominus tamen cum dicitur, Deus est sapiens, est diver- cum dicitur, Deus est sapiens, est diver- sitas rationis naturæ et assequentis natu- sitas rationis naturæ et assequentis natu- ram et illa sufficit intellectul compo- ram et illa sufficit intellectul compo- nenti compositione notante identitatem. nenti compositione notante identitatem. 1. AD ALIUD dicendum, quod est innote- 1. AD ALIUD dicendum, quod est innote- scere quoad nos, et quoad rei naturam : scere quoad nos, et quoad rei naturam : et nihil prohibet in divinis prædicatum et nihil prohibet in divinis prædicatum facere ad hoc quod subjectum innotescat facere ad hoc quod subjectum innotescat quoad nos, licet in rei natura idem sint quoad nos, licet in rei natura idem sint subjectum et prædicatum. subjectum et prædicatum.

jail jail

AD ID autem quod contra solutionem AD ID autem quod contra solutionem quorumdam objicitur, videtur esse con- quorumdam objicitur, videtur esse con- cedendum. cedendum.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Quæ sit diversitas inter attributa no- Quæ sit diversitas inter attributa no- minum divinæ naturæ, et substantiæ, minum divinæ naturæ, et substantiæ, et essentiæ ? et essentiæ ?

His habitis, videndum est de his quæ His habitis, videndum est de his quæ dicuntur in Littera. dicuntur in Littera.

Et primo, quæritur de diversitate ho- Et primo, quæritur de diversitate ho- rum nominum, divinæ naturæ, et sub- rum nominum, divinæ naturæ, et sub- stantiæ sive essentiæ, stantiæ sive essentiæ,

Et dicendum, quod ista idem sunt, sed Et dicendum, quod ista idem sunt, sed ratione differunt. Natura autem accipi- ratione differunt. Natura autem accipi- tur dupliciter secundum duas ejus signi- tur dupliciter secundum duas ejus signi- ficationes, scilicet ut est virtus intranea, ficationes, scilicet ut est virtus intranea, secundum quod diffinitur esse principium secundum quod diffinitur esse principium et causa motus et quietis in quo est per et causa motus et quietis in quo est per se et non per accidens. Sic enim accipi- se et non per accidens. Sic enim accipi- tur pro tur pro vi etiam illa quam diffinit Boetius, vi etiam illa quam diffinit Boetius, quod natura est vis insita rebus ex simi- quod natura est vis insita rebus ex simi- libus similia procreans. Et sic quandoque libus similia procreans. Et sic quandoque dicitur, quod pater virtute generat. In dicitur, quod pater virtute generat. In hac enim ratione natura est in persona hac enim ratione natura est in persona principium aliquod naturalium actuum, principium aliquod naturalium actuum, ut generare, spirare, etc. Et ideo dicit ut generare, spirare, etc. Et ideo dicit Augustinus, quod Pater de natura sua Augustinus, quod Pater de natura sua generat Filium. Et Anselmus dicit, quod generat Filium. Et Anselmus dicit, quod Pater et Filius de natura sua spirant Spi- Pater et Filius de natura sua spirant Spi- ritum sanctum. Accipitur etiam natura ritum sanctum. Accipitur etiam natura pro forma, secundum quod diffinit Boe- pro forma, secundum quod diffinit Boe- tius naturam, quod natura est unam- tius naturam, quod natura est unam-

227 227

quamque rem informans specifica diffe- quamque rem informans specifica diffe- rentia, et sic accipitur hic non quod ve- rentia, et sic accipitur hic non quod ve- lim dicere, quod natura divina sit speci- lim dicere, quod natura divina sit speci- fica differentia alicujus, nec quod genus fica differentia alicujus, nec quod genus vel species sit quia nec genus, vel spe- vel species sit quia nec genus, vel spe- cies, nec individuum est, ut infra pate- cies, nec individuum est, ut infra pate- bit sed quod juxta illum intellectum ac- bit sed quod juxta illum intellectum ac- cipitur formaliter, ut cum dicitur, Pater cipitur formaliter, ut cum dicitur, Pater natura divina est, et hoc modo frequen- natura divina est, et hoc modo frequen- ter accipitur a Sanctis. ter accipitur a Sanctis.

: :

Substantia autem potest accipi duo- Substantia autem potest accipi duo- bus modis, scilicet ab actu substandi, vel bus modis, scilicet ab actu substandi, vel a differentia substantiæ quæ dividitur a differentia substantiæ quæ dividitur contra accidens: et si primo modo acci- contra accidens: et si primo modo acci- piatur, cum in divinis sint proprietates piatur, cum in divinis sint proprietates quibus substant aliquo modo intelligendi quibus substant aliquo modo intelligendi personæ, substantia dicit tunc quid per- personæ, substantia dicit tunc quid per- sonæ, eo modo quo Augustinus dicit, sonæ, eo modo quo Augustinus dicit, quod persona significat subsistens per quod persona significat subsistens per seipsum et substantiam et sic Græci seipsum et substantiam et sic Græci concedunt tres substantias esse in divi- concedunt tres substantias esse in divi- nis. Si autem accipiatur a differentia nis. Si autem accipiatur a differentia qua dividitur contra accidens, tunc dice- qua dividitur contra accidens, tunc dice- tur substantia ens per se, sicut accidens tur substantia ens per se, sicut accidens dicitur ens per aliud et sic substantia dicitur ens per aliud et sic substantia vicinior est ad standum pro essentia di- vicinior est ad standum pro essentia di- vina, quam pro personis : et hoc sensu vina, quam pro personis : et hoc sensu negant Latini esse tres substantias in Tri- negant Latini esse tres substantias in Tri- nitate, nitate,

Essentia autem abstracte dicitur for- Essentia autem abstracte dicitur for- maliter simplex, et faciens esse, et non maliter simplex, et faciens esse, et non hoc esse vel illud esse quod specificatum hoc esse vel illud esse quod specificatum est et tractum in partem. Sicut enim dei- est et tractum in partem. Sicut enim dei- tas formaliter dicit Deum, ita essentia tas formaliter dicit Deum, ita essentia dicit esse indistincte. Et sic dicit Ansel- dicit esse indistincte. Et sic dicit Ansel- mus in Monologio, quod sicut differunt mus in Monologio, quod sicut differunt lux, lucere, et lucens, ita differunt es- lux, lucere, et lucens, ita differunt es- sentia, esse, et ens. Et sic essentia est sentia, esse, et ens. Et sic essentia est quo formaliter res est, et esse est actus quo formaliter res est, et esse est actus ejus quem habet in eo quod est : id au- ejus quem habet in eo quod est : id au- tem quod est, est ipsum ens concretum. tem quod est, est ipsum ens concretum. Et secundum hoc patet, quod ens non Et secundum hoc patet, quod ens non dicit simplicem intellectum ante quem dicit simplicem intellectum ante quem nihil est secundum intellectum. Alio mo-- nihil est secundum intellectum. Alio mo-- do dicitur ens, secundum quod ens est do dicitur ens, secundum quod ens est causa primaria ad omnia alia et secun- causa primaria ad omnia alia et secun- dum hoc ens est primum, et ante ipsum dum hoc ens est primum, et ante ipsum nihil est, et sic ens est vicinius essentiæ nihil est, et sic ens est vicinius essentiæ divinæ. Primo autem modo vicinius est divinæ. Primo autem modo vicinius est

Solutio, Solutio,

228 228

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

personæ et ideo in primo sensu conce- personæ et ideo in primo sensu conce- ditur a quibusdam, quod Pater et Filius ditur a quibusdam, quod Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt tres entes: sed et Spiritus sanctus sunt tres entes: sed secundo intellectu non quia secundum secundo intellectu non quia secundum illum modum ly ens dicit causam prima- illum modum ly ens dicit causam prima- riam ad omnia et sic dicit simplicem riam ad omnia et sic dicit simplicem naturam primam secundum intellectum : naturam primam secundum intellectum : unde si sic essent plures, sequeretur quod unde si sic essent plures, sequeretur quod Pater et Filius et Spiritus sanctus essent Pater et Filius et Spiritus sanctus essent tria entia, quod falsum est. tria entia, quod falsum est.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An sapientia dicitur a sapere ? An sapientia dicitur a sapere ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Sicut enim ab eo quod est sapere dicta « Sicut enim ab eo quod est sapere dicta est sapientia, etc. » est sapientia, etc. »

Potius enim videtur e converso: quia Potius enim videtur e converso: quia sapere est actus sapientiæ et effectus sapere est actus sapientiæ et effectus potius dicitur a causa, quam e converso. potius dicitur a causa, quam e converso.

SOLUTIO. Dicendum, quod Augustinus SOLUTIO. Dicendum, quod Augustinus loquitur secundum intellectum abstrahen- loquitur secundum intellectum abstrahen- tem et tunc verum est, quod abstractum tem et tunc verum est, quod abstractum sumitur a concreto, et concretum inno- sumitur a concreto, et concretum inno- tescit per actum et ideo ab actu accipi- tescit per actum et ideo ab actu accipi- tur abstractio prima: et sic sapientia di- tur abstractio prima: et sic sapientia di- tur a sapere. tur a sapere.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

Utrum esse dicitur de Deo et suis crea- Utrum esse dicitur de Deo et suis crea- turis univoce ? et, Utrum secundum turis univoce ? et, Utrum secundum intensionem et remissionem dicatur intensionem et remissionem dicatur esse de Deo et creaturis ? esse de Deo et creaturis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur : Deinde quæritur de hoc quod dicitur : « Et quis magis est, quam ille qui dixit, « Et quis magis est, quam ille qui dixit, etc. » Ex hoc enim concluditur duplex etc. » Ex hoc enim concluditur duplex

inconveniens: inconveniens:

1. Quæcumque enim dicuntur secundum 1. Quæcumque enim dicuntur secundum

magis et minus, recipiunt intensionem magis et minus, recipiunt intensionem et remissionem: sed esse dicitur secun- et remissionem: sed esse dicitur secun- dum magis et minus: ergo recipit inten- dum magis et minus: ergo recipit inten- sionem et remissionem. Quod si conce- sionem et remissionem. Quod si conce- datur, sequitur ipsum esse de genere ac- datur, sequitur ipsum esse de genere ac- cidentis: quia essentialia et substantialia cidentis: quia essentialia et substantialia non intenduntur et remittuntur. non intenduntur et remittuntur.

2. Similiter sequitur ulterius, quod 2. Similiter sequitur ulterius, quod omne quod est, intenditur et remittitur : omne quod est, intenditur et remittitur : si enim omne quod est fundatur super si enim omne quod est fundatur super ens, si ens intenditur et remittitur, vide- ens, si ens intenditur et remittitur, vide- tur quod omne quod est intendatur etiam tur quod omne quod est intendatur etiam et remittatur. et remittatur.

3. Præterea, Quidquid secundum ma- 3. Præterea, Quidquid secundum ma- gis et minus dicitur de aliquibus, ipsum gis et minus dicitur de aliquibus, ipsum secundum unam rationem est in illis : secundum unam rationem est in illis : ens secundum magis et minus dicitur de ens secundum magis et minus dicitur de Creatore et creaturis: ergo secundum Creatore et creaturis: ergo secundum rationem unam est in Creatore et crea- rationem unam est in Creatore et crea- turis quod falsum est, quia Creator et turis quod falsum est, quia Creator et creatura secundum nihil univocantur. creatura secundum nihil univocantur.

SOLUTIO. Dicendum, quod est intensio SOLUTIO. Dicendum, quod est intensio proprie, et est intensio secundum aliquid. proprie, et est intensio secundum aliquid. Proprie intensum est quod secundum Proprie intensum est quod secundum causas intrinsecas intensum est secundum causas intrinsecas intensum est secundum accessum vel recessum a termino aliquo accessum vel recessum a termino aliquo Sicut a vera nominis impositione, vel ad Sicut a vera nominis impositione, vel ad aliquid quod in summo habet illud, sicut aliquid quod in summo habet illud, sicut bonum in optimo est in Deo. Intensio bonum in optimo est in Deo. Intensio autem secundum aliquid est, quando autem secundum aliquid est, quando aliquid ex causis extrinsecis, vel quod aliquid ex causis extrinsecis, vel quod verius est, ex ordine sui ad causas extrin- verius est, ex ordine sui ad causas extrin- secas dicitur secundum aliquid minus vel secas dicitur secundum aliquid minus vel magis, vel etiam ex participando illud magis, vel etiam ex participando illud fortiori differentia quam aliud. Primo fortiori differentia quam aliud. Primo modo intenditur album, et calidum, et modo intenditur album, et calidum, et hujusmodi. Secundo dicitur magis bo- hujusmodi. Secundo dicitur magis bo- num, quod non habet causam suæ boni- num, quod non habet causam suæ boni- tatis, sed ipsum est substantialiter bonum, tatis, sed ipsum est substantialiter bonum, quam illud quod ab alio est bonum et quam illud quod ab alio est bonum et hoc modo dicitur magis ens quod per hoc modo dicitur magis ens quod per seipsum est, quam quod per alterum est. seipsum est, quam quod per alterum est. Tertio modo dicitur magis ens substantia Tertio modo dicitur magis ens substantia quam accidens, et magis ens actus quam quam accidens, et magis ens actus quam potentia. Et secundo modo dicitur Deus potentia. Et secundo modo dicitur Deus magis ens et magis esse quam aliquod magis ens et magis esse quam aliquod creatum. Unde patet solutio ad primum: creatum. Unde patet solutio ad primum: quia non est inconveniens hoc modo ens quia non est inconveniens hoc modo ens

Solut Solut Ad 1 Ad 1

AM AM

IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 8.

229 229

magis et minus aliquibus convenire: et hoc sophum, non tamen uno modo se habent magis et minus aliquibus convenire: et hoc sophum, non tamen uno modo se habent non est absolute intendi et remitti. non est absolute intendi et remitti.

AD SECUNDUM dicendum, quod illa ob- AD SECUNDUM dicendum, quod illa ob- jectio procederet, si simpliciter intende- jectio procederet, si simpliciter intende- retur et remitteretur: non enim sequitur. retur et remitteretur: non enim sequitur. Inest hoc huic secundum magis, et illi Inest hoc huic secundum magis, et illi secundum minus: ergo intenditur et re- secundum minus: ergo intenditur et re- mittitur quia ubi proprie est intensio et mittitur quia ubi proprie est intensio et remissio, in eodem subjecto qualitas pot- remissio, in eodem subjecto qualitas pot- est intendi et remitti. Si tamen conce- est intendi et remitti. Si tamen conce- datur improprie, ut dictum est, quod in- datur improprie, ut dictum est, quod in- tendatur, et secundum magis et minus tendatur, et secundum magis et minus inest diversis, tunc solvendum est per inest diversis, tunc solvendum est per distinctionem dictam. distinctionem dictam.

AD ALIUD dicendum, quod sicut pluries AD ALIUD dicendum, quod sicut pluries dictum est, non est aliquid univocum dictum est, non est aliquid univocum creaturæ et Creatori, sicut unius rationis creaturæ et Creatori, sicut unius rationis existens in utroque: sed convenire potest existens in utroque: sed convenire potest aliquid secundum prius et posterius. Sed aliquid secundum prius et posterius. Sed cum prius et posterius dicatur tripliciter, cum prius et posterius dicatur tripliciter, ut videtur Philosophus dicere in III pri- ut videtur Philosophus dicere in III pri- mæ Philosophiæ, scilicet vel quod parti- mæ Philosophiæ, scilicet vel quod parti- cipatur fortiori et debiliori differentia, ut cipatur fortiori et debiliori differentia, ut ens de substantia et accidente: vel sicut ens de substantia et accidente: vel sicut in ordine ad actum efficientis qui per se est in ordine ad actum efficientis qui per se est unius, et alia per aliud appropinquante unius, et alia per aliud appropinquante modo causalitatis efficientis, sicut medi- modo causalitatis efficientis, sicut medi- cus dicitur medicus per se, et vetula imi- cus dicitur medicus per se, et vetula imi- tando, vel instrumenta medicinalia ut per tando, vel instrumenta medicinalia ut per quæ exercetur actus vel per diversum quæ exercetur actus vel per diversum respectum ad finem unum, qui uno modo respectum ad finem unum, qui uno modo per se inducitur in univoco, et alia diver- per se inducitur in univoco, et alia diver- simode operantur ad inductionem ejus, simode operantur ad inductionem ejus, sicut sanum in complexionantibus per se, sicut sanum in complexionantibus per se, et urina sana quia indicans, et dieta sana et urina sana quia indicans, et dieta sana ut conservans, et medicina ut naturam ut conservans, et medicina ut naturam coadjuvans. Cum, inquam, ita sit, nullo coadjuvans. Cum, inquam, ita sit, nullo istorum modorum analogia est in Deo et istorum modorum analogia est in Deo et creatura: sed hoc modo, quod ens et hu- creatura: sed hoc modo, quod ens et hu- jusmodi per se substantialiter sunt in jusmodi per se substantialiter sunt in Deo, et in creaturis per aliud et partici- Deo, et in creaturis per aliud et partici- pative et non ita quod Deus diversi- pative et non ita quod Deus diversi- mode se habeat ad creata, vel ad aliquid mode se habeat ad creata, vel ad aliquid unum ad quod se habeat Creator et crea- unum ad quod se habeat Creator et crea- tura per prius et posterius, sicut patet in tura per prius et posterius, sicut patet in exemplis præhabitis: sed quia inferiora exemplis præhabitis: sed quia inferiora diversimode se habent ad Creatorem: diversimode se habent ad Creatorem: licet enim primum uno modo se habeat licet enim primum uno modo se habeat ad omnia secundum Dionysium et Philo- ad omnia secundum Dionysium et Philo-

ad ipsum. Sic ergo penes hanc analogiam ad ipsum. Sic ergo penes hanc analogiam potest dici, quod aliquid commune est potest dici, quod aliquid commune est Creatori et creaturæ tamen ex magis et Creatori et creaturæ tamen ex magis et minus dicto illo modo quo prædiximus, minus dicto illo modo quo prædiximus, non sequitur quod univoce conveniant : non sequitur quod univoce conveniant : sed sequitur, si magis et minus accipere- sed sequitur, si magis et minus accipere- tur proprie, et propria intensione. tur proprie, et propria intensione.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

An definitiones æternitatis datæ ab Au- An definitiones æternitatis datæ ab Au- ctoribus sint bonæ ? ctoribus sint bonæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Ipse vere ac proprie dicitur essentia, « Ipse vere ac proprie dicitur essentia, cujus essentia non novit præteritum vel cujus essentia non novit præteritum vel futurum, etc. » Hoc enim quod hic dicit, futurum, etc. » Hoc enim quod hic dicit, dictum est ratione æternitatis. Unde de dictum est ratione æternitatis. Unde de æternitate breviter aliquid tangendum est, æternitate breviter aliquid tangendum est, eo quod de ea alibi latius sit tractatum. eo quod de ea alibi latius sit tractatum. Quæritur ergo, Quid sit æternitas ? et Quæritur ergo, Quid sit æternitas ? et quid æternum? et quæ in æternitate? quid æternum? et quæ in æternitate?

AD PRIMUM proceditur sic: Dicit Boe- AD PRIMUM proceditur sic: Dicit Boe- tius quod æternitas est interminabilis tius quod æternitas est interminabilis vitæ tota simul et perfecta possessio. vitæ tota simul et perfecta possessio.

1. Videtur autem inconveniens, quod 1. Videtur autem inconveniens, quod diffinit per privationem cum dicit, Inter- diffinit per privationem cum dicit, Inter- minabilis : non enim privatio aliquid cer- minabilis : non enim privatio aliquid cer- tificat nisi per speciem oppositam ei : tificat nisi per speciem oppositam ei : et de illa specie nulla facta est mentio. et de illa specie nulla facta est mentio.

2. Præterea, Videtur inconveniens, quod 2. Præterea, Videtur inconveniens, quod cum æternitas dicatur ab esse, dicitur cum æternitas dicatur ab esse, dicitur enim æternitas esse extra terminos finis et enim æternitas esse extra terminos finis et

principii, quod diffinit ipsam per vitam. principii, quod diffinit ipsam per vitam.

3. Præterea, Prima mensura secundum 3. Præterea, Prima mensura secundum intellectum primo videtur secundum in- intellectum primo videtur secundum in- tellectum convenire: sed esse est prius- tellectum convenire: sed esse est prius- quam vita: ergo videtur, quod æternitas quam vita: ergo videtur, quod æternitas quæ prima mensura est, magis debeat quæ prima mensura est, magis debeat diffiniri per esse quam per vitam. diffiniri per esse quam per vitam.

4. Præterea, Mensura non est nisi men- 4. Præterea, Mensura non est nisi men- surati mensuratum autem primum surati mensuratum autem primum quantum est vel dimensive, vel poten- quantum est vel dimensive, vel poten- tialiter, vel virtualiter: cum igitur esse et tialiter, vel virtualiter: cum igitur esse et

Solutio. Solutio.

230 230

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

víta non dicant quid distensum virtuali- víta non dicant quid distensum virtuali- ter, non debet diffiniri per esse nec vi- ter, non debet diffiniri per esse nec vi-

tam. tam.

5. Item, Eternitas est in genere dura- 5. Item, Eternitas est in genere dura- tionis possessio autem vitæ non dicit tionis possessio autem vitæ non dicit durans aliquid, vel durationem: ergo durans aliquid, vel durationem: ergo male diffinitur per illud. male diffinitur per illud.

: :

6. Præterea, Possessio dicitur quasi 6. Præterea, Possessio dicitur quasi pedum positio et transfertur ad res for- pedum positio et transfertur ad res for- tunæ ergo non proprie est respectu tunæ ergo non proprie est respectu vitæ. vitæ.

7. Item, Omnis duratio protensa est : 7. Item, Omnis duratio protensa est : nullum potensum est totum simul: ergo nullum potensum est totum simul: ergo æternitas quæ est duratio, non est tota æternitas quæ est duratio, non est tota simul. simul.

8. Præterea, Infra habebitur, « Fuit 8. Præterea, Infra habebitur, « Fuit qui numquam defuit, est qui semper est, qui numquam defuit, est qui semper est, erit qui numquam deerit » fuit autem, erit qui numquam deerit » fuit autem, et est, et erit, non dicunt totum simul : et est, et erit, non dicunt totum simul : ergo quod cum illis est, non est totum ergo quod cum illis est, non est totum simul æternitas autem cum illis est, simul æternitas autem cum illis est, ut videtur ergo non est tota simul. ut videtur ergo non est tota simul. 9. Præterea, Totum et simul videntur 9. Præterea, Totum et simul videntur idem dicere totum enim est cujus nulla idem dicere totum enim est cujus nulla partium est extra se, et simul cujus partes partium est extra se, et simul cujus partes in se constant: ergo alterum superfluit, in se constant: ergo alterum superfluit, ut videtur. ut videtur.

10. Præterea, Omne totum habet par- 10. Præterea, Omne totum habet par- tes: æternitas autem non habet partes: tes: æternitas autem non habet partes: ergo æternitas non bene dicitur tota. ergo æternitas non bene dicitur tota.

11. Præterea, Isaac in libro de Diffini- 11. Præterea, Isaac in libro de Diffini- tionibus dicit, Æternitas est spatium con- tionibus dicit, Æternitas est spatium con- tinuum non intersectum spatium autem tinuum non intersectum spatium autem videtur habere partes, et non simul videtur habere partes, et non simul omnes ergo videtur, quod male dicat, omnes ergo videtur, quod male dicat, quod est tota simul. quod est tota simul.

12. Item, Dionysius in libro de Divi- 12. Item, Dionysius in libro de Divi- nis nominibus Eternitas est anti- nis nominibus Eternitas est anti- quum, et immutabile, et universale me- quum, et immutabile, et universale me- tiendo. Hic autem neuter Auctorum dif- tiendo. Hic autem neuter Auctorum dif- finit per vitam ergo videtur male dif- finit per vitam ergo videtur male dif- finire Boetius. finire Boetius.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate Boetius diffinit æternitatem, secundum Boetius diffinit æternitatem, secundum quod est in eo quod vere æternum est: et quod est in eo quod vere æternum est: et

1 Cf. Infra, Eadem dist. VIII, cap. B. 1 Cf. Infra, Eadem dist. VIII, cap. B.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

hoc accipitur ab Anselmo in Monologio, hoc accipitur ab Anselmo in Monologio, ubi dicit sic: Cum divina substantia non ubi dicit sic: Cum divina substantia non sit aliud nisi vita sua et æternitas sua, nec sit aliud nisi vita sua et æternitas sua, nec sit aliquo modo terminabilis, nec nisi sit aliquo modo terminabilis, nec nisi simul et perfecte tota: quid aliud est vera simul et perfecte tota: quid aliud est vera æternitas quæ illi solit convenit, quam æternitas quæ illi solit convenit, quam interminabilis vita, simul et perfecte tota interminabilis vita, simul et perfecte tota existens? Unde patet, quod ipse non existens? Unde patet, quod ipse non diffinit æternitatem, secundum quod ac- diffinit æternitatem, secundum quod ac- cipitur abstracte et formaliter: sed po- cipitur abstracte et formaliter: sed po- tius materialiter, secundum quod est con- tius materialiter, secundum quod est con- siderare eam in durante, quæ est causa siderare eam in durante, quæ est causa durationis aliorum, unde vita durans di- durationis aliorum, unde vita durans di- citur hic æternitas, ut mihi videtur. Cum citur hic æternitas, ut mihi videtur. Cum autem sit multiplex vita, scilicet secun- autem sit multiplex vita, scilicet secun- dum esse, et secundum bene esse : et dum esse, et secundum bene esse : et vivere secundum bene esse secundum vivere secundum bene esse secundum sensum, sicut in voluptate: et secundum sensum, sicut in voluptate: et secundum intellectum, sicut in moribus: et hoc se- intellectum, sicut in moribus: et hoc se- cundum statum morum in civilibus, vel cundum statum morum in civilibus, vel in gratia et ulterius secundum statum in gratia et ulterius secundum statum viæ et patriæ et ulterius secundum Crea- viæ et patriæ et ulterius secundum Crea- torem et creaturam: non accipitur hic torem et creaturam: non accipitur hic vita proprie secundum Anselmi explana- vita proprie secundum Anselmi explana- tionem nisi secundum intellectum, et in tionem nisi secundum intellectum, et in Creatore qui solus proprie æternus est. Creatore qui solus proprie æternus est. Sed hic vita accipitur ut participata, vel Sed hic vita accipitur ut participata, vel in se Si ut participata, sic est in parti- in se Si ut participata, sic est in parti- cipantibus æternitatem, ut in Beatıs qui cipantibus æternitatem, ut in Beatıs qui non sunt æterna. Si autem in se accipi- non sunt æterna. Si autem in se accipi- tur, adhuc dupliciter, scilicet prout est tur, adhuc dupliciter, scilicet prout est actus spiritus secundum rationem intelli- actus spiritus secundum rationem intelli- gendi et primus, et sic non accipitur in gendi et primus, et sic non accipitur in ratione mensuræ, nisi forte exempları- ratione mensuræ, nisi forte exempları- ter prout alia propinquant ad illud. Ac- ter prout alia propinquant ad illud. Ac- cipitur etiam prout formaliter considera- cipitur etiam prout formaliter considera- tur pro ipsa duratione. et sic est in ra- tur pro ipsa duratione. et sic est in ra- tione mensuræ, et habet se ad alias men- tione mensuræ, et habet se ad alias men- suras, ut causa, et mensura: et mensura suras, ut causa, et mensura: et mensura exemplaris, et mensura excellens. Ut exemplaris, et mensura excellens. Ut causa quia dicit Dionysius in libro de causa quia dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: Deus æternus est Divinis nominibus: Deus æternus est laudandus, secundum quod ipse est fa- laudandus, secundum quod ipse est fa- ctor ævi et temporis, ante sæcula exi- ctor ævi et temporis, ante sæcula exi- stens. Ut mensura autem exemplaris: stens. Ut mensura autem exemplaris: quia alia imitantur ipsam in quantum quia alia imitantur ipsam in quantum

cap. 10. cap. 10.

3 IDEM, Ibidem. 3 IDEM, Ibidem.

Ad 1. Ad 1.

44. 2. 44. 2.

: :

IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 8.

possunt. Ipsa enim est simul in esse et possunt. Ipsa enim est simul in esse et potentia et actu secundum comparatio- potentia et actu secundum comparatio- nem sui ad vere æternum. Et ævum exit nem sui ad vere æternum. Et ævum exit ab illa, et imitatur ipsam simul in esse ab illa, et imitatur ipsam simul in esse et posse, sed non in actu qui est opera- et posse, sed non in actu qui est opera- tio potentia enim Angeli perfecta est tio potentia enim Angeli perfecta est tota, nec exspectat actum, nec egreditur tota, nec exspectat actum, nec egreditur in ipsum sed secundum vicissitudinem in ipsum sed secundum vicissitudinem intellectuum et affectionum non est si- intellectuum et affectionum non est si- mul: quinimo, sicut dicit Augustinus, mul: quinimo, sicut dicit Augustinus, Deus creaturam spiritualem movet per Deus creaturam spiritualem movet per tempus, et non per locum. Tempus vero tempus, et non per locum. Tempus vero licet forte sit simul in suo temporali esse licet forte sit simul in suo temporali esse aliquo modo, non tamen potentia ejus aliquo modo, non tamen potentia ejus est simul, nec etiam actus: quanto enim est simul, nec etiam actus: quanto enim clongatio fit creaturarum a primo, tanto clongatio fit creaturarum a primo, tanto minus participant de bonitatibus ejus: minus participant de bonitatibus ejus: et hoc est quod dicit Philosophus in libro et hoc est quod dicit Philosophus in libro de Causis. Sed quod est æternum æterno, de Causis. Sed quod est æternum æterno, hoc et est æviternum æviterno, et tem- hoc et est æviternum æviterno, et tem- pus temporali. Et tangit imitationem pus temporali. Et tangit imitationem duorum ad tertium quantum possunt in duorum ad tertium quantum possunt in ratione mensurandi. Secundum autem ratione mensurandi. Secundum autem quad est mensura excellens stans in ævo quad est mensura excellens stans in ævo toto et tempore, claudit præsens æterni- toto et tempore, claudit præsens æterni- tatis ævum excellendo ipsum ex parte tatis ævum excellendo ipsum ex parte principi, et tempus claudit excellendo principi, et tempus claudit excellendo ipsum ex parte principii et finis: et hoc ipsum ex parte principii et finis: et hoc est quod dicit Anselmus, quod sicut præ- est quod dicit Anselmus, quod sicut præ- sens tempus claudit in se omnem locum, sens tempus claudit in se omnem locum, et quidquid in eo est, ita æterno præsenti et quidquid in eo est, ita æterno præsenti clauditur omne tempus, et quidquid est clauditur omne tempus, et quidquid est in ipso. in ipso.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hoc quod dicitur, interminabilis, est negatio quod dicitur, interminabilis, est negatio consequens differentiam positivam, quæ consequens differentiam positivam, quæ propter simplicitatem æternitatis nomi- propter simplicitatem æternitatis nomi- nari a nobis arffimative non potest : et sic nari a nobis arffimative non potest : et sic patet, quod negatio, interminabilis, cer- patet, quod negatio, interminabilis, cer- tificat ex præsupposita differentia posi- tificat ex præsupposita differentia posi- tiva. tiva.

AD ALIUD dicendum, quod æternitas est AD ALIUD dicendum, quod æternitas est in ratione durationis, et sic proprie re- in ratione durationis, et sic proprie re- fertur ad potentiam: unde cum prima fertur ad potentiam: unde cum prima potentia æterni in se manifestetur in vita, potentia æterni in se manifestetur in vita, ideo diffinitur per vitam, et non per esse. ideo diffinitur per vitam, et non per esse. Vel dicatur, quod diffinitur æternitas in Vel dicatur, quod diffinitur æternitas in æterno secundum optimum statum sui, æterno secundum optimum statum sui, secundum quod etiam participatum ipsum secundum quod etiam participatum ipsum

231 231

facit participare æternitatis immobilita- facit participare æternitatis immobilita- tem: hoc autem fit tantum in participan- tem: hoc autem fit tantum in participan- tibus ipsum ut est vita beata, et non per tibus ipsum ut est vita beata, et non per esse. Unde Augustinus in libro XII Con- esse. Unde Augustinus in libro XII Con- fessionum: Nimirum coelum coeli quod fessionum: Nimirum coelum coeli quod in principio fecisti, creatura est aliqua in principio fecisti, creatura est aliqua intellectualis: quamquam nequaquam intellectualis: quamquam nequaquam tibi æternitati coæterna, particeps tamen tibi æternitati coæterna, particeps tamen æternitatis tuæ, valde mutabilitatem suam æternitatis tuæ, valde mutabilitatem suam præ dulcedine felicissimæ contempla- præ dulcedine felicissimæ contempla- tionis tuæ cohibet, et sine ullo lapsu ex tionis tuæ cohibet, et sine ullo lapsu ex quo facta est, excedit omnem inhærendo quo facta est, excedit omnem inhærendo tibi volubilem vissitudinem temporum. tibi volubilem vissitudinem temporum. Cum ergo diffiniat æternitatem secundum Cum ergo diffiniat æternitatem secundum quod est pars beatudinis, et communi- quod est pars beatudinis, et communi- cans incommutabilitatem æternitatis, cans incommutabilitatem æternitatis, diffinit ipsam per vitam, eo quod per diffinit ipsam per vitam, eo quod per esse incommunicabilis sit: quia sic est esse incommunicabilis sit: quia sic est esse sine terminis, quod creaturis non esse sine terminis, quod creaturis non potest convenire. potest convenire.

PER HOC etiam patet solutio ad sequens : PER HOC etiam patet solutio ad sequens : quia in veritate prima mensura est esse quia in veritate prima mensura est esse durantis in potentia simul existentis: sed durantis in potentia simul existentis: sed sic non est communicabile ipsis quæ sunt sic non est communicabile ipsis quæ sunt æterna participatione ipsius, sed potius æterna participatione ipsius, sed potius per vitam. per vitam.

AD ALIUD dicendum, quod mensura AD ALIUD dicendum, quod mensura formaliter accepta est quanti virtualiter, formaliter accepta est quanti virtualiter, vel dimensive: sed hic, ut puto, materia- vel dimensive: sed hic, ut puto, materia- liter accipitur, prout est in æterno: et liter accipitur, prout est in æterno: et ideo non mensurat nisi ut exemplar, ad ideo non mensurat nisi ut exemplar, ad quod alia beate viventia propinquant quod alia beate viventia propinquant quantum possunt: nec tamen mensurat quantum possunt: nec tamen mensurat ut exemplar durationis in quantum dura- ut exemplar durationis in quantum dura- tio, sed potius ut exemplar vitæ beatæ. tio, sed potius ut exemplar vitæ beatæ. Ad hoc autem quidam dixerunt, quod Ad hoc autem quidam dixerunt, quod diffinitur per vitam ad exclusionem re- diffinitur per vitam ad exclusionem re- rum vivarum, quæ æternitate non men- rum vivarum, quæ æternitate non men- surantur: sed primum est probabilius. surantur: sed primum est probabilius. AD ALIUD dicendum, quod vitæ pos- AD ALIUD dicendum, quod vitæ pos- sessio dicitur hic, eo quod habetur ad sessio dicitur hic, eo quod habetur ad nutum tota potentia vitæ in actu, ita nutum tota potentia vitæ in actu, ita quod nihil ejus exspectetur extra: et sic quod nihil ejus exspectetur extra: et sic est potentia vitæ stans in tota duratione: est potentia vitæ stans in tota duratione: unde ly possessio innuit virtualiter stans unde ly possessio innuit virtualiter stans simul. simul.

AD HOC autem quod objicitur, quod AD HOC autem quod objicitur, quod omnis duratio distensio quædam est, di- omnis duratio distensio quædam est, di- cendum quod non oportet quod disten- cendum quod non oportet quod disten-

Ad 3 Ad 3

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

Ad 10 Ad 10

Ad 11. Ad 11.

232 232

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

datur in se quia omne quod in se dis- datur in se quia omne quod in se dis- tenditur, habet partem remotam a parte: tenditur, habet partem remotam a parte: sed distensio est in alio, quia est ab ipso, sed distensio est in alio, quia est ab ipso, et sub ipso et sic erit stans in se, habens et sub ipso et sic erit stans in se, habens sub se distensum in temporali et tem- sub se distensum in temporali et tem- pore quod excellit et ipsa non dicitur pore quod excellit et ipsa non dicitur duratio, eo quod distenditur, sed eo duratio, eo quod distenditur, sed eo quod distensio sub ipso non deficit, ut quod distensio sub ipso non deficit, ut dicit Augustinus in Littera. dicit Augustinus in Littera.

AD HOC quod objicitur de ratione pos- AD HOC quod objicitur de ratione pos- sessionis, dicendum quod transsumitur sessionis, dicendum quod transsumitur ad aliud, scilicet ad id quod habetur ad ad aliud, scilicet ad id quod habetur ad nutum, ut vita tota simul substans, cu- nutum, ut vita tota simul substans, cu- jus in virtute vivendi nihil est extra se. jus in virtute vivendi nihil est extra se.

AD ALIUD jam patet solutio: quia hæc AD ALIUD jam patet solutio: quia hæc est falsa, quod nullum protensum sit to- est falsa, quod nullum protensum sit to- tum simul potensum enim hoc quod tum simul potensum enim hoc quod sic protenditur, quod nulla protensio sub sic protenditur, quod nulla protensio sub ipso deficit, est totum simul: et hoc ideo ipso deficit, est totum simul: et hoc ideo est, quia non protendit partem a parte, est, quia non protendit partem a parte, sed stat unum in tota duratione. sed stat unum in tota duratione.

AD ALIUD dicendum, quod numquam AD ALIUD dicendum, quod numquam deficit per hoc quod adest totum simul. deficit per hoc quod adest totum simul.

AD ALIUD dicendum, quod totum dicit AD ALIUD dicendum, quod totum dicit hic idem quod perfectum, cujus nihil est hic idem quod perfectum, cujus nihil est extra se exspectatum, vel amissum in extra se exspectatum, vel amissum in præterito simul autem removet succes- præterito simul autem removet succes- sionem: unde totum dicitur per opposi- sionem: unde totum dicitur per opposi- tionem ad partes diversas componentes tionem ad partes diversas componentes durans aliquid simul autem opponitur durans aliquid simul autem opponitur non partibus, sed partium successioni. non partibus, sed partium successioni.

AD ALIUD dicendum, quod totum ac- AD ALIUD dicendum, quod totum ac- cipitur hic secundum quod dicit Philoso- cipitur hic secundum quod dicit Philoso- phus in III Physicorum: Totum autem phus in III Physicorum: Totum autem et perfectum idem dico: non enim om- et perfectum idem dico: non enim om- nino perfectum est, quod partem poten- nino perfectum est, quod partem poten- tiæ vel actus sui habet in exspectatione tiæ vel actus sui habet in exspectatione futuri. futuri.

AD ALIUD dicendum, quod Isaac dif- AD ALIUD dicendum, quod Isaac dif- finit formaliter æternitatem, prout est in finit formaliter æternitatem, prout est in ratione mensuræ: quia sic accipitur ut ratione mensuræ: quia sic accipitur ut extra æternum: nihil enim intraneo sibi extra æternum: nihil enim intraneo sibi proprie mensuratur, sed quantitas intra- proprie mensuratur, sed quantitas intra- nea quantitate exteriori mensuratur, nea quantitate exteriori mensuratur, nisi hoc modo quo numerus partium nisi hoc modo quo numerus partium mensurat sic enim partes numeratæ mensurat sic enim partes numeratæ aliquo modo totum inensurant. Sed æter- aliquo modo totum inensurant. Sed æter- nitas in difinitione Isaac significatur ut nitas in difinitione Isaac significatur ut mensura extrinsecus adjacens: et non mensura extrinsecus adjacens: et non

vocat ipsam spatium, eo quod distendi- vocat ipsam spatium, eo quod distendi- tur partibus quia sic aut partes perma- tur partibus quia sic aut partes perma- nerent, et tunc non differret a continuo nerent, et tunc non differret a continuo habente positionem, ut linea, vel super- habente positionem, ut linea, vel super- ficies aut non permanerent, et sic non ficies aut non permanerent, et sic non differret a tempore: sed ideo dicit spa- differret a tempore: sed ideo dicit spa- tium, quia non deficiendo includit et ex- tium, quia non deficiendo includit et ex- cellit omnia, non deficiendo autem non cellit omnia, non deficiendo autem non distenditur, sed stat in toto spatio cur- distenditur, sed stat in toto spatio cur- rente sub ipso et ideo vocat continuum rente sub ipso et ideo vocat continuum a statu, et non intersectum : quia non in- a statu, et non intersectum : quia non in- tercipitur priori et posteriori quemad- tercipitur priori et posteriori quemad- modum tempus. modum tempus.

: :

AD ALIUD dicendum, quod Dionysius AD ALIUD dicendum, quod Dionysius vocat antiquum a carentia finis et est vocat antiquum a carentia finis et est modus loquendi Græcorum, sicut etiam modus loquendi Græcorum, sicut etiam Philosophi quidam antiquitatem motus Philosophi quidam antiquitatem motus et mundi æternitatem vocabant, licet fal- et mundi æternitatem vocabant, licet fal- sum dixerunt. Immutabile autem dicit sum dixerunt. Immutabile autem dicit eo quod non habet prius et posterius : eo quod non habet prius et posterius : universale autem dicit metiendo, et alia universale autem dicit metiendo, et alia translatio habet, « totum secundum to- translatio habet, « totum secundum to- tum metiri » quia ex parte æterni per se tum metiri » quia ex parte æterni per se mensurat esse et posse et actum uno in- mensurat esse et posse et actum uno in- divisibili stante nunc: ita quod sicut ex divisibili stante nunc: ita quod sicut ex parte æterni nihil est de potentia proten- parte æterni nihil est de potentia proten- sum extra se, ita nunc æternitatis stans, sum extra se, ita nunc æternitatis stans, et non movens sese, ut dicit Boetius, ni- et non movens sese, ut dicit Boetius, ni- hil habet in futuro: sicut habet præsens hil habet in futuro: sicut habet præsens tempus cujus pars prima præteriit, et tempus cujus pars prima præteriit, et pars in instanti est, et pars in futuro ex- pars in instanti est, et pars in futuro ex- spectatur. spectatur.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Quid est æternum, et utrum pœnæ in- Quid est æternum, et utrum pœnæ in- ferni possunt dici æternæ, et utrum ferni possunt dici æternæ, et utrum anni et tempora possunt dici æterna. anni et tempora possunt dici æterna.

Secundo quæritur, Quid sit æternum? Secundo quæritur, Quid sit æternum? 1. Videtur autem, quod sit solus 1. Videtur autem, quod sit solus Deus per Anselmum in Monologio. Vel Deus per Anselmum in Monologio. Vel hoc solo veram æternitatem soli illi in- hoc solo veram æternitatem soli illi in- esse substantiæ quæ sola non facta, sed esse substantiæ quæ sola non facta, sed factrix esse inventa est, aperte percipi- factrix esse inventa est, aperte percipi- tur quoniam vera æternitatis principii tur quoniam vera æternitatis principii

Ad 1. Ad 1.

contra. contra.

#lutio. #lutio.

IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 9. IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 9.

finisque meta carere intelligitur, quod finisque meta carere intelligitur, quod nulli rerum creatarum eo ipso quod de nulli rerum creatarum eo ipso quod de nihilo factæ sunt, convenire convinci- nihilo factæ sunt, convenire convinci- tur ergo videtur, quod non sit æter- tur ergo videtur, quod non sit æter- num aliquid nisi solus Deus. num aliquid nisi solus Deus.

2. Item, Anselmus : Æternitas est 2. Item, Anselmus : Æternitas est earum rerum quæ non sunt aliud quam earum rerum quæ non sunt aliud quam ipsa ergo videtur, quod nihil æternum ipsa ergo videtur, quod nihil æternum nisi Deus. nisi Deus.

3. Item, Per rationem : Omne esse 3. Item, Per rationem : Omne esse durans mensuram habet propriam qua durans mensuram habet propriam qua mensuratur: divinum autem esse durans mensuratur: divinum autem esse durans quoddam esse est ergo habebit pro- quoddam esse est ergo habebit pro- priam mensuram : hæc autem non est priam mensuram : hæc autem non est nisi æternitas ergo solus Deus æternus nisi æternitas ergo solus Deus æternus

est. est.

SED CONTRA: Sancti dicunt pœnas in- SED CONTRA: Sancti dicunt pœnas in- ferni æternas. Et Apostolus, Ad Roman. ferni æternas. Et Apostolus, Ad Roman. XVI, 25, dicit temporibus æternis tacı- XVI, 25, dicit temporibus æternis tacı- ti et loquitur de prædestinatione Chri- ti et loquitur de prædestinatione Chri- sti. Augustinus autem in XI Confessio- sti. Augustinus autem in XI Confessio- num dicit Angelos participatione æter- num dicit Angelos participatione æter- nitatis æternos, non tamen Deo coæter- nitatis æternos, non tamen Deo coæter- nos : ergo videtur, quod multa sint nos : ergo videtur, quod multa sint

æterna. æterna.

SOLUTIO. Dicendum, quod æternum SOLUTIO. Dicendum, quod æternum est cujus propria mensura æternitatis est. est cujus propria mensura æternitatis est. Potest autem attendi mensurans triplici- Potest autem attendi mensurans triplici- ter, scilicet ut adæquatum quantitati vir- ter, scilicet ut adæquatum quantitati vir- tuali mensurati, et sic solus Deus æter- tuali mensurati, et sic solus Deus æter- nus est vel ut excellens mensura, et nus est vel ut excellens mensura, et sic omnia æviterna et spiritualia inclu- sic omnia æviterna et spiritualia inclu- duntur in æternitate, eo quod non de- duntur in æternitate, eo quod non de- ficit alicui istorum et tamen nullum ficit alicui istorum et tamen nullum illorum æternum est. Tertio modo con- illorum æternum est. Tertio modo con- sideratur ut exemplar participatum ab sideratur ut exemplar participatum ab aliis, quantum potest unumquodque : aliis, quantum potest unumquodque : et sic ipsum adjacet aliquo modo ævi- et sic ipsum adjacet aliquo modo ævi- ternis et temporalibus suo nunc, et suo ternis et temporalibus suo nunc, et suo quando ut cum dicitur, quando Deus quando ut cum dicitur, quando Deus est, Angelus est, et motus est : et est, Angelus est, et motus est : et cum dicitur, Deus nunc est, et angelus, cum dicitur, Deus nunc est, et angelus, et quod fertur in motu. Et his omnibus et quod fertur in motu. Et his omnibus modis aliquid est in æternitate, licet non modis aliquid est in æternitate, licet non sit æternum nisi primo modo et accipi- sit æternum nisi primo modo et accipi-

1 Ad Roman. XVI, 25: Er autem, qui potens est 1 Ad Roman. XVI, 25: Er autem, qui potens est vos confirmare juxta Evangelium meum et prædi- vos confirmare juxta Evangelium meum et prædi-

233 233

tur æternitas non prout est in æterno, tur æternitas non prout est in æterno, sed formaliter pro ipsa duratione. Si sed formaliter pro ipsa duratione. Si autem accipiatur participata per vitam, autem accipiatur participata per vitam, func dicetur aliquid æternum, eo quod func dicetur aliquid æternum, eo quod participat ipsam per unam proprieta- participat ipsam per unam proprieta- tem ejus, vel duas, vel plures, secundum tem ejus, vel duas, vel plures, secundum quod majorem vel minorem habet ap- quod majorem vel minorem habet ap- propinquationem ad Deum qui verissime propinquationem ad Deum qui verissime est æternus unde Angeli contemplantes, est æternus unde Angeli contemplantes, et beati quorum licet potentia defluxibi- et beati quorum licet potentia defluxibi- lis sit per naturam, tamen quia constat lis sit per naturam, tamen quia constat simul quod invariabilis est per gloriam, simul quod invariabilis est per gloriam, dicuntur æterni secundum Augustinum. dicuntur æterni secundum Augustinum. Pœnæ autem inferni dicuntur æternæ a Pœnæ autem inferni dicuntur æternæ a participatione durationis sine termino. participatione durationis sine termino. Tempora autem æterna sunt anni Dei, Tempora autem æterna sunt anni Dei, qui non deficiunt qui non dicuntur qui non deficiunt qui non dicuntur tempora et anni, nisi secundum distin- tempora et anni, nisi secundum distin- ctionem ad inferiorem mensuram quæ ctionem ad inferiorem mensuram quæ est tempus. Vel dicatur, quod tempora est tempus. Vel dicatur, quod tempora per ly æternis trahantur extra rationem per ly æternis trahantur extra rationem suam, et stant pro duratione æternitatis suam, et stant pro duratione æternitatis a qua fluit tempus. a qua fluit tempus.

Et per hoc patet solutio ab objecta Ad object. Et per hoc patet solutio ab objecta Ad object. quia bene concedo, quod æternitas Deus quia bene concedo, quod æternitas Deus est, et nihil proprie dicitur æternum nisi est, et nihil proprie dicitur æternum nisi solus Deus. Alia autem quædam sunt in solus Deus. Alia autem quædam sunt in æternitate clausa non æterna, neque par- æternitate clausa non æterna, neque par- ticipantia æternitatem, ut tempus et ticipantia æternitatem, ut tempus et temporalia quædam autem in æternita- temporalia quædam autem in æternita- te, et participantia æternitatem, et non te, et participantia æternitatem, et non æterna, ut Angeli: quædam autem in æterna, ut Angeli: quædam autem in æternitate et æterna et æternitas ipsa, æternitate et æterna et æternitas ipsa, ut Deus Trinitas: quædam autem aliquid ut Deus Trinitas: quædam autem aliquid simile participantia æternitati, nec ta- simile participantia æternitati, nec ta- men in æternitate sunt, nec æterna, nec men in æternitate sunt, nec æterna, nec æternitas ut pœnæ æternæ. Tempora æternitas ut pœnæ æternæ. Tempora vero non dicuntur æterna, nisi impro- vero non dicuntur æterna, nisi impro- prie sumantur sicut æternitas dicitur prie sumantur sicut æternitas dicitur æternum tempus, vel æterna tempora, æternum tempus, vel æterna tempora, eo quod licet in se non distinguatur, ta- eo quod licet in se non distinguatur, ta- men ad temporalia distinguitur per acci- men ad temporalia distinguitur per acci- dens, ut Deus duravit plus sex millibus dens, ut Deus duravit plus sex millibus annorum, vel hujusmodi. annorum, vel hujusmodi.

cationem Jesu Christi, secundum revelationem cationem Jesu Christi, secundum revelationem mysteru temporibus æternis taciti, elc. mysteru temporibus æternis taciti, elc.

Solutio Solutio

234 234

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Quid sit esse in æternitate? Quid sit esse in æternitate?

Tertio quæritur, Quid sit esse in æter- Tertio quæritur, Quid sit esse in æter- nitate? Si enim æternitas est intermina- nitate? Si enim æternitas est intermina- bilis vitæ possessio, videtur esse in æter- bilis vitæ possessio, videtur esse in æter- nitate idem quod esse in vita intermina- nitate idem quod esse in vita intermina- bili gloriæ. Hoc etiam videtur: quia de bili gloriæ. Hoc etiam videtur: quia de his qui sunt in pœnis æternis, non dici- his qui sunt in pœnis æternis, non dici- tur quod sint in æternitate, sed potius tur quod sint in æternitate, sed potius tempus eorum erit in sæcula. Et quia tempus eorum erit in sæcula. Et quia plurima dicta sunt de hoc alibi, ista suf- plurima dicta sunt de hoc alibi, ista suf- ficiant. ficiant.

SOLUTIO. Dicendum ad prædicta, quod SOLUTIO. Dicendum ad prædicta, quod esse in æternitate tribus modis dicitur, esse in æternitate tribus modis dicitur, scilicet sicut mensuratum in mensura scilicet sicut mensuratum in mensura adæquata, et sic solus Deus est in æter- adæquata, et sic solus Deus est in æter- nitate. Secundo modo dicitur esse in nitate. Secundo modo dicitur esse in æternitate, sicut mensuratum in mensu- æternitate, sicut mensuratum in mensu- ra excellenti, et sic æviterna et tempora- ra excellenti, et sic æviterna et tempora- lia sunt in æternitate tanquam inclusa, lia sunt in æternitate tanquam inclusa, ut dicit Anselmus. Tertio modo dicitur ut dicit Anselmus. Tertio modo dicitur esse in æternitate sicut participantia ip- esse in æternitate sicut participantia ip- sum æternum per vitam, et sic beati di- sum æternum per vitam, et sic beati di- cuntur esse in æternitate mali autem cuntur esse in æternitate mali autem damnati non, nec sunt dicendi esse æter- damnati non, nec sunt dicendi esse æter- ni licet cum determinatione concedatur, ni licet cum determinatione concedatur, scilicet quod sint æterni in pœnis. scilicet quod sint æterni in pœnis.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An creaturæ comparata ad Creatorem An creaturæ comparata ad Creatorem dicuntur quasi non esse? dicuntur quasi non esse?

Deinde quæritur de hoc quod dicitur Deinde quæritur de hoc quod dicitur in Littera : « Quia in ejus comparatio- in Littera : « Quia in ejus comparatio- ne qui vere est,. . quasi non sint, etc. » ne qui vere est,. . quasi non sint, etc. » Contra hoc est: quia Contra hoc est: quia

1 Cf. Supra, Dist. I. 1 Cf. Supra, Dist. I.

1. Quidquid simpliciter convenit alicui, 1. Quidquid simpliciter convenit alicui, hoc per nullam comparationem tollitur hoc per nullam comparationem tollitur ab ipso esse autem substantialiter et ab ipso esse autem substantialiter et simpliciter convenit omni ei quod est : simpliciter convenit omni ei quod est : ergo per nullam comparationem tollitur ergo per nullam comparationem tollitur ab ipso. ab ipso.

2. Præterea, Videtur, quod in ejus 2. Præterea, Videtur, quod in ejus comparatione magis sint entia, quam comparatione magis sint entia, quam sint in secum enim ens creatum com- sint in secum enim ens creatum com- paretur ad duo secundum ordinem, sci- paretur ad duo secundum ordinem, sci- licet ad nihil, et ad ens creans entita- licet ad nihil, et ad ens creans entita- tem, non accipit entitatem secundum tem, non accipit entitatem secundum quod comparatur ad nihil, sed potius de- quod comparatur ad nihil, sed potius de- fectum et mutabilitatem: ergo entitatem fectum et mutabilitatem: ergo entitatem accipit ab altera comparatione, scilicet accipit ab altera comparatione, scilicet ad ens creans: et sic suæ essentiæ com- ad ens creans: et sic suæ essentiæ com- parata magis sunt, et non minus sunt, parata magis sunt, et non minus sunt, ut videtur. ut videtur.

3. Item, Gregorius: Omnia in nihil 3. Item, Gregorius: Omnia in nihil deciderent, nisi ea manus Omnipotentis deciderent, nisi ea manus Omnipotentis contineret ergo ex comparatione ad contineret ergo ex comparatione ad ipsum accipiunt fortiorem entitatem: et ipsum accipiunt fortiorem entitatem: et sic non est verum quod dicit, quod qua- sic non est verum quod dicit, quod qua- si non sunt, quando ad ipsum compa- si non sunt, quando ad ipsum compa-

rantur. rantur.

4. Item, Supra ₁ habitum est: Quia 4. Item, Supra ₁ habitum est: Quia bonus est, sumus: ergo ex comparatio- bonus est, sumus: ergo ex comparatio- ne ad ipsum melius sumus, quam sine ne ad ipsum melius sumus, quam sine comparatione. comparatione.

SOLUTIO. Ad omnia hæc est una solu- SOLUTIO. Ad omnia hæc est una solu- tio, quod duplex est ibi comparatio, sci- tio, quod duplex est ibi comparatio, sci- licet ut ad causam nostri esse: et sic licet ut ad causam nostri esse: et sic non sumus nisi per comparationem ad non sumus nisi per comparationem ad ipsum quia quidquid sumus, ab ipso, ipsum quia quidquid sumus, ab ipso, et ad ipsum, et in ipso continente est. et ad ipsum, et in ipso continente est. Secunda comparatio est proportionis Secunda comparatio est proportionis æquiparantiæ vel similitudinis : et sic æquiparantiæ vel similitudinis : et sic comparati ad ipsum, quasi nihil sumus. comparati ad ipsum, quasi nihil sumus. quia sine ratione proportionis ab ipso quia sine ratione proportionis ab ipso distamus et similiter omne ens crea- distamus et similiter omne ens crea- tum et hoc contingit propter tria quæ tum et hoc contingit propter tria quæ de necessitate sunt de nostro esse, et de necessitate sunt de nostro esse, et omnis creati in quantum creatum est, omnis creati in quantum creatum est, scilicet potentia secundum aliquam cau- scilicet potentia secundum aliquam cau- sam quæ præcedit nostrum esse, et pri- sam quæ præcedit nostrum esse, et pri- vationem postquam sumus, et materiam vationem postquam sumus, et materiam

Solutio Solutio

IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 12. IN I SENTENT. DIST. VIII, A, ART. 12.

esse recipientem et per hoc patet solu- esse recipientem et per hoc patet solu- tio ad totum. tio ad totum.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

Utrum verba consignificantia differen- Utrum verba consignificantia differen- tias temporis, ut fuit, et erit, possunt tias temporis, ut fuit, et erit, possunt dici de Deo, et de omnibus creatu- dici de Deo, et de omnibus creatu-

ris? ris?

Postea quæritur de hoc quod dicitur : Postea quæritur de hoc quod dicitur : « De quo dicitur fuit, non est, etc. » « De quo dicitur fuit, non est, etc. »

Dubium enim est, Qualiter illa verba Dubium enim est, Qualiter illa verba consignificantia differentias temporis di- consignificantia differentias temporis di- cantur de æternis, æviternis, et tempora- cantur de æternis, æviternis, et tempora- libus? De æternis non videntur dici : libus? De æternis non videntur dici : quia hujusmodi verba dicunt differentias quia hujusmodi verba dicunt differentias temporis, quæ causantur a motu, vel temporis, quæ causantur a motu, vel mutabilitate talis autem motus vel mu- mutabilitate talis autem motus vel mu- tabilitas in Deo non est : ergo de Deo tabilitas in Deo non est : ergo de Deo sive æterno dici non possunt. sive æterno dici non possunt.

esse, esse,

Similiter videtur, quod nec de ævi- Similiter videtur, quod nec de ævi- ternis quia illorum esse est totum si- ternis quia illorum esse est totum si- mul, similiter posse in eis non præcedit mul, similiter posse in eis non præcedit et de posse eorum nihil est extra et de posse eorum nihil est extra suum esse: ergo etiam posse est totum suum esse: ergo etiam posse est totum simul ergo videtur, quod totum sit simul ergo videtur, quod totum sit nunc stans, et nihil præteritum in eis, nunc stans, et nihil præteritum in eis, nec futurum, neque præsens, eo modo nec futurum, neque præsens, eo modo quo præsens est cujus pars præteriit, quo præsens est cujus pars præteriit, pars in instanti est, et pars futura. pars in instanti est, et pars futura.