IN I SENTENT. DIST. VI, A. IN I SENTENT. DIST. VI, A.

195 195

DISTINCTIO VI. DISTINCTIO VI.

A. Utrum Pater voluntate genuit Filium, an necessitate: et an A. Utrum Pater voluntate genuit Filium, an necessitate: et an volens, vel nolens sit Deus? volens, vel nolens sit Deus?

De compa- De compa-

generandi ad generandi ad

Præterea quæri solet, Utrum Pater genuerit Filium voluntate, an ne- ratione actus Præterea quæri solet, Utrum Pater genuerit Filium voluntate, an ne- ratione actus cessitate? De hoc Orosius ad Augustinum ita ait: Voluntate genuit Pater potentiam. cessitate? De hoc Orosius ad Augustinum ita ait: Voluntate genuit Pater potentiam. Filium, vel necessitate: sed nec voluntate, nec necessitate: quia necessi- Filium, vel necessitate: sed nec voluntate, nec necessitate: quia necessi- las in Deo non est : præire voluntas sapientiam non potest '. Quocirca, ut las in Deo non est : præire voluntas sapientiam non potest '. Quocirca, ut Augustinus ait in libro XV de Trinitate *: Ridenda est dialectica Eunomii, Augustinus ait in libro XV de Trinitate *: Ridenda est dialectica Eunomii, a quo Eunomiani hæretici orti sunt : qui cum non potuisset intelligere, nec a quo Eunomiani hæretici orti sunt : qui cum non potuisset intelligere, nec credere voluisset, unigenitum Dei Filium Verbum Dei esse natura, id est, credere voluisset, unigenitum Dei Filium Verbum Dei esse natura, id est, de substantia Patris genitum, non naturæ vel substantiæ dixit esse Filium, de substantia Patris genitum, non naturæ vel substantiæ dixit esse Filium, sed Filium voluntatis Dei: volens asserere accedentem Deo voluntatem, qua sed Filium voluntatis Dei: volens asserere accedentem Deo voluntatem, qua gigneret Filium: sicut nos aliquando aliquid volumus, quod antea non vo- gigneret Filium: sicut nos aliquando aliquid volumus, quod antea non vo- lebamus, propter quod mutabilis intelligitur nostra natura, quod absit ut lebamus, propter quod mutabilis intelligitur nostra natura, quod absit ut in Deo esse credamus. Dicamus ergo Verbum Dei esse Filium Dei natura, in Deo esse credamus. Dicamus ergo Verbum Dei esse Filium Dei natura, non voluntate, ut docet Augustinus in bibro XV de Trinitate, ubi quem- non voluntate, ut docet Augustinus in bibro XV de Trinitate, ubi quem- dam Catholicum hæretico respondentem commendat, dicens: Acute sane dam Catholicum hæretico respondentem commendat, dicens: Acute sane quidam respondit hæretico versutissime interroganti, Utrum Deum Filium quidam respondit hæretico versutissime interroganti, Utrum Deum Filium volens, vel nolens genuerit: ut si diceret, Nolens, absurdissima Dei mise- volens, vel nolens genuerit: ut si diceret, Nolens, absurdissima Dei mise- ria sequeretur: si autem, Volens, continuo quod intendebat concluderet, ria sequeretur: si autem, Volens, continuo quod intendebat concluderet, scilicet non naturæ esse Filium, sed voluntatis. At ille vigilantissime vicis- scilicet non naturæ esse Filium, sed voluntatis. At ille vigilantissime vicis- sim quæsivit ab eo, Utrum Deus Pater volens aut nolens sit Deus: ut si sim quæsivit ab eo, Utrum Deus Pater volens aut nolens sit Deus: ut si responderet, Nolens, sequeretur grandis absurditas et miseria, quam de responderet, Nolens, sequeretur grandis absurditas et miseria, quam de Deo credere magna est insania: si autem diceret, Volens, responderetur Deo credere magna est insania: si autem diceret, Volens, responderetur ei: ergo et ipse voluntate sua Deus est, non natura. Quid ergo restabat nisi ei: ergo et ipse voluntate sua Deus est, non natura. Quid ergo restabat nisi ut obmutesceret, sua interrogatione obligatum indissolubili vinculo se vi- ut obmutesceret, sua interrogatione obligatum indissolubili vinculo se vi- dens? Ex prædictis docetur non esse concedendum, quod Deus voluntate, dens? Ex prædictis docetur non esse concedendum, quod Deus voluntate, vel necessitate, vel volens, vel nolens, sit Deus. Item, quod voluntate, vel vel necessitate, vel volens, vel nolens, sit Deus. Item, quod voluntate, vel necessitate, vel volens, vel nolens genuerit Filium. necessitate, vel volens, vel nolens genuerit Filium.

1 Edit. Joan. Alleaume, non potuit. 1 Edit. Joan. Alleaume, non potuit.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 20. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 20.

3 IDEM, Ibidem. 3 IDEM, Ibidem.

196 196

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

1. Videtur autem, quod necessitate Fi- 1. Videtur autem, quod necessitate Fi- lium genuerit: quod enim impossibile est lium genuerit: quod enim impossibile est non esse, necesse est esse: Deum habere non esse, necesse est esse: Deum habere Filium impossibile est non esse: ergo Filium impossibile est non esse: ergo

necesse est esse. necesse est esse.

2. Item, Quidquid nulla parte sua est 2. Item, Quidquid nulla parte sua est

« Præterea quæri solet, Utrum Pater contingens et possibile, ipsum in toto in « Præterea quæri solet, Utrum Pater contingens et possibile, ipsum in toto in genuerit Filium, etc. » genuerit Filium, etc. »

Hic incipit secunda pars istius tracta- Hic incipit secunda pars istius tracta- tus de generatione Filii, in qua quæritur tus de generatione Filii, in qua quæritur de potentia inclinante ad generationem ex de potentia inclinante ad generationem ex parte generantis, Utrum illa sit neces- parte generantis, Utrum illa sit neces- sitas, vel voluntas, vel natura? Dividi- sitas, vel voluntas, vel natura? Dividi- tur autem in duas patres: in quarum pri- tur autem in duas patres: in quarum pri- ma agitur de potentia inclinante in Patre ma agitur de potentia inclinante in Patre ad generandum. Sed quia in inferioribus ad generandum. Sed quia in inferioribus potentia generandi est in filio genito, potentia generandi est in filio genito, Sicut in patre ideo quæritur in secunda Sicut in patre ideo quæritur in secunda patre, Utrum hujusmodi etiam sit in patre, Utrum hujusmodi etiam sit in Filio? et hæc incipit in sequenti distin- Filio? et hæc incipit in sequenti distin- ctione VII, scilicet ibi, « Hic solet quæri ctione VII, scilicet ibi, « Hic solet quæri a quibusdam, etc. » a quibusdam, etc. »

Prima dividitur in tres. In prima mo- Prima dividitur in tres. In prima mo- vet quæstionem Magister, et solvit per in- vet quæstionem Magister, et solvit per in- teremptionem utrisque partis. In secunda, teremptionem utrisque partis. In secunda, objicitur contra solutionem : et solvit, ibi, objicitur contra solutionem : et solvit, ibi, B, « Sed contra hoc opponitur, etc. » In B, « Sed contra hoc opponitur, etc. » In tertia, redit ad partem quam intereme- tertia, redit ad partem quam intereme- rat, et solvit eam sub alio sensu, ibi, C, rat, et solvit eam sub alio sensu, ibi, C, « Prædicta tamen verba, etc. » « Prædicta tamen verba, etc. »

In prima harum facit tria. Primo enim In prima harum facit tria. Primo enim ponit quæstionem hæretici sub divisione. ponit quæstionem hæretici sub divisione. Secundo, interimit utramque partem Secundo, interimit utramque partem divsionis, ibi, « Nec voluntate, nec neces- divsionis, ibi, « Nec voluntate, nec neces- sitate. » In tertio, ponit instantiam contra sitate. » In tertio, ponit instantiam contra divisionem hæretici, ibi, « Acute sane divisionem hæretici, ibi, « Acute sane quidam. » quidam. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An Deus genuerit Filium ex necessitate, An Deus genuerit Filium ex necessitate, et voluntate ? et voluntate ?

essentia et actu est necesse: Deus Pater essentia et actu est necesse: Deus Pater in nullo subjicitur contingenti et possi- in nullo subjicitur contingenti et possi- bili: ergo in toto est necesse : ergo ipse bili: ergo in toto est necesse : ergo ipse est necessarium principium generationis est necessarium principium generationis Filii. Filii.

3. Item, Idem est posse et esse in æter- 3. Item, Idem est posse et esse in æter- nis: sed necessarium est Deum posse gi- nis: sed necessarium est Deum posse gi- gnere Filium ergo necesse est Deum gnere Filium ergo necesse est Deum genuisse Filium: et idem est in æternis genuisse Filium: et idem est in æternis genuisse et generare: ergo Deus Pater de genuisse et generare: ergo Deus Pater de necessitate generat vel generavit Filium. necessitate generat vel generavit Filium.

4. Præterea, Omnipotenti detrahere 4. Præterea, Omnipotenti detrahere maximum posse est impossibile: maxi- maximum posse est impossibile: maxi- mum autem posse est generare talem mum autem posse est generare talem alterum qualis ipse est: ergo hoc posse alterum qualis ipse est: ergo hoc posse impossibile est detrahere a Deo : ergo ne- impossibile est detrahere a Deo : ergo ne- cesse est ponere in ipso: ergo ex necessi- cesse est ponere in ipso: ergo ex necessi- tate genuit Filium. tate genuit Filium.

5.Item, Natura existente communica- 5.Item, Natura existente communica- bili, et nihil prohibente eam communi- bili, et nihil prohibente eam communi- cari, impossibile est tollere communi- cari, impossibile est tollere communi- cationem sui: sed natura divina commu- cationem sui: sed natura divina commu- nicabilis est, et nihil prohibet communi- nicabilis est, et nihil prohibet communi- cationem fieri, ut supra dictuin est et pro- cationem fieri, ut supra dictuin est et pro- batum est ergo impossibile est non fieri batum est ergo impossibile est non fieri communicationem: ergo necesse fuit ge- communicationem: ergo necesse fuit ge- nerare Filium quia per generationem nerare Filium quia per generationem fit naturæ communicatio. fit naturæ communicatio.

6. Item, Dicit Philosophus, quod ea 6. Item, Dicit Philosophus, quod ea quæ fiunt aut semper, sicut necessaria, quæ fiunt aut semper, sicut necessaria, aut frequenter, aut raro: sed naturalia aut frequenter, aut raro: sed naturalia fiunt semper, aut frequenter, sed in ne- fiunt semper, aut frequenter, sed in ne- cessariis fiunt semper: infra autem ha- cessariis fiunt semper: infra autem ha- bebitur, quod Deus Pater semper ge- bebitur, quod Deus Pater semper ge- nuit Filium ergo necessario genuit Fi- nuit Filium ergo necessario genuit Fi- lium. lium.

7. Item, Dionysius in libro de Divinis 7. Item, Dionysius in libro de Divinis nominibus: Solus fons supersubstantialis nominibus: Solus fons supersubstantialis

Incidit autem hic quæstio de ista divi- Deitatis est Pater, nec Filius est Pater, Incidit autem hic quæstio de ista divi- Deitatis est Pater, nec Filius est Pater, sione: sione: nec Pater Filius, custodientibus hymnis nec Pater Filius, custodientibus hymnis

1 Cf. Infra, Dist. IX. 1 Cf. Infra, Dist. IX.

INI SENTENT. DIST. VI, A, ART. 1. INI SENTENT. DIST. VI, A, ART. 1.

propria religione unicuique thearchica- propria religione unicuique thearchica- rum personarum '. Cum igitur fontem rum personarum '. Cum igitur fontem necesse sit fluere, Pater ex necessitate necesse sit fluere, Pater ex necessitate Kenuit Filium. Kenuit Filium.

8. Item, In eodem, infra: Pater qui- 8. Item, In eodem, infra: Pater qui- dem est fontana deitas: Filius autem et dem est fontana deitas: Filius autem et Spiritus sanctus deigenæ deitatis, si ita Spiritus sanctus deigenæ deitatis, si ita oportet dicere, pullulationes divinæ, et oportet dicere, pullulationes divinæ, et Nicut flores, et supersubstantialia lumina a Nicut flores, et supersubstantialia lumina a sanctis eloquiis accepimus. Ex hoc ha- sanctis eloquiis accepimus. Ex hoc ha- betur, quod cum Pater sit deitas fontana, betur, quod cum Pater sit deitas fontana, impossibile est eum non fundere et gene- impossibile est eum non fundere et gene- rare Filium. rare Filium.

EODEM MODO videtur posse probari alia EODEM MODO videtur posse probari alia pars, scilicet quod voluntate genuit Fi- pars, scilicet quod voluntate genuit Fi- lium sic: lium sic:

1. Deus vult omne bonum: ergo maxime 1. Deus vult omne bonum: ergo maxime bonum maxime vult: sed optimum est bonum maxime vult: sed optimum est producere Filium, et producere Spiritum producere Filium, et producere Spiritum sanctum ergo hoc maxime vult: ergo sanctum ergo hoc maxime vult: ergo voluntate genuit ipsum. voluntate genuit ipsum.

2. Item, In omnipotente omne opus 2. Item, In omnipotente omne opus subjacet voluntati : ergo cum generare subjacet voluntati : ergo cum generare (ut dicit Damascenus) sit opus naturæ, (ut dicit Damascenus) sit opus naturæ, hoc in ipso subjacebit voluntati : ergo vo- hoc in ipso subjacebit voluntati : ergo vo- luntate genuit eum. luntate genuit eum.

3. Item, Aut genuit eum voluntate, 3. Item, Aut genuit eum voluntate, aut genuit eum non voluntate: si volun- aut genuit eum non voluntate: si volun- tate, habeo propositum : si non genuit tate, habeo propositum : si non genuit cum voluntate, et genuit: ergo genuit cum voluntate, et genuit: ergo genuit contra voluntatem, vel præter volunta- contra voluntatem, vel præter volunta- tem quorum utrumque absurdum est: tem quorum utrumque absurdum est: ergo voluntate genuit Filium. ergo voluntate genuit Filium.

4. Item, In omnibus generantibus in 4. Item, In omnibus generantibus in quibus est propositum, primum inclinans quibus est propositum, primum inclinans ad generationem est voluntas: ergo ad generationem est voluntas: ergo et in Deo ergo et voluntate genuit. et in Deo ergo et voluntate genuit.

5. Item, Quidquid fit non voluntate 5. Item, Quidquid fit non voluntate ejus qui habet voluntatem, non est ejus qui habet voluntatem, non est laudabile ergo si Pater non voluntate laudabile ergo si Pater non voluntate genuit Filium, Pater in generatione Filii genuit Filium, Pater in generatione Filii non est laudabilis, quod absurdum est: non est laudabilis, quod absurdum est: ergo, etc. ergo, etc.

6. Item, Augustinus dicit infra : Si 6. Item, Augustinus dicit infra : Si potuit gignere Filium, et noluit: ergo potuit gignere Filium, et noluit: ergo invidussed invidus non fuit: ergo invidussed invidus non fuit: ergo

1 S. DIONYSIUS, De divinis nominibus, cap 2. 1 S. DIONYSIUS, De divinis nominibus, cap 2.

197 197

potuit, et voluit: ergo voluntate ge- potuit, et voluit: ergo voluntate ge- nuit. nuit.

: :

7. Item, Pater dicens Verbum, genuit 7. Item, Pater dicens Verbum, genuit Filium sed dicere semper est in volun- Filium sed dicere semper est in volun- tate dicentis: ergo generare semper est tate dicentis: ergo generare semper est in voluntate generantis : ergo semper in voluntate generantis : ergo semper voluntate genuit. voluntate genuit.

IN CONTRARIUM objicitur sic primo quod sed contra IN CONTRARIUM objicitur sic primo quod sed contra non ex necessitate. non ex necessitate.

1. Omnis necessitas ad aliquem actum 1. Omnis necessitas ad aliquem actum est a potentia fortioris intrinseci, vel ex- est a potentia fortioris intrinseci, vel ex- trinseci Deus Pater non habet aliquid trinseci Deus Pater non habet aliquid fortius se ergo non generat ex necessi-- fortius se ergo non generat ex necessi-- tate. Secunda supponitur a fide. Prima tate. Secunda supponitur a fide. Prima probatur ex hoc quod si est necessitas probatur ex hoc quod si est necessitas naturæ, est a forma, quæ potentior est in naturæ, est a forma, quæ potentior est in re agente per necessitatem quam mate- re agente per necessitatem quam mate- ria. Si autem est necessitas ab extrinse- ria. Si autem est necessitas ab extrinse- co, tunc est cogens fortius: sicut acci- co, tunc est cogens fortius: sicut acci- pit in coactione violentiæ. pit in coactione violentiæ.

2. Item, In omnibus his in quibus est 2. Item, In omnibus his in quibus est natura et voluntas, secunduni debitum natura et voluntas, secunduni debitum ordinem natura subjacet voluntatı : in ordinem natura subjacet voluntatı : in Deo autem natura est et voluntas : ergo et Deo autem natura est et voluntas : ergo et in eo natura subjacet voluntati : quod in eo natura subjacet voluntati : quod autem subjacet voluntati, dicit Augusti- autem subjacet voluntati, dicit Augusti- nus non esse necessarium : ergo in Deo nus non esse necessarium : ergo in Deo nihil est necessarium : ergo nec genera- nihil est necessarium : ergo nec genera- tio Filii nec aliud opus, ut videtur. Pri- tio Filii nec aliud opus, ut videtur. Pri- ma probatur ex perverso ordine in no- ma probatur ex perverso ordine in no- bis: quia per peccatum accipit quod po- bis: quia per peccatum accipit quod po- tentiæ naturales voluntati et rationi non tentiæ naturales voluntati et rationi non subjacent. Secunda probatur per hoc subjacent. Secunda probatur per hoc quod summus ordo est in Deo. quod summus ordo est in Deo.

Contra alteram partem sic objicitur, Contra alteram partem sic objicitur, scilicet quod non voluntate genuit : scilicet quod non voluntate genuit :

1. Damascenus in duobus locis dicit, 1. Damascenus in duobus locis dicit, quod creatio est opus voluntatis, genera- quod creatio est opus voluntatis, genera- tio autem opus naturæ 2 : ergo non vo- tio autem opus naturæ 2 : ergo non vo- luntate genuit. luntate genuit.

2. Item, Voluntate fieri dicuntur in 2. Item, Voluntate fieri dicuntur in quibus principalis motor est voluntas : quibus principalis motor est voluntas : sed in omni generatione principalis mo- sed in omni generatione principalis mo- tor est natura: ergo generatio non fit tor est natura: ergo generatio non fit voluntate. voluntate.

3. Item, Voluntas est ad volita: volita 3. Item, Voluntas est ad volita: volita autem sunt exteriora de quibus est ap- autem sunt exteriora de quibus est ap-

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I, cap. 8. 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. I, cap. 8.

Solutio. Solutio.

198 198

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

prehensio in ratione boni: generatio prehensio in ratione boni: generatio Filii non sic est de exterioribus: ergo Filii non sic est de exterioribus: ergo non fit voluntate. non fit voluntate.

4 Præterea, In hominibus sic est quod 4 Præterea, In hominibus sic est quod generatio hominum non dicit opus vo- generatio hominum non dicit opus vo- luntatis, sed potius opera mechanica luntatis, sed potius opera mechanica quæ sunt super materiam aliam : ergo quæ sunt super materiam aliam : ergo neque in divinis ita dici debet. neque in divinis ita dici debet.

1. SOLUTIO. Dicendum secundum Hila_ 1. SOLUTIO. Dicendum secundum Hila_ rium in auctoritatibus supra inductis ', rium in auctoritatibus supra inductis ', quod « intelligentia dictorum ex causis est quod « intelligentia dictorum ex causis est assumenda dicendi : quia non sermoni assumenda dicendi : quia non sermoni res, sed rei sermo subjectus est : » et ideo res, sed rei sermo subjectus est : » et ideo non omnis necessitas hic negetur, nec om- non omnis necessitas hic negetur, nec om- nis voluntas sed necessitas et voluntas nis voluntas sed necessitas et voluntas secundum intentionem hæreticorum, quæ secundum intentionem hæreticorum, quæ est necessitas violentiæ, et coactionis ab est necessitas violentiæ, et coactionis ab agente contra voluntatem intrinsecus vel agente contra voluntatem intrinsecus vel extrinsecus sicut jam patebit, cum dis- extrinsecus sicut jam patebit, cum dis- tinguetur necessarium talem enim ne- tinguetur necessarium talem enim ne- cessitatem non recipit divina generatio, cessitatem non recipit divina generatio, nec Deus quia dicit Philosophus in nec Deus quia dicit Philosophus in IV primæ Philosophiæ: Si fuerunt res IV primæ Philosophiæ: Si fuerunt res simplices et æternæ et immobiles, nulla simplices et æternæ et immobiles, nulla earum erit violentia, neque contra natu- earum erit violentia, neque contra natu- ram. Patet igitur quod talis necessitas ram. Patet igitur quod talis necessitas violentiæ non cadit in Deum. Volunta- violentiæ non cadit in Deum. Volunta- tem autem dicebant in Deo esse acceden- tem autem dicebant in Deo esse acceden- tem, ut dicit Augustinus, vel anteceden- tem, ut dicit Augustinus, vel anteceden- tem, quæ est de re antequam sit ipsa res, tem, quæ est de re antequam sit ipsa res, et quæ quandoque est apud volentem, et et quæ quandoque est apud volentem, et quandoque non unde si talis esset vo- quandoque non unde si talis esset vo- luntas in Deo, et Pater esset mutabilis luntas in Deo, et Pater esset mutabilis qui quandoque unum vellet, et quando- qui quandoque unum vellet, et quando- que aliud et Filius non esset æternus, que aliud et Filius non esset æternus, cujus generationem voluntas paterna an- cujus generationem voluntas paterna an- tecessisset, sicut rerum creationem præ- tecessisset, sicut rerum creationem præ- venerat. Dicendum ergo secundum Phi- venerat. Dicendum ergo secundum Phi- losophum in IV primæ Philosophiæ, losophum in IV primæ Philosophiæ, quod necessarium dicitur respective, et quod necessarium dicitur respective, et absolute. Respective autem dicitur re- absolute. Respective autem dicitur re- spectu finis intenti, aut respectu efficien- spectu finis intenti, aut respectu efficien- tis cogentis. Respectu finis duobus mo- tis cogentis. Respectu finis duobus mo- dis, scilicet respectu esse, et respectu dis, scilicet respectu esse, et respectu bene esse bene esse : sicut necessarium est ad : sicut necessarium est ad esse, sine quo impossibile est habere esse, sine quo impossibile est habere

1 Cf. Supra. Dist V, in principio capitis. 1 Cf. Supra. Dist V, in principio capitis.

aut conservare esse, sicut anhelitus et aut conservare esse, sicut anhelitus et nutrimentum in animalibus: respectu nutrimentum in animalibus: respectu bene esse, sine quo non habetur finis bene esse, sine quo non habetur finis intentus in bene esse, sicut acceptio intentus in bene esse, sicut acceptio debiti ab Atheniense cive non habetur debiti ab Atheniense cive non habetur nisi navigetur Athenas: est ergo ne- nisi navigetur Athenas: est ergo ne- cessaria navigatio ad Athenas ad ac- cessaria navigatio ad Athenas ad ac- ceptionem debiti. Respectu autem esse ceptionem debiti. Respectu autem esse efficientis, similiter est duobus modis, efficientis, similiter est duobus modis, scilicet respectu agentis extra, et respe- scilicet respectu agentis extra, et respe- ctu agentis intra. Respectu agentis ex- ctu agentis intra. Respectu agentis ex- tra, sicut Dionysius dixit, quod necessa- tra, sicut Dionysius dixit, quod necessa- rium est contristans, et violentia est rium est contristans, et violentia est aliqua necessitas : et quidam Philoso- aliqua necessitas : et quidam Philoso- phus Ariotas dixit, Violentia de neces- phus Ariotas dixit, Violentia de neces- sitate cogit me ut hoc faciam. Respectu sitate cogit me ut hoc faciam. Respectu autem cogentis intra, sicut dicitur, III autem cogentis intra, sicut dicitur, III Esdræ, 11, 12, quod super omnia vin- Esdræ, 11, 12, quod super omnia vin- cit veritas quia cogit consensum: et cit veritas quia cogit consensum: et hoc modo dicit Philosophus, quod ne- hoc modo dicit Philosophus, quod ne- cessitas non permittit opinantem ad ve- cessitas non permittit opinantem ad ve- rum reverti, et mutari a sua opinione. rum reverti, et mutari a sua opinione. Absolute autem necessarium est (ut dicit Absolute autem necessarium est (ut dicit Philosophus) quod impossibile est ut sit Philosophus) quod impossibile est ut sit alio modo et hoc tribus modis est, alio modo et hoc tribus modis est, scilicet per se, et per aliud, et composi- scilicet per se, et per aliud, et composi- tum ex utroque per se, sicut principia: tum ex utroque per se, sicut principia: per aliud, sicut conclusio determinata: per aliud, sicut conclusio determinata: ex utroque, sicut syllogismus. Et simi- ex utroque, sicut syllogismus. Et simi- liter est in ente incomplexo. Unde dicit liter est in ente incomplexo. Unde dicit Philosophus, quod necessarium absolute Philosophus, quod necessarium absolute et per se non est nisi unum simplex pri- et per se non est nisi unum simplex pri- mum omnia enim alia composita ex suis mum omnia enim alia composita ex suis componentibus trahunt necessitatem, et componentibus trahunt necessitatem, et componentia ab efficiente primo et ideo componentia ab efficiente primo et ideo possibilia sunt secundum illa a quibus possibilia sunt secundum illa a quibus habent necessitatem: quia prius per in- habent necessitatem: quia prius per in- tellectum in illis sunt in potentia quam tellectum in illis sunt in potentia quam in necessitate. Secundum igitur hanc in necessitate. Secundum igitur hanc divisionem dicemus, quod solus Deus est divisionem dicemus, quod solus Deus est necessarium primum. Sunt autem multi necessarium primum. Sunt autem multi alii modi in quibus non salvatur ratio alii modi in quibus non salvatur ratio necessitatis misi æquivoce. sicut utile necessitatis misi æquivoce. sicut utile necessarium consuevimus dicere, et ex- necessarium consuevimus dicere, et ex- pediens necessarium. pediens necessarium.

HIS HABITIS, facile est respondere ad HIS HABITIS, facile est respondere ad illam partem objectorum quæ sunt de illam partem objectorum quæ sunt de

IN I SENTENT. DIST. VI, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. VI, A, ART. 2.

necessario omnes enim illæ rationes et necessario omnes enim illæ rationes et auctoritates Dionysii adductæ, plane lo- auctoritates Dionysii adductæ, plane lo- quuntur de necessario simplici et abso- quuntur de necessario simplici et abso- lute, quod præcipue est Deus: et hac lute, quod præcipue est Deus: et hac necessitate generat Filium: neque se- necessitate generat Filium: neque se- quitur aliquod inconveniens in ipso. quitur aliquod inconveniens in ipso.

EODEM MODO distinguimus multiplicem EODEM MODO distinguimus multiplicem voluntatem secundo modo. Est enim vo- voluntatem secundo modo. Est enim vo- luntas potentia volens, et est motor alia- luntas potentia volens, et est motor alia- rum potestatum quæ sunt in volente, rum potestatum quæ sunt in volente, Sicut voluntas voliti extra, sicut cibi, vel Sicut voluntas voliti extra, sicut cibi, vel potus, vel alterius, et hoc modo volun- potus, vel alterius, et hoc modo volun- tatis opus est creatura: quia illud est tatis opus est creatura: quia illud est extra Deum. Secundum autem quod vo- extra Deum. Secundum autem quod vo- luntas est quasi motor aliarum potesta- luntas est quasi motor aliarum potesta- tum, ut cum dicitur, volo intelligere, tum, ut cum dicitur, volo intelligere, volo ambulare, potest intelligi secundum volo ambulare, potest intelligi secundum Magistrum hæc tripliciter, scilicet ante- Magistrum hæc tripliciter, scilicet ante- cedens quæ est quasi disponens vo- cedens quæ est quasi disponens vo- lentem et est voluntas ista præmedita- lentem et est voluntas ista præmedita- tionis de opere qualiter fieri debeat, ut tionis de opere qualiter fieri debeat, ut arcarius præmeditatur in qua parte ma- arcarius præmeditatur in qua parte ma- teriæ arcæ faciat fundum, et in qua oper- teriæ arcæ faciat fundum, et in qua oper- culum, et in qua parietem. Est etiam culum, et in qua parietem. Est etiam voluntas accedens : et hæc duobus modis, voluntas accedens : et hæc duobus modis, scilicet accedens operi, et accedens vo- scilicet accedens operi, et accedens vo- lenti accedens operi est quæ immediate lenti accedens operi est quæ immediate præcedit opus, sicut est voluntas ad ope. præcedit opus, sicut est voluntas ad ope. randum, ut percutiendi cum dolabro, et randum, ut percutiendi cum dolabro, et hujusmodi accedens volenti est quam hujusmodi accedens volenti est quam non habuit semper, sed accedit ei ex non habuit semper, sed accedit ei ex nova apprehensione alicujus apprehensi nova apprehensione alicujus apprehensi

moventis voluntatem. Tertia est voluntas moventis voluntatem. Tertia est voluntas operi concurrens, quæ dicitur concomi operi concurrens, quæ dicitur concomi tans et ista voluntate Pater genuit Fi- tans et ista voluntate Pater genuit Fi- lium, quia voluit generationem : et de lium, quia voluit generationem : et de ista ultima procedunt rationes inductæ ista ultima procedunt rationes inductæ ad hoc quod voluntate genuit Filium, ut ad hoc quod voluntate genuit Filium, ut patet singulas inspicienti. patet singulas inspicienti.

ILLÆ AUTEM rationes quæ inducuntur ILLÆ AUTEM rationes quæ inducuntur ad probandum, quod non necessario ge- ad probandum, quod non necessario ge- nuit Filium, sequuntur de necessario per nuit Filium, sequuntur de necessario per coactionem et hoc necessarium in Deum coactionem et hoc necessarium in Deum cadere non potest, ut dictum est. cadere non potest, ut dictum est.

SIMILITER aliæ rationes quæ inducuntur SIMILITER aliæ rationes quæ inducuntur ad hoc quod non voluntate genuit, acci- ad hoc quod non voluntate genuit, acci- piuntur de voluntate exteriorum: prima piuntur de voluntate exteriorum: prima et secunda et tertia de voluntate præce- et secunda et tertia de voluntate præce-

199 199

dente, secundum quas non est volun- dente, secundum quas non est volun- tatis opus generatio divina, ut dictum tatis opus generatio divina, ut dictum

est. est.

Et sic patet solutio, ad omnia alia Et sic patet solutio, ad omnia alia objecta simul. objecta simul.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

An Deus volens aut nolens Filium An Deus volens aut nolens Filium genuerit? genuerit?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit hæreticus : « Deus Filium volens aut hæreticus : « Deus Filium volens aut nolens genuit, etc. nolens genuit, etc.

Videtur enim necessarium esse ut de- Videtur enim necessarium esse ut de- tur altera pars, cum distent partes per tur altera pars, cum distent partes per affirmationem, et negationem: quare affirmationem, et negationem: quare necesse est alterum verificari de quo- necesse est alterum verificari de quo- libet. libet.

PRETEREA quæritur, Ex quo potuit in PRETEREA quæritur, Ex quo potuit in aliquo sensu dari ista, Deus volens ge- aliquo sensu dari ista, Deus volens ge- nuit Filium, quare sub distinctione non nuit Filium, quare sub distinctione non dederunt eam Catholici doctores, sed in- dederunt eam Catholici doctores, sed in- teremerunt simpliciter? teremerunt simpliciter?

una una

AD HOC dicendum, quod ista, volens et AD HOC dicendum, quod ista, volens et nolens, non opponuntur per affirmatio- nolens, non opponuntur per affirmatio- nem, et negationem: cum enim negatio nem, et negationem: cum enim negatio intrinseca est cum voluntate, in intrinseca est cum voluntate, in dictione voluntas manet affirmata : sed dictione voluntas manet affirmata : sed volitum de quo est sermo, negatur : un- volitum de quo est sermo, negatur : un- de idem est nolo, quod volo contrarium. de idem est nolo, quod volo contrarium. Et si objicitur, quod in condeclinio vide- Et si objicitur, quod in condeclinio vide- tur negari voluntas, cum dicitur, nolo, tur negari voluntas, cum dicitur, nolo, non vis, non vult, etc. Dicendum, quod non vis, non vult, etc. Dicendum, quod frivolum est, quinimo in condeclinio frivolum est, quinimo in condeclinio etiam affirmata manet, secundum quod etiam affirmata manet, secundum quod est condeclinium hujus verbi, nolo : quia est condeclinium hujus verbi, nolo : quia tunc habet vim unius dictionis hoc quod tunc habet vim unius dictionis hoc quod dicitur, non vis, et non vult. Si autem dicitur, non vis, et non vult. Si autem sic divideretur, aut volens, aut non vo- sic divideretur, aut volens, aut non vo- lens: tunc esset per affirmationem, et ne- lens: tunc esset per affirmationem, et ne- gationem : et tunc secundum intentionem gationem : et tunc secundum intentionem hæretici cavendam danda esset ista, non hæretici cavendam danda esset ista, non volens ex hoc enim non sequitur coa- volens ex hoc enim non sequitur coa-

Quæst. Quæst.

Solutio Solutio

Ad quæst. Ad quæst.

200 200

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ctio, sed negatur voluntas accedens vo- ctio, sed negatur voluntas accedens vo- lenti, et volito, ut supra dictum est. lenti, et volito, ut supra dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod sancti Do- AD ALIUD dicendum, quod sancti Do- ctores magis instando compescere et ctores magis instando compescere et confundere volebant hæreticum, quam confundere volebant hæreticum, quam coram simplicibus cum eo disputa- coram simplicibus cum eo disputa-

re eo quod instantia facit obmutesce- re eo quod instantia facit obmutesce- re, et inducit confusionem et hoc re, et inducit confusionem et hoc expediens fuit simplicibus, ut viderent expediens fuit simplicibus, ut viderent illum non posse proficere: postea autem illum non posse proficere: postea autem seorsum cum mansuetis tractabant veri- seorsum cum mansuetis tractabant veri- tatem solutionis, sicut Magister supra tatem solutionis, sicut Magister supra dixit '. dixit '.

B. Oppositio contra prædicta. B. Oppositio contra prædicta.

Sed contra hoc opponitur sic: Voluntas Dei est natura sive essentia Dei : Sed contra hoc opponitur sic: Voluntas Dei est natura sive essentia Dei : quia non est aliud Deo esse, aliud velle: et ideo sicut una est essentia trium quia non est aliud Deo esse, aliud velle: et ideo sicut una est essentia trium personarum, ita et una voluntas. Si ergo Deus natura Deus est, et volun- personarum, ita et una voluntas. Si ergo Deus natura Deus est, et volun- tate Deus est et si Verbum Dei natura Filius Dei est, et voluntate Filius tate Deus est et si Verbum Dei natura Filius Dei est, et voluntate Filius Dei est. Hoc autem facile est refellere: nam et præscientia Dei sive scien- Dei est. Hoc autem facile est refellere: nam et præscientia Dei sive scien- tia, qua scit vel præscit bona et mala, divina natura sive essentia est: et tia, qua scit vel præscit bona et mala, divina natura sive essentia est: et prædestinatio sive voluntas ejus, eadem divina essentia est: nec est Deo prædestinatio sive voluntas ejus, eadem divina essentia est: nec est Deo aliud scire et velle, quam esse: et cum sit unum et idem scientia Dei, vel aliud scire et velle, quam esse: et cum sit unum et idem scientia Dei, vel voluntas, non tamen dicitur de voluntate quidquid dicitur de scientia, voluntas, non tamen dicitur de voluntate quidquid dicitur de scientia, et e converso: nec omnia illa sua voluntate Deus vult, quæ sua scientia et e converso: nec omnia illa sua voluntate Deus vult, quæ sua scientia scit cum sua scientia noverit tam bona, quam mala, voluntate autem non scit cum sua scientia noverit tam bona, quam mala, voluntate autem non velit nisi bona. Scientia quippe Dei et præscientia de bonis est et malis: velit nisi bona. Scientia quippe Dei et præscientia de bonis est et malis: voluntas vero et prædestinatio de bonis est tantum : et tamen unum et voluntas vero et prædestinatio de bonis est tantum : et tamen unum et idem in Deo est scientia et voluntas, et præscientia et prædestinatio. Ita. idem in Deo est scientia et voluntas, et præscientia et prædestinatio. Ita. cum unum sit natura Dei et voluntas, dicitur tamen Pater genuisse Filium cum unum sit natura Dei et voluntas, dicitur tamen Pater genuisse Filium natura, non voluntate et esse Deus natura, non voluntate. natura, non voluntate et esse Deus natura, non voluntate.

C. Qualiter intelligenda sint illa verba, Pater nec nolens, nec volens C. Qualiter intelligenda sint illa verba, Pater nec nolens, nec volens Deus est: nec volens, nec nolens genuit Filium? Deus est: nec volens, nec nolens genuit Filium?

Prædicta tamen verba quibus prudenter dictum est, quod Deus Pater Prædicta tamen verba quibus prudenter dictum est, quod Deus Pater nec volens nec nolens est Deus, nec nolens nec volens genuit Filium, sive nec volens nec nolens est Deus, nec nolens nec volens genuit Filium, sive voluntate sive necessitate, ex tali sensu mihi videntur accipienda: ut vo- voluntate sive necessitate, ex tali sensu mihi videntur accipienda: ut vo- luntatem præcedentem vel accedentem intelligamus, qualiter Eunomius luntatem præcedentem vel accedentem intelligamus, qualiter Eunomius

1 Cf. Supra, Dist. II, C in fine. 1 Cf. Supra, Dist. II, C in fine.

IN I SENTENT. DIST. VI, C. ART. 3. IN I SENTENT. DIST. VI, C. ART. 3.

201 201

intelligebat. Non enim ipse Deus est voluntate præcedenti vel efficienti, intelligebat. Non enim ipse Deus est voluntate præcedenti vel efficienti, vel volens priusquam Deus : nec voluntate præcedenti vel accedenti genuit vel volens priusquam Deus : nec voluntate præcedenti vel accedenti genuit Filium nec prius volens quam generans genuit Filium: nec prius generans Filium nec prius volens quam generans genuit Filium: nec prius generans quam volens genuit Filium: volens tamen genuit, sicut potens genuit, et quam volens genuit Filium: volens tamen genuit, sicut potens genuit, et bonus genuit Filium, et sapiens genuit, et hujusmodi. Si enim Pater sa- bonus genuit Filium, et sapiens genuit, et hujusmodi. Si enim Pater sa- piens et bonus dicitur genuisse Filium, cur non et volens? cum ita sit Deo piens et bonus dicitur genuisse Filium, cur non et volens? cum ita sit Deo idem esse volentem, quod est esse Deum : sicut idem est esse sapientem, idem esse volentem, quod est esse Deum : sicut idem est esse sapientem, quod est esse Deum. Dicamus ergo, quia Pater sicut sapiens, ita volens ge- quod est esse Deum. Dicamus ergo, quia Pater sicut sapiens, ita volens ge- nuit Filium sed non voluntate præcedenti vel accedenti. Quem sensum nuit Filium sed non voluntate præcedenti vel accedenti. Quem sensum aperit Augustinus, et confirmat, ita dicens super Epistolam ad Ephesios: aperit Augustinus, et confirmat, ita dicens super Epistolam ad Ephesios: De Filio Dei, id est, Domino nostro Jesu Christo scriptum est, quia cum De Filio Dei, id est, Domino nostro Jesu Christo scriptum est, quia cum Patre semper fuit, et numquam eum ut esset, paterna voluntas præcessit: Patre semper fuit, et numquam eum ut esset, paterna voluntas præcessit: et ille quidem natura Filius est. et ille quidem natura Filius est.

: :

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

An auctoritates istæ Sanctorum sunt An auctoritates istæ Sanctorum sunt veræ, qui dicunt quod voluntate ge- veræ, qui dicunt quod voluntate ge- nuit Filium ? nuit Filium ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in secunda parte, B, « Hoc autem facile est secunda parte, B, « Hoc autem facile est refellere, etc. » refellere, etc. »

1. Videntur enim quidam Sancti ex- 1. Videntur enim quidam Sancti ex- presse dicere, quod voluntate genuit: un- presse dicere, quod voluntate genuit: un- de Hilarius in libro III de Trinitate: In- de Hilarius in libro III de Trinitate: In- comprehensibilem et inennarrabilem ante comprehensibilem et inennarrabilem ante omne tempus et ante sæcula unigenitum omne tempus et ante sæcula unigenitum ex his quæ in se ingenita erant, procreavit ex his quæ in se ingenita erant, procreavit omne quod Deus est per charitatem ejus omne quod Deus est per charitatem ejus atque virtutem ei impertiens: charitas atque virtutem ei impertiens: charitas autem est dispositio voluntatis : ergo vo- autem est dispositio voluntatis : ergo vo- luntate genuit. luntate genuit.

2. Item, Hilarius: Ex toto Patre totus 2. Item, Hilarius: Ex toto Patre totus Filius est natus: non aliunde, quia nihil Filius est natus: non aliunde, quia nihil antequam Filius: non in parte, quia ple- antequam Filius: non in parte, quia ple- nitudo deitatis in Filio: nec in aliqui- nitudo deitatis in Filio: nec in aliqui- bus, quia in omnibus: sed ut voluit qui bus, quia in omnibus: sed ut voluit qui potuit, et ut scivit qui genuit. potuit, et ut scivit qui genuit.

1 Ad Ephes. 111, 14 et 15: Flecto genua mea ad 1 Ad Ephes. 111, 14 et 15: Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis

3. Item, Origenes: Germen proferens 3. Item, Origenes: Germen proferens voluntatis factus est Verbi Pater. voluntatis factus est Verbi Pater.

4. Item, Ad idem est ratio: dicit enim 4. Item, Ad idem est ratio: dicit enim Augustinus in libro IX de Trinitate, Augustinus in libro IX de Trinitate, quod partum mentis præcedit appetitus quod partum mentis præcedit appetitus rei quærendæ, qui postea fit amor cogni- rei quærendæ, qui postea fit amor cogni- tæ ergo cum partus divinus sit partus tæ ergo cum partus divinus sit partus mentis, quia verbum, videtur quod par- mentis, quia verbum, videtur quod par- tum Filii voluntas antecedens præces- tum Filii voluntas antecedens præces- serit. serit.

5. Item, In omnibus in quibus in idem 5. Item, In omnibus in quibus in idem opus concurrunt natura et voluntas, vo- opus concurrunt natura et voluntas, vo- luntas præcedit opus ut inclinans et mo- luntas præcedit opus ut inclinans et mo- vens primum et hoc contingit propter vens primum et hoc contingit propter voluntatis libertatem : ergo videtur etiam, voluntatis libertatem : ergo videtur etiam, quod in Deo opus naturæ quod est gene- quod in Deo opus naturæ quod est gene- ratio, voluntas præveniat ad minus se- ratio, voluntas præveniat ad minus se- cundum rationem. cundum rationem.

6. Præterea, Sicut differunt moventia, 6. Præterea, Sicut differunt moventia, ita differunt mota: natura autem et vo- ita differunt mota: natura autem et vo- luntas sunt duo moventia: ergo secun- luntas sunt duo moventia: ergo secun- dum differentiam eorum est differentia dum differentiam eorum est differentia operum et motuum: sed voluntas nobi- operum et motuum: sed voluntas nobi- lior est natura: ergo nobilius est opus lior est natura: ergo nobilius est opus ejus ergo cum nobilissimum sit opus ejus ergo cum nobilissimum sit opus generationis divinæ, ipsa debet esse præ- generationis divinæ, ipsa debet esse præ- cedens opus. cedens opus.

paternitas in cælis et in terra nominatur. paternitas in cælis et in terra nominatur.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio. Ad 1 et 2 Ad 1 et 2

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

202 202

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SED CONTRA hoc est quod dicit Hilarius SED CONTRA hoc est quod dicit Hilarius in libro de Synodis : Si quis voluntate in libro de Synodis : Si quis voluntate Dei Filium tamquam de creaturis fa- Dei Filium tamquam de creaturis fa- ctum dicat, anathema sit. ctum dicat, anathema sit.

SOLUTIO. Dicendum, quod voluntas SOLUTIO. Dicendum, quod voluntas accedens et præcedens non cadit in Deum accedens et præcedens non cadit in Deum respectu generationis Filii et duæ au- respectu generationis Filii et duæ au- ctoritates Hilarii primo inductæ intelli- ctoritates Hilarii primo inductæ intelli- guntur de voluntate concurrente cum guntur de voluntate concurrente cum opere sive concomitante opus, ut supra opere sive concomitante opus, ut supra diximus. diximus.

AD ALIUD dicendum, quod germen vo- AD ALIUD dicendum, quod germen vo- luntatis vocatur ab Origene in quo pla- luntatis vocatur ab Origene in quo pla- citum Patris quievit, sicut ipse dixit, citum Patris quievit, sicut ipse dixit, Matth. 1, 17: Hic est Filius meus di- Matth. 1, 17: Hic est Filius meus di- lectus, in quo mihi complacui. lectus, in quo mihi complacui.

AD ALIUD dicendum, quod partum men- AD ALIUD dicendum, quod partum men- tis præcedit amor, non partus, sed parien- tis præcedit amor, non partus, sed parien- di: et hoc est dum quærit mens quod pa- di: et hoc est dum quærit mens quod pa- riat sed amor partus qui perfectus amor riat sed amor partus qui perfectus amor est, sequitur partum secundum rationem : est, sequitur partum secundum rationem : perfectio autem summa in Deo est: et perfectio autem summa in Deo est: et

ideo rei non est in eo appetitus non ha- ideo rei non est in eo appetitus non ha- bitæ, vel non factæ. Unde Augustinus lo- bitæ, vel non factæ. Unde Augustinus lo- quitur ibi de mente creata quærente pro- quitur ibi de mente creata quærente pro- pter imperfectionem suæ scientiæ. pter imperfectionem suæ scientiæ.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio te- AD ALIUD dicendum, quod illa ratio te- net in rationali natura creata, cujus una net in rationali natura creata, cujus una pars melior est alia, et una imperans et pars melior est alia, et una imperans et una imperata. Sic autem non est in divi- una imperata. Sic autem non est in divi- na natura et ideo in Deo non præcedit na natura et ideo in Deo non præcedit voluntas naturam. voluntas naturam.

AD ALIUD dicendum, quod si ista præ- AD ALIUD dicendum, quod si ista præ- positio generaliter intelligatur, sicut dif- positio generaliter intelligatur, sicut dif- ferunt operantia sic differunt opera, ferunt operantia sic differunt opera, ipsa est falsa: quia plurium opera naturæ ipsa est falsa: quia plurium opera naturæ meliora sunt operibus voluntatis: in Deo meliora sunt operibus voluntatis: in Deo tamen idem est secundum rem voluntas tamen idem est secundum rem voluntas et natura non tamen de quocumque et natura non tamen de quocumque est unum, est unum, de eodem est etiam aliud : quia de eodem est etiam aliud : quia differunt in subjectis, et in ratione, sicut differunt in subjectis, et in ratione, sicut dicit Magister in Littera. dicit Magister in Littera.

Alia autem quæ hic dicuntur, mani- Alia autem quæ hic dicuntur, mani- festa per se sunt. festa per se sunt.

Ad D, Ad D,

Ad 0, Ad 0,

IN I SENTENT. DIST. VII, A. IN I SENTENT. DIST. VII, A.

203 203

DISTINCTIO VII DISTINCTIO VII

A. Hic quæritur, An Pater potuerit, vel voluerit gignere Filium? A. Hic quæritur, An Pater potuerit, vel voluerit gignere Filium?

H H

- Hond - Hond

-481 -481

Hic solet quæri a quiqusdam, Utrum Pater potuerit, vel voluerit genera- Hic solet quæri a quiqusdam, Utrum Pater potuerit, vel voluerit genera- re Filium ? Si enim, inquiunt, potuit vel voluit generare Filium, ergo potuit re Filium ? Si enim, inquiunt, potuit vel voluit generare Filium, ergo potuit aliquid et voluit, quod nec voluit nec potuit Filius: nam Filius nec potuit aliquid et voluit, quod nec voluit nec potuit Filius: nam Filius nec potuit nec voluit generare Filium. Cui versutiæ facile respondemus, dicentes : Pos- nec voluit generare Filium. Cui versutiæ facile respondemus, dicentes : Pos- se vel velle generare Filium, non est aliquid posse vel velle subjectum po- se vel velle generare Filium, non est aliquid posse vel velle subjectum po- tentiæ vel voluntati. Est tamen aliqua potentia vel voluntas, scilicet posse tentiæ vel voluntati. Est tamen aliqua potentia vel voluntas, scilicet posse vel velle gignere Filium : et ideo distinguenda est intelligentia proposit iver- vel velle gignere Filium : et ideo distinguenda est intelligentia proposit iver- bi, Posse vel velle gignere Filium, et posse vel velle aliquid. Neque enim bi, Posse vel velle gignere Filium, et posse vel velle aliquid. Neque enim generatio Filii aliquid eorum est, quæ subjecta sunt divinæ potentiæ et vo- generatio Filii aliquid eorum est, quæ subjecta sunt divinæ potentiæ et vo- luntati nec est aliquid inter omnia, vel de omnibus, sed super omnia et luntati nec est aliquid inter omnia, vel de omnibus, sed super omnia et ante omnia. Non enim ante voluit, vel potuit, quam genuit: sicut nec an- ante omnia. Non enim ante voluit, vel potuit, quam genuit: sicut nec an- te fuit, quam genuit: quia ab æterno fuit, et ab æterno genuit. Ex simili te fuit, quam genuit: quia ab æterno fuit, et ab æterno genuit. Ex simili quoque hoc videre possumus. Pater enim potest esse Pater, et vult esse quoque hoc videre possumus. Pater enim potest esse Pater, et vult esse Pater Filius autem non potest, nec vult esse Pater: ergo Pater potest vel Pater Filius autem non potest, nec vult esse Pater: ergo Pater potest vel vult esse aliquid, quod non potest vel vult esse Filius: non sequitur, quia vult esse aliquid, quod non potest vel vult esse Filius: non sequitur, quia esse Patrem non est esse aliquid, sed potest esse ad aliquid, ut in sequenti esse Patrem non est esse aliquid, sed potest esse ad aliquid, ut in sequenti ostendetur¹. ostendetur¹.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

veniat, vel non? In secunda quærit, veniat, vel non? In secunda quærit, Utrum Patrem natura posse generare- Utrum Patrem natura posse generare- Filium sit potentia Filio conveniens vel Filium sit potentia Filio conveniens vel non? et hæc incipit ibi, F, « Item, quæ- non? et hæc incipit ibi, F, « Item, quæ- ritur a quibusdam, etc. » ritur a quibusdam, etc. »

Prima harum subdividitur in tres. In Prima harum subdividitur in tres. In prima tangit quæstionem, et solvit. In prima tangit quæstionem, et solvit. In secunda, objicit per verba Augustini con- secunda, objicit per verba Augustini con- tra modum solutionis suæ, ibi, B, « Sed tra modum solutionis suæ, ibi, B, « Sed vehementer nos movet, etc. » In tertia, vehementer nos movet, etc. » In tertia, adhibet solutionem, ibi, E, « Potest ergo adhibet solutionem, ibi, E, « Potest ergo

« Hic solet quæri a quibusdam, etc. » « Hic solet quæri a quibusdam, etc. » Hic incipit pars illa in qua quærit Ma- Hic incipit pars illa in qua quærit Ma- gister, Utrum eadem potentia generandi gister, Utrum eadem potentia generandi sit in Filio quæ est in Patre? Dividitur sit in Filio quæ est in Patre? Dividitur autem in duas partes: in quarum prima autem in duas partes: in quarum prima Magister quærit, Utrum Patrem generare Magister quærit, Utrum Patrem generare Filium sit aliquid posse quod Filio con- sic intelligi, etc. Filium sit aliquid posse quod Filio con- sic intelligi, etc.

1 Cf. Infra, Dist. XXVIII. 1 Cf. Infra, Dist. XXVIII.

204 204

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Prima harum continetur tota in primo Prima harum continetur tota in primo capitulo, quod continet in se tria, scilicet capitulo, quod continet in se tria, scilicet quæstionem, Utrum Pater potuerit vel quæstionem, Utrum Pater potuerit vel voluerit generare Filium ? et hujus quæ- voluerit generare Filium ? et hujus quæ- stionis solutionem, ibi, « Cui versutiæ, stionis solutionem, ibi, « Cui versutiæ, etc. » Et tertio, hujus solutionis confir- etc. » Et tertio, hujus solutionis confir- mationem per simile, ibi, « Ex simili mationem per simile, ibi, « Ex simili quoque hoc videre possumus, etc. » quoque hoc videre possumus, etc. »

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum Pater potuerit vel voluerit Utrum Pater potuerit vel voluerit generare Filium? generare Filium?

Incidit hic dubium triplex. Primum Incidit hic dubium triplex. Primum est, Utrum Pater potuerit vel voluerit est, Utrum Pater potuerit vel voluerit generare Filium ? Secundum est, Utrum generare Filium ? Secundum est, Utrum hoc sit posse aliquid ? Tertium est, Utrum hoc sit posse aliquid ? Tertium est, Utrum posse et velle tantum dicuntur respectu posse et velle tantum dicuntur respectu eorum quæ subjiciuntur potentiæ et vo- eorum quæ subjiciuntur potentiæ et vo- luntati, vel, etiam respectu aliorum? luntati, vel, etiam respectu aliorum?

Circa primum sic proceditur : Circa primum sic proceditur :

1. In præcedenti distinctione negatum 1. In præcedenti distinctione negatum est, quod Filius voluntate Patris sit Fi- est, quod Filius voluntate Patris sit Fi- lius ergo videtur, quod hæc pars di- lius ergo videtur, quod hæc pars di- stinctionis non sit vera, Pater voluit ge- stinctionis non sit vera, Pater voluit ge- nerare Filium quidquid enim voluit nerare Filium quidquid enim voluit aliquis, voluntate voluit. aliquis, voluntate voluit.

2. Item, Cum dicitur, voluit generare, 2. Item, Cum dicitur, voluit generare, sequitur ex modo loquendi, quod volun- sequitur ex modo loquendi, quod volun- tas præcessit actum generationis: hoc tas præcessit actum generationis: hoc autem non convenit in divinis : ergo hæc autem non convenit in divinis : ergo hæc non est vera, voluit generare. non est vera, voluit generare.

Similiter altera pars videtur falsa: Similiter altera pars videtur falsa: 1. Potuit generare, eo quod significatur 1. Potuit generare, eo quod significatur potentia præcedere actum. potentia præcedere actum.

2. Præterea, In Patre non sunt distin- 2. Præterea, In Patre non sunt distin- ctæ potentiæ, sicut in nobis, quod alia ctæ potentiæ, sicut in nobis, quod alia secundum rationem sit potentia genera- secundum rationem sit potentia genera- tiva per modum naturæ, et alia sit ra- tiva per modum naturæ, et alia sit ra- tionis per modum voluntatis imperantis tionis per modum voluntatis imperantis actum ergo idem est potentia genera- actum ergo idem est potentia genera- tionis, et voluntas generandi: et cum tionis, et voluntas generandi: et cum non voluntate genuerit, nec potentia ge- non voluntate genuerit, nec potentia ge- nuit, ut videtur. nuit, ut videtur.

3. Præterea, Potuit generare, aut po- 3. Præterea, Potuit generare, aut po-

: :

tentia activa, aut potentia passiva: quia tentia activa, aut potentia passiva: quia non sunt plures. Si activa. CONTRA: non sunt plures. Si activa. CONTRA: Activa potentia est principium transmu- Activa potentia est principium transmu- tandi in aliud secundum quod est aliud, tandi in aliud secundum quod est aliud, ut dicit Philosophus in V primæ Philo- ut dicit Philosophus in V primæ Philo- sophiæ ergo aliquid oportuit esse quod sophiæ ergo aliquid oportuit esse quod hujusmodi 'transmutationis reciperet hujusmodi 'transmutationis reciperet actionem et hoc esset patiens ab ipso: actionem et hoc esset patiens ab ipso: ergo generatio divina esset super mate- ergo generatio divina esset super mate- riam, quod est absurdum. Si autem po- riam, quod est absurdum. Si autem po- tentia passiva, hoc est absurdius: quia tentia passiva, hoc est absurdius: quia potentia passiva (ut dicit Philosophus potentia passiva (ut dicit Philosophus ibidem) est principium transmutationis ibidem) est principium transmutationis ex alio secundum quod aliud: ergo Pa- ex alio secundum quod aliud: ergo Pa- ter genuisset ex alio transmutatus, et sic ter genuisset ex alio transmutatus, et sic potius diceretur mater, quam pater. potius diceretur mater, quam pater.

GRATIA HUJUS ulterius quæritur, Quare Quæst. 1. GRATIA HUJUS ulterius quæritur, Quare Quæst. 1. ipse ratione suæ generationis potius di- ipse ratione suæ generationis potius di- catur pater, quam mater? catur pater, quam mater?

ET QUARE genitus potius dicatur Filius, Quæst. ET QUARE genitus potius dicatur Filius, Quæst. quam Filia? quam Filia?

1. Si enim dicitur pater ratione ejus 1. Si enim dicitur pater ratione ejus quod ipse est principium non recepti- quod ipse est principium non recepti- vum generationis aliunde, hoc non vide- vum generationis aliunde, hoc non vide- tur sufficere: quia ignis generat speciem tur sufficere: quia ignis generat speciem suam in materia aeris, et non habet prin- suam in materia aeris, et non habet prin- cipium alterum generationis suæ: et ta- cipium alterum generationis suæ: et ta- men ignis in materia aeris non dicitur men ignis in materia aeris non dicitur filius alterius ignis: ergo ratione illius filius alterius ignis: ergo ratione illius principii non potest dici pater. principii non potest dici pater.

2. Si dicatur, quod ratione ejus dici- 2. Si dicatur, quod ratione ejus dici- tur pater quod est principium generatio- tur pater quod est principium generatio- nis, et quia dat substantiam. CONTRA: nis, et quia dat substantiam. CONTRA: Aut dat substantiam tamquam in qua Aut dat substantiam tamquam in qua imprimatur forma per generationem, aut imprimatur forma per generationem, aut dat substantiam tamquam quæ imprima- dat substantiam tamquam quæ imprima- tur in alia recipiente, aut dat substantiam tur in alia recipiente, aut dat substantiam totam quæ ipse est. Si primo modo, tunc totam quæ ipse est. Si primo modo, tunc dat materiam quia illa est quæ datur dat materiam quia illa est quæ datur sic, ut imprimatur in ea forma quæ ac- sic, ut imprimatur in ea forma quæ ac- cipitur per generationem et hoc absur- cipitur per generationem et hoc absur- dum est in generatione divina: et tamen dum est in generatione divina: et tamen hanc substantiam cum virtute activa dat hanc substantiam cum virtute activa dat ille quem vocamus patrem in inferioribus: ille quem vocamus patrem in inferioribus: cum ergo non talem det pater superior : cum ergo non talem det pater superior : aut non debet dici pater, aut dicetur aut non debet dici pater, aut dicetur pater æquivoce. Si autem detur sub- pater æquivoce. Si autem detur sub- stantia quæ imprimitur: cum illa sub- stantia quæ imprimitur: cum illa sub-

lutio. lutio.

4.1 1. 4.1 1.

Ad 2. Ad 2.

IN I SENTENT. DIST. VII, A, ART. 1. IN I SENTENT. DIST. VII, A, ART. 1.

stantia non sit nisi forma, oporte- stantia non sit nisi forma, oporte- ret quod esset alia præter illam sub- ret quod esset alia præter illam sub- stantiam cui imprimeretur, et esset ite- stantiam cui imprimeretur, et esset ite- rum divina generatio composita et mate- rum divina generatio composita et mate- rialis, quod frivolum est. Si autem dat rialis, quod frivolum est. Si autem dat totam substantiam: cum tota substantia totam substantiam: cum tota substantia Patris sit hypostasis Patris, Pater dat Fi- Patris sit hypostasis Patris, Pater dat Fi- lio eamdem hypostasim quæ est ipse : lio eamdem hypostasim quæ est ipse : ergo Pater et Filius sunt una hypostasis, ergo Pater et Filius sunt una hypostasis, et una res naturæ, et una persona, quod et una res naturæ, et una persona, quod absurdum est: ergo videtur, quod nullo absurdum est: ergo videtur, quod nullo modo possit dici Pater: nec ille qui ge- modo possit dici Pater: nec ille qui ge- nitus est, potest dici Filius convenienter, nitus est, potest dici Filius convenienter, ut videtur. ut videtur.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Pater et potuit et voluit generare Filium Pater et potuit et voluit generare Filium vel gignere. vel gignere.

Ad Hoc quod objicitur de voluntate, Ad Hoc quod objicitur de voluntate, dicendum quod non est idem dicere, vo- dicendum quod non est idem dicere, vo- luntatis Filius, et voluntate Filius, et vo- luntatis Filius, et voluntate Filius, et vo- luit generare prima enim absolute falsa luit generare prima enim absolute falsa est: quia voluntatis opus est quod edu- est: quia voluntatis opus est quod edu- citur super materiam extrinsecam ope- citur super materiam extrinsecam ope- ranti, ut sunt mechanica opera volunta- ranti, ut sunt mechanica opera volunta- tis hominis, et creaturæ opera voluntatis tis hominis, et creaturæ opera voluntatis divinæ. Et si objiciatur, quod voluntas divinæ. Et si objiciatur, quod voluntas in Deo est natura divina, et est Filius in Deo est natura divina, et est Filius naturæ ergo aliquo modo dicendus est naturæ ergo aliquo modo dicendus est Filius voluntatis. Incidit fallacia acciden- Filius voluntatis. Incidit fallacia acciden- tis quia licet idem re sit natura quod tis quia licet idem re sit natura quod voluntas, tamen plurimum differunt in voluntas, tamen plurimum differunt in modo significandi et attribuendi, sicut modo significandi et attribuendi, sicut Magister probavit supra. Voluntate au- Magister probavit supra. Voluntate au- tem Filius aliquo modo conceditur de tem Filius aliquo modo conceditur de concomitante vel concurrente cum actu concomitante vel concurrente cum actu voluntate. Sed cum dicitur, voluit gene- voluntate. Sed cum dicitur, voluit gene- rare, significatur voluntas circa actum rare, significatur voluntas circa actum generationis et ideo vera est: quia generationis et ideo vera est: quia Deus cum actu concurrente habuit vo- Deus cum actu concurrente habuit vo- luntatem in generatione divina. luntatem in generatione divina.

AD ALIUD dicendum, quod hoc non AD ALIUD dicendum, quod hoc non significatur ex modo loquendi in divinis, significatur ex modo loquendi in divinis, ut divina sunt quia sic verbum abstra- ut divina sunt quia sic verbum abstra- hendum est a tempore: et si hoc fiat, hendum est a tempore: et si hoc fiat, tunc voluntas et actus generationis sunt tunc voluntas et actus generationis sunt similes et sic locutio vera est: quia non similes et sic locutio vera est: quia non habet actum generationis Pater nisi con- habet actum generationis Pater nisi con- currentem cum voluntate, et e converso. currentem cum voluntate, et e converso.

205 205

AD ID quod objicitur de potentia quæ AD ID quod objicitur de potentia quæ significatur in verbo, potuit, dicendum significatur in verbo, potuit, dicendum quod ex prava intelligentia procedunt hu- quod ex prava intelligentia procedunt hu- jusmodi argumenta, scilicet ex hoc quod jusmodi argumenta, scilicet ex hoc quod id quod est in Deo intelligitur ad modum id quod est in Deo intelligitur ad modum creaturarum, in quibus posse præcedit creaturarum, in quibus posse præcedit agere. Unde in divinis talia abstrahenda agere. Unde in divinis talia abstrahenda sunt a tempore et compositione: et tunc sunt a tempore et compositione: et tunc videbitur, quod potentia generandi non videbitur, quod potentia generandi non præcedat actum generationis, nec com- præcedat actum generationis, nec com- positionem facit cum ipso, quia idem est positionem facit cum ipso, quia idem est Deo agere et posse. Deo agere et posse.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est quod in Patre coelesti non sunt potentiæ quod in Patre coelesti non sunt potentiæ distinctæ quia aliter ipse esset composi- distinctæ quia aliter ipse esset composi- tus. Sed licet non distinctæ secundum tus. Sed licet non distinctæ secundum rem et compositionem, tamen sunt di- rem et compositionem, tamen sunt di- stinctæ in modo significandi et attri- stinctæ in modo significandi et attri- buendi, eo quod multa subsunt potentiæ buendi, eo quod multa subsunt potentiæ quæ non subsunt voluntati et Deus quæ non subsunt voluntati et Deus multa potest quæ non vult: et sic est de multa potest quæ non vult: et sic est de potentia generandi, et voluntate gene- potentia generandi, et voluntate gene- randi. randi.

AD ALIUD dicendum, quod si velimus AD ALIUD dicendum, quod si velimus maximam vim facere in agere et pati, maximam vim facere in agere et pati, tunc in Deo nec est potentia activa, nec tunc in Deo nec est potentia activa, nec passiva: sed potius est in eo potentia passiva: sed potius est in eo potentia superactiva. Illa autem divisio Philoso- superactiva. Illa autem divisio Philoso- phi tenet in potentiis physice agentibus phi tenet in potentiis physice agentibus vel patientibus. Unde quod potentia vel patientibus. Unde quod potentia activa physice quærit subjectum quod activa physice quærit subjectum quod actionem ejus recipiat, hoc est ex imper- actionem ejus recipiat, hoc est ex imper- fectione ejus si enim esset perfecta fectione ejus si enim esset perfecta actio sua, produceret totum simul: et si actio sua, produceret totum simul: et si esset perfecte nobilis, produceret sine esset perfecte nobilis, produceret sine compositione simillimum agenti. Unde compositione simillimum agenti. Unde tempus, motus, compositio, subjectum, tempus, motus, compositio, subjectum, omnia proveniunt ex imperfectione agen- omnia proveniunt ex imperfectione agen- tis vel recipientis. Unde in divinis est tis vel recipientis. Unde in divinis est potentia superactiva Patris ad totum Fi- potentia superactiva Patris ad totum Fi- lium in eadem essentia coæternum et lium in eadem essentia coæternum et simplicem producendum. simplicem producendum.

: :

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD 10 quod ulterius quæritur, Utrum ad quæst. 1. AD 10 quod ulterius quæritur, Utrum ad quæst. 1. ad hoc potius debeat dici pater, quam ad hoc potius debeat dici pater, quam mater? Dicendum, quod sic, in tantum mater? Dicendum, quod sic, in tantum quod nihil ita vere dicitur pater sicut quod nihil ita vere dicitur pater sicut ipse, sicut probatum est supra. Mater ipse, sicut probatum est supra. Mater autem nullo modo dici potest: quia ma- autem nullo modo dici potest: quia ma-

206 206

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ter est quæ in se generat ex alio: hoc ter est quæ in se generat ex alio: hoc autem Patri nullo modo convenit: et autem Patri nullo modo convenit: et idco tantum pater est. Nec sic pater ut idco tantum pater est. Nec sic pater ut in generatione egeat adjutorio simili sibi, in generatione egeat adjutorio simili sibi, tribus de causis: quarum una est, quia tribus de causis: quarum una est, quia adjutorium uxoris datur viro propter sui adjutorium uxoris datur viro propter sui imperfectionem quæ in Deum non cadit. imperfectionem quæ in Deum non cadit. Secunda est, quod generatio recipitur in Secunda est, quod generatio recipitur in adjutorio ex viro et ideo indiget tem- adjutorio ex viro et ideo indiget tem- pore conceptus et imprægnationis et par- pore conceptus et imprægnationis et par- tus in quo tempore filius existens in tus in quo tempore filius existens in potentia non potest esse coæternus vel potentia non potest esse coæternus vel coævus parentibus. Tertia ratio est, quia coævus parentibus. Tertia ratio est, quia omnis talis natus compositus est ex du- omnis talis natus compositus est ex du- plici substantia patris et matris. Primum plici substantia patris et matris. Primum autem horum repugnat perfectioni poten- autem horum repugnat perfectioni poten- tiæ, secundum coæternitati ipsius nati, tiæ, secundum coæternitati ipsius nati, tertium autem simplicitati. tertium autem simplicitati. Adobject. 1. AD ID quod objicitur, quod solum prin- Adobject. 1. AD ID quod objicitur, quod solum prin- cipium activum non sufficit ad rationem cipium activum non sufficit ad rationem patris, dicendum quod hoc verum est, patris, dicendum quod hoc verum est, nec pater cœlestis solum est principium nec pater cœlestis solum est principium activum imo dat substantiam suam: et activum imo dat substantiam suam: et bene concedo, quod totam. bene concedo, quod totam.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst. Ad quæst.

Ad ID vero quod contra hoc objicitur, Ad ID vero quod contra hoc objicitur, dicendum quod hypostasis et persona dicendum quod hypostasis et persona sunt substantia : non tamen supponunt sunt substantia : non tamen supponunt ut substantia, sed ut ad aliquid: et ideo ut substantia, sed ut ad aliquid: et ideo est in argumento commutatio prædica- est in argumento commutatio prædica- menti quod enim Pater est substantia, menti quod enim Pater est substantia, est ideo quia nulla compositio est in di- est ideo quia nulla compositio est in di- vinis, non ex ratione patris, quia pater vinis, non ex ratione patris, quia pater est, imo sic est aliud. Unde Magister hic est, imo sic est aliud. Unde Magister hic in Littera promittit se probaturum, quod in Littera promittit se probaturum, quod esse patrem non est esse aliquid, sed esse esse patrem non est esse aliquid, sed esse ad aliquid. ad aliquid.

AD HOC quod quæritur, Utrum geni- AD HOC quod quæritur, Utrum geni- tus potius dicatur Filius, quam Filia? tus potius dicatur Filius, quam Filia? Dicendum, quod sic: quia illa generatio Dicendum, quod sic: quia illa generatio perfectissima non potest esse nisi in om- perfectissima non potest esse nisi in om- nino simili :filia autem patri, nec in ve- nino simili :filia autem patri, nec in ve- ritate, nec in figura omnino similis est, ritate, nec in figura omnino similis est, et ideo natum in æterna generatione filia et ideo natum in æterna generatione filia dici non potest. dici non potest.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum posse generare sit ad aliquid, Utrum posse generare sit ad aliquid, sive aliquid? sive aliquid?

Secundo quæritur, Utrum posse ge- Secundo quæritur, Utrum posse ge- nerare sit posse aliquid? nerare sit posse aliquid?

1. Et videtur, quod non quia Magi- 1. Et videtur, quod non quia Magi- ster dicit in Littera, quod posse vel velle ster dicit in Littera, quod posse vel velle gignere Filium, non est posse vel velle gignere Filium, non est posse vel velle aliquid. aliquid.

2. Præterea, Potentiæ distinguuntur 2. Præterea, Potentiæ distinguuntur per actus ergo potentia ejus quod est per actus ergo potentia ejus quod est aliquid, erit potentia qua est posse ali- aliquid, erit potentia qua est posse ali- quid et potentia ejus quod est ad ali- quid et potentia ejus quod est ad ali- quid, erit potentia qua est posse ad ali- quid, erit potentia qua est posse ad ali- quid, et non aliquid: cum igitur generare quid, et non aliquid: cum igitur generare sit ad aliquid, posse generare erit ad ali- sit ad aliquid, posse generare erit ad ali- quid, et non aliquid. quid, et non aliquid.

3. Præterea, Posse generare dicit con- 3. Præterea, Posse generare dicit con- veniens Patri, et non Filio, vel Spiritui veniens Patri, et non Filio, vel Spiritui sancto in nullo autem distinguuntur sancto in nullo autem distinguuntur Pater et Filius, nisi in eo quod est ad Pater et Filius, nisi in eo quod est ad aliquid: ergo posse generare non est aliquid: ergo posse generare non est aliquid, sed ad aliquid. aliquid, sed ad aliquid.

4. Præterea, In inferioribus sic est, 4. Præterea, In inferioribus sic est, quod potentiæ activæ sunt secundum quod potentiæ activæ sunt secundum proprietates disponentes ad actum, ut proprietates disponentes ad actum, ut calefacere est ignis secundum proprieta- calefacere est ignis secundum proprieta- tem calidi, et lucere secundum proprie- tem calidi, et lucere secundum proprie- tatem quæ est lux, et sic de aliis: ergo tatem quæ est lux, et sic de aliis: ergo cum generare sit actus Patris, unde pa- cum generare sit actus Patris, unde pa- ter est, et non unde substantia divina ter est, et non unde substantia divina est, proprietas quæ constituit potentiam est, proprietas quæ constituit potentiam ad actum illum, erit Patris in eo quod ad actum illum, erit Patris in eo quod pater est, et non unde substantia divina pater est, et non unde substantia divina est sed in eo quod pater est, ad aliquid est sed in eo quod pater est, ad aliquid est: ergo proprietas faciens secundum est: ergo proprietas faciens secundum rationem intelligendi, potentiam gene- rationem intelligendi, potentiam gene- randi in ipso, ad aliquid est, et non ali- randi in ipso, ad aliquid est, et non ali- quid ergo potentia quæ est a proprietate quid ergo potentia quæ est a proprietate illa secundum rationem intelligendi, erit illa secundum rationem intelligendi, erit ad aliquid, et non aliquid absolute. ad aliquid, et non aliquid absolute.

5. Si forte dicat aliquis, quod hæc pro- 5. Si forte dicat aliquis, quod hæc pro- prietas quæ secundum rationem intelli- prietas quæ secundum rationem intelli-

contra. contra.

IN I SENTENT. DIST. VII, A, ART. 2. IN I SENTENT. DIST. VII, A, ART. 2.

gendi facit potentiam generandi, est in gendi facit potentiam generandi, est in Patre non solum unde Pater est Pater, Patre non solum unde Pater est Pater, sed unde est. CONTRA: Augustinus dicit, sed unde est. CONTRA: Augustinus dicit, quod Pater non paternitate est, sed sub- quod Pater non paternitate est, sed sub- stantia, et eadem Filius et Spiritus san- stantia, et eadem Filius et Spiritus san- ctus ergo proprietas illa quæ facit po- ctus ergo proprietas illa quæ facit po- tentiam generandi in Patre, eodem modo tentiam generandi in Patre, eodem modo invenitur in Filio et Spiritu sancto: invenitur in Filio et Spiritu sancto: ergo in eis etiam faciet idem, quia ab- ergo in eis etiam faciet idem, quia ab- surdum esset dicere, quod essentia aliter surdum esset dicere, quod essentia aliter esset in Patre quam in Filio et Spiritu esset in Patre quam in Filio et Spiritu sancto ergo redit primum, quod poten- sancto ergo redit primum, quod poten- tia generandi non sit aliquid, sed ad ali- tia generandi non sit aliquid, sed ad ali- quid. quid.