180 180

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

An in divinis potest dici, quod Pater sit An in divinis potest dici, quod Pater sit causa Filii ? causa Filii ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit in Deinde quæritur de hoc quod dicit in tertia ratione: « Sed gignenti genitus tertia ratione: « Sed gignenti genitus causa est, etc. » causa est, etc. »

Causa enim non est in divinis dicit Causa enim non est in divinis dicit enim Chrysostomus super Joannem, quod enim Chrysostomus super Joannem, quod non est dicendum, quod Pater sit causa non est dicendum, quod Pater sit causa Filii. Filii.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. In Glossa super Epist. ad Hebræos, 1. In Glossa super Epist. ad Hebræos, dicit Chrysostomus, quod Pater est causa dicit Chrysostomus, quod Pater est causa Filii. Filii.

2. Præterea, Quare recipitur ista, 2. Præterea, Quare recipitur ista, Pater est principium Filii, et non ista, Pater est principium Filii, et non ista, Pater est causa Filiı. Pater est causa Filiı.

3. Item, In Littera vult quod Pater 3. Item, In Littera vult quod Pater essentia sit, et sapientia sapiens sit, essentia sit, et sapientia sapiens sit, quasi essentia et sapientia formaliter se quasi essentia et sapientia formaliter se habeant ad Patrem: quæ Porretanus di- habeant ad Patrem: quæ Porretanus di- xit, quod reprehensum fuit, quia sic no- xit, quod reprehensum fuit, quia sic no- tatur in Deo compositio. tatur in Deo compositio.

Ad obj Ad obj

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Solul SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Solul non est simpliciter causa, sed quasi non est simpliciter causa, sed quasi

causa. causa.

AD ALIUD dicendum, quod causa ponit Adob AD ALIUD dicendum, quod causa ponit Adob id quod quasi ex necessitate sequitur id quod quasi ex necessitate sequitur aliud, et cum effectu præcipue efficiens aliud, et cum effectu præcipue efficiens ponit diversitatem substantiæ et essen- ponit diversitatem substantiæ et essen- tiæ quia non potest idem esse effectum, tiæ quia non potest idem esse effectum, et efficiens sed non sic principium : et efficiens sed non sic principium : dicit enim id quod est re, et tamen ori- dicit enim id quod est re, et tamen ori- ginans ipsum in quantum ante ipsum ginans ipsum in quantum ante ipsum nihil est, et alia sunt ex ipso. nihil est, et alia sunt ex ipso.

AD ALIUD dicendum, quod non nota- Ad obje AD ALIUD dicendum, quod non nota- Ad obje tur in talibus nisi causa formalis in no- tur in talibus nisi causa formalis in no- mine, et non in re. Porretanus autem mine, et non in re. Porretanus autem posuit in re ipsa. posuit in re ipsa.

D. Hic adversari videtur Augustinus. D. Hic adversari videtur Augustinus.

Huic autem videtur contrarium quod Augustinus ait in libro de Fide ad Huic autem videtur contrarium quod Augustinus ait in libro de Fide ad Petrum Deus cum Verbum genuit, id quod ipse est genuit: nec de nihilo, Petrum Deus cum Verbum genuit, id quod ipse est genuit: nec de nihilo, nec de aliqua jam facta conditaque materia, sed de seipso id quod ipse est. nec de aliqua jam facta conditaque materia, sed de seipso id quod ipse est. Item, Deus Pater qui verissime se indicare animis cognituris et voluit et Item, Deus Pater qui verissime se indicare animis cognituris et voluit et potuit, hoc ad seipsum indicandum genuit, quod est ipse qui genuit 1. Ecce potuit, hoc ad seipsum indicandum genuit, quod est ipse qui genuit 1. Ecce aperte dicit his verbis Deum Patrem genuisse illud quod ipse est. Illud autem aperte dicit his verbis Deum Patrem genuisse illud quod ipse est. Illud autem quod ipse est, non est nisi divina essentia: videtur ergo divinam essen- quod ipse est, non est nisi divina essentia: videtur ergo divinam essen- tiam genuisse. Ad quod respondemus illa verba sic intelligenda esse, di- tiam genuisse. Ad quod respondemus illa verba sic intelligenda esse, di- centes: Pater de seipso genuit illud quod ipse est, id est, Filium qui est centes: Pater de seipso genuit illud quod ipse est, id est, Filium qui est illud quod Pater est. Nam quod Pater est, et Filius hoc est: sed non qui illud quod Pater est. Nam quod Pater est, et Filius hoc est: sed non qui Pater est, et Filius hic est. Pater est, et Filius hic est.

1 S. AUGUSTINUS, de Fide ad Petrum et symbolo, cap 3. 1 S. AUGUSTINUS, de Fide ad Petrum et symbolo, cap 3.

INI SENTENT. DIST. V, E, ART. 4. INI SENTENT. DIST. V, E, ART. 4.

181 181

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Huic autem videtur contrarium, « Huic autem videtur contrarium,

Hæc est pars illa in qua objicitur con- Hæc est pars illa in qua objicitur con- tra supra determinata, et solvit, et Lil- tra supra determinata, et solvit, et Lil- tera est plana. tera est plana.

etc. » etc. »

E. Alias partes quæstionis exsequitur. E. Alias partes quæstionis exsequitur.

Ita etiam non est dicendum, quod divina essentia genuit Filium: quia Ita etiam non est dicendum, quod divina essentia genuit Filium: quia cum Filius sit divina essentia, jam esset Filius res a qua generatur : et cum Filius sit divina essentia, jam esset Filius res a qua generatur : et ita eadem res seipsam generaret. ita eadem res seipsam generaret.

Ita etiam dicimus, quod essentia divina non genuit essentiam. Cum enim Ita etiam dicimus, quod essentia divina non genuit essentiam. Cum enim una et summa quædam res sit divina essentia, si divina essentia essen- una et summa quædam res sit divina essentia, si divina essentia essen- tiam genuit, eadem res seipsam genuit, quod omnino esse non potest : sed tiam genuit, eadem res seipsam genuit, quod omnino esse non potest : sed Pater solus genuit Filium, et a Patre et Filio procedit Spiritus sanctus. Pater solus genuit Filium, et a Patre et Filio procedit Spiritus sanctus.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

«< Ita etiam non est dicendum, etc. » «< Ita etiam non est dicendum, etc. » Ilic incipit pars illa quæ est de aliis Ilic incipit pars illa quæ est de aliis duabus partibus problematis, quas partes duabus partibus problematis, quas partes Magister hic intendit destruere. Et di- Magister hic intendit destruere. Et di- viditur in duas partes. In prima Magister viditur in duas partes. In prima Magister ostendit, quod essentia divina nec ge- ostendit, quod essentia divina nec ge- uit Filium, nec genita est a seipsa. In uit Filium, nec genita est a seipsa. In secunda autem parte Magister objicit in secunda autem parte Magister objicit in contrarium per auctoritates, ibi, F, contrarium per auctoritates, ibi, F, "Prædictis autem videtur esse contra- "Prædictis autem videtur esse contra- rium, etc. » rium, etc. »

In prima sunt duæ partes penes duo In prima sunt duæ partes penes duo problemata quæ exsequitur. In prima problemata quæ exsequitur. In prima determinat, quod essentia divina non ge- determinat, quod essentia divina non ge- nuit Filium. In secunda autem, quod nuit Filium. In secunda autem, quod essentia divina non genuit se, ibi, in essentia divina non genuit se, ibi, in medio cap. E, « Ita etiam dicimus, quod medio cap. E, « Ita etiam dicimus, quod essentia divina non genuit, etc. » essentia divina non genuit, etc. »

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum si Filius esset genitus a divina Utrum si Filius esset genitus a divina essentia, Filius esset aliqua res a qua essentia, Filius esset aliqua res a qua generaretur? generaretur?

Incidit dubium de ratione quam ponit Incidit dubium de ratione quam ponit Magister ad primum problema, dicens, Magister ad primum problema, dicens, quod si Filius esset genitus a divina es- quod si Filius esset genitus a divina es- sentia, jam esset Filius res a qua gene- sentia, jam esset Filius res a qua gene- ratur. Hoc enim ibi videtur inconve- ratur. Hoc enim ibi videtur inconve- niens. PROBATIO. Filius est essentia, et niens. PROBATIO. Filius est essentia, et essentia est Pater: ergo Filius est res essentia est Pater: ergo Filius est res quæ est Pater: et a Patre est Filius: quæ est Pater: et a Patre est Filius: ergo Filius est res a qua ipse est Filius. ergo Filius est res a qua ipse est Filius.

SOLUTIO. Prima est falsa simpliciter, SOLUTIO. Prima est falsa simpliciter, sicut dicit Magister, scilicet, Filius est res sicut dicit Magister, scilicet, Filius est res a qua generatur. Et cum dicitur, Filius a qua generatur. Et cum dicitur, Filius est essentia, vera est ista: et similiter illa, est essentia, vera est ista: et similiter illa,

Essentia est Pater: sed cum ulterius in- Essentia est Pater: sed cum ulterius in- fertur ergo Filius est res quæ est Pater, fertur ergo Filius est res quæ est Pater, duplex est locutio ex æquivocatione duplex est locutio ex æquivocatione hujus termini, res : quia si essentiale, hujus termini, res : quia si essentiale, vera est si personale, falsa et in hoc vera est si personale, falsa et in hoc sensu sequitur conclusio, ergo Filius est sensu sequitur conclusio, ergo Filius est res a qua ipse est. res a qua ipse est.

Solutio. Solutio.

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD D. ALB. MAG. ORD. PRÆD

F. Quæ videantur prædićtis esse contraria. F. Quæ videantur prædićtis esse contraria.

Prædictis autem videtur contrarium esse quod dicit Augustinus in libro Prædictis autem videtur contrarium esse quod dicit Augustinus in libro VII de Trinitate: Hoc, inquit, est Deo esse, quod sapere. Unde Pater et Fi- VII de Trinitate: Hoc, inquit, est Deo esse, quod sapere. Unde Pater et Fi- lius simul sunt una sapientia, quia una essentia: et sigillatim sapientia de lius simul sunt una sapientia, quia una essentia: et sigillatim sapientia de sapientia, sicut essentia de essentia. Ecce his verbis aperte dicit Augustinus sapientia, sicut essentia de essentia. Ecce his verbis aperte dicit Augustinus sagientiam de sapientia, et essentiam de essentia: ubi videtur significare sagientiam de sapientia, et essentiam de essentia: ubi videtur significare quod sapientia sapientiam, et essentia genuerit essentiam. Idem, in libro quod sapientia sapientiam, et essentia genuerit essentiam. Idem, in libro de Fide ad Petrum ait: Sic Christum Dei Filium, id est, unam ex Trini- de Fide ad Petrum ait: Sic Christum Dei Filium, id est, unam ex Trini- tate personam, Deum verum crede, ut divinitatem ejus de natura Patris tate personam, Deum verum crede, ut divinitatem ejus de natura Patris natam esse non dubites *. Hic videtur dicere, quod natura Filii sit nata de natam esse non dubites *. Hic videtur dicere, quod natura Filii sit nata de natura Patris. Idem, in libro XV de Trinitate ait: Dicitur Filius consilium de natura Patris. Idem, in libro XV de Trinitate ait: Dicitur Filius consilium de consilio, et voluntas de voluntate: sicut substantia de substantia, sapien- consilio, et voluntas de voluntate: sicut substantia de substantia, sapien- tia de sapientia. Et hic videtur dicere, quod substantia sit genita de sub- tia de sapientia. Et hic videtur dicere, quod substantia sit genita de sub- stantia, et sapientia de sapientia. Sed hoc ita determinamus, sapientia de stantia, et sapientia de sapientia. Sed hoc ita determinamus, sapientia de sapientia, et substantia de substantia est, id est, Filius qui est sapientia, sapientia, et substantia de substantia est, id est, Filius qui est sapientia, qui est substantia, est de Patre qui est eadem substantia et sapientia. et qui est substantia, est de Patre qui est eadem substantia et sapientia. et Filius qui est divinitas, natus est de Patre qui est natura divina. Et, ut ex- Filius qui est divinitas, natus est de Patre qui est natura divina. Et, ut ex- pressius dicamus, dicimus Filium sapientiam, esse de Patre sapientia : et pressius dicamus, dicimus Filium sapientiam, esse de Patre sapientia : et dicimus Filium substantiam, esse genitum de Patre et a Patre substantia. dicimus Filium substantiam, esse genitum de Patre et a Patre substantia. Quod autem ita intelligi debeat, Augustinus ostendit in libro VII de Quod autem ita intelligi debeat, Augustinus ostendit in libro VII de Trinitate, dicens : Pater ipse sapientia est et dicitur Filius sapientia Pa- Trinitate, dicens : Pater ipse sapientia est et dicitur Filius sapientia Pa- tris, quomodo dicitur lumen Patris, id est, sicut lumen de lumine, et uterque tris, quomodo dicitur lumen Patris, id est, sicut lumen de lumine, et uterque unum lumen: sic intelligatur sapientia de sapientia, et uterque una sapientia unum lumen: sic intelligatur sapientia de sapientia, et uterque una sapientia et una essentia ‘. Item, ideo Christus dicitur virtus et sapientia Dei, quia et una essentia ‘. Item, ideo Christus dicitur virtus et sapientia Dei, quia de Patre virtute et sapientia, etiam ipse virtus et sapientia est: sicut ipse de Patre virtute et sapientia, etiam ipse virtus et sapientia est: sicut ipse lumen de Patre lumine est, et ipse fons vitæ est apud Deum Patrem fontem lumen de Patre lumine est, et ipse fons vitæ est apud Deum Patrem fontem vitæ. Filius ergo sapientia de Patre sapientia est, sicut Filius lumen de Patre vitæ. Filius ergo sapientia de Patre sapientia est, sicut Filius lumen de Patre lumine, et Deus Filius de Deo Patre: ut et singulus sit lumen, et singulus lumine, et Deus Filius de Deo Patre: ut et singulus sit lumen, et singulus Deus, et singulus sapientia: et simul unum lumen, unus Deus, una sapien- Deus, et singulus sapientia: et simul unum lumen, unus Deus, una sapien- tia. Ecce manifeste his verbis aperit Augustinus ex quo sensu accipienda tia. Ecce manifeste his verbis aperit Augustinus ex quo sensu accipienda sunt prædicta verba et his similia, scilicet cum dicitur substantia de sub- sunt prædicta verba et his similia, scilicet cum dicitur substantia de sub- stantia, vel substantia genuit substantiam. stantia, vel substantia genuit substantiam.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 1 et 2. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 1 et 2.

IDEM, de Fide ad Petrum, cap 2. IDEM, de Fide ad Petrum, cap 2.

3 IDEM, Lib. XV de Trinitate, cap. 20. 3 IDEM, Lib. XV de Trinitate, cap. 20.

IDEM, Lib. VII de Trinitate, cap. 7. IDEM, Lib. VII de Trinitate, cap. 7.

Nend Nend

IN 1 SENTENT. DIST. V, F, ART. 6. IN 1 SENTENT. DIST. V, F, ART. 6.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

183 183

generans et genitus sunt unus et idem generans et genitus sunt unus et idem Deus, ut habitum est in præcedenti dis- Deus, ut habitum est in præcedenti dis- tinctione: tinctione: : ergo videtur, quod si etiam : ergo videtur, quod si etiam essentia essentiam genuit, et sapientia essentia essentiam genuit, et sapientia sapientiam, non sequeretur propter hoc sapientiam, non sequeretur propter hoc quod essent duæ sapientiæ, vel duæ es- quod essent duæ sapientiæ, vel duæ es-

« Prædictis autem videtur contrarium, sentiæ. « Prædictis autem videtur contrarium, sentiæ. etc. » etc. »

Ilic objicitur in contrarium: et habet Ilic objicitur in contrarium: et habet quatuor partes. In prima objicit, et sol- quatuor partes. In prima objicit, et sol- vit per verba Augustini. In secunda vit per verba Augustini. In secunda autem probat solutionem, ibi, « Quod autem probat solutionem, ibi, « Quod autem ita intelligi, etc. » In tertia, ob- autem ita intelligi, etc. » In tertia, ob- jicit per verba Hilari, quæ specialem ha- jicit per verba Hilari, quæ specialem ha- bent difficultatem, ibi, G, « Huic vero bent difficultatem, ibi, G, « Huic vero rtuam id contrarium, etc. » In quarta, rtuam id contrarium, etc. » In quarta, solvit per verba ejusdem, ibi, H, « Sed solvit per verba ejusdem, ibi, H, « Sed quia hæc verba sane vult intelligi, etc. » quia hæc verba sane vult intelligi, etc. »

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

In quibus nominibus quibus nominantur In quibus nominibus quibus nominantur personæ divinæ, ést major proprietas, personæ divinæ, ést major proprietas, et in quibus minor? et in quibus minor?

Dubium incidit hic primo de hoc quod Dubium incidit hic primo de hoc quod dicit: « Sapientia de sapientia, etc. » dicit: « Sapientia de sapientia, etc. »

Quæritur enim in quibus nominibus Quæritur enim in quibus nominibus sit major proprietas, et in quibus minor? sit major proprietas, et in quibus minor?

PRÆTEREA, Magister supra dixit in PRÆTEREA, Magister supra dixit in ratione prima quam adduxit ad primum ratione prima quam adduxit ad primum problema, quod si Pater genuisset divi- problema, quod si Pater genuisset divi- nam essentiam, quod divina essentia re- nam essentiam, quod divina essentia re- lative diceretur ad Patrem. Quæritur lative diceretur ad Patrem. Quæritur ergo si de his aliquo modo dicatur, quod ergo si de his aliquo modo dicatur, quod relative dicuntur et si aliquo modo relative dicuntur et si aliquo modo hoc sit concedendum? hoc sit concedendum?

1. Item, Non videtur sequi aliquid in- 1. Item, Non videtur sequi aliquid in- conveniens ex his quæ Magister dicit: conveniens ex his quæ Magister dicit: Deus enim Deum genuit: et tamen Deus Deus enim Deum genuit: et tamen Deus non dicitur relative: ergo videtur simi- non dicitur relative: ergo videtur simi- liter quod sapientia sapientiam genue- liter quod sapientia sapientiam genue- rit, et essentia essentiam: et tamen non rit, et essentia essentiam: et tamen non dicitur relative. dicitur relative.

2. Item, Deus Deum genuit et tamen 2. Item, Deus Deum genuit et tamen

3. Item, Quod dicit Magister de causa, 3. Item, Quod dicit Magister de causa, videtur impedire : quia deitate videtur impedire : quia deitate

non non

Deus Pater Deus est: et tamen habemus Deus Pater Deus est: et tamen habemus hoc ab Augustino, quod deitas nata est. hoc ab Augustino, quod deitas nata est.

4. Item, Cum dicitur, Deus Deum ge- 4. Item, Cum dicitur, Deus Deum ge- nuit, non dicitur propter hoc quod ipse eo nuit, non dicitur propter hoc quod ipse eo quod genuit, et sit et Deus sit, licet sit idem quod genuit, et sit et Deus sit, licet sit idem Deus cum ipso quem genuit: ergo a SI- Deus cum ipso quem genuit: ergo a SI- mili non sequeretur hic hoc inconve- mili non sequeretur hic hoc inconve- niens, ut si essentia genita esset, quod niens, ut si essentia genita esset, quod Deus eo quod genuit, et esset, et Deus Deus eo quod genuit, et esset, et Deus

esset. esset.

SOLUTIO. Dicendum, quod major et SOLUTIO. Dicendum, quod major et minor est proprietas in hujusmodi ter- minor est proprietas in hujusmodi ter- minis, in quantum magis et minus elon- minis, in quantum magis et minus elon- gantur a suppositis quæ sunt per se si- gantur a suppositis quæ sunt per se si- gnata suis proprietatibus: unde ista pro- gnata suis proprietatibus: unde ista pro- prissima est, Pater genuit Filium. Hæc prissima est, Pater genuit Filium. Hæc autem minus propria, Deus genuit autem minus propria, Deus genuit Deum tamen quia ly Deus dicit haben- Deum tamen quia ly Deus dicit haben- tem deitatem, claudit in se suppositum tem deitatem, claudit in se suppositum secundum illum modum significandi quo secundum illum modum significandi quo stat sub natura, et ideo habet in se id stat sub natura, et ideo habet in se id quod distinguitur in generatione, et id quod distinguitur in generatione, et id etiam quod idem est in generante et etiam quod idem est in generante et genito: et ideo ista loquentium in usu genito: et ideo ista loquentium in usu admittitur. Si tamen in similibus exten- admittitur. Si tamen in similibus exten- retur sic, Sapiens genuit sapientem, retur sic, Sapiens genuit sapientem, et potens potentem, etc., omnes recipe- et potens potentem, etc., omnes recipe- rentur sub eodem modo: licet aliter rentur sub eodem modo: licet aliter significetur divina natura in illis et sub significetur divina natura in illis et sub hoc nomine Deus, eo quod omnia hu- hoc nomine Deus, eo quod omnia hu- jusmodi nomina dicunt naturam in sup- jusmodi nomina dicunt naturam in sup- posito quod distinctionem in generatione posito quod distinctionem in generatione recipit: sed si accipiantur nomina abstra- recipit: sed si accipiantur nomina abstra- cto modo significata, ut essentia, sapien- cto modo significata, ut essentia, sapien- tia, etc., intelligendum quod duplex est tia, etc., intelligendum quod duplex est abstractio, scilicet a subjecto, et ab abstractio, scilicet a subjecto, et ab actu a subjecto enim omnia æqualiter actu a subjecto enim omnia æqualiter dicunt abstractionem, sed non ab actu: dicunt abstractionem, sed non ab actu: est enim sapientia ad actum specialem, est enim sapientia ad actum specialem,

Solutio. Solutio.

Ad quæst. Ad quæst. Ad 1. Ad 1.

184 184

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et justitia, et hujusmodi, sed non essen- et justitia, et hujusmodi, sed non essen- tia quia vero actus sunt particularium tia quia vero actus sunt particularium compositorum et suppositorum, ideo no- compositorum et suppositorum, ideo no- mina talia ordinem ad actum dicentia, mina talia ordinem ad actum dicentia, per consequens dicunt relationem ad per consequens dicunt relationem ad suppositum et ideo propter hunc ordi- suppositum et ideo propter hunc ordi- nem minus habent proprietatis istæ, Sa- nem minus habent proprietatis istæ, Sa- pientia de sapientia, potentia de poten- pientia de sapientia, potentia de poten- tia, quam istæ, Substantia de substan- tia, quam istæ, Substantia de substan- tia, essentia de essentia. In illis tamen tia, essentia de essentia. In illis tamen quæ nominant substantiam etiam ordo quæ nominant substantiam etiam ordo est: quia simplicissima secundum ratio- est: quia simplicissima secundum ratio- nem intelligendi est essentia: substan- nem intelligendi est essentia: substan- tia vero minus, eo quod imponitur no- tia vero minus, eo quod imponitur no- men ab actu substandi: similiter existen- men ab actu substandi: similiter existen- tia ab actu egrediendi ab alus, vel ab alio. tia ab actu egrediendi ab alus, vel ab alio.

QUIDAM dicunt, quod nomina quæ QUIDAM dicunt, quod nomina quæ dicunt in divinis id quod assequitur na- dicunt in divinis id quod assequitur na- turam, ut bonus, sapiens, etc., nomi- turam, ut bonus, sapiens, etc., nomi- nant quamdam influentiam super creata: nant quamdam influentiam super creata: et cum non influat nisi suppositum per- et cum non influat nisi suppositum per- fectum, eo quod non nisi perfecto con- fectum, eo quod non nisi perfecto con- venit agere, dicunt quod talia nomina venit agere, dicunt quod talia nomina conveniunt causæ causanti: et ideo ha- conveniunt causæ causanti: et ideo ha- bent quamdam concretionem ad suppo- bent quamdam concretionem ad suppo- situm. Sed hoc nihil est quia posito situm. Sed hoc nihil est quia posito quod numquam influat, adhuc verissinie quod numquam influat, adhuc verissinie sapiens est, et bonus, et omnia hujus- sapiens est, et bonus, et omnia hujus- modi ratio tamen ipsorum fundatur su- modi ratio tamen ipsorum fundatur su- pra auctoritatem prius habitam, ubi di- pra auctoritatem prius habitam, ubi di- xit Augustinus in libro de Fide ad Pe- xit Augustinus in libro de Fide ad Pe- trum Deus Pater qui verissime se in- trum Deus Pater qui verissime se in- dicare animis cognituris et voluit et dicare animis cognituris et voluit et potuit, hoc ad indicandum se genuit, potuit, hoc ad indicandum se genuit, quod fuit ipse qui genuit 2. Sed iste non quod fuit ipse qui genuit 2. Sed iste non est intellectus auctoritatis: quia secun- est intellectus auctoritatis: quia secun- dum hoc cognitio creaturæ esset causa dum hoc cognitio creaturæ esset causa generationis Filii, quod falsum est: sed generationis Filii, quod falsum est: sed in illa auctoritate notatur terminus qui in illa auctoritate notatur terminus qui est ex consequenti: in se enim sapiens est ex consequenti: in se enim sapiens est formali sapientia, et ex consequenti est formali sapientia, et ex consequenti influit in nobis: tamen si non influe- influit in nobis: tamen si non influe- ret, adhuc sapiens esset. ret, adhuc sapiens esset.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod relative dici in divinis dicitur dum quod relative dici in divinis dicitur quatuor modis: relative enim dici prin- quatuor modis: relative enim dici prin-

1 S. AUGUSTINUS, de Fide ad Petrum, cap. 3. 1 S. AUGUSTINUS, de Fide ad Petrum, cap. 3.

' '

cipaliter, est relativum esse et secundum cipaliter, est relativum esse et secundum suum esse ad aliud esse et referri, sicut suum esse ad aliud esse et referri, sicut Pater et Filius dicuntur relative. Se- Pater et Filius dicuntur relative. Se- cundo modo dicitur relative dici, dicere cundo modo dicitur relative dici, dicere relationem qua ipsa relativa ad aliud relationem qua ipsa relativa ad aliud dicuntur, sicut paternitas, filiatio, et hu- dicuntur, sicut paternitas, filiatio, et hu- jusmodi dicuntur relative. Tertio modo jusmodi dicuntur relative. Tertio modo dicitur relative dici, quod dicit proprie- dicitur relative dici, quod dicit proprie- tatem inventam in relativo ex hoc tatem inventam in relativo ex hoc quod relativum est: sicut innascibilitas quod relativum est: sicut innascibilitas relativum est, quia invenitur in relativo relativum est, quia invenitur in relativo ex hoc quod ipsum sic relativum est ex hoc quod ipsum sic relativum est quod est principium totius divinitatis : quod est principium totius divinitatis : ex hoc enim oportet, quod Pater non sit ex hoc enim oportet, quod Pater non sit ab alio. Quarto modo dicitur aliquid re- ab alio. Quarto modo dicitur aliquid re- lative dici, eo quod ipsum secundum lative dici, eo quod ipsum secundum rationem intelligendi causat relationem: rationem intelligendi causat relationem: sicut generare, et generari, et proce- sicut generare, et generari, et proce- dere, et processio, et hujusmodi dicun- dere, et processio, et hujusmodi dicun- tur relative quia ex hoc quod generat, tur relative quia ex hoc quod generat, secundum rationem intelligendum est secundum rationem intelligendum est Pater, ex hoc quod generatur est Filius: Pater, ex hoc quod generatur est Filius: sicut tamen facile est videre, generatio sicut tamen facile est videre, generatio non est relatio secundum suum signifi- non est relatio secundum suum signifi- catum, nec etiam generare, et hujus- catum, nec etiam generare, et hujus- modi. Et his quatuor modis signifi- modi. Et his quatuor modis signifi- cantur relationes in divinis proprietate cantur relationes in divinis proprietate maxima: quia omnibus his modis sunt maxima: quia omnibus his modis sunt distinguibiles et hoc ultimo modo etiam distinguibiles et hoc ultimo modo etiam significantur relationes in præpositioni- significantur relationes in præpositioni- bus notantibus habitudinem originis, ut bus notantibus habitudinem originis, ut cum dicitur, Deus de Deo. cum dicitur, Deus de Deo.

: :

ADHUC tribus alus modis dicitur re- ADHUC tribus alus modis dicitur re- lative dici minus proprie, quorum unus lative dici minus proprie, quorum unus est, pro relativo accommodata significa- est, pro relativo accommodata significa- tione poni, licet ipsam substantiam dicat, tione poni, licet ipsam substantiam dicat, et sic sunt relativa personalia apud La- et sic sunt relativa personalia apud La- tinos, et hypostasis apud Græcos, et non tinos, et hypostasis apud Græcos, et non supponunt nisi relativum : et ideo plura- supponunt nisi relativum : et ideo plura- liter de personis prædicantur in summa: liter de personis prædicantur in summa: Pater enim et Filius sunt duæ personæ, Pater enim et Filius sunt duæ personæ, et duæ hypostases. Secundo modo dici- et duæ hypostases. Secundo modo dici- tur relativum, quod significat collectas tur relativum, quod significat collectas personas, ut trinitas, ipsum enim claudit personas, ut trinitas, ipsum enim claudit in se ea quæ relative dicuntur. Tertio in se ea quæ relative dicuntur. Tertio modo dicitur relative, quod ponitur loco modo dicitur relative, quod ponitur loco relativi, eo quod ipsum nominat essen- relativi, eo quod ipsum nominat essen-

IN I SENTENT. DIST. V, F, ART. 7. IN I SENTENT. DIST. V, F, ART. 7.

tiam divinam per modum suppositi, ut tiam divinam per modum suppositi, ut Deus et iste est minus proprius modus Deus et iste est minus proprius modus inter omnes qui dicti sunt. Essentia au- inter omnes qui dicti sunt. Essentia au- tem nullo istorum modorum dici potest tem nullo istorum modorum dici potest relative : et ideo inconveniens est, quod relative : et ideo inconveniens est, quod sit genitum, vel generans. sit genitum, vel generans.

AD ALIUD dicendum, quod Deus Deum AD ALIUD dicendum, quod Deus Deum genuit, et sunt unus Deus, eo quod ly genuit, et sunt unus Deus, eo quod ly Deus in se claudit divinitatem suppositi Deus in se claudit divinitatem suppositi et unitatem essentiæ : et ideo non sequi- et unitatem essentiæ : et ideo non sequi- tur, quod sint plures dii: sed cum dici- tur, quod sint plures dii: sed cum dici- tur, essentia genuit essentiam, non habet tur, essentia genuit essentiam, non habet in se suppositum: ergo oporteret, quod in se suppositum: ergo oporteret, quod satisfaceret distinctioni generationis per satisfaceret distinctioni generationis per distinctionem essentiæ et ita sequitur, distinctionem essentiæ et ita sequitur, ut Magister dicit, quod plures essent ut Magister dicit, quod plures essent essentiæ et ideo errabat abbas Joachim, essentiæ et ideo errabat abbas Joachim, qui hanc causam non vidit, et dixit es- qui hanc causam non vidit, et dixit es- sentiam generare essentiam, et tamen sentiam generare essentiam, et tamen esse unam essentiam: sicut Deus genuit esse unam essentiam: sicut Deus genuit Deum, et tamen sunt unus Deus. Deum, et tamen sunt unus Deus.

AD ALIUD dicendum, quod hæc est im- AD ALIUD dicendum, quod hæc est im- propria, Divinitas est nata, et debet propria, Divinitas est nata, et debet exponi, hoc est, per generationem acce- exponi, hoc est, per generationem acce- pta est, non per generationem deitatis, pta est, non per generationem deitatis, sed per generationem habentis eam. sed per generationem habentis eam.

AD ALIUD dicendum, quod hoc contin- AD ALIUD dicendum, quod hoc contin- git propter concretionem hujus nominis, git propter concretionem hujus nominis, Deus, quæ non est in essentia, ut dictum Deus, quæ non est in essentia, ut dictum

est. est.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An Filius bene dicatur consilium de An Filius bene dicatur consilium de consilio, et voluntas de voluntate? consilio, et voluntas de voluntate?

185 185

« Dicitur Filius consilium de consilio, « Dicitur Filius consilium de consilio, et voluntas de voluntate, etc. >> et voluntas de voluntate, etc. >>

1. Dicit enim Damascenus quod consi- 1. Dicit enim Damascenus quod consi- lium non cadit in Deum, eo quod sit lium non cadit in Deum, eo quod sit ignorantis : ergo Filius non est consi- ignorantis : ergo Filius non est consi- lium de consilio. lium de consilio.

2. Præterea, Supra habitum est ¹, 2. Præterea, Supra habitum est ¹, quod voluntas attribuitur Spiritui san- quod voluntas attribuitur Spiritui san- cto: ergo Filius non est voluntas de vo- cto: ergo Filius non est voluntas de vo- luntate, sed potius Spiritus sanctus, ut luntate, sed potius Spiritus sanctus, ut videtur. videtur.

SOLUTIO. Consilium dicitur duobus SOLUTIO. Consilium dicitur duobus modis, sicut et consulo est enim consi- modis, sicut et consulo est enim consi- lium ex parte quærentis, et illud est lium ex parte quærentis, et illud est ignorantis est etiam consilium ex parte ignorantis est etiam consilium ex parte dantis, et hoc significat abundantiam et dantis, et hoc significat abundantiam et plenitudinem scientiæ super ea quæ du- plenitudinem scientiæ super ea quæ du- bitabilia sunt alii, et sic consilium in Deo bitabilia sunt alii, et sic consilium in Deo dicitur æterna dispositio sapientiæ suæ dicitur æterna dispositio sapientiæ suæ de rebus fiendis, et hoc modo dicitur de rebus fiendis, et hoc modo dicitur Filius consilium de consilio, eo quod in Filius consilium de consilio, eo quod in ipso ex præcipua parte consilium im- ipso ex præcipua parte consilium im- pletum est per incarnationem et passio- pletum est per incarnationem et passio- nem. Unde etiam secundum aliam nem. Unde etiam secundum aliam translationem, Isa. IX, 6, dicitur translationem, Isa. IX, 6, dicitur « magni consilii Angelus. » Et, Isa. XI, « magni consilii Angelus. » Et, Isa. XI, 2, dicitur Spiritus consilii super eum 2, dicitur Spiritus consilii super eum requievisse 2. requievisse 2.

AD ALIUD dicendum, quod voluntas AD ALIUD dicendum, quod voluntas licet approprietur Spiritui sancto, non licet approprietur Spiritui sancto, non tamen est propria sibi: quia una est vo- tamen est propria sibi: quia una est vo- luntas trium: et ideo convenit Filio ha- luntas trium: et ideo convenit Filio ha- bere voluntatem per hoc quod eam a Pa- bere voluntatem per hoc quod eam a Pa- tre accepit. tre accepit.

Solutio. Solutio.

Ad 1 Ad 1

Ad 2. Ad 2.

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit:

* Cf. Supra, Dist. III. * Cf. Supra, Dist. III.

Isa. x1, 2 Requiescet super eum spiritus Do- Isa. x1, 2 Requiescet super eum spiritus Do-

mini, etc. mini, etc.

186 186

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

G. Quod videtur prædictæ expositioni contrarium. G. Quod videtur prædictæ expositioni contrarium.

: :

Huic vero etiam id contrarium videtur, quod Hilarius ait in libro IV de Huic vero etiam id contrarium videtur, quod Hilarius ait in libro IV de Trinitate: Nihil, inquit, nisi natum habet Filius et geniti honoris admi- Trinitate: Nihil, inquit, nisi natum habet Filius et geniti honoris admi- ratio in honore generantis est. Cum ergo Filius essentiam habeat (tota enim ratio in honore generantis est. Cum ergo Filius essentiam habeat (tota enim in eo est divina essentia) videtur quod ipsa divina essentia nata sit. Item in eo est divina essentia) videtur quod ipsa divina essentia nata sit. Item in libro Vait Nativitas Dei non potest eam ex qua provecta est, non te- in libro Vait Nativitas Dei non potest eam ex qua provecta est, non te- nere naturam nec enim aliud quam Deus subsistit, quod non aliunde nere naturam nec enim aliud quam Deus subsistit, quod non aliunde quam de Deo subsistit. Ecce hic dicit nativitatem Dei provectam ex natu- quam de Deo subsistit. Ecce hic dicit nativitatem Dei provectam ex natu- ra : et ita videtur ex his verbis atque prædictis natura Dei et genita, et ge- ra : et ita videtur ex his verbis atque prædictis natura Dei et genita, et ge- nuisse. Quod apertius dicit in libro IX de Trinitate: Nos, inquit, unigenitum nuisse. Quod apertius dicit in libro IX de Trinitate: Nos, inquit, unigenitum Deum in forma servi ¹ manentem, in natura Dei 2 mansisse profitemur: Deum in forma servi ¹ manentem, in natura Dei 2 mansisse profitemur: nec unitatem formæ servilis, in naturam divinæ unitatis refundimus: nec nec unitatem formæ servilis, in naturam divinæ unitatis refundimus: nec rursum corporali insinuatione Patrem in Filio prædicamus, sed ex eo ejus- rursum corporali insinuatione Patrem in Filio prædicamus, sed ex eo ejus- dem generis genitam naturam, naturaliter in se gignentem habuisse na- dem generis genitam naturam, naturaliter in se gignentem habuisse na- turam quæ in forma naturæ se gignentis manens, formam naturæ et infir- turam quæ in forma naturæ se gignentis manens, formam naturæ et infir- mitatis corporalis accepit. Non enim defecerat Dei natura, ne esset: sed in mitatis corporalis accepit. Non enim defecerat Dei natura, ne esset: sed in se humilitatem terrenæ nativitatis manens sibi Dei natura susceperat, ge- se humilitatem terrenæ nativitatis manens sibi Dei natura susceperat, ge- neris sui potestatem in habitu assumptæ humanitatis exercens. Ecce hic neris sui potestatem in habitu assumptæ humanitatis exercens. Ecce hic aperte dicit, et naturam genuisse, et naturam genitam, et naturam assum- aperte dicit, et naturam genuisse, et naturam genitam, et naturam assum- psisse naturam quod a plerisque negatur. Item, in eodem: Numquid uni- psisse naturam quod a plerisque negatur. Item, in eodem: Numquid uni- genito Deo contumelia est, Patrem sibi innascibilem Deum esse, cum ex genito Deo contumelia est, Patrem sibi innascibilem Deum esse, cum ex innascibili Deo nativitas unigenita in naturam unigenitam subsistat ? Ecce innascibili Deo nativitas unigenita in naturam unigenitam subsistat ? Ecce et hic dicit unigenitam naturam. et hic dicit unigenitam naturam.

H. Quomodo sint intelligenda præmissa verba Hilarii? H. Quomodo sint intelligenda præmissa verba Hilarii?

Sed quia hæc verba sane vult intelligi, ipse idem dicit in libro IV : Intelli- Sed quia hæc verba sane vult intelligi, ipse idem dicit in libro IV : Intelli- gentia dictorum ex causis est assumenda dicendi : quia non sermoni res, sed gentia dictorum ex causis est assumenda dicendi : quia non sermoni res, sed rei sermo subjectus est. Hæc ergo verba ita intelligi possunt: Nihil habet rei sermo subjectus est. Hæc ergo verba ita intelligi possunt: Nihil habet Filius nisi natum, id est, nihil habet secundum quod Deus est, nisi quod Filius nisi natum, id est, nihil habet secundum quod Deus est, nisi quod nascendo accepit: et ipse nascendo Patris in se subsistentem naturam ha- nascendo accepit: et ipse nascendo Patris in se subsistentem naturam ha-

1 Editio. J.Alleaume, Dei. 1 Editio. J.Alleaume, Dei.

2 Ibidem, hominis. 2 Ibidem, hominis.

IN I SENTENT. DIST. V, H, ART. 8. IN I SENTENT. DIST. V, H, ART. 8.

187 187

buit. Unde idem Hilarius addit in libro V : Eamdem naturam habet geni- buit. Unde idem Hilarius addit in libro V : Eamdem naturam habet geni- tus, quam ille qui genuit: ita tamen ut natus non sit ille qui genuit. Nam tus, quam ille qui genuit: ita tamen ut natus non sit ille qui genuit. Nam quomodo erit Pater ipse, cum genitus sit? Sed in his ipsis subsistit ille quomodo erit Pater ipse, cum genitus sit? Sed in his ipsis subsistit ille qui genitus est, in quibus totus est ipse qui genuit: quia non est aliunde qui genitus est, in quibus totus est ipse qui genuit: quia non est aliunde qui genitus est: et ideo non refertur ad aliud quod in uno subsistit, et ex qui genitus est: et ideo non refertur ad aliud quod in uno subsistit, et ex uno. Ac si in generatione Filii et naturam suam, ut ita dicam, sequitur uno. Ac si in generatione Filii et naturam suam, ut ita dicam, sequitur indemutabilis Deus, indemutabilem Deum gignens, nec naturam suam indemutabilis Deus, indemutabilem Deum gignens, nec naturam suam deserit ex indemutabili Deo indemutabilis Dei perfecta nativitas. Subsisten- deserit ex indemutabili Deo indemutabilis Dei perfecta nativitas. Subsisten- tem ergo in eo Dei naturam intelligamus, cum in Deo Deus insit: nec tem ergo in eo Dei naturam intelligamus, cum in Deo Deus insit: nec præter eum qui Deus est, quisquam Deus alius sit: quia ipse Deus, et in præter eum qui Deus est, quisquam Deus alius sit: quia ipse Deus, et in eo Deus. Naturæ ergo Dei Patris veritas in Deo Filio esse docetur, cum in eo Deus. Naturæ ergo Dei Patris veritas in Deo Filio esse docetur, cum in eo Deus intelligitur esse qui Deus est. Est enim unus in uno, et unus ab eo Deus intelligitur esse qui Deus est. Est enim unus in uno, et unus ab

uno. uno.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Hic vero etiam id contrarium, etc. » « Hic vero etiam id contrarium, etc. » Hic objicit per verba Hılarii, et in se- Hic objicit per verba Hılarii, et in se- quenti solvit. quenti solvit.

Et potest esse dubium de hoc quod Et potest esse dubium de hoc quod dicit solvendo, « Nihil habet Filius nisi dicit solvendo, « Nihil habet Filius nisi natum, »id est, nihil habet secundum natum, »id est, nihil habet secundum quod Deus est, nisi quod nascendo acce- quod Deus est, nisi quod nascendo acce- pit. pit.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

Quem actum copulat verbum, accepit, Quem actum copulat verbum, accepit, utrum notionalem aut essentialem ? utrum notionalem aut essentialem ?

Quæritur enim quem actum copulat Quæritur enim quem actum copulat hoc verbum, accepit, aut notionalem, aut hoc verbum, accepit, aut notionalem, aut essentialem? Si notionalem, cum ipse essentialem? Si notionalem, cum ipse Filius nascendo accepit essentiam, vide- Filius nascendo accepit essentiam, vide- tur actus notionalis esse super essen- tur actus notionalis esse super essen- tiam ergo distinguitur, ut videtur. Si tiam ergo distinguitur, ut videtur. Si essentialem, tunc æqualiter accipere con- essentialem, tunc æqualiter accipere con- venit Patri et Filio, quod falsum est. venit Patri et Filio, quod falsum est.

ITEM, ULTERIUS quæritur, Utrum hæc ITEM, ULTERIUS quæritur, Utrum hæc vera sit, Filius generatione divina est ? vera sit, Filius generatione divina est ? PROBATIO quod sic: Filius generatione PROBATIO quod sic: Filius generatione divina habet quidquid est : sed hæc est divina habet quidquid est : sed hæc est vera, Filius est: ergo Filius generatione vera, Filius est: ergo Filius generatione divina est. CONTRA: Essentia est, non divina est. CONTRA: Essentia est, non generatione divina. generatione divina.

SOLUTIO. Hæc, Filius generatione est, SOLUTIO. Hæc, Filius generatione est, sine præjudicio loquendo habet calum- sine præjudicio loquendo habet calum- niam si enim sic intelligatur, tamquam niam si enim sic intelligatur, tamquam esse Filii sit terminus generationis per se esse Filii sit terminus generationis per se et in Filio, falsa est. Si autem intelliga- et in Filio, falsa est. Si autem intelliga- tur, quod terminus quidem generationis tur, quod terminus quidem generationis est Filius, et ille per generationem ha- est Filius, et ille per generationem ha- beat esse, tunc est vera, et hoc modo pro- beat esse, tunc est vera, et hoc modo pro- batur hæc autem est vera Filius gene- batur hæc autem est vera Filius gene- ratione divina est Filius, et essentia divi- ratione divina est Filius, et essentia divi- na est quasi formaliter. na est quasi formaliter.

AD ID autem quod quæritur primo, AD ID autem quod quæritur primo, Quem actum copulat hoc verbum, acce- Quem actum copulat hoc verbum, acce- pit? Dico, quod notionalem qui est ge- pit? Dico, quod notionalem qui est ge- neratio non tamen dico, quod actus neratio non tamen dico, quod actus terminetur secundum rationem intelli- terminetur secundum rationem intelli- gendi primo, vel consequenter super es- gendi primo, vel consequenter super es- sentiam : sed terminatur in Filio in quo sentiam : sed terminatur in Filio in quo est essentia eadem propter duo, scilicet est essentia eadem propter duo, scilicet essentiæ communitatem, et etiam indivi- essentiæ communitatem, et etiam indivi- sionem. Unde ad hoc quod essentia sit sionem. Unde ad hoc quod essentia sit communicata, facit generatio: sed tamen communicata, facit generatio: sed tamen non est super ipsam per se, vel conse- non est super ipsam per se, vel conse-

Solutio. Solutio.

188 188

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quenter: quod sic probatur. Si esset su- quenter: quod sic probatur. Si esset su- per ipsam primo, tunc essentia esset ge- per ipsam primo, tunc essentia esset ge- nita, quod falsum est: si autem esset su- nita, quod falsum est: si autem esset su- per ipsam consequenter, tunc essentia se per ipsam consequenter, tunc essentia se haberet consequenter ad Filium et ita haberet consequenter ad Filium et ita in Filio esset aliquid vicinum generatio- in Filio esset aliquid vicinum generatio- ni, et aliquid remotum et sic sequeren- ni, et aliquid remotum et sic sequeren-

tur duæ hæreses, quarum una est, quod tur duæ hæreses, quarum una est, quod Filius haberet in se universale et parti- Filius haberet in se universale et parti- culare secunda est, quod essentia ge- culare secunda est, quod essentia ge- neraretur per consequens et ita etiam neraretur per consequens et ita etiam per consequens distingueretur secundum per consequens distingueretur secundum esse quod habet in Filio, ab esse quod esse quod habet in Filio, ab esse quod habet in Patre. habet in Patre.

I. Quod legitur Pater de sua substantia genuisse Filium, et Filium I. Quod legitur Pater de sua substantia genuisse Filium, et Filium substantiæ Patris. substantiæ Patris.

Dicitur quoque, et frequenter in Scriptura legitur, Patrem de sua sub- Dicitur quoque, et frequenter in Scriptura legitur, Patrem de sua sub- stantia genuisse Filium. Unde Augustinus in libro de Fide ad Petrum ait: stantia genuisse Filium. Unde Augustinus in libro de Fide ad Petrum ait: Pater Deus de nullo genitus Deo, semel de sua natura sine initio genuit Pater Deus de nullo genitus Deo, semel de sua natura sine initio genuit Filium Deum sibi æqualem, et eadem qua ipse naturaliter æternus est, Filium Deum sibi æqualem, et eadem qua ipse naturaliter æternus est, divinitate coæternum'. Ecce hic dicit Augustinus Filium genitum Dei na- divinitate coæternum'. Ecce hic dicit Augustinus Filium genitum Dei na- tura Patris. Est autem una natura Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Si tura Patris. Est autem una natura Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Si ergo de natura Patris genitus est Filius, genitus est de natura Filii et Spi- ergo de natura Patris genitus est Filius, genitus est de natura Filii et Spi- ritus sancti: imo de natura trium personarum. Idem quoque Augustinus ritus sancti: imo de natura trium personarum. Idem quoque Augustinus in libro XV de Trinitate 2, dicit Christum esse Filium substantiæ Patris, et in libro XV de Trinitate 2, dicit Christum esse Filium substantiæ Patris, et de substantia Patris genitum, tractans illud verbum Apostoli loquentis de de substantia Patris genitum, tractans illud verbum Apostoli loquentis de Deo Patre sic Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et tanstulit in Deo Patre sic Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et tanstulit in regnum Filii charitatis suæ 3. Quod dictum est, inquit, Filii charitatis suæ, regnum Filii charitatis suæ 3. Quod dictum est, inquit, Filii charitatis suæ, nihil aliud intelligitur quam Filii sui dilecti, quam Filii substantiæ suæ. nihil aliud intelligitur quam Filii sui dilecti, quam Filii substantiæ suæ. Charitas quippe Patris qui in natura ejus est ineffabiliter simplici, nihil Charitas quippe Patris qui in natura ejus est ineffabiliter simplici, nihil est aliud quam ipsa natura atque substantia, ut sæpe diximus, et sæpe ite- est aliud quam ipsa natura atque substantia, ut sæpe diximus, et sæpe ite- rare non piget: ac pro hoc Filius charitatis ejus nullus alius est, quam rare non piget: ac pro hoc Filius charitatis ejus nullus alius est, quam qui de substantia ejus est genitus. Ecce hic aperte dicit Augustinus Filium qui de substantia ejus est genitus. Ecce hic aperte dicit Augustinus Filium esse genitum de substantia Patris, et Filium substantiæ Patris. Idem quo- esse genitum de substantia Patris, et Filium substantiæ Patris. Idem quo- que Augustinus in libro III contra hæreticum Maximinum 6, substantiam que Augustinus in libro III contra hæreticum Maximinum 6, substantiam Dei genuisse Filium, et Filium genitum de substantia Patris asserit, dicens: Dei genuisse Filium, et Filium genitum de substantia Patris asserit, dicens: Carnalibus cogitationibus pleni, substantiam Dei de seipsa gignere Fi- Carnalibus cogitationibus pleni, substantiam Dei de seipsa gignere Fi- lium non putatis, nisi hoc patiatur quod substantia carnis patitur quando lium non putatis, nisi hoc patiatur quod substantia carnis patitur quando

5 5

1 S. AUGUSTINUS, De Fide ad Petrum, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS, De Fide ad Petrum, cap. 2.

IDEM, Lib. XV de Trinitate, cap 10. IDEM, Lib. XV de Trinitate, cap 10.

3 Ad Coloss. 1, 13. Vulgata habet, in regno dilectionis suæ. 3 Ad Coloss. 1, 13. Vulgata habet, in regno dilectionis suæ.

4 Edit. Joan. Alleaume, quæ 4 Edit. Joan. Alleaume, quæ

5 Ibidem, per. 5 Ibidem, per.

6 S. AUGUSTINUS, Contra Maximinum, cap. 24. 6 S. AUGUSTINUS, Contra Maximinum, cap. 24.

IN I SENTENT. DIST. V, K. IN I SENTENT. DIST. V, K.

189 189

gignit. Erratis, nescientes Scripturas, neque virtutem Dei. Nullo enim gignit. Erratis, nescientes Scripturas, neque virtutem Dei. Nullo enim modo verum Dei Filium cogitatis, si cum natum esse de substantia Patris modo verum Dei Filium cogitatis, si cum natum esse de substantia Patris negatis. Non enim jam erat hominis Filius, et Deo donante factus est Dei negatis. Non enim jam erat hominis Filius, et Deo donante factus est Dei Filius ex Deo natus, gratia non natura. An forte etsi non hominis Filius Filius ex Deo natus, gratia non natura. An forte etsi non hominis Filius erat, tamen jam aliqua erat qualiscumque creatura, et in Dei Filium Deo erat, tamen jam aliqua erat qualiscumque creatura, et in Dei Filium Deo mutante conversa est? Sed nihil horum est: ergo aut de nihilo, aut de ali- mutante conversa est? Sed nihil horum est: ergo aut de nihilo, aut de ali- qua substantia natus est. Sed ne crederemus vos putare de nihilo esse Dei qua substantia natus est. Sed ne crederemus vos putare de nihilo esse Dei Filium, affirmatis non vos dicere de nihilo esse Dei Filium. De aliqua ergo Filium, affirmatis non vos dicere de nihilo esse Dei Filium. De aliqua ergo substantia est: et si non de substantia Patris, de qua sit, dicite: sed non substantia est: et si non de substantia Patris, de qua sit, dicite: sed non invenietis. Jam ergo unigenitum Dei Filium Jesum Christum de Patris esse invenietis. Jam ergo unigenitum Dei Filium Jesum Christum de Patris esse substantia, non vos nobiscum pigeat confiteri. Idem, in eodem: Utrique substantia, non vos nobiscum pigeat confiteri. Idem, in eodem: Utrique legimus ut simus in vero Filio ejus Jesu Christo ². Dicite ergo nobis, utrum legimus ut simus in vero Filio ejus Jesu Christo ². Dicite ergo nobis, utrum iste verus Dei Filius, ab eis qui gratia filii sunt, quadam proprietate discre- iste verus Dei Filius, ab eis qui gratia filii sunt, quadam proprietate discre- tus, de nulla substantia sit, an de aliqua? Non dico, inquis, de nulla: nec tus, de nulla substantia sit, an de aliqua? Non dico, inquis, de nulla: nec dicam de nihilo, ergo de aliqua substantia est. Quæro, de qua? Si non de dicam de nihilo, ergo de aliqua substantia est. Quæro, de qua? Si non de Patris substantia est, aliam quære. Si aliam non invenis, Patris agnosce Patris substantia est, aliam quære. Si aliam non invenis, Patris agnosce substantiam, et Filium cum Patre ¿pooúσrov confitere. Idem, in eodem: Con- substantiam, et Filium cum Patre ¿pooúσrov confitere. Idem, in eodem: Con- fiteor Deum Patrem omnino incorruptibiliter genuisse: sed quod est ipse fiteor Deum Patrem omnino incorruptibiliter genuisse: sed quod est ipse genuisse. Item, Dico quod sæpe dicendum est, Aut de aliqua substantia genuisse. Item, Dico quod sæpe dicendum est, Aut de aliqua substantia est natus Dei Filius, aut de nulla. Si de nulla: ergo de nihilo, quod vos est natus Dei Filius, aut de nulla. Si de nulla: ergo de nihilo, quod vos jam non dicitis. Si vero de aliqua, nec tamen de Patris substantia, non est jam non dicitis. Si vero de aliqua, nec tamen de Patris substantia, non est verus Filius. Si vero de Patris substantia, unius ejusdemque substantiæ verus Filius. Si vero de Patris substantia, unius ejusdemque substantiæ sunt Pater et Filius. Vos autem nec Filium Dei de substantia Patris geni- sunt Pater et Filius. Vos autem nec Filium Dei de substantia Patris geni- tum vultis et tamen eum nec ex nihilo, nec ex aliqua materia, sed ex Patre tum vultis et tamen eum nec ex nihilo, nec ex aliqua materia, sed ex Patre esse conceditis: nec videtis quam necesse sit, ut qui non est ex nihilo, nec esse conceditis: nec videtis quam necesse sit, ut qui non est ex nihilo, nec ex aliqua alia re, sed ex Deo, nisi ex Dei substantia esse non possit: et hoc ex aliqua alia re, sed ex Deo, nisi ex Dei substantia esse non possit: et hoc esse quod Deus est, de quo est, id est, Deus de Deo natus est: quia non esse quod Deus est, de quo est, id est, Deus de Deo natus est: quia non alius prius fuit, sed natura coæterna de Deo est alius prius fuit, sed natura coæterna de Deo est

: :

K. Colligens summam prædictorum, aperit ex quo sensu accipienda sint. K. Colligens summam prædictorum, aperit ex quo sensu accipienda sint.

His verbis præmissis innui videtur, quod divina substantia Filium ge- His verbis præmissis innui videtur, quod divina substantia Filium ge- nuerit, et quod Filius sit genitus de substantia Patris, et quod de Deo est nuerit, et quod Filius sit genitus de substantia Patris, et quod de Deo est natura coæterna, et quod Pater id quod ipse est genuit. Id autem quod natura coæterna, et quod Pater id quod ipse est genuit. Id autem quod ipse est, divina essentia est: et ita putari potest divinam essentiam ge- ipse est, divina essentia est: et ita putari potest divinam essentiam ge-

1 Matth. XXII, 29. 1 Matth. XXII, 29.

2 I Joan. v, 20: Ut cognoscamus verum Deum, et simus in vero Filio ejus. 2 I Joan. v, 20: Ut cognoscamus verum Deum, et simus in vero Filio ejus.

190 190

1 1

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nuisse Vehementer movent nos hæc verba, quæ quomodo intelligenda nuisse Vehementer movent nos hæc verba, quæ quomodo intelligenda sint, mallem magis ab aliis audire quam ipse tradere. Ut tamen sine præ- sint, mallem magis ab aliis audire quam ipse tradere. Ut tamen sine præ- judicio atque temeritate loquar, ex hoc sensu dicta possunt accipi: Natura judicio atque temeritate loquar, ex hoc sensu dicta possunt accipi: Natura coæterna de Deo est, id est, Filius coæternus Patri, de Patre est : ita quod coæterna de Deo est, id est, Filius coæternus Patri, de Patre est : ita quod est eadem cum eo natura, vel ejusdem naturæ. Quem sensum confirmat est eadem cum eo natura, vel ejusdem naturæ. Quem sensum confirmat Augustinus ibidem ' subjiciens, et quod dixerat quasi explanans. Dicto Augustinus ibidem ' subjiciens, et quod dixerat quasi explanans. Dicto enim, Natura coæterna est de Deo, addit: Non est aliud Filius quam illud enim, Natura coæterna est de Deo, addit: Non est aliud Filius quam illud de quo est, id est, unius ejusdemque substantiæ est. Deinde apertius ta- de quo est, id est, unius ejusdemque substantiæ est. Deinde apertius ta- lem intellectum ex prædictis verbis fore habendum aperit in eodem libro lem intellectum ex prædictis verbis fore habendum aperit in eodem libro contra Maximinum, dicens: Trinitas hæc unius ejusdemque substantiæ contra Maximinum, dicens: Trinitas hæc unius ejusdemque substantiæ est: quia non de aliqua materia, vel de nihilo est Filius, sed de quo est est: quia non de aliqua materia, vel de nihilo est Filius, sed de quo est genitus. Itemque Spiritus sanctus non de aliqua materia, vel de nihilo est, genitus. Itemque Spiritus sanctus non de aliqua materia, vel de nihilo est, sed inde est unde procedit. His utique verbis aperte ostendit ea ratione dici sed inde est unde procedit. His utique verbis aperte ostendit ea ratione dici Filium esse de substantia Patris quia est de Patre genitus, ita quod est Filium esse de substantia Patris quia est de Patre genitus, ita quod est ejusdem substantiæ cum eo: et Spiritum sanctum esse de substantia Pa- ejusdem substantiæ cum eo: et Spiritum sanctum esse de substantia Pa- tris et Filii, quia ab utroque procedit, ita quod est ejusdem substantiæ. tris et Filii, quia ab utroque procedit, ita quod est ejusdem substantiæ.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Dicitur quoque frequenter, etc. » « Dicitur quoque frequenter, etc. » Hic incipit pars illa in qua quæritur, Hic incipit pars illa in qua quæritur, Utrum essentia in persona sit, vel esse Utrum essentia in persona sit, vel esse possit terminus generationis a quo vel in possit terminus generationis a quo vel in quem ? quem ?

Et dividitur in partes tres : in objectio- Et dividitur in partes tres : in objectio- nem, et solutionem, et in capitulum in nem, et solutionem, et in capitulum in quo elicitur id quod ulteriori conclusione quo elicitur id quod ulteriori conclusione sequitur ex auctoritatibus inductis. Se- sequitur ex auctoritatibus inductis. Se- cundum incipit ibi, K, « His verbis præ- cundum incipit ibi, K, « His verbis præ- missis, etc. » Tertium incipit ibi, L, missis, etc. » Tertium incipit ibi, L, « Ostenditur quoque, etc. » « Ostenditur quoque, etc. »

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Utrum quando Magister dicit, Transtu- Utrum quando Magister dicit, Transtu- lit in regnum charitatis, ty charitatis lit in regnum charitatis, ty charitatis copulet dilectionem notionalem, vel copulet dilectionem notionalem, vel essentialem ? essentialem ?

Incidit autem hic dubium de hoc Incidit autem hic dubium de hoc quod dicit in primo capitulo : « Trans- quod dicit in primo capitulo : « Trans- tulit in regnum Fili charitatis suæ, tulit in regnum Fili charitatis suæ, etc. » Utrum ly charitatis copulet dile- etc. » Utrum ly charitatis copulet dile- ctionem notionalem, vel essentialem ? ctionem notionalem, vel essentialem ? Si dicatur, notionalem. CONTRA: Si dicatur, notionalem. CONTRA:

1. Charitas notionalis est Spiritus san- 1. Charitas notionalis est Spiritus san- ctus ergo videtur, quod sequatur quod ctus ergo videtur, quod sequatur quod transtulit in regnum Filii Spiritus san- transtulit in regnum Filii Spiritus san- cti. cti.

2. Præterea, Inconvenienter exponeret 2. Præterea, Inconvenienter exponeret Augustinus, qui dicit quod transtulit nos Augustinus, qui dicit quod transtulit nos in regnum Filii suæ substantiæ. in regnum Filii suæ substantiæ.

1 S. AUGUSTINUS, Lib III contra Maxıminum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib III contra Maxıminum,

cap. 14. cap. 14.

IN SENTENT. DIST. V, K, ART. 9. IN SENTENT. DIST. V, K, ART. 9.

Si propter hoc dicatur, quod copulat Si propter hoc dicatur, quod copulat propter hoc dilectionem essentialem. propter hoc dilectionem essentialem. CONTRA: CONTRA:

1. Augustinus exponit sic: Filii sui di- 1. Augustinus exponit sic: Filii sui di- lecti, in alia expositione dilecti autem lecti, in alia expositione dilecti autem dicit dilectionem qua Pater diligit Fı- dicit dilectionem qua Pater diligit Fı- lium, et qua Filius diligit Patrem illa lium, et qua Filius diligit Patrem illa autem notionalis,est, quia illa procedit autem notionalis,est, quia illa procedit ab ipsis in quantum unum sunt in dili- ab ipsis in quantum unum sunt in dili- gendo ergo videtur, quod copulet no- gendo ergo videtur, quod copulet no- tionalem dilectionem. tionalem dilectionem.

2. Præterea, Si pure diceret essentia- 2. Præterea, Si pure diceret essentia- lem, sensus esset verbi Apostoli. quod lem, sensus esset verbi Apostoli. quod esset essentiæ Filius. esset essentiæ Filius.

191 191

ctione, et pro notionali. Hoc etiam vide- ctione, et pro notionali. Hoc etiam vide- tur ex conjunctione duarum expositio- tur ex conjunctione duarum expositio- num Augustini : ipse enim exponit num Augustini : ipse enim exponit dicendo, quod Filii charitatis idem est dicendo, quod Filii charitatis idem est quod Filii suæ essentiæ, et Filii dilecti : quod Filii suæ essentiæ, et Filii dilecti : et ex una expositione accipitur substan- et ex una expositione accipitur substan- tialis dilectio, ex alia autem notionalis: tialis dilectio, ex alia autem notionalis: ergo stat pro utraque. ergo stat pro utraque.

SED CONTRA Termino semel sumpto sed contra. SED CONTRA Termino semel sumpto sed contra. non est utendum æquivoce: sed iste ter- non est utendum æquivoce: sed iste ter- minus charitatis semel sumitur : ergo minus charitatis semel sumitur : ergo non stat in duplici significatione. non stat in duplici significatione.

SOLUTIO. Sine præjudicio consentio in Solutio. SOLUTIO. Sine præjudicio consentio in Solutio. hanc partem, quod ly charitatis copulat hanc partem, quod ly charitatis copulat

Videtur autem ulterius, quod copulet hic utramque dilectionem, scilicet et no- Videtur autem ulterius, quod copulet hic utramque dilectionem, scilicet et no- utrumque. utrumque.

1. Cum enim dicit Apostolus, ad Co- 1. Cum enim dicit Apostolus, ad Co- loss. 1, 13, unde trahitur hoc verbum, loss. 1, 13, unde trahitur hoc verbum, Transtulit nos, etc., significat nos trans- Transtulit nos, etc., significat nos trans- ferri in regnum non autem fit transla- ferri in regnum non autem fit transla- tio nisi dilectorum a diligente: ergo non tio nisi dilectorum a diligente: ergo non fit translatio nisi per dilectionem com- fit translatio nisi per dilectionem com- munem diligentis, et dilectorum: chari- munem diligentis, et dilectorum: chari- tas autem communis est in qua procedit tas autem communis est in qua procedit Spiritus sanctus ad sanctificandam crea- Spiritus sanctus ad sanctificandam crea- turam transferendam : igitur cum tem- turam transferendam : igitur cum tem- poralis processio in intellectu suo clau- poralis processio in intellectu suo clau- dat æternam, in communi dilectione dat æternam, in communi dilectione clauditur propria notionalis: et sic utram- clauditur propria notionalis: et sic utram- que dilectionem importat. que dilectionem importat.

2. Item, Hoc accipitur ex modo lo- 2. Item, Hoc accipitur ex modo lo- quendi cum dicitur, Transtulit nos in quendi cum dicitur, Transtulit nos in regnum Filii charitatis: non enim trans- regnum Filii charitatis: non enim trans- feruntur nisi filii adoptionis in regnum feruntur nisi filii adoptionis in regnum Filii natura ergo charitatis actus nota- Filii natura ergo charitatis actus nota- tur transire in Filium natura, et in nos: tur transire in Filium natura, et in nos: in Filium autem natura transit actus no- in Filium autem natura transit actus no- tionalis, quia Pater diligit Filium Spiritu tionalis, quia Pater diligit Filium Spiritu sancto, et e converso : in nos autem sancto, et e converso : in nos autem transit dilectio essentialis appropriabilis transit dilectio essentialis appropriabilis Spiritui sancto in quo nititur : ergo vi- Spiritui sancto in quo nititur : ergo vi- detur, quod stat, et pro essentiali dile- detur, quod stat, et pro essentiali dile-

tionalem, et essentialem, sicut videntur tionalem, et essentialem, sicut videntur innuere expositiones Augustini si con- innuere expositiones Augustini si con- jungantur: sed copulat essentialem in jungantur: sed copulat essentialem in recto, et notionalem in obliquo. Est recto, et notionalem in obliquo. Est enim sensus Transtulit nos per charita- enim sensus Transtulit nos per charita- tem communem in regnum Filii sui, in tem communem in regnum Filii sui, in quem et a quo procedit dilectio, in qua quem et a quo procedit dilectio, in qua datur nobis dilectio charitatis. Et secun- datur nobis dilectio charitatis. Et secun- dum hanc intentionem non sequitur quod dum hanc intentionem non sequitur quod Filius sit Filius Spiritus sancti : quia non Filius sit Filius Spiritus sancti : quia non dicit illam charitatem in recto, sed coin- dicit illam charitatem in recto, sed coin- telligitur in ista. Nec etiam sequitur, telligitur in ista. Nec etiam sequitur, quod Filius sit poprie Filius essentiæ : quod Filius sit poprie Filius essentiæ : quia propter notionem intelligitur, quod quia propter notionem intelligitur, quod charitas sit Filii, sicut ejus qui ea nectitur charitas sit Filii, sicut ejus qui ea nectitur cum Patre nexu qui est ab utroque. cum Patre nexu qui est ab utroque.

object. object.

AD ULTIMUM dicendum, quod charitas Ad ultim. AD ULTIMUM dicendum, quod charitas Ad ultim. non accipitur omnino æquivoce, quando non accipitur omnino æquivoce, quando sumitur pro essentiali et notionali: eo sumitur pro essentiali et notionali: eo quod una includitur in alia, sicut pro- quod una includitur in alia, sicut pro- prium in appropriato: unus autem in- prium in appropriato: unus autem in- tellectus secundum actum bene accipit tellectus secundum actum bene accipit proprium in appropriato, quia unum proprium in appropriato, quia unum claudit in se aliud: sic autem non est de claudit in se aliud: sic autem non est de pure æquivocis, in illis enim non claudi- pure æquivocis, in illis enim non claudi- tur unum in alio secundum intellectum. tur unum in alio secundum intellectum.

192 192

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

L. Quod nec Filius, nec Spiritus sanctus est de nihilo, sed de L. Quod nec Filius, nec Spiritus sanctus est de nihilo, sed de aliquo, non tamen de materia. aliquo, non tamen de materia.

Ostenditur quoque ex illis verbis Filium et Spiritum sanctum non esse Ostenditur quoque ex illis verbis Filium et Spiritum sanctum non esse de nihilo, sed de aliquo: nec tamen de aliqua materia. Unde etiam Hila- de nihilo, sed de aliquo: nec tamen de aliqua materia. Unde etiam Hila- rius in libro XII de Trinitate ait: Unigenitus Deus cum natus sit, Patrem rius in libro XII de Trinitate ait: Unigenitus Deus cum natus sit, Patrem testatur auctorem: cum ex manente natus est, non est natus ex nihilo : testatur auctorem: cum ex manente natus est, non est natus ex nihilo : et cum ante tempus natus est, omnem sensum prævenit nascendo. Hic et cum ante tempus natus est, omnem sensum prævenit nascendo. Hic aperte dicitur, quod Filius non est natus ex nihilo. Similiter et Spiritus aperte dicitur, quod Filius non est natus ex nihilo. Similiter et Spiritus sanctus non est dicendus esse, vel procedere ex nihilo : quia Filius de sanctus non est dicendus esse, vel procedere ex nihilo : quia Filius de substantia Patris natus est, id est, a Patre est, cum quo ejusdem substan- substantia Patris natus est, id est, a Patre est, cum quo ejusdem substan- tiæ est, et eadem substantia. Ex quo sensu etiam accipiendum est illud: tiæ est, et eadem substantia. Ex quo sensu etiam accipiendum est illud: Pater genuit id quod ipse est, id est, Filium qui est hoc quod Pater. Et Pater genuit id quod ipse est, id est, Filium qui est hoc quod Pater. Et hoc ita debere intelligi Augustinus aperit, dicens in primo libro contra hoc ita debere intelligi Augustinus aperit, dicens in primo libro contra Maximinum Hoc genuit Pater quod est : alioquin non est verus Filius, si Maximinum Hoc genuit Pater quod est : alioquin non est verus Filius, si quod est Pater, non est Filius. Item, substantia Dei genuit Filium, id est, quod est Pater, non est Filius. Item, substantia Dei genuit Filium, id est, Pater substantia genuit Filium, qui est eadem substantia et ejusdem sub- Pater substantia genuit Filium, qui est eadem substantia et ejusdem sub- stantiæ. Quod sic esse intelligendum Augustinus ostendit, dicens ad Maxi- stantiæ. Quod sic esse intelligendum Augustinus ostendit, dicens ad Maxi- minum Sicut dicis, Spiritus Spiritum genuit: ita dic, Spiritus ejusdem minum Sicut dicis, Spiritus Spiritum genuit: ita dic, Spiritus ejusdem naturæ vel substantiæ Spiritum genuit. Item, Sicut dicis, Deus Deum ge- naturæ vel substantiæ Spiritum genuit. Item, Sicut dicis, Deus Deum ge- nuit ita dic, Deus ejusdem naturæ vel substantiæ Deum genuit. Hoc si nuit ita dic, Deus ejusdem naturæ vel substantiæ Deum genuit. Hoc si credideris et dixeris, nihil de hac re ulterius accusaberis. His enim verbis credideris et dixeris, nihil de hac re ulterius accusaberis. His enim verbis aperit, quomodo prædicta debeant intelligi. Similiter Filius natus est de aperit, quomodo prædicta debeant intelligi. Similiter Filius natus est de substantia Patris, vel Pater genuit Filium de sua natura sive essentia, id substantia Patris, vel Pater genuit Filium de sua natura sive essentia, id est, de se natura et essentia genuit Filium ejusdem essentiæ ac naturæ, est, de se natura et essentia genuit Filium ejusdem essentiæ ac naturæ, et qui est eadem essentia ac natura. Similiter expone illud, Filius substan- et qui est eadem essentia ac natura. Similiter expone illud, Filius substan- tiæ Patris, et Filius Patris substantiæ, id est, qui est substantia, cum quo tiæ Patris, et Filius Patris substantiæ, id est, qui est substantia, cum quo et Filius eadem substantia est, quia consubstantialis est Patri Filius. Et et Filius eadem substantia est, quia consubstantialis est Patri Filius. Et hic sensus adjuvatur ex his verbis Augustini, qui in libro V de Trinitate hic sensus adjuvatur ex his verbis Augustini, qui in libro V de Trinitate ait Tres personas ejusdem essentiæ, vel tres personas unam essentiam ait Tres personas ejusdem essentiæ, vel tres personas unam essentiam dicimus. Tres autem personas ex eadem essentia non dicimus, quasi aliud dicimus. Tres autem personas ex eadem essentia non dicimus, quasi aliud ibi sit quod essentia est, aliud quod persona². His verbis ostenditur non esse ibi sit quod essentia est, aliud quod persona². His verbis ostenditur non esse dicendum personam esse ex essentia, nisi ex sensu prædicto: qui sensus dicendum personam esse ex essentia, nisi ex sensu prædicto: qui sensus

: :

: :

1 1

Edit. Joan. Alleaume, substantiæ. Edit. Joan. Alleaume, substantiæ.

* S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 6. * S. AUGUSTINUS, Lib. V de Trinitate, cap. 6.

IN I SENTENS. DIST. V, M, ART. 10. IN I SENTENS. DIST. V, M, ART. 10.

193 193

confirmatur etiam ex eo quod in libro de Trinitate ₁ idem ait : Sicut nostra confirmatur etiam ex eo quod in libro de Trinitate ₁ idem ait : Sicut nostra scientia scientiæ Dei, sic et nostrum verbum quod nascitur de nostra scien- scientia scientiæ Dei, sic et nostrum verbum quod nascitur de nostra scien- tia, dissimile est illi Verbo Dei, quod natum est de Patris essentia. Tale est tia, dissimile est illi Verbo Dei, quod natum est de Patris essentia. Tale est autem ac si diceret, de Patris scientia, de Patris sapientia: vel, quod est autem ac si diceret, de Patris scientia, de Patris sapientia: vel, quod est expressius, de Patre essentia, de Patre scientia, de Patre sapientia. Ex hoc expressius, de Patre essentia, de Patre scientia, de Patre sapientia. Ex hoc itaque intellectu, Verbum Dei Patris unigenitus Filius per omnia Patri si- itaque intellectu, Verbum Dei Patris unigenitus Filius per omnia Patri si- milis et æqualis, recte dicitur Deus de Deo, lumen de lumine, sapientia de milis et æqualis, recte dicitur Deus de Deo, lumen de lumine, sapientia de sapientia, essentia de essentia: quia hoc est omnino quod Pater, non ta- sapientia, essentia de essentia: quia hoc est omnino quod Pater, non ta- men Pater quia iste Filius, ille Pater. men Pater quia iste Filius, ille Pater.

M. Quare Verbum Patris dicatur Filius naturæ ? M. Quare Verbum Patris dicatur Filius naturæ ?

Inde est, quod solus unigenitus Dei dicitur natura Filius, quia ejusdem Inde est, quod solus unigenitus Dei dicitur natura Filius, quia ejusdem naturæ est, et eadem natura est cum Patre. Unde Hilarius in libro XIV de naturæ est, et eadem natura est cum Patre. Unde Hilarius in libro XIV de Trinitate, de Christo loquens, ait: Natura Filius est, quia eamdem natu- Trinitate, de Christo loquens, ait: Natura Filius est, quia eamdem natu- ram quam ille qui genuit, habet. ram quam ille qui genuit, habet.