#41 #41

IN I SENTENT. DIST. III, M, N. IN I SENTENT. DIST. III, M, N.

penes objecta et potentias, tunc non penes objecta et potentias, tunc non erit nisi in cognoscibili quod est mens erit nisi in cognoscibili quod est mens ipsa, ut dicit Augustinus. ipsa, ut dicit Augustinus.

AD ID quod primo objicitur, bene vi- AD ID quod primo objicitur, bene vi- detur mihi quod solutio illa non potest detur mihi quod solutio illa non potest stare quia non concordat verbis Augu- stare quia non concordat verbis Augu- stini. Et quod dicit Magister, « Dum utor stini. Et quod dicit Magister, « Dum utor toto eo, etc. » dicendum, quod accipit toto eo, etc. » dicendum, quod accipit usum secundum diffinitionem Victorini usum secundum diffinitionem Victorini pro actu potentiæ cujuscumque, secun- pro actu potentiæ cujuscumque, secun- dum quod dicimus, quod uti est agere dum quod dicimus, quod uti est agere alicujus potentiæ: et est sensus: Dum alicujus potentiæ: et est sensus: Dum ulor, etc., id est, dum actu voluntatis ulor, etc., id est, dum actu voluntatis convertor super omnia memorabilia et convertor super omnia memorabilia et intelligibilia. intelligibilia.

135 135

AD ID autem quod objicitur de alia so- AD ID autem quod objicitur de alia so- lutione, dicimus quod illa solutio non est lutione, dicimus quod illa solutio non est secundum mentem Augustini, sicut pro- secundum mentem Augustini, sicut pro- batum est. batum est.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus non vult, quod in talibus cognoscibilibus non vult, quod in talibus cognoscibilibus sit ratio imaginis: sed potius quod in sit ratio imaginis: sed potius quod in omni cognitione est aliquo modo notitia omni cognitione est aliquo modo notitia amata, licet non sufficiat illa notitia, et amata, licet non sufficiat illa notitia, et ille amor ad rationem imaginis, eo quod ille amor ad rationem imaginis, eo quod deficiat æqualitas. deficiat æqualitas.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIA omnia patet solutio per dis- Ad alia AD ALIA omnia patet solutio per dis- Ad alia tinctionem positam in principio solutio- tinctionem positam in principio solutio- nis. nis.

M. Ex quo sensu illa tria dicantur esse unum et una essentia quæritur. M. Ex quo sensu illa tria dicantur esse unum et una essentia quæritur.

Hic attendendum est diligenter, ex quo sensu accipiendum sit quod su- Hic attendendum est diligenter, ex quo sensu accipiendum sit quod su- pra dixit, illa tria, scilicet memoriam, intelligentiam, et voluntatem esse pra dixit, illa tria, scilicet memoriam, intelligentiam, et voluntatem esse unum, unam mentem, unain essentiam : quod utique non videtur esse ve- unum, unam mentem, unain essentiam : quod utique non videtur esse ve- rum juxta proprietatem sermonis. Mens enim, id est, spiritus rationalis, rum juxta proprietatem sermonis. Mens enim, id est, spiritus rationalis, essentia est spiritualis et incorporea. Illa vero tria, naturales proprietates essentia est spiritualis et incorporea. Illa vero tria, naturales proprietates seu vires sunt ipsius mentis, et a se invicem differunt: quia memoria non seu vires sunt ipsius mentis, et a se invicem differunt: quia memoria non est intelligentia, vel voluntas: nec intelligentia voluntas, sive amor. est intelligentia, vel voluntas: nec intelligentia voluntas, sive amor.

N. Quod etiam ad se invicem dicuntur relative. N. Quod etiam ad se invicem dicuntur relative.

Et hæctria etiam ad seipsa referuntur: ut ait Augustinus in libro de Et hæctria etiam ad seipsa referuntur: ut ait Augustinus in libro de Trinitate. Mens enim amare seipsam, vel meminisse non potest, nisi Trinitate. Mens enim amare seipsam, vel meminisse non potest, nisi etiam noverit se. Nam quomodo amat, vel meminit quod nescit? Miro ita- etiam noverit se. Nam quomodo amat, vel meminit quod nescit? Miro ita- que modo tria ista inseparabilia sunt a seipsis: et tamen eorum singulum, que modo tria ista inseparabilia sunt a seipsis: et tamen eorum singulum, et simul omnia una essentia est, cum et relative dicantur ad invicem. et simul omnia una essentia est, cum et relative dicantur ad invicem.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Trinitate, cap. 2 et 3. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Trinitate, cap. 2 et 3.

136 136

D. ALB MAG. ORD. PRÆD. D. ALB MAG. ORD. PRÆD.

0. Hic aperitur quod supra quærebatur, scilicet, quomodo hæc tria 0. Hic aperitur quod supra quærebatur, scilicet, quomodo hæc tria dicantur unum. dicantur unum.

Sed jam videndum est quomodo hæc tria dicantur una substantia. Ideo Sed jam videndum est quomodo hæc tria dicantur una substantia. Ideo quia scilicet in ipsa anima vel mente substantialiter existunt, non sicut ac- quia scilicet in ipsa anima vel mente substantialiter existunt, non sicut ac- cidentia in subjectis, quæ possunt adesse vel abesse. Unde Augustinus in cidentia in subjectis, quæ possunt adesse vel abesse. Unde Augustinus in libro IX de Trinitate, ait: Admonemur, si utcumque videre possumus, libro IX de Trinitate, ait: Admonemur, si utcumque videre possumus, hæc in anima² existere substantialiter, non tamquam in subjecto, ut color hæc in anima² existere substantialiter, non tamquam in subjecto, ut color in corpore quia etsi relative dicuntur ad invicem, singula tamen substan- in corpore quia etsi relative dicuntur ad invicem, singula tamen substan- tialiter sunt in substantia sua. Ecce ex quo sensu illa tria dicantur esse tialiter sunt in substantia sua. Ecce ex quo sensu illa tria dicantur esse unum, vel una substantia. Quæ tria, ut Augustinus ait in libro XV de unum, vel una substantia. Quæ tria, ut Augustinus ait in libro XV de Trinitate, in mente naturaliter divinitus instituta quisquis vivaciter per- Trinitate, in mente naturaliter divinitus instituta quisquis vivaciter per- spicit, et quam magnum sit in ea: unde potest etiam sempiterna immuta- spicit, et quam magnum sit in ea: unde potest etiam sempiterna immuta- bilisque natura recoli, conspici, concupisci: reminiscitur enim per me- bilisque natura recoli, conspici, concupisci: reminiscitur enim per me- moriam, intuetur per intelligentiam, amplectitur per dilectionem profe- moriam, intuetur per intelligentiam, amplectitur per dilectionem profe- cto reperit illius summæ Trinitatis imaginem. cto reperit illius summæ Trinitatis imaginem.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

«Hic attendendum est diligenter, «Hic attendendum est diligenter,

etc. » etc. »

In hac parte determinat Magister du- In hac parte determinat Magister du- bitabilia exorta ex determinatione præ- bitabilia exorta ex determinatione præ- cedenti. Et habet duas partes principales cedenti. Et habet duas partes principales in quarum prima format objectionem in quarum prima format objectionem contra determinata, et in secunda adhi- contra determinata, et in secunda adhi- bet solutionem, ibi, O, « Sed jam viden- bet solutionem, ibi, O, « Sed jam viden- dum est quomodo hæc tria, etc. » dum est quomodo hæc tria, etc. »

Formatur autem objectio duobus mo- Formatur autem objectio duobus mo- dis, scilicet ex dicto Augustini qui dixit, dis, scilicet ex dicto Augustini qui dixit, quod sint essentia animæ, cum tamen quod sint essentia animæ, cum tamen sin proprietates et hoc in priori capi- sin proprietates et hoc in priori capi- tulo M. et ex dicto Augustini, quo di- tulo M. et ex dicto Augustini, quo di- cit, quod miro modo sunt inseparabilia, cit, quod miro modo sunt inseparabilia, cum referantur ad se invicem, ibi, N, cum referantur ad se invicem, ibi, N,

1S AUGUSTINUS, Lib IX de Trinitate, cap 4 1S AUGUSTINUS, Lib IX de Trinitate, cap 4 2 Edit Joan Alleaume, animo, 2 Edit Joan Alleaume, animo,

« Et hæc tria etiam ad seipsa referuntur, « Et hæc tria etiam ad seipsa referuntur, etc. » etc. »

Per hanc divisionem patet sententia Per hanc divisionem patet sententia Litteræ. Litteræ.

ARTICULUS XXXIII. ARTICULUS XXXIII.

An anima secundum substantiam sit An anima secundum substantiam sit composita? composita?

Ilic incidit quæstio, Utrum anima sit Ilic incidit quæstio, Utrum anima sit suæ potentiæ ? suæ potentiæ ?

Et quia hæc quæstio convenienter se- Et quia hæc quæstio convenienter se- cundum intellectum determinari non pot- cundum intellectum determinari non pot- est, nisi prius sciatur, an ipsa anima in est, nisi prius sciatur, an ipsa anima in sua substantia sit composita: ideo prius sua substantia sit composita: ideo prius oportet quærere, An ipsa anına sit com- oportet quærere, An ipsa anına sit com-

20. 20.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap.

IN I SENTENT. DIST. III, O, ART. 33. IN I SENTENT. DIST. III, O, ART. 33.

posita? Et habito hoc quod est composi- posita? Et habito hoc quod est composi- ta, consequenter determinandum est, ta, consequenter determinandum est, qualiter suæ potentiæ se habent ad eam. qualiter suæ potentiæ se habent ad eam. VIDETUR circa primum, quod anima VIDETUR circa primum, quod anima sit simplex. sit simplex.

1. Omne compositum ines se est hoc ali- 1. Omne compositum ines se est hoc ali- quid in natura anıma non est hoc ali- quid in natura anıma non est hoc ali- quid in natura: ergo ipsa non est com- quid in natura: ergo ipsa non est com- posita. PROBATIO primæ et secundæ posita. PROBATIO primæ et secundæ scribitur in secundo de Anima, ubi Phi- scribitur in secundo de Anima, ubi Phi- losophus dicit sic: Dicamus igitur esse losophus dicit sic: Dicamus igitur esse quoddam genus eorum quæ sunt sub- quoddam genus eorum quæ sunt sub- stantia hujus autem aliud quidem sic- stantia hujus autem aliud quidem sic- ut materia, quæ secundum se non est hoc ut materia, quæ secundum se non est hoc aliquid alterum autem formam et spe- aliquid alterum autem formam et spe- riem, secundum quam dicitur jam hoc riem, secundum quam dicitur jam hoc aliquid et tertium quod est ex his, quod aliquid et tertium quod est ex his, quod est hoc aliquid. Et infra concludit secun- est hoc aliquid. Et infra concludit secun- dam, dicens quod anima est actus pri- dam, dicens quod anima est actus pri- mus corporis physici potentia vitam ha- mus corporis physici potentia vitam ha- bentis ergo cum species et actus non bentis ergo cum species et actus non sit hoc aliquid, anima non est substantia sit hoc aliquid, anima non est substantia composita. composita.

: :

2. Item, Omnis substantia composita 2. Item, Omnis substantia composita secundum partes essentiales, est perfecta secundum partes essentiales, est perfecta in seipsa nulla substantia perfecta in in seipsa nulla substantia perfecta in seipsa est species et forma alterius: er- seipsa est species et forma alterius: er- go nulla substantia composita potest es- go nulla substantia composita potest es- se species et forma alterius. PROBATUR se species et forma alterius. PROBATUR autem prima ex eo quod composito per autem prima ex eo quod composito per essentiam non est nisi ut perficiatur res essentiam non est nisi ut perficiatur res in esse proprio in seipsa. Secunda autem in esse proprio in seipsa. Secunda autem probatur ex eo quod habens esse in seip- probatur ex eo quod habens esse in seip- so non quærit aliud in quo sit. Inde obji- so non quærit aliud in quo sit. Inde obji- citur ulterius a destructione consequen- citur ulterius a destructione consequen- tis Anima est species et forma alterius, tis Anima est species et forma alterius, quia corporis physici potentia vitam ha- quia corporis physici potentia vitam ha- bentis ergo anima non est composita in bentis ergo anima non est composita in seipsa. seipsa.

3. Item, Omne compositum essentiali- 3. Item, Omne compositum essentiali- ter, primas partes habet substantiæ : sed ter, primas partes habet substantiæ : sed primæ partes substantiæ sunt materia et primæ partes substantiæ sunt materia et forma ergo omne compositum in esse forma ergo omne compositum in esse suo, compositum est ex materia et for- suo, compositum est ex materia et for- ma sed anima non est composita ex ma sed anima non est composita ex materia et forma: ergo non est compo- materia et forma: ergo non est compo- sita. Prima probatur ex auctoritate su- sita. Prima probatur ex auctoritate su-

+ Cf. Summam theol. II. par. q. 70. + Cf. Summam theol. II. par. q. 70.

137 137

perius inducta, in qua dicit Philosophus, perius inducta, in qua dicit Philosophus, quod substantia est quoddam genus, cu- quod substantia est quoddam genus, cu- jus hoc quidem potentia est, hoc autem jus hoc quidem potentia est, hoc autem est species et actus: ergo quæcumque in est species et actus: ergo quæcumque in genere substantiæ composita sunt, com- genere substantiæ composita sunt, com- posita sunt ex potentia et actu. Secunda posita sunt ex potentia et actu. Secunda probatur in primo de Anima, ubi dicit probatur in primo de Anima, ubi dicit Philosophus, quod intellectus non habet Philosophus, quod intellectus non habet antiquius se aliquid, ex quo sit, sicut ex antiquius se aliquid, ex quo sit, sicut ex materia. materia.

4. Item, Augustinus in libro de Spiri- 4. Item, Augustinus in libro de Spiri- tu et anima: Anima simplex substantia tu et anima: Anima simplex substantia est, et est quidquid habet. est, et est quidquid habet.

Anima non Anima non

5. Item, Damascenus: 5. Item, Damascenus: habet alium præter se intellectum : quid- habet alium præter se intellectum : quid- quid autem est id quod habet, simplex quid autem est id quod habet, simplex est ergo anima est simplex. Et quia est ergo anima est simplex. Et quia alibi de hoc plura posuimus, ista hic alibi de hoc plura posuimus, ista hic sufficiant. sufficiant.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Secundum Philosophum dupliciter 1. Secundum Philosophum dupliciter est aliquid corruptibile, scilicet, quia est est aliquid corruptibile, scilicet, quia est ex contrariis: vel quia delatum est per esse ex contrariis: vel quia delatum est per esse super compositum ex contrariis, sive super compositum ex contrariis, sive conjunctum illi essentialiter, et illud cor- conjunctum illi essentialiter, et illud cor- rumpitur per accidens: anima autem sic rumpitur per accidens: anima autem sic delata est super compositum ex contra- delata est super compositum ex contra- riis: ergo est corruptibilis: ergo com- riis: ergo est corruptibilis: ergo com- posita: nihil enim simplicium corrum- posita: nihil enim simplicium corrum- pitur. pitur.

2. Item, Omne quod movet aliud, est 2. Item, Omne quod movet aliud, est ens in se perfectum anima autem mo- ens in se perfectum anima autem mo- vet corpus: ergo anima est ens in se vet corpus: ergo anima est ens in se perfectum. PROBATIO primæ est, quod perfectum. PROBATIO primæ est, quod omne quod movet, agit: nihil autem omne quod movet, agit: nihil autem agit nisi quod actu est perfectum. Se- agit nisi quod actu est perfectum. Se- cunda autem patet per hoc quod anima cunda autem patet per hoc quod anima rationalis comparatur ad corpus, sicut rationalis comparatur ad corpus, sicut nauta ad navem. nauta ad navem.

3. Item, Forma simplex non habet 3. Item, Forma simplex non habet esse nisi in materia in qua est, vel in ra- esse nisi in materia in qua est, vel in ra- tione si igitur anima forma simplex sit, tione si igitur anima forma simplex sit, non habebit esse nisi in materia in qua non habebit esse nisi in materia in qua est, vel in ratione. CONTRA: Destruatur est, vel in ratione. CONTRA: Destruatur corpus ergo tunc non erit anima nisi in corpus ergo tunc non erit anima nisi in ratione et hoc est error. ratione et hoc est error.

4. Item, Omne quod est hoc et hoc, 4. Item, Omne quod est hoc et hoc,

Solutio Solutio

138 138

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

compositum est in essentia: anima est compositum est in essentia: anima est hoc et hoc ergo est composita in essen- hoc et hoc ergo est composita in essen- tia. Prima per se patet. Secunda scribi- tia. Prima per se patet. Secunda scribi- tur in tertio de Anima ex consequenti: tur in tertio de Anima ex consequenti: quia in anima est intellectus quo est om- quia in anima est intellectus quo est om- nia fieri, et intellectus quo est, omnia fa- nia fieri, et intellectus quo est, omnia fa- cere et hoc est agere, et pati : et cum cere et hoc est agere, et pati : et cum omne agere sit ab actu, et pati a poten- omne agere sit ab actu, et pati a poten- tia, erit ipsa composita ex actu et poten- tia, erit ipsa composita ex actu et poten- tia, ut videtur. tia, ut videtur.

5. Præterea, Compositio prima est ex 5. Præterea, Compositio prima est ex actu et potentia, compositio autem se- actu et potentia, compositio autem se- cunda est ex subjecto et accidente: ergo cunda est ex subjecto et accidente: ergo ubi est compositio secunda, de necessita- ubi est compositio secunda, de necessita- te præponitur prima sed in anima est te præponitur prima sed in anima est compositio secunda, quia scientias et compositio secunda, quia scientias et virtutes ponunt omnes esse in anima: virtutes ponunt omnes esse in anima: ergo in ipsa est compositio prima, quæ ergo in ipsa est compositio prima, quæ est in essentia. Si forte dicatur, quod est in essentia. Si forte dicatur, quod istæ duæ compositiones non sunt ordina- istæ duæ compositiones non sunt ordina- tæ ut causa et causatum. CONTRA: Sub- tæ ut causa et causatum. CONTRA: Sub- stare, et perfici, et suscipere actus, ma- stare, et perfici, et suscipere actus, ma- teriæ sunt et proprietates substantiales: teriæ sunt et proprietates substantiales: ergo in quocumque inveniuntur, in illo ergo in quocumque inveniuntur, in illo est materia, vel aliud quod est ut mate- est materia, vel aliud quod est ut mate- ria sed in omni composito compositio- ria sed in omni composito compositio- ne secunda inveniuntur : ergo inveniun- ne secunda inveniuntur : ergo inveniun- tur gratia compositionis primæ : et sic tur gratia compositionis primæ : et sic prima compositio est causa secundæ. prima compositio est causa secundæ. Hoc idem accipitur a diffinitione formæ Hoc idem accipitur a diffinitione formæ accidentalis, de qua dicitur, quod est accidentalis, de qua dicitur, quod est compositioni contingens. Item, quod compositioni contingens. Item, quod contingit eidem inesse, et non inesse, contingit eidem inesse, et non inesse, præter hoc quod sit pars esse ejus. præter hoc quod sit pars esse ejus.

6. Item, Boetius in I de Trinitate: 6. Item, Boetius in I de Trinitate: Forma simplex nulli subjectum esse pot- Forma simplex nulli subjectum esse pot- est. Et alia multa de hoc adduci pos- est. Et alia multa de hoc adduci pos- sunt, quæ alibi a nobis tradita inveniun- sunt, quæ alibi a nobis tradita inveniun-

tur. tur.

SOLUTIO. Consentio in hanc partem, SOLUTIO. Consentio in hanc partem, quod anima essentialiter sit composita, quod anima essentialiter sit composita, sed non ex materia et forma: et hoc sed non ex materia et forma: et hoc ideo, quia Philosophus in nono primæ ideo, quia Philosophus in nono primæ philosophiæ dicit, quod materia cogno- philosophiæ dicit, quod materia cogno- scitur per potentiam ad motum, et mu- scitur per potentiam ad motum, et mu- tationem ad motum, sicut in cœlo: ad tationem ad motum, sicut in cœlo: ad inutationem, sicut in generabilibus et inutationem, sicut in generabilibus et corruptibilibus, secundum quod etiam corruptibilibus, secundum quod etiam

diffinitur materia in I de Generatione et diffinitur materia in I de Generatione et Corruptione, quod illa quidem est per Corruptione, quod illa quidem est per se, et primo subjectum generationis et se, et primo subjectum generationis et corruptionis, per consequens autem et corruptionis, per consequens autem et aliorum. In anima autem hujusmodi po- aliorum. In anima autem hujusmodi po- tentia non invenitur et ideo Boetius in tentia non invenitur et ideo Boetius in fine libri de Duabus naturis in una per- fine libri de Duabus naturis in una per- sona Christi, dicit spiritualia non habere sona Christi, dicit spiritualia non habere materiam. Sed Doctores dicunt, quod materiam. Sed Doctores dicunt, quod est composita ex quod est, et quo est: est composita ex quod est, et quo est: et tunc quod est differt a materia, sicut et tunc quod est differt a materia, sicut suppositum differt a potentia ad formam suppositum differt a potentia ad formam cui supponitur. Id enim quod est, est cui supponitur. Id enim quod est, est hoc aliquid quod prædicabile est de eo hoc aliquid quod prædicabile est de eo quod est : quo est autem non invenitur quod est : quo est autem non invenitur positum ab Auctore: sed Boetius ponit positum ab Auctore: sed Boetius ponit esse et hoc est essentia secundum ac- esse et hoc est essentia secundum ac- tum quem habet in ipso quod est, id est, tum quem habet in ipso quod est, id est, in hoc aliquid, vel in isto supposito : in hoc aliquid, vel in isto supposito : unde in talibus individuatio ipsius esse unde in talibus individuatio ipsius esse est a proprietatibus quæ consequuntur est a proprietatibus quæ consequuntur ipsum quod est, secundum quod est hoc ipsum quod est, secundum quod est hoc aliquid demonstrativum ad intellectum aliquid demonstrativum ad intellectum ad hic et nunc. Ex his dico animam esse ad hic et nunc. Ex his dico animam esse compositam, et Angelum similiter. Unde compositam, et Angelum similiter. Unde quo est differt a forma: quia forma se- quo est differt a forma: quia forma se- parabilis est, et est forma partis quæ est parabilis est, et est forma partis quæ est materia sed quo est sive esse non se- materia sed quo est sive esse non se- paratur ab eo quod est, et est forma to- paratur ab eo quod est, et est forma to- tius, quæ totum esse dicit ipsius quod tius, quæ totum esse dicit ipsius quod est per modum esse formalis, et sicut est per modum esse formalis, et sicut esse speciei in hoc individuo, secundum esse speciei in hoc individuo, secundum quod Boetius dicit, quod species est to- quod Boetius dicit, quod species est to- tum esse individuorum: quia quidquid tum esse individuorum: quia quidquid est post ipsam speciem, est de indivi- est post ipsam speciem, est de indivi- duantibus et hoc modo dico animam duantibus et hoc modo dico animam esse substantiam compositam. esse substantiam compositam.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod hæc AD PRIMUM ergo dicendum, quod hæc propositio, Quidquid est compositum, etc., propositio, Quidquid est compositum, etc., intelligitur de his quæ tantum sunt sub- intelligitur de his quæ tantum sunt sub- stantiæ compositæ, et non etiam formæ : stantiæ compositæ, et non etiam formæ : sed anima rationalis est substantia et sed anima rationalis est substantia et forma propter duplicem comparationem forma propter duplicem comparationem sui ad corpus, ad quod comparatur ut sui ad corpus, ad quod comparatur ut actus et forma, et sicut motor : et ideo actus et forma, et sicut motor : et ideo etiam Philosophus non diffinit eam ibi etiam Philosophus non diffinit eam ibi nisi sicut est forma sive species, non sic- nisi sicut est forma sive species, non sic- ut est motor: et ideo dicit eam esse ac- ut est motor: et ideo dicit eam esse ac- tum non autem tantum est actus, sicut tum non autem tantum est actus, sicut

Ad I Ad I

14 14

IN I SENTENT. DIST. III, O, ART. 34. IN I SENTENT. DIST. III, O, ART. 34.

ipsemet infra probat, sed etiam motor, ipsemet infra probat, sed etiam motor, sicut nauta navis, qui est in seipso quod- sicut nauta navis, qui est in seipso quod- dam ens et separabilis a navi. dam ens et separabilis a navi.

AD ALIUD dicendum, quod nulla sub- AD ALIUD dicendum, quod nulla sub- stantia omnino perfecta in seipsa est stantia omnino perfecta in seipsa est Species sed anima secundum unam sui Species sed anima secundum unam sui considerationem est species, qua scilicet considerationem est species, qua scilicet esse confert hujusmodi corpori potentia esse confert hujusmodi corpori potentia vitam habenti: sed alio modo est sub- vitam habenti: sed alio modo est sub- stantia, scilicet ut est motor: et ideo stantia, scilicet ut est motor: et ideo separabilis est ab ipso et hoc patet ex separabilis est ab ipso et hoc patet ex hoc quod quidquid ita est perfectio ali- hoc quod quidquid ita est perfectio ali- cujus quod nec secundum se nec secun- cujus quod nec secundum se nec secun- dum partes est actus commixtus ei, illud dum partes est actus commixtus ei, illud est separabile ab ipso sed anima ratio- est separabile ab ipso sed anima ratio- malis non est alicujus corporis actus, ut malis non est alicujus corporis actus, ut dicit Philosophus: ergo ipsa est separa- dicit Philosophus: ergo ipsa est separa- bilis ab ipso. bilis ab ipso.

AD ALIUD dicendum, quod primæ par- AD ALIUD dicendum, quod primæ par- tes substantiæ diversificantur secundum tes substantiæ diversificantur secundum diversitatem substantiarum: corruptibi- diversitatem substantiarum: corruptibi- les enim substantiæ cum incorruptibili- les enim substantiæ cum incorruptibili- bus (ut dicit Philosophus) non habent bus (ut dicit Philosophus) non habent ejusdem rationis potentiam. Similiter ejusdem rationis potentiam. Similiter non sunt ejusdem generis spirituales et non sunt ejusdem generis spirituales et corporales. Et ideo non oportet quod corporales. Et ideo non oportet quod principia sint ejusdem generis: sed in principia sint ejusdem generis: sed in incorruptibilibus accipitur forma ab in- incorruptibilibus accipitur forma ab in- tellectu speciei secundum esse, et id tellectu speciei secundum esse, et id quod est substans illi in quo ipsa forma quod est substans illi in quo ipsa forma substantificatur, accipitur per intellectum substantificatur, accipitur per intellectum cjus quod est suppositi sicut dicit Phi- cjus quod est suppositi sicut dicit Phi- losophus in II de Cœlo et Mundo: Cum losophus in II de Cœlo et Mundo: Cum dico, cœlum, dico formam: cum dico, hoc dico, cœlum, dico formam: cum dico, hoc cœlum, dico materiam. Sed in spirituali- cœlum, dico materiam. Sed in spirituali- bus adhuc minus est de ratione materiæ: bus adhuc minus est de ratione materiæ: et ideo accipitur per demonstrationem, et ideo accipitur per demonstrationem, cum dicitur, hæc anima, vel hic Ange- cum dicitur, hæc anima, vel hic Ange- lus sed hoc est id quod est res. Et si lus sed hoc est id quod est res. Et si dicatur, quod dicit Philosophus quod dicatur, quod dicit Philosophus quod idem in numero est idem in materia, di- idem in numero est idem in materia, di- cendum, quod accipitur materia pro pro- cendum, quod accipitur materia pro pro- prietate materiæ quæ est dividere et in- prietate materiæ quæ est dividere et in- dividuare formam secundum esse quod dividuare formam secundum esse quod habet in hoc subjecto. habet in hoc subjecto.

Ad 1. AD ALIUD dicendum, quod anima sim- Ad 1. AD ALIUD dicendum, quod anima sim- plex est quadam simplicitate, scilicet quod plex est quadam simplicitate, scilicet quod adest cuilibet potentiæ suæ per essentiam adest cuilibet potentiæ suæ per essentiam et substantiam, quod non posset esse et substantiam, quod non posset esse

139 139

si divisive distarent illæ potentiæ inter si divisive distarent illæ potentiæ inter

se. se.

AD ALIUD dicendum, quod Damascenus AD ALIUD dicendum, quod Damascenus accipit præter vel extra contra quosdam accipit præter vel extra contra quosdam qui dicebant intellectum non esse par- qui dicebant intellectum non esse par- tem animæ, sed illustrationem intelligen- tem animæ, sed illustrationem intelligen- tiæ supra ipsam et non intendit quod tiæ supra ipsam et non intendit quod intellectus proprie loquendo sit pars intellectus proprie loquendo sit pars ejus. ejus.

Ad 5. Ad 5.

ALIAS rationes in oppositum adductas Ad object. ALIAS rationes in oppositum adductas Ad object. concedimus, præter hoc solum quod non concedimus, præter hoc solum quod non dicimus quod sit ex materia et forma. dicimus quod sit ex materia et forma. Intellectus enim quo est omnia fieri non Intellectus enim quo est omnia fieri non est materia, vel ex materia: licet ali- est materia, vel ex materia: licet ali- quam habeat potentiam materialem, et quam habeat potentiam materialem, et hæc vocatur a quibusdam Philosophis hæc vocatur a quibusdam Philosophis materia. materia.

ACTICULUS XXXIV. ACTICULUS XXXIV.

An anima sit suæ potentiæ ? An anima sit suæ potentiæ ?

Deinde quæritur, Utrum anima sit suæ Deinde quæritur, Utrum anima sit suæ potentiæ ? Videtur autem quod non. potentiæ ? Videtur autem quod non. 1. Nihil est id quod habet nisi Deus: 1. Nihil est id quod habet nisi Deus: anima non est Deus: ergo non est id anima non est Deus: ergo non est id quod habet: sed habet potentias: ergo quod habet: sed habet potentias: ergo ipsa non est potentiæ suæ. ipsa non est potentiæ suæ.

2. Item, in omni eo quod est citra pri- 2. Item, in omni eo quod est citra pri- mum, differunt posse et esse plusquam mum, differunt posse et esse plusquam quod est et esse. PROBATIO. Posse est in quod est et esse. PROBATIO. Posse est in genere qualitatis, et esse in substantia: genere qualitatis, et esse in substantia: quod est autem et esse utrumque est in quod est autem et esse utrumque est in substantia: si igitur in anima differuut substantia: si igitur in anima differuut quod est et quo est sive esse, multo for- quod est et quo est sive esse, multo for- tius differunt in ea esse et posse. tius differunt in ea esse et posse.

3. Item, Si per essentiam idem est in- 3. Item, Si per essentiam idem est in- tellectus animæ et voluntas animæ: et tellectus animæ et voluntas animæ: et quæcumque uni et eidem sunt eadem, quæcumque uni et eidem sunt eadem, ipsa sunt eadem tunc intellectus erit ipsa sunt eadem tunc intellectus erit voluntas. voluntas.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Contra hoc est quod Augustinus 1. Contra hoc est quod Augustinus dicit, quod sunt una vita, una mens, et dicit, quod sunt una vita, una mens, et una essentia. una essentia.

2. Item, Augustinus in libro de Spiri- 2. Item, Augustinus in libro de Spiri-

Sed contra. Sed contra.

Solutio Solutio

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

140 140

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tu et anima: Deus est omnia sua: et ani- tu et anima: Deus est omnia sua: et ani- ma est quædam sua: habet naturalia, ut ma est quædam sua: habet naturalia, ut intellectum, memoriam, et hujusmodi, intellectum, memoriam, et hujusmodi, et est omnia illa: habet et accidentalia, et est omnia illa: habet et accidentalia, et non est illa. Et multa alia sunt in li- et non est illa. Et multa alia sunt in li- bro illo de hoc. bro illo de hoc.

3. Item, Bernardus super Cantica: In 3. Item, Bernardus super Cantica: In anima tria intueor: memoriam, intelli- anima tria intueor: memoriam, intelli- gentiam, et voluntatem: et hæc tria ipsam gentiam, et voluntatem: et hæc tria ipsam esse animam ¹. esse animam ¹.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate vires animæ proprietates sunt. sicut di- vires animæ proprietates sunt. sicut di- cit Magister, et uno modo subtantiales cit Magister, et uno modo subtantiales sunt, alio modo consequentes esse. Si sunt, alio modo consequentes esse. Si enim anima consideretur in suo esse se- enim anima consideretur in suo esse se- cundum quod est quædam spiritualis cundum quod est quædam spiritualis substantia, sic consequentes sunt esse, et substantia, sic consequentes sunt esse, et principiantur ab ipso esse, et quod est, principiantur ab ipso esse, et quod est, sicut ab ipso esset intellectus agens, et sicut ab ipso esset intellectus agens, et ab ipso quod est intellectus possibilis, et ab ipso quod est intellectus possibilis, et hujusmodi. Si autem anima considere- hujusmodi. Si autem anima considere- tur ut substantia agens in exteriora et in tur ut substantia agens in exteriora et in corpus, sic anima accipitur ut totum po- corpus, sic anima accipitur ut totum po- testativum, cujus potestas completur in testativum, cujus potestas completur in suis potentiis et tunc potestas sua com- suis potentiis et tunc potestas sua com- pleta composita est ex particularibus pleta composita est ex particularibus potestatibus potentiarum, et sic sunt sub- potestatibus potentiarum, et sic sunt sub- stantiales ei sine quibus non completur stantiales ei sine quibus non completur in perfectione sui posse. in perfectione sui posse.

DICENDUM ergo ad primum, quod anima DICENDUM ergo ad primum, quod anima non essentialiter est quidquid habet: sed non essentialiter est quidquid habet: sed cum dicitur, anima est potentia sua, est cum dicitur, anima est potentia sua, est prædicatio totius potestativi de parte prædicatio totius potestativi de parte substantiali potestatis suæ, cui secundum substantiali potestatis suæ, cui secundum rationem completam adest vel incomple- rationem completam adest vel incomple- tam secundum incompletum enim est tam secundum incompletum enim est posse in inferioribus, secundum com- posse in inferioribus, secundum com- pletum autem in superioribus: quia su- pletum autem in superioribus: quia su- perior pars totius potestativi semper po- perior pars totius potestativi semper po- nit posse partis inferioris: et quia istæ nit posse partis inferioris: et quia istæ sunt de superioribus, scilicet potentiæ sunt de superioribus, scilicet potentiæ imaginis, ideo magis convenit prædica- imaginis, ideo magis convenit prædica- tio de illis sed tamen adhuc aliquantu- tio de illis sed tamen adhuc aliquantu- lum est impropria. lum est impropria.

: :

AD ALIUD dicendum, quod illa tria AD ALIUD dicendum, quod illa tria sunt anima secundum prædicationem to- sunt anima secundum prædicationem to-

1 S. BERNARDUS, Super cantica, Serm. 11. 1 S. BERNARDUS, Super cantica, Serm. 11.

tius de partibus potestativis simul ac- tius de partibus potestativis simul ac- ceptis, sed non per essentiam. Et ut ceptis, sed non per essentiam. Et ut hoc melius intelligatur, dicendum quod hoc melius intelligatur, dicendum quod aliud est essentiale, et aliud substan- aliud est essentiale, et aliud substan- tiale, et accidentale accidens. Essen- tiale, et accidentale accidens. Essen- tiale est quod est pars essentiæ, in qua tiale est quod est pars essentiæ, in qua res simpliciter est in prima composi- res simpliciter est in prima composi- tione sicut sunt corpus et anima es- tione sicut sunt corpus et anima es- sentialia homini, et quod est et quo est sentialia homini, et quod est et quo est animæ. Substantiale autem est quod con- animæ. Substantiale autem est quod con- fert est se ex quadam compositione com- fert est se ex quadam compositione com- posito, et impossibile est deesse rei, ut posito, et impossibile est deesse rei, ut ratio, et intellectus, et talia quæ sunt par- ratio, et intellectus, et talia quæ sunt par- tes complentes posse animæ secundum tes complentes posse animæ secundum quod est motor corporis, et quæ com- quod est motor corporis, et quæ com- plent esse corporis, secundum quod mo- plent esse corporis, secundum quod mo- tum ab anima. Unde dicit Philosophus, tum ab anima. Unde dicit Philosophus, quod sicut anima est perfectio totius, quod sicut anima est perfectio totius, ita partes animæ sunt partium perfectio- ita partes animæ sunt partium perfectio- nes, et ideo sunt substantiales, id est, nes, et ideo sunt substantiales, id est, complentes substantiam animæ secundum complentes substantiam animæ secundum quod ipsa est substantia corporis quod quod ipsa est substantia corporis quod movet, non in se tantum, sed etiam in movet, non in se tantum, sed etiam in partibus: vel secundum se, ut ratio est partibus: vel secundum se, ut ratio est de substantia posse sui secundum se, de substantia posse sui secundum se, sensus autem secundum partem potestatis sensus autem secundum partem potestatis quam influit corpori in quo est. Acciden- quam influit corpori in quo est. Acciden- tale autem est quod advenit post comple- tale autem est quod advenit post comple- tum esse, et non confert esse composito, tum esse, et non confert esse composito, cum sit possibile compositum esse sine cum sit possibile compositum esse sine illo. Licet autem supra in objectione di- illo. Licet autem supra in objectione di- ctum sit, quod naturalis potentia est in ctum sit, quod naturalis potentia est in genere qualitatis: dicendum tamen, quod genere qualitatis: dicendum tamen, quod naturaliter potentia duobus modis con- naturaliter potentia duobus modis con- sideratur, scilicet prout ipsa est ad actum sideratur, scilicet prout ipsa est ad actum et consequens esse compositi, sive prin- et consequens esse compositi, sive prin- cipium agendi in quo est: et sic est in cipium agendi in quo est: et sic est in genere qualitatis. Potest etiam conside- genere qualitatis. Potest etiam conside- rari prout refertur ad constituendum posse rari prout refertur ad constituendum posse substantiæ quæ forma et motor est in eo substantiæ quæ forma et motor est in eo quod non tantum est perfectio totius, sed quod non tantum est perfectio totius, sed etiam partium secundum partes suas et etiam partium secundum partes suas et sic ipsa est ante esse et substantialia: sicut sic ipsa est ante esse et substantialia: sicut est ex parte alia videre in corpore, in est ex parte alia videre in corpore, in quo sunt commixtio, complexio, com- quo sunt commixtio, complexio, com- positio, distinctio, organizatio: quæ licet positio, distinctio, organizatio: quæ licet sint proprietates corporis, tamen secun- sint proprietates corporis, tamen secun-

INI SENTENT. DIST. III, P, Q. INI SENTENT. DIST. III, P, Q.

dum quod faciunt materiam animæ qua dum quod faciunt materiam animæ qua moveri et perfici possunt, sunt ante esse: moveri et perfici possunt, sunt ante esse: secundum autem quod sunt ad operatio- secundum autem quod sunt ad operatio- nes sequentes in quibus potentiæ animæ nes sequentes in quibus potentiæ animæ operantur, sunt post esse. Et ita patet, operantur, sunt post esse. Et ita patet, quod licet secundum modum prædicandi quod licet secundum modum prædicandi sint in qualitate hujusmodi potentiæ ani- sint in qualitate hujusmodi potentiæ ani- mæ tamen in quantum omnes complent mæ tamen in quantum omnes complent hoc totum quod est anima perfecta in hoc totum quod est anima perfecta in posse ad perficiendum corpus et moven- posse ad perficiendum corpus et moven- dum in toto et in partibus, sic sunt de dum in toto et in partibus, sic sunt de ipsa substantia, Et hoc trahitur ex se- ipsa substantia, Et hoc trahitur ex se- cundo de Anima, ubi dicit Philosophus cundo de Anima, ubi dicit Philosophus sic: Considerare autem in partibus opor- sic: Considerare autem in partibus opor- tet quod dictum est, scilicet, quod anima tet quod dictum est, scilicet, quod anima est perfectio physici corporis potentia vi- est perfectio physici corporis potentia vi- tam habentis, si enim esset oculus animal, tam habentis, si enim esset oculus animal, anima esset utique ipsius visus, hoc est, anima esset utique ipsius visus, hoc est, substantia oculi secundum rationem: ocu- substantia oculi secundum rationem: ocu- lus autem est materia, quo deficiente lus autem est materia, quo deficiente non est quidem oculus nisi æquivoce, non est quidem oculus nisi æquivoce,

141 141

sicut lapideus, vel depictus. Oportet igi- sicut lapideus, vel depictus. Oportet igi- tur accipere quæ est in parte, in toto vi- tur accipere quæ est in parte, in toto vi- vente corpore similitudinem, ita quod vente corpore similitudinem, ita quod sicut se habet pars ad partem, sic et totus sicut se habet pars ad partem, sic et totus sensus ad totum corpus quod est sensi- sensus ad totum corpus quod est sensi- tivum secundum quod hujusmodi. tivum secundum quod hujusmodi.

Hic NOTANDUM quod mens dicitur qua- Hic NOTANDUM quod mens dicitur qua- tuor modis, scilicet memoria quandoque: tuor modis, scilicet memoria quandoque: Sicut Augustinus dicit, quod mens memi Sicut Augustinus dicit, quod mens memi nit sui quandoque dicitur intellectus nit sui quandoque dicitur intellectus rem examinans, et ita accipitur a Joanne rem examinans, et ita accipitur a Joanne Damasceno, et sic dicitur a metior me- Damasceno, et sic dicitur a metior me- tiris, quia metiendo rationes rei, examı- tiris, quia metiendo rationes rei, examı- nat rem et quandoque dicitur superior nat rem et quandoque dicitur superior pars rationalis animæ, in qua sunt tres pars rationalis animæ, in qua sunt tres vires animæ imaginis: quandoque dici- vires animæ imaginis: quandoque dici- tur tota rationalis anima, vel intellectua- tur tota rationalis anima, vel intellectua- lis natura, sicut beatus Dionysius sæpe lis natura, sicut beatus Dionysius sæpe vocat Angelos divinas mentes. vocat Angelos divinas mentes.

P. Quod in illa similitudine est dissimilitudo. P. Quod in illa similitudine est dissimilitudo.

Verumtamen caveat, ne hanc imaginem ab eadem Trinitate factam ita ei Verumtamen caveat, ne hanc imaginem ab eadem Trinitate factam ita ei comparet, ut omnino existimet similem: sed potius in qualicumque ista comparet, ut omnino existimet similem: sed potius in qualicumque ista similitudine magnam quoque dissimilitudinem cernat. similitudine magnam quoque dissimilitudinem cernat.

Q. Prima dissimilitudo. Q. Prima dissimilitudo.

Quod breviter ostendi potest. Homo unus per ista tria meminit, intelli- Quod breviter ostendi potest. Homo unus per ista tria meminit, intelli- git, diligit, qui nec memoria est, nec intelligentia, nec dilectio, sed hæc git, diligit, qui nec memoria est, nec intelligentia, nec dilectio, sed hæc habet. Unus ergo homo est, qui habet hæc tria: non tamen ipse est hæc habet. Unus ergo homo est, qui habet hæc tria: non tamen ipse est hæc tria. In illius vero summa' simplicitate naturæ quæ Deus est, quamvis tria. In illius vero summa' simplicitate naturæ quæ Deus est, quamvis unus sit Deus, tamen tres personæ sunt, Pater, et Filius, et Spiritus san- unus sit Deus, tamen tres personæ sunt, Pater, et Filius, et Spiritus san- clus et hæ tres personæ sunt unus Deus. Aliud est itaque Trinitas res clus et hæ tres personæ sunt unus Deus. Aliud est itaque Trinitas res ipsa, aliud imago Trinitatis in re alia: propter quam imaginem etiam illud ipsa, aliud imago Trinitatis in re alia: propter quam imaginem etiam illud

Edit Joan. Alleaume, sunimæ Edit Joan. Alleaume, sunimæ

142 142

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in quo sunt hæc tria, imago dicitur, scilicet homo. Sicut imago dicitur et in quo sunt hæc tria, imago dicitur, scilicet homo. Sicut imago dicitur et tabula, et pictura quæ est in ca: sed tabula nomine imaginis appellatur, tabula, et pictura quæ est in ca: sed tabula nomine imaginis appellatur, propter picturam quæ est in ea. propter picturam quæ est in ea.

R. Altera dissimilitudo. R. Altera dissimilitudo.

Rursus ista imago quæ est homo habens illa tria, una persona est : illa Rursus ista imago quæ est homo habens illa tria, una persona est : illa vero Trinitas non una persona est, sed tres personæ, Pater Filii, et Filius vero Trinitas non una persona est, sed tres personæ, Pater Filii, et Filius Patris, et Spiritus Patris et Filu. Itaque in ista imagine Trinitatis, non hæc Patris, et Spiritus Patris et Filu. Itaque in ista imagine Trinitatis, non hæc tria unus homo, sed unius hominis sunt. In illa vero summa Trinitate, cu- tria unus homo, sed unius hominis sunt. In illa vero summa Trinitate, cu- jus hæc imago est, non unius Dei sunt illa tria, sed unus Deus: et tres jus hæc imago est, non unius Dei sunt illa tria, sed unus Deus: et tres sunt illæ personæ, non una persona. Illa enim tria non homo sunt, sed ho- sunt illæ personæ, non una persona. Illa enim tria non homo sunt, sed ho- minis sunt, vel in homine sunt. Sed numquid possumus dicere Trinitatem minis sunt, vel in homine sunt. Sed numquid possumus dicere Trinitatem sic esse in Deo, ut aliquid Dei sit, nec ipsa sit Deus? Absit ut hoc creda- sic esse in Deo, ut aliquid Dei sit, nec ipsa sit Deus? Absit ut hoc creda- mus. Dicamus ergo in mente nostra imaginem Trinitatis, sed exiguam, et mus. Dicamus ergo in mente nostra imaginem Trinitatis, sed exiguam, et qualemcunque esse: quia summæ Trinitatis ita gerit similitudinem, ut ex qualemcunque esse: quia summæ Trinitatis ita gerit similitudinem, ut ex maxima parte sit dissimilis. Sciendum vero est, quod hæc Trinitas mentis, maxima parte sit dissimilis. Sciendum vero est, quod hæc Trinitas mentis, ut ait Augustinus in libro XIV de Trinitate, non propterea tantum imago ut ait Augustinus in libro XIV de Trinitate, non propterea tantum imago Dei est, quia sui meminerit mens, et intelligit, ac diligit se: sed quia potest Dei est, quia sui meminerit mens, et intelligit, ac diligit se: sed quia potest etiam meminisse, et intelligere, et amare illum a quo facta est. etiam meminisse, et intelligere, et amare illum a quo facta est.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Verumtamen caveat ne hanc, etc. » « Verumtamen caveat ne hanc, etc. » Hic incipit tertia pars istius partis quæ Hic incipit tertia pars istius partis quæ est de imagine prima: et hic assignat est de imagine prima: et hic assignat Magister differentiam inter imaginem, et Magister differentiam inter imaginem, et exemplar et ponit super hoc tria parva exemplar et ponit super hoc tria parva capitula, in quorum primo dicit, quod in capitula, in quorum primo dicit, quod in pluribus dissimilitudo est imaginis creatæ pluribus dissimilitudo est imaginis creatæ ad increatam quam convenientia. In se- ad increatam quam convenientia. In se- cunda, tangit quamdam similitudinem, cunda, tangit quamdam similitudinem, scilicet quod homo habet hæc tria, et non scilicet quod homo habet hæc tria, et non est hæc tria: habet autem in parte sui, et est hæc tria: habet autem in parte sui, et

1 S. AUGUSTINUS, Lib XIV de Trinitate, cap 14. 1 S. AUGUSTINUS, Lib XIV de Trinitate, cap 14.

ideo illa pars dicitur imago, et homo to- ideo illa pars dicitur imago, et homo to- tus gratia illius partis, sicut tabula dici- tus gratia illius partis, sicut tabula dici- tur imago gratia picturæ: et hæc inci- tur imago gratia picturæ: et hæc inci- pit, ibi, Q, « Quod breviter ostendi pot- pit, ibi, Q, « Quod breviter ostendi pot- est, etc. » In tertia, aliam dissimilitudi- est, etc. » In tertia, aliam dissimilitudi- nem ostendit quia illa tria in imagine in nem ostendit quia illa tria in imagine in una persona sunt: sed in exemplari sunt una persona sunt: sed in exemplari sunt tres personæ unus Deus, et non unius tres personæ unus Deus, et non unius Dei et hæc incipit, ibi, R, « Rur- Dei et hæc incipit, ibi, R, « Rur- sus, etc. » sus, etc. »

INI SENTENT. DIST. III, S, T, ART. 35. INI SENTENT. DIST. III, S, T, ART. 35.

ARTICULUS XXXV. ARTICULUS XXXV.

Quare non conceditur quod tres personæ Quare non conceditur quod tres personæ sint unius Dei, sicut conceditur quod sint unius Dei, sicut conceditur quod sunt unius substantiæ vel essentiæ ? sunt unius substantiæ vel essentiæ ?

Dubium incidit, Quare non conceditur Dubium incidit, Quare non conceditur hic quod tres personæ sint unius Dei, sic- hic quod tres personæ sint unius Dei, sic- ut conceditur quod sint unius essentiæ ut conceditur quod sint unius essentiæ vel substantiæ ? vel substantiæ ?

143 143

SOLUTIO. Dicendum, quod obliqui no- SOLUTIO. Dicendum, quod obliqui no- tant diversitatem vel in modo termino- tant diversitatem vel in modo termino- rum, rum, vel in re. Sed cum dicitur Deus, vel in re. Sed cum dicitur Deus, hoc nomen, Deus, quasi contracte si- hoc nomen, Deus, quasi contracte si- gnificat, et sic habet modum suppositi gnificat, et sic habet modum suppositi propter quod etiam recipit notionales propter quod etiam recipit notionales actus, et præpositiones: ut cum dicitur, actus, et præpositiones: ut cum dicitur, Deus Deum genuit, et Deus de Deo : et Deus Deum genuit, et Deus de Deo : et ideo non recipit significationem diversi- ideo non recipit significationem diversi- tatis respectu personarum. Sed essentia, tatis respectu personarum. Sed essentia, sapientia, et hujusmodi, significant divi- sapientia, et hujusmodi, significant divi- nam essentiam ut formam, vel habitum: nam essentiam ut formam, vel habitum: et ideo possunt significare per modum et ideo possunt significare per modum illum, ut in diversitate aliqua. illum, ut in diversitate aliqua.

Solutio Solutio

S. Alia assignatio trinitatis in anima, scilicet mens, notitia, amor. S. Alia assignatio trinitatis in anima, scilicet mens, notitia, amor.

Potest etiam alio modo aliisque nominibus distingui trinitas in anima, Potest etiam alio modo aliisque nominibus distingui trinitas in anima, quæ est imago illius summæ et ineffabilis Trinitatis. Ut enim ait Augusti- quæ est imago illius summæ et ineffabilis Trinitatis. Ut enim ait Augusti- mus in libro IX de Trinitate': Mens, et notitia ejus, et amor, tria quædam mus in libro IX de Trinitate': Mens, et notitia ejus, et amor, tria quædam sunt. Mens enim novit se, et amat se: nec amare se potest, nisi etiam nove- sunt. Mens enim novit se, et amat se: nec amare se potest, nisi etiam nove- rit se. Duo quædam sunt mens, et notitia ejus. Item, duo quædam sunt mens, rit se. Duo quædam sunt mens, et notitia ejus. Item, duo quædam sunt mens, et amor ejus. Cum ergo se novit mens, et amat se, manet trinitas, scilicet et amor ejus. Cum ergo se novit mens, et amat se, manet trinitas, scilicet mens, amor, et notitia. Mens autem hic accipitur non pro anima, sed pro mens, amor, et notitia. Mens autem hic accipitur non pro anima, sed pro eo quod in anima excellentius est. Hæc autem tria cum sint distincta a se eo quod in anima excellentius est. Hæc autem tria cum sint distincta a se invicem, dicuntur tamen esse unum quia in anima substantialiter exi- invicem, dicuntur tamen esse unum quia in anima substantialiter exi-

stunt. stunt.

T. Quia mens, vice Patris: notitia, Filii amor, Spiritus sancti accipitur. T. Quia mens, vice Patris: notitia, Filii amor, Spiritus sancti accipitur.

Et est ipsa mens quasi parens, et notitia ejus quasi proles ejus. Mens Et est ipsa mens quasi parens, et notitia ejus quasi proles ejus. Mens enim cum se cognoscit, notitiam sui gignit, et est sola parens suæ notitiæ. enim cum se cognoscit, notitiam sui gignit, et est sola parens suæ notitiæ. Tertius est amor qui de ipsa mente et notitia procedit, dum mens cogno- Tertius est amor qui de ipsa mente et notitia procedit, dum mens cogno- scit se, et diligit se: non enim posset se diligere, nisi cognosceret se. Amal scit se, et diligit se: non enim posset se diligere, nisi cognosceret se. Amal etiam placitam prolem, id est, notitiam suam': et ita amor quidam com- etiam placitam prolem, id est, notitiam suam': et ita amor quidam com- plexus est parentis et prolis. plexus est parentis et prolis.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Tinitate, cap. 4. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX de Tinitate, cap. 4.

144 144

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

V. Quod non est minor mente notitia, nec amor utroque. V. Quod non est minor mente notitia, nec amor utroque.

Nec est minor proles parente, dum tantam se novit mens quanta est : Nec est minor proles parente, dum tantam se novit mens quanta est : nec minor est amor parente et prole, id est, mente et notitia, dum tantum nec minor est amor parente et prole, id est, mente et notitia, dum tantum se diligit mens, quantum se novit, et quanta est. se diligit mens, quantum se novit, et quanta est.

X. Quod hæc tria in seipsis sunt. X. Quod hæc tria in seipsis sunt.

Sunt etiam hæc singula in seipsis: quia et mens amans in amore est, et Sunt etiam hæc singula in seipsis: quia et mens amans in amore est, et amor in amantis notitia, et notitia in mente noscente est. Ecce in his tribus amor in amantis notitia, et notitia in mente noscente est. Ecce in his tribus qualecumque vestigium Trinitatis apparet. qualecumque vestigium Trinitatis apparet.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Potest etiam alio modo, etc. » « Potest etiam alio modo, etc. » Hic incipit pars illa in qua distinguit Hic incipit pars illa in qua distinguit Trinitatem penes habitum. Et habet qua- Trinitatem penes habitum. Et habet qua- tuor partes in quarum prima dicit in tuor partes in quarum prima dicit in quibus sicut in partibus est hæc imago, quibus sicut in partibus est hæc imago, quia in mente, notitia, et amore. Secun- quia in mente, notitia, et amore. Secun- do, ostendit qualiter progreditur una do, ostendit qualiter progreditur una partium imaginis ex alia: et hæc incipit, partium imaginis ex alia: et hæc incipit, ibi, T, « Et est ipsa mens quasi parens. » ibi, T, « Et est ipsa mens quasi parens. » In tertia, ostendit æqualitatem, ibi, V, In tertia, ostendit æqualitatem, ibi, V, « Nec est minor proles parente. » In « Nec est minor proles parente. » In quarta et ultima, tangit qualiter illa tria quarta et ultima, tangit qualiter illa tria sint in seipsis, et qualiter se capiant, ibi, sint in seipsis, et qualiter se capiant, ibi, X, « Sunt etiam hæc singula, etc. » X, « Sunt etiam hæc singula, etc. »

ARTICULUS XXXVI. ARTICULUS XXXVI.

Quomodo ista tria in quibus est imago, Quomodo ista tria in quibus est imago, differant a tribus superius assignatis? differant a tribus superius assignatis?

Dubium incidit hic triplex, scilicet, Dubium incidit hic triplex, scilicet, Primo, quomodo ista tria in quibus est Primo, quomodo ista tria in quibus est imago, differant ab illis tribus quæ su- imago, differant ab illis tribus quæ su- pra assignata sunt pro imagine? Secun- pra assignata sunt pro imagine? Secun- do, utrum ita sit in istis, sicut in perso- do, utrum ita sit in istis, sicut in perso- nis divinis, quod unum procedat ab alio, nis divinis, quod unum procedat ab alio, hoc est, intelligentia a memoria, et vo- hoc est, intelligentia a memoria, et vo- luntas ab utroque: sicut Filius a Patre, luntas ab utroque: sicut Filius a Patre, et Spiritus sanctus ab utroque? Tertio et Spiritus sanctus ab utroque? Tertio de ordine, utrum una istarum necessario de ordine, utrum una istarum necessario præsupponat sibi aliam, et unus habi- præsupponat sibi aliam, et unus habi- tuum præsupponat sibi alterum, et simi- tuum præsupponat sibi alterum, et simi- liter unus actuum sit ante alium. liter unus actuum sit ante alium.

IN I SENTENT. DIST. III, X, ART. 36. IN I SENTENT. DIST. III, X, ART. 36.

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

1. Mens (ut dicit Magister) hic accipitur 1. Mens (ut dicit Magister) hic accipitur mom pro anima, pro eo quod in anima mom pro anima, pro eo quod in anima ercellentius est: sed excellentius in ea ercellentius est: sed excellentius in ea est potentia ergo penes potentiam, et est potentia ergo penes potentiam, et non penes habitum accipitur mens. non penes habitum accipitur mens.

2. Item, Dicit Magister, quod hæc 2. Item, Dicit Magister, quod hæc tria unum sunt, quia in anima substan- tria unum sunt, quia in anima substan- tialiter existunt: nihil autem substantia- tialiter existunt: nihil autem substantia- liter existit nisi potentia, ut supra habı- liter existit nisi potentia, ut supra habı- tum est ergo hæc tria sumuntur penes tum est ergo hæc tria sumuntur penes potentias, et non penes habitus, ut multi potentias, et non penes habitus, ut multi dicunt. dicunt.

3. Item, Utitur tali modo loquendi, 3. Item, Utitur tali modo loquendi, Mens novit se, et amat se habitus non Mens novit se, et amat se habitus non est nosse se, et amare se, sed potius ha- est nosse se, et amare se, sed potius ha- bentis habitum secundum ipsum habi- bentis habitum secundum ipsum habi- tum vel per ipsum habitum est nosse se, tum vel per ipsum habitum est nosse se, et amare se ergo mens non sumitur pro et amare se ergo mens non sumitur pro habitu aliquo. habitu aliquo.

4. Si forte dicatur, sicut quidam dixe- 4. Si forte dicatur, sicut quidam dixe- runt, quod licet mens non sumatur pro runt, quod licet mens non sumatur pro habitu, tamen notitia dicit habituin, et habitu, tamen notitia dicit habituin, et similiter amor CONTRA hoc est, quod similiter amor CONTRA hoc est, quod cum memoria novit se (ut dicit Augusti- cum memoria novit se (ut dicit Augusti- mus) novit se præsentem sibi, et non se mus) novit se præsentem sibi, et non se quærit absentem : ergo ipsa per sui es- quærit absentem : ergo ipsa per sui es- sentiam sibi præsens est: non igitur per sentiam sibi præsens est: non igitur per habitum, vel per speciem aliquam er- habitum, vel per speciem aliquam er- go nec notitia quæ sonat rem notam (ut go nec notitia quæ sonat rem notam (ut dicit Augustinus) dicit habitum : et sic dicit Augustinus) dicit habitum : et sic falsum videtur quod dicunt. Similiter vi- falsum videtur quod dicunt. Similiter vi- detur de amore quia amor hic accipitur detur de amore quia amor hic accipitur pro amato, sicut dicit Augustinus, quod pro amato, sicut dicit Augustinus, quod verbum sit notitia amata: cum igitur ni- verbum sit notitia amata: cum igitur ni- hil amatum sit in mente, nisi notum et hil amatum sit in mente, nisi notum et notum sit substantia mentis, ut videtur: notum sit substantia mentis, ut videtur: amor etiam substantia et non habitus amor etiam substantia et non habitus erit, ut videtur. erit, ut videtur.

ULTERIUS quæritur juxta hoc, Utrum ULTERIUS quæritur juxta hoc, Utrum mens accipiatur hic pro memoria, ut mens accipiatur hic pro memoria, ut quidam dicunt? Et videtur quod sic: quidam dicunt? Et videtur quod sic: quia nosse (ut dicit Augustinus) est noti- quia nosse (ut dicit Augustinus) est noti- tiam apud se tenere: hoc autem supra tiam apud se tenere: hoc autem supra attributum est memoriæ: cum igitur hic attributum est memoriæ: cum igitur hic

1 Cf. supra in textu Magistri, sub fine 1 Cf. supra in textu Magistri, sub fine сар. S : сар. S : Hæc ta cum sint distincta a se invicem, dicun- Hæc ta cum sint distincta a se invicem, dicun-

145 145

dicat, quod mens novit se, menti attri- dicat, quod mens novit se, menti attri- buit actum memoriæ cum igitur poten- buit actum memoriæ cum igitur poten- tia diffiniatur per actus, mens erit me- tia diffiniatur per actus, mens erit me- moria. SED CONTRA hoc videtur esse quod moria. SED CONTRA hoc videtur esse quod hic diffiniens mentem, eamdem ponit hic diffiniens mentem, eamdem ponit diffinitionem quam supra posuit, scilicet, diffinitionem quam supra posuit, scilicet, quod mens accipiatur hic non pro anima, quod mens accipiatur hic non pro anima, sed pro eo quod in ea est excellentius: sed pro eo quod in ea est excellentius: et ita diffinivit supra totam illam partem, et ita diffinivit supra totam illam partem, quæ in se sicut in subjecto proximo con- quæ in se sicut in subjecto proximo con- tinet memoriam, intelligentiam, et vo- tinet memoriam, intelligentiam, et vo- luntatem. luntatem.

SOLUTIO. Quidam dicunt, quod ista SOLUTIO. Quidam dicunt, quod ista trinitas differt a præcedente, in hoc quod trinitas differt a præcedente, in hoc quod illa sumitur penes potentias absolute, illa sumitur penes potentias absolute, ista autem penes potentias secundum ista autem penes potentias secundum quod convertuntur ad objecta quæ per quod convertuntur ad objecta quæ per essentiam sunt idem quod ipsæ. Sed hoc essentiam sunt idem quod ipsæ. Sed hoc nihil est quia idem habitum est supra, nihil est quia idem habitum est supra, quod memoria meminit sui, intelligit se, quod memoria meminit sui, intelligit se, etc. Ideo alii dicunt, quod ista trinitas etc. Ideo alii dicunt, quod ista trinitas tota sumitur penes habitus, et quod sin- tota sumitur penes habitus, et quod sin- gula respondent singulis, et quod mens gula respondent singulis, et quod mens hic ponitur pro habitu mentis, et notitia hic ponitur pro habitu mentis, et notitia pro habitu intellectus, et amor pro habi- pro habitu intellectus, et amor pro habi- tu voluntatis et exponunt, Mens novit tu voluntatis et exponunt, Mens novit se per causam, id est, mens facit ut ha- se per causam, id est, mens facit ut ha- bitus quod aliquis novit se secundum bitus quod aliquis novit se secundum

mentem. mentem.

Sed quia et alias multas extortas expo- Sed quia et alias multas extortas expo- sitiones habet hæc opinio, et non uniun- sitiones habet hæc opinio, et non uniun- tur habitus substantialiter, ut hæc dicit : tur habitus substantialiter, ut hæc dicit : propter hoc aliter est dicendum, scilicet, propter hoc aliter est dicendum, scilicet, quod ista trinitas sumitur penes mentem, quod ista trinitas sumitur penes mentem, et habitus consubstantiales mentis. Qua- et habitus consubstantiales mentis. Qua- liter autem habitus quidem dicuntur liter autem habitus quidem dicuntur .consubstantiales menti, postea erit in .consubstantiales menti, postea erit in quæstione. Dico igitur sine præjudicio quæstione. Dico igitur sine præjudicio cum Magistro, quod mens sumitur hic cum Magistro, quod mens sumitur hic communiter ut supra pro parte quæ ha- communiter ut supra pro parte quæ ha- bet potentiam cognoscendi, et poten- bet potentiam cognoscendi, et poten- tiam diligendi. Potentia autem cogno- tiam diligendi. Potentia autem cogno- scendi dupliciter unitur ad actum unum, scendi dupliciter unitur ad actum unum, scilicet potentia memoriæ, et potentia in- scilicet potentia memoriæ, et potentia in- tellectus est enim hic idem nosse per tellectus est enim hic idem nosse per

tur tamen esse unum: quia in animo substantia- tur tamen esse unum: quia in animo substantia- liter existunt. liter existunt.

Solutio. Solutio.

XXV XXV

10 10

Ad 1, 2 et 3 Ad 1, 2 et 3

Ad 4. Ad 4.

146 146

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

habitum quod notitiam de se in se viden- habitum quod notitiam de se in se viden- do habere, ut habitus notitiæ dicat id do habere, ut habitus notitiæ dicat id quod est memoriæ, et intuitus sui dicat quod est memoriæ, et intuitus sui dicat actum intellectus. Et si objicitur, quod actum intellectus. Et si objicitur, quod secundum hoc erit quaternitas, dicendum secundum hoc erit quaternitas, dicendum quod non est verum: quia intellectus et quod non est verum: quia intellectus et memoria secundum supra habita, non memoria secundum supra habita, non habent nisi habitum unum nosse enim habent nisi habitum unum nosse enim est notitiam rei apud se habere et in- est notitiam rei apud se habere et in- telligere est se in similitudine, vel habitu telligere est se in similitudine, vel habitu illo, vel notitia illa videre, secundum illo, vel notitia illa videre, secundum quod videre nihil aliud est quam objici quod videre nihil aliud est quam objici sibi in notitia quam habet apud se : un- sibi in notitia quam habet apud se : un- de illæ duæ potentiæ non habent nisi de illæ duæ potentiæ non habent nisi unum habitum : et ideo non erit quater- unum habitum : et ideo non erit quater- nitas, sed trinitas. nitas, sed trinitas.

: :

AD EA ergo quæ primo objiciuntur de AD EA ergo quæ primo objiciuntur de mente, quod non sit habitus, bene con- mente, quod non sit habitus, bene con- cedo. cedo.

AD ID autem quod postea objicitur, AD ID autem quod postea objicitur, quod etiam notitia non sit habitus, di- quod etiam notitia non sit habitus, di- cendum est quod habitus est, ut infra cendum est quod habitus est, ut infra probabitur et tamen secundum Augu- probabitur et tamen secundum Augu- stinum, est consubstantialis potentiæ per- stinum, est consubstantialis potentiæ per- fectæ per ipsum et similiter est de fectæ per ipsum et similiter est de amore non enim ista repugnant quod amore non enim ista repugnant quod aliquid sit habitus secundum aliquam ra- aliquid sit habitus secundum aliquam ra- tionem secundum quam perficit poten- tionem secundum quam perficit poten- tiam ad actum, et quod sit de consub- tiam ad actum, et quod sit de consub- stantialibus ejusdem potentiæ. stantialibus ejusdem potentiæ.

AD ID autem quod ulterius quæritur, AD ID autem quod ulterius quæritur, Ad quæst. Utrum mens accipiatur pro memoria? Ad quæst. Utrum mens accipiatur pro memoria? Dicunt quidam Magistri, quod sic, et Dicunt quidam Magistri, quod sic, et assignant rationem quare magis accipia- assignant rationem quare magis accipia- tur pro memoria quam pro intellectu et tur pro memoria quam pro intellectu et voluntate quia cum sint potentiæ tres. voluntate quia cum sint potentiæ tres. memoria, intelligentia, et voluntas: me- memoria, intelligentia, et voluntas: me- moria prima est inter eas, et ideo pro- moria prima est inter eas, et ideo pro- pinquissima substantiæ mentis, quia illa pinquissima substantiæ mentis, quia illa oritur ex sola mente intellectus autem oritur ex sola mente intellectus autem ex mente mediante memoria, et volun- ex mente mediante memoria, et volun- tas ex mente mediante memoria et in- tas ex mente mediante memoria et in- tellectu. Cum igitur memoria propin- tellectu. Cum igitur memoria propin- quissima sit menti, dicunt quod hac ra- quissima sit menti, dicunt quod hac ra- tione mens ponitur pro memoria sed tione mens ponitur pro memoria sed

1 Cf. supid, cap. S, verba AUGUSTINI, ex lib 1 Cf. supid, cap. S, verba AUGUSTINI, ex lib IX de Trinitate, cap. 4 IX de Trinitate, cap. 4

tamen hoc videtur esse contra intentio- tamen hoc videtur esse contra intentio- nem Augustini in libro IX de Trinitale, nem Augustini in libro IX de Trinitale, ubi sunt ista verba quæ ponuntur hic '. ubi sunt ista verba quæ ponuntur hic '. Et ideo dico cum Magistro, quod mens Et ideo dico cum Magistro, quod mens accipitur hic pro toto illo in quo sunt accipitur hic pro toto illo in quo sunt tres potentiæ, ut supra dictum est. tres potentiæ, ut supra dictum est.

AD ARGUMENTUM autem probans hanc AD ARGUMENTUM autem probans hanc opinionem, dicendum quod nosse sumi- opinionem, dicendum quod nosse sumi- tur hic pro videre se in notitia: quia ad tur hic pro videre se in notitia: quia ad hanc notitiam sequitur amor : ita tamen hanc notitiam sequitur amor : ita tamen quod videre se sit objici sibi in lumine quod videre se sit objici sibi in lumine notitiæ et intellectus agentis: quia aliter notitiæ et intellectus agentis: quia aliter non semper nosset se. non semper nosset se.

ARTICULUS XXXVII. ARTICULUS XXXVII.

Utrum ita sit in istis sicut in personis Utrum ita sit in istis sicut in personis divinis, quod unum procedat ab alio, divinis, quod unum procedat ab alio, puta, intelligentia a memoria, et vo- puta, intelligentia a memoria, et vo- luntas ab utroque: sicut Filius a Pa- luntas ab utroque: sicut Filius a Pa- tre, et Spiritus ab utroque ? tre, et Spiritus ab utroque ?

Deinde quæritur, Utrum sit talis pro- Deinde quæritur, Utrum sit talis pro- cessio in istis potentiis sicut est in perso- cessio in istis potentiis sicut est in perso- nis divinis, et similiter in illis habitibus? nis divinis, et similiter in illis habitibus? Et videtur quod sic: quia Et videtur quod sic: quia

1. Quidquid in exemplari est, debet 1. Quidquid in exemplari est, debet esse per aliquem modum in exemplato: esse per aliquem modum in exemplato: sed in exemplari est processio personæ a sed in exemplari est processio personæ a persona ergo etiam debet esse processio persona ergo etiam debet esse processio potentiæ a potentia in exemplato, ut vi- potentiæ a potentia in exemplato, ut vi- detur. detur.

2. Item, Expresse dicit Augustinus, 2. Item, Expresse dicit Augustinus, quod ex memoria est intelligentia, et ex quod ex memoria est intelligentia, et ex memoria et intelligentia voluntas: ergo memoria et intelligentia voluntas: ergo videtur, quod istarum potentiarum una videtur, quod istarum potentiarum una procedat ab alia. procedat ab alia.

3. Præterea, Supra habitum est, ubi 3. Præterea, Supra habitum est, ubi assignata est differentia vestigii et ima- assignata est differentia vestigii et ima- ginis 2, quod vestigium ducit confusius, ginis 2, quod vestigium ducit confusius, et imago discretius non tantum in perso- et imago discretius non tantum in perso- nas distinctas, sed etiam in distinctionem nas distinctas, sed etiam in distinctionem personarum hoc autem fieri non post personarum hoc autem fieri non post

2 Cf. supra, Dist. III, Art. 12 et seq. 2 Cf. supra, Dist. III, Art. 12 et seq.

Canti Canti

IN I SENTENT. DIST. III, X, ART. 37. IN I SENTENT. DIST. III, X, ART. 37.

nisi potentiæ distinguantur ad modum nisi potentiæ distinguantur ad modum personarum ergo, etc. personarum ergo, etc.

: :

4. Præterea, Potentiæ cognoscuntur 4. Præterea, Potentiæ cognoscuntur per actus in actibus autem istarum po- per actus in actibus autem istarum po- tentiarum unus causatur ab alio, volun- tentiarum unus causatur ab alio, volun- tas enim non est nisi cogniti, nec notitia tas enim non est nisi cogniti, nec notitia est nisi ejus cujus est notitia apud men- est nisi ejus cujus est notitia apud men- tem cum igitur sic sit in actibus, erit tem cum igitur sic sit in actibus, erit Podem modo in potentis. Si forte dica- Podem modo in potentis. Si forte dica- tur, quad iste ordo actuum est propter tur, quad iste ordo actuum est propter rationes objecti et potentiarum, scilicet rationes objecti et potentiarum, scilicet quod bonum quod est objectum volunta- quod bonum quod est objectum volunta- tis habet ante se verum cujus est intelle- tis habet ante se verum cujus est intelle- etus, et ideo illud verum facit præcedere etus, et ideo illud verum facit præcedere cognitionem veri: hoc nihil est: quia se- cognitionem veri: hoc nihil est: quia se- cundum hoc etiam verum deberet ali- cundum hoc etiam verum deberet ali- quid ante se habere quod responderet quid ante se habere quod responderet memoriæ quæ prima est secundum Au- memoriæ quæ prima est secundum Au- gustinum. gustinum.

5. Præterea, Si detur hoc esse propter 5. Præterea, Si detur hoc esse propter objecta tamen quia actus diffiniuntur objecta tamen quia actus diffiniuntur per objecta, et potentiæ per actus, redi- per objecta, et potentiæ per actus, redi- bit hoc iterum ad ordinem potentiarum. bit hoc iterum ad ordinem potentiarum.