IN I SENTENT. DIST. III, F, ART. 14. IN I SENTENT. DIST. III, F, ART. 14.

men ad hoc incitatur qualitatibus corpo- men ad hoc incitatur qualitatibus corpo- ris, sicut calore temporis et hujusmodi. ris, sicut calore temporis et hujusmodi. Hujus autem signum est, quia omnia Hujus autem signum est, quia omnia animalia unius speciei similiter operan- animalia unius speciei similiter operan- tur, ut unaquæque hirundo sicut alia con- tur, ut unaquæque hirundo sicut alia con- struit nidum et quando una venit, et struit nidum et quando una venit, et alia venit. Si autem apprehensionem alia venit. Si autem apprehensionem sequerentur ut a ratione quadam, cum sequerentur ut a ratione quadam, cum dissimilis esset apprehensio, dissimillima dissimilis esset apprehensio, dissimillima essent opera, sicut in mechanicis, quo- essent opera, sicut in mechanicis, quo- rum unus non operatur sicut alius. rum unus non operatur sicut alius.

AD ID quod objicitur de vermiculo per- AD ID quod objicitur de vermiculo per- cutiente hederam Jonæ, dicendum quod cutiente hederam Jonæ, dicendum quod vermiculus non apprehendit præceptum vermiculus non apprehendit præceptum Domini, sed percussit hederam ut cibum: Domini, sed percussit hederam ut cibum: utitur enim Dominus motibus hujusmodi utitur enim Dominus motibus hujusmodi animalium ad quod voluerit: et in hoc animalium ad quod voluerit: et in hoc dicuntur obedire præcepto. dicuntur obedire præcepto.

AD ID quod objicitur de Augustino AD ID quod objicitur de Augustino quod omnis anima movetur visis, dicen- quod omnis anima movetur visis, dicen- dum quod visis quidem movetur, sed dum quod visis quidem movetur, sed non regitur secundum rationes visorum, non regitur secundum rationes visorum, mo regitur natura: et quod dicitur mo- mo regitur natura: et quod dicitur mo- veri visis, hoc est quia ad visa movetur. veri visis, hoc est quia ad visa movetur.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

Quid est vestigium, et an cognitio per Quid est vestigium, et an cognitio per vestigium sit utilis ? vestigium sit utilis ?

Deinde quæritur, quid sit vestigium? Deinde quæritur, quid sit vestigium? Et quæruntur tria, scilicet, Quid sit ve- Et quæruntur tria, scilicet, Quid sit ve- stigium? et secundo, de partibus vestigi: stigium? et secundo, de partibus vestigi: tertio, de divisione enumerationis diver- tertio, de divisione enumerationis diver- sorum vestigiorum. sorum vestigiorum.

AD PRIMUM proceditur sic: AD PRIMUM proceditur sic:

Vestigium est deprehensio alicujus Vestigium est deprehensio alicujus per figuram pedis impressi in via, sic per figuram pedis impressi in via, sic enim visus accipit vestigium: sed sic non enim visus accipit vestigium: sed sic non cognoscitur Deus: ergo inutilis est co- cognoscitur Deus: ergo inutilis est co- gnitio vestigii. Job, x1, 7 : Forsitan ve- gnitio vestigii. Job, x1, 7 : Forsitan ve- stigia Dei comprehendes, et usque ad per- stigia Dei comprehendes, et usque ad per- fectum Omnipotentem reperies ? Quasi fectum Omnipotentem reperies ? Quasi diceret Non. Psal. LXXVI, 20: In mari diceret Non. Psal. LXXVI, 20: In mari via tua, et semitæ tuæ in aquis multis, via tua, et semitæ tuæ in aquis multis, et vestigia tua non cognoscentur. et vestigia tua non cognoscentur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

105 105

Augustinus Per omnia opera sua si- Augustinus Per omnia opera sua si- gnificationis suæ sparsit indicia. Job, xu, gnificationis suæ sparsit indicia. Job, xu, 7: Interroga jumenta, et docebunt te et 7: Interroga jumenta, et docebunt te et volatilia cæli, et indicabunt tibi. Psal. volatilia cæli, et indicabunt tibi. Psal. XVIII, 2: Cœli enarrant gloriam Dei, etc. XVIII, 2: Cœli enarrant gloriam Dei, etc.

ULTERIUS quæritur juxta hoc, Utrum ULTERIUS quæritur juxta hoc, Utrum vestigium sit ante creaturam, vel creatura vestigium sit ante creaturam, vel creatura secundum rationem ante vestigium ? Et secundum rationem ante vestigium ? Et videtur, quod creatura sit secundum ra- videtur, quod creatura sit secundum ra- tionem ante quia subjectum est ante tionem ante quia subjectum est ante proprietatem: creatura autem substat proprietatem: creatura autem substat vestigio: ergo creatura est ante. vestigio: ergo creatura est ante.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Basilius in quodam sermone super Basilius in quodam sermone super principium Proverbiorum, tractans il- principium Proverbiorum, tractans il- lud, Cæli enarrant, dicit sic: Sunt qui- lud, Cæli enarrant, dicit sic: Sunt qui- dam sapientiæ sermones et rationes quæ dam sapientiæ sermones et rationes quæ ante omnia inserta sunt creaturis, id est, ante omnia inserta sunt creaturis, id est, illa ipsa ratio est per quam unumquod- illa ipsa ratio est per quam unumquod- que a sapientia procreatum, et per quam que a sapientia procreatum, et per quam etiam ipsum tacens clamat, et creatorem etiam ipsum tacens clamat, et creatorem suum Deum profitetur. Primo omnium suum Deum profitetur. Primo omnium ratio et sapientia rerum producta est, ratio et sapientia rerum producta est, tum demum ipsæ subsistentiæ, cum jam tum demum ipsæ subsistentiæ, cum jam ratio earum et subsistentia qua possunt ratio earum et subsistentia qua possunt subsistere præcessisset, per quam ad in- subsistere præcessisset, per quam ad in- tellectum quoque subsistentis Dei mor- tellectum quoque subsistentis Dei mor- talium dirigitur intentio. Ex hoc accipi- talium dirigitur intentio. Ex hoc accipi- tur quod ratio vestigii est ante ipsas sub- tur quod ratio vestigii est ante ipsas sub- sistentias creaturarum. sistentias creaturarum.

SOLUTIO. Dicendum, quod vestigium SOLUTIO. Dicendum, quod vestigium est similitudo dupliciter deficiens in est similitudo dupliciter deficiens in repræsentatione ejus cujus est vestigium. repræsentatione ejus cujus est vestigium. Uno modo deficit: quia est similitudo Uno modo deficit: quia est similitudo partis quia pedis, et non totius. Alio partis quia pedis, et non totius. Alio modo quia confusa est similitudo partis, modo quia confusa est similitudo partis, eo quod etiam pedem confuse repræsen- eo quod etiam pedem confuse repræsen- tet: quia tantum subteriorem superficiem, tet: quia tantum subteriorem superficiem, et non si pes est spissus, vel bene colo- et non si pes est spissus, vel bene colo- ratus, vel bene se habens ad crus, et ad ratus, vel bene se habens ad crus, et ad alias partes. Hic autem transsumitur ve- alias partes. Hic autem transsumitur ve- stigium ad confusam similitudinem arti- stigium ad confusam similitudinem arti- ficis in opere suo, in quo non expresse ficis in opere suo, in quo non expresse relucet et ideo in fine istius capituli di- relucet et ideo in fine istius capituli di- cit Magister, quod videntes per vestigium, cit Magister, quod videntes per vestigium, per umbram viderunt et de longinquo per umbram viderunt et de longinquo

Quæst Quæst

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad object Ad object

Ad quest Ad quest

106 106

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

veritatem, deficientes in contuitu verita- veritatem, deficientes in contuitu verita- tis tamen aliquid videtur in vestigio, tis tamen aliquid videtur in vestigio, sicut aliqua distinctio per appropriata, sicut aliqua distinctio per appropriata, licet non per propria. licet non per propria.

AD ID ergo quod contra objicitur, di- AD ID ergo quod contra objicitur, di- cendum quod illæ auctoritates intelli- cendum quod illæ auctoritates intelli- guntur, ita quod per vestigium Deus non guntur, ita quod per vestigium Deus non sufficienter comprehenditur: unde etiam sufficienter comprehenditur: unde etiam dicit Job : Numquid usque ad perfectum dicit Job : Numquid usque ad perfectum Omnipotentem reperies? Omnipotentem reperies?

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum vestigium sit ante, etc. Dicendum quod vestigium sit ante, etc. Dicendum quod ante dicitur dupliciter, scilicet, incipien- ante dicitur dupliciter, scilicet, incipien- do ex parte materiæ, vel secundum esse, do ex parte materiæ, vel secundum esse, vel secundum tempus, quæ omnia idem vel secundum tempus, quæ omnia idem sunt, et sic creatura est ante secundum sunt, et sic creatura est ante secundum subsistentiam sui quam ratio sapientiæ subsistentiam sui quam ratio sapientiæ quam repræsentat, ut probat objectio. quam repræsentat, ut probat objectio. Potest etiam ante dici secundum rationem Potest etiam ante dici secundum rationem incipiendo ex parte artificis a quo exit incipiendo ex parte artificis a quo exit opus. Sic prius est ratio sapientiæ quam opus. Sic prius est ratio sapientiæ quam vestigium: sicut omnis artifex per intel- vestigium: sicut omnis artifex per intel- lectum operans, prius habet operis ra- lectum operans, prius habet operis ra- tionem, et producit eam in mente sua, tionem, et producit eam in mente sua, priusquam indicat eam in opere mate- priusquam indicat eam in opere mate- riali. riali.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

De partibus vestigii quæ sunt unitas, De partibus vestigii quæ sunt unitas, species, et ordo: an convenienter assi- species, et ordo: an convenienter assi- gnentur ? gnentur ?

Secundo quæritur de partibus vestigii Secundo quæritur de partibus vestigii quæ ponuntur tres in Littera, scilicet quæ ponuntur tres in Littera, scilicet unitas, species, et ordo. unitas, species, et ordo.

: :

Videntur autem non debere esse nisi Videntur autem non debere esse nisi duæ quia non sunt nisi duo principia duæ quia non sunt nisi duo principia rerum compositarum, scilicet materia, rerum compositarum, scilicet materia, et forma multitudo autem proprietatum et forma multitudo autem proprietatum consequentium oritur ex multitudine pri- consequentium oritur ex multitudine pri- ma partium componentium secundum ma partium componentium secundum substantiam, et secundum esse: ergo vi- substantiam, et secundum esse: ergo vi- detur, quod non deberent esse nisi duo detur, quod non deberent esse nisi duo de essentia vestigii. de essentia vestigii.

1. ULTERIUS quæritur de illo vestigio Quest.. 1. ULTERIUS quæritur de illo vestigio Quest.. quod enumeratur, Sapient. x1, 21: Sed quod enumeratur, Sapient. x1, 21: Sed omnia in mensura, el numero, et pondere omnia in mensura, el numero, et pondere disposuisti. disposuisti.

1. Hoc enim videtur falsum, cum non 1. Hoc enim videtur falsum, cum non omnia habeant numerum: quia simpli- omnia habeant numerum: quia simpli- cium nullus est numerus. cium nullus est numerus.

2. Præterea, In IV super Genesim, dicit 2. Præterea, In IV super Genesim, dicit Augustinus, quod numerus omni rei spe- Augustinus, quod numerus omni rei spe- ciem præbet: quod autem speciem præbet, ciem præbet: quod autem speciem præbet, est forma ergo numerus est forma. est forma ergo numerus est forma.

3. Præterea, Ibidem dicit Augustinus, 3. Præterea, Ibidem dicit Augustinus, quod pondus omnem rem ducit ad quie- quod pondus omnem rem ducit ad quie- tem, et stabilitatem: quies autem, et tem, et stabilitatem: quies autem, et stabilitas non sunt nisi rerum locatarum: stabilitas non sunt nisi rerum locatarum: cum ergo omnia non sint locata, quia lo- cum ergo omnia non sint locata, quia lo- cus non est locatus, videntur non omnia cus non est locatus, videntur non omnia facta esse in pondere. facta esse in pondere.

4. Præterea, Quid diversum impor- 4. Præterea, Quid diversum impor- tant ista nomina, quies, et stabilitas ? tant ista nomina, quies, et stabilitas ?

5. Eodem modo quæritur de mensura, 5. Eodem modo quæritur de mensura, de qua dicit Augustinus, ibidem, quod de qua dicit Augustinus, ibidem, quod omni rei modum præfigit. Cum igitur omni rei modum præfigit. Cum igitur mensura sit aliquid entium, videtur men- mensura sit aliquid entium, videtur men- sura esse mensuræ, et pondus ponderis, sura esse mensuræ, et pondus ponderis, et numerus numeri et hoc ibit in infi- et numerus numeri et hoc ibit in infi- nitum, ut videtur. nitum, ut videtur.

6. Præterea quæritur, Quis est modus 6. Præterea quæritur, Quis est modus ille quem præfigit mensura, cum dicatur ille quem præfigit mensura, cum dicatur quod modus charitatis est non habere quod modus charitatis est non habere modum? Unde Bernardus in libro de modum? Unde Bernardus in libro de Amore Dei: Causa diligendi Deum Deus Amore Dei: Causa diligendi Deum Deus est, modus sine modo diligere. est, modus sine modo diligere.

7. Præterea, Multa sunt entia privata 7. Præterea, Multa sunt entia privata modo cum enim secundum Tullium in li- modo cum enim secundum Tullium in li- bro I Rhetoricorum, modus sit una cir- bro I Rhetoricorum, modus sit una cir- cumstantiarum operis, et peccatum cor- cumstantiarum operis, et peccatum cor- rumpat circumstantias, videtur modus rumpat circumstantias, videtur modus iste posse corrumpi et annihiları, quod iste posse corrumpi et annihiları, quod est contra Augustinum dicentem, quod est contra Augustinum dicentem, quod ubi hæc nihil sunt, omnino nihil est : pec- ubi hæc nihil sunt, omnino nihil est : pec- catum autem non omnino nihil est, cum catum autem non omnino nihil est, cum ponat actum voluntatis. ponat actum voluntatis.

ULTERIUS quæritur de illa divisione Quæst. 2. ULTERIUS quæritur de illa divisione Quæst. 2. vestigii quam alibi ponit Augustinus, vestigii quam alibi ponit Augustinus, quæ est modi, speciei, et ordinis. Vide- quæ est modi, speciei, et ordinis. Vide- tur enim hoc vestigium non esse in om- tur enim hoc vestigium non esse in om- nibus nihil enim diminuibile per pec- nibus nihil enim diminuibile per pec-

A#1 A#1

IN 1 SENTENT. DIST. III, F. ART. 15. IN 1 SENTENT. DIST. III, F. ART. 15.

catum est in his quæ peccare non pos- catum est in his quæ peccare non pos- sunt modus, species, et ordo (ut dicit sunt modus, species, et ordo (ut dicit Augustinus) diminuibilia sunt per pec- Augustinus) diminuibilia sunt per pec- catum ergo non sunt in his quæ pec- catum ergo non sunt in his quæ pec- care non possunt: et sic non sunt nisi care non possunt: et sic non sunt nisi in homine et Angelo, ut videtur. in homine et Angelo, ut videtur.

LTERIUS quæritur de illa divisione ve- LTERIUS quæritur de illa divisione ve- stigu quæ ponitur ab Augustino et Ber- stigu quæ ponitur ab Augustino et Ber- mardo, unum, verum, bonum: unum mardo, unum, verum, bonum: unum em dividentium dicitur de altero: quia em dividentium dicitur de altero: quia unum est verum, et bonum et verum unum est verum, et bonum et verum unum, et bonum et bonum unum, et unum, et bonum et bonum unum, et verum hoc autem in nulla bona divisione verum hoc autem in nulla bona divisione deberet contingere. deberet contingere.

SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod SOLUTIO. Sine præjudicio dico, quod Trinitas vestigii creati (ut supra videba- Trinitas vestigii creati (ut supra videba- tur dicere Basilius) accipitur ex ratione tur dicere Basilius) accipitur ex ratione illa qua creatura exit a Creatore, et se- illa qua creatura exit a Creatore, et se- cundum habitudinem creaturæ ad Crea- cundum habitudinem creaturæ ad Crea- torem relucet in ipsa: et ideo per tria torem relucet in ipsa: et ideo per tria quae sunt in ipso triplicatur, ut quiddam quae sunt in ipso triplicatur, ut quiddam conveniat potentiæ, sicut unitas quæ quasi conveniat potentiæ, sicut unitas quæ quasi fundat rem et quiddam sapientiæ, sicut fundat rem et quiddam sapientiæ, sicut species per quam cognoscitur: et quid- species per quam cognoscitur: et quid- dam bonitati, sicut ordo ad perfectum. dam bonitati, sicut ordo ad perfectum.

SUNT TAMEN etiam fundata in princi- SUNT TAMEN etiam fundata in princi- piis rei, sicut postea patebit, quæ licet piis rei, sicut postea patebit, quæ licet sint duo, scilicet quod est, et quo est: vel sint duo, scilicet quod est, et quo est: vel materia, et forma: tamen habitudines illo- materia, et forma: tamen habitudines illo- rum principiorum plures sunt: et penes rum principiorum plures sunt: et penes habitudines eorum illa tria accipiuntur. habitudines eorum illa tria accipiuntur.

AD ALIUD dicendum, quod omnia cre- AD ALIUD dicendum, quod omnia cre- avit Deus in numero: nihil enim ens avit Deus in numero: nihil enim ens creatum est quod non habeat aliquo mo- creatum est quod non habeat aliquo mo- do in se plura, sicut patet de ipso ente do in se plura, sicut patet de ipso ente quod simplicissimum est apud intelle- quod simplicissimum est apud intelle- ctum : si enim ipsum accipiatur creatum,. ctum : si enim ipsum accipiatur creatum,. habebit habitudinem ad Creatorem, ut habebit habitudinem ad Creatorem, ut ad ante, et ad posteriora habet habitudi- ad ante, et ad posteriora habet habitudi- nes multas, secundum quod ly ipsum per nes multas, secundum quod ly ipsum per prius et posterius est in illis et illæ ha- prius et posterius est in illis et illæ ha- bitudines licet non constituant ens in bitudines licet non constituant ens in quantum ens, tamen sunt de intellectu quantum ens, tamen sunt de intellectu entis creati in quantum hujusmodi. entis creati in quantum hujusmodi.

ET IDEO dicendum, quod numerus est ET IDEO dicendum, quod numerus est in quolibet ente substantialiter et acciden- in quolibet ente substantialiter et acciden-

107 107

taliter apud naturam, qui numerus aliud taliter apud naturam, qui numerus aliud non est quam pluralitas principiorum con- non est quam pluralitas principiorum con- stituentium ipsum in ratione entis creati : stituentium ipsum in ratione entis creati : et hoc videtur velle Boetius in proce- et hoc videtur velle Boetius in proce- mio libri II Arithmeticæ, ubi sic dicit : mio libri II Arithmeticæ, ubi sic dicit : Ille hujus mundanæ molis conditor Deus Ille hujus mundanæ molis conditor Deus principium suæ habuit ratiocinationis principium suæ habuit ratiocinationis exemplar numerum, et ad hunc cuncta exemplar numerum, et ad hunc cuncta constituit quæcumque fabricante ratione constituit quæcumque fabricante ratione per numeros assignati ordinis invenire per numeros assignati ordinis invenire concordiam. Iste autem numerus meo ju- concordiam. Iste autem numerus meo ju- dicio nihil est nisi proportio habitudinum dicio nihil est nisi proportio habitudinum in numero principiorum constituentium in numero principiorum constituentium essentiam creati, in quantum creatum essentiam creati, in quantum creatum et determinatum ens est in natura. Hinc et determinatum ens est in natura. Hinc est etiam quod Boetius in libro de Trini- est etiam quod Boetius in libro de Trini- tate in solo Deo dicit non esse uumerum, tate in solo Deo dicit non esse uumerum, et in omnibus aliis numerum esse. Sic et in omnibus aliis numerum esse. Sic id quod vere est, non est in parte, id est, id quod vere est, non est in parte, id est, non potest esse pars, nec habere partem : non potest esse pars, nec habere partem : quia aliter esset imperfectum. Et sequi- quia aliter esset imperfectum. Et sequi- tur similiter quod tantum est hoc, id est, tur similiter quod tantum est hoc, id est, unum illud vere est, et est pulcherrimum unum illud vere est, et est pulcherrimum firmissimumque: quia nulli innititur. firmissimumque: quia nulli innititur. Quocirca hoc vere unum est in quo nul- Quocirca hoc vere unum est in quo nul- lus numerus, nullum in eo aliud præter lus numerus, nullum in eo aliud præter id quod est. Cum enim secundum Da- id quod est. Cum enim secundum Da- mascenum, differentia sit numeri ‹ausa, mascenum, differentia sit numeri ‹ausa, et invenitur hujusmodi differentia princi- et invenitur hujusmodi differentia princi- piorum in omni creato, in omni creato piorum in omni creato, in omni creato erit numerus, quod est ut ens distinctum erit numerus, quod est ut ens distinctum in natura, sive sit substantia, sive acci- in natura, sive sit substantia, sive acci-

dens. dens.

AD ALIUD dicendum, quod numerus uno AD ALIUD dicendum, quod numerus uno modo est forma, et alio modo non: ta- modo est forma, et alio modo non: ta- men omni modo aliqualiter speciem men omni modo aliqualiter speciem præbet numerus et est actus numeri præbet numerus et est actus numeri rem numeratam in numerum rem numeratam in numerum cum aliis cum aliis ponere et hoc accipit res in quantum ponere et hoc accipit res in quantum est terminata et ab aliis divisa et hoc est terminata et ab aliis divisa et hoc fit fit per per actum formæ quæ dividit et termi- actum formæ quæ dividit et termi- nat esse materiæ et sic numerus dat nat esse materiæ et sic numerus dat esse, et est forma: sed tunc numerus po- esse, et est forma: sed tunc numerus po- nitur pro eo a quo res numeratur, et ca- nitur pro eo a quo res numeratur, et ca- dit in numerum: unde non sequitur dit in numerum: unde non sequitur tunc quod sit par, vel impar: vel duo, vel tunc quod sit par, vel impar: vel duo, vel tria, et hujusmodi. Alio modo numerus tria, et hujusmodi. Alio modo numerus est numerata principia ad esse rei suffi- est numerata principia ad esse rei suffi- cientia et sic accipitur cum dicitur cientia et sic accipitur cum dicitur

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5 Ad 5

108 108

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Deus omnia in numero fecisse. Et illa Deus omnia in numero fecisse. Et illa principia præbent speciem sicut in poten- principia præbent speciem sicut in poten- tia prima ad esse rei species est. tia prima ad esse rei species est.

AD ALIUD dicendum, quod pondus acci- AD ALIUD dicendum, quod pondus acci- pitur large, et stricte. Stricte pondus est pitur large, et stricte. Stricte pondus est inclinatio corporis mobilis motu recto ad inclinatio corporis mobilis motu recto ad suum ubi large autem est inclinatio suum ubi large autem est inclinatio cujuslibet rei rei in hoc in quo quiescit cujuslibet rei rei in hoc in quo quiescit fieri sui esse et suæ essentiæ: fieri au- fieri sui esse et suæ essentiæ: fieri au- tem suum non quiescit nisi in factum tem suum non quiescit nisi in factum esse, et factum esse non est nisi re per- esse, et factum esse non est nisi re per- fecta in esse: ergo pondus erit inclina- fecta in esse: ergo pondus erit inclina- tio principiorum constituentium rem in tio principiorum constituentium rem in suum esse rei, id est, proprium esse rei suum esse rei, id est, proprium esse rei secundum naturam creati hujus, vel secundum naturam creati hujus, vel

illius. illius.

AD ALIUD dicendum, quod locatio seu AD ALIUD dicendum, quod locatio seu stabilitas sistit motum, et ideo elargato stabilitas sistit motum, et ideo elargato nomine est in factum esse: quies autem nomine est in factum esse: quies autem dicit perfectionem quamdam in constitu- dicit perfectionem quamdam in constitu- tione ejus propter quod fuit motus, et tione ejus propter quod fuit motus, et ideo dicit perfectionem in forma et esse ideo dicit perfectionem in forma et esse rei. rei.

AD ALIUD dicendum, quod mensura AD ALIUD dicendum, quod mensura præfigit modum: modus autem est ultra præfigit modum: modus autem est ultra quod nihil de essentia rei progreditur, ut quod nihil de essentia rei progreditur, ut dicit Augustinus. Unde secundum hoc dicit Augustinus. Unde secundum hoc dico, quod modus est terminatio princi- dico, quod modus est terminatio princi- piorum constituentium rem sub esse rei: piorum constituentium rem sub esse rei: ut sic sint tria, scilicet numerus princi- ut sic sint tria, scilicet numerus princi- piorum, et inclinatio eorum ad esse, et piorum, et inclinatio eorum ad esse, et terminatio sive perfectio eorum sub esse terminatio sive perfectio eorum sub esse rei. rei.

AD IDEM dicendum, quod omnis entis AD IDEM dicendum, quod omnis entis creati determinati in natura sunt ista creati determinati in natura sunt ista tria sed non oportet, quod istorum tria sed non oportet, quod istorum trium sint alia tria quæ sint in ipsis ut trium sint alia tria quæ sint in ipsis ut dispositiones, sed quod ista tria habeant dispositiones, sed quod ista tria habeant respondentia tria in ideis quibus crean- respondentia tria in ideis quibus crean- tur, et creaturæ inseruntur. Unde Au- tur, et creaturæ inseruntur. Unde Au- gustinus in IV super Genesim: Mensura gustinus in IV super Genesim: Mensura sine mensura est, cui æquatur quod de sine mensura est, cui æquatur quod de illa est, nec aliunde ipsa est. Numerus illa est, nec aliunde ipsa est. Numerus sine numero est, quo formantur omnia, sine numero est, quo formantur omnia, nec ipse formatur. Pondus sine pondere nec ipse formatur. Pondus sine pondere est, quo referuntur ut quiescant, quorum est, quo referuntur ut quiescant, quorum quies purum gaudium est, nec illud ta- quies purum gaudium est, nec illud ta- men refertur ad aliud. Et infra concludit men refertur ad aliud. Et infra concludit sic Non itaque dubitandum est illa sic Non itaque dubitandum est illa

esse extra ea quæ disposita sunt in qui- esse extra ea quæ disposita sunt in qui- bus omnia disposita sunt. Et sic patet, bus omnia disposita sunt. Et sic patet, quod non ibi dicitur in infinitum. quod non ibi dicitur in infinitum.

AD ALIUD dicendum, quod amor et AD ALIUD dicendum, quod amor et charitas in veritate secundum esse ha- charitas in veritate secundum esse ha- bent modum, et hic modus est commen- bent modum, et hic modus est commen- suratio actus ad diligibile: sed in Deo suratio actus ad diligibile: sed in Deo diligibile elevatum est in bonitate ultra diligibile elevatum est in bonitate ultra quam possumus per affectum ad ipsum : quam possumus per affectum ad ipsum : ideo dicitur non habere modum, eo quod ideo dicitur non habere modum, eo quod non habet modum sub nostro posse. non habet modum sub nostro posse.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate peccata his tribus privata sunt, sed non peccata his tribus privata sunt, sed non omnino quia remanet in eis actus cum omnino quia remanet in eis actus cum privatione et ordine potentiali ad ista: privatione et ordine potentiali ad ista: et ideo etiam deformitas est in actu: quia et ideo etiam deformitas est in actu: quia si non esset actus liberi arbitrii ordina- si non esset actus liberi arbitrii ordina- bilis ad ista, tunc carentia ipsorum non bilis ad ista, tunc carentia ipsorum non induceret deformitatem. Qualiter autem induceret deformitatem. Qualiter autem incidat hujusmodi defectus, supra notatum incidat hujusmodi defectus, supra notatum est in quæstione de duobus principiis. est in quæstione de duobus principiis.

Ad to Ad to

Ad i Ad i

AD ALIUD dicendum, quod modus, spe- Ad quaest AD ALIUD dicendum, quod modus, spe- Ad quaest cies, et ordo omnibus insunt, sed non cies, et ordo omnibus insunt, sed non uno modo: sunt enim in quibusdam du- uno modo: sunt enim in quibusdam du- pliciter, sicut in pede, vel alio organo: pliciter, sicut in pede, vel alio organo: si enim pes consideretur in se, sic spe- si enim pes consideretur in se, sic spe- cies pedis est forma pedis, et modus cies pedis est forma pedis, et modus ipsius limitatio ejus ad figuram, et ordo ipsius limitatio ejus ad figuram, et ordo ipsius ad locum in corpore. Si autem ipsius ad locum in corpore. Si autem consideretur ut organum virtutis gres- consideretur ut organum virtutis gres- sibilis, sic species ejus erit dispositio sibilis, sic species ejus erit dispositio quæ congrue moveri potest a virtute quæ congrue moveri potest a virtute gressibili, et modus ejus proportio mobi- gressibili, et modus ejus proportio mobi- lis ad virtutem moventem, et ordo ejus lis ad virtutem moventem, et ordo ejus ad ambulandum. Unde dico, quod mo- ad ambulandum. Unde dico, quod mo- dus, ordo, et species diminuibilia sunt in dus, ordo, et species diminuibilia sunt in rationali creatura, non in esse naturæ con- rationali creatura, non in esse naturæ con- siderata absolute, sed potius secundum siderata absolute, sed potius secundum quod consideratur ipsa secundum ordinem quod consideratur ipsa secundum ordinem quem habet ad bonum gratiæ: sic enim quem habet ad bonum gratiæ: sic enim illa ordinabilitas corrumpitur per pec- illa ordinabilitas corrumpitur per pec- catum aliter autem possunt esse in aliis. catum aliter autem possunt esse in aliis.

AD ULTIMUM dicendum, quod unum, Ad quæst AD ULTIMUM dicendum, quod unum, Ad quæst verum, bonum, licet convertantur secun- verum, bonum, licet convertantur secun- dum supposita, non tamen convertun- dum supposita, non tamen convertun- tur secundum intentiones nominum, et tur secundum intentiones nominum, et sic condividuntur. sic condividuntur.

IN I SENTENT. DIST. III, F, ART. 16. IN I SENTENT. DIST. III, F, ART. 16.

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

Qur est ratio enumerationis diversorum Qur est ratio enumerationis diversorum vestigiorum? vestigiorum?

Tertio, Quæritur de ratione enumera- Tertio, Quæritur de ratione enumera- tionis diversorum vestigiorum: de hoc tionis diversorum vestigiorum: de hoc en fere omnes dicunt, et nullus ratio- en fere omnes dicunt, et nullus ratio- nem sui dicti assignat. nem sui dicti assignat.

109 109

mier.ta. mier.ta.

In se autem consideratur ulterius tri- In se autem consideratur ulterius tri- bus modis, scilicet in fieri, et in perfe- bus modis, scilicet in fieri, et in perfe- ctione ultima. In fieri autem sunt primo ctione ultima. In fieri autem sunt primo enumerata, scilicet numerus, pondus, enumerata, scilicet numerus, pondus, 1. 1. et mensura. Numerus enim refertur (ut Primo nu- et mensura. Numerus enim refertur (ut Primo nu- dictum est prius) ad substantiam prin- dictum est prius) ad substantiam prin- cipiorum constituentium, secundum cipiorum constituentium, secundum quod unum cum alio facit numerum quod unum cum alio facit numerum in constituendo totum esse: pondus in constituendo totum esse: pondus autem refertur ad inclinationes eorum autem refertur ad inclinationes eorum ad esse et mensura ad proportio- ad esse et mensura ad proportio- nem ipsius esse terminantis principia nem ipsius esse terminantis principia inclinata ad ipsum. Et sic etiam patet, inclinata ad ipsum. Et sic etiam patet,

Enumerentur igitur vestigia inventa quod semper prius est in posteriori: sed Enumerentur igitur vestigia inventa quod semper prius est in posteriori: sed a Sanctis, sic: a Sanctis, sic:

1. In Sapient. XI, 21, ponitur istud: 1. In Sapient. XI, 21, ponitur istud: Numerus, pondus, mensura. Numerus, pondus, mensura.

2. Augustinus in IV super Genesim, 2. Augustinus in IV super Genesim, ponit istud Modus, species, et ordo. ponit istud Modus, species, et ordo.

3. Bernardus, istud: Unum, verum, 3. Bernardus, istud: Unum, verum, bonum. bonum.

4. In Glossa super illum Psalmum xcı, 4. In Glossa super illum Psalmum xcı, Bonum est confiteri, super illud verbum Bonum est confiteri, super illud verbum 7: Stultus non intelliget hæc, poni- 7: Stultus non intelliget hæc, poni- tur istud Substantia, species, virtus. tur istud Substantia, species, virtus.

3. In Caelest hierarchia ponitur is- 3. In Caelest hierarchia ponitur is- tud Essentia, virtus, et operatio. tud Essentia, virtus, et operatio.

6. Alibi Augustinus dat hoc: Sub- 6. Alibi Augustinus dat hoc: Sub- stantia, species, ratio. stantia, species, ratio.

7. Idem Augustinus in libro VIII de 7. Idem Augustinus in libro VIII de ('vitate Dei ponit istud: Causa subsi- ('vitate Dei ponit istud: Causa subsi- stendi, ratio intelligendi, ordo vivendi. stendi, ratio intelligendi, ordo vivendi.

8. In Q. LXXXIII ponit hoc : Quod con- 8. In Q. LXXXIII ponit hoc : Quod con- stat, quod congruit, quod discernitur. stat, quod congruit, quod discernitur.

9. Ex libro Soliloquiorum colligitur 9. Ex libro Soliloquiorum colligitur istud: Verum, pulchrum, bonum. istud: Verum, pulchrum, bonum.

10. Ex libro de Divinis nominibus 2 10. Ex libro de Divinis nominibus 2 colligitur istud: Lumen, pulchrum, bo- colligitur istud: Lumen, pulchrum, bo-

num. num.

Sunt etiam plurimi alii modi enume- Sunt etiam plurimi alii modi enume- randi, qui omnes palebunt, si ratio enu- randi, qui omnes palebunt, si ratio enu- merationis istorum bene attendatur. merationis istorum bene attendatur.

NOTANDUM, quod res consideratur tri- NOTANDUM, quod res consideratur tri- pliciter, scilicet in se, et in operatione, pliciter, scilicet in se, et in operatione, et in comparatione ad hominem, ad cu- et in comparatione ad hominem, ad cu- Jus eruditionem facta est res ipsa. Jus eruditionem facta est res ipsa.

1 S. DIONYSIUS, de Coelesti hierarchia, cap. 1 S. DIONYSIUS, de Coelesti hierarchia, cap.

non convertitur, quia numerus est in pon- non convertitur, quia numerus est in pon- dere, et non convertitur et numerus et dere, et non convertitur et numerus et pondus in mensura, et non convertitur. pondus in mensura, et non convertitur.

SECUNDO enumerata, scilicet modus, SECUNDO enumerata, scilicet modus, species, et ordo referuntur ad rem secun- species, et ordo referuntur ad rem secun- dum quod est in esse: quod sic patet: dum quod est in esse: quod sic patet: Modus est (ut dicit Augustinus) qui Modus est (ut dicit Augustinus) qui præfigit unicuique mensuram esse sui præfigit unicuique mensuram esse sui ultra quam de essentia nihil est : et ideo ultra quam de essentia nihil est : et ideo patet, quod est a forma, et ubi termina- patet, quod est a forma, et ubi termina- tur præcedens trinitas, scilicet, in men- tur præcedens trinitas, scilicet, in men- sura, ibi incipit ista, sicut esse est post sura, ibi incipit ista, sicut esse est post fieri. Sed species cum ipsa sit quo res fieri. Sed species cum ipsa sit quo res est, et propria natura rei, et dans esse est, et propria natura rei, et dans esse ei in quo est, iterum patet, quod non ei in quo est, iterum patet, quod non est rei nisi secundum quod est in esse, est rei nisi secundum quod est in esse, Primus autem ordo est rei qui est ad Primus autem ordo est rei qui est ad permanentiam et quietem in illo esse, permanentiam et quietem in illo esse, et ad locum proprium suæ naturæ sive et ad locum proprium suæ naturæ sive corporalem sive spiritualem, qui ex tali corporalem sive spiritualem, qui ex tali esse quod est a forma rei consequitur. esse quod est a forma rei consequitur. Unde Philosophus in VIII Physicorum Unde Philosophus in VIII Physicorum dicit, quod idem est motus ad locum, et dicit, quod idem est motus ad locum, et ad formam, in mobilibus recto motu. ad formam, in mobilibus recto motu. Unde patet qualiter hæc tria sunt in re Unde patet qualiter hæc tria sunt in re secundum quod ipsa est. In istis etiam secundum quod ipsa est. In istis etiam supponuntur præhabita tria: cum cnim supponuntur præhabita tria: cum cnim omnis motus sit a mensura, ut dicit Au- omnis motus sit a mensura, ut dicit Au- gustinus, et mensura supponit nume- gustinus, et mensura supponit nume- rum, et pondus, ut habitum est, crunt rum, et pondus, ut habitum est, crunt in modo numerus, pondus, et mensura : in modo numerus, pondus, et mensura : cum vero non sit species nisi rei modi- cum vero non sit species nisi rei modi-

IDEM, De divinis nominibus, cap. 4 IDEM, De divinis nominibus, cap. 4

11 11

3. 3.

4. 4.

110 110

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ficatæ in esse, species supponit modum : ficatæ in esse, species supponit modum : cum igitur non sit ordo nisi collocationis cum igitur non sit ordo nisi collocationis et quietis in esse quod est a specie, ordo et quietis in esse quod est a specie, ordo supponit speciem. Et ex Littera patet, supponit speciem. Et ex Littera patet, quod inutilis est labor quorumdam, qui quod inutilis est labor quorumdam, qui omnia hæc volunt reducere ad numerum : omnia hæc volunt reducere ad numerum : quia si quæratur ab eis, quare ita diversis quia si quæratur ab eis, quare ita diversis modis enumerant Sancti, non possunt modis enumerant Sancti, non possunt assignare rationem, assignare rationem,

TERTIO vero tria enumerata, scilicet TERTIO vero tria enumerata, scilicet unum, verum, bonum, accipiuntur in re unum, verum, bonum, accipiuntur in re secundum quod perfecta est perfectione secundum quod perfecta est perfectione ultima quod sic patet: Unum (ut dicit ultima quod sic patet: Unum (ut dicit Philosophus) est indivisum in se, et di- Philosophus) est indivisum in se, et di- visum ab aliis nihil autem est indivi- visum ab aliis nihil autem est indivi- sum in se, nisi quod suis finibus conti- sum in se, nisi quod suis finibus conti- netur intra se : et hoc est quod clauditur netur intra se : et hoc est quod clauditur ad metas suorum diffinientium : hoc au- ad metas suorum diffinientium : hoc au- tem est quod in natura est locatum in tem est quod in natura est locatum in esse ordinato: unde patet, quod unum esse ordinato: unde patet, quod unum habet in se ordinem, et per consequens habet in se ordinem, et per consequens habet omnia præcendentia ordinem: habet omnia præcendentia ordinem: cum autem verum sit id quod est, per cum autem verum sit id quod est, per verum supponitur propria substantia rei: verum supponitur propria substantia rei: et hoc accipitur ex natura pronominis et et hoc accipitur ex natura pronominis et articuli subjunctivi, qui est in nomine, articuli subjunctivi, qui est in nomine, quæ ambo notant suppositi determina- quæ ambo notant suppositi determina- tionem per verbum autem, est, impor- tionem per verbum autem, est, impor- tatur substantia ut actus, quæ substan- tatur substantia ut actus, quæ substan- tia non convenit nisi rei jam perfe- tia non convenit nisi rei jam perfe- ctæ et ideo verum supponit unum : ctæ et ideo verum supponit unum : bonum autem dicit indivisionem a fine, bonum autem dicit indivisionem a fine, et finis est ultimum complementum, et et finis est ultimum complementum, et ideo bonum supponit verum et unum. ideo bonum supponit verum et unum. Et sic patet, quod conveniunt rei ista tria Et sic patet, quod conveniunt rei ista tria secundum quod est in complemento ul- secundum quod est in complemento ul- timo. timo.

SECUNDA consideratio rei est secun- SECUNDA consideratio rei est secun- dum quod est in operatione et sic ite- dum quod est in operatione et sic ite- rum tribus modis consideratur, scilicet, rum tribus modis consideratur, scilicet, secundum disponentia ad opus, vel in secundum disponentia ad opus, vel in actu operis, vel in fine intento per opus. actu operis, vel in fine intento per opus.

Secundum primam autem considera- Secundum primam autem considera- tionem accipiuntur tria quarto enumera- tionem accipiuntur tria quarto enumera- ta in Glossa super Psalmum, scilicet sub- ta in Glossa super Psalmum, scilicet sub- stantia, species, et virtus: substantia stantia, species, et virtus: substantia enim ponit ens in se perfectum, et ideo enim ponit ens in se perfectum, et ideo supponit bonum, et per consequens om- supponit bonum, et per consequens om-

nia præcedentia bonum substantia etiam nia præcedentia bonum substantia etiam est a qua egreditur actus et operatio, est a qua egreditur actus et operatio, quia actus particularium sunt et compo- quia actus particularium sunt et compo- sitorum: omnis autem substantia agit sitorum: omnis autem substantia agit per formam, et ideo species ponit pri- per formam, et ideo species ponit pri- mum disponens ad opus species autem mum disponens ad opus species autem non elicit opera nisi per virtutem, et ideo non elicit opera nisi per virtutem, et ideo virtus est immediate disponens ad opus, virtus est immediate disponens ad opus, et ideo in ipso est species et substantia : et ideo in ipso est species et substantia : unde illis tribus sufficienter ad opus unde illis tribus sufficienter ad opus disponitur substantia a qua egreditur disponitur substantia a qua egreditur actus, species autem secundum quam actus, species autem secundum quam est operatio, et virtus activa quæ prin- est operatio, et virtus activa quæ prin- cipium est operis immediatum. cipium est operis immediatum.

QUINTA autem tria sunt in libro de QUINTA autem tria sunt in libro de Caelesti hierarchia, hæc scilicet, essentia, Caelesti hierarchia, hæc scilicet, essentia, virtus, operatio, et sunt in re secundum virtus, operatio, et sunt in re secundum quod est in opere essentia enim posita quod est in opere essentia enim posita est hic pro natura, secundum quod ipsa est hic pro natura, secundum quod ipsa est principium motus et status: et vir- est principium motus et status: et vir- tus est ultimus prolapsus potentiæ in tus est ultimus prolapsus potentiæ in opus operatio autem ponit actum ope- opus operatio autem ponit actum ope- ris. Et iterum facile patet qualiter in istis ris. Et iterum facile patet qualiter in istis omnia præcedentia clauduntur. omnia præcedentia clauduntur.

SEXTO vero loco enumerata sunt SEXTO vero loco enumerata sunt substantia, species, et ratio, et sunt in re substantia, species, et ratio, et sunt in re secundum quod est in fine intento per secundum quod est in fine intento per opus et secundum hoc substantia sup- opus et secundum hoc substantia sup- ponit substantiam agentem in actu et ponit substantiam agentem in actu et species ponit determinationem sui in actu species ponit determinationem sui in actu hoc vel in illo, qui est secundum natu- hoc vel in illo, qui est secundum natu- ram suæ formæ, vel esse: ratio autem ram suæ formæ, vel esse: ratio autem dicit intentum et tunc iterum semper dicit intentum et tunc iterum semper posterius ponit ante præcedentia posterius ponit ante præcedentia

ILLA vero quæ septimo enumeran- ILLA vero quæ septimo enumeran- tur, non dicunt aliquid in creatura, sed tur, non dicunt aliquid in creatura, sed potius in Deo secundum divisionem trium potius in Deo secundum divisionem trium scientiarum, ut dicit Augustinus, ibidem, scientiarum, ut dicit Augustinus, ibidem, scilicet naturalis, rationalis, et moralis: scilicet naturalis, rationalis, et moralis: quia hæc in Deo ostendunt, quod ipse quia hæc in Deo ostendunt, quod ipse est causa subsistendi naturalibus, et ra- est causa subsistendi naturalibus, et ra- tio intelligendi rationabilia quæ in puris tio intelligendi rationabilia quæ in puris et nudis intellectibus consistunt, et ordo et nudis intellectibus consistunt, et ordo vivendi qui quæritur in moralibus quæ vivendi qui quæritur in moralibus quæ non sunt contemplationis gratia, sed ut non sunt contemplationis gratia, sed ut boni fiamus. boni fiamus.

TERTIA rei consideratio est secundum TERTIA rei consideratio est secundum quod ordinatur ad intellectum et ad affe- quod ordinatur ad intellectum et ad affe-

5. 5.

(5. (5.

7. 7.

IN I SENTENT. DIST. III, F, ART. 17. IN I SENTENT. DIST. III, F, ART. 17.

etum hominis, quem instruunt res crea- etum hominis, quem instruunt res crea- ta et sic iterum est triplex considera- ta et sic iterum est triplex considera- tio rei, scilicet, ut disponitur res ad in- tio rei, scilicet, ut disponitur res ad in- tellectum et affectum, vel prout est in tellectum et affectum, vel prout est in intellectu et affectu, vel prout est in intellectu et affectu, vel prout est in effectu consequente se secundum quod effectu consequente se secundum quod est in intellectu et in affectu. est in intellectu et in affectu.

Et primo modo accipiuntur illa tria Et primo modo accipiuntur illa tria quæ in octavo loco enumerata sunt, sci- quæ in octavo loco enumerata sunt, sci- licet quod constat, et quod congruit, et licet quod constat, et quod congruit, et quod discernitur: nihil enim secundum quod discernitur: nihil enim secundum naturam constat nisi quod constat in naturam constat nisi quod constat in perfectione potestatis et naturæ tunc perfectione potestatis et naturæ tunc enim constat, id est, stat similiter: sed enim constat, id est, stat similiter: sed perfectio naturæ est in primis tribus ter- perfectio naturæ est in primis tribus ter- nariis et perfectio potestatis in secundis nariis et perfectio potestatis in secundis tribus, ut habitum est: ergo quod con- tribus, ut habitum est: ergo quod con- stat supponit omnia præcedentia: quod stat supponit omnia præcedentia: quod autem congruit, ponit ordinem ad aliud, autem congruit, ponit ordinem ad aliud, et præcipue ad hominem cui congruit in et præcipue ad hominem cui congruit in usu vitæ quod autem discernitur, ponit usu vitæ quod autem discernitur, ponit respectum ad intellectum. respectum ad intellectum.

EA VERO quæ nono enumerantur EA VERO quæ nono enumerantur sunt in re existente in affectu et intelle- sunt in re existente in affectu et intelle- ctu et sunt hæc, verum, bonum, pul- ctu et sunt hæc, verum, bonum, pul- chrum : verum enim est finis intelligen- chrum : verum enim est finis intelligen- the speculativæ, ut dicit Philosophus : et the speculativæ, ut dicit Philosophus : et bonum est finis affectus pulchrum au- bonum est finis affectus pulchrum au- tein dicit venustationem et decentiam tein dicit venustationem et decentiam ejus secundum rationem honesti. ejus secundum rationem honesti.

DECIMO vero tria enumerata sunt DECIMO vero tria enumerata sunt lumen, pulchrum, bonum: et accipiun- lumen, pulchrum, bonum: et accipiun- tur secundum effectum quem faciunt in tur secundum effectum quem faciunt in affectu et intellectu, qui sunt illuminare, affectu et intellectu, qui sunt illuminare, et pulchrum facere, et bonum. et pulchrum facere, et bonum.

Et nota, quod in omnibus istis et Et nota, quod in omnibus istis et aliis quæ a Sanctis ponuntur, semper aliis quæ a Sanctis ponuntur, semper primum dicit substantiam rei: quia nisi primum dicit substantiam rei: quia nisi lla prius supponatur, nihil circa eam lla prius supponatur, nihil circa eam posset accipi. Ultimum autem semper posset accipi. Ultimum autem semper dicit complementum respectu duorum dicit complementum respectu duorum præcedentium. præcedentium.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

111 111

De attributis personarum quæ attribuun- De attributis personarum quæ attribuun- tur eis a Magistro. tur eis a Magistro.

Deinde ad intellectum pleniorem ha- Deinde ad intellectum pleniorem ha- bendum Litteræ, videndum est qualiter bendum Litteræ, videndum est qualiter Magister per verba Augustini hæc tria Magister per verba Augustini hæc tria attribuit Trinitati increatæ, ibi, ubi di- attribuit Trinitati increatæ, ibi, ubi di- cit : « In illa enim Trinitate summa ori- cit : « In illa enim Trinitate summa ori- go est, etc. » go est, etc. »

Si enim colligantur omnes diversitates Si enim colligantur omnes diversitates quas ponit in isto capitulo, tunc Patri quas ponit in isto capitulo, tunc Patri attribuit septem, et octavum quod pro- attribuit septem, et octavum quod pro- prium est sibi, scilicet, quia Pater: vo- prium est sibi, scilicet, quia Pater: vo- cat enim eum primo originem omnium cat enim eum primo originem omnium rerum, et secundo principium, et tertio rerum, et secundo principium, et tertio a quo, et quarto ad quem recurrimus, a quo, et quarto ad quem recurrimus, quinto unum, sexto quod auctor con- quinto unum, sexto quod auctor con- ditionis, et septimo quod suum est dicere ditionis, et septimo quod suum est dicere fiat. fiat.

PATER enim consideratur tripliciter, PATER enim consideratur tripliciter, scilicet, ut principium non de principio, scilicet, ut principium non de principio, tam respectu personarum quam respectu tam respectu personarum quam respectu creaturarum quia etsi Filius, et Spiri- creaturarum quia etsi Filius, et Spiri- tus sanctus creant, tamen hoc habent a tus sanctus creant, tamen hoc habent a Patre. Pater etiam accipitur in sua pro- Patre. Pater etiam accipitur in sua pro- prietate: et Pater accipitur ut finis in prietate: et Pater accipitur ut finis in quem omnia referuntur, et a creaturis, quem omnia referuntur, et a creaturis, et a personis quia Filius in illum refert et a personis quia Filius in illum refert quod est, a quo habet ut sit, ut dicit Hi- quod est, a quo habet ut sit, ut dicit Hi- larius. Et similiter Spiritus sanctus. Si larius. Et similiter Spiritus sanctus. Si autem consideratur ut principium non autem consideratur ut principium non de principio, potest accipi tripliciter, sci- de principio, potest accipi tripliciter, sci- licet in habitu, vel in inclinatione ad ac- licet in habitu, vel in inclinatione ad ac- tum, vel in actu ipso et hæc dicuntur tum, vel in actu ipso et hæc dicuntur secundum rationem intelligendi tantum, secundum rationem intelligendi tantum, quæ ratio importatur per nomina, et non quæ ratio importatur per nomina, et non quod in re sit hujusmodi distinctio: hoc quod in re sit hujusmodi distinctio: hoc enim modo Sancti consueverunt loqui de enim modo Sancti consueverunt loqui de personis. Si autem accipitur ut in habitu, personis. Si autem accipitur ut in habitu, tunc convenit ei origo: si vero ut in tunc convenit ei origo: si vero ut in inclinatione ad actum, tunc convenit ei inclinatione ad actum, tunc convenit ei principium si vero in actu ipso, tunc principium si vero in actu ipso, tunc

" "

112 112

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

convenit ei id quod dicitur, a quo convenit ei id quod dicitur, a quo omnia et hoc plane se offert consi- omnia et hoc plane se offert consi- deranti nominum rationes. Si autem deranti nominum rationes. Si autem consideratur in proprietate personali, consideratur in proprietate personali, tunc convenit ei per appropriationem es- tunc convenit ei per appropriationem es- se unum: quia unum est indivisivum in se unum: quia unum est indivisivum in se, et extenditur indivisivum ad non di- se, et extenditur indivisivum ad non di- stingui per hoc quod non ab alio sit, sic- stingui per hoc quod non ab alio sit, sic- ut unum non est ab alio a quo omnis ut unum non est ab alio a quo omnis numerus. Si vero consideratur ut finis, numerus. Si vero consideratur ut finis, tunc convenit ei ad quod omnia redu- tunc convenit ei ad quod omnia redu- cuntur sive revertuntur. Duo vero quæ cuntur sive revertuntur. Duo vero quæ tangit Magister, scilicet auctor conditio- tangit Magister, scilicet auctor conditio- nis, et dixit fiat, conveniunt ei secundum nis, et dixit fiat, conveniunt ei secundum quod creatura est ab ipso in actu: sed a quod creatura est ab ipso in actu: sed a quo convenit ei per actum ipsum: au- quo convenit ei per actum ipsum: au- ctoritas autem convenit ei in quantum ctoritas autem convenit ei in quantum per se operatur: et dicere fiat in quantum per se operatur: et dicere fiat in quantum relucet in opere appropriatum suum, relucet in opere appropriatum suum,

FILIO AUTEM dat Magister etiam sep- FILIO AUTEM dat Magister etiam sep- tem, scilicet veritatem, pulchritudinem, tem, scilicet veritatem, pulchritudinem, formam, per quem fiat opus, formam formam, per quem fiat opus, formam quam sequimur, similitudinem reforma- quam sequimur, similitudinem reforma- tionis, et verbum : et hæc aptantur Filio tionis, et verbum : et hæc aptantur Filio secundum quatuor considerationes ejus. secundum quatuor considerationes ejus. Comparatur enim ad dicentem Patrem, et Comparatur enim ad dicentem Patrem, et sic est ipse Verbum: comparatur etiam sic est ipse Verbum: comparatur etiam ad exitum creaturarum a Deo, et hoc ad exitum creaturarum a Deo, et hoc dupliciter, scilicet ut idea rei, et sic ipse dupliciter, scilicet ut idea rei, et sic ipse dicitur forma: et ut ens extra umbras dicitur forma: et ut ens extra umbras privationum eorum quorum est idea, et privationum eorum quorum est idea, et sic ipse est pulchritudo: et ut totum con- sic ipse est pulchritudo: et ut totum con- tinens quidquid in re futurum est, et im- tinens quidquid in re futurum est, et im- materialiter et immutabiliter, et sic ipse materialiter et immutabiliter, et sic ipse est veritas: quia veritas immobilis est, est veritas: quia veritas immobilis est, et immaterialis. Si autem comparatio et immaterialis. Si autem comparatio sui fiat ad creaturam prout exit ab sui fiat ad creaturam prout exit ab operante, sic attribuitur ei per quem fit operante, sic attribuitur ei per quem fit opus. Tertia consideratio Filii est secun- opus. Tertia consideratio Filii est secun- dum quod ipse est reducens nos ad Pa- dum quod ipse est reducens nos ad Pa- trem, sicut dicit Apostolus, ad Roman. trem, sicut dicit Apostolus, ad Roman. v, 2, quia per ipsum accessum habemus v, 2, quia per ipsum accessum habemus ad Patrem tunc dupliciter considera- ad Patrem tunc dupliciter considera- tur, scilicet ut imago ad quam nostram tur, scilicet ut imago ad quam nostram imaginamur, ut scilicet secundum mo- imaginamur, ut scilicet secundum mo- dum possibilem nobis imitemur, sicut dum possibilem nobis imitemur, sicut

Ad Roman. v, 1 et 2. Justificati ex file, pa- Ad Roman. v, 1 et 2. Justificati ex file, pa- cem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Je- cem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Je-

ipse per omnia imitatur Patrem, et sic ipse per omnia imitatur Patrem, et sic est forma quam sequimur et prout re- est forma quam sequimur et prout re- creat, ut mediator Dei et hominum, et creat, ut mediator Dei et hominum, et sic est similitudo recreationis. sic est similitudo recreationis.

SPIRITUI SANCTO Magister etiam attri- SPIRITUI SANCTO Magister etiam attri- buit sex in isto capitulo, scilicet, quod buit sex in isto capitulo, scilicet, quod ipse est delectatio, bonitas in qua omnia ipse est delectatio, bonitas in qua omnia continentur, gratia qua reconciliamur, continentur, gratia qua reconciliamur, pax qua adhæremus unitati, et donum pax qua adhæremus unitati, et donum benignitatis, quæ conveniunt Spiritui benignitatis, quæ conveniunt Spiritui sancto secundum triplicem ipsius consi- sancto secundum triplicem ipsius consi- derationem. Si enim consideratur in derationem. Si enim consideratur in comparatione ad Patrem et Filium a qui- comparatione ad Patrem et Filium a qui- bus procedit, hoc fit duobus modis, scili- bus procedit, hoc fit duobus modis, scili- cet, secundum rationem suæ processio- cet, secundum rationem suæ processio- nis, et hæc ratio est quia procedit ut nis, et hæc ratio est quia procedit ut bonitas et amor: tunc convenit ei boni- bonitas et amor: tunc convenit ei boni- tas. Si autem consideratur secundum tas. Si autem consideratur secundum modum quo se habet ad Patrem et Fi- modum quo se habet ad Patrem et Fi- lium, tunc convenit ei delectatio: quia lium, tunc convenit ei delectatio: quia ipse est delectatio duorum secundum ipse est delectatio duorum secundum appropriationem. Si autem consideratur appropriationem. Si autem consideratur in comparatione ad creaturam universa- in comparatione ad creaturam universa- liter, tunc convenit ei esse id in quo om- liter, tunc convenit ei esse id in quo om- nia continentur. Tertia consideratio est nia continentur. Tertia consideratio est in comparatione ad creaturam rationalem in comparatione ad creaturam rationalem in quam procedit, ut ipsam sanctificet: in quam procedit, ut ipsam sanctificet: et tunc consideratur tripliciter, scilicet et tunc consideratur tripliciter, scilicet in se, sicut ipsum primum donum est in in se, sicut ipsum primum donum est in quo omnia donantur, et sic convenit ei quo omnia donantur, et sic convenit ei donum benignitatis et in muneribus donum benignitatis et in muneribus gratiarum, et sic convenit ei esse gratiam gratiarum, et sic convenit ei esse gratiam in qua reconciliamur: et in effectu se- in qua reconciliamur: et in effectu se- quente collationem sui et gratiarum, et quente collationem sui et gratiarum, et sic convenit ei esse pacem qua unitati sic convenit ei esse pacem qua unitati adhæremus. adhæremus.

Ex præhabitis patet explanatio totius Ex præhabitis patet explanatio totius capituli usque illuc : « Verbum per quod capituli usque illuc : « Verbum per quod factum est omne quod substantialiter et factum est omne quod substantialiter et naturaliter est. Hæc omnia dicit propter naturaliter est. Hæc omnia dicit propter peccatum, quod nec naturaliter, nec sub- peccatum, quod nec naturaliter, nec sub- stantialiter est, sed defectus incidens ex stantialiter est, sed defectus incidens ex defectu boni: unde non habet esse per- defectu boni: unde non habet esse per- fectum secundum quod Boetius diffinit fectum secundum quod Boetius diffinit esse, cum dicit: Esse est quod ordinem esse, cum dicit: Esse est quod ordinem retinet servatque naturam. retinet servatque naturam.

sum Christum, per quem et habemus accessum per sum Christum, per quem et habemus accessum per .fdem, etc. .fdem, etc.

IN I SENTENT. DIST. III, F, ART. 18. IN I SENTENT. DIST. III, F, ART. 18.

ARTICULUS XVIII. ARTICULUS XVIII.

An Philosophi potuerunt cognoscere An Philosophi potuerunt cognoscere Trinitatem? Trinitatem?

Deinde objicitur de hoc quod dicit : Deinde objicitur de hoc quod dicit : « Non enim per creaturarum contempla- « Non enim per creaturarum contempla- tionem sufficiens, etc. » Ex hoc enim tionem sufficiens, etc. » Ex hoc enim accipitur quod Philosophi Trinitatem accipitur quod Philosophi Trinitatem non cognoverunt. non cognoverunt.

1. Contra hoc videtur esse quod Ari- 1. Contra hoc videtur esse quod Ari- stoteles in I de Cœlo et Mundo dicit sic: stoteles in I de Cœlo et Mundo dicit sic: Et hic quidem, scilicet, ternarius est om- Et hic quidem, scilicet, ternarius est om- nis rei, et significat trinitatem rerum: nis rei, et significat trinitatem rerum: nos vero non extraximus hunc numerum nos vero non extraximus hunc numerum nisi a natura rerum, et retinuimus ipsum nisi a natura rerum, et retinuimus ipsum pro lege eo quod rebus naturalibus si- pro lege eo quod rebus naturalibus si- milis est, et ideo in lege Pythagoræ in milis est, et ideo in lege Pythagoræ in qua docuit colere Deum, adhibuimus nos qua docuit colere Deum, adhibuimus nos ipsos magnificare sacrificiis et cultu ipsos magnificare sacrificiis et cultu

Deum unum secundum hunc numerum : Deum unum secundum hunc numerum : quoniam magnificamus Deum creatorem quoniam magnificamus Deum creatorem eminentem proprietatibus eorum quæ eminentem proprietatibus eorum quæ sunt creata. Hic enim videtur expresse sunt creata. Hic enim videtur expresse nominare Deum trinum. nominare Deum trinum.

2. Item, Plato loquitur de Patre et 2. Item, Plato loquitur de Patre et Filio sub propriis nominibus, et de pa- Filio sub propriis nominibus, et de pa- terna mente et paterno intellectu: ergo terna mente et paterno intellectu: ergo videtur Patrem, et Filium intellexisse. videtur Patrem, et Filium intellexisse.

3. Item, Augustinus dicit quod in quo- 3. Item, Augustinus dicit quod in quo- dam libro Platonis legit Evangelium: In dam libro Platonis legit Evangelium: In principio erat verbum usque ad illum principio erat verbum usque ad illum locum Verbum caro factum est¹. locum Verbum caro factum est¹.

4. Item, Trismegistus: Monas gignit 4. Item, Trismegistus: Monas gignit monadem, et in se suum reflectit ardo- monadem, et in se suum reflectit ardo- rem ergo videtur, quod cognovit Pa- rem ergo videtur, quod cognovit Pa- trem generantem, et Filium genitum, et trem generantem, et Filium genitum, et Amorem qui est ab utroque ut ardor. Amorem qui est ab utroque ut ardor.

5. Si forte dicatur, quod Philosophi 5. Si forte dicatur, quod Philosophi non cognoverunt personas sub propriis non cognoverunt personas sub propriis nominibus personarum, sed sub appro- nominibus personarum, sed sub appro- priatis, scilicet potentia, sapientia, et priatis, scilicet potentia, sapientia, et bonitate. CONTRA: Appropriatum non est bonitate. CONTRA: Appropriatum non est

4 Cf. Joan. 1, 1 14. 4 Cf. Joan. 1, 1 14.

XAV XAV

113 113

nisi per intellectum conveniens cum pro- nisi per intellectum conveniens cum pro- prio ergo non intellecto prius proprio, prio ergo non intellecto prius proprio, non intelligitur appropriatum : et ita vi- non intelligitur appropriatum : et ita vi- detur quod proprietates personarum detur quod proprietates personarum intellexerunt priusquam appropriata. intellexerunt priusquam appropriata.

ULTERIUS quæritur, Si cognoverunt Quæst. 1. ULTERIUS quæritur, Si cognoverunt Quæst. 1. aliquo modo Patrem et Filium, utrum aliquo modo Patrem et Filium, utrum magis accessit ad notitiam corum Pater magis accessit ad notitiam corum Pater in ratione dicentis per intellectum quam in ratione dicentis per intellectum quam in ratione Patris, et Filius in ratione in ratione Patris, et Filius in ratione verbi quam Filii ? verbi quam Filii ?

ULTERIUS quæritur, Quare defecerunt Quæst. 2. ULTERIUS quæritur, Quare defecerunt Quæst. 2. magis in cognitione Spiritus sancti quam magis in cognitione Spiritus sancti quam Filii ? Filii ?

SOLUTIO. Dicendum, quod sine dubio Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod sine dubio Solutio. Philosophi ductu naturalis rationis non Philosophi ductu naturalis rationis non potuerunt cognitionem habere determi- potuerunt cognitionem habere determi- natam de Trinitate secundum propria natam de Trinitate secundum propria nomina personarum: et hoc contingit nomina personarum: et hoc contingit propter tria: quorum unum est, quia propter tria: quorum unum est, quia cognitio illa oppositionem habet ad prin- cognitio illa oppositionem habet ad prin- cipia, quibus intellectus accipit scientiam, cipia, quibus intellectus accipit scientiam, qualia sunt, quia unius naturæ indivisi- qualia sunt, quia unius naturæ indivisi- bilis per numerum non possunt esse sup- bilis per numerum non possunt esse sup- posita plura: quia omne quod distin- posita plura: quia omne quod distin- guitur secundum subsistentiam, eo quod guitur secundum subsistentiam, eo quod ad alterum, prius est in substantia distin- ad alterum, prius est in substantia distin- ctum recipiente illam relationem: quia ctum recipiente illam relationem: quia gignens de substantia sua et genitum in gignens de substantia sua et genitum in esse non sunt simul: quia omne geni- esse non sunt simul: quia omne geni- tum prius est in potentia quam in actu, tum prius est in potentia quam in actu, et hujusmodi qualia sunt principia acci- et hujusmodi qualia sunt principia acci- piendi scientiam apud rationem natura- piendi scientiam apud rationem natura- lem et omnibus his oppositum est in lem et omnibus his oppositum est in distinctione personarum in Trinitate: et distinctione personarum in Trinitate: et ideo ad notitiam Trinitatis exigitur aliud ideo ad notitiam Trinitatis exigitur aliud principium altius his quod est fides, sive principium altius his quod est fides, sive illuminatio revelationis desuper venien- illuminatio revelationis desuper venien- tis. Secundum est, quia scientia Dei mi- tis. Secundum est, quia scientia Dei mi- rabilis est, et confortata, et non possu- rabilis est, et confortata, et non possu- mus ad eam : eo quod excedit et vincit mus ad eam : eo quod excedit et vincit nos, sicut supra probatum est. Tertium nos, sicut supra probatum est. Tertium est, quia similitudo in creatura repræsen- est, quia similitudo in creatura repræsen- tans Deum non est perfecta, et deficit in tans Deum non est perfecta, et deficit in repræsentando, sicut Magister dicit in- repræsentando, sicut Magister dicit in-

8 8

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

114 114

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

fra quia omnis similitudo in pluribus fra quia omnis similitudo in pluribus multo deficit quam conveniat. multo deficit quam conveniat.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ari- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Ari- stoteles non intelligit Trinitatem nisi stoteles non intelligit Trinitatem nisi forte per appropriata: sed ibi intendit forte per appropriata: sed ibi intendit secundum commentum, quod propter secundum commentum, quod propter tres perfectiones rei, scilicet, in se se- tres perfectiones rei, scilicet, in se se- cundum quod corpus in trina dimensione cundum quod corpus in trina dimensione perfectum est, et linea et superficies im- perfectum est, et linea et superficies im- perfecta, eo quod una dimensio addi pot- perfecta, eo quod una dimensio addi pot- est et secundum ordinem circuli in ge- est et secundum ordinem circuli in ge- neratione et motu coeli et figura mundi, neratione et motu coeli et figura mundi, eo quod linea recta recipit additionem, eo quod linea recta recipit additionem, sed circulus non, eo quod est sine prin- sed circulus non, eo quod est sine prin- cipio et ſine : et tertio perfectionem uni- cipio et ſine : et tertio perfectionem uni- versalitatis quæ est ex hoc quod impossi- versalitatis quæ est ex hoc quod impossi- bile est addere mundo, cum sit ex mate- bile est addere mundo, cum sit ex mate- ria sua tota, et nihil de materia sua sit ria sua tota, et nihil de materia sua sit extra mundum propter, inquam, istas extra mundum propter, inquam, istas tres perfectiones rerum magnificabant tres perfectiones rerum magnificabant antiqui Deum tribus sacrificiis et non antiqui Deum tribus sacrificiis et non

confitebantur eum esse trinum et unum. confitebantur eum esse trinum et unum. AD ALIUD dicendum secundum Augu- AD ALIUD dicendum secundum Augu- stinum in libro de Doctrina Christiana, stinum in libro de Doctrina Christiana, quod Plato curiosus in inspectione libro- quod Plato curiosus in inspectione libro- rum descendit in Ægyptum et Judæam, rum descendit in Ægyptum et Judæam, ut videret libros Moysi, et Prophetarum: ut videret libros Moysi, et Prophetarum: et ibi didicit Patrem et Filium, et non et ibi didicit Patrem et Filium, et non ductu naturalis rationis. Vel forte si quis ductu naturalis rationis. Vel forte si quis inspiciat mentem Platonis, intendit pa- inspiciat mentem Platonis, intendit pa- trem vocare Deum, et filium hunc mun- trem vocare Deum, et filium hunc mun- dum et ideo etiam ibidem loquitur de dum et ideo etiam ibidem loquitur de matre et nutricula quæ est materia ex matre et nutricula quæ est materia ex qua factus est mundus. qua factus est mundus.

AD IDEM dicendum, quod paternam AD IDEM dicendum, quod paternam mentem vocat intellectum Dei sine dis- mentem vocat intellectum Dei sine dis- cretione Trinitatis et paternum intelle- cretione Trinitatis et paternum intelle- ctum vocat mundum archetypum, sicut ctum vocat mundum archetypum, sicut de Deo dicit Boetius: de Deo dicit Boetius:

Mundum mente gerens pulchrum pulcherrimus Mundum mente gerens pulchrum pulcherrimus

[ipse. [ipse.

AD ALIUD dicendum, quod sicut prius AD ALIUD dicendum, quod sicut prius

patet ex Augustino de Doctrina Chri- patet ex Augustino de Doctrina Chri- stiana sed jam infra aliam dabimus re- stiana sed jam infra aliam dabimus re- sponsionem. sponsionem.

AD ALIUD dicendum, quod nescio quis AD ALIUD dicendum, quod nescio quis fuit iste Trismegistus et credo, quod li- fuit iste Trismegistus et credo, quod li- ber confictus est: omnia enim quæ dici- ber confictus est: omnia enim quæ dici- tur dixisse Trismegistus, inveni in quo- tur dixisse Trismegistus, inveni in quo- dam libro Magistrı Alani qui confectus dam libro Magistrı Alani qui confectus est de quibusdam propositionibus gene- est de quibusdam propositionibus gene- ralibus, et supponitur commentum eo- ralibus, et supponitur commentum eo- rumdem si tamen Philosophus fuit an- rumdem si tamen Philosophus fuit an- te incarnationem, et non didicit in libris te incarnationem, et non didicit in libris Veteris Testamenti, nec per revelatio- Veteris Testamenti, nec per revelatio- nem, tunc dico quod loquitur de uno nem, tunc dico quod loquitur de uno Deo generante, id est, producente suum Deo generante, id est, producente suum intellectum in mundo, et omnia quæ fe- intellectum in mundo, et omnia quæ fe- cit diligente propter seipsum. cit diligente propter seipsum.

AD ID quod objicitur, quod appropria- AD ID quod objicitur, quod appropria- tum non cognoscitur nisi mediante pro- tum non cognoscitur nisi mediante pro- prio, dicendum quod hoc verum est in prio, dicendum quod hoc verum est in quantum appropriatum sed hæc appro- quantum appropriatum sed hæc appro- priatio ad propria facta est per fideles. priatio ad propria facta est per fideles.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod magis appropinquabant Patri dum quod magis appropinquabant Patri et Filio sub ratione dicentis per intelle- et Filio sub ratione dicentis per intelle- ctum, et sub ratione verbi, quam sub ra- ctum, et sub ratione verbi, quam sub ra- tione Patris et Filu: et hoc ideo quia di- tione Patris et Filu: et hoc ideo quia di- cere æquivocatur ad dicere essentiale cere æquivocatur ad dicere essentiale quod convenit tribus, et ad dicere per- quod convenit tribus, et ad dicere per- sonale quod convenit tantum Patri. Et sonale quod convenit tantum Patri. Et primo modo est investigabile per ratio- primo modo est investigabile per ratio- nem. Secundo modo non. Similiter ver- nem. Secundo modo non. Similiter ver- bum est æquivocum ad verbum creare bum est æquivocum ad verbum creare quod appropriate convenit Filio sed quod appropriate convenit Filio sed Filius dicit subsistentem personam, quod Filius dicit subsistentem personam, quod non facit verbum secundum rationem non facit verbum secundum rationem verbi in communi. verbi in communi.

AD ULTIMUM dicendum, quod dictio AD ULTIMUM dicendum, quod dictio verbi et dicentis satis offerunt se in in- verbi et dicentis satis offerunt se in in- tellectu divino, et habent aliquam rela- tellectu divino, et habent aliquam rela- tionem ad invicem sed dictio amoris tionem ad invicem sed dictio amoris non ita se offert: et ideo processio Spi- non ita se offert: et ideo processio Spi- ritus sancti magis elongata est a ratione. ritus sancti magis elongata est a ratione.

Ad 4. Ad 4.

Ad object Ad object

Ad qual Ad qual

Ad quant' Ad quant'

IN I SENTENT. DIST. III, G. IN I SENTENT. DIST. III, G.

115 115

G. Quomodo in anima sit imago Trinitatis? G. Quomodo in anima sit imago Trinitatis?

Nunc vero ad eam jam perveniamus disputationem, ubi in mente huma- Nunc vero ad eam jam perveniamus disputationem, ubi in mente huma- ma quæ novit Deum, vel potest nosse, Trinitatis imaginem reperiamus. Ut ma quæ novit Deum, vel potest nosse, Trinitatis imaginem reperiamus. Ut enim ait Augustinus in XIV libro de Trinitate: Licet humana mens non enim ait Augustinus in XIV libro de Trinitate: Licet humana mens non sit ejus naturæ cujus Deus est, imago tamen illius quo nihil melius est, ibi sit ejus naturæ cujus Deus est, imago tamen illius quo nihil melius est, ibi quærenda et invenienda est, quo natura nostra nihil habet melius, id est, quærenda et invenienda est, quo natura nostra nihil habet melius, id est, in mente. In ipsa etiam mente antequam sit particeps 2 Dei, ejus imago re- in mente. In ipsa etiam mente antequam sit particeps 2 Dei, ejus imago re- peritur: etsi enim amissa Dei participatione deformis sit, imago Dei tamen peritur: etsi enim amissa Dei participatione deformis sit, imago Dei tamen permanet. Eo enim ipso imago Dei est mens, quo capax ejus est, ejusque permanet. Eo enim ipso imago Dei est mens, quo capax ejus est, ejusque particeps esse potest. Jam ergo in ea Trinitatem, quæ Deus est, inquira- particeps esse potest. Jam ergo in ea Trinitatem, quæ Deus est, inquira- mus. Ecce enim mens meminit sui, intelligit se, diligit se: hoc si cerni- mus. Ecce enim mens meminit sui, intelligit se, diligit se: hoc si cerni- mus, cernimus Trinitatem, nondum quidem Deum, sed imaginem Dei. Hic mus, cernimus Trinitatem, nondum quidem Deum, sed imaginem Dei. Hic enim quædam apparet Trinitas, memoriæ, intelligentiæ, et amoris. Hæc enim quædam apparet Trinitas, memoriæ, intelligentiæ, et amoris. Hæc ergo tria potissimum tractemus, memoriam, intelligentiam, voluntatem. ergo tria potissimum tractemus, memoriam, intelligentiam, voluntatem. Have ergo tria, ut Augustinus ait in libro X de Trinitate ³, non sunt tres vitæ, Have ergo tria, ut Augustinus ait in libro X de Trinitate ³, non sunt tres vitæ, Ned una vita: nec tres mentes, sed una mens, una essentia. Memoria vero Ned una vita: nec tres mentes, sed una mens, una essentia. Memoria vero dicitur ad aliquid, et intelligentia, et voluntas sive dilectio similiter ad ali- dicitur ad aliquid, et intelligentia, et voluntas sive dilectio similiter ad ali- quid dicitur vita vero dicitur ad seipsam, et mens, et essentia. Hæc ergo quid dicitur vita vero dicitur ad seipsam, et mens, et essentia. Hæc ergo tria, eo unum sunt, quo una vita, una mens, una essentia: et quidquid tria, eo unum sunt, quo una vita, una mens, una essentia: et quidquid aliud ad seipsa singula dicuntur, etiam simul, non pluraliter, sed singula- aliud ad seipsa singula dicuntur, etiam simul, non pluraliter, sed singula- riter dicuntur. Eo vero tria sunt, quo ad se invicem referuntur. riter dicuntur. Eo vero tria sunt, quo ad se invicem referuntur.