Ad object Ad object

60 60

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod lux intellectus agentis non sufficit quod lux intellectus agentis non sufficit per se, nisi per applicationem lucis in- per se, nisi per applicationem lucis in- tellectus increati, sicut applicatur radius tellectus increati, sicut applicatur radius solis ad radium stellæ. Et hoc contingit solis ad radium stellæ. Et hoc contingit dupliciter, scilicet, secundum lumen du- dupliciter, scilicet, secundum lumen du- plicatum tantum, vel etiam triplicatum: plicatum tantum, vel etiam triplicatum: duplicatum ut si fiat conjunctio ad lu- duplicatum ut si fiat conjunctio ad lu- men intellectus increati, et illud lumen men intellectus increati, et illud lumen est interior magister. Quandoque autem est interior magister. Quandoque autem fit ad conjunctionem intellectus angelici fit ad conjunctionem intellectus angelici et divini quia Philosophi quidam ani- et divini quia Philosophi quidam ani- mam posuerunt instrumentum intelli- mam posuerunt instrumentum intelli- gentiæ, eo quod intelligentia imprimit gentiæ, eo quod intelligentia imprimit in eam suas illuminationes. Et hoc vocat in eam suas illuminationes. Et hoc vocat Dionysius reductionem nostræ hierar- Dionysius reductionem nostræ hierar- chiæ per hierarchiam Angelorum, et Au- chiæ per hierarchiam Angelorum, et Au- gustinus dicit hoc contingere multis mo- gustinus dicit hoc contingere multis mo- dis. Et hoc vocant quidam Philosophi dis. Et hoc vocant quidam Philosophi continuationem intellectuum: quia etiam continuationem intellectuum: quia etiam ipsi dixerunt, quod nihil videtur nisi por ipsi dixerunt, quod nihil videtur nisi por lucem primam. lucem primam.

AD HOC ergo quod quæritur, Utrum AD HOC ergo quod quæritur, Utrum exigitur appositio gratiæ novæ, Dicendum exigitur appositio gratiæ novæ, Dicendum quod si gratia vocatur quodlibet donum quod si gratia vocatur quodlibet donum a Deo gratis datum. tunc non fit hoc a Deo gratis datum. tunc non fit hoc sine gratia imo dicit quidam Philoso- sine gratia imo dicit quidam Philoso- phus, quod etiamsi aliquid sciatur in ha- phus, quod etiamsi aliquid sciatur in ha- bitu, non fiet conversio ad actum nisi bitu, non fiet conversio ad actum nisi per conversionem ad lucem intellectus per conversionem ad lucem intellectus increati. increati.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

An in materia de Trinitate periculosius An in materia de Trinitate periculosius erratur? erratur?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit:

« Quia nec periculosius alicubi, etc. » « Quia nec periculosius alicubi, etc. »

Hoc enim videtur falsum: cum multas Hoc enim videtur falsum: cum multas opiniones videamus traditas a Magistris opiniones videamus traditas a Magistris in scientia de Trinitate et dicunt, quod in scientia de Trinitate et dicunt, quod difficultas materiæ excusat. difficultas materiæ excusat.

AD HOC dicendum, quod periculosius AD HOC dicendum, quod periculosius hic dicit, ideo quod est in fundamento, hic dicit, ideo quod est in fundamento, quo everso, evertitur totum, et non quoad quo everso, evertitur totum, et non quoad magnitudinem peccati: vel potest fieri magnitudinem peccati: vel potest fieri vis in hoc quod dicit, erratur, et non opi- vis in hoc quod dicit, erratur, et non opi- natur quia errare est errorem defen- natur quia errare est errorem defen- dere sed opinari contingit usque ad dere sed opinari contingit usque ad scientiam contradictorii sine periculo. scientiam contradictorii sine periculo.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

An nihil fructuosius inveniatur quam in An nihil fructuosius inveniatur quam in materia de Trinitate? materia de Trinitate?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: «Nec fructuosius aliquid invenitur, «Nec fructuosius aliquid invenitur, etc. » Moralitates enim sermonum fru- etc. » Moralitates enim sermonum fru- ctuosiores sunt: quia convertunt homi- ctuosiores sunt: quia convertunt homi- nes a peccato. nes a peccato.

Solutio Solutio

SOLUTIO. Vis potest fieri in hoc quod Solutio. SOLUTIO. Vis potest fieri in hoc quod Solutio. dicit, «fructuosius: » quia fructus est dicit, «fructuosius: » quia fructus est refectio in fine qui est summum bonum, refectio in fine qui est summum bonum, et hoc non est nisi Deus Trinitas: mora- et hoc non est nisi Deus Trinitas: mora- litates autem possunt esse utiliores. Vel litates autem possunt esse utiliores. Vel dicatur, quod scientia Trinitatis est fru- dicatur, quod scientia Trinitatis est fru- ctus omnis scientiæ: quia omnis scientia ctus omnis scientiæ: quia omnis scientia et omnis conversio animarum est ut illa et omnis conversio animarum est ut illa habeatur in qua est beatitudo: et ita habeatur in qua est beatitudo: et ita prædicationes non habent aliquid utilita- prædicationes non habent aliquid utilita- tis, nisi ab ista, secundum quod sunt ad tis, nisi ab ista, secundum quod sunt ad eam ordinatæ. eam ordinatæ.

B. Quæ fuerit intentio scribentium de Trinitate? B. Quæ fuerit intentio scribentium de Trinitate?

Omnes autem Catholici tractatores, ut in eodem primo libro Augustinus Omnes autem Catholici tractatores, ut in eodem primo libro Augustinus ait', qui de Trinitate quæ Deus est, scripserunt, hoc intenderunt secundum ait', qui de Trinitate quæ Deus est, scripserunt, hoc intenderunt secundum

1 S AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 4. 1 S AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 4.

IN I SENTENT. DIST. II, B, ART. 8 ET 9. IN I SENTENT. DIST. II, B, ART. 8 ET 9.

61 61

Scripturas docere, quod Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, unius sint Scripturas docere, quod Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, unius sint substantiæ, et inseparabili æqualitate unus sint Deus: ut sit unitas in substantiæ, et inseparabili æqualitate unus sint Deus: ut sit unitas in essentia, et pluralitas in personis : ideoque non sunt tres dii, sed unus essentia, et pluralitas in personis : ideoque non sunt tres dii, sed unus Deus, licet Pater Filium genuerit, et ideo Filius non sit qui Pater est: Fi- Deus, licet Pater Filium genuerit, et ideo Filius non sit qui Pater est: Fi- usque a Patre sit genitus, et ideo Pater non sit qui Filius est: et Spiritus usque a Patre sit genitus, et ideo Pater non sit qui Filius est: et Spiritus sanctus nec Pater sit nec Filius, sed tantum Patris et Filii Spiritus, utrique sanctus nec Pater sit nec Filius, sed tantum Patris et Filii Spiritus, utrique coæqualis, et ad Trinitatis pertinens unitatem. Teneamus ergo Patrem, et coæqualis, et ad Trinitatis pertinens unitatem. Teneamus ergo Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum unum esse naturaliter Deum, ut ait Augusti- Filium, et Spiritum sanctum unum esse naturaliter Deum, ut ait Augusti- mus in libro de Fide ad Petrum: neque tamen ipsum Patrem esse, qui Fi- mus in libro de Fide ad Petrum: neque tamen ipsum Patrem esse, qui Fi- us est: nec Filium ipsum esse, qui Pater est: nec Spiritum sanctum ip- us est: nec Filium ipsum esse, qui Pater est: nec Spiritum sanctum ip- sum esse qui Pater est aut Filius. Una est enim Patris, et Filii, et Spiritus sum esse qui Pater est aut Filius. Una est enim Patris, et Filii, et Spiritus sancti essentia, quam Græci oba vocant: in qua non est aliud Pater, sancti essentia, quam Græci oba vocant: in qua non est aliud Pater, aliud Filius, aliud Spiritus sanctus: quamvis sit personaliter alius Pater, aliud Filius, aliud Spiritus sanctus: quamvis sit personaliter alius Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus. alius Filius, alius Spiritus sanctus.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

1 1

Quid melius dicitur de Patre, Filio, et Quid melius dicitur de Patre, Filio, et Spiritu sancto, quod unum sunt, vel Spiritu sancto, quod unum sunt, vel quod unum est ? quod unum est ?

Deinde quæritur de his quæ dicuntur Deinde quæritur de his quæ dicuntur in secunda parte quæ incipit, ibi, « Om- in secunda parte quæ incipit, ibi, « Om- nes autem Catholici. » Ibi enim est quæ- nes autem Catholici. » Ibi enim est quæ- dam notula quæ dicit : « Ubi dixerunt de dam notula quæ dicit : « Ubi dixerunt de

supposito, necesse est intelligi numerari supposito, necesse est intelligi numerari actum et ita verbum necesse est poni actum et ita verbum necesse est poni in numero plurali: et ideo melius dici- in numero plurali: et ideo melius dici- tur, unum sunt, quam, unum est. Ob- tur, unum sunt, quam, unum est. Ob- jectio autem procedit de substantia sig- jectio autem procedit de substantia sig- nificata, ut in quiete, sicut nominaliter nificata, ut in quiete, sicut nominaliter significatur. significatur.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Filius vel alius, et alius? Filius vel alius, et alius?

: :

Patre et Filioqui gignit, et quem gignit, An melius dicatur, Alter Pater, alter Patre et Filioqui gignit, et quem gignit, An melius dicatur, Alter Pater, alter unum est. » Quæritur enim ibi de ra- unum est. » Quæritur enim ibi de ra- tione retractationis Augustini. Cum enim tione retractationis Augustini. Cum enim ly est sit verbum substantivum, et signi- ly est sit verbum substantivum, et signi- ficet substantiam videtur potius sequi ficet substantiam videtur potius sequi numerum essentiæ, quam numerum numerum essentiæ, quam numerum personarum et ita dicendum erat, quod personarum et ita dicendum erat, quod Pater et Filius unum est. Pater et Filius unum est.

: :

SOLUTIO. Dicendum, quod licet ly est SOLUTIO. Dicendum, quod licet ly est significet substantiam, tamen signat eam significet substantiam, tamen signat eam ut actum, et per consequens ut in aliquo ut actum, et per consequens ut in aliquo supposito quod reddit sibi personam : supposito quod reddit sibi personam : et cum verbum numerum accipiat a sub- et cum verbum numerum accipiat a sub- stantia supponente sibi, numerato illo stantia supponente sibi, numerato illo

* Editio J. Alleaume habet ópovslav. * Editio J. Alleaume habet ópovslav.

Deinde objicitur super hoc quod habe- Deinde objicitur super hoc quod habe- tur in fine ejusdem capituli : « In qua tur in fine ejusdem capituli : « In qua non est aliud Pater, aliud Filius, etc. » non est aliud Pater, aliud Filius, etc. »

: :

Quæritur enim, Utrum melius dicatur, Quæritur enim, Utrum melius dicatur, Alter Pater, alter Filius, vel alius? Et vi- Alter Pater, alter Filius, vel alius? Et vi- detur quod alter: quia alius dicit diver- detur quod alter: quia alius dicit diver- sitatem substantiæ alter autem diversi- sitatem substantiæ alter autem diversi- tatem accidentis, vel proprietatis secun- tatem accidentis, vel proprietatis secun- dum Porphyrium. Cum igitur Pater et dum Porphyrium. Cum igitur Pater et Filius differant proprietatibus suis, et Filius differant proprietatibus suis, et non substantia, videtur melius dici, Al- non substantia, videtur melius dici, Al-

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad quæ- Ad quæ-

62 62

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ter Pater, et alter Filius, quam alius Pa- ter Pater, et alter Filius, quam alius Pa- ter, alius Filius. ter, alius Filius.

ULTERIUS quæritur, Quare in neutro ULTERIUS quæritur, Quare in neutro genere non conceditur ut diceretur, genere non conceditur ut diceretur, Aliud Pater, aliud Filius, etc. Aliud Pater, aliud Filius, etc.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod alter SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod alter non ita congrue dicitur: quia licet pro- non ita congrue dicitur: quia licet pro- prietas sit in divinis, tamen proprietas prietas sit in divinis, tamen proprietas est persona, et persona est subsistens est persona, et persona est subsistens hypostasis sive substantia: quod qualiter hypostasis sive substantia: quod qualiter sit, infra ostendetur: et ideo supponatur sit, infra ostendetur: et ideo supponatur hoc. Unde cum alter dicat tantum varia- hoc. Unde cum alter dicat tantum varia- tionem accidentis, non competit in di- tionem accidentis, non competit in di- vinis. vinis.

AD ALIUD dicunt quidam, quod tria sunt AD ALIUD dicunt quidam, quod tria sunt stiunculam. in divinis essentia, persona, notio : stiunculam. in divinis essentia, persona, notio :

et ad essentiam transsumitur neutrum et ad essentiam transsumitur neutrum genus, ad personam autem masculinum, genus, ad personam autem masculinum, ad notionem fœmininum : et jam bene ad notionem fœmininum : et jam bene patet de primo, et secundo: quia, sicut patet de primo, et secundo: quia, sicut

dicunt Grammatici, neutrum est genus dicunt Grammatici, neutrum est genus informe, et simpliciter rei essentiam si- informe, et simpliciter rei essentiam si- gnificat et ideo cum quæritur per quid gnificat et ideo cum quæritur per quid in neutro genere, respondetur per essen- in neutro genere, respondetur per essen- tiale, sicut lignum, vel animal. Mascu- tiale, sicut lignum, vel animal. Mascu- linum genus formatum et perfectum est : linum genus formatum et perfectum est : et similiter in natura perfectionem dis- et similiter in natura perfectionem dis- tinguentium habet hypostatis et perso- tinguentium habet hypostatis et perso- na et ideo cum quæritur per quis, na et ideo cum quæritur per quis, respondetur nomen personæ distinctæ, respondetur nomen personæ distinctæ, ut Socrates, vel Plato. Qualiter autem ut Socrates, vel Plato. Qualiter autem fœmininum notioni conveniat, non adeo fœmininum notioni conveniat, non adeo est evidens, cum etiam ipsum sit genus est evidens, cum etiam ipsum sit genus formatum, individuo et personæ conve- formatum, individuo et personæ conve- niens, quod per interrogationem factam niens, quod per interrogationem factam per quæ, cui respondetur determinata per quæ, cui respondetur determinata hypostasis in sexu fœminino. Sed dicunt hypostasis in sexu fœminino. Sed dicunt ad hoc, quod fœmininum est genus im- ad hoc, quod fœmininum est genus im- perfectius et ideo attribuitur notioni perfectius et ideo attribuitur notioni quæ secundum rationem intelligentiæ quæ secundum rationem intelligentiæ non ita significat subsistens per se et non ita significat subsistens per se et completum sicut persona. completum sicut persona.

C. Quis ordo sit servandus cum de Trinitate agitur? C. Quis ordo sit servandus cum de Trinitate agitur?

1 1

Cæterum, ut in primo libro de Trinitate Augustinus docet, primo se- Cæterum, ut in primo libro de Trinitate Augustinus docet, primo se- cundum auctoritates sanctarum Scripturarum, utrum fides ita se ha- cundum auctoritates sanctarum Scripturarum, utrum fides ita se ha- beat demonstrandum est. Deinde adversus garrulos ratiocinatores, elatiores beat demonstrandum est. Deinde adversus garrulos ratiocinatores, elatiores quam capaciores rationibus catholicis, et similitudinibus congruis ad de- quam capaciores rationibus catholicis, et similitudinibus congruis ad de- fensionem et assertionem fidei utendum est : ut eorum inquisitionibus fensionem et assertionem fidei utendum est : ut eorum inquisitionibus satisfacientes, mansuetos plenius instruamus: et illi si nequiverint invenire satisfacientes, mansuetos plenius instruamus: et illi si nequiverint invenire quod quærunt, de suis mentibus potius quam de ipsa veritate, vel de no- quod quærunt, de suis mentibus potius quam de ipsa veritate, vel de no- stra assertione conquerantur. stra assertione conquerantur.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 2. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 2.

IN I SENTENT. DIST. II, C, ART. 10. IN I SENTENT. DIST. II, C, ART. 10.

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

In in hac scientia sit primo proceden- In in hac scientia sit primo proceden- dum per auctoritates? dum per auctoritates?

Deinde quæritur de hoc quod habe- Deinde quæritur de hoc quod habe- tur in tertio capitulo, ubi dicit Auctor, tur in tertio capitulo, ubi dicit Auctor, quod « secundum auctoritates sanctarum quod « secundum auctoritates sanctarum Scripturarum, etc. » Scripturarum, etc. »

Videtur enim e converso esse, quia Videtur enim e converso esse, quia

63 63

qui non credit fidei, non credit etiam qui non credit fidei, non credit etiam auctoritati ergo primo agendum est auctoritati ergo primo agendum est secum rationibus, quam auctoritatibus. secum rationibus, quam auctoritatibus.

SOLUTIO. Hoc verum est ad infidelem, SOLUTIO. Hoc verum est ad infidelem, sed Magister intendit hoc dicere ad fide- sed Magister intendit hoc dicere ad fide- les et ideo cum fides in hac scientia les et ideo cum fides in hac scientia præcedat intellectum (ut habitum est) præcedat intellectum (ut habitum est) prius est procedendum per auctoritates, prius est procedendum per auctoritates, quam per rationes. Unde Augustinus quam per rationes. Unde Augustinus et Bernardus dicunt, quod credere de- et Bernardus dicunt, quod credere de- bemus auctoritati, quod intelligimus ra- bemus auctoritati, quod intelligimus ra- tioni, quod opinamur errori. tioni, quod opinamur errori.

Solutio. Solutio.

D. Testimonia sanctorum de Trinitate. D. Testimonia sanctorum de Trinitate.

Proponamus ergo in medium Veteris ac Novi Testamenti auctoritates, Proponamus ergo in medium Veteris ac Novi Testamenti auctoritates, quibus divinæ unitatis atque Trinitatis veritas demonstretur : ac primum quibus divinæ unitatis atque Trinitatis veritas demonstretur : ac primum apsa legis exordia occurrant, ubi Moyses ait: Audi, Israel: Dominus apsa legis exordia occurrant, ubi Moyses ait: Audi, Israel: Dominus Deus tuus, Deus unus est ¹. Item, Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi Deus tuus, Deus unus est ¹. Item, Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Ægypti : non erunt tibi alii dii præter me 3. Ecce hic significa- te de terra Ægypti : non erunt tibi alii dii præter me 3. Ecce hic significa- vat unitatem divinæ naturæ. Deus enim (ut ait Ambrosius in primo libro vat unitatem divinæ naturæ. Deus enim (ut ait Ambrosius in primo libro

Trinitate ) nomen est naturæ Dominus vero nomen est potestatis. Trinitate ) nomen est naturæ Dominus vero nomen est potestatis. Item, alibi Deus loquens ad Moysen ait: Ego sum qui sum * : et si quæ- Item, alibi Deus loquens ad Moysen ait: Ego sum qui sum * : et si quæ- serint nomen meum, vade, et dic eis: Qui est, misit me ad vos *. Dicens serint nomen meum, vade, et dic eis: Qui est, misit me ad vos *. Dicens ruim, Ego sum: non, Nos sumus : et, Qui est, non, Qui sumus, apertissi- ruim, Ego sum: non, Nos sumus : et, Qui est, non, Qui sumus, apertissi- me declaravit unum solum Deum esse. In Cantico etiam Exodi legitur : me declaravit unum solum Deum esse. In Cantico etiam Exodi legitur : Dominus... omnipotens nomen ejus : non ait, Domini, unitatem volens Dominus... omnipotens nomen ejus : non ait, Domini, unitatem volens ignificare. Personarum quoque pluralitatem et naturæ unitatem simul ignificare. Personarum quoque pluralitatem et naturæ unitatem simul stendit Dominus in Genesi, dicens: Faciamus hominem ad imaginem et stendit Dominus in Genesi, dicens: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram 1. Dicens enim, Faciamus, et nostram, pluralitatem similitudinem nostram 1. Dicens enim, Faciamus, et nostram, pluralitatem

Vulgata habet, Deuter. vi, 4: Audi, Israel: Dominus Deus noster, Dominus unus est. Vulgata habet, Deuter. vi, 4: Audi, Israel: Dominus Deus noster, Dominus unus est.

Vulgata habet, Exod. xx, 2 et 3: Ego sum Dominus Deus tuus, qui educi te de terra Egypti, de Vulgata habet, Exod. xx, 2 et 3: Ego sum Dominus Deus tuus, qui educi te de terra Egypti, de

damo servitutis Non habebis deos alienos coram me. damo servitutis Non habebis deos alienos coram me.

1 1

Vel, de fide ad Gratianum, cap. 1 et 2. Vel, de fide ad Gratianum, cap. 1 et 2.

Exod. II, 14. Exod. II, 14.

* Ibid. * Ibid.

Exod xv, 3. Exod xv, 3.

Gones. 1, 26. Gones. 1, 26.

64 64

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

personarum ostendit : dicens vero, imaginem, unitatem essentiæ. Ut enim personarum ostendit : dicens vero, imaginem, unitatem essentiæ. Ut enim dicit Augustinus in libro de Fide ad Pelrum: Si in illa natura Patris, et dicit Augustinus in libro de Fide ad Pelrum: Si in illa natura Patris, et Filii, et Spiritus sancti, una esset tantum persona, non diceretur, Faciamus Filii, et Spiritus sancti, una esset tantum persona, non diceretur, Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Cum enim dicit, Ad hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Cum enim dicit, Ad imaginem, ostendit unam naturam esse, ad cujus imaginem homo fieret : imaginem, ostendit unam naturam esse, ad cujus imaginem homo fieret : cum vero dicit, nostram, ostendit eumdem Deum non unam, sed plures cum vero dicit, nostram, ostendit eumdem Deum non unam, sed plures esse personas 1. esse personas 1.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

DEINDE transeundum est ad quartam DEINDE transeundum est ad quartam partem istius partis quæ ibi incipit : partem istius partis quæ ibi incipit : « Proponamus igitur in medium, etc. » « Proponamus igitur in medium, etc. » Et dividitur in duas : in quarum prima Et dividitur in duas : in quarum prima docet venire in cognitionem Trinitatis docet venire in cognitionem Trinitatis et unitatis per auctoritates canonicas et unitatis per auctoritates canonicas Bibliæ. In secunda autem per rationes Bibliæ. In secunda autem per rationes congruas et similitudines docet idem, congruas et similitudines docet idem, ibi, «Apostolus namque ait, etc. » Et ibi, «Apostolus namque ait, etc. » Et ibi incipit tertia distinctio. ibi incipit tertia distinctio.

Prima subdividitur in duas secundum Prima subdividitur in duas secundum duo testamenta ex quibus trahuntur au- duo testamenta ex quibus trahuntur au- ctoritates. In prima enim ponit aucto- ctoritates. In prima enim ponit aucto- ritates Veteris. In secunda autem de ritates Veteris. In secunda autem de Novo Testamento, ibi, H, « Nunc vero Novo Testamento, ibi, H, « Nunc vero post testimonia Veteris. » post testimonia Veteris. »

In prima harum sunt tres patres: in In prima harum sunt tres patres: in quarum prima principaliter probat uni- quarum prima principaliter probat uni- tatem essentiæ in se, et in personis. In tatem essentiæ in se, et in personis. In secunda vero principaliter distinctionem secunda vero principaliter distinctionem personarum, et per consequens unam personarum, et per consequens unam essentiam quæ incipit, ibi, F, « Nunc essentiam quæ incipit, ibi, F, « Nunc vero ad propositum redeamus. » In vero ad propositum redeamus. » In tertia parte ponit specialiter testimonia tertia parte ponit specialiter testimonia de Spiritu sancto, ibi, G, « De Spiritu de Spiritu sancto, ibi, G, « De Spiritu sancto etiam, etc. » sancto etiam, etc. »

In prima harum sunt tria capitula : In prima harum sunt tria capitula : in quorum primo inducit quatuor aucto- in quorum primo inducit quatuor aucto- ritates, quarum ritates, quarum tres priores probant tres priores probant unitatem essentiæ in se consideratæ : unitatem essentiæ in se consideratæ : quarta vero probat eam esse unam in quarta vero probat eam esse unam in tribus personis, et adhibet expositionem tribus personis, et adhibet expositionem

* S. AUGUSTINUS, Lib. de Fide ad Petrum, * S. AUGUSTINUS, Lib. de Fide ad Petrum, cap. 1. cap. 1.

quartæ secundum Augustinum. In se- quartæ secundum Augustinum. In se- cundo autem ejusdem quartæ ponit ex- cundo autem ejusdem quartæ ponit ex- planationem duplicem Hilarii, qui subti- planationem duplicem Hilarii, qui subti- lius eam intuetur, ibi, E, circa initium, lius eam intuetur, ibi, E, circa initium, « Item, idem in quarto libro, etc. « Item, idem in quarto libro, etc. In tertio autem dicit summatim quid se- In tertio autem dicit summatim quid se- quitur ex dictis Hilarii, ibi, E, circa fi- quitur ex dictis Hilarii, ibi, E, circa fi- nem, « In his verbis Hilarius, etc. » nem, « In his verbis Hilarius, etc. »

» »

Primo autem incidit dubium de hoc Primo autem incidit dubium de hoc quod dicit: « Ipsa legis exordia. » Lex quod dicit: « Ipsa legis exordia. » Lex enim orditur in Genesi. Hæc autem au- enim orditur in Genesi. Hæc autem au- ctoritas accipitur de capite vicesimo ctoritas accipitur de capite vicesimo Exodi, yy. 2 et 3. Exodi, yy. 2 et 3.

SOLUTIO. Lex hic dicitur decalogus : et SOLUTIO. Lex hic dicitur decalogus : et ibi incipit ponere mandata decalogi. ibi incipit ponere mandata decalogi.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

An Deus sit nomen naturæ ? An Deus sit nomen naturæ ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Deus nomen est naturæ, etc. » « Deus nomen est naturæ, etc. »

1. Videtur enim hoc esse falsum per 1. Videtur enim hoc esse falsum per Damascenum, ubi sic dicit: Deus dicitur Damascenum, ubi sic dicit: Deus dicitur ab eo quod est iv, id est, circuire et ab eo quod est iv, id est, circuire et fovere universa: vel ab ethin, id est fovere universa: vel ab ethin, id est ardens: Deus enim ignis consumens om- ardens: Deus enim ignis consumens om- nem malitiam est: vel a 0são, id est, nem malitiam est: vel a 0são, id est, considerando omnia nulla enim eum considerando omnia nulla enim eum latent: imo omnium est contemplator 2. latent: imo omnium est contemplator 2.

1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. I, cap. 12. 1 S. JOANNES DAMASCENUS, Lib. I, cap. 12.

IN I SENTENT. DIST. II, D, ART. 11. IN I SENTENT. DIST. II, D, ART. 11.

Omnes autem istæ derivationes dicunt Omnes autem istæ derivationes dicunt opus. Ergo Deus est nomen operationis, opus. Ergo Deus est nomen operationis,

et non naturæ. et non naturæ.

2 Item, Dionysius in libro de Divinis 2 Item, Dionysius in libro de Divinis omnibus: Divinitas dicitur quæ omnia omnibus: Divinitas dicitur quæ omnia vulet providentia et bonitate perfecta, vulet providentia et bonitate perfecta,

ma circumspiciens, et continens, et ma circumspiciens, et continens, et sepsa implens, et excedens omnia sepsa implens, et excedens omnia providentia ipsa utentia 1. Providere au- providentia ipsa utentia 1. Providere au- m implere, et continere operationes m implere, et continere operationes *unt. Ergo Deus est nomen opera- *unt. Ergo Deus est nomen opera-

tients. tients.

1. Item, Maximus Hoc nomen eɛós 1. Item, Maximus Hoc nomen eɛós vatur a Græco verbo ewpéw-w, id est, vatur a Græco verbo ewpéw-w, id est, Aleo, sive contemplor, sive considero : Aleo, sive contemplor, sive considero :

verbo 0w, id est, circuio: quia verbo 0w, id est, circuio: quia …ma circumspicit, et omnia providen- …ma circumspicit, et omnia providen- circuit circumspicere autem, et circuit circumspicere autem, et ure sunt operationes: ergo est no- ure sunt operationes: ergo est no- mon operationis. mon operationis.

4. Idem per rationem probatur: non 4. Idem per rationem probatur: non em habet nomen nisi datum a nobis em habet nomen nisi datum a nobis

minantibus: nos autem non cognosci- minantibus: nos autem non cognosci- mus ipsum nisi per opera : ergo videtur, mus ipsum nisi per opera : ergo videtur, quod non nisi ab operibus nominamus quod non nisi ab operibus nominamus cum cum igitur vocemus ipsum Deum, cum cum igitur vocemus ipsum Deum, vuletur quod Deus sit nomen operatio- vuletur quod Deus sit nomen operatio-

, et non naturæ. , et non naturæ.

PERIUS quæritur juxta hoc, Utrum PERIUS quæritur juxta hoc, Utrum ditas communicabilis sit creaturæ. ditas communicabilis sit creaturæ.

1. Videtur, quod sic: quia super illud 1. Videtur, quod sic: quia super illud Apostoli, I ad Corinth. VIII, 5: Nam et Apostoli, I ad Corinth. VIII, 5: Nam et

" "

sunt qui dicantur dui: Glossa dicit, sunt qui dicantur dui: Glossa dicit, participatione divinitatis : ergo videtur, participatione divinitatis : ergo videtur, quod divinitas sit attributum in Deo quod divinitas sit attributum in Deo quod est participabile a creatura, et com- quod est participabile a creatura, et com- municabile. municabile.

2. Item, Cantatur de Christo : « Lar- 2. Item, Cantatur de Christo : « Lar- tus est nobis deitatem: » ergo com- tus est nobis deitatem: » ergo com- municabile est nomen deitatis. municabile est nomen deitatis.

3. Item, In Psalmo LXXXI, 6: Ego di- 3. Item, In Psalmo LXXXI, 6: Ego di- Dii estis. Et, in Exod. vII, 1, ad Dii estis. Et, in Exod. vII, 1, ad Moysen Constitui te Deum Pharaonis. Moysen Constitui te Deum Pharaonis. Item, Diis non detrahes: ergo videtur Item, Diis non detrahes: ergo videtur quod nomen hoc sit communicabile. quod nomen hoc sit communicabile.

1. Item, Sive dicat providentiam, ut 1. Item, Sive dicat providentiam, ut

S DIONYSIUS, De divinis nominibus, cap. 12. S DIONYSIUS, De divinis nominibus, cap. 12.

XAV XAV

65 65

dicit Damascenus, sive circuitionem et dicit Damascenus, sive circuitionem et continentiam, sive etiam ignem charita- continentiam, sive etiam ignem charita- tis consumentem peccatum omnia illa tis consumentem peccatum omnia illa communicabilia sunt creaturæ : quia communicabilia sunt creaturæ : quia creaturæ provident, curant, et inten- creaturæ provident, curant, et inten- dunt ergo videtur esse communicabilis dunt ergo videtur esse communicabilis deitas. deitas.

5. Item, Actus quos ponit Dionysius, 5. Item, Actus quos ponit Dionysius, providere, circuire, implere, continere, providere, circuire, implere, continere, omnia communicabilia sunt: ergo vide- omnia communicabilia sunt: ergo vide- tur, quod deitas etiam communicabilis sit. tur, quod deitas etiam communicabilis sit. SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Errant qui ponunt plures deos : 1. Errant qui ponunt plures deos : ergo videtur, quod deitas sit forma in- ergo videtur, quod deitas sit forma in- communicabilis creaturis: ergo videtur, communicabilis creaturis: ergo videtur, quod non possunt esse dii qui creati quod non possunt esse dii qui creati sunt. sunt.

2. Item, Anselmus: Deus est majus 2. Item, Anselmus: Deus est majus quam excogitari possit : sed majus quam excogitari possit : sed majus quam cogitari possit non potest esse quam cogitari possit non potest esse communicabile pluribus: ergo non pot- communicabile pluribus: ergo non pot- est communicari et sic divinitas erit est communicari et sic divinitas erit attributum incommunicabile. attributum incommunicabile.

Sed contra Sed contra

ULTERIUS quæritur, Penes quid acci- Quæst. 2. ULTERIUS quæritur, Penes quid acci- Quæst. 2. piatur numerus derivationum Damasce- piatur numerus derivationum Damasce- ni, et actuum Dionysii ? ni, et actuum Dionysii ?

ADHUC etiam quæritur, Glossa enim Quæst. 3. ADHUC etiam quæritur, Glossa enim Quæst. 3. super Epistolam primam ad Corinth. super Epistolam primam ad Corinth. VIII, 5, dicit, quod Deus dicitur triplici- VIII, 5, dicit, quod Deus dicitur triplici- ter, scilicet substantive, adoptive, et ter, scilicet substantive, adoptive, et nuncupative dubitatur enim, Utrum nuncupative dubitatur enim, Utrum æquivoce dicatur de illis. æquivoce dicatur de illis.

1. Et videtur, quod sic: quia æquivoca 1. Et videtur, quod sic: quia æquivoca sunt quorum solum nomen commune sunt quorum solum nomen commune est, et ratio substantiæ est diversa: sed est, et ratio substantiæ est diversa: sed hic solum nomen commune est, et ratio hic solum nomen commune est, et ratio substantiæ diversa: ergo æquivoce dici- substantiæ diversa: ergo æquivoce dici- tur de illis. tur de illis.

2. Idem videtur accipi ex textu ibidem, 2. Idem videtur accipi ex textu ibidem, ubi dicit, Etsi sunt qui dicantur dii: ubi dicit, Etsi sunt qui dicantur dii: non dicit, qui sunt. non dicit, qui sunt.

3. Idem ex modo loquendi Glossæ 3. Idem ex modo loquendi Glossæ quæ dicit, quod dicitur tripliciter : quia quæ dicit, quod dicitur tripliciter : quia videtur distinguere significatum vocis, et videtur distinguere significatum vocis, et non suppositorum talis autem distinctio non suppositorum talis autem distinctio

2 Exod. XXII, 28. 2 Exod. XXII, 28.

3 3

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Dubium. Dubium.

66 66

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

competit æquivoco ergo ipsum æqui- imponantur naturæ Dei, sicut et istud? competit æquivoco ergo ipsum æqui- imponantur naturæ Dei, sicut et istud? voce dicitur de illis. voce dicitur de illis.

SED CONTRA: Etsi sunt qui dicantur SED CONTRA: Etsi sunt qui dicantur dii Glossa addit, participatione divini- dii Glossa addit, participatione divini-

tatis. tatis.

1. Quæcumque autem unum habent 1. Quæcumque autem unum habent nomen participatione ejusdem naturæ nomen participatione ejusdem naturæ communis, sunt univoca: ergo Deus est communis, sunt univoca: ergo Deus est univocum ad Deum substantive, et adop- univocum ad Deum substantive, et adop- tive, et nuncupative dictum. tive, et nuncupative dictum.

2. Item, Equivocum non ponit respe- 2. Item, Equivocum non ponit respe- ctum diversorum ad unam naturam per ctum diversorum ad unam naturam per intentionem nominis qui enim nomi- intentionem nominis qui enim nomi- navit canem sidus coeleste, non respexit navit canem sidus coeleste, non respexit ad aliquam proprietatem naturæ canis : ad aliquam proprietatem naturæ canis : et similiter qui nominavit piscem ca- et similiter qui nominavit piscem ca- nem ergo intentio instituentis æquivo- nem ergo intentio instituentis æquivo- cum non respexit idem illud cum insti- cum non respexit idem illud cum insti- tuit secundum, ad quod respexit cum tuit secundum, ad quod respexit cum instituit ut nomen esset prioris et ideo instituit ut nomen esset prioris et ideo Boetius vocat talia æquivoca a casu et Boetius vocat talia æquivoca a casu et fortuna sed imponens nomen idolo ha- fortuna sed imponens nomen idolo ha- bet respectum ad unum quod est provi- bet respectum ad unum quod est provi- dere et continere, a qua ratione etiam dere et continere, a qua ratione etiam Deus substantive dicitur Deus: ergo vi- Deus substantive dicitur Deus: ergo vi- detur, quod Deus non æquivoce Deus di- detur, quod Deus non æquivoce Deus di-

catur. catur.

SOLUTIO. Dicendum, quod duo sunt SOLUTIO. Dicendum, quod duo sunt attendenda in nomine, scilicet forma attendenda in nomine, scilicet forma sive ratio a qua imponitur et illud cui sive ratio a qua imponitur et illud cui imponitur et hæc vocantur a quibus- imponitur et hæc vocantur a quibus- dam significatum, et suppositum : a dam significatum, et suppositum : a Grammaticis autem vocantur qualitas, Grammaticis autem vocantur qualitas, et substantia et si attendamus id a quo et substantia et si attendamus id a quo imponitur, hoc est, attributum, vel for- imponitur, hoc est, attributum, vel for- mam (ut ita liceat loqui, quia in Deo for- mam (ut ita liceat loqui, quia in Deo for- ma non est) tunc est nomen operationis. ma non est) tunc est nomen operationis. Si autem attendamus suppositum, scili- Si autem attendamus suppositum, scili- cet, cui imponitur et quod supponit, est cet, cui imponitur et quod supponit, est nomen naturæ : et sic patet solutio ad nomen naturæ : et sic patet solutio ad quatuor auctoritates Sanctorum: quia quatuor auctoritates Sanctorum: quia Ambrosius loquitur quoad hoc cui im- Ambrosius loquitur quoad hoc cui im- ponitur alii autem tres quoad illud a ponitur alii autem tres quoad illud a quo imponitur. quo imponitur.

SI AUTEM quæritur, Cum istud nomen SI AUTEM quæritur, Cum istud nomen imponatur ab operatione, sicut et alia imponatur ab operatione, sicut et alia quædam, quare istud potius dicitur no- quædam, quare istud potius dicitur no- men naturæ quam alia, cum alia etiam men naturæ quam alia, cum alia etiam

Dicendum, quod istud nomen, Deus, Dicendum, quod istud nomen, Deus, imponitur ab operibus quæ per se non imponitur ab operibus quæ per se non conveniunt nisi Deo: sicut sunt opera conveniunt nisi Deo: sicut sunt opera universalis providentiæ, et continentiæ, universalis providentiæ, et continentiæ, et impletionis rerum : et quia ista secun- et impletionis rerum : et quia ista secun- dum se non conveniunt nisi Deo, ideo dum se non conveniunt nisi Deo, ideo per istud potius nominatur natura divi- per istud potius nominatur natura divi- na, quam per alia. na, quam per alia.

AD ALIUD dicendum, quod licet nomi- AD ALIUD dicendum, quod licet nomi- nemus ipsum ab operationibus, non ta- nemus ipsum ab operationibus, non ta- men sunt ejusdem rationis operationes: men sunt ejusdem rationis operationes: quia quædam per se non conveniunt quia quædam per se non conveniunt nisi sibi: quædam autem per se et na- nisi sibi: quædam autem per se et na- turaliter etiam conveniunt creaturæ, licet turaliter etiam conveniunt creaturæ, licet per posterius, quia ab ipso et ad ipsum per posterius, quia ab ipso et ad ipsum sunt: sicut vita, sapientia. sunt: sicut vita, sapientia.

: :

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum divinitas sit attributum communicabile ? divinitas sit attributum communicabile ? Dicendum, quod si accipiatur providen- Dicendum, quod si accipiatur providen- tia, et continentia, et circuitio respectu tia, et continentia, et circuitio respectu universi, in illa ratione non erit commu- universi, in illa ratione non erit commu- nicabile licet enim præexistentes aliis, nicabile licet enim præexistentes aliis, vel in gradu dignitatis, vel potentia mi- vel in gradu dignitatis, vel potentia mi- raculorum, vel merito vitæ habeant ali- raculorum, vel merito vitæ habeant ali- quam providentiam et continentiam quam providentiam et continentiam respectu aliorum, tamen deficiunt in respectu aliorum, tamen deficiunt in duobus ad minus, scilicet in universi- duobus ad minus, scilicet in universi- tate, et in hoc quod non penetrant et tate, et in hoc quod non penetrant et implent interiora rei, sed sunt quasi ex- implent interiora rei, sed sunt quasi ex- trinseca et ideo quoad hoc est incom- trinseca et ideo quoad hoc est incom- municabile sed quoad actus in genere municabile sed quoad actus in genere est communicabile et tunc dicitur par- est communicabile et tunc dicitur par- ticipative, sicut dicit Glossa prætacta. ticipative, sicut dicit Glossa prætacta.

: :

Ad 1 Ad 1

Ad quant Ad quant

AD ID quod ulterius quæritur, A quo Ad quant AD ID quod ulterius quæritur, A quo Ad quant trahatur numerus derivationum secun- trahatur numerus derivationum secun- dum Damascenum? Dicendum, quod dum Damascenum? Dicendum, quod secundum ordinem ad creaturas tria sunt secundum ordinem ad creaturas tria sunt in Deo, scilicet sapientia, potentia, boni- in Deo, scilicet sapientia, potentia, boni- tas, sive bona voluntas: et licet poten- tas, sive bona voluntas: et licet poten- tia sit prima secundum rationem intelli- tia sit prima secundum rationem intelli- gendi, si ista tria accipiantur absolute gendi, si ista tria accipiantur absolute sine ordine ad creaturas actu existen- sine ordine ad creaturas actu existen- tes, tamen secundum quod ad guber- tes, tamen secundum quod ad guber- nationem rei factæ referuntur, prius est nationem rei factæ referuntur, prius est actus sapientiæ videntis, et secundo est actus sapientiæ videntis, et secundo est actus potentiæ circuientis et continentis actus potentiæ circuientis et continentis

in esse, in esse,

IN I SENTENT. DIST. II, D, ART. 12. IN I SENTENT. DIST. II, D, ART. 12.

et tertio est actus bonitatis or- et tertio est actus bonitatis or- dimantis ad perfectionem ex hoc quod dimantis ad perfectionem ex hoc quod diligit omnia quæ sunt, et nihil odit eo- diligit omnia quæ sunt, et nihil odit eo- um quæ fecit. Et hos eosdem actus po- um quæ fecit. Et hos eosdem actus po- Dionysius, præter hoc quod addit Dionysius, præter hoc quod addit umpletionem quæ ponit perfectionem umpletionem quæ ponit perfectionem ei ex hoc enim quod Deus in ipsa est ei ex hoc enim quod Deus in ipsa est essentialiter, præsentialiter, et poten- essentialiter, præsentialiter, et poten- alter, ordinat ipsam ad perfectum et alter, ordinat ipsam ad perfectum et tenet in esse quia omnia in nihilum de- tenet in esse quia omnia in nihilum de- uderent, nisi ea manus Dei omnipoten- uderent, nisi ea manus Dei omnipoten- is contineret. is contineret.

AD ID quod ulterius quæritur de diffi- AD ID quod ulterius quæritur de diffi- mtione nominis, Dicendum quod in veri- mtione nominis, Dicendum quod in veri- tate dicitur sic æquivoce, licet non sit tate dicitur sic æquivoce, licet non sit equivocum a casu et fortuna: sed po- equivocum a casu et fortuna: sed po- tus per prius et posterius se habendo ad tus per prius et posterius se habendo ad aliquod unum, quod substantialiter et aliquod unum, quod substantialiter et naturaliter est in Deo vero, in Sanctis naturaliter est in Deo vero, in Sanctis autem participatione quadam quæ est autem participatione quadam quæ est cundum partem et imperfecta: in dis cundum partem et imperfecta: in dis autem nuncupative per respectum opi- autem nuncupative per respectum opi- monis tantum, et hoc habet minimum monis tantum, et hoc habet minimum deitatis quia esse in opinione, est esse deitatis quia esse in opinione, est esse secundum quid, et non simpliciter. Et secundum quid, et non simpliciter. Et per hoc patet solutio ad totum. per hoc patet solutio ad totum.

" "

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

Quis dixit Moysi, Ego sum qui sum, an Quis dixit Moysi, Ego sum qui sum, an

natura, vel persona divina? natura, vel persona divina?

Deinde quæritur de hoc quod dicit Deinde quæritur de hoc quod dicit Ego sum qui sum, et Qui est misit Ego sum qui sum, et Qui est misit me, etc. » Et quæruntur tria, scilicet, me, etc. » Et quæruntur tria, scilicet, Quis sit qui hoc dixit Moysi, utrum na- Quis sit qui hoc dixit Moysi, utrum na- tura, vel persona? Secundum est, utrum tura, vel persona? Secundum est, utrum he sit nomen proprium in Deo, et quid he sit nomen proprium in Deo, et quid nominat in ipso ? Tertium est, de ordine nominat in ipso ? Tertium est, de ordine stius nominis ad alia nomina. stius nominis ad alia nomina.

AD PRIMUM proceditur sic : AD PRIMUM proceditur sic :

1. Essentiæ secundum intellectum es- 1. Essentiæ secundum intellectum es- sentiæ non est loqui, sed personæ: sed sentiæ non est loqui, sed personæ: sed

• Vulgata habet, Exod. 111, 7: Cui ait Domi- • Vulgata habet, Exod. 111, 7: Cui ait Domi- nus Vidi afflictionem populi mei in Egypto, nus Vidi afflictionem populi mei in Egypto,

67 67

hic est locutio quædam : ergo non con- hic est locutio quædam : ergo non con- venit essentiæ, sed personæ. venit essentiæ, sed personæ.

2. Præterea, Sancti exponunt hoc de 2. Præterea, Sancti exponunt hoc de Filioquia per descensum significatur Filioquia per descensum significatur incarnatio per ignem rubi significatur incarnatio per ignem rubi significatur acceptio tribulationis naturæ in qua ta- acceptio tribulationis naturæ in qua ta-

men virorem divinitatis men virorem divinitatis non amisit. non amisit. Unde dicit Videns vidi', etc. Per libe- Unde dicit Videns vidi', etc. Per libe- rationem ab Ægypto significatur libera- rationem ab Ægypto significatur libera- tio a peccato et diabolo qui per Pharao- tio a peccato et diabolo qui per Pharao- nem significatur : ergo videtur, quod nem significatur : ergo videtur, quod hoc conveniat personæ. hoc conveniat personæ.

2. Item, Hoc etiam quidam volunt ac- 2. Item, Hoc etiam quidam volunt ac- cipere ex hoc pronomine, ego, quod de- cipere ex hoc pronomine, ego, quod de- monstrativum est determinatam perso- monstrativum est determinatam perso- nam significans. Qui etiam nomen est nam significans. Qui etiam nomen est articulum subjunctivum in se habens, articulum subjunctivum in se habens, ratione cujus articulationis significare ratione cujus articulationis significare habet personam sua proprietate deter- habet personam sua proprietate deter- minatam et sic videtur istud dixisse minatam et sic videtur istud dixisse

persona Filii. persona Filii.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Indivisa sunt opera Trinitatis: er- 1. Indivisa sunt opera Trinitatis: er- go dictum unius est dictum alterius. go dictum unius est dictum alterius.

2. Hoc etiam quidam volunt trahere 2. Hoc etiam quidam volunt trahere ex modis significandi terminorum, qui ex modis significandi terminorum, qui ibi ponuntur quia ego est demonstrati- ibi ponuntur quia ego est demonstrati- vum primæ personæ, et sic habet signi- vum primæ personæ, et sic habet signi- ficare Patrem qui in Trinitate non est de ficare Patrem qui in Trinitate non est de alia persona, sed principium totius divi- alia persona, sed principium totius divi- nitatis, et principium non est de princi- nitatis, et principium non est de princi- pio. Qui autem nomen est cum articulo pio. Qui autem nomen est cum articulo subjunctivo, qui secundam notitiam de- subjunctivo, qui secundam notitiam de- monstrat, et habet stare pro Filio qui monstrat, et habet stare pro Filio qui est quasi secundus, quia est a Patre. est quasi secundus, quia est a Patre. Sum autem significat substantiam ut Sum autem significat substantiam ut actum quo egreditur ab utroque, et ha- actum quo egreditur ab utroque, et ha- bet significare Spiritum sanctum qui est bet significare Spiritum sanctum qui est ab utroque, et ideo repetitur etiam cum ab utroque, et ideo repetitur etiam cum utroque, cum dicitur, Ego sum qui sum: utroque, cum dicitur, Ego sum qui sum: et sic erit verbum trium personarum. et sic erit verbum trium personarum. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Damascenus dicit, quod significat 1. Damascenus dicit, quod significat pelagus substantiæ infinitum, non quid pelagus substantiæ infinitum, non quid est ergo videtur, quod sit dictum es- est ergo videtur, quod sit dictum es- sentiæ. sentiæ.

etc. etc.

Sed contra. Sed contra.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

68 68

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Item, Dicit Hieronymus quod ad 2. Item, Dicit Hieronymus quod ad comparationem ejus qui est, qui incom- comparationem ejus qui est, qui incom- mutabilis est, cætera non sunt quæ mu- mutabilis est, cætera non sunt quæ mu- tabilia sunt. tabilia sunt.

3. Præterea, Intelligamus per impossi- 3. Præterea, Intelligamus per impossi- bile personas non esse in ista ratione bile personas non esse in ista ratione qua distinguuntur, id est, quod non sit qua distinguuntur, id est, quod non sit Pater in ratione Patris, nec Filius in ra- Pater in ratione Patris, nec Filius in ra- tione Filii, nec Spiritus sanctus in ra- tione Filii, nec Spiritus sanctus in ra- tione Spiritus sancti adhuc Deus erit tione Spiritus sancti adhuc Deus erit in se indivisus, et ab aliis divisus sub- in se indivisus, et ab aliis divisus sub- sistens hypostasis rationalis naturæ : cr- sistens hypostasis rationalis naturæ : cr- go potest loqui : ergo loqui non est go potest loqui : ergo loqui non est proprium personæ in ratione Patris, vel proprium personæ in ratione Patris, vel Filii, vel Spiritus sancti, sed in ratione Filii, vel Spiritus sancti, sed in ratione Dei et hoc est quod convenit naturæ : Dei et hoc est quod convenit naturæ : ergo id dictum est substantiæ. ergo id dictum est substantiæ.

rum, rum,

RESPONSIO. Ad hoc dicendum, quod RESPONSIO. Ad hoc dicendum, quod sicut probat ultima objectio, hoc nomen, sicut probat ultima objectio, hoc nomen, Qui est, sine dubio est trium persona- Qui est, sine dubio est trium persona- in hoc quod sunt unius substan- in hoc quod sunt unius substan- tiæ quia hoc est datum a simplicitate tiæ quia hoc est datum a simplicitate et proprietate divinæ naturæ in essendo. et proprietate divinæ naturæ in essendo. AD HOC autem quod objicitur quod AD HOC autem quod objicitur quod loqui est personæ, dicendum quod ve- loqui est personæ, dicendum quod ve- rum est, sed non personæ sic distinctæ : rum est, sed non personæ sic distinctæ : imo si non essent tres personæ in ratio- imo si non essent tres personæ in ratio- nibus quibus distinctæ sunt in fide, nibus quibus distinctæ sunt in fide, adhuc Deus esset quædam persona seip- adhuc Deus esset quædam persona seip- sa ab alus essentus et naturis rerum di- sa ab alus essentus et naturis rerum di- stincta, et illi hoc modo per subjectam stincta, et illi hoc modo per subjectam creaturam loqui conveniret: sicut dicit creaturam loqui conveniret: sicut dicit Hieronymus quod illud verbum per An- Hieronymus quod illud verbum per An- gelum Moysi dixit: quia tamen Filius gelum Moysi dixit: quia tamen Filius verbum et os Patris est, quod locutum verbum et os Patris est, quod locutum est eum in mundo, ideo per appropria- est eum in mundo, ideo per appropria- tionem attribuitur Filio. tionem attribuitur Filio.

Ad 2 e 3 AD ALIA duo, dicendum quod talis de- Ad 2 e 3 AD ALIA duo, dicendum quod talis de- monstratio et articulatio non cogit, monstratio et articulatio non cogit, quod stet pro persona tali proprietate quod stet pro persona tali proprietate personali distincta, sicut fides distinguit : personali distincta, sicut fides distinguit : sed potius pro persona quæ per se una sed potius pro persona quæ per se una est subsistens hypostasis rationalis na- est subsistens hypostasis rationalis na- turæ sicut est hic Deus, ut ita liceat turæ sicut est hic Deus, ut ita liceat loqui. loqui.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

An Qui est sit nomen Deo proprium? An Qui est sit nomen Deo proprium?

Secundo quæritur de hoc, Utrum sit Secundo quæritur de hoc, Utrum sit Deo proprium, et quid nominat in ipso? Deo proprium, et quid nominat in ipso?

Videtur autem, quod non proprium : Videtur autem, quod non proprium : quia creatis omnibus convenit esse, et quia creatis omnibus convenit esse, et primo convenit eis: ergo videtur quod primo convenit eis: ergo videtur quod non soli Deo sit proprium. non soli Deo sit proprium.

PRÆTEREA, Quid nominat in ipso ? Et Quæst PRÆTEREA, Quid nominat in ipso ? Et Quæst dicit Damascenus quod nominat pelagus dicit Damascenus quod nominat pelagus substantiæ infinitum, et non quid est. substantiæ infinitum, et non quid est.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Infinitum in quantum hujusmodi 1. Infinitum in quantum hujusmodi non potest nominari per quid est, vel non potest nominari per quid est, vel est ergo videtur, quod non possit no- est ergo videtur, quod non possit no- minari hoc nomine, Qui est, vel ens. minari hoc nomine, Qui est, vel ens.

2. Præterea, Per illud nominamus 2. Præterea, Per illud nominamus Deum, per quod intelligimus eum: sed Deum, per quod intelligimus eum: sed per opera sua intelligimus eum: ergo per opera sua intelligimus eum: ergo per opera nominamus : ergo videtur, per opera nominamus : ergo videtur, quod non nominemus ipsum aliquo no- quod non nominemus ipsum aliquo no- mine quod sit substantiæ designativum : mine quod sit substantiæ designativum : ergo non per hoc nomen, Qui est. ergo non per hoc nomen, Qui est.

PRÆTEREA, Quid est quod dicit Da- Quæst, PRÆTEREA, Quid est quod dicit Da- Quæst, mascenus, quod non significat quid est ? mascenus, quod non significat quid est ? Videtur enim hoc esse falsum: significat Videtur enim hoc esse falsum: significat enim essentiam : et hoc est Deus: ergo enim essentiam : et hoc est Deus: ergo significat quid est Deus. significat quid est Deus.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod esse Solutio SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod esse Solutio essentiæ, puro et simplici intellectu entis essentiæ, puro et simplici intellectu entis Deo proprium est: omne enim aliud ens Deo proprium est: omne enim aliud ens est aliquid plus quam simplex essentia: est aliquid plus quam simplex essentia: quod probatur sic: Sumatur ipsum ens quod probatur sic: Sumatur ipsum ens creatum in absoluto entis intellectu, de creatum in absoluto entis intellectu, de quo dicit Philosophus: Prima rerum quo dicit Philosophus: Prima rerum creatarum est esse, et non est ante ipsum creatarum est esse, et non est ante ipsum creatum aliud. Istud ens verum est quod creatum aliud. Istud ens verum est quod non habet aliquid in se præter ens: ta- non habet aliquid in se præter ens: ta- men quia creatum est, de necessitate po- men quia creatum est, de necessitate po- nit habitudinem ad creantem: et hæc nit habitudinem ad creantem: et hæc habitudo aliquid est in ipso, licet sit re- habitudo aliquid est in ipso, licet sit re-

" "

IN I SENTENT. DIST. II, D, ART. 13. IN I SENTENT. DIST. II, D, ART. 13.

spectu alterius: unde hæc habitudo cum spectu alterius: unde hæc habitudo cum ente creato facit concreationem et com- ente creato facit concreationem et com- positionem, et sic non est ei proprium positionem, et sic non est ei proprium simpliciter esse. Si autem objicitur, quod simpliciter esse. Si autem objicitur, quod e etiam est in ente primo, quod re- e etiam est in ente primo, quod re- pectum ponit ad entia creata, dicendum pectum ponit ad entia creata, dicendum quod respectus ille secundum rem nihil quod respectus ille secundum rem nihil addit ei: sed in ente creato aliter est, addit ei: sed in ente creato aliter est, qua respectus suus additur super esse qua respectus suus additur super esse

1111111. 1111111.

Præterea, In ente creato sumitur adhuc Præterea, In ente creato sumitur adhuc componibilitas cum alio, et determinabi- componibilitas cum alio, et determinabi- tas per formas et differentias generalis- tas per formas et differentias generalis- samorum et aliarum partium entis: quæ samorum et aliarum partium entis: quæ componibilitas hoc ipso quod non est in componibilitas hoc ipso quod non est in ente, non est in primo ente: et sic patet ente, non est in primo ente: et sic patet qualiter ens nominat essentiam divinam, qualiter ens nominat essentiam divinam, vel Deum secundum essentiam divinam, vel Deum secundum essentiam divinam, et non proprie creatam. et non proprie creatam.

AD ALIUD dicendum, quod infinitum AD ALIUD dicendum, quod infinitum cundum quod infinitum non nomina- cundum quod infinitum non nomina- tur: quia secundum hoc est extra nomi- tur: quia secundum hoc est extra nomi- nantem et intelligentem: sed id quod est nantem et intelligentem: sed id quod est infinitum secundum quod attingitur per infinitum secundum quod attingitur per intellectum, potest nominari, et ipso no- intellectum, potest nominari, et ipso no- mine significari: sicut supra ostensum mine significari: sicut supra ostensum

est. est.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est quod nostra cognitio incipit a creaturis: quod nostra cognitio incipit a creaturis: med non terminatur in creaturis, sed in med non terminatur in creaturis, sed in Deo venimus enim per effectum poten- Deo venimus enim per effectum poten- tie in potentiam, et per potentiam in es- tie in potentiam, et per potentiam in es- sentiam et ideo essentiam nominare sentiam et ideo essentiam nominare possumus, non per aliquam creaturam, possumus, non per aliquam creaturam, sed ab eo in quo ut in fine stet cognitio sed ab eo in quo ut in fine stet cognitio mostra aliter enim numquam possemus mostra aliter enim numquam possemus aliquid significare de Deo, nisi in ratione aliquid significare de Deo, nisi in ratione causæ ad creaturas. causæ ad creaturas.

AD ID quod dicit Damascenus quod AD ID quod dicit Damascenus quod non significat quid est, Dicendum quod non significat quid est, Dicendum quod hoc intelligitur duobus modis: quid enim hoc intelligitur duobus modis: quid enim esse est aliquid esse et aliquid esse est esse est aliquid esse et aliquid esse est ens non simpliciter, sed determinatum ens non simpliciter, sed determinatum aliqua specie, vel genere, vel differentia aliqua specie, vel genere, vel differentia esse: sicut esse unam substantiam est esse: sicut esse unam substantiam est aliquid esse, et esse animal est aliquid aliquid esse, et esse animal est aliquid esse, et esse bonum: et hoc est quod esse, et esse bonum: et hoc est quod

69 69

dicit Boetius in primo de Hebdomadibus: dicit Boetius in primo de Hebdomadibus: Omne quod est participat eo quod est Omne quod est participat eo quod est esse ut sit, alio vero participat ut alı- esse ut sit, alio vero participat ut alı- quid sit et ideo dicit quod sit pelagus quid sit et ideo dicit quod sit pelagus substantiæ infinitum. Si autem objicitur, substantiæ infinitum. Si autem objicitur, quod est oppositio in verbo Damasceni, quod est oppositio in verbo Damasceni, quia substantia secundum hoc non no- quia substantia secundum hoc non no- minat esse, sed potius aliquid esse, di- minat esse, sed potius aliquid esse, di- cendum quod ipse non facit vim in no- cendum quod ipse non facit vim in no- mine substantiæ secundum rationem mine substantiæ secundum rationem nominis sed tantum accipit secundum nominis sed tantum accipit secundum rem, secundum quod convertitur cum rem, secundum quod convertitur cum essentia simplici. Aliter dixerunt qui- essentia simplici. Aliter dixerunt qui- dam, scilicet, quod quid est propria diffi- dam, scilicet, quod quid est propria diffi- nitio rei est quam nec explicite nec impli- nitio rei est quam nec explicite nec impli- cite tangit aliquod nomen divinum Sed cite tangit aliquod nomen divinum Sed hoc nihil est: quia Deus non diffinibilis hoc nihil est: quia Deus non diffinibilis est, licet possit in ipso dici quid est, sic- est, licet possit in ipso dici quid est, sic- ut substantia, sapientia, bonitas, et cæ- ut substantia, sapientia, bonitas, et cæ- tera hujusmodi. Tamen attendendum est, tera hujusmodi. Tamen attendendum est, quod nullum horum nominum quæ etiam quod nullum horum nominum quæ etiam dicunt quid est, facit nobis determinatam dicunt quid est, facit nobis determinatam notionem suæ significationis in Deo: ita notionem suæ significationis in Deo: ita quod nihil sit extra intellectum de re quod nihil sit extra intellectum de re ejusdem significati : quia Deus secundum ejusdem significati : quia Deus secundum quodlibet attributum infinitus est: et ideo quodlibet attributum infinitus est: et ideo profunditas ejus, et altitudo nobilitatis profunditas ejus, et altitudo nobilitatis ejusdem significata, non includitur tota ejusdem significata, non includitur tota intellectu quia aliter comprehenderetur intellectu quia aliter comprehenderetur Deus, et finiretur nostro intellectu secun- Deus, et finiretur nostro intellectu secun- dum hoc attributum, quod falsum est: dum hoc attributum, quod falsum est: quia neque simpliciter neque secundum quia neque simpliciter neque secundum aliquod attributum finibilis est a nostro, aliquod attributum finibilis est a nostro, vel ab aliquo intellectu creato. Tamen vel ab aliquo intellectu creato. Tamen cum dico, quod substantia, vel sapientia, cum dico, quod substantia, vel sapientia, vel bonitas significant quid est Deus: vel bonitas significant quid est Deus: esse autem, vel quid est significat esse, esse autem, vel quid est significat esse, vel ens, vel essentiam infinitam, sive pe- vel ens, vel essentiam infinitam, sive pe- lagus substantiæ infinitum: nolo dicere, lagus substantiæ infinitum: nolo dicere, quod substantia aliquid addendo enti tra- quod substantia aliquid addendo enti tra- hat ipsum in partem: sed quia talis de- hat ipsum in partem: sed quia talis de- terminatio fit secundum rationem intelli- terminatio fit secundum rationem intelli- gendi per nomen hoc, in re non est gendi per nomen hoc, in re non est additio, sed æqualis simplicitas: nec ideo additio, sed æqualis simplicitas: nec ideo ratio illa intelligendi falsa est, quia se- ratio illa intelligendi falsa est, quia se- cundum modum intelligendi falsa est : cundum modum intelligendi falsa est : quia suum modum intelligendi quem ac- quia suum modum intelligendi quem ac- cipit ex nomine, non ponit in re ipsa: cipit ex nomine, non ponit in re ipsa: sed de hoc infra erit quæstio. sed de hoc infra erit quæstio.

70 70

10 10

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An Qui est sit primum inter nomina An Qui est sit primum inter nomina divina. divina.

Tertio quæritur de ordine istius nomi- Tertio quæritur de ordine istius nomi- nis ad alia nomina. nis ad alia nomina.

1. Et videtur, quod ipsum sit prius 1. Et videtur, quod ipsum sit prius omnibus aliis nominibus: quia ita dicit omnibus aliis nominibus: quia ita dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: Dionysius in libro de Divinis nominibus: Ipsum secundum se esse senius est eo Ipsum secundum se esse senius est eo quod est per se vitam esse, et eo quod quod est per se vitam esse, et eo quod est per se sapientiam esse: et alia quæ- est per se sapientiam esse: et alia quæ- cumque existentia participantia ante om- cumque existentia participantia ante om- nia illa esse participant 1: ergo videtur, nia illa esse participant 1: ergo videtur, quod Qui est sit primum inter nomina quod Qui est sit primum inter nomina Dei. Dei.

2. Item, Boetius in libro de Hebdoma- 2. Item, Boetius in libro de Hebdoma- dibus, dicit sic ipsum esse quod nullo dibus, dicit sic ipsum esse quod nullo modo aliquo participat: ergo videtur, modo aliquo participat: ergo videtur, quod ipsum sit simplicius omnibus ali- quod ipsum sit simplicius omnibus ali- quo participantibus: sed substantia, bo- quo participantibus: sed substantia, bo- num, et vita, et sapientia participant ali- num, et vita, et sapientia participant ali- quo ergo ipsum esse est prius eis. quo ergo ipsum esse est prius eis.

3. Item, Philosophus in libro de Cau- 3. Item, Philosophus in libro de Cau- sis: Prima rerum creatarum est esse, sis: Prima rerum creatarum est esse, etc. ergo ens secundum intellectum est etc. ergo ens secundum intellectum est primuni. primuni.

4. Item, Commentator ibidem dicit, 4. Item, Commentator ibidem dicit, quod ens fit per creationem, quia secun- quod ens fit per creationem, quia secun- dum intellectum non est aliquid ante ip- dum intellectum non est aliquid ante ip- sum in quo fiat bonum: et alia fiunt per sum in quo fiat bonum: et alia fiunt per informationem, quia secundum intelle- informationem, quia secundum intelle- ctum ens est ante ipsa, et sunt in ente, ctum ens est ante ipsa, et sunt in ente, sicut informantia ipsum ergo Qui est, sicut informantia ipsum ergo Qui est, est primum. est primum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Sed contra. 1. Damascenus dicit Dionysium dicere, Sed contra. 1. Damascenus dicit Dionysium dicere, quod primum nomen est bonum. quod primum nomen est bonum.

2. Item, In ordine nominum Dionysius 2. Item, In ordine nominum Dionysius prius exsequitur de bono quam de ente, prius exsequitur de bono quam de ente, in quo facit mentionem de vero, et pul- in quo facit mentionem de vero, et pul- chro: ergo videtur quod bonum sit ante. chro: ergo videtur quod bonum sit ante.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

3. Item, Quidquid se habet ad ens et 3. Item, Quidquid se habet ad ens et ad non ens secundum causam, prius est ad non ens secundum causam, prius est eo quod se habet ad ens tantum : bonum eo quod se habet ad ens tantum : bonum se habet ad ens et ad non ens, in causa se habet ad ens et ad non ens, in causa prima ens autem ad ens tantum : ergo prima ens autem ad ens tantum : ergo bonum est prius ente. PROBATIO MEDIÆ bonum est prius ente. PROBATIO MEDIÆ per Dionysium et per Commentum : quia per Dionysium et per Commentum : quia idem est Βοαω-ω, et καλέω, εἰς. Βοάω enim idem est Βοαω-ω, et καλέω, εἰς. Βοάω enim in græco est voco vocas, a quo tractum in græco est voco vocas, a quo tractum est bonum in latino: xahéw autem idem est bonum in latino: xahéw autem idem est quod clamo, a quo tractum est xxλóv est quod clamo, a quo tractum est xxλóv in græco, quod significat bonum in lati- in græco, quod significat bonum in lati- no, eo quod Deus sua bonitate vocat ea no, eo quod Deus sua bonitate vocat ea quæ non sunt tamquam ea quæ sunt. quæ non sunt tamquam ea quæ sunt.

1. SOLUTIO. Ista nomina possunt triplici- 1. SOLUTIO. Ista nomina possunt triplici- ter considerari, scilicet, secundum suas ter considerari, scilicet, secundum suas intentiones simplices et sic ens est se- intentiones simplices et sic ens est se- nius, et prius omnibus: quia ordine nius, et prius omnibus: quia ordine causæ primaria secundum Philosophum causæ primaria secundum Philosophum in libro de Causis, et ordine subjecti ha- in libro de Causis, et ordine subjecti ha- bet se ad omnia alia, scilicet, verum, bet se ad omnia alia, scilicet, verum, bonum, vita, et sapientia, etc. Et sic lo- bonum, vita, et sapientia, etc. Et sic lo- quitur Dionysius in libro de Divinis no- quitur Dionysius in libro de Divinis no- minibus in auctoritate inducta, et Philo- minibus in auctoritate inducta, et Philo- sophus in libro de Causis. Et sic ratio sophus in libro de Causis. Et sic ratio procedit quæ adducta est. procedit quæ adducta est.

Adhuc, possunt ista considerari etiam Adhuc, possunt ista considerari etiam secundum supposita in quibus sunt, et secundum supposita in quibus sunt, et quæ non derelinquunt nisi secundum in- quæ non derelinquunt nisi secundum in- tellectum quemdam, ut vult Boetius in tellectum quemdam, ut vult Boetius in libro de Hebdomadibus: et sic convertun- libro de Hebdomadibus: et sic convertun- tur inter se verum, bonum, ens, et unum: tur inter se verum, bonum, ens, et unum: sed non vita, et sapientia cuni istis: unde sed non vita, et sapientia cuni istis: unde secundum istum modum quatuor erunt secundum istum modum quatuor erunt æque prima, sed non antecedunt alia. æque prima, sed non antecedunt alia.

Tertio modo ista possunt considerari in Tertio modo ista possunt considerari in causa prima secundum quod causa est, id causa prima secundum quod causa est, id est, secundum quod producit causata, et est, secundum quod producit causata, et sic ens in creatura producitur a bono in sic ens in creatura producitur a bono in Creatore et hoc modo ens creatum est Creatore et hoc modo ens creatum est posterius bono increato et hoc est quod- posterius bono increato et hoc est quod- dicit Dionysius, quod bonum est diffusi- dicit Dionysius, quod bonum est diffusi- vum esse sui. Et ista solutio est secun- vum esse sui. Et ista solutio est secun- dum intellectum Dionysii, ut patet ex dum intellectum Dionysii, ut patet ex inductis auctoritatibus supra. Et per hoc inductis auctoritatibus supra. Et per hoc patet solutio ad omnia quæsita. patet solutio ad omnia quæsita.

cap. 10. cap. 10.

Solutur Solutur

IN 1 SENTENT. DIST. II, D, ART. 15. IN 1 SENTENT. DIST. II, D, ART. 15.

Et nota quod propter simplicem intel- Et nota quod propter simplicem intel- lectum entis increati, ut dictum est, dicit lectum entis increati, ut dictum est, dicit Habb Moyses in libro de Duce neutro- Habb Moyses in libro de Duce neutro-

quod Qui est, est nomen ineffabile quod Qui est, est nomen ineffabile 1904, et præcipuum inter omnia nomina: 1904, et præcipuum inter omnia nomina: quia hoc nominat quod ipse verissime est quia hoc nominat quod ipse verissime est ampheiter sine additione aliqua. ampheiter sine additione aliqua.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

An Dominus sit nomen potestatis ? An Dominus sit nomen potestatis ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit, Deinde quæritur de hoc quod dicit, quod Dominus est nomen potestatis. Et quod Dominus est nomen potestatis. Et queritur quam potestatem significet? queritur quam potestatem significet? 4. Videtur plura dicere secundum Dio- 4. Videtur plura dicere secundum Dio- sum in libro de Divinis nominibus, sum in libro de Divinis nominibus, u dicit sic: Dominatio non est pejorum, u dicit sic: Dominatio non est pejorum,

st, subjectorum excessus tantum: st, subjectorum excessus tantum: ed omnis et pulchrorum et bonorum ed omnis et pulchrorum et bonorum perfecta et omnimoda possessio, et vera perfecta et omnimoda possessio, et vera et non cadere valens fortitudo ¹: ergo et non cadere valens fortitudo ¹: ergo videtur, quod Dominus dicat superposi- videtur, quod Dominus dicat superposi- tonem pejorum, id est, subjectorum ex- tonem pejorum, id est, subjectorum ex- essum, et abundantiam possessionis pul- essum, et abundantiam possessionis pul- chrorum et bonorum, et fortitudinem : et chrorum et bonorum, et fortitudinem : et non fit mentio de potestate in eo quod non fit mentio de potestate in eo quod potestas est, nisi forte secundum quod potestas est, nisi forte secundum quod fortitudo potestas quædam est. fortitudo potestas quædam est.

2. Item, Ambrosius dicit, quod do- 2. Item, Ambrosius dicit, quod do- mus dicitur a potestate regendi, et mus dicitur a potestate regendi, et Continendi subjectam sibi creaturam. Continendi subjectam sibi creaturam.

3. Augustinus autem dicit, quod do- 3. Augustinus autem dicit, quod do- minus dicitur qui habet servum: et se- minus dicitur qui habet servum: et se- cundum hanc ultimam expositionem non cundum hanc ultimam expositionem non videtur Dominus esse ab æterno. videtur Dominus esse ab æterno.

SOLUTIO. Dicendum, quod in intelle- SOLUTIO. Dicendum, quod in intelle- etu ejus quod est Dominus, quoddam est etu ejus quod est Dominus, quoddam est principale, et quoddam est secundum principale, et quoddam est secundum rationem intelligendi tantum consequens rationem intelligendi tantum consequens ad id, et quoddam sicut antecedens. Su- ad id, et quoddam sicut antecedens. Su-

12. 12.

'S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 'S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap.

* S. AMBROSIUS, Lib. I de Fide ad Gratia- * S. AMBROSIUS, Lib. I de Fide ad Gratia-