Ad quæ- Ad quæ- stiunculam stiunculam 2. 2.

Ad 1. Ad 1.

30 30

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omnis virtus conjungit Deo: sed per omnis virtus conjungit Deo: sed per contactum tripliciter accidit conjunctio, contactum tripliciter accidit conjunctio, scilicet secundum præsentiam, et hic est scilicet secundum præsentiam, et hic est cum intellectus attingit rem in sua essen- cum intellectus attingit rem in sua essen- tia, sed non necessario tenet et habet tia, sed non necessario tenet et habet eam unde assimilatur quasi tactui ma- eam unde assimilatur quasi tactui ma- thematico, in quo ultima tangentia sunt thematico, in quo ultima tangentia sunt simul tantum. Secunda est quasi per simul tantum. Secunda est quasi per adhærentiam et tentionem et habere, et adhærentiam et tentionem et habere, et hic tactus est ejus quod succedit spei, hic tactus est ejus quod succedit spei, et assimilatur quasi tactu compacto- et assimilatur quasi tactu compacto- rum. Tertia est per inhærentiam, quando rum. Tertia est per inhærentiam, quando unum quasi ingreditur alterum, et con- unum quasi ingreditur alterum, et con- trahit impressiones et affectiones a natu- trahit impressiones et affectiones a natu- ra ejus et hic est tactus amoris, et assi- ra ejus et hic est tactus amoris, et assi- milatur tactui naturali, in quo tangentia milatur tactui naturali, in quo tangentia agunt et patiuntur ad invicem, et impri- agunt et patiuntur ad invicem, et impri- munt sibi mutuo suas proprietates. Et munt sibi mutuo suas proprietates. Et primus modus conjunctionis est ut ma- primus modus conjunctionis est ut ma- terialiter dispositio ad fruitionem. Se- terialiter dispositio ad fruitionem. Se- cundus autem et tertius propinque se cundus autem et tertius propinque se habent: sed quartus est completivus : et habent: sed quartus est completivus : et hoc patet ex nomine ejus quod est fru- hoc patet ex nomine ejus quod est fru- ctus, quia hic est gustus dulcedinis quie- ctus, quia hic est gustus dulcedinis quie- tantis, et gustus ille non elicitur nisi ex tantis, et gustus ille non elicitur nisi ex interioribus rei quæ sunt de natura et interioribus rei quæ sunt de natura et complexione ejus quo fruimur. complexione ejus quo fruimur.

AD ALIUD quod ulterius quæritur, de AD ALIUD quod ulterius quæritur, de hoc quod dicit : « Alicui rei, » Dicen- hoc quod dicit : « Alicui rei, » Dicen- dum, quod notat Augustinus communi- dum, quod notat Augustinus communi- tatem ejus quod est frui: quia hoc con- tatem ejus quod est frui: quia hoc con- tingit tot modis, quot contingit finem tingit tot modis, quot contingit finem dilectionis in aliquo ponere et hoc con- dilectionis in aliquo ponere et hoc con- tingit uno modo secundum sensum, ut tingit uno modo secundum sensum, ut bruta fruuntur cibis, ut dicit Augustinus, bruta fruuntur cibis, ut dicit Augustinus, sed improprie, pro tanto quia licet de- sed improprie, pro tanto quia licet de- lectatio sit in eis ut in fine, tamen non lectatio sit in eis ut in fine, tamen non apprehendunt sufficienter rationem finis: apprehendunt sufficienter rationem finis: in his autem quæ nata sunt discernere in his autem quæ nata sunt discernere finem per se appetendum, aut per se finem per se appetendum, aut per se appetendo, contingit frui quicumque re appetendo, contingit frui quicumque re magis proprie sed in his quæ nata sunt magis proprie sed in his quæ nata sunt discernere finem delectationis, et actu discernere finem delectationis, et actu discernunt secundum reclam rationem, discernunt secundum reclam rationem, est propriissime et ideo non fruimur est propriissime et ideo non fruimur nisi Deo proprie communiter autem nisi Deo proprie communiter autem contingit et aliis frui, et alia quam ratio- contingit et aliis frui, et alia quam ratio- nalem creaturam. nalem creaturam.

AD ALIUD dicendum, quod nihil natum AD ALIUD dicendum, quod nihil natum est quietare rationalem appetitum nisi est quietare rationalem appetitum nisi Deus, prout progreditur secundum ra- Deus, prout progreditur secundum ra- tionem rectam sed quando avertitur, tionem rectam sed quando avertitur, accipit non quietans ut quietans, propter accipit non quietans ut quietans, propter bonum ut nunc quod apprehendit in bonum ut nunc quod apprehendit in ipso. ipso.

AD ID quod ulterius quæritur, de eo AD ID quod ulterius quæritur, de eo quod dicit : « Propter seipsam, » Dicen- quod dicit : « Propter seipsam, » Dicen- dum, quod non sequitur si inhæremus dum, quod non sequitur si inhæremus amore, quod non propter seipsam quia amore, quod non propter seipsam quia ly propter in diffinitione ejus quod est ly propter in diffinitione ejus quod est frui, dicit duplicem causam, scilicet effi- frui, dicit duplicem causam, scilicet effi- cientem, et finalem: ly re autem etiain cientem, et finalem: ly re autem etiain ponit materiam in qua fruimur, quæ est ponit materiam in qua fruimur, quæ est objectum actus fruitionis: sed ly amore objectum actus fruitionis: sed ly amore dicit causam moventem et incitantem ex dicit causam moventem et incitantem ex parte affectus fruentis, sicut habitus ha- parte affectus fruentis, sicut habitus ha- bet excitare et movere potentiam ad bet excitare et movere potentiam ad actum et hic potius est motus formæ actum et hic potius est motus formæ quam efficientis. quam efficientis.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, Creatura fruimur, ablativus potest con- Creatura fruimur, ablativus potest con- strui cum verbo in ratione formæ, vel in strui cum verbo in ratione formæ, vel in ratione efficientis et objecti. Et primo ratione efficientis et objecti. Et primo modo locutio est vera, secundo modo modo locutio est vera, secundo modo falsa. falsa.

AD ALIUD dicendum, quod creatura in AD ALIUD dicendum, quod creatura in quantum est de nihilo, infinite distat, et quantum est de nihilo, infinite distat, et non perficit conjunctionem cum Deo: non perficit conjunctionem cum Deo: sed quædam sunt creaturæ quæ propter sed quædam sunt creaturæ quæ propter similitudinem bonitatis divinæ a qua similitudinem bonitatis divinæ a qua creatæ sunt, numquam sunt a Deo sepa- creatæ sunt, numquam sunt a Deo sepa- ratæ, sed semper ipsis habitis habetur ratæ, sed semper ipsis habitis habetur Deus, sicut est gratia gratum faciens, Deus, sicut est gratia gratum faciens, et præcipuum inter illa est amor chari- et præcipuum inter illa est amor chari- tatis, et illa conjungere possunt. tatis, et illa conjungere possunt.

AD ULTIMUM dicendum, quod cum di- AD ULTIMUM dicendum, quod cum di- citur, Amor diligitur amore, non est citur, Amor diligitur amore, non est diversus amor in actu verbi, et in ma- diversus amor in actu verbi, et in ma- teria actus, et in habitu a quo egredi- teria actus, et in habitu a quo egredi- tur actus ille sed unus et idem aliter et tur actus ille sed unus et idem aliter et aliter significatus. Unde sicut non est aliter significatus. Unde sicut non est diversa visio qua video parietem, et vi- diversa visio qua video parietem, et vi- deo me videre et sicut non est diversus deo me videre et sicut non est diversus intellectus quo intelligo hominem, et intellectus quo intelligo hominem, et intelligo me intelligere: sic non est di- intelligo me intelligere: sic non est di- versus amor quo amo Deum, et amo versus amor quo amo Deum, et amo

Ad 2 Ad 2

Ad qua Ad qua stiunculam stiunculam 3 3 Ad I Ad I

Ad 2. Ad 2.

Ad 3 Ad 3

Ad 4. Ad 4.

' '

IN I SENTENT. DIST. 1, B, ART. 13. IN I SENTENT. DIST. 1, B, ART. 13.

amare me, vel amorem meum. Et hoc amare me, vel amorem meum. Et hoc quidem multi dicunt: sed multi non quidem multi dicunt: sed multi non intelligunt. Causa autem hujus est: quia intelligunt. Causa autem hujus est: quia cum dico, Intelligo hominem, transit vis cum dico, Intelligo hominem, transit vis intellectiva in hominem per actum in- intellectiva in hominem per actum in- telligendi qui est ab intellectu: ergo se- telligendi qui est ab intellectu: ergo se- cundum rationem prius est in actu ea- cundum rationem prius est in actu ea- dem vis, et acceptio ipsius: et sic ex dem vis, et acceptio ipsius: et sic ex parte motivarum cum dico, Amo Deum: parte motivarum cum dico, Amo Deum: transit enim vis amoris in Deum per transit enim vis amoris in Deum per actum amoris, et sic relinquitur quod actum amoris, et sic relinquitur quod eadem vis actu transit in objectum. Cum eadem vis actu transit in objectum. Cum igitur non sit diversus amor, patet quod igitur non sit diversus amor, patet quod non abitur in infinitum. non abitur in infinitum.

ARTICULUS XIII. ARTICULUS XIII.

In prima diffinitio verbi uti sit bona? In prima diffinitio verbi uti sit bona?

Deinde quæritur de hoc quod dicit: Deinde quæritur de hoc quod dicit: « Uli vero est id quod in usum venerit « Uli vero est id quod in usum venerit referre, etc. » referre, etc. »

1. Videtur enim peccare diffiniendo uti 1. Videtur enim peccare diffiniendo uti per usum cum idem significent, licet per usum cum idem significent, licet alio modo. Si vero dicatur, quod ille alio modo. Si vero dicatur, quod ille modus significationis facit ad manifesta- modus significationis facit ad manifesta- tionem diffiniti, CONTRA: Actus præam- tionem diffiniti, CONTRA: Actus præam- buli sunt potentiis secundum rationem : buli sunt potentiis secundum rationem : ergo et habitibus. Cum ergo usus dicat ergo et habitibus. Cum ergo usus dicat habitum, uti autem actum, potius diffi- habitum, uti autem actum, potius diffi- niendus est usus per uti, quam e con- niendus est usus per uti, quam e con-

verso. verso.

ULTERIUS objicitur de hoc quod dicit : ULTERIUS objicitur de hoc quod dicit : « Referre, ad obtinendum, etc. » « Referre, ad obtinendum, etc. »

: :

Ex hoc enim videtur, quod omne illud Ex hoc enim videtur, quod omne illud quod referibile est referre debeamus ad quod referibile est referre debeamus ad rem fruibilem sed omne quod est in rem fruibilem sed omne quod est in voluntate præter peccatum, referibile voluntate præter peccatum, referibile est: ergo omne voluntarium præter pec- est: ergo omne voluntarium præter pec- catum referendum est. INDE ulterius ar- catum referendum est. INDE ulterius ar- guitur sic: Omne quod refertur, accipit guitur sic: Omne quod refertur, accipit rationem meriti a fine: ergo videtur rationem meriti a fine: ergo videtur quod in omnibus operibus nostris nihil quod in omnibus operibus nostris nihil

1 I ad Corinth. x, 31. 1 I ad Corinth. x, 31.

sit indifferens sit indifferens

31 31

quia indifferens est quod quia indifferens est quod

nec malum, nec bonum est. Hoc idem nec malum, nec bonum est. Hoc idem videtur accipi ab Apostolo cum dicit : videtur accipi ab Apostolo cum dicit : Sive manducatis, sive bibitis,... omnia Sive manducatis, sive bibitis,... omnia in gloriam Dei facite ¹. in gloriam Dei facite ¹.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit : ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit : « Alias abuti est, non uti, etc. » « Alias abuti est, non uti, etc. »

Quæritur enim: Quare non dicitur Quæritur enim: Quare non dicitur abfructus cum fruitur quis quo non est, abfructus cum fruitur quis quo non est, fruendum, sicut dicitur abusus, cum quis fruendum, sicut dicitur abusus, cum quis utitur eo quo non est utendum ? utitur eo quo non est utendum ?

SOLUTIO. Dicimus ad primum triplici- SOLUTIO. Dicimus ad primum triplici- ter scilicet, vel quod totum hoc id ter scilicet, vel quod totum hoc id quod in usum venerit, sit vis unius di- quod in usum venerit, sit vis unius di- ctionis simplicis, et sit circumlocutio ctionis simplicis, et sit circumlocutio utilis et sic bona est diffinitio, quia ha- utilis et sic bona est diffinitio, quia ha- bitus et actus bene diffiniuntur per ob- bitus et actus bene diffiniuntur per ob- jecta. Vel etiam quod ly usum diffiniens, jecta. Vel etiam quod ly usum diffiniens, non sit absolute acceptum, sed ad finem non sit absolute acceptum, sed ad finem relatum, et sic efficitur principium co- relatum, et sic efficitur principium co- gnoscendi ejus quod est uti simpliciter gnoscendi ejus quod est uti simpliciter accepti. Vel etiam tertio, quod usus in accepti. Vel etiam tertio, quod usus in diffinitione positus, superius est et genus diffinitione positus, superius est et genus ad suum diffinitum, et sic tunc accipitur ad suum diffinitum, et sic tunc accipitur secundum diffinitionem Victorini dicen- secundum diffinitionem Victorini dicen- tis, quod « usus est actus elicitus fre- tis, quod « usus est actus elicitus fre- « quenter de potentia, » sicut dicimus « quenter de potentia, » sicut dicimus quando aliquis agit aliquod, quod utitur quando aliquis agit aliquod, quod utitur eo sic enim est superius ad uti, quando eo sic enim est superius ad uti, quando aliquo sic agimus, ut ad aliud refera- aliquo sic agimus, ut ad aliud refera- mus. Inferiora autem per sua superiora mus. Inferiora autem per sua superiora debent diffiniri. debent diffiniri.

Questiuncu- Questiuncu- la 2. la 2.

Solutio. Solutio.

Ad quæ- Ad quæ-

1 1

AD ALIUD quod ulterius quæritur, AD ALIUD quod ulterius quæritur, utrum aliquid sit indifferens ? Dicendum stiunculam utrum aliquid sit indifferens ? Dicendum stiunculam sine præjudicio, quod voluntatis delibe- sine præjudicio, quod voluntatis delibe- rativæ ut deliberativa est suorum ope- rativæ ut deliberativa est suorum ope- rum nihil est indifferens secundum Theo- rum nihil est indifferens secundum Theo- logiam. Quia si non referat ea quæ re- logiam. Quia si non referat ea quæ re- ferri possunt, vana sunt: eo enim quod ferri possunt, vana sunt: eo enim quod referibilia sunt, apta nata sunt habere referibilia sunt, apta nata sunt habere finem et si non habent, ergo vana finem et si non habent, ergo vana sunt: quia vanum est (ut dicit Philoso- sunt: quia vanum est (ut dicit Philoso- phus) quod est ad aliquem finem quem phus) quod est ad aliquem finem quem non includit. Et hoc vocatur otiosum in non includit. Et hoc vocatur otiosum in

Ad quæ- Ad quæ- stiunculam stiunculam

2. 2.

32 32

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sacra pagina, de quo reddent homines sacra pagina, de quo reddent homines rationem in die judicii, licet modicam 1. rationem in die judicii, licet modicam 1. Si autem relata sunt, tunc bona sunt. Si autem relata sunt, tunc bona sunt. Si vero non sunt nata ad referendum, Si vero non sunt nata ad referendum, tunc sunt obliquata a fine, vel per ve- tunc sunt obliquata a fine, vel per ve- niale, vel per mortale. Sunt tamen ope- niale, vel per mortale. Sunt tamen ope- ra præter deliberationem facta quæ non ra præter deliberationem facta quæ non veniunt in usum voluntatis, ut est deli- veniunt in usum voluntatis, ut est deli- berativa, et hæc bene possunt esse in- berativa, et hæc bene possunt esse in- differentia. differentia.

AD ALIUD quod ulterius quæritur, qua- AD ALIUD quod ulterius quæritur, qua- re dicitur abusus et non abfructus ? Di- re dicitur abusus et non abfructus ? Di- cendum, quod usus claudit in se actum cendum, quod usus claudit in se actum rationis, qui est relatio ad aliud, et ideo rationis, qui est relatio ad aliud, et ideo potest esse recte et non recte, et hoc si- potest esse recte et non recte, et hoc si- gnificat in compositione vocabuli: sed gnificat in compositione vocabuli: sed fructus non claudit in se nisi quietanı vo- fructus non claudit in se nisi quietanı vo- luntatem, et ideo non respicit rectum et luntatem, et ideo non respicit rectum et non rectum ex se, sed ex potentia ante- non rectum ex se, sed ex potentia ante- cedente et ideo dicitur perversus fru- cedente et ideo dicitur perversus fru- ctus, sed ratio perversitatis non potest ctus, sed ratio perversitatis non potest ei conjungi eodem termino, ut dicatur ei conjungi eodem termino, ut dicatur abfructus. abfructus.

ARTICULUS XIV. ARTICULUS XIV.

An sint tres res quibus fruendum est ? An sint tres res quibus fruendum est ?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : «Res quibus fruendum est sunt, etc. «Res quibus fruendum est sunt, etc.

1. CONTRA enim est quod dicit Dama- 1. CONTRA enim est quod dicit Dama- scenus, libro primo, cap. 11, quod « tres scenus, libro primo, cap. 11, quod « tres « personæ re conveniunt, ratione autem « personæ re conveniunt, ratione autem « et cognitione distinguuntur: » ergo « et cognitione distinguuntur: » ergo sunt tres res. sunt tres res.

2. Item, Statim in Littera sequitur : 2. Item, Statim in Littera sequitur : « Eadem tamen Trinitas quædam sum- « Eadem tamen Trinitas quædam sum- ma res est: » ergo videtur quod male ma res est: » ergo videtur quod male dicat res in plurali. dicat res in plurali.

3. Item, Augustinus dicit, quod « in 3. Item, Augustinus dicit, quod « in « omni eo quod ad se est, tres personæ « omni eo quod ad se est, tres personæ « unum sunt: in eo quod est ad alterum, « unum sunt: in eo quod est ad alterum, « distinguuntur: » sed res est ad se- « distinguuntur: » sed res est ad se- ipsam ergo in singulari convenit tribus ipsam ergo in singulari convenit tribus personis in summa. personis in summa.

1 Cf. Matth. XII, 36. 1 Cf. Matth. XII, 36.

cula 1 cula 1

ULTERIUS quæritur de hoc quod suppo- Quest ULTERIUS quæritur de hoc quod suppo- Quest nit Magister in dicto isto videtur enim nit Magister in dicto isto videtur enim velle, quod fruamur personis. velle, quod fruamur personis.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Aut fruimur persona in genere 1. Aut fruimur persona in genere in eo quod est persona, aut ut est de- in eo quod est persona, aut ut est de- terminata hæc vel illa : non primo terminata hæc vel illa : non primo modo, quia affectus non sequitur conce- modo, quia affectus non sequitur conce- ptionem alicujus in genere, vel in univer- ptionem alicujus in genere, vel in univer- sali quia generalia non movent, eo sali quia generalia non movent, eo quod in ipsis non est actus: ergo sub quod in ipsis non est actus: ergo sub ratione determinata: ergo fruimur Patre ratione determinata: ergo fruimur Patre ut Pater est, et Filio ut Filius est, et ut Pater est, et Filio ut Filius est, et Spiritu sancto ut Spiritus sanctus est. Spiritu sancto ut Spiritus sanctus est. INDE Sic Sicut se habet cognitio, ita se INDE Sic Sicut se habet cognitio, ita se habet affectus sequens cognitionem. Cum habet affectus sequens cognitionem. Cum igitur cognitio diffinita Patris transeat igitur cognitio diffinita Patris transeat in Filium, quia qui novit diffinite unum in Filium, quia qui novit diffinite unum relativorum, novit reliquum, videbitur relativorum, novit reliquum, videbitur Patris fruitio transire in Filium, et e con- Patris fruitio transire in Filium, et e con-

verso. verso.

: :

2. Si forte dicatur, quod una cognitione 2. Si forte dicatur, quod una cognitione cognoscuntur tres personæ, sicut dicunt cognoscuntur tres personæ, sicut dicunt quidam, et ideo unam habent fruitionem quidam, et ideo unam habent fruitionem quæ est de ipsis, CONTRA: Aut una CO- quæ est de ipsis, CONTRA: Aut una CO- gnitione cognoscuntur in eo quod unum gnitione cognoscuntur in eo quod unum sunt, aut in eo quod distincti sunt. Si in sunt, aut in eo quod distincti sunt. Si in eo quod distincti sunt: ergo in eo quod eo quod distincti sunt: ergo in eo quod distincti cognoscuntur ut unum: sed distincti cognoscuntur ut unum: sed hoc est principium cognitionis distincto- hoc est principium cognitionis distincto- rum, quod est principium distinctionis rum, quod est principium distinctionis eorum: ergo unum est principium dis- eorum: ergo unum est principium dis- tinctionis et unionis, quod impossibile tinctionis et unionis, quod impossibile est. Si autem cognoscuntur in eo quod est. Si autem cognoscuntur in eo quod unum sunt: ergo fruitio est essentiæ per unum sunt: ergo fruitio est essentiæ per se, et non personarum. se, et non personarum.

3. Item, Fruitio dicit refectionem in 3. Item, Fruitio dicit refectionem in summo bono viso, habito, et amato: sed summo bono viso, habito, et amato: sed una est veritas et bonitas trium: ergo una est veritas et bonitas trium: ergo una est fruitio trium: hoc autem est una est fruitio trium: hoc autem est gratia essentiæ, et non persona: ergo gratia essentiæ, et non persona: ergo fruimur essentia, et non persona. fruimur essentia, et non persona.

SED CONTRA: SED CONTRA:

In cognitione viæ sic est, quod non In cognitione viæ sic est, quod non cognoscitur res perfecte per hoc quod cognoscitur res perfecte per hoc quod tantum natura ejus in communi cogno- tantum natura ejus in communi cogno- scitur sed oportet quod cognoscatur in scitur sed oportet quod cognoscatur in

ed com ed com

IN I SENTENT. DIST. I, B, ART. 14. IN I SENTENT. DIST. I, B, ART. 14.

particulari, et secundum omnes proprie- particulari, et secundum omnes proprie- tates ipsius: ergo similiter et multo ma- tates ipsius: ergo similiter et multo ma- Fs hoc in patria erit: ergo ad cognitio- Fs hoc in patria erit: ergo ad cognitio- nem gloriæ non sufficit cognitio substan- nem gloriæ non sufficit cognitio substan- tur, nisi adsit etiam determinata cognitio tur, nisi adsit etiam determinata cognitio personarum et proprietatum earum, et personarum et proprietatum earum, et fruimur cognitis: ergo fruimur per- fruimur cognitis: ergo fruimur per- nonis. nonis.

2. Item, Nonne amabimus distinctas 2. Item, Nonne amabimus distinctas personas, et distinctionem earum? con- personas, et distinctionem earum? con- stat quod sic. Aut ergo amore usus, aut stat quod sic. Aut ergo amore usus, aut amore fructus: si amore usus: ergo ad amore fructus: si amore usus: ergo ad alud quod melius est referemus, quod alud quod melius est referemus, quod falsum est, quia essentia non est dignior falsum est, quia essentia non est dignior personis ergo amore fructus, et sic ha- personis ergo amore fructus, et sic ha- betur propositum. betur propositum.

SED TUNC ULTERIUS quæritur, Utrum una SED TUNC ULTERIUS quæritur, Utrum una persona magis fruemur quam alia? Et persona magis fruemur quam alia? Et vuletur, quod sic: quia sicut in ordine vuletur, quod sic: quia sicut in ordine essentia habetur una quæ est prima et essentia habetur una quæ est prima et principium aliarum, et quando referi- principium aliarum, et quando referi- mus ad aliud essentiam, stamus in illa: mus ad aliud essentiam, stamus in illa: sta videtur, quod sit in ordine naturæ quæ sta videtur, quod sit in ordine naturæ quæ est in personis, una quæ est principium est in personis, una quæ est principium totius Trinitatis, quia Filii per generatio- totius Trinitatis, quia Filii per generatio- mem, Spiritus sancti per spirationem: mem, Spiritus sancti per spirationem: ergo videtur, quod relatio stat in illa. ergo videtur, quod relatio stat in illa. Hoe etiam videtur per hoc quod dicit Hoe etiam videtur per hoc quod dicit Apostolus, I ad Corinth. x1, 3: Omnis Apostolus, I ad Corinth. x1, 3: Omnis

ri caput Christus est ... caput vero ri caput Christus est ... caput vero Christi, Deus, id est, Pater, et ita vide- Christi, Deus, id est, Pater, et ita vide- tur quod Filius sit referendus ad Patrem. tur quod Filius sit referendus ad Patrem. Et hoc ipse videtur facere in Evangelio, Et hoc ipse videtur facere in Evangelio, deens: Mea doctrina non est mea, sed deens: Mea doctrina non est mea, sed jus qui misit me ¹. Non quæro volun- jus qui misit me ¹. Non quæro volun- tutem meam, sed voluntatem ejus qui tutem meam, sed voluntatem ejus qui

misil me 2. misil me 2.

SOLUTIO. Dicunt quidam ad primum, SOLUTIO. Dicunt quidam ad primum, quod tria sunt in divinis: substantia, quod tria sunt in divinis: substantia, persona, et notio. Substantia autem res persona, et notio. Substantia autem res est absolute notio autem ratio: persona est absolute notio autem ratio: persona antem medium inter substantiam et no- antem medium inter substantiam et no- tonem secundum rationem, et ideo per- tonem secundum rationem, et ideo per-

Joan. VII, 16 Joan. VII, 16

Joan. v, 30. Cf. etiam, Joan. IV, 34: Meus Joan. v, 30. Cf. etiam, Joan. IV, 34: Meus bus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me. bus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me.

33 33

sona est res respectu notionis, et ratio sona est res respectu notionis, et ratio respectu essentiæ. Et hoc sensu potest respectu essentiæ. Et hoc sensu potest dici, quod sint tres res: in alio autem dici, quod sint tres res: in alio autem una sola res. Hæc autem solutio mihi una sola res. Hæc autem solutio mihi tuta non videtur: quia persona simpli- tuta non videtur: quia persona simpli- citer res est, et numquam res sola: quia citer res est, et numquam res sola: quia hoc sonat aliquid vicinum Sabellianis. hoc sonat aliquid vicinum Sabellianis. Unde sine præjudicio dico, quod (sicut Unde sine præjudicio dico, quod (sicut dicit Philosophus quidam in prima Phi- dicit Philosophus quidam in prima Phi- losophia), ens et res sunt de transcen- losophia), ens et res sunt de transcen- dentibus, et primis secundum ambitum dentibus, et primis secundum ambitum suæ significationis, et sunt ea in quibus suæ significationis, et sunt ea in quibus stat resolutio, et ideo dicibilia sunt in stat resolutio, et ideo dicibilia sunt in divinis de absolutis et relatis et secun- divinis de absolutis et relatis et secun- dum quod adjunguntur ad hæc vel illa, dum quod adjunguntur ad hæc vel illa, possunt esse pluralia, vel singularia: ta- possunt esse pluralia, vel singularia: ta- men propter modum intelligendi abso- men propter modum intelligendi abso- lutum, magis tenent se a parte essen- lutum, magis tenent se a parte essen- tiæ. tiæ.

AD AUCTORITATEM autem Damasceni di- AD AUCTORITATEM autem Damasceni di- cendum, quod non sola ratione vel cogi- cendum, quod non sola ratione vel cogi- tatione personæ distinguuntur: quia hoc tatione personæ distinguuntur: quia hoc esset Sabellianum. Unde caute intelli- esset Sabellianum. Unde caute intelli- genda est auctoritas, scilicet, ut ratio- genda est auctoritas, scilicet, ut ratio- nem vocet relationem personalem quæ nem vocet relationem personalem quæ realiter persona est, et cogitationem in- realiter persona est, et cogitationem in- tellectum distinguentem personas per tellectum distinguentem personas per hujusmodi relationes personales. hujusmodi relationes personales.

Ad 1. Ad 1.

Et ad aliud patet solutio per prædicta. Ad 2 et 3. Et ad aliud patet solutio per prædicta. Ad 2 et 3.

stiuncu- stiuncu-

lam 1. lam 1.

Ad id quod ulterius quæritur: Utrum Ad quæ- Ad id quod ulterius quæritur: Utrum Ad quæ- fruemur personis in eo quod personæ fruemur personis in eo quod personæ sunt? Dicendum, quod si ly in eo dicit sunt? Dicendum, quod si ly in eo dicit rationem objecti fructus, non fruemur rationem objecti fructus, non fruemur personis in eo quod personæ sunt. Si personis in eo quod personæ sunt. Si autem dicit indifferentiam et identitatem autem dicit indifferentiam et identitatem personæ ad objectum fructus, tunc frue- personæ ad objectum fructus, tunc frue- mur personis in eo quod personæ sunt. mur personis in eo quod personæ sunt. Licet enim fructus per se sit Dei in quan- Licet enim fructus per se sit Dei in quan- tum summum bonum est, non tamen est tum summum bonum est, non tamen est Dei per consequens, et personæ per ac- Dei per consequens, et personæ per ac- cidens quia in Deo non est consequens cidens quia in Deo non est consequens universale ad particulare, sed idem. Si- universale ad particulare, sed idem. Si- militer in Deo non est accidentale, sed militer in Deo non est accidentale, sed idem. Et ideo fruemur Deo, et personis, idem. Et ideo fruemur Deo, et personis,

Et idem, vi, 38: Descend de cœlo, non ut faciam Et idem, vi, 38: Descend de cœlo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit

me. me.

XXV XXV

3 3

Adobjectio- Adobjectio- nem 1. nem 1.

Ad objectio- Ad objectio- nem 2. nem 2.

Ad quæ- Ad quæ-

2. 2.

34 34

in quantum idem sunt in quantum idem sunt bono. bono.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cum summo cum summo

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod fruemur Patre determinate. non quod fruemur Patre determinate. non quidem secundum quod ad Filium est, quidem secundum quod ad Filium est, sed in quantum ipse relatus ad Filium, sed in quantum ipse relatus ad Filium, est summo bono idem per essentiam. Et est summo bono idem per essentiam. Et ideo fruitio non transit in Filium propter ideo fruitio non transit in Filium propter intellectum relationis: nec sequitur quod intellectum relationis: nec sequitur quod sint tres fruitiones, sicut tres persona sint tres fruitiones, sicut tres persona distinctæ. distinctæ.

AD ALIUD dicendum, quod una cognitione AD ALIUD dicendum, quod una cognitione possumus accipere actu personas tres in possumus accipere actu personas tres in quantum unum sunt, vel etiam in quan- quantum unum sunt, vel etiam in quan- tum distinctæ sunt secundum rationes tum distinctæ sunt secundum rationes relationis quæ non habet intellectum ab- relationis quæ non habet intellectum ab- solutum sed hujusmodi cognitione ac- solutum sed hujusmodi cognitione ac- cipimus, intelligendo summum bonum, cipimus, intelligendo summum bonum, et ita erit fructus: et bene concedimus, et ita erit fructus: et bene concedimus, quod ad perfectam cognitionem Dei, quod ad perfectam cognitionem Dei, exigitur quod cognoscatur in personis exigitur quod cognoscatur in personis distinctis quæ idem sunt summo bono. distinctis quæ idem sunt summo bono.

AD ID quod ulterius quæritur: Utrum AD ID quod ulterius quæritur: Utrum stiunclam una persona magis fruemur quam alia? stiunclam una persona magis fruemur quam alia? Dicendum, quod non. Nec est simile de Dicendum, quod non. Nec est simile de ordine essentiarum, et ordine naturæ in ordine essentiarum, et ordine naturæ in personis quia ordo essentiarum ponit personis quia ordo essentiarum ponit inæqualitatem et diversitatem ab objecto inæqualitatem et diversitatem ab objecto fruitionis in inferioribus essentiis. Ordo fruitionis in inferioribus essentiis. Ordo autem naturæ in personis ponit æquali- autem naturæ in personis ponit æquali- tatem, et identitatem. earum in summo tatem, et identitatem. earum in summo bono, quod est objectum fruitionis: et bono, quod est objectum fruitionis: et ideo una est fruitio trium, sicut una est ideo una est fruitio trium, sicut una est bonitas trium. bonitas trium.

ARTICULUS XV. ARTICULUS XV.

An Deus possit cognosci ab aliquo An Deus possit cognosci ab aliquo creato intellectu? creato intellectu?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : « Fruimur cognitis, in quibus ipsis pro- « Fruimur cognitis, in quibus ipsis pro-

1 Joan. 1, 18. 1 Joan. 1, 18.

2 Ad Titum, III, 4 Benignitas et humanitas 2 Ad Titum, III, 4 Benignitas et humanitas

pter se voluntas delectata conquiescit, pter se voluntas delectata conquiescit, etc. » Ex hoc enim accipitur hæc diffini- etc. » Ex hoc enim accipitur hæc diffini- tio: Frui est conquiescere voluntatem tio: Frui est conquiescere voluntatem delectatam in cognitis propter se. Obji- delectatam in cognitis propter se. Obji- citur autem de hoc quod dicit, cognitis. citur autem de hoc quod dicit, cognitis. 1. Videtur enim, quod Deus non cogno- 1. Videtur enim, quod Deus non cogno- scatur, nec videatur ab aliquo creato in- scatur, nec videatur ab aliquo creato in- tellectu, et ita Deo ut cognito et viso non tellectu, et ita Deo ut cognito et viso non fruuntur Sancti. PROBATIO primæ. Deum fruuntur Sancti. PROBATIO primæ. Deum nemo vidit umquam : ergo Deum facie nemo vidit umquam : ergo Deum facie ad faciem nemo vidit. Si forte dicatur, ad faciem nemo vidit. Si forte dicatur, quod intelligitur de homine in via, et quod intelligitur de homine in via, et ideo non excluduntur Angeli et beati. ideo non excluduntur Angeli et beati. CONTRA: Chrysostomus super eumdem CONTRA: Chrysostomus super eumdem locum in originali : « Sed nec etiam locum in originali : « Sed nec etiam « cœlestes essentiæ: ipsa, dico, Cheru- « cœlestes essentiæ: ipsa, dico, Cheru- abim et Seraphim Deum ut est umquam abim et Seraphim Deum ut est umquam «< videre poterunt. » «< videre poterunt. »

2. Item, Ibidem ad hoc ponit duas ra- 2. Item, Ibidem ad hoc ponit duas ra- tiones, quarum unam innuit his verbis: tiones, quarum unam innuit his verbis: « Quomodo creabile videbit increabile ? >> « Quomodo creabile videbit increabile ? >> Et fundatur super hoc quod creatum Et fundatur super hoc quod creatum non potest in increatum, cum sint infi- non potest in increatum, cum sint infi- nitæ distantiæ. Secundam innuit sic: nitæ distantiæ. Secundam innuit sic: «< Quia divina natura simplex est, et uno «< Quia divina natura simplex est, et uno « modo se habens: » si ergo viderent, « modo se habens: » si ergo viderent, æqualiter viderent: quomodo ergo lau- æqualiter viderent: quomodo ergo lau- dat eam alter ut gloriam, alter ut ma- dat eam alter ut gloriam, alter ut ma- jestatem, alter ut sanctitatem? jestatem, alter ut sanctitatem?

3. Item, Ibidem tractans illud Apo- 3. Item, Ibidem tractans illud Apo- stoli, ad Coloss. 1, 15: Qui est imago Dei stoli, ad Coloss. 1, 15: Qui est imago Dei invisibilis, sic dicit: « Est imago Dei in- invisibilis, sic dicit: « Est imago Dei in- « visibilis, quia ipse invisibilis: quia ne- « visibilis, quia ipse invisibilis: quia ne- « quaquam aliter esset imago. Si vero « quaquam aliter esset imago. Si vero « Paulus induxit alibi dicens, quoniam « Paulus induxit alibi dicens, quoniam « apparuit in carne 2: memineris, quo- « apparuit in carne 2: memineris, quo- «niam apparitio hæc quæ per carnem, «niam apparitio hæc quæ per carnem, « non secundum substantiam facta est: « non secundum substantiam facta est: « quia quoniam et ipse invisibilis est non « quia quoniam et ipse invisibilis est non solum hominibus, sed etiam superioribus solum hominibus, sed etiam superioribus

« «

« virtutibus ostendit Paulus, dicens quod « virtutibus ostendit Paulus, dicens quod « apparuit in carne, quando visus est. « apparuit in carne, quando visus est. << Itaque et Angelis tunc visus est, quando << Itaque et Angelis tunc visus est, quando «< carnem circuminduit: ante hoc autem «< carnem circuminduit: ante hoc autem << non videbant eum sic, quia et eis sub- << non videbant eum sic, quia et eis sub- «stantia ejus invisibilis erat. » Ex his «stantia ejus invisibilis erat. » Ex his

apparuit Salvatoris nostri Dei. apparuit Salvatoris nostri Dei.

IN I SENTENT. DIST. I, B, ART. 15. IN I SENTENT. DIST. I, B, ART. 15.

videtur, quod Deus in se non videtur ut videtur, quod Deus in se non videtur ut est, sed in theophaniis, id est, illumina- est, sed in theophaniis, id est, illumina- tionibus, in quibus apparet Deus. tionibus, in quibus apparet Deus.

4. Unde, Dionysius ad Gaium mona- 4. Unde, Dionysius ad Gaium mona- chum «Si aliquis videns Deum intel- chum «Si aliquis videns Deum intel- «lexit quod vidit, non ipsum vidit, sed «lexit quod vidit, non ipsum vidit, sed aliquid eorum quæ sunt ejus quæ aliquid eorum quæ sunt ejus quæ existunt et cognoscuntur. » existunt et cognoscuntur. »

✔ ✔

5. Etiam, In principio quinti capitis de 5. Etiam, In principio quinti capitis de Divinis nominibus : « Sermonis intentio Divinis nominibus : « Sermonis intentio est, non supersubstantialem substan- est, non supersubstantialem substan-

" "

tiam, sed quod supersubstantialis est tiam, sed quod supersubstantialis est a manifestare ineffabile enim hoc, et a manifestare ineffabile enim hoc, et ignotum est, et perfecte non manife- ignotum est, et perfecte non manife- stabile. » stabile. »

" "

་་ ་་

" "

6. Adhuc, Idem, in Coelesti hierarchia, 6. Adhuc, Idem, in Coelesti hierarchia, cap. Hierarchia suos laudatores, cap. Hierarchia suos laudatores, agalmata divina efficit, et specula cla- agalmata divina efficit, et specula cla- rissima, et munda receptiva principalis rissima, et munda receptiva principalis luminis. » Ex his videtur accipi, quod luminis. » Ex his videtur accipi, quod ut est non videtur, sed illuminationibus ut est non videtur, sed illuminationibus descendentibus ab ipso et agalmatibus, descendentibus ab ipso et agalmatibus, quibusdam similitudinibus sui luminis. quibusdam similitudinibus sui luminis.

7. Ad idem objicitur per rationem : 7. Ad idem objicitur per rationem : Perfectionis ad perfectibile debet esse Perfectionis ad perfectibile debet esse proportio sed intelligibile est Deus si proportio sed intelligibile est Deus si per essentiam videtur ergo Deus per per essentiam videtur ergo Deus per essentiam, et intellectus creatus habent essentiam, et intellectus creatus habent proportionem ergo et commensuratio- proportionem ergo et commensuratio- nem, quod hæresis est: ergo illud ex quo nem, quod hæresis est: ergo illud ex quo sequitur, falsum est, scilicet quod Deus sequitur, falsum est, scilicet quod Deus videtur per essentiam. videtur per essentiam.

8. Item, Infiniti ad finitum non est 8. Item, Infiniti ad finitum non est proportio : Deus in substantia est infini- proportio : Deus in substantia est infini- tus loco, tempore, et comprehensione, tus loco, tempore, et comprehensione, ut dicit Damascenus 1 : ergo non habet ut dicit Damascenus 1 : ergo non habet proportionem ad intellectus capacita- proportionem ad intellectus capacita- tem : ergo nec secundum intellectum tem : ergo nec secundum intellectum videtur. videtur.

9. Ad hoc quidam voluerunt dicere, 9. Ad hoc quidam voluerunt dicere, quod videtur secundum unum attribu- quod videtur secundum unum attribu- tum, vel duo, quæ sunt quasi partes ejus tum, vel duo, quæ sunt quasi partes ejus

S. J. DAMASCENUS, De fide orthodoxa, Lib. I, S. J. DAMASCENUS, De fide orthodoxa, Lib. I, cap. 4. cap. 4. *S. DIONYSIUS, De coelesti Hierarchia, cap. 4. *S. DIONYSIUS, De coelesti Hierarchia, cap. 4. Cf. editionem nostram, Tom. XIV hujusce no- Cf. editionem nostram, Tom. XIV hujusce no- editionis, pag. 116. En translatio Balth. editionis, pag. 116. En translatio Balth. Corderii super hunc eumdem locum : « Sermo Corderii super hunc eumdem locum : « Sermo

35 35

respectu nostri intellectus et non vide- respectu nostri intellectus et non vide- tur secundum totum. Sed CONTRA: In tur secundum totum. Sed CONTRA: In quolibet attributo est ipse infinitus: quolibet attributo est ipse infinitus: ergo idem est de uno, et de omnibus si- ergo idem est de uno, et de omnibus si- militer. militer.

10. Item, Deus simplex est : ergo si 10. Item, Deus simplex est : ergo si videtur, totus videtur, quia non habet videtur, totus videtur, quia non habet partem sed non totus videtur : ergo partem sed non totus videtur : ergo nihil sui videtur, et ita redit primum, nihil sui videtur, et ita redit primum, scilicet quod Deus secundum quod est scilicet quod Deus secundum quod est non videtur. non videtur. CONTRA: CONTRA:

1. In I canonica Joan. III, 2: Scimus 1. In I canonica Joan. III, 2: Scimus quoniam cum apparuerit, similes ei eri- quoniam cum apparuerit, similes ei eri- mus, quoniam videbimus eum sicuti est. mus, quoniam videbimus eum sicuti est.

2. Item, Chrysostomus in Homil. xv 2. Item, Chrysostomus in Homil. xv super Joannem : « Angeli propter in- super Joannem : « Angeli propter in-

« somnem naturam eorum et puram, « somnem naturam eorum et puram, « nihil quam Deum imaginantur. « nihil quam Deum imaginantur.

>> >>

Sed contra Sed contra

cula cula

ULTERIUS quæritur, Utrum etiam in Quæstiun- ULTERIUS quæritur, Utrum etiam in Quæstiun- theophanis videatur, et accipiatur ratio- theophanis videatur, et accipiatur ratio- ne theophaniæ quam ponit Dionysius ne theophaniæ quam ponit Dionysius in Coelesti hierarchia 2, sic dicens: «< Ip- in Coelesti hierarchia 2, sic dicens: «< Ip- «< sa igitur sapientissima Theologia vi- «< sa igitur sapientissima Theologia vi- << sionem illam quæ in ipsa est descripta, << sionem illam quæ in ipsa est descripta, « revelavit divinam, quasi in forma « revelavit divinam, quasi in forma « informium similitudinem, ex viden- « informium similitudinem, ex viden- « tium in divinum reductione pulchre « tium in divinum reductione pulchre « vocari theophaniam. » Sensus est, « vocari theophaniam. » Sensus est, quod Theologia revelavit nobis per do- quod Theologia revelavit nobis per do- ctrinam primum, pulchre, id est, apte ctrinam primum, pulchre, id est, apte vocari theophaniam illam illuminationem vocari theophaniam illam illuminationem quæ est in forma quadam signorum quæ quæ est in forma quadam signorum quæ informia sunt occultæ luci, quæ est in informia sunt occultæ luci, quæ est in Deo quia est de occulto progrediens Deo quia est de occulto progrediens ad extra, secundum quam, scilicet illu- ad extra, secundum quam, scilicet illu- minationem, fit reductio videntium eum minationem, fit reductio videntium eum in divina cum ergo omnes illuminatio- in divina cum ergo omnes illuminatio- nes procedant ab oculto ad apertum vi- nes procedant ab oculto ad apertum vi- denti, videtur quod omnes videant in denti, videtur quod omnes videant in theophaniis tantum. theophaniis tantum.

« autem divinus, omni plenus sapientia, visum « autem divinus, omni plenus sapientia, visum << illud quod divinam similitudinem in illo ipso << illud quod divinam similitudinem in illo ipso « VISO figuram tamquam in figura eorum quæ « VISO figuram tamquam in figura eorum quæ figurari nequeunt, ostendebat, ab intuentium figurari nequeunt, ostendebat, ab intuentium << ad Deum adductione, jure merito Theopha- << ad Deum adductione, jure merito Theopha- << niam seu Dei apparitionem vocat. >> << niam seu Dei apparitionem vocat. >>

" "

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

36 36

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio dici- SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio dici- mus, affirmantes quidem certissime, quod mus, affirmantes quidem certissime, quod divina substantia videtur a beatis omni- divina substantia videtur a beatis omni- bus qualiter autem videtur, sine præju- bus qualiter autem videtur, sine præju- dicio dicimus sic, quod videtur imme- dicio dicimus sic, quod videtur imme- diate per conjunctionem ; ita quod Deus diate per conjunctionem ; ita quod Deus offert se nostro intellectu per substan- offert se nostro intellectu per substan- tiam suam, sicut intellectus sibiipsi: et tiam suam, sicut intellectus sibiipsi: et hoc est quod dicit Apostolus, I ad Co- hoc est quod dicit Apostolus, I ad Co- rinth. xi, 12: Cognoscam sicut et co- rinth. xi, 12: Cognoscam sicut et co- gnitus sum. gnitus sum.

AUCTORITAS autem Chrysostomi sol- AUCTORITAS autem Chrysostomi sol- venda est per verbum ejusdem Chryso- venda est per verbum ejusdem Chryso- stomi, ibidem, ubi sic dicit : « Omnes stomi, ibidem, ubi sic dicit : « Omnes << novimus Deum : substantiam vero ejus << novimus Deum : substantiam vero ejus << nullus novit et quid est, nisi solus qui << nullus novit et quid est, nisi solus qui « genitus est ex eo : » notionem enim « genitus est ex eo : » notionem enim hic Evangelista certissimam dicit consi- hic Evangelista certissimam dicit consi- derationem et comprehensionem, et tan- derationem et comprehensionem, et tan- tam quantam habet Pater de Filio et tam quantam habet Pater de Filio et ideo patet quod Chrysostomus non negat ideo patet quod Chrysostomus non negat quin videatur substantia Dei : sed negat, quin videatur substantia Dei : sed negat, quod ita perfecte videatur ab aliquo quod ita perfecte videatur ab aliquo creato intellectu, sicut videtur a se. creato intellectu, sicut videtur a se.

AD RATIONEM autem primam Chryso- AD RATIONEM autem primam Chryso- stomi, dicendum, quod creatum adjutum stomi, dicendum, quod creatum adjutum ab increato, potest ad illud: licet non ab increato, potest ad illud: licet non supra illud. Sunt tamen qui dicunt, quod supra illud. Sunt tamen qui dicunt, quod intellectus creatus aliter se habet ad in- intellectus creatus aliter se habet ad in- feriora, et aliter ad superiora: quia su- feriora, et aliter ad superiora: quia su- per inferiora influit aliquid luminis sui, per inferiora influit aliquid luminis sui, præcipue intellectus agens, et ita potest præcipue intellectus agens, et ita potest active in illa ad superiora autem se ha- active in illa ad superiora autem se ha- bet ut recipiens tantum, et ideo non pro- bet ut recipiens tantum, et ideo non pro- prie dicitur posse in illa, sed illa in prie dicitur posse in illa, sed illa in ipsum. ipsum.

AD RATIONEM autem secundam Chryso- AD RATIONEM autem secundam Chryso- stomi, dicendum, quod licet multa sint stomi, dicendum, quod licet multa sint attributa divina, tamen quodlibet nihil attributa divina, tamen quodlibet nihil aliud est quam ipsa substantia divina: aliud est quam ipsa substantia divina: et ideo in quolibet eorum substantia im- et ideo in quolibet eorum substantia im- mediate videtur. Et quod dicit Chryso- mediate videtur. Et quod dicit Chryso- stomus, quod non videtur substantia, di- stomus, quod non videtur substantia, di- cendum quod sicut ipse infra dicit in au- cendum quod sicut ipse infra dicit in au- ctoritate inducta, vocat substantiam quid ctoritate inducta, vocat substantiam quid est, hoc est, differentiam ipsius per ter- est, hoc est, differentiam ipsius per ter- minos essentiæ et quia tales terminos minos essentiæ et quia tales terminos non habet, ideo substantia et quid est hoc non habet, ideo substantia et quid est hoc modo non videtur. Ipse etiam solus secun- modo non videtur. Ipse etiam solus secun-

dum intellectum sibi adæquatur: quia dum intellectum sibi adæquatur: quia quantus ipse est, tantus est intellectus quantus ipse est, tantus est intellectus ejus non autem quantus ipse, tantus ejus non autem quantus ipse, tantus est intellectus creatus. est intellectus creatus.

PER IDEM patet solutio ad auctoritatem PER IDEM patet solutio ad auctoritatem sequentem. sequentem.

AD ID quod objicitur de Dionysio, di- AD ID quod objicitur de Dionysio, di- cendum, quod loquitur vel de visione cendum, quod loquitur vel de visione viæ, vel vocat non ipsum videre, non viæ, vel vocat non ipsum videre, non ipsum totum perfecte videre: sed aliquid ipsum totum perfecte videre: sed aliquid quod est ejus dicit videri: et hoc est vi- quod est ejus dicit videri: et hoc est vi- dere ipsum quia ipse substantialiter est dere ipsum quia ipse substantialiter est illud. illud.

AD ALIUD dicendum, quod, Deus sim- AD ALIUD dicendum, quod, Deus sim- pliciter est incomprehensibilis, et hoc est pliciter est incomprehensibilis, et hoc est ut est infinitus: quia sic attingi non pot- ut est infinitus: quia sic attingi non pot- est, nisi secundum quid, scilicet cogno- est, nisi secundum quid, scilicet cogno- scendo infinitum esse. scendo infinitum esse.

QUALITER autem sint agalmata, et spe QUALITER autem sint agalmata, et spe cula, infra patebit in fine solutionis. cula, infra patebit in fine solutionis.

AD ID quod objicitur per rationes, di- AD ID quod objicitur per rationes, di- cendum quod sufficiens proportio ex na- cendum quod sufficiens proportio ex na- tura intellectus haberi non potest ad ip- tura intellectus haberi non potest ad ip- sum, sed ex juvamine Dei. sum, sed ex juvamine Dei.

AD ALIUD dicendum, quod infinitum AD ALIUD dicendum, quod infinitum attingi quidem potest, sed aliquid ejus attingi quidem potest, sed aliquid ejus semper manet extra attingentem: et ideo semper manet extra attingentem: et ideo in eo quod est infinitum dicitur non at- in eo quod est infinitum dicitur non at- tingi et hoc sic patere potest: Infinitum tingi et hoc sic patere potest: Infinitum in quantitate est (ut dicit Philosophus) in quantitate est (ut dicit Philosophus) cujus partes accipienti semper est aliquid cujus partes accipienti semper est aliquid extra accipere. In spirituali autem natura extra accipere. In spirituali autem natura increata non est infinitum in quantitate increata non est infinitum in quantitate molis, sed quantitas virtutis dividitur ad molis, sed quantitas virtutis dividitur ad extra, secundum ea in quæ potest: et ideo extra, secundum ea in quæ potest: et ideo intellectus attingens Deum attingit ip- intellectus attingens Deum attingit ip- sum, ita quod multum et infinitum virtu- sum, ita quod multum et infinitum virtu- tis semper est extra ipsum: et quia virtus tis semper est extra ipsum: et quia virtus sua est essentia sua, ideo etiam immen- sua est essentia sua, ideo etiam immen- sitas essentiæ est extra intellectum. sitas essentiæ est extra intellectum.

AD ID quod objicitur contra solutionem AD ID quod objicitur contra solutionem inductam, bene concedo: quia in quoli- inductam, bene concedo: quia in quoli- bet attributo est infinitus, et sic semper bet attributo est infinitus, et sic semper remanet extra intellectum quia licet ac- remanet extra intellectum quia licet ac- cipiatur substantia vel sapientia, tamen cipiatur substantia vel sapientia, tamen immensitas ipsius claudi non potest: li- immensitas ipsius claudi non potest: li- cet attingi possit aliquod acceptum quod cet attingi possit aliquod acceptum quod est sua substantia, licet non sit terminus est sua substantia, licet non sit terminus claudens totum, quod est Deus. claudens totum, quod est Deus.

Ad 3. Ad 3.

Ad '. Ad '.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

+1 +1

IN I SENTENT. DIST. I, C. IN I SENTENT. DIST. I, C.

AD ALIUD dicendum, quod Deus est AD ALIUD dicendum, quod Deus est simplex, et est infinitus: hæc enim non simplex, et est infinitus: hæc enim non repugnant secundum quod infinitum di- repugnant secundum quod infinitum di- cit immensitatem virtutis et essentiæ, sed cit immensitatem virtutis et essentiæ, sed tamen attingitur intellectu secundum tamen attingitur intellectu secundum quod simplex est, sed non secundum quod simplex est, sed non secundum quod est infinitus: quia infinitum ponit quod est infinitus: quia infinitum ponit rationem suam respectu ejus quod est rationem suam respectu ejus quod est extra intelligentem. Et nota, quod cum extra intelligentem. Et nota, quod cum dicitur Deus infinitus, non debet infini- dicitur Deus infinitus, non debet infini- tus exponi privative, ut sit sensus aptum tus exponi privative, ut sit sensus aptum habere finem, et non habere: quia sic habere finem, et non habere: quia sic esset imperfectus, cum aliquid deesset ei esset imperfectus, cum aliquid deesset ei quod esset aptus natus habere: sed debet quod esset aptus natus habere: sed debet exponi negative, ut sit sensus, infinitus, exponi negative, ut sit sensus, infinitus, id est, non finitus loco, vel tempore, vel id est, non finitus loco, vel tempore, vel comprehensione intellectus: quia sic ex- comprehensione intellectus: quia sic ex- ponit Damascenus. ponit Damascenus.

AD HOC quod ulterius quæritur de AD HOC quod ulterius quæritur de Theophanis, dicimus quod sicut in sensu Theophanis, dicimus quod sicut in sensu duo sunt, scilicet, lux sub qua visibile duo sunt, scilicet, lux sub qua visibile perficitur ut videri possit, et visibile ip- perficitur ut videri possit, et visibile ip- sum, sicut lapis, vel aliud quod videtur: sum, sicut lapis, vel aliud quod videtur: et lux quidem facit actum visum, sed et lux quidem facit actum visum, sed non distinguit ipsum, nec determinat ad non distinguit ipsum, nec determinat ad hoc visibile, vel ad illud: et sicut in in- hoc visibile, vel ad illud: et sicut in in- tellectu naturali est lux intellectus agen- tellectu naturali est lux intellectus agen- tis qui facit actu possibilem, non tamen tis qui facit actu possibilem, non tamen determinate perficit et movet ipsum ad determinate perficit et movet ipsum ad hoc intelligibile, vel illud: sed postea hoc intelligibile, vel illud: sed postea determinatur per intellectum hominis, determinatur per intellectum hominis, vel Angeli, vel alterius: et sicut fides est vel Angeli, vel alterius: et sicut fides est illuminans ad creditum, non tamen per- illuminans ad creditum, non tamen per- ducit determinate ad hunc articulum, vel ducit determinate ad hunc articulum, vel illum ita est in Theophaniis, quod est illum ita est in Theophaniis, quod est

37 37

lumen descendens elevans intellectum, et lumen descendens elevans intellectum, et non distinguens et determinans ipsum non distinguens et determinans ipsum ad hoc, vel illud: sed id quod distinguit ad hoc, vel illud: sed id quod distinguit intellectum ut objectum, est divina sub- intellectum ut objectum, est divina sub- stantia ipsa et hoc est quod dicit Psal- stantia ipsa et hoc est quod dicit Psal- mista, Psal. xxxv, 10: In lumine tuo mista, Psal. xxxv, 10: In lumine tuo videbimus lumen. Unde videtur Deus videbimus lumen. Unde videtur Deus sine medio quod sit similitudo et ratio sine medio quod sit similitudo et ratio visi, sive per quod visum conjungitur vi- visi, sive per quod visum conjungitur vi- denti, et non per substantiam: sed ta- denti, et non per substantiam: sed ta- men est ibi medium disponens et vires men est ibi medium disponens et vires afferens intellectui, quo melius possit afferens intellectui, quo melius possit attingere Deum et hoc medium lumen attingere Deum et hoc medium lumen est divinæ bonitatis, vel apparitionis, est divinæ bonitatis, vel apparitionis, quod a sanctis vocatur theophania. Et sic quod a sanctis vocatur theophania. Et sic patet verum esse quod dicit Magister patet verum esse quod dicit Magister Hugo, quod nihil sistit nos usque ad Hugo, quod nihil sistit nos usque ad ipsum. » Et per hoc patet solutio ejus ipsum. » Et per hoc patet solutio ejus quod objicitur de Theophaniis. quod objicitur de Theophaniis.

AD HOC autem quod posset quæri, Dubium AD HOC autem quod posset quæri, Dubium Utrum Deus sit comprehensibilis ? Di- Utrum Deus sit comprehensibilis ? Di- cendum, quod duplex est comprehensio, cendum, quod duplex est comprehensio, scilicet, quæ est tactus intellectus super scilicet, quæ est tactus intellectus super terminos rei et sic non comprehenditur. terminos rei et sic non comprehenditur. Unde Augustinus ad Paulinam: << Attin- Unde Augustinus ad Paulinam: << Attin- « gere Deum mente possumus, compre- « gere Deum mente possumus, compre- « hendere autem minime. » Est etiam « hendere autem minime. » Est etiam comprehensio quandoque perfecta con- comprehensio quandoque perfecta con- secutio alicujus ut finis, quæ consecutio secutio alicujus ut finis, quæ consecutio præcipue fit affectu et sic comprehendi- præcipue fit affectu et sic comprehendi- tur Deus, ut dicit Apostolus, ad Ephes. tur Deus, ut dicit Apostolus, ad Ephes. III, 18: Ut possitis comprehendere cum III, 18: Ut possitis comprehendere cum omnibus sanctis, quæ sit latitudo, et lon- omnibus sanctis, quæ sit latitudo, et lon- gitudo, et sublimitas, et profundum, etc. gitudo, et sublimitas, et profundum, etc.

C. Item. quid intersit inter frui et uti aliter quam supra? C. Item. quid intersit inter frui et uti aliter quam supra?

Notandum vero, quod idem Augustinus in libro X de Trinitate aliter quam Notandum vero, quod idem Augustinus in libro X de Trinitate aliter quam supra accipiens uti et frui, sic dicit: Uti est assumere aliquid in faculta- supra accipiens uti et frui, sic dicit: Uti est assumere aliquid in faculta- tem voluntatis : frui autem est uti cum gaudio, non adhuc spei, sed jam tem voluntatis : frui autem est uti cum gaudio, non adhuc spei, sed jam rei ideo quod omnis qui fruitur, utitur 1. Assumit enim aliquid in faculta- rei ideo quod omnis qui fruitur, utitur 1. Assumit enim aliquid in faculta-

1 S. AUGUSTINUS, Lib de Trinitate, cap. 11. 1 S. AUGUSTINUS, Lib de Trinitate, cap. 11.

38 38

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tem voluntatis cum fine delectationis. Non autem omnis qui utitur, et tem voluntatis cum fine delectationis. Non autem omnis qui utitur, et fruitur si id quod in facultatem voluntatis assumit, non propter ipsum, fruitur si id quod in facultatem voluntatis assumit, non propter ipsum, sed propter aliud appetit. Et attende quia videtur Augustinus dicere illos sed propter aliud appetit. Et attende quia videtur Augustinus dicere illos frui tantum, qui in re gaudent, non jam in spe et ita in hac vita non vi- frui tantum, qui in re gaudent, non jam in spe et ita in hac vita non vi- demur frui, sed tantum uti, ubi gaudemus in spe: cum supra dictum sit, demur frui, sed tantum uti, ubi gaudemus in spe: cum supra dictum sit, frui esse amore inhærere alicui rei propter se: qualiter etiam hic multi frui esse amore inhærere alicui rei propter se: qualiter etiam hic multi adhærent Deo. adhærent Deo.

DIVISIO TEXTUS. DIVISIO TEXTUS.

« Notandum vero, quod idem Augusti- « Notandum vero, quod idem Augusti- nus, etc. » In hac parte Auctor objicit con- nus, etc. » In hac parte Auctor objicit con- tra determinata de frui et uti. Et habet tra determinata de frui et uti. Et habet duas partes secundum quod objectio duo- duas partes secundum quod objectio duo- bus modis potest fieri, scilic et, contra bus modis potest fieri, scilic et, contra ipsam diffinitionem actus fruiet uti, et hoc ipsam diffinitionem actus fruiet uti, et hoc facit in prima parte: vel contra frui et facit in prima parte: vel contra frui et uti, et hoc facit in secunda parte, ibi, uti, et hoc facit in secunda parte, ibi, F, « Cum autem homines qui fruuntur, F, « Cum autem homines qui fruuntur,

etc. » etc. »

Prima harum habet duas partes, sci- Prima harum habet duas partes, sci- licet objectionem quæ incipit, ibi, D, licet objectionem quæ incipit, ibi, D, « Hæc ergo quæ sibi contradicere, etc. « Hæc ergo quæ sibi contradicere, etc.

Et secundum duas solutiones habet Et secundum duas solutiones habet illa duas partes et secunda solutio inci- illa duas partes et secunda solutio inci- pit, ibi, E, « Potest etiam dici, etc. » pit, ibi, E, « Potest etiam dici, etc. »

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVI.

An secunda diffinitio uti sit bona ? An secunda diffinitio uti sit bona ?

Indicit autem dubium de hoc quod di- Indicit autem dubium de hoc quod di- cit: « Uti est assumere aliquid in facul- cit: « Uti est assumere aliquid in facul- tatem voluntatis, etc. » tatem voluntatis, etc. »

1. Hæc enim diffinitio convenit etiam ei 1. Hæc enim diffinitio convenit etiam ei quod est frui: non enim fruimur aliquo, quod est frui: non enim fruimur aliquo, nisi illud sit in facultate voluntatis no- nisi illud sit in facultate voluntatis no- stræ ergo frui est uti. stræ ergo frui est uti.

2. Præterea, Quæritur quid vocetur 2. Præterea, Quæritur quid vocetur facultas voluntatis ? Si dicitur quod faci- facultas voluntatis ? Si dicitur quod faci- lis potestas, CONTRA: Secundum hoc non lis potestas, CONTRA: Secundum hoc non uteremur illis quæ difficultatem habent uteremur illis quæ difficultatem habent

in voluntate, sicut sunt tribulationes et in voluntate, sicut sunt tribulationes et angustiæ, quod falsum est, quia his angustiæ, quod falsum est, quia his maxime utuntur Sancti. maxime utuntur Sancti.

3. Præterea, Cum unius rei unum sit 3. Præterea, Cum unius rei unum sit esse, et diffinitio dicat esse, videtur quod esse, et diffinitio dicat esse, videtur quod ejus quod est uti unica sit diffinitio et ejus quod est uti unica sit diffinitio et Augustinus dat duas supra enim habita Augustinus dat duas supra enim habita est una, cum dicit: «< Uti est id quod in est una, cum dicit: «< Uti est id quod in « usum venerit, etc. » Hic autem habetur « usum venerit, etc. » Hic autem habetur alia. alia.

: :

SOLUTIO. Dicendum, quod uti secun- SOLUTIO. Dicendum, quod uti secun- dum quod hic diffinitur (ut quidam di- dum quod hic diffinitur (ut quidam di- cunt) æquivoce dicitur ad uti supra diffi- cunt) æquivoce dicitur ad uti supra diffi- nitum uti etiam accipitur hic secundum nitum uti etiam accipitur hic secundum diffinitionem Victorini dicentis, quod diffinitionem Victorini dicentis, quod usus est actus frequenter elicitus de po- usus est actus frequenter elicitus de po- tentia, et sic superius est ad uti et frui tentia, et sic superius est ad uti et frui supra diffinitum et hoc videtur Magi- supra diffinitum et hoc videtur Magi- ster sensisse, quia præmittit dicens, ster sensisse, quia præmittit dicens, quod Augustinus aliter quam supra acci- quod Augustinus aliter quam supra acci- pit hic uti et frui. Posset tamen aliter pit hic uti et frui. Posset tamen aliter dici, scilicet, quod ea quæ sunt ad finem, dici, scilicet, quod ea quæ sunt ad finem, duobus modis sunt, scilicet non inclu- duobus modis sunt, scilicet non inclu- dentia sive tangentia finem, et tangentia dentia sive tangentia finem, et tangentia sive conjuncta fini et proxima : et de his sive conjuncta fini et proxima : et de his quæ ordinem habent ad finem, si non quæ ordinem habent ad finem, si non conjunguntur ei, datur diffinitio prima. conjunguntur ei, datur diffinitio prima. Secunda autem datur de his quæ sunt Secunda autem datur de his quæ sunt fin conjuncta, et illa sunt non indigen- fin conjuncta, et illa sunt non indigen- tia relatione ordinis, eo quod in ipsis tia relatione ordinis, eo quod in ipsis habetur aliquid finis et talia sunt quæ- habetur aliquid finis et talia sunt quæ- dam viæ, quædam patriæ: viæ quidem dam viæ, quædam patriæ: viæ quidem sunt, sicut prægustatio æternorum in sunt, sicut prægustatio æternorum in gaudio interno, et affectione: patriæ au- gaudio interno, et affectione: patriæ au- tem sunt beatitudo creata, quæ contin- tem sunt beatitudo creata, quæ contin- git aliquo modo increata : et ideo quia git aliquo modo increata : et ideo quia finis aliqualiter est in illis, non dixit finis aliqualiter est in illis, non dixit

Solutio, Solutio, Ad 1. Ad 1.

A+ A+

IN I SENTENT. DIST. I, C, ART. 17. IN I SENTENT. DIST. I, C, ART. 17.

quod ad aliquid referenda sunt. Quod quod ad aliquid referenda sunt. Quod qualiter fiat, sic patet. Cum dicitur, qualiter fiat, sic patet. Cum dicitur, « Uti est id quod in usum venerit, etc., » « Uti est id quod in usum venerit, etc., » intelligitur ad illud referri sicut ad ter- intelligitur ad illud referri sicut ad ter- minum operis et sic ducit ad finem in- minum operis et sic ducit ad finem in- tentionis qui vere finis est. Ista autem in tentionis qui vere finis est. Ista autem in quibus talis usus est ut hic diffinitur, re- quibus talis usus est ut hic diffinitur, re- feruntur quidem ad aliud quod est finis feruntur quidem ad aliud quod est finis intentionis qui tamen finis secundum intentionis qui tamen finis secundum gustum aliquem est in ipsis: sed non gustum aliquem est in ipsis: sed non referuntur ad aliud quod sit terminus referuntur ad aliud quod sit terminus operis, hoc est, in quo cesset opus, operis, hoc est, in quo cesset opus, eo quod habeatur quidquid vult ope- eo quod habeatur quidquid vult ope-

rans. rans.

AD HOC autem quod quæritur, Quid sit AD HOC autem quod quæritur, Quid sit facultas voluntatis? Dicendum, quod facultas voluntatis? Dicendum, quod sicut est in usu loquendi, facultas dicitur sicut est in usu loquendi, facultas dicitur id quod facit hominem habere posse ad id quod facit hominem habere posse ad nutum sicut scientiæ dicuntur faculta- nutum sicut scientiæ dicuntur faculta- les, quia ad nutum habetur potestas in- les, quia ad nutum habetur potestas in- tellectus per eas: et bona fortunæ di- tellectus per eas: et bona fortunæ di- cuntur facultates, quia faciunt hominem cuntur facultates, quia faciunt hominem sufficere sibi et suis: ita facultas volun- sufficere sibi et suis: ita facultas volun- tatis est id quo voluntas habet velle ad tatis est id quo voluntas habet velle ad nutum facilem potestatem : et hoc præ- nutum facilem potestatem : et hoc præ- cipue est id quod quietat ab opere : et cipue est id quod quietat ab opere : et est utile in quo tenetur et gustatur ali- est utile in quo tenetur et gustatur ali- quo modo finis intentus, ut dictum est. quo modo finis intentus, ut dictum est.

AD ULTIMUM patet solutio: quia unius AD ULTIMUM patet solutio: quia unius rei unicum est esse penes unam et eam- rei unicum est esse penes unam et eam- dem causam sumptum et penes diver- dem causam sumptum et penes diver- sas causas possunt sumi diversæ diffini- sas causas possunt sumi diversæ diffini- tiones. Unde prima datur penes proprium tiones. Unde prima datur penes proprium actum utilis hæc autem datur penes ef- actum utilis hæc autem datur penes ef- fectum utilis contingentis finem. fectum utilis contingentis finem.

ARTICULUS XVII. ARTICULUS XVII.

An secunda diffinitio frui sit bona? An secunda diffinitio frui sit bona?

Deinde quæritur de hoc quod dicit : Deinde quæritur de hoc quod dicit : "Frui est uti cum gaudio, etc. » "Frui est uti cum gaudio, etc. »

1. Sicut enim se habent utile et fruibile: 1. Sicut enim se habent utile et fruibile: sic se habent uti et frui. PROBATIO: Quia sic se habent uti et frui. PROBATIO: Quia nctus per objecta diffiniuntur: sed utile nctus per objecta diffiniuntur: sed utile fruibile sunt objecta horum actuum fruibile sunt objecta horum actuum

39 39

uti et frui: sed nullum utile est fruibile : uti et frui: sed nullum utile est fruibile : ergo nullum uti est frui. ergo nullum uti est frui.

2. Præterea, In Littera dicit, quod om- 2. Præterea, In Littera dicit, quod om- nis qui fruitur utitur, sed non converti- nis qui fruitur utitur, sed non converti- tur ergo uti est superius ad frui: sed a tur ergo uti est superius ad frui: sed a quo removetur superius, removetur et quo removetur superius, removetur et inferius ergo cui non convenit uti, non inferius ergo cui non convenit uti, non convenit frui: sed irrationalibus non convenit frui: sed irrationalibus non convenit uti ergo nec frui, quod fal- convenit uti ergo nec frui, quod fal- sum est, cum Augustinus dicat, quod pe- sum est, cum Augustinus dicat, quod pe- cora fruuntur cibis. cora fruuntur cibis.

1. PRÆTEREA, Quæritur quare frui se- Quæst. 1. 1. PRÆTEREA, Quæritur quare frui se- Quæst. 1. cundum rationem nominis extenditur ad cundum rationem nominis extenditur ad irrationalia, et non uti? irrationalia, et non uti?

2. PRÆTEREA, Quæritur de distinctione 2. PRÆTEREA, Quæritur de distinctione Magistri Quare dicit quod in patria Magistri Quare dicit quod in patria fruimur vere et proprie, et plene hic fruimur vere et proprie, et plene hic autem vere et proprie, sed non plene. autem vere et proprie, sed non plene. 3. Ulterius etiam quæritur, Penes quid 3. Ulterius etiam quæritur, Penes quid differunt tres diffinitiones datæ de eo differunt tres diffinitiones datæ de eo quod est frui. quod est frui.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod uti secundum primam diffinitionem re- uti secundum primam diffinitionem re- movetur ab eo quod est frui secundum movetur ab eo quod est frui secundum propriam rationem acceptum: sed non propriam rationem acceptum: sed non uti secundum secundam diffinitionem, ut uti secundum secundam diffinitionem, ut patet ex prædictis. patet ex prædictis.

: :

Quæst. 2 Quæst. 2

Quæst 3. Quæst 3.

Solutio Solutio

AD ALIUD dicendum, quod uti in intel- Ad quæst. AD ALIUD dicendum, quod uti in intel- Ad quæst. lectu sui nominis claudit rationis actum lectu sui nominis claudit rationis actum qui est relatio ad aliud et ideo brutis qui est relatio ad aliud et ideo brutis non potest convenire: sic autem non est non potest convenire: sic autem non est de eo quod est frui, quod dicit delecta- de eo quod est frui, quod dicit delecta- tionem gustus quietantem desiderium, et tionem gustus quietantem desiderium, et ideo id per transsumptionem potest con- ideo id per transsumptionem potest con- venire brutis. venire brutis.

2. 2.

AD ALIUD dicendum, quod tria exigun- Ad quæst AD ALIUD dicendum, quod tria exigun- Ad quæst tur ad complementum frui, scilicet vo- tur ad complementum frui, scilicet vo- luntatis actus ad rationem relatus, et luntatis actus ad rationem relatus, et quoad hoc dicit proprie: quia expertia quoad hoc dicit proprie: quia expertia rationis non proprie fruuntur. Secundum rationis non proprie fruuntur. Secundum est quod sit ratio ordinans voluntatem est quod sit ratio ordinans voluntatem rectam, determinans id quod vere est rectam, determinans id quod vere est frui et fruibile, et sic dicitur vere, quia frui et fruibile, et sic dicitur vere, quia creatura fruentia non vere fruuntur : creatura fruentia non vere fruuntur : cum non sit vere bonum et dulce quo cum non sit vere bonum et dulce quo fruuntur. Tertium quod exigitur est ut fruuntur. Tertium quod exigitur est ut per speciem et ad copiam habeatur frui- per speciem et ad copiam habeatur frui-