17 17

18 18

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-16, 17, 18, 19. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-16, 17, 18, 19.

« Exemplum enim dedi vobis, etc. » « Exemplum enim dedi vobis, etc. »

: :

Provocat per rationem exempli. Exem- Provocat per rationem exempli. Exem- plum enim proponitur ad imitandum. plum enim proponitur ad imitandum. Exod. xxv, 40 Inspice, et fac secundum Exod. xxv, 40 Inspice, et fac secundum exemplar quod tibi in monte monstra- exemplar quod tibi in monte monstra- tum est. Cantic. vш, 6: Pone me ut tum est. Cantic. vш, 6: Pone me ut signaculum super cor tuum, etc., hoc signaculum super cor tuum, etc., hoc est, sicut signum exempli, ad quod di- est, sicut signum exempli, ad quod di- riges intentiones cordis, et vires brachii riges intentiones cordis, et vires brachii tui in opere tuo. Ad Hebr. XII, 2: Adspi- tui in opere tuo. Ad Hebr. XII, 2: Adspi- cientes in auctorem fidei et consummato- cientes in auctorem fidei et consummato- rem, Jesum. Ad ipsum enim sicut ad rem, Jesum. Ad ipsum enim sicut ad exemplum semper est respiciendum. 1 ad exemplum semper est respiciendum. 1 ad Corinth. IV, 16: Imitatores mei estote, Corinth. IV, 16: Imitatores mei estote, sicut et ego Christi. sicut et ego Christi.

» »

« Ut quemadmodum ego feci vobis, « Ut quemadmodum ego feci vobis, humiliando me sub vobis, « ita et vos, » humiliando me sub vobis, « ita et vos, » inferiores me existentes, « faciatis » vobis inferiores me existentes, « faciatis » vobis invicem. Act. I, 1 Coepit Jesus facere et invicem. Act. I, 1 Coepit Jesus facere et docere. Joan. x11, 26: Ubi sum ego, illic docere. Joan. x11, 26: Ubi sum ego, illic sit et minister meus. Ad Hebr. III, 1: sit et minister meus. Ad Hebr. III, 1: Fratres sancti, vocationis coelestis parti- Fratres sancti, vocationis coelestis parti- cipes, considerate apostolum et pontifi- cipes, considerate apostolum et pontifi- cem confessionis nostræ, Jesum. Ille cem confessionis nostræ, Jesum. Ille enim nobis proponitur in humilitatis enim nobis proponitur in humilitatis exemplum. exemplum.

« Amen, amen dico vobis, non est « Amen, amen dico vobis, non est

servus major domino suo : neque apo- servus major domino suo : neque apo- stolus major est eo qui misit illum. stolus major est eo qui misit illum.

Si hæc scitis, beati eritis si feceritis Si hæc scitis, beati eritis si feceritis

ea. » ea. »

Hic inductam humilitatis rationem Hic inductam humilitatis rationem confirmat similitudinibus congruis. confirmat similitudinibus congruis.

Et ponit duas, a duabus comparationi- Et ponit duas, a duabus comparationi- bus sumptas majoris scilicet ad mino- bus sumptas majoris scilicet ad mino- rem, et servi ad dominum. rem, et servi ad dominum.

De prima dicit : « Amen, amen dico De prima dicit : « Amen, amen dico vobis. » Dupliciter confirmat: quia et di- vobis. » Dupliciter confirmat: quia et di- vinæ et humanæ rationis sermone. vinæ et humanæ rationis sermone.

« Non est servus, » creatus et emptus. « Non est servus, » creatus et emptus. Psal. cxv, 10 Ego servus tuus, et filius Psal. cxv, 10 Ego servus tuus, et filius ancillæ tuæ. ancillæ tuæ.

« Major domino suo. » Luc. xxII, 27 : « Major domino suo. » Luc. xxII, 27 :

509 509

Quis major est, qui recumbit, an qui mi- Quis major est, qui recumbit, an qui mi- nistrat? Nonne qui recumbit? Hoc est nistrat? Nonne qui recumbit? Hoc est unum per quod terra commovetur si ali- unum per quod terra commovetur si ali- quando contingat. Proverb. xxx, 21 et quando contingat. Proverb. xxx, 21 et seq. Per tria movetur terra... Per seq. Per tria movetur terra... Per servum, cum regnaverit: per ancillam, servum, cum regnaverit: per ancillam, cum fuerit hæres dominæ suæ : et per cum fuerit hæres dominæ suæ : et per stultum, cum saturatus fuerit cibo. stultum, cum saturatus fuerit cibo.

« «

« Neque Apostolus, » hoc est, nuntius, « Neque Apostolus, » hoc est, nuntius, major eo qui misit illum, » cum ipse major eo qui misit illum, » cum ipse est nuntius. Et est secunda comparatio a est nuntius. Et est secunda comparatio a qua trahit similitudinem. Matth. x, 1 : qua trahit similitudinem. Matth. x, 1 : Elegit duodecim, quos et Apostolos no- Elegit duodecim, quos et Apostolos no- minavit. II ad Corinth. v, 20 Pro Chri- minavit. II ad Corinth. v, 20 Pro Chri- sto legatione fungimur, tamquam Deo sto legatione fungimur, tamquam Deo exhortante per nos. Et ideo sicut ego, exhortante per nos. Et ideo sicut ego, Dominus, Magister et Mittens, humiliavi Dominus, Magister et Mittens, humiliavi me, et vos humiliari debetis. me, et vos humiliari debetis.

« Si hæc scitis, beati eritis si feceri- « Si hæc scitis, beati eritis si feceri- tis ea. » tis ea. »

« Si hæc scitis, » quia hæc in me vi- « Si hæc scitis, » quia hæc in me vi- distis. Et « si scitis ea,» in imitationis distis. Et « si scitis ea,» in imitationis effectu, « beati eritis si feceritis ea. » Et effectu, « beati eritis si feceritis ea. » Et invitat hic a consideratione præmii. Ja- invitat hic a consideratione præmii. Ja- cobi, 1, 25: Qui perspexerit in legem cobi, 1, 25: Qui perspexerit in legem perfectam libertatis, et permanserit in perfectam libertatis, et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis, hic beatus in facto suo erit. factor operis, hic beatus in facto suo erit. Matth. vII, 24 Omnis qui audit verba Matth. vII, 24 Omnis qui audit verba mea hæc et facit ea, assimilabitur viro mea hæc et facit ea, assimilabitur viro

sapienti, qui ædificavit domum suam su- sapienti, qui ædificavit domum suam su-

pra petram. pra petram.

«Non de omnibus vobis dico: ego «Non de omnibus vobis dico: ego scio quos elegerim. » scio quos elegerim. »

Hic inducit proditoris detestationem : Hic inducit proditoris detestationem : ut ex consideratione periculi, moneat ad ut ex consideratione periculi, moneat ad humilitatem contra præsumptionem. Et humilitatem contra præsumptionem. Et hoc quidem necessarium erat: quia sicut hoc quidem necessarium erat: quia sicut dicitur, Luc. XXII, 24: Facta est contentio dicitur, Luc. XXII, 24: Facta est contentio inter eos, quis eorum videretur esse ma- inter eos, quis eorum videretur esse ma- jor. Et ideo etiam in Luca, similia his jor. Et ideo etiam in Luca, similia his quæ hic dicuntur, inducit ad humilitatem quæ hic dicuntur, inducit ad humilitatem exhortans. exhortans.

Circa hoc autem dicit tria: in quorum Circa hoc autem dicit tria: in quorum

19 19

510 510

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

primo ostendit bonorum electionem in primo ostendit bonorum electionem in secundo, proditoris præscitam detesta- secundo, proditoris præscitam detesta- tionem in tertio autem, successorum tionem in tertio autem, successorum (quos ad humilitatem monet) auctorita- (quos ad humilitatem monet) auctorita-

tem. tem.

Dicit ergo : « Non de omnibus vobis Dicit ergo : « Non de omnibus vobis dico,» scilicet quod hæc facturi sitis ad dico,» scilicet quod hæc facturi sitis ad meritum æternæ beatitudinis. Matth. xx, meritum æternæ beatitudinis. Matth. xx, 16: Multi sunt vocati, pauci vero electi. 16: Multi sunt vocati, pauci vero electi. Ad Roman. ix, 6 et 7: Non omnes qui ex Ad Roman. ix, 6 et 7: Non omnes qui ex Israel sunt, hi sunt Israelitæ, neque qui Israel sunt, hi sunt Israelitæ, neque qui semen sunt Abrahæ, omnes filii, scilicet semen sunt Abrahæ, omnes filii, scilicet Abrahæ. Abrahæ.

« Ego scio quos elegerim. »> « Ego scio quos elegerim. »>

Scio, inquam, præscientia æterna, qua Scio, inquam, præscientia æterna, qua scitur malum deficiens ab arte æterna, scitur malum deficiens ab arte æterna, quod intentionem artificis ex sua culpa quod intentionem artificis ex sua culpa non consequitur: sicut lumen solis si in- non consequitur: sicut lumen solis si in- tellectuale esset, sciret et ea quæ suo ra- tellectuale esset, sciret et ea quæ suo ra- dio constituet ad formam luminis, et dio constituet ad formam luminis, et etiam ea quæ deficiunt, ita quod formam etiam ea quæ deficiunt, ita quod formam luminis non consequuntur. Illustrat enim luminis non consequuntur. Illustrat enim defectum deficientis, absque eo quod in- defectum deficientis, absque eo quod in- stituat vel causet ipsum. Ad Roman. viii, stituat vel causet ipsum. Ad Roman. viii, 29 et 30: Quos præscivit et prædestinavit 29 et 30: Quos præscivit et prædestinavit conformes fieri imaginis Filii sui, etc. conformes fieri imaginis Filii sui, etc. Quos autem prædestinavit, hos et voca- Quos autem prædestinavit, hos et voca- vit, etc. vit, etc.

CONTRA hoc objicitur quod, Joan. vi, CONTRA hoc objicitur quod, Joan. vi, 71, dicitur Nonne ego vos duodecim 71, dicitur Nonne ego vos duodecim elegi? et ex vobis unus diabolus est? elegi? et ex vobis unus diabolus est? Ergo Judas cum aliis est electus. Ergo Judas cum aliis est electus.

Ad hoc dicendum, quod est electio ad Ad hoc dicendum, quod est electio ad dignitatem, et hæc est humana: et est dignitatem, et hæc est humana: et est electio ad gratiam finalem, quæ, sicut electio ad gratiam finalem, quæ, sicut dicit Augustinus, est separatio finalis a dicit Augustinus, est separatio finalis a massa perditionis et hæc est divina : massa perditionis et hæc est divina : quia solus Deus scit quis finaliter a massa quia solus Deus scit quis finaliter a massa perditionis sit separandus. Prima ergo perditionis sit separandus. Prima ergo electione electus est Judas secundum electione electus est Judas secundum præsentem justitiam ut instruat quod præsentem justitiam ut instruat quod homo in tali electione ad præsentem ju- homo in tali electione ad præsentem ju- stitiam debet respicere. Secunda autem stitiam debet respicere. Secunda autem electione est reprobatus: ut ostenderet electione est reprobatus: ut ostenderet quod homo de præsenti justitia non de- quod homo de præsenti justitia non de- bet præsumere. Ad Roman. xi, 20 et 21: bet præsumere. Ad Roman. xi, 20 et 21: Noli altum sapere, sed time. Si enim Noli altum sapere, sed time. Si enim

Deus naturalibus ramis non pepercit, ne Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi parcat. forte nec tibi parcat.

« Sed ut adimpleatur Scriptura : « Sed ut adimpleatur Scriptura : Qui manducat mecum panem, levabit Qui manducat mecum panem, levabit

contra me calcaneum suum. contra me calcaneum suum.

Amodo dico vobis, priusquam fiat, Amodo dico vobis, priusquam fiat, ut cum factum fuerit, credatis quia ut cum factum fuerit, credatis quia ego sum. » ego sum. »

Ostendit proditoris præscitam reproba- Ostendit proditoris præscitam reproba- tionem ab æterno, et a Christo. Ab æter- tionem ab æterno, et a Christo. Ab æter- no, quia per prophetiam, Propheta enim no, quia per prophetiam, Propheta enim ante prædixit a Christo autem, quia ante prædixit a Christo autem, quia eam Christus antequam fieret clare præ- eam Christus antequam fieret clare præ- nuntiavit. nuntiavit.

De primo dicit: « Sed ut impleatur De primo dicit: « Sed ut impleatur Scriptura. » Ut consecutionem et non Scriptura. » Ut consecutionem et non causam notat quod dicit, sicut in ante causam notat quod dicit, sicut in ante habitis determinatum est. habitis determinatum est.

« Impleatur, » per effectum. Signum « Impleatur, » per effectum. Signum enim vanum est, quando non respondet enim vanum est, quando non respondet ei signatum. Tob. xiv, 6: Non excidit ei signatum. Tob. xiv, 6: Non excidit verbum Domini. Matth. 18 Iota verbum Domini. Matth. 18 Iota unum aut unus apex, etc. unum aut unus apex, etc.

" "

« Qui manducat mecum panem. » Pa- « Qui manducat mecum panem. » Pa- nis enim ille antonomastice suus est qui nis enim ille antonomastice suus est qui est corpus ejus. Et illum, sicut dicit Au- est corpus ejus. Et illum, sicut dicit Au- gustinus, Judas cum aliis discipulis usque gustinus, Judas cum aliis discipulis usque ad sumptionem Sacramenti manducavit. ad sumptionem Sacramenti manducavit. Et tanto beneficio charitatis ingratus, Et tanto beneficio charitatis ingratus, « levavit, » machinando calcem ut forti- « levavit, » machinando calcem ut forti- ter conculcaret et hoc est : « Calcaneum ter conculcaret et hoc est : « Calcaneum suum, » quod privata malitia suum fecit, suum, » quod privata malitia suum fecit, « contra me, » hoc est, in vitæ meæ de- « contra me, » hoc est, in vitæ meæ de- trimentum. Hanc enim litteram Psalmus trimentum. Hanc enim litteram Psalmus XL, 10, habet, ubi nos habemus: Et- XL, 10, habet, ubi nos habemus: Et- enim homo pacis meæ, in quo speravi, enim homo pacis meæ, in quo speravi, qui edebat panes meos, magnificavit su- qui edebat panes meos, magnificavit su- per me supplantationem. Supplantare per me supplantationem. Supplantare enim est conculcare. Quamvis enim enim est conculcare. Quamvis enim Christus pateretur ut victima Dei, et Christus pateretur ut victima Dei, et oblatum pro nobis munus, tamen Judas oblatum pro nobis munus, tamen Judas putavit totum Christi nomen in contem- putavit totum Christi nomen in contem- ptum et oblivionem per suam ducere ptum et oblivionem per suam ducere proditionem. I Regum, 11, 29: Quare proditionem. I Regum, 11, 29: Quare calce abjecisti victimam meam et munera calce abjecisti victimam meam et munera

20 20

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-20, 21, 22, 23. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-20, 21, 22, 23.

mea quæ præcepi ut offerrentur in tem- mea quæ præcepi ut offerrentur in tem- plo? Daniel. vII, 7: Bestia terribilis plo? Daniel. vII, 7: Bestia terribilis quarta, atque mirabilis, et fortis nimis : quarta, atque mirabilis, et fortis nimis : dentes ferreos habebat magnos, comedens dentes ferreos habebat magnos, comedens atque comminuens, et reliqua pedibus atque comminuens, et reliqua pedibus suis conculcans. Hæc enim bestia Judam suis conculcans. Hæc enim bestia Judam significat, qui sacramentum sumendo significat, qui sacramentum sumendo comedit panem Domini, qui furando comedit panem Domini, qui furando comminuit facultates Domini, qui pecca- comminuit facultates Domini, qui pecca- to traditionis intendit conculcare vitam to traditionis intendit conculcare vitam et nomen Domini. et nomen Domini.

511 511

misero, me accipit. » Dicit beneficio misero, me accipit. » Dicit beneficio hospitalitatis, et obedientiæ mandato, et hospitalitatis, et obedientiæ mandato, et reverentiæ exhibitione. De primo dicit, reverentiæ exhibitione. De primo dicit, ad Galat. vi, 6: Communicet is qui ca- ad Galat. vi, 6: Communicet is qui ca- techizatur verbo, ei qui se catechizat, techizatur verbo, ei qui se catechizat, in omnibus bonis. De secundo, Luc. x, in omnibus bonis. De secundo, Luc. x, 16 Qui vos audit, me audit. De tertio, 16 Qui vos audit, me audit. De tertio, ad Hebr. x, 17 Obedite præpositis ad Hebr. x, 17 Obedite præpositis vestris. vestris.

: :

Et hoc est quod sequitur: « Me acci- Et hoc est quod sequitur: « Me acci- pit. » Matth. xxv, 40: Quamdiu fecistis pit. » Matth. xxv, 40: Quamdiu fecistis uni ex his fratribus meis minimis, mihi uni ex his fratribus meis minimis, mihi

« Amodo dico vobis priusquam fiat, fecistis. « Amodo dico vobis priusquam fiat, fecistis.

etc. » etc. »

Hoc est, ex nunc prænuntio vobis, an- Hoc est, ex nunc prænuntio vobis, an- tequam compleatur: quia ego, ut Deus, tequam compleatur: quia ego, ut Deus, præscio istud. Isa. XLVI, 10: Annuntians præscio istud. Isa. XLVI, 10: Annuntians ab exordio novissimum, et ab initio quæ ab exordio novissimum, et ab initio quæ necdum facta sunt, dicens. Joan. XIV, necdum facta sunt, dicens. Joan. XIV, 29 Et nunc dixi vobis priusquam 29 Et nunc dixi vobis priusquam fiat. fiat.

« Ut cum factum fuerit credatis. » Isa. « Ut cum factum fuerit credatis. » Isa. XLVIII, 3: Priora ex tunc annuntiavi, et XLVIII, 3: Priora ex tunc annuntiavi, et ex ore meo exierunt, et audita feci ea. ex ore meo exierunt, et audita feci ea.

Hoc est «Quia ego sum. » Qui vere Hoc est «Quia ego sum. » Qui vere sum, solus habens immortalitatem, et sum, solus habens immortalitatem, et lucem inhabitans inaccessibilem 1. Quia lucem inhabitans inaccessibilem 1. Quia licet iste me prodat ad mortem carnis, licet iste me prodat ad mortem carnis, non aufert permanentiam deitatis. Et li- non aufert permanentiam deitatis. Et li- cet in occulto moliatur proditionem, ta- cet in occulto moliatur proditionem, ta- men latere non potest lucem inaccessibi- men latere non potest lucem inaccessibi- lem sicut dicitur, I ad Timoth. vi, 16. lem sicut dicitur, I ad Timoth. vi, 16. Isa. XLV, 19 Non in abscondito locutus Isa. XLV, 19 Non in abscondito locutus sum, in loco terræ tenebroso. sum, in loco terræ tenebroso.

« Amen, amen dico vobis, qui acci- « Amen, amen dico vobis, qui acci- pit si quem misero, me accipit: qui pit si quem misero, me accipit: qui autem me accipit, accipit eum qui autem me accipit, accipit eum qui

misit me. » misit me. »

Tangit auctoritatem electorum succes- Tangit auctoritatem electorum succes- sorum suorum, et tangit præmium in eis sorum suorum, et tangit præmium in eis qui suscipiunt. qui suscipiunt.

De primo dicit « Qui accipit si quem De primo dicit « Qui accipit si quem

I ad Timoth. vi, 16. I ad Timoth. vi, 16.

« Qui autem me accipit, accipit eum « Qui autem me accipit, accipit eum qui me misit » quia Pater est in eọ, qui me misit » quia Pater est in eọ, substantia et virtute et opere. Et ipsa substantia et virtute et opere. Et ipsa persona Patris (quia Pater est) cognosci- persona Patris (quia Pater est) cognosci- tur in Filioquia intellectus unius rela- tur in Filioquia intellectus unius rela- tivorum est in altero. Matth. ✗, 40: Qui tivorum est in altero. Matth. ✗, 40: Qui recipit vos, me recipit : et qui me recipit, recipit vos, me recipit : et qui me recipit, recipit eum qui misit me. Luc. x, 16: recipit eum qui misit me. Luc. x, 16: Qui vos spernit, me spernit. Matth. x, Qui vos spernit, me spernit. Matth. x, 41 Qui recipit prophetam in nomine 41 Qui recipit prophetam in nomine prophetæ, mercedem prophetæ accipiet. prophetæ, mercedem prophetæ accipiet. Sic ergo ad humilitatem formavit quos Sic ergo ad humilitatem formavit quos suæ potestatis successores reliquit. suæ potestatis successores reliquit.

« Cum hæc dixisset Jesus, turbatus « Cum hæc dixisset Jesus, turbatus est spiritu, et protestatus est, et dixit: est spiritu, et protestatus est, et dixit: Amen, amen dico vobis, quia unus Amen, amen dico vobis, quia unus ex vobis tradet me. ex vobis tradet me.

Adspiciebant ergo ad invicem disci- Adspiciebant ergo ad invicem disci- puli, hæsitantes de quo diceret. »> puli, hæsitantes de quo diceret. »>

Hic instruit discipulos ad charitatem. Hic instruit discipulos ad charitatem. Et hoc totum factum est in secunda coena Et hoc totum factum est in secunda coena corporis sui, quando corpus suum disci- corporis sui, quando corpus suum disci- pulis tradidit, et celebrandum ab eis sa- pulis tradidit, et celebrandum ab eis sa- cramentum præcepit, et instituit, sicut cramentum præcepit, et instituit, sicut patuit, Matth. xxvi, 22 et seq., et Luc.. patuit, Matth. xxvi, 22 et seq., et Luc.. XXII, 16 et seq. Hoc autem semiplene hic XXII, 16 et seq. Hoc autem semiplene hic dicitur, quia scivit Evangelista quod in dicitur, quia scivit Evangelista quod in aliis hoc perfecte describitur. aliis hoc perfecte describitur.

Dividitur autem hæc pars in tres par- Dividitur autem hæc pars in tres par- tes in quarum prima describitur scelus tes in quarum prima describitur scelus

28 28

512 512

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

proditoris, contra charitatem agentis: in proditoris, contra charitatem agentis: in secunda, describit claritatem corporis secunda, describit claritatem corporis mystici ex dulcedine charitatis diligibilis, mystici ex dulcedine charitatis diligibilis, ibi, y. 31 « Cum ergo exisset, dixit Je- ibi, y. 31 « Cum ergo exisset, dixit Je- sus. » In tertia, ponit institutionem cha- sus. » In tertia, ponit institutionem cha- ritatis, ibi, y. 33: Filioli, adhuc modicum ritatis, ibi, y. 33: Filioli, adhuc modicum vobiscum sum. vobiscum sum.

In prima harum dicit tria, scilicet, tur- In prima harum dicit tria, scilicet, tur- bationis quæ ex facto proditoris futura bationis quæ ex facto proditoris futura erat protestationem, discipulorum ex erat protestationem, discipulorum ex protestatione factam hæsitationem, et protestatione factam hæsitationem, et proditoris quamdam admonitoriam reve- proditoris quamdam admonitoriam reve- lationem. lationem.

« Et protestatus est, et dixit, etc. » « Et protestatus est, et dixit, etc. »

Admonitorie, volens miserum a sce- Admonitorie, volens miserum a sce- lere revocare: « Amen, amen dico vobis. » lere revocare: « Amen, amen dico vobis. » Dupliciter confirmat : quia non tantum Dupliciter confirmat : quia non tantum ex præscientia, sed ex signis traditionis ex præscientia, sed ex signis traditionis jam traditor in malitia confortabatur, et jam traditor in malitia confortabatur, et crescebat in pertinicia perversitatis, crescebat in pertinicia perversitatis, « Quia unus, » exceptæ ab aliis malitiæ, « Quia unus, » exceptæ ab aliis malitiæ, « ex vobis, » non merito sed numero. « ex vobis, » non merito sed numero. Matth. xxvi, 21: Unus vestrum me tra- Matth. xxvi, 21: Unus vestrum me tra- diturus est, scilicet in ista nocte. Marc. diturus est, scilicet in ista nocte. Marc. XIV, 18 Amen dico vobis, quia unus ex XIV, 18 Amen dico vobis, quia unus ex

In primo horum duo sunt: turbatio, vobis tradet me, qui manducat mecum. In primo horum duo sunt: turbatio, vobis tradet me, qui manducat mecum. et protestatio. et protestatio. Psal. Liv, 15 Qui simul mecum dulces Psal. Liv, 15 Qui simul mecum dulces Turbationem exprimit et in se, et in capiebas cibos, etc. Per hoc tamen non Turbationem exprimit et in se, et in capiebas cibos, etc. Per hoc tamen non

modo. modo.

In se exprimit eam, dicens: In se exprimit eam, dicens:

« Cum hæc dixisset, » de institutione « Cum hæc dixisset, » de institutione discipulorum ad humilitatem, « turbatus discipulorum ad humilitatem, « turbatus est, »ut ostenderet se verum hominem, est, »ut ostenderet se verum hominem, in quem caderet turbatio propassionis : in quem caderet turbatio propassionis : ut in ante habito capitulo est notatum ut in ante habito capitulo est notatum et determinatum. Maxime ex pœnitentia et determinatum. Maxime ex pœnitentia traditoris qui interim mortem ejus ma- traditoris qui interim mortem ejus ma- chinabatur. Psal. vi, 3 et 4 : Conturbata chinabatur. Psal. vi, 3 et 4 : Conturbata sunt ossa mea. Et anima mea turbata sunt ossa mea. Et anima mea turbata est valde. est valde.

« Spiritu. » Per hoc tangit modum : « Spiritu. » Per hoc tangit modum : quia ipse spiritu suo in se fecit istam quia ipse spiritu suo in se fecit istam propassionis turbationem: quia nihil in propassionis turbationem: quia nihil in eo fuit quod non esset electum et ordina- eo fuit quod non esset electum et ordina- tum rationabili voluntate. Et ideo, Ge- tum rationabili voluntate. Et ideo, Ge- nes. v11, 2, significatus est per arcam, in nes. v11, 2, significatus est per arcam, in qua (ut dicit) omnia animalia, hoc est, qua (ut dicit) omnia animalia, hoc est, animales motus pacati fuerunt. Job, v, animales motus pacati fuerunt. Job, v, 23: Bestiæ terræ pacificæ erunt tibi, hoc 23: Bestiæ terræ pacificæ erunt tibi, hoc est, bestiales motus, qui in aliis pugnant est, bestiales motus, qui in aliis pugnant contra Christum. O Christe, tibi in cor- contra Christum. O Christe, tibi in cor- pore tuo erant pacificæ, et omnino spiri- pore tuo erant pacificæ, et omnino spiri- tui obedientes. Et, ibidem, y. 24: Et tui obedientes. Et, ibidem, y. 24: Et scies quod pacem habeat tabernaculum scies quod pacem habeat tabernaculum

tuum. tuum.

Sic ergo « turbatus est spiritu » ex Sic ergo « turbatus est spiritu » ex Judæ præsentia. Unde Glossa: «< Exem- Judæ præsentia. Unde Glossa: «< Exem- plum præbuit ut condolentes aliis turbe- plum præbuit ut condolentes aliis turbe- mur, quia miseriis Judæ compatiens mur, quia miseriis Judæ compatiens fuit. » fuit. »

prodidit, quia omnes secum in eadem prodidit, quia omnes secum in eadem mensa comederunt: sed voluit ut Judam mensa comederunt: sed voluit ut Judam sceleris sui conscientia induceret: qui sceleris sui conscientia induceret: qui latere nihil posset eum, qui occulta cor- latere nihil posset eum, qui occulta cor- dis sui protestari posset: et sic Deum dis sui protestari posset: et sic Deum tradere pertimesceret. Conscius enim tradere pertimesceret. Conscius enim ipse sibi de se putare deberet omnia ipse sibi de se putare deberet omnia dici. dici.

« Adspiciebant ergo ad invicem dis- « Adspiciebant ergo ad invicem dis- cipuli, etc. » cipuli, etc. »

Tangit de verbo Domini inter innocen- Tangit de verbo Domini inter innocen- tes ortam hæsitationem. tes ortam hæsitationem.

Et hoc est « Adspiciebant ergo, » Et hoc est « Adspiciebant ergo, » quasi novo stupore percussi, « ad invi- quasi novo stupore percussi, « ad invi- cem discipuli,» ut quisque disceret ab cem discipuli,» ut quisque disceret ab alio scelus, de quo sibi non erat conscius. alio scelus, de quo sibi non erat conscius. Ac si diceret quilibet illud Apostoli, I ad Ac si diceret quilibet illud Apostoli, I ad Corinth. iv, 4: Nihil mihi conscius sum, Corinth. iv, 4: Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc justificatus sum. Quia sed non in hoc justificatus sum. Quia plus credo verbo Filii Dei de me quam plus credo verbo Filii Dei de me quam mihipsi. mihipsi.

Et hoc est «Hæsitantes, » sive dubi- Et hoc est «Hæsitantes, » sive dubi- tantes, « de quo diceret. » Dubitatio tantes, « de quo diceret. » Dubitatio enim timor cordis fuit, quia sermonem enim timor cordis fuit, quia sermonem Christi verum esse non dubitabant : Christi verum esse non dubitabant : quem enim semper veritate firmatum in- quem enim semper veritate firmatum in- venerant. Et ab alia parte innocentes venerant. Et ab alia parte innocentes conscientia de crimine non redarguebat. conscientia de crimine non redarguebat. Unde, Matth. xxvi, 21 : Contristati valde, Unde, Matth. xxvi, 21 : Contristati valde, coeperunt singuli dicere: Numquid ego coeperunt singuli dicere: Numquid ego sum, Domine ? Et hoc quidem primo sum, Domine ? Et hoc quidem primo

15 15

16 16

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-24, 25, 26. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-24, 25, 26.

dixerunt ita et quod Judas quærens dixerunt ita et quod Judas quærens dixit, ibidem, y, 25: Numquid ego sum, dixit, ibidem, y, 25: Numquid ego sum, Rabbi? Et respondit Dominus: Tu di- Rabbi? Et respondit Dominus: Tu di- xisti. Per quod etiam Dominus eum non xisti. Per quod etiam Dominus eum non prodidit quamvis ille ut protervus quæ- prodidit quamvis ille ut protervus quæ- sierat. Dicendo enim: Tu dixisti : com- sierat. Dicendo enim: Tu dixisti : com- mune est nec per hoc tangitur nisi ille mune est nec per hoc tangitur nisi ille qui sibi conscius est de crimine. qui sibi conscius est de crimine.

Post interrogationes autem singulo- Post interrogationes autem singulo- rum facta sunt quæ hic dicuntur. rum facta sunt quæ hic dicuntur.

« Erat ergo recumbens unus ex dis- « Erat ergo recumbens unus ex dis- cipulis ejus in sinu Jesu, quem dili- cipulis ejus in sinu Jesu, quem dili- gebat Jesus. gebat Jesus.

513 513

ditionem tuam, et timui. Domine, opus ditionem tuam, et timui. Domine, opus tuum, in medio annorum vivifica il- tuum, in medio annorum vivifica il- lud, etc. Et hæc est litteralis exposi- lud, etc. Et hæc est litteralis exposi-

tio. tio.

Tamen moraliter notantur hic quatuor Tamen moraliter notantur hic quatuor causæ hujus recubitus in sinu Domini, causæ hujus recubitus in sinu Domini, ne temeritati Joannis adscribatur: qua- ne temeritati Joannis adscribatur: qua- rum una est terror verbi dominici, se- rum una est terror verbi dominici, se- cunda est delicatio cibi assumpti, et tertia cunda est delicatio cibi assumpti, et tertia affectus amoris præcipui, quarta exces- affectus amoris præcipui, quarta exces- sus contemplationis verbi Domini. sus contemplationis verbi Domini.

De prima causa jam ante dictum est. De prima causa jam ante dictum est. Psal. LIV, 6: Timor et tremor venerunt Psal. LIV, 6: Timor et tremor venerunt super me, et contexerunt me tenebræ. super me, et contexerunt me tenebræ. De secunda causa est, quia cibus dulcis De secunda causa est, quia cibus dulcis

Innuit ergo huic Simon Petrus, et generat somnum suavem, et somnus re- Innuit ergo huic Simon Petrus, et generat somnum suavem, et somnus re- dixit ei: Quis est de quo dicit ? dixit ei: Quis est de quo dicit ?

Itaque cum recubuisset ille supra Itaque cum recubuisset ille supra pectus Jesu, dicit ei: Domine, quis pectus Jesu, dicit ei: Domine, quis est? » est? »

Tangitur hic admonitio, et communis, Tangitur hic admonitio, et communis, quamvis non notabilis, nisi apud semet- quamvis non notabilis, nisi apud semet- ipsum efficiebatur revelatio proditoris. ipsum efficiebatur revelatio proditoris.

Et dicuntur hic tria, scilicet, signum Et dicuntur hic tria, scilicet, signum admonitivæ revelationis: secundo, aug- admonitivæ revelationis: secundo, aug- mentum malitiæ proditoris, ibi, y. 27: mentum malitiæ proditoris, ibi, y. 27: « Et post buccellam, etc. » Et tertio, « Et post buccellam, etc. » Et tertio, tempus excæcationi suæ congruum, ibi, tempus excæcationi suæ congruum, ibi, . 30 « Cum ergo accepisset ille buccel- . 30 « Cum ergo accepisset ille buccel- lam. » lam. »

In prima harum partium dicuntur In prima harum partium dicuntur quatuor, scilicet, descriptio ejus cui fit quatuor, scilicet, descriptio ejus cui fit revelatio, quæstio facta ad illum Simonis revelatio, quæstio facta ad illum Simonis Petri, et Joannis ad Christum, et signum Petri, et Joannis ad Christum, et signum revelationis hujus secreti. revelationis hujus secreti.

Dicit ergo: «Erat autem recumbens, » Dicit ergo: «Erat autem recumbens, » hoc est, reclinatus, « unus, » unice inter hoc est, reclinatus, « unus, » unice inter alios sermonibus istis territus, et seip- alios sermonibus istis territus, et seip- sum sustinere non valens, eo quod ter- sum sustinere non valens, eo quod ter- rore erat resolutus, « ex discipulis rore erat resolutus, « ex discipulis ejus, » qui disciplinam charitatis, et ejus, » qui disciplinam charitatis, et mansuetudinis, et humilitatis Christi mansuetudinis, et humilitatis Christi perfecte fuerat imitatus, « in sinu Jesu, » perfecte fuerat imitatus, « in sinu Jesu, » sicut innixus super eum quem dilexit. sicut innixus super eum quem dilexit. Habacuc, III, 2 et 3 : Domine, audivi au- Habacuc, III, 2 et 3 : Domine, audivi au-

1 Cf. Prooemium in Evangelium Joannis. 1 Cf. Prooemium in Evangelium Joannis.

XXIV XXIV

et et

clinationem sive recubitum inducit clinationem sive recubitum inducit sic infusus intus dulcedine sacramenti, sic infusus intus dulcedine sacramenti, recubuit in pectore Domini. Psal. 1v, 9: recubuit in pectore Domini. Psal. 1v, 9: In pace in idipsum dormiam, etc. Can- In pace in idipsum dormiam, etc. Can- tic. v, 2 Ego dormio, et cor meum vi- tic. v, 2 Ego dormio, et cor meum vi- gilat. De tertia causa dicitur, Cantic. gilat. De tertia causa dicitur, Cantic. VIII, 5 Quæ est ista quæ ascendit de VIII, 5 Quæ est ista quæ ascendit de deserto, deliciis affluens, innixa super di- deserto, deliciis affluens, innixa super di- lectum suum? De quarta causa dicitur, lectum suum? De quarta causa dicitur, Daniel. x, 16: Domine mi, in visione Daniel. x, 16: Domine mi, in visione tua dissolutæ sunt compages meæ, et ni- tua dissolutæ sunt compages meæ, et ni- hil in me remansit virium. Et terrori hil in me remansit virium. Et terrori quidem adscribitur destitutio quidem adscribitur destitutio cibo au- cibo au-

tem quies, amori recubitus, et contem- tem quies, amori recubitus, et contem- plationi sinus. Unde Augustinus: « Ab plationi sinus. Unde Augustinus: « Ab ipso sacro dominici pectoris fonte pota- ipso sacro dominici pectoris fonte pota- vit Evangelii fluenta. » vit Evangelii fluenta. »

Et hoc est quod dicit : « Quem dilige- Et hoc est quod dicit : « Quem dilige- bat Jesus. » In principio hujus libri qua- bat Jesus. » In principio hujus libri qua- tuor sunt assignatæ causæ quare hunc dis- tuor sunt assignatæ causæ quare hunc dis- cipulum diligebat Jesus 1. Et ibidem de- cipulum diligebat Jesus 1. Et ibidem de- terminatur qualiter Christus Jesus Do- terminatur qualiter Christus Jesus Do- minus noster, unum plus, et alterum minus noster, unum plus, et alterum minus diligit: nec oportet quod ista re- minus diligit: nec oportet quod ista re- petantur. Il Regum, 1, 26: Frater mi petantur. Il Regum, 1, 26: Frater mi Jonatha, decore nimis et amabilis super Jonatha, decore nimis et amabilis super amorem mulierum. Cantic. VIII, 6 : For- amorem mulierum. Cantic. VIII, 6 : For- tis est ut mors dilectio. tis est ut mors dilectio.

« Innuit ergo huic Simon Petrus, « Innuit ergo huic Simon Petrus, etc. » etc. »

33 33

27 27

514 514

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Innuit ergo huic, » hoc est, Joanni, « Innuit ergo huic, » hoc est, Joanni, « Simon Petrus. » Probabile est hos duos « Simon Petrus. » Probabile est hos duos inter alios fuisse plus familiares : et ideo inter alios fuisse plus familiares : et ideo innuisse sæpe invicem, et contulisse de innuisse sæpe invicem, et contulisse de secretis. Joan. xxi, 20 Conversus Pe- secretis. Joan. xxi, 20 Conversus Pe- trus, vidit illum discipulum quem dili- trus, vidit illum discipulum quem dili- gebat Jesus, sequentem, qui et recubuit gebat Jesus, sequentem, qui et recubuit in cæna super pectus ejus, et dixit: Do- in cæna super pectus ejus, et dixit: Do- mine, quis est qui tradet te ? mine, quis est qui tradet te ?

Hic tangitur revelationis signum. Hic tangitur revelationis signum.

In hoc autem signo duo dicuntur, sci- In hoc autem signo duo dicuntur, sci- licet, signum, et per opus ejus quid sig- licet, signum, et per opus ejus quid sig- num designat designatio. num designat designatio.

Dicit ergo: «Ille est cui ego intinctum Dicit ergo: «Ille est cui ego intinctum panem porrexero. » Sunt autem hic duæ panem porrexero. » Sunt autem hic duæ opiniones. Una dicit, quod intinctus pa- opiniones. Una dicit, quod intinctus pa- nis fuit corpus Christi intinctum in san- nis fuit corpus Christi intinctum in san- guine. Unde Augustinus, in Originali guine. Unde Augustinus, in Originali super locum istum : « Quid miraris si super locum istum : « Quid miraris si

« Et dixit ei: Quis est de quo di- Judæ datus est panis Christi per quem « Et dixit ei: Quis est de quo di- Judæ datus est panis Christi per quem cit? >> cit? >>

mancipatur diabolo cum videas e con- mancipatur diabolo cum videas e con- trario Paulum datum Angelo diaboli, trario Paulum datum Angelo diaboli,

Sed quæritur, Quare Petrus per seip- per quem perficitur in Christo ? Ita et Sed quæritur, Quare Petrus per seip- per quem perficitur in Christo ? Ita et sum non quæsivit? sum non quæsivit?

Ad quod dicendum secundum Chry- Ad quod dicendum secundum Chry- sostomum, quod bene fuit apud Domi- sostomum, quod bene fuit apud Domi- num tantæ familiaritatis sicut Joannes, num tantæ familiaritatis sicut Joannes, sed tamen Christus hoc ab eo celavit : sed tamen Christus hoc ab eo celavit : quia tanti zeli fuit Petrus pro Domino, quia tanti zeli fuit Petrus pro Domino, quod si proditorem discrete cognovisset, quod si proditorem discrete cognovisset, pro certo ante proditionem interfecisset pro certo ante proditionem interfecisset eum. Sed hoc noluit Dominus, ne dis- eum. Sed hoc noluit Dominus, ne dis- pensatio divini consilii impediretur. Ad pensatio divini consilii impediretur. Ad Roman. XII, 19 Date locum iræ. Scrip- Roman. XII, 19 Date locum iræ. Scrip- tum est enim: Mihi vindicta, ego retri- tum est enim: Mihi vindicta, ego retri- buam. buam.

: :

« Itaque cum recubuisset ille supra « Itaque cum recubuisset ille supra pectus Jesu, etc. » pectus Jesu, etc. »

« «

Itaque cum recubuisset ille, » scilicet Itaque cum recubuisset ille, » scilicet Joannes,« supra pectus Jesu ». Job,xxxIII, Joannes,« supra pectus Jesu ». Job,xxxIII, 15 et 16 Per somnium, in visione no- 15 et 16 Per somnium, in visione no- cturna, quando irruit sopor super homi- cturna, quando irruit sopor super homi- nes, et dormiunt in lectulo, tunc aperit nes, et dormiunt in lectulo, tunc aperit aures virorum, et erudiens eos instruit aures virorum, et erudiens eos instruit disciplina. disciplina.

« Dicit ei, » ausu familiari : « Domine, « Dicit ei, » ausu familiari : « Domine, quis est? » Psal. cxv11, 18: Domine, re- quis est? » Psal. cxv11, 18: Domine, re- vela oculos meos, et considerabo mira- vela oculos meos, et considerabo mira- bilia de lege tua. Psal. L, 8: Incerta et bilia de lege tua. Psal. L, 8: Incerta et occulta sapientiæ tuæ manifestasti mihi. occulta sapientiæ tuæ manifestasti mihi.

« Respondit Jesus: Ille est cui ego « Respondit Jesus: Ille est cui ego intinctum panem porrexero. Et cum intinctum panem porrexero. Et cum intinxisset panem, dedit Judæ Simo- intinxisset panem, dedit Judæ Simo- nis Iscariotæ. » nis Iscariotæ. »

bono malum profuit, et malo bonum bono malum profuit, et malo bonum offuit. Sed corripitur qui non dijudicat offuit. Sed corripitur qui non dijudicat corpus Christi: quo modo damnatus est, corpus Christi: quo modo damnatus est, qui ad ejus mensam fingens se amicum, qui ad ejus mensam fingens se amicum, inimicus accedit. Si reprehensione tangi- inimicus accedit. Si reprehensione tangi- tur negligentia convivantis, qua pœna tur negligentia convivantis, qua pœna percutitur venditor veritatis? >> In Glossa percutitur venditor veritatis? >> In Glossa tamen quæ Augustino imponitur, dicitur tamen quæ Augustino imponitur, dicitur quod panis intinctus non fuit corpus quod panis intinctus non fuit corpus Christi sed ante tamen cum aliis sumpse- Christi sed ante tamen cum aliis sumpse- rat corpus Christi, et post etiam sumpsit rat corpus Christi, et post etiam sumpsit buccellam qua designatus est Joanni. Et buccellam qua designatus est Joanni. Et ideo non dicunt verum qui dicunt Judam ideo non dicunt verum qui dicunt Judam corpus Domini non sumpsisse : quia corpus Domini non sumpsisse : quia secundum ambas istas opiniones sumpsit secundum ambas istas opiniones sumpsit corpus Domini. Magister autem in Hi- corpus Domini. Magister autem in Hi- storiis dicit, quod quia Judæ in detrimen- storiis dicit, quod quia Judæ in detrimen- tum suæ salutis panis intinctus porrige- tum suæ salutis panis intinctus porrige- batur, idco hostia corporis Domini batur, idco hostia corporis Domini Christi sanguine intincta nulli exhibetur. Christi sanguine intincta nulli exhibetur. Glossa «Panis intinctus significat Judæ Glossa «Panis intinctus significat Judæ fictionem: quia fictus amicus venit ad fictionem: quia fictus amicus venit ad cœnam. Quæ enim tinguntur non mun- cœnam. Quæ enim tinguntur non mun- dantur, sed inficiuntur. Si autem aliquod dantur, sed inficiuntur. Si autem aliquod bonum significat fictio, eidem bono in- bonum significat fictio, eidem bono in- gratum non immerito consecuta est dam- gratum non immerito consecuta est dam- natio. » Sapient. 1, 5: Spiritus sanctus natio. » Sapient. 1, 5: Spiritus sanctus disciplinæ effugiet fictum et auferet se disciplinæ effugiet fictum et auferet se a cogitationibus quæ sunt sine intellectu, a cogitationibus quæ sunt sine intellectu, et corripietur a superveniente iniquitate. et corripietur a superveniente iniquitate.

« Et cum intinxisset panem, etc. » « Et cum intinxisset panem, etc. »

« Et cum intinxisset panem, » quem « Et cum intinxisset panem, » quem soli Judæ porrigebat, sicut innuit Glossa, soli Judæ porrigebat, sicut innuit Glossa,

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-27, 28. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-27, 28.

« dedit Judæ Simonis Iscariotæ. » Con- « dedit Judæ Simonis Iscariotæ. » Con- trarium videtur, Matth. xxvi, 23 : Qui trarium videtur, Matth. xxvi, 23 : Qui intingit mecum manum in paropside, intingit mecum manum in paropside, hic me tradet. hic me tradet.

Sed ad hoc dicendum, quod utrumque Sed ad hoc dicendum, quod utrumque verum fuit quia et Judas intinxit, et verum fuit quia et Judas intinxit, et eumdem Dominus Judæ intinctum por- eumdem Dominus Judæ intinctum por- rexit, et illa vice nullus alius intinctum rexit, et illa vice nullus alius intinctum accepit. accepit.

Videtur autem quod Judam Dominus Videtur autem quod Judam Dominus per hoc prodidit: quia non interest per hoc prodidit: quia non interest utrum aliquis prodatur occulte nomine, utrum aliquis prodatur occulte nomine, vel circumscriptione signi, quod nulli vel circumscriptione signi, quod nulli alii potest convenire. alii potest convenire.

Dicendum ad hoc, quod non prodidit : Dicendum ad hoc, quod non prodidit : quia illud signum comune fuit. Omnes quia illud signum comune fuit. Omnes enim secum de catino intinxerunt. Unde, enim secum de catino intinxerunt. Unde, Luc. XXII, 21: Veruntamen ecce manus Luc. XXII, 21: Veruntamen ecce manus tradentis me mecum est in mensa. Et si- tradentis me mecum est in mensa. Et si- militer omnium Apostolorum manus militer omnium Apostolorum manus secum in eadem mensa fuerunt. Dicunt secum in eadem mensa fuerunt. Dicunt tamen quidam satis bene, quod aliud est tamen quidam satis bene, quod aliud est de crimine facto, et de crimine futuro de crimine facto, et de crimine futuro aliud. Crimen enim factum non debet aliud. Crimen enim factum non debet prodi, sed corripi secundum modum qui prodi, sed corripi secundum modum qui describitur, Matth. xvi, 15: Si pecca- describitur, Matth. xvi, 15: Si pecca- verit in te fratrer tuus, vade et corripe verit in te fratrer tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum solum. Deinde ad- eum inter te et ipsum solum. Deinde ad- hibendo alios conscios criminis, per quos hibendo alios conscios criminis, per quos convincendus est si negaverit, ut dicit convincendus est si negaverit, ut dicit Augustinus et deinde corrigendus est Augustinus et deinde corrigendus est ab Ecclesia. Crimen autem futurum quod ab Ecclesia. Crimen autem futurum quod non est nisi in voluntate, et propter non est nisi in voluntate, et propter quod non condemnatur homo in judicio quod non condemnatur homo in judicio humano, potest ad cautelam caute reve- humano, potest ad cautelam caute reve- lari, et ut caveatur, et ut ille a proposito lari, et ut caveatur, et ut ille a proposito revocetur, dummodo in judicio contra revocetur, dummodo in judicio contra talem non procedatur: quia de sola vo- talem non procedatur: quia de sola vo- luntate in judicio humano non judicatur. luntate in judicio humano non judicatur. Et hanc opinionem ego probabilem Et hanc opinionem ego probabilem valde dico. valde dico.

Adhuc autem, est alia opinio dicendo, Adhuc autem, est alia opinio dicendo, quod aliud est de Deo, et aliud est de ho- quod aliud est de Deo, et aliud est de ho- mine. Homo enim ex sui solius scientia, mine. Homo enim ex sui solius scientia, nullum penitus debet revelare: quia nullum penitus debet revelare: quia cum in judicio probare non posset, reve- cum in judicio probare non posset, reve- latio sua ad nihilum penitus esset utilis. latio sua ad nihilum penitus esset utilis.

1 Cf. I Regum, III, 11 et seq. 1 Cf. I Regum, III, 11 et seq.

515 515

Sed Deus qui inspector est cordis, his Sed Deus qui inspector est cordis, his legibus non subjacet. Et ideo cui vult legibus non subjacet. Et ideo cui vult revelare poterit. Sicut peccatum Heli sa- revelare poterit. Sicut peccatum Heli sa- cerdotis Samueli revelavit 1. Et pecca- cerdotis Samueli revelavit 1. Et pecca- tum David Nathan prophetæ revelavit 2. tum David Nathan prophetæ revelavit 2. Et hæc solutio est pro certo vera. Unde Et hæc solutio est pro certo vera. Unde etiam Christus hoc revelavit his quibus etiam Christus hoc revelavit his quibus profuit ad fidem suæ deitatis, et ad pro- profuit ad fidem suæ deitatis, et ad pro- fectum cautionis. fectum cautionis.

« Et post buccellam, introivit in « Et post buccellam, introivit in eum Satanas. Et dixit ei Jesus: Quod eum Satanas. Et dixit ei Jesus: Quod facis, fac citius. » facis, fac citius. »

Hic post tot remedia tangitur augmen- Hic post tot remedia tangitur augmen- tum malitiæ proditoris. tum malitiæ proditoris.

Dicuntur autem hic tria, scilicet, ma- Dicuntur autem hic tria, scilicet, ma- litiæ augmentum, proditionis opus acce- litiæ augmentum, proditionis opus acce- leratum. Et hoc significat Evangelista a leratum. Et hoc significat Evangelista a discipulis non esse intellectum. discipulis non esse intellectum.

Dicit ergo: «Et post buccellam, » hoc Dicit ergo: «Et post buccellam, » hoc est, post panem intinctum quem intra est, post panem intinctum quem intra cellam buccæ conclusit, « introivit in cellam buccæ conclusit, « introivit in eum Satanas. » Introivit autem non illa- eum Satanas. » Introivit autem non illa- bendo: quia Deus solus, ut dicit Beda, bendo: quia Deus solus, ut dicit Beda, illabi potest in animam: sed per aug- illabi potest in animam: sed per aug- mentum malitiæ, et persuasionis effe- mentum malitiæ, et persuasionis effe- ctum. Psal. CVIII, 6: Constitue super ctum. Psal. CVIII, 6: Constitue super eum peccatorem et diabolus stet a dex- eum peccatorem et diabolus stet a dex- tris ejus. Diabolus enim antonomastice tris ejus. Diabolus enim antonomastice peccator dicitur: quia omne opus suum peccator dicitur: quia omne opus suum peccatum est. Joan. XIII, 2 : Cum diabo- peccatum est. Joan. XIII, 2 : Cum diabo- lus jam misisset in cor ut traderet eum lus jam misisset in cor ut traderet eum Judas Simonis Iscariotæ. Ante enim Judas Simonis Iscariotæ. Ante enim possederat diabolus eum quantum ad vo- possederat diabolus eum quantum ad vo- luntatem postea possedit eum quantum luntatem postea possedit eum quantum ad voluntatem confirmatam: ita quod ad voluntatem confirmatam: ita quod traxit eum diabolus ad maleficium sicut traxit eum diabolus ad maleficium sicut suum mancipium. Joan. vi, 71: Ex vo- suum mancipium. Joan. vi, 71: Ex vo- bis unus diabolus est. bis unus diabolus est.

<< Et dixit ei Jesus, etc. » << Et dixit ei Jesus, etc. »

Ecce traditionis acceleratio. « Quod Ecce traditionis acceleratio. « Quod facis, fac citius. » Glossa : « Non præ- facis, fac citius. » Glossa : « Non præ-

2 Cf. II Regum, XII, 1 et seq. 2 Cf. II Regum, XII, 1 et seq.

28 28

30 30

516 516

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cepit, sed prædicit Judæ malum, nobis cepit, sed prædicit Judæ malum, nobis bonum quia hoc vult cito fieri, non tam bonum quia hoc vult cito fieri, non tam festinando in illius poenam, quam in sa- festinando in illius poenam, quam in sa- lutem fidelium. » Proverb. I, 16: Pedes lutem fidelium. » Proverb. I, 16: Pedes illorum ad malum currunt, et festinant illorum ad malum currunt, et festinant ut effundant sanguinem. Christus enim ut effundant sanguinem. Christus enim festinavit ad salutem fidelium. Alia festinavit ad salutem fidelium. Alia translatio, Psal. xvш, 6: Festinavit' ut translatio, Psal. xvш, 6: Festinavit' ut gigas ad currendam viam. Luc. XII, 50: gigas ad currendam viam. Luc. XII, 50: Baptismo habeo baptizari, et quomodo Baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficiatur. coarctor usque dum perficiatur.

quod non fuit intellectum. « Quia locu- quod non fuit intellectum. « Quia locu- los habebat Judas. » Glossa: « Loculos los habebat Judas. » Glossa: « Loculos habet in quibus oblata servabantur, suo- habet in quibus oblata servabantur, suo- rum necessitatibus, et aliorum indigen- rum necessitatibus, et aliorum indigen- tiis: in quo datur forma Ecclesiæ tiis: in quo datur forma Ecclesiæ servandi necessaria, quæ videtur non servandi necessaria, quæ videtur non debere cogitare de crastino, ne pro ter- debere cogitare de crastino, ne pro ter- renis serviat, vel timore inopiæ justitiam renis serviat, vel timore inopiæ justitiam deserat. » Et hæc omnia in ante habitis deserat. » Et hæc omnia in ante habitis dicta sunt et determinata. Proverb. xxx, dicta sunt et determinata. Proverb. xxx, 8 et 9 Mendicitatem et divitias ne de- 8 et 9 Mendicitatem et divitias ne de- deris mihi tribue tantum victui meo deris mihi tribue tantum victui meo necessaria ne forte satiatus illiciar ad necessaria ne forte satiatus illiciar ad

« Hoc autem nemo scivit discum- negandum, et dicam : Quis est Domi- « Hoc autem nemo scivit discum- negandum, et dicam : Quis est Domi- bentium ad quid dixerit ei. bentium ad quid dixerit ei.

Quidam enim putabant, quia loculos Quidam enim putabant, quia loculos habebat Judas, quod dixisset ei Jesus: habebat Judas, quod dixisset ei Jesus: Eme ea quæ opus sunt nobis ad diem Eme ea quæ opus sunt nobis ad diem festum aut egenis ut aliquid daret. » festum aut egenis ut aliquid daret. »

Hic ostendit qualiter hoc signum fuit Hic ostendit qualiter hoc signum fuit ignotum, et similiter verbum quod con- ignotum, et similiter verbum quod con- secutum est signum: et ideo in communi secutum est signum: et ideo in communi quidem prius ostendit esse ignotum : quidem prius ostendit esse ignotum : secundo autem ostendit quod diversi- secundo autem ostendit quod diversi- mode est interpretatum. mode est interpretatum.

omnes omnes

Dicit autem « Hoc ergo, » scilicet Dicit autem « Hoc ergo, » scilicet dictum, « nemo scivit, » hoc est, intel- dictum, « nemo scivit, » hoc est, intel- lexit, discumbentium » in cœna, « ad lexit, discumbentium » in cœna, « ad quid dixerit ei : » quamvis quid dixerit ei : » quamvis scirent quod non nisi aliquod bonum scirent quod non nisi aliquod bonum dixit. Job, xxxшI, 16 et seq.: Instruit dixit. Job, xxxшI, 16 et seq.: Instruit disciplina, ut avertat hominem ab his disciplina, ut avertat hominem ab his quæ fecit, et liberet eum de superbia, quæ fecit, et liberet eum de superbia, eruens animam ejus a corruptione. eruens animam ejus a corruptione. Unde Dominus in hoc scelere quamvis Unde Dominus in hoc scelere quamvis caute monuerit Judam, tamen patienter caute monuerit Judam, tamen patienter

tacuit et non manifestavit. Isa. LVII, 11: tacuit et non manifestavit. Isa. LVII, 11: Neque cogitasti in corde tuo, quia ego Neque cogitasti in corde tuo, quia ego tacens et quasi non videns. Psal. XXXVII, tacens et quasi non videns. Psal. XXXVII, 15 Factus sum sicut homo non au- 15 Factus sum sicut homo non au- diens, et non, etc. diens, et non, etc.

« Quidam enim putabant, etc. » « Quidam enim putabant, etc. » Dicit qualiter in diversos sensus ac- Dicit qualiter in diversos sensus ac- cepit interpretationem dictum Domini cepit interpretationem dictum Domini

1 Vulgata habet, Psal. XVIII, 6: Exsultavit 1 Vulgata habet, Psal. XVIII, 6: Exsultavit

nus? et egestate compulsus, furer, et nus? et egestate compulsus, furer, et perjurem nomen Dei mei. Et hoc est perjurem nomen Dei mei. Et hoc est quod dicit. Et ea quæ mittebantur in quod dicit. Et ea quæ mittebantur in solatium sumptuum a fidelibus amicis solatium sumptuum a fidelibus amicis Christi, portabat ut prompta essent tem- Christi, portabat ut prompta essent tem- pore necessitatis. pore necessitatis.

Putabant ergo quidam quod Dominus Putabant ergo quidam quod Dominus sermone suo hæc intendisset, et « dixis- sermone suo hæc intendisset, et « dixis- set ei Jesus,» illo sermone suo : « Eme set ei Jesus,» illo sermone suo : « Eme ea quæ nobis opus sunt, » in cibis et sa- ea quæ nobis opus sunt, » in cibis et sa- crificiis, « ad diem festum » Paschæ, crificiis, « ad diem festum » Paschæ, qui in crastino instabat : quia simile qui in crastino instabat : quia simile factum est, Joan. iv, 8, ubi dicitur: factum est, Joan. iv, 8, ubi dicitur: Discipuli ejus abierant in civitatem, ut Discipuli ejus abierant in civitatem, ut

cibos emerent. cibos emerent.

« Aut ut egenis aliquid daret. » Hoc « Aut ut egenis aliquid daret. » Hoc alii interpretabantur: quia in istos solos alii interpretabantur: quia in istos solos duos usus Christus pecuniam submis- duos usus Christus pecuniam submis- sam consuevit erogare. Tob. iv, 7: Ex sam consuevit erogare. Tob. iv, 7: Ex tua substantia fac eleemosynam, etc. tua substantia fac eleemosynam, etc. Proverb. 111, 9 : Honora Dominum de Proverb. 111, 9 : Honora Dominum de tua substantia, et de primitiis omnium tua substantia, et de primitiis omnium fructum tuarum da ei, scilicet in manu fructum tuarum da ei, scilicet in manu pauperum. Innocentes enim semper pie pauperum. Innocentes enim semper pie interpretantur omne dictum, quod non interpretantur omne dictum, quod non est expresse malum. est expresse malum.

«Cum ergo accepisset ille buccellam, «Cum ergo accepisset ille buccellam, exivit continuo. Erat autem nox. » exivit continuo. Erat autem nox. »

Tertium est ubi tempus congruum Tertium est ubi tempus congruum tantæ malitiæ designatur. tantæ malitiæ designatur.

ut gigas, etc. ut gigas, etc.

32 32

33 33

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-31, 32, 33. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-31, 32, 33.

Dicit autem tria: quod ex bono pro- Dicit autem tria: quod ex bono pro- ficit in malum, quod exivit exinde con- ficit in malum, quod exivit exinde con- sortium bonorum, et tunc fuit tempus sortium bonorum, et tunc fuit tempus tenebrosum. tenebrosum.

Dicit ergo « Cum ergo accepisset » Dicit ergo « Cum ergo accepisset » de manu Domini, « ille, » scilicet Judas, de manu Domini, « ille, » scilicet Judas, « buccellam » intinctam. I ad Corinth. « buccellam » intinctam. I ad Corinth. XI, 29 Qui enim manducat et bibit in- XI, 29 Qui enim manducat et bibit in- digne, judicium sibi manducat et bibit, digne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini. non dijudicans corpus Domini.

« Exivit continuo. » Glossa: « Aperte « Exivit continuo. » Glossa: « Aperte a Domino recedit. » Genes. IV, 16: a Domino recedit. » Genes. IV, 16: Egressus Cain a facie Domini, habitavit Egressus Cain a facie Domini, habitavit profugus in terra. Cain interpretatur profugus in terra. Cain interpretatur possessio. Et sic Judas pro pretii posses- possessio. Et sic Judas pro pretii posses- sione exivit a Deo, et communi bono- sione exivit a Deo, et communi bono- rum congregatione. IV Regum, v, 27: rum congregatione. IV Regum, v, 27: Egressus est ab eo leprosus quasi nix : Egressus est ab eo leprosus quasi nix : quia totus lepra perditionis erat re- quia totus lepra perditionis erat re- spersus. spersus.

«Erat autem nox. »> «Erat autem nox. »>

Nox tenebrosa, quia lux vera in corde Nox tenebrosa, quia lux vera in corde suo occubuerat. Glossa: « Nox congruit suo occubuerat. Glossa: « Nox congruit

sacramento. » Erat enim cum exivit sacramento. » Erat enim cum exivit filius tenebrarum, faciens opera tenebra- filius tenebrarum, faciens opera tenebra- rum. Sapient. xv11, 5: Ignis quidem rum. Sapient. xv11, 5: Ignis quidem nulla vis poterat illis lumen præbere, nulla vis poterat illis lumen præbere, nec siderum limpidæ flammæ illumi- nec siderum limpidæ flammæ illumi- nare poterant illam noctem horrendam. nare poterant illam noctem horrendam. Job, 1, 6 Noctem illam tenebrosus Job, 1, 6 Noctem illam tenebrosus turbo possideat. Ibidem, y. 4 Dies ille turbo possideat. Ibidem, y. 4 Dies ille vertatur in tenebras... et non illustre- vertatur in tenebras... et non illustre- tur lumine. tur lumine.

« Cum ergo exisset, dixit Jesus : « Cum ergo exisset, dixit Jesus : Nunc clarificatus est Filius hominis, Nunc clarificatus est Filius hominis, et Deus clarificatus est in eo. et Deus clarificatus est in eo.

Si Deus clarificatus est in eo, et Si Deus clarificatus est in eo, et Deus clarificabit eum in semetipso: Deus clarificabit eum in semetipso: et continuo clarificabit eum. » et continuo clarificabit eum. »

Tangitur hic clarificatio corporis dili- Tangitur hic clarificatio corporis dili- gibilis, quod instituitur hic ad formam gibilis, quod instituitur hic ad formam charitatis, a qua separatus est qui contra charitatis, a qua separatus est qui contra charitatem est operatus. charitatem est operatus.

517 517

Dicuntur autem hic quatuor, scilicet, Dicuntur autem hic quatuor, scilicet, quis clarificatur, et quid in ipso clarifi- quis clarificatur, et quid in ipso clarifi- catur, et quis est clarificans, et accele- catur, et quis est clarificans, et accele- ratio clarificationis. ratio clarificationis.

Sicut autem supra, capitulo vII, no- Sicut autem supra, capitulo vII, no- tavimus, dupliciter clarificatur Christus : tavimus, dupliciter clarificatur Christus : in se, et in suis membris. Et de utraque in se, et in suis membris. Et de utraque clarificatione hic loquitur. clarificatione hic loquitur.

Dicit ergo Dicit ergo « Cum exisset, » sicut « Cum exisset, » sicut impurum separatum a puro, « dixit Je- impurum separatum a puro, « dixit Je- sus, » de suo et de mystico corpore : sus, » de suo et de mystico corpore : « Nunc clarificatus est, » in se in causa, « Nunc clarificatus est, » in se in causa, non in effectu, « Filius hominis, » quia non in effectu, « Filius hominis, » quia modo inchoata est traditio passionis, modo inchoata est traditio passionis, cujus merito ex congruo datur ei clari- cujus merito ex congruo datur ei clari- tas Resurrectionis et Ascensionis. Simi- tas Resurrectionis et Ascensionis. Simi- liter et in corpore mystico est clarifica- liter et in corpore mystico est clarifica- tus quia Judæ exitus, malorum a bonis tus quia Judæ exitus, malorum a bonis significat segregationem. De primo, significat segregationem. De primo, Joan. xi, 23 Venit hora ut clarificetur Joan. xi, 23 Venit hora ut clarificetur Filius hominis. De secundo, Luc. III, Filius hominis. De secundo, Luc. III, 17: Cujus ventilabrum in manu ejus, 17: Cujus ventilabrum in manu ejus, et purgabit aream suam. Matth. x111, et purgabit aream suam. Matth. x111, 30 Colligite primum zizania, et alli- 30 Colligite primum zizania, et alli- gate in fasciculos ad comburendum : gate in fasciculos ad comburendum : triticum autem congregate in horreum triticum autem congregate in horreum

meum. meum.

« Et Deus,» Pater, « clarificatus est « Et Deus,» Pater, « clarificatus est in eo. » Cujus enim voluntatem semper in eo. » Cujus enim voluntatem semper perfecit in terra Filius hominis, ille perfecit in terra Filius hominis, ille modo beatificando eum in corpore, et modo beatificando eum in corpore, et suos purificando, plena se charitate in suos purificando, plena se charitate in ipso demonstrabit. Joan. XVII, 4: Ego ipso demonstrabit. Joan. XVII, 4: Ego te clarificavi super terram opus con- te clarificavi super terram opus con- summavi, quod dedisti mihi ut faciam. summavi, quod dedisti mihi ut faciam.

« Clarificatus est Deus in eo, » quia « Clarificatus est Deus in eo, » quia per multam suæ virtutis operationem, per multam suæ virtutis operationem, se etiam in passione sua et morte de- se etiam in passione sua et morte de- monstrabit. monstrabit.

« Si Deus clarificatus est in eo, « Si Deus clarificatus est in eo, etc. » etc. »

Sicut jam dictum est, clarificatus est Sicut jam dictum est, clarificatus est claritate virtutis in passione mortis in claritate virtutis in passione mortis in corpore proprio, et in separatione ma- corpore proprio, et in separatione ma- lorum a bonis in corpore mystico: tunc lorum a bonis in corpore mystico: tunc « et, » hoc est, « Deus Pater clarificabit « et, » hoc est, « Deus Pater clarificabit illum, » scilicet Filium, « in seipso. illum, » scilicet Filium, « in seipso.

34 34

518 518

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Glossa «Ut humana natura Verbo Glossa «Ut humana natura Verbo unita, etiam immortalitate donetur. » unita, etiam immortalitate donetur. » Joan. xvi, 5 Clarifica me tu, Pater, Joan. xvi, 5 Clarifica me tu, Pater, apud temetipsum. apud temetipsum.

« Et continuo, » sine temporis inter- « Et continuo, » sine temporis inter- positione, «clarificabit eum : » quia sua positione, «clarificabit eum : » quia sua Resurrectio non differtur usque ad com- Resurrectio non differtur usque ad com- munem omnium resurrectionem. Psal. munem omnium resurrectionem. Psal. xv, 10 et 11: Nec dabis sanctum tuum xv, 10 et 11: Nec dabis sanctum tuum videre corruptionem. Notas mihi fecisti videre corruptionem. Notas mihi fecisti vias vitæ, adimplebis me, etc. Act. II, vias vitæ, adimplebis me, etc. Act. II, 13 : Deus patrum nostrorum clarificavit 13 : Deus patrum nostrorum clarificavit Filium suum Jesum, quem vos quidem Filium suum Jesum, quem vos quidem tradidistis, et negastis ante faciem Pi- tradidistis, et negastis ante faciem Pi- lati. lati.

« Filioli, adhuc modicum vobiscum « Filioli, adhuc modicum vobiscum sum. Quæretis me: et sicut dixi Ju- sum. Quæretis me: et sicut dixi Ju- dæis Quo ego vado, vos non potestis dæis Quo ego vado, vos non potestis venire, et vobis dico modo. » venire, et vobis dico modo. »

Hic tangit instructionem ad charita- Hic tangit instructionem ad charita-

tem. tem.

In parte autem ista tria dicuntur in In parte autem ista tria dicuntur in quorum primo se ostendit charitatis quorum primo se ostendit charitatis mandatum ultimo dare, ut amodo cor- mandatum ultimo dare, ut amodo cor- dibus discipulorum infigatur: in se- dibus discipulorum infigatur: in se- cundo, dat ipsum charitatis mandatum, cundo, dat ipsum charitatis mandatum, ut dilectione cor informetur, ibi, y. 34: ut dilectione cor informetur, ibi, y. 34: « Mandatum novum, etc. » In tertio, « Mandatum novum, etc. » In tertio, præsumptio Petri de Christi dilectione et præsumptio Petri de Christi dilectione et signo dilectionis refrænatur, ibi, y. 36: signo dilectionis refrænatur, ibi, y. 36: « Dicit ei Simon Petrus. » « Dicit ei Simon Petrus. »

In primo horum dicuntur quatuor : In primo horum dicuntur quatuor : quorum primum est teneritudo dile- quorum primum est teneritudo dile- ctionis ad filios ostensa: secundum, se- ctionis ad filios ostensa: secundum, se- paratio sui ab ipsis: tertium, voluntas paratio sui ab ipsis: tertium, voluntas sequendi Christum in discipulis infir- sequendi Christum in discipulis infir- ma quartum, ex spe perficiendi volun- ma quartum, ex spe perficiendi volun- tatem perfectio charitatis promissa. tatem perfectio charitatis promissa.

Primum notatur in hoc quod dicit: Primum notatur in hoc quod dicit: « Filioli. » Priscianus enim dicit quod « Filioli. » Priscianus enim dicit quod aliquando dicuntur diminutiva præ fa- aliquando dicuntur diminutiva præ fa- miliaritate et amore. Et ita loquitur hic miliaritate et amore. Et ita loquitur hic Christus. Sapient. xvi, 21: Substantia Christus. Sapient. xvi, 21: Substantia tua dulcedinem tuam quam in filios tua dulcedinem tuam quam in filios habes ostendebat. Dicit tamen quædam habes ostendebat. Dicit tamen quædam

Glossa, quod dictio diminutiva notat in Glossa, quod dictio diminutiva notat in eis adhuc virtutem diminutionis. Ac si eis adhuc virtutem diminutionis. Ac si dicat Modo estis filioli, aliquando cum dicat Modo estis filioli, aliquando cum virtute crescetis, eritis filii. I ad Corinth. virtute crescetis, eritis filii. I ad Corinth. XIII, 11 Cum essem parvulus, loquebar XIII, 11 Cum essem parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, co- ut parvulus, sapiebam ut parvulus, co- gitabam ut parvulus: quando autem gitabam ut parvulus: quando autem factus sum vir, evacuavi quæ erant par- factus sum vir, evacuavi quæ erant par- vuli. Ad Galat. IV, 19: Filioli mei, vuli. Ad Galat. IV, 19: Filioli mei, quos iterum parturio, donec, etc. Isa. quos iterum parturio, donec, etc. Isa. XLVI, 3 et 4 Qui portamini a meo utero, XLVI, 3 et 4 Qui portamini a meo utero, qui gestamini a mea vulva. Usque ad qui gestamini a mea vulva. Usque ad senectam ego ipse, et usque ad canos ego senectam ego ipse, et usque ad canos ego portabo ego feci, et ego feram: ego portabo ego feci, et ego feram: ego portabo, et salvabo. portabo, et salvabo.

« Adhuc modicum tempus vobiscum « Adhuc modicum tempus vobiscum sum, » cum statim immineat mihi capti- sum, » cum statim immineat mihi capti- vitas et passio et mors. Joan. xvi, 16: vitas et passio et mors. Joan. xvi, 16: Modicum, et jam non videbitis me. SED Modicum, et jam non videbitis me. SED CONTRA hoc est quod dicitur, Matth. CONTRA hoc est quod dicitur, Matth. XXVIII, 20 Ecce ego vobiscum sum om- XXVIII, 20 Ecce ego vobiscum sum om- nibus diebus, usque ad consummatio- nibus diebus, usque ad consummatio- nem sæculi. Sed hoc jam ante solutum nem sæculi. Sed hoc jam ante solutum est quia hic loquitur de præsentia cor- est quia hic loquitur de præsentia cor- porali ibi autem de præsentia divini- porali ibi autem de præsentia divini- tatis in gubernatione gratiæ. tatis in gubernatione gratiæ.

« Quæretis me, » desiderio sequendi. « Quæretis me, » desiderio sequendi. Cantic. II, 1 Quæsivi quem diligit Cantic. II, 1 Quæsivi quem diligit anima mea. Psal. Civ, 4: Quærite Do- anima mea. Psal. Civ, 4: Quærite Do- minum, et confirmamini, etc. minum, et confirmamini, etc.

« Et sicut dixi Judæis, » quamvis « Et sicut dixi Judæis, » quamvis aliter et alia de causa dixerim eis. Dixi aliter et alia de causa dixerim eis. Dixi enim Judæis sine determinatione tem- enim Judæis sine determinatione tem- poris : quia nec modo nec umquam pot- poris : quia nec modo nec umquam pot- erant me sequi, nec consequi, propter erant me sequi, nec consequi, propter animi sui obstinatam malitiam habitam. animi sui obstinatam malitiam habitam. Vobis autem dico cum determinatione Vobis autem dico cum determinatione temporis. temporis.

Sic ergo Judæis dixi hæc verba : Sic ergo Judæis dixi hæc verba :

« Quo ego vado, vos non potestis « Quo ego vado, vos non potestis venire. » venire. »