44 44

45 45

494 494

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

minibus placerem, Christi servus non es- minibus placerem, Christi servus non es- sem. Psal. L11, 6: Confusi sunt, quo- sem. Psal. L11, 6: Confusi sunt, quo- niam Deus sprevit eos. niam Deus sprevit eos.

« Magis quam gloriam Dei. » Soli « Magis quam gloriam Dei. » Soli enim Deo debetur gloria. I ad Timoth. 1, enim Deo debetur gloria. I ad Timoth. 1, 17 Soli Deo honor et gloria. Isa. XLII, 17 Soli Deo honor et gloria. Isa. XLII, 8 8

Gloriam meam alteri non dabo. Gloriam meam alteri non dabo. Item, dixit Paulus ad Galatas, vi, 14: Item, dixit Paulus ad Galatas, vi, 14: Mihi absit gloriari, nisi in cruce Domini Mihi absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi. nostri Jesu Christi.

« Jesus autem clamavit, et dixit : « Jesus autem clamavit, et dixit : Qui credit in me, non credit in me, Qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me. sed in eum qui misit me.

Et qui videt me, videt eum qui mi- Et qui videt me, videt eum qui mi- sit me. » sit me. »

Hic ostendit non credentium Christo Hic ostendit non credentium Christo inexcusabilitatem. inexcusabilitatem.

Et ista pars habet duas partes: in Et ista pars habet duas partes: in quarum prima auctoritatem sui confir- quarum prima auctoritatem sui confir- mat et conformat sermonis in secunda mat et conformat sermonis in secunda autem ostendit, quod ille sermo inevita- autem ostendit, quod ille sermo inevita- biliter convincit non credentes de judi- biliter convincit non credentes de judi- cio condemnationis, ibi, y. 47 : « Et si cio condemnationis, ibi, y. 47 : « Et si quis audierit verba mea, et non custodie- quis audierit verba mea, et non custodie- rit, etc. » rit, etc. »

Adhuc autem, in prima harum dicit Adhuc autem, in prima harum dicit tria in quorum primo fidei in ipsum tria in quorum primo fidei in ipsum confirmatur auctoritas: in secundo, fidei confirmatur auctoritas: in secundo, fidei certitudo in tertio autem, fidei veritas. certitudo in tertio autem, fidei veritas.

Dicit ergo « Jesus autem clamavit, Dicit ergo « Jesus autem clamavit, et dixit. » Intensionem devotionis notat et dixit. » Intensionem devotionis notat vis clamoris. Psal. LXVIII, 4: Laboravi vis clamoris. Psal. LXVIII, 4: Laboravi clamans, raucæ factæ sunt fauces meæ. clamans, raucæ factæ sunt fauces meæ.

« Qui credit in me, » tendens per « Qui credit in me, » tendens per fidem in me, « non credit in me » pri- fidem in me, « non credit in me » pri- vatum, et a Patre separatum: quia Pa- vatum, et a Patre separatum: quia Pa- ter in me manens, facit opera ex quibus ter in me manens, facit opera ex quibus credit «sed in eum qui me misit, » credit «sed in eum qui me misit, » scilicet Patrem: quia ab illo habeo vir- scilicet Patrem: quia ab illo habeo vir- tutem et substantiam operum propter tutem et substantiam operum propter quæ credit. Et sic sua prima est auctori- quæ credit. Et sic sua prima est auctori- tas, propter quam credit. Joan. xiv, 1: tas, propter quam credit. Joan. xiv, 1: Creditis in Deum, et in me credite. Sic Creditis in Deum, et in me credite. Sic

1 Joan. 1, 9. 1 Joan. 1, 9.

enim fidelis reducit fideles ad Patrem. Et enim fidelis reducit fideles ad Patrem. Et quia unus est in alio, Pater in Filio, sic- quia unus est in alio, Pater in Filio, sic- ut lux in splendore, ideo dicitur, Joan. ut lux in splendore, ideo dicitur, Joan. III, 36 Qui incredulus est Filio, non III, 36 Qui incredulus est Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super videbit vitam, sed ira Dei manet super eum. Et hoc ideo est, quia ille etiam in- eum. Et hoc ideo est, quia ille etiam in- credulus est Patri, qui in virtute sapien- credulus est Patri, qui in virtute sapien- tiæ Filii demonstraur. tiæ Filii demonstraur.

« Et qui videt me, videt eum qui « Et qui videt me, videt eum qui misit me. » misit me. »

Visio autem hæc, rationis est reflexæ Visio autem hæc, rationis est reflexæ ad visum corporeum, quo miracula et ad visum corporeum, quo miracula et opera ejus videbantur : quia operibus opera ejus videbantur : quia operibus visis, cognoscebatur virtus a qua opera visis, cognoscebatur virtus a qua opera processerunt. Virtute autem cognita, processerunt. Virtute autem cognita, cognoscebatur deitas cujus erat virtus, cognoscebatur deitas cujus erat virtus, sicut per digiti demonstrationem. Et hoc sicut per digiti demonstrationem. Et hoc est quod dicitur, Joan. XIV, 9 et 10 : est quod dicitur, Joan. XIV, 9 et 10 : Qui videt me, videt et Patrem. Non cre- Qui videt me, videt et Patrem. Non cre- ditis quia ego in Patre, et Pater in me ditis quia ego in Patre, et Pater in me est? Demonstratio enim Patris est Filius. est? Demonstratio enim Patris est Filius. Et ideo, Luc. x1, 20, digitus Dei dicitur: Et ideo, Luc. x1, 20, digitus Dei dicitur: Si in digito Dei ejicio dæmonia, profecto Si in digito Dei ejicio dæmonia, profecto pervenit in vos regnum Dei: hoc est, in pervenit in vos regnum Dei: hoc est, in demonstratione deitatis Patris. Sed forte demonstratione deitatis Patris. Sed forte Judæi dicunt, quod demonstratam tan- Judæi dicunt, quod demonstratam tan- tam deitatis lucem videre non poterant. tam deitatis lucem videre non poterant. Sed ad hoc respondet Beatus Augusti- Sed ad hoc respondet Beatus Augusti- nus « Si quis alii digito solem demon- nus « Si quis alii digito solem demon- straverit, et ille solem non viderit, culpet straverit, et ille solem non viderit, culpet potius oculi sui lippiditatem quam digiti potius oculi sui lippiditatem quam digiti demonstrationem. » demonstrationem. »

« Ego lux in mundum veni, ut om- « Ego lux in mundum veni, ut om- nis qui credit in me in tenebris non nis qui credit in me in tenebris non maneat. » maneat. »

Ostendit hic dictorum suorum et fidei Ostendit hic dictorum suorum et fidei veritatem et quia luminosa sunt dicta, veritatem et quia luminosa sunt dicta, miraculis tamquam luce plenæ manife- miraculis tamquam luce plenæ manife- stationis demonstrata. stationis demonstrata.

Et ideo dicit: « Ego » sum « lux » Et ideo dicit: « Ego » sum « lux » illuminans ad fidei veritatem omnem ho- illuminans ad fidei veritatem omnem ho- minem venientem in hunc mundum 1. minem venientem in hunc mundum 1.

46 46

18 18

אן אן

10 10

50 50

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XII-46, 47, 50. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XII-46, 47, 50.

« In mundum veni. » Est autem lux ma- « In mundum veni. » Est autem lux ma- nifestativa veritatis, dissolutiva algoris, nifestativa veritatis, dissolutiva algoris, causativa vitæ spiritualis, adductiva re- causativa vitæ spiritualis, adductiva re- floritionis. floritionis.

De primo horum dicitur, Joan. 1, 9 : De primo horum dicitur, Joan. 1, 9 : Illuminat omnem hominem venientem in Illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. De secundo, Job, xxxvIII, hunc mundum. De secundo, Job, xxxvIII, 24: Indica mihi per quam viam spargi- 24: Indica mihi per quam viam spargi- tur lux, dividitur æstus super terram? tur lux, dividitur æstus super terram? De tertio, ad Ephes. v, 14: Exsurge a De tertio, ad Ephes. v, 14: Exsurge a mortuis, et illuminabit te Christus, hoc mortuis, et illuminabit te Christus, hoc est, ad vitæ lumen præbe te quod vivifi- est, ad vitæ lumen præbe te quod vivifi- cabit ad vitam æternam. Et hoc est quod cabit ad vitam æternam. Et hoc est quod dicit Glossa: «< De alio non dicitur: Lux dicit Glossa: «< De alio non dicitur: Lux venit in mundum, nisi de eo qui illumi- venit in mundum, nisi de eo qui illumi- nat omnem hominem venientem in hunc nat omnem hominem venientem in hunc mundum. >> mundum. >>

« Ut omnis qui credit in me, » lucem « Ut omnis qui credit in me, » lucem quæ venit in mundum, « in tenebris » quæ venit in mundum, « in tenebris » dubietatis, et ignorantiæ, et infidelitatis, dubietatis, et ignorantiæ, et infidelitatis, « non maneat. » Joan. vi, 12: Ego sum « non maneat. » Joan. vi, 12: Ego sum lux mundi qui sequitur me, non am- lux mundi qui sequitur me, non am- bulat in tenebris. Item, Joan. 1, 5: Lux bulat in tenebris. Item, Joan. 1, 5: Lux in tenebris lucet, et tenebræ eam non in tenebris lucet, et tenebræ eam non comprehenderunt. comprehenderunt.

« Et si quis audierit verba mea, et « Et si quis audierit verba mea, et non custodierit, ego non judico eum : non custodierit, ego non judico eum : non enim veni ut judicem mundum, non enim veni ut judicem mundum, sed ut salvificem mundum. sed ut salvificem mundum.

Qui spernit me, et non accipit Qui spernit me, et non accipit verba mea, habet qui judicet eum. verba mea, habet qui judicet eum. Sermo quem locutus sum, ille judica- Sermo quem locutus sum, ille judica-

bit eum in novissimo die. bit eum in novissimo die.

Quia ego ex meipso non sum locu- Quia ego ex meipso non sum locu- tus, sed qui misit me Pater, ipse mihi tus, sed qui misit me Pater, ipse mihi mandatum dedit quid dicam, et quid mandatum dedit quid dicam, et quid loquar. loquar.

Et scio quia mandatum ejus vita Et scio quia mandatum ejus vita æterna est. Quæ ergo ego loquor, sicut æterna est. Quæ ergo ego loquor, sicut dixit mihi Pater, sic loquor. » dixit mihi Pater, sic loquor. »

Hic tangit qualiter offendens ipsum, Hic tangit qualiter offendens ipsum, qui tantæ est auctoritatis, et veritatis, in qui tantæ est auctoritatis, et veritatis, in judicio est inexcusabilis. judicio est inexcusabilis.

493 493

Et habet duas partes. In prima osten- Et habet duas partes. In prima osten- dit quod ipse talem in judicio non judi- dit quod ipse talem in judicio non judi- cabit. Sed ne putetur pertransire judi- cabit. Sed ne putetur pertransire judi- cium, ostendit quis judicabit eum, ibi, cium, ostendit quis judicabit eum, ibi, y. 48 « Qui spernit me, etc. »> y. 48 « Qui spernit me, etc. »>

In primo duo dicit, scilicet, quod non In primo duo dicit, scilicet, quod non judicat, et propter quod non judicat judicat, et propter quod non judicat

eum. eum.

Dicit ergo «Et si quis audierit ver- Dicit ergo «Et si quis audierit ver- ba mea, »probata per Scripturas, et ba mea, »probata per Scripturas, et miracula, « et non custodierit ea,» per miracula, « et non custodierit ea,» per fidei devotionem, et testimonium ope- fidei devotionem, et testimonium ope- rum. Jacobi, 1, 22: Estote factores rum. Jacobi, 1, 22: Estote factores verbi, et non auditores tantum, etc. verbi, et non auditores tantum, etc. Psal. cx, 10: Intellectus bonus omnibus Psal. cx, 10: Intellectus bonus omnibus facientibus eum. facientibus eum.

« Ego non judico eum, » judicio con- « Ego non judico eum, » judicio con- demnationis nunc. Joan. III, 17: Non demnationis nunc. Joan. III, 17: Non enim misit Deus Filium suum in mun- enim misit Deus Filium suum in mun- dum ut judicet mundum, sed ut salvetur dum ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. In futuro autem ju- mundus per ipsum. In futuro autem ju- dicabit eum, quia de illo judicio dicitur, dicabit eum, quia de illo judicio dicitur, Joan. v, 22: Neque Pater judicat quem- Joan. v, 22: Neque Pater judicat quem- quam sed omne judicium dedit Fi- quam sed omne judicium dedit Fi- lio, etc. lio, etc.

Et hoc est quod sequitur: « Non enim Et hoc est quod sequitur: « Non enim veni, » in hoc adventu, « ut judicem veni, » in hoc adventu, « ut judicem mundum, sed ut » in isto adventu per mundum, sed ut » in isto adventu per gratiam redemptionis, « salvificem mun- gratiam redemptionis, « salvificem mun- dum. » Ideo dicitur, I ad Corinth. 1v, 5: dum. » Ideo dicitur, I ad Corinth. 1v, 5: Nolite ante tempus judicare, quoad- Nolite ante tempus judicare, quoad- usque veniat Dominus, qui et illuminabit usque veniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium. I ad Timoth. 11, 4 : consilia cordium. I ad Timoth. 11, 4 :

Qui omnes homines vult salvos fieri, et Qui omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. ad agnitionem veritatis venire.

« Quis spernit me, etc. » « Quis spernit me, etc. »

« Qui spernit me, » in me, vel in « Qui spernit me, » in me, vel in meis. Ad Hebr. x, 28 et 29: Irritam meis. Ad Hebr. x, 28 et 29: Irritam

quis faciens legem Moysi, sine ulla mi- quis faciens legem Moysi, sine ulla mi-

seratione duobus vel tribus testibus mo- seratione duobus vel tribus testibus mo- ritur quanto magis putatis deteriora ritur quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, qui Filium Dei concul- mereri supplicia, qui Filium Dei concul- caverit, et sanguinem testamenti pollu- caverit, et sanguinem testamenti pollu- tum duxerit, et spiritui gratiæ contume- tum duxerit, et spiritui gratiæ contume- liam fecerit? I Regum, II, 30 : Qui liam fecerit? I Regum, II, 30 : Qui contemnunt me, erunt ignobiles. contemnunt me, erunt ignobiles.

496 496

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et non accipit verba mea, etc. >> Osten- « Et non accipit verba mea, etc. >> Osten- ditur in quo spernitur, quia verba sua ditur in quo spernitur, quia verba sua non accipiunt. Act. VII, 57: Continue- non accipiunt. Act. VII, 57: Continue- runt aures suas. Jerem. VII, 24: Et non runt aures suas. Jerem. VII, 24: Et non audierunt, etc. Ad Hebr. xi, 19 : Excu- audierunt, etc. Ad Hebr. xi, 19 : Excu- saverunt se, ne eis fieret verbum. Quidam saverunt se, ne eis fieret verbum. Quidam ergo continent aures per non audiendi ergo continent aures per non audiendi voluntatem sicut probant tres inductæ voluntatem sicut probant tres inductæ auctoritates. Quidam autem habent ad auctoritates. Quidam autem habent ad sermonem displicentiam, propterea quia sermonem displicentiam, propterea quia vitio contrario habent infectam animali- vitio contrario habent infectam animali- tatem. Eccli. xx1, 18: Audivit luxurio- tatem. Eccli. xx1, 18: Audivit luxurio- sus, et displicebit illi, et projiciet illud sus, et displicebit illi, et projiciet illud post tergum suum. Quidam autem non post tergum suum. Quidam autem non curant, quia reputant simplex. Ill Re- curant, quia reputant simplex. Ill Re- gum, xiv, 9 Me projecisti post corpus gum, xiv, 9 Me projecisti post corpus tuum. Quidam autem contemnunt pro- tuum. Quidam autem contemnunt pro- pter superbiam et fastum sæculi. I Re- pter superbiam et fastum sæculi. I Re- gum, xv, 26 Projecisti sermonem Do- gum, xv, 26 Projecisti sermonem Do- mini, et projiciet te Dominus ne sis rex mini, et projiciet te Dominus ne sis rex super Israel. super Israel.

Hic ergo talis « habet qui judicet Hic ergo talis « habet qui judicet eum, » non quidem ut judex sapientiam eum, » non quidem ut judex sapientiam dictando, sed sicut adversarius accusa- dictando, sed sicut adversarius accusa- tionem contra eum proponendo et pro- tionem contra eum proponendo et pro- bando. bando.

« Sermo enim quem locutus « Sermo enim quem locutus sum, etc. » sum, etc. »

Sermo in quo omnibus doctrinam Sermo in quo omnibus doctrinam fidei et vitæ ostendi, « ille judicabit fidei et vitæ ostendi, « ille judicabit eum, » non nunc in primo adventu, sed eum, » non nunc in primo adventu, sed « in novissimo die, » vel vitæ suæ, « in novissimo die, » vel vitæ suæ, quando judicium fiet de anima: vel « in quando judicium fiet de anima: vel « in novissimo die » mundi, quando judicium novissimo die » mundi, quando judicium fiet de mundo. Daniel. vi, 10: Libri fiet de mundo. Daniel. vi, 10: Libri aperti sunt. Apocal. xx, 12: Et vidi aperti sunt. Apocal. xx, 12: Et vidi mortuos, magnos et pusillos;...et judi- mortuos, magnos et pusillos;...et judi- cati sunt mortui ex his quæ scripta cati sunt mortui ex his quæ scripta erant in libris. Zachar. v, 1 et 3. Ecce erant in libris. Zachar. v, 1 et 3. Ecce volumen volans ... quia omnis fur, volumen volans ... quia omnis fur, sicut ibi scriptum est, judicabitur, sicut ibi scriptum est, judicabitur,

etc. etc.

Hujus autem ostendit causam cum Hujus autem ostendit causam cum dicit: dicit:

1 Cf. Marc. XIII, 11. 1 Cf. Marc. XIII, 11.

« Quia ego a meipso non sum locu- « Quia ego a meipso non sum locu- tus, etc. » tus, etc. »

« Quia ego a meipso, » privatus a « Quia ego a meipso, » privatus a Patre, « non locutus sum. » Joan. vII, Patre, « non locutus sum. » Joan. vII, 16 Mea doctrina non est mea, sed ejus 16 Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me, scilicet Patris. Ideo, qui misit me, scilicet Patris. Ideo, Matth. x, 20, et de aliis qui suam pro- Matth. x, 20, et de aliis qui suam pro- ponunt doctrinam dicit: Non vos estis ponunt doctrinam dicit: Non vos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis. qui loquitur in vobis.

«< Sed qui misit me Pater. » Joan. xiv, «< Sed qui misit me Pater. » Joan. xiv, 10: Pater in me manens, ipse facit opera. 10: Pater in me manens, ipse facit opera. Luc. XII, 12: Spiritus sanctus docebit vos Luc. XII, 12: Spiritus sanctus docebit vos in ipsa hora, quid oporteat vos dicere ¹. in ipsa hora, quid oporteat vos dicere ¹.

« Ipse mihi mandatum dedit quid « Ipse mihi mandatum dedit quid dicam » in meipso, in corde sermonem dicam » in meipso, in corde sermonem formando, « et quid loquar » ad alios, formando, « et quid loquar » ad alios, sermonem proponendo. Psal. LXXXIV, 9: sermonem proponendo. Psal. LXXXIV, 9: Audiam quid loquatur in me Dominus Audiam quid loquatur in me Dominus Deus. Deus.

« Et scio quia mandatum ejus, etc. » « Et scio quia mandatum ejus, etc. »

« Et scio, » per natam a Patre scien- « Et scio, » per natam a Patre scien- tiam, quia ego ipse sum genitus a sa- tiam, quia ego ipse sum genitus a sa- pientia ingenita: unde per indivisam ab pientia ingenita: unde per indivisam ab eo scientiam scio «quia mandatum ejus,» eo scientiam scio «quia mandatum ejus,» quod mihi venienti in mundum injunxit, quod mihi venienti in mundum injunxit, « est vita æterna, » hoc est, causa vitæ « est vita æterna, » hoc est, causa vitæ æternæ in redemptis. Ezechiel. xx, 11: æternæ in redemptis. Ezechiel. xx, 11: Dedi eis præcepta, quæ faciens homo Dedi eis præcepta, quæ faciens homo vivet in eis. Unde, Ezechiel. XVI, 9, de vivet in eis. Unde, Ezechiel. XVI, 9, de servante mandata dicitur: Vita vivet, et servante mandata dicitur: Vita vivet, et non morietur. Matth. xix, 17 Si vis ad non morietur. Matth. xix, 17 Si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Psal. vitam ingredi, serva mandata. Psal. xxxIII, 13: Quis est homo qui vult xxxIII, 13: Quis est homo qui vult vitam, diligit dies videre bonos? vitam, diligit dies videre bonos?

« Quæ ergo ego loquor, etc. » « Quæ ergo ego loquor, etc. »

Conclusio est ex omnibus prædictis. Conclusio est ex omnibus prædictis.

« Quæ ergo ego loquor, » docens in « Quæ ergo ego loquor, » docens in mundo, « sicut dixit mihi Pater, » qui mundo, « sicut dixit mihi Pater, » qui sum Verbum ejus, « sic loquor. » Ad sum Verbum ejus, « sic loquor. » Ad Hebr. 1, 2 Novissime diebus istis locu- Hebr. 1, 2 Novissime diebus istis locu- tus est nobis in Filio. tus est nobis in Filio.

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII.

497 497

CAPUT XIII. CAPUT XIII.

Jesus a cœna linteo præcinctus, lavat pedes discipulorum, renuente primum Pe- Jesus a cœna linteo præcinctus, lavat pedes discipulorum, renuente primum Pe- tro, exhortans ut idem invicem faciant: proditorem suum Joanni indicat: tro, exhortans ut idem invicem faciant: proditorem suum Joanni indicat: quo post buccellam egresso, dicit se clarificatum : de novo mandato dilectio- quo post buccellam egresso, dicit se clarificatum : de novo mandato dilectio- nis Petro trinam prædicit sui abnegationem. nis Petro trinam prædicit sui abnegationem.

1. Ante diem festum Paschæ, sciens 1. Ante diem festum Paschæ, sciens Jesus quia venit hora ejus ut Jesus quia venit hora ejus ut transeat ex hoc mundo ad Pa- transeat ex hoc mundo ad Pa- trem, cum dilexisset suos, qui trem, cum dilexisset suos, qui erant in mundo, in finem di- erant in mundo, in finem di- lexit eos'. lexit eos'.

2. Et coena facta, cum diabolus jam 2. Et coena facta, cum diabolus jam misisset in cor ut traderet eum misisset in cor ut traderet eum Judas Simonis Iscariote, Judas Simonis Iscariote, 3. Sciens quia omnia dedit ei Pater 3. Sciens quia omnia dedit ei Pater in manus, et quia a Deo exivit, in manus, et quia a Deo exivit, et ad Deum vadit, et ad Deum vadit,

4. Surgit a coena, et ponit vestimenta 4. Surgit a coena, et ponit vestimenta sua, et cum accepisset linteum, sua, et cum accepisset linteum, præcinxit se. præcinxit se.

5. Deinde mittit aquam in pelvim, et 5. Deinde mittit aquam in pelvim, et coepit lavare pedes discipulo- coepit lavare pedes discipulo- rum, et extergere linteo quo rum, et extergere linteo quo erat præcinctus. erat præcinctus.

6. Venit ergo ad Simonem Petrum. 6. Venit ergo ad Simonem Petrum. Et dicit ei Petrus Domine, tu Et dicit ei Petrus Domine, tu

mihi lavas pedes? mihi lavas pedes?

7. Respondit Jesus, et dixit ei: Quod 7. Respondit Jesus, et dixit ei: Quod ego facio, tu nescis modo, scies ego facio, tu nescis modo, scies autem postea. autem postea.

8. Dicit ei Petrus: Non lavabis mihi 8. Dicit ei Petrus: Non lavabis mihi

10. Dicit ei Jesus: Qui lotus est, non 10. Dicit ei Jesus: Qui lotus est, non indiget nisi ut pedes lavet, sed indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus. Et vos mundi est mundus totus. Et vos mundi estis, sed non omnes. estis, sed non omnes. 11. Sciebat enim quisnam esset qui 11. Sciebat enim quisnam esset qui traderet eum: propterea dixit: traderet eum: propterea dixit: Non estis mundi omnes. Non estis mundi omnes. 12. Postquam ergo lavit pedes eorum, 12. Postquam ergo lavit pedes eorum, et accepit vestimenta sua, cum et accepit vestimenta sua, cum recubuisset iterum, dixit eis: recubuisset iterum, dixit eis: Scitis quid fecerim vobis? Scitis quid fecerim vobis? 13. Vos vocatis me: Magister, et Do- 13. Vos vocatis me: Magister, et Do- mine et bene dicitis, sum et- mine et bene dicitis, sum et- enim. enim.

14. Si ergo ego lavi pedes vestros, Do- 14. Si ergo ego lavi pedes vestros, Do- minus et Magister, et vos debe- minus et Magister, et vos debe- tis alter alterius lavare pedes. tis alter alterius lavare pedes. 15. Exemplum enim dedi vobis, ut 15. Exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, quemadmodum ego feci vobis,

ita et vos faciatis. ita et vos faciatis.

16. Amen, amen dico vobis, non 16. Amen, amen dico vobis, non est servus major domino suo : est servus major domino suo : neque apostolus major est eo neque apostolus major est eo qui misit illum 2. qui misit illum 2.

17. Si hæc scitis, beati eritis si feceri- 17. Si hæc scitis, beati eritis si feceri- tis ea. tis ea.

pedes in æternum. Respondit 18. Non de omnibus vobis dico: ego pedes in æternum. Respondit 18. Non de omnibus vobis dico: ego

ei Jesus: Si non lavero te, non ei Jesus: Si non lavero te, non habebis partem mecum. habebis partem mecum.

9. Dicit ei Simon Petrus Domine, 9. Dicit ei Simon Petrus Domine, non tantum pedes meos, sed et non tantum pedes meos, sed et manus, et caput. manus, et caput.

1 Matth. xxvi, 2, Marc. xiv, 1; Luc. XXII, 1. 1 Matth. xxvi, 2, Marc. xiv, 1; Luc. XXII, 1.

2 Matth. x, 24; Luc. vi, 40; Infra, xv, 20. 2 Matth. x, 24; Luc. vi, 40; Infra, xv, 20.

XXIV XXIV

scio quos elegerim: sed ut scio quos elegerim: sed ut adimpleatur Scriptura: Qui adimpleatur Scriptura: Qui manducat mecum panem, le- manducat mecum panem, le- vabit vabit calcaneum calcaneum suum. 3. suum. 3.

3 Psal. XL, 10. 3 Psal. XL, 10.

contra me contra me

32 32

498 498

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

19. Amodo dico vobis, priusquam 19. Amodo dico vobis, priusquam

fiat, ut cum factum fuerit, cre- fiat, ut cum factum fuerit, cre- datis quia ego sum. datis quia ego sum.

20. Amen, amen dico vobis, qui acci- 20. Amen, amen dico vobis, qui acci-

aut egenis ut aliquid daret. aut egenis ut aliquid daret. 30. Cum ergo accepisset ille buccel- 30. Cum ergo accepisset ille buccel- lam, exivit continuo. Erat au- lam, exivit continuo. Erat au-

tem nox. tem nox.

pit si quem misero, me accipit : 31. Cum ergo exisset, dixit Jesus : pit si quem misero, me accipit : 31. Cum ergo exisset, dixit Jesus :

qui autem me accipit, accipit qui autem me accipit, accipit

eum qui me misit¹. eum qui me misit¹.

21. Cum hæc dixisset Jesus, turbatus 21. Cum hæc dixisset Jesus, turbatus est spiritu, et protestatus est, et est spiritu, et protestatus est, et

dixit Amen, amen dico vobis, dixit Amen, amen dico vobis,

: :

quia unus ex vobis tradet me*. quia unus ex vobis tradet me*. 22. Adspiciebant ergo ad invicem disci- 22. Adspiciebant ergo ad invicem disci-

puli, hæsitantes de quo diceret. puli, hæsitantes de quo diceret. 23. Erat ergo recumbens unus ex dis- 23. Erat ergo recumbens unus ex dis- cipulis ejus in sinu, Jesu, quem cipulis ejus in sinu, Jesu, quem diligebat Jesus. diligebat Jesus.

24. Innuit ergo huic Simon Petrus, et 24. Innuit ergo huic Simon Petrus, et

Nunc clarificatus est Filius ho- Nunc clarificatus est Filius ho- minis, et Deus clarificatus est minis, et Deus clarificatus est in eo. in eo.

32. Si Deus clarificatus est in eo, et 32. Si Deus clarificatus est in eo, et Deus clarificabit eum in semet- Deus clarificabit eum in semet-

ipso : ipso :

eum. eum.

et continuo clarificabit et continuo clarificabit

33. Filioli, adhuc modicum vobiscum 33. Filioli, adhuc modicum vobiscum sum. Quæretis me : et sicut sum. Quæretis me : et sicut

dixi Judæis Quo ego vado, vos dixi Judæis Quo ego vado, vos

: :

non potestis venire 3 : et vobis non potestis venire 3 : et vobis dico modo. dico modo.

dixit ei Quis est de quo di- 34. Mandatum novum do vobis, ut di- dixit ei Quis est de quo di- 34. Mandatum novum do vobis, ut di- cit? cit?

25. Itaque cum recubuisset ille supra 25. Itaque cum recubuisset ille supra

ligatis invicem*: sicut dilexi ligatis invicem*: sicut dilexi vos, ut et vos diligatis invicem. vos, ut et vos diligatis invicem.

pectus Jesu, dicit ei: Domine, 35. In hoc cognoscent omnes quia pectus Jesu, dicit ei: Domine, 35. In hoc cognoscent omnes quia

quis est? quis est?

26. Respondit Jesus: Ille est cui ego 26. Respondit Jesus: Ille est cui ego

intinctum panem porrexero. Et 36. intinctum panem porrexero. Et 36. cum intinxisset panem, dedit cum intinxisset panem, dedit Judæ Simonis Iscariotæ. Judæ Simonis Iscariotæ.

27. Et post buccellam, introivit in eum 27. Et post buccellam, introivit in eum Satanas. Et dixit ei Jesus : Satanas. Et dixit ei Jesus : Quod facis, fac citius. Quod facis, fac citius.

28. Hoc autem nemo scivit discum- 28. Hoc autem nemo scivit discum- bentium ad quid dixerit ei. bentium ad quid dixerit ei. 29. Quidam enim putabant, quia locu- 29. Quidam enim putabant, quia locu- los habebat Judas, quod dixisset los habebat Judas, quod dixisset ei Jesus Eme ea quæ opus ei Jesus Eme ea quæ opus sunt nobis ad diem festum : sunt nobis ad diem festum :

1 Matth. x, 40; Luc. x, 16. 1 Matth. x, 40; Luc. x, 16.

2 Matth. xxvi, 21; Marc. xiv, 18%; Luc. xxII, 2 Matth. xxvi, 21; Marc. xiv, 18%; Luc. xxII, 21. 21.

⚫ Supra, v11, 34. ⚫ Supra, v11, 34.

diseipuli mei estis, si dilectio- diseipuli mei estis, si dilectio- nem habueritis ad invicem. nem habueritis ad invicem. Dicit ei Simon Petrus: Domine, Dicit ei Simon Petrus: Domine, quo vadis? Respondit Jesus: quo vadis? Respondit Jesus: Quo ego vado, non potes me Quo ego vado, non potes me modo sequi sequeris autem modo sequi sequeris autem postea. postea.

37. Dicit ei Petrus : Quare non pos- 37. Dicit ei Petrus : Quare non pos- sum te sequi modo? animam sum te sequi modo? animam meam pro te ponam³. meam pro te ponam³. Respondit ei Jesus : Animam Respondit ei Jesus : Animam

38. 38.

33. 33.

tuam pro me pones? Amen, tuam pro me pones? Amen, amen dico tibi, non cantabit amen dico tibi, non cantabit gallus, donec ter me neges. gallus, donec ter me neges.

* Levit. XIX, * Levit. XIX,

18; Matth. XXII, 39 ; Infra, xv, 12. 18; Matth. XXII, 39 ; Infra, xv, 12. 5 Matth. xxvi, 35%; Marc. XIV, 29; Luc. XXII, 5 Matth. xxvi, 35%; Marc. XIV, 29; Luc. XXII,

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-1. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-1.

IN CAPUT XIII JOANNIS IN CAPUT XIII JOANNIS

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Ante diem festum Paschæ, sciens « Ante diem festum Paschæ, sciens Jesus quia venit hora ejus ut transeat Jesus quia venit hora ejus ut transeat ex hoc mundo ad Patrem, cum dile- ex hoc mundo ad Patrem, cum dile- xisset suos, qui erant in mundo, in xisset suos, qui erant in mundo, in finem dilexit eos. » finem dilexit eos. »

Hic incipit pars de præparatione ad Hic incipit pars de præparatione ad sanctificationem passionis et sanguinis sanctificationem passionis et sanguinis Domini, ex instructione sacramentorum. Domini, ex instructione sacramentorum. Et quia sacramenta hæc committuntur Et quia sacramenta hæc committuntur discipulis, ideo hic instruit discipulos ad discipulis, ideo hic instruit discipulos ad hujusmodi præparationem, cum in præ- hujusmodi præparationem, cum in præ- cedenti capitulo instruxerit communiter, cedenti capitulo instruxerit communiter, et discipulos et alios, tam Gentiles quam et discipulos et alios, tam Gentiles quam Judæos. Judæos.

Dividitur autem istud capitulum penes Dividitur autem istud capitulum penes ea quæ facta sunt in cœna quando Chri- ea quæ facta sunt in cœna quando Chri- stus dedit corpus suum. Et hæc sunt duo stus dedit corpus suum. Et hæc sunt duo memoranda facta, scilicet, humilitatis in memoranda facta, scilicet, humilitatis in lotione pedum, et charitatis in exhibibi- lotione pedum, et charitatis in exhibibi- tione corporis sui et sanguinis. Primo tione corporis sui et sanguinis. Primo ergo agit de instructione humilitatis, se- ergo agit de instructione humilitatis, se- cundo de instructione charitatis, ibi, cundo de instructione charitatis, ibi, . 21 Cum hæc dixisset Jesus, turba- . 21 Cum hæc dixisset Jesus, turba- tus est spiritu, etc. » tus est spiritu, etc. »

Prima harum dividitur in tria in Prima harum dividitur in tria in quorum primo ponit convenientiam quorum primo ponit convenientiam temporis per quam venit ad hanc doc- temporis per quam venit ad hanc doc- trinam in secundo, ponit factum ex quo trinam in secundo, ponit factum ex quo format doctrinam, ibi, y. 2: « Et cœna format doctrinam, ibi, y. 2: « Et cœna facta, etc. » In tertio autem, format ex facta, etc. » In tertio autem, format ex facto doctrinam ad humilitatem inclinan- facto doctrinam ad humilitatem inclinan-

tem, ibi, v. 12 « Postquam ergo lavit tem, ibi, v. 12 « Postquam ergo lavit pedes eorum, etc. » pedes eorum, etc. »

In primo quatuor dicit: in quorum In primo quatuor dicit: in quorum primo tangit tempus ex festo huic doc- primo tangit tempus ex festo huic doc- trinæ congruum: in secundo, ponit id trinæ congruum: in secundo, ponit id quod est in ipso festo significatum: in quod est in ipso festo significatum: in tertio, tangit quod est istius doctrinæ tertio, tangit quod est istius doctrinæ proprium motivum et causativum proprium motivum et causativum

in in

499 499

quarto, ostendit quod in hac doctrina est quarto, ostendit quod in hac doctrina est omnis dilectionis suæ complementum, omnis dilectionis suæ complementum, Dicit ergo: Dicit ergo:

. « Ante diem festum Paschæ, » . « Ante diem festum Paschæ, »

Hoc est, ante diem azymorum, cujus Hoc est, ante diem azymorum, cujus vespera erat quartadecima Luna ad ve- vespera erat quartadecima Luna ad ve- sperum, hoc est, ante diem cœnæ, quando sperum, hoc est, ante diem cœnæ, quando agnus immolabatur ad vesperum: sicut agnus immolabatur ad vesperum: sicut præcipitur, Exod. XII, 2 et seq. In hoc præcipitur, Exod. XII, 2 et seq. In hoc enim Pascha doctrinam perfectionis erat enim Pascha doctrinam perfectionis erat expediens exhibere discipulis et Apo- expediens exhibere discipulis et Apo- stolis. Ante totum ergo diem festi, et ante stolis. Ante totum ergo diem festi, et ante omnia quæ fuerunt facta in festo, omnia quæ fuerunt facta in festo, « sciens Jesus, » et præsciens sicut Deus. « sciens Jesus, » et præsciens sicut Deus. Eccli. XXIII, 29: Domino Deo antequam Eccli. XXIII, 29: Domino Deo antequam crearentur omnia sunt agnita: sic et post crearentur omnia sunt agnita: sic et post perfectum respicit omnia. Joan. xviii, 4: perfectum respicit omnia. Joan. xviii, 4: Sciens omnia quæ ventura erant super Sciens omnia quæ ventura erant super

eum. eum.

« Quia venit hora ejus, » non electio- « Quia venit hora ejus, » non electio- nis stellarum vel fati, sed impletionis sa- nis stellarum vel fati, sed impletionis sa- cramentorum quando omnia quæ dicta cramentorum quando omnia quæ dicta et præfinita sunt de eo, adimpleta sunt. et præfinita sunt de eo, adimpleta sunt. Joan. VII, 6: Tempus meum nondum ad- Joan. VII, 6: Tempus meum nondum ad- venit tempus autem vestrum semper venit tempus autem vestrum semper est paratum. II ad Corinth. vI, 2: Ecce est paratum. II ad Corinth. vI, 2: Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. Hæc enim fuit hora Christi salutis. Hæc enim fuit hora Christi quantum ad operationem salutis, et fuit quantum ad operationem salutis, et fuit hora adversariorum quantum ad imple- hora adversariorum quantum ad imple- tionem suæ malitiæ et malæ voluntatis. tionem suæ malitiæ et malæ voluntatis. Luc. XXII, 53: Hæc est hora vestra, et Luc. XXII, 53: Hæc est hora vestra, et potestas tenebrarum. potestas tenebrarum.

« Ut transeat ex hoc mundo ad « Ut transeat ex hoc mundo ad Patrem. » Patrem. »

Hoc est enim factum in festo signa- Hoc est enim factum in festo signa- tum. Exod. x11, 11: Est enim Phase, id tum. Exod. x11, 11: Est enim Phase, id est, transitus Domini. Sic enim transivit est, transitus Domini. Sic enim transivit antiquitus per Ægyptum, suos liberans antiquitus per Ægyptum, suos liberans et protegens, et introivit ad Patrem, offe- et protegens, et introivit ad Patrem, offe- rens sanguinem suum sicut agni immo- rens sanguinem suum sicut agni immo- lati pro nobis. Ad Hebr. 1x, 24: Non in lati pro nobis. Ad Hebr. 1x, 24: Non in manufacta sancta Jesus introivit, exem- manufacta sancta Jesus introivit, exem- pla verorum, sed in ipsum cœlum, ut pla verorum, sed in ipsum cœlum, ut appareat nunc vultui Dei pro nobis. appareat nunc vultui Dei pro nobis.

500 500

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Mors autem Domini dicitur transitus, Mors autem Domini dicitur transitus, quasi propria potestate transiens: nam quasi propria potestate transiens: nam nusquam a mortis vinculis vel inferni nusquam a mortis vinculis vel inferni claustris detentus fuit, sed omnia talia claustris detentus fuit, sed omnia talia per mortem et infernum transiens ad per mortem et infernum transiens ad vitam confregit. Psal. CVI, 16 et 17: vitam confregit. Psal. CVI, 16 et 17: Contrivit portas æreas, et vectes ferreos Contrivit portas æreas, et vectes ferreos confregit. Suscepit eos de via iniquitatis confregit. Suscepit eos de via iniquitatis

eorum. eorum.

« Cum dilexisset suos. » « Cum dilexisset suos. »

« Cum dilexisset suos » in omnibus, « Cum dilexisset suos » in omnibus, et in opere et in tempore. Proverb. xvII, et in opere et in tempore. Proverb. xvII, 17 Omni tempore diligit qui amicus 17 Omni tempore diligit qui amicus est. Osee, xiv, 5: Diligam eos sponta- est. Osee, xiv, 5: Diligam eos sponta- nee, quia aversus est furor meus ab eis. nee, quia aversus est furor meus ab eis. Suos autem dicit qui nullum alium dile- Suos autem dicit qui nullum alium dile- xerunt præter eum, qui nullum alium xerunt præter eum, qui nullum alium dilectorem habuerunt nisi eum, et qui dilectorem habuerunt nisi eum, et qui nihil quæsierunt præter dilectionem ejus. nihil quæsierunt præter dilectionem ejus. Solum enim diligit Deum, qui nihil con- Solum enim diligit Deum, qui nihil con- tra eum diligit. Psal. xv, 2: Diligam te, tra eum diligit. Psal. xv, 2: Diligam te, Domine, fortitudo mea. Ipse etiam di- Domine, fortitudo mea. Ipse etiam di- lector eorum fuit. Deuter. xxxIII, 3: lector eorum fuit. Deuter. xxxIII, 3: Dilexit populos, omnes sancti in manu Dilexit populos, omnes sancti in manu illius sunt. Hi nihil quærunt nisi dile- illius sunt. Hi nihil quærunt nisi dile- ctionem. Unde Augustinus: « Dilig te, ctionem. Unde Augustinus: « Dilig te, Domine, etc. » Cantic. VIII, 7 : Si dederit Domine, etc. » Cantic. VIII, 7 : Si dederit homo omnem substantiam domus suæ pro homo omnem substantiam domus suæ pro dilectione, quasi nihil despiciet eam. dilectione, quasi nihil despiciet eam.

Sic ergo cum dilexisset suos « qui Sic ergo cum dilexisset suos « qui erant in mundo, » quamvis non essent erant in mundo, » quamvis non essent de mundo et ideo dilectione Dei indi- de mundo et ideo dilectione Dei indi- gebant. Joan. XVII, 16: De mundo non gebant. Joan. XVII, 16: De mundo non sunt, sicut et ego non sum de mundo. In sunt, sicut et ego non sum de mundo. In mundo enim esse, est concupiscentiis mundo enim esse, est concupiscentiis mundanorum involvi. Joan. xv, 19: Si mundanorum involvi. Joan. xv, 19: Si de mundo fuissetis, mundus quod suum de mundo fuissetis, mundus quod suum erat diligeret: quia vero de mundo non erat diligeret: quia vero de mundo non estis, propterea odit vos mundus. Et ideo estis, propterea odit vos mundus. Et ideo Christi dilectione indigebant. Christi dilectione indigebant.

<< In finem dilexit eos. » << In finem dilexit eos. »

In finem perseverantiæ in dilectione, In finem perseverantiæ in dilectione, ut dicit Chrysostomus, in finem consum- ut dicit Chrysostomus, in finem consum- mationis in dilectione, et in finem operis mationis in dilectione, et in finem operis in dilectione, et in finem perfectionis in in dilectione, et in finem perfectionis in

dilectione, et in finem doni dati ex dile- dilectione, et in finem doni dati ex dile- ctione. ctione.

De fine perseverantiæ est, quod usque De fine perseverantiæ est, quod usque ad mortem non interrupit dilectionem : ad mortem non interrupit dilectionem : et mors dilectionem non terminavit, sed et mors dilectionem non terminavit, sed in æternum dilectionem continuavit. in æternum dilectionem continuavit. Cantic. VIII, 6 et 7: Fortis est ut mors Cantic. VIII, 6 et 7: Fortis est ut mors dilectio, dura sicut infernus æmulatio : dilectio, dura sicut infernus æmulatio : lampades ejus lampades ignis atque lampades ejus lampades ignis atque flammarum. Aquæ multæ, hoc est, flammarum. Aquæ multæ, hoc est, inundationes passionum, non potuerunt inundationes passionum, non potuerunt exstinguere charitatem, scilicet Dei. exstinguere charitatem, scilicet Dei.

In finem autem consummationis in In finem autem consummationis in dilectione dilexit : quia ad summum cha- dilectione dilexit : quia ad summum cha- ritatis dilexit. Psal. cxvin, 96: Omnis ritatis dilexit. Psal. cxvin, 96: Omnis consummationis vidi finem, latum man- consummationis vidi finem, latum man- datum tuum nimis. Omnis enim con- datum tuum nimis. Omnis enim con- summatio factorum finita est. Spiritus summatio factorum finita est. Spiritus autem charitatis Christi nimis est latus, autem charitatis Christi nimis est latus, quia finem non habet. Joan. I, 34: Non quia finem non habet. Joan. I, 34: Non enim Deus dat spiritum ad mensuram. enim Deus dat spiritum ad mensuram.

In finem autem operis in dilectione In finem autem operis in dilectione facti dilexit quia opus majus esse non facti dilexit quia opus majus esse non potuit. Et in finem perfectionis fuit, quod potuit. Et in finem perfectionis fuit, quod pro amicis ad salutis effectum, et pro pro amicis ad salutis effectum, et pro omnibus ad salutis sufficientiam mortuus omnibus ad salutis sufficientiam mortuus fuerit. De primo dicitur, Joan. xv, 13: fuerit. De primo dicitur, Joan. xv, 13: Majorem hac dilectionem nemo habet, Majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis ut animam suam ponat quis pro amicis suis. De secundo dicitur, ad Roman. v, suis. De secundo dicitur, ad Roman. v, 8 et 9 Commendat autem charitatem 8 et 9 Commendat autem charitatem suam Deus in nobis, quoniam cum ad- suam Deus in nobis, quoniam cum ad- huc peccatores essemus, secundum tem- huc peccatores essemus, secundum tem- pus Christus pro nobis mortuus est. pus Christus pro nobis mortuus est.

De fine autem doni dati ex dilectione De fine autem doni dati ex dilectione est, quod dedit sui corporis et sanguinis est, quod dedit sui corporis et sanguinis sacramentum. Cantic. v, 1: Comedite, sacramentum. Cantic. v, 1: Comedite, amici, et bibite et inebriamini, charis- amici, et bibite et inebriamini, charis- simi. simi.

Sic ergo « in finem dilexit eos. » Sic ergo « in finem dilexit eos. » Unde Gregorius: « O ineffabilis circa Unde Gregorius: « O ineffabilis circa nos tuæ charitatis dilectio, ut servum nos tuæ charitatis dilectio, ut servum redimeres, Filium tradidisti. » Ad Ro- redimeres, Filium tradidisti. » Ad Ro- man. v, 32 Etiam proprio Filio suo man. v, 32 Etiam proprio Filio suo non pepercit, scilicet Deus, sed pro nobis non pepercit, scilicet Deus, sed pro nobis omnibus tradidit illum. omnibus tradidit illum.

« Et cœna facta, cum diabolus jam « Et cœna facta, cum diabolus jam

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-2, 3. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-2, 3.

misisset in cor ut traderet eum Judas misisset in cor ut traderet eum Judas Simonis Iscariotæ, Simonis Iscariotæ,

Sciens quia omnia dedit ei Pater in Sciens quia omnia dedit ei Pater in manus, et quia a Deo exivit, et ad manus, et quia a Deo exivit, et ad Deum vadit. » Deum vadit. »

Hic jam incipit pars secunda. Ponit Hic jam incipit pars secunda. Ponit autem hic factum ex quo format doc- autem hic factum ex quo format doc- trinam. trinam.

Habet autem duas partes: in quarum Habet autem duas partes: in quarum prima dicit ad factum humilitatis Christi prima dicit ad factum humilitatis Christi præparationem in secunda autem, in præparationem in secunda autem, in facto Christi describit humilitatem, ibi, facto Christi describit humilitatem, ibi, y. 4 « Surgit a cœna. » y. 4 « Surgit a cœna. »

Adhuc, in præparatione sunt quatuor : Adhuc, in præparatione sunt quatuor : cœnæ, scilicet typicæ perfectio, Judæ ad cœnæ, scilicet typicæ perfectio, Judæ ad tradendum Dominum a diabolo perfecta tradendum Dominum a diabolo perfecta tentatio, omnium a Deo Patre Christo tentatio, omnium a Deo Patre Christo facta traditio, Filii ad Patrem per opus facta traditio, Filii ad Patrem per opus redemptionis reditio. redemptionis reditio.

Dicit ergo « Et cœna facta, » non Dicit ergo « Et cœna facta, » non quidem corporis et sanguinis Domini, quidem corporis et sanguinis Domini, sed Veteris Testamenti coena, quæ fuit in sed Veteris Testamenti coena, quæ fuit in oblatione et comestione agni typici. oblatione et comestione agni typici. Causa autem fuit quod prius agnum cum Causa autem fuit quod prius agnum cum discipulis comedit antequam lavaret eos : discipulis comedit antequam lavaret eos : quia agnus ille cum non esset nisi figura- quia agnus ille cum non esset nisi figura- lis, non exigebat lotionem. Corpus autem lis, non exigebat lotionem. Corpus autem dominicum non datur, nisi prius lotis lo- dominicum non datur, nisi prius lotis lo- tura expiationis. Isa. LII, 11 et 12: Mun- tura expiationis. Isa. LII, 11 et 12: Mun- damini, qui fertis vasa Domini. Quoniam damini, qui fertis vasa Domini. Quoniam non in tumultu exibitis, etc. Isa. 1, 16: non in tumultu exibitis, etc. Isa. 1, 16: Lavamini, mundi estote, auferte malum Lavamini, mundi estote, auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. cogitationum vestrarum ab oculis meis. Hac ergo cœna agni typici peracta et facta, Hac ergo cœna agni typici peracta et facta, quia cœna est ultima comestio post quam quia cœna est ultima comestio post quam non est alia, statim inchoavit novam le- non est alia, statim inchoavit novam le- gem. Levit. xxvi, 10: Comedetis vetustis- gem. Levit. xxvi, 10: Comedetis vetustis- sima veterum, et vetera novis superve- sima veterum, et vetera novis superve- nientibus projicietis. nientibus projicietis.

« Cum diabolus jam misisset, etc. » « Cum diabolus jam misisset, etc. »

501 501

lus, » auctor omnis perversitatis, « jam, » lus, » auctor omnis perversitatis, « jam, » in cœna quia etiam beneficium exhibi- in cœna quia etiam beneficium exhibi- tionis cœnæ, et concœnationis cum tionis cœnæ, et concœnationis cum Christo, non revocavit eum a malitia, Christo, non revocavit eum a malitia, sicut dicit Chrysostomus. Psal. XL, 10: sicut dicit Chrysostomus. Psal. XL, 10: Homo pacis meæ, qui edebat panes meos, Homo pacis meæ, qui edebat panes meos, in quo speravi, magnificavit super me in quo speravi, magnificavit super me supplantationem. supplantationem.

Cum ergo diabolus sic sua tentatione Cum ergo diabolus sic sua tentatione « misisset in cor, » non ita quod aliquid « misisset in cor, » non ita quod aliquid a se ipso creatum injecerit : sed sic quia a se ipso creatum injecerit : sed sic quia de suo per suggestionem immisit sic, ut de suo per suggestionem immisit sic, ut intenderet cogitationem quæ intus erat. intenderet cogitationem quæ intus erat. Fecit quod dicitur in Psalmo LXXVII, Fecit quod dicitur in Psalmo LXXVII, 49 Immissiones per angelos malos. Et 49 Immissiones per angelos malos. Et ideo dicit: « In cor, » et non, in corde: ideo dicit: « In cor, » et non, in corde: quia non in corde erat creans, sed citra quia non in corde erat creans, sed citra cor, insidiando circumvolans, et suaden- cor, insidiando circumvolans, et suaden- do blandiens, ut dicit Gregorius: ut do blandiens, ut dicit Gregorius: ut suam perficeret voluntatem. Matth. XIII, suam perficeret voluntatem. Matth. XIII, 25 Inimicus homo hoc fecit, scilicet, 25 Inimicus homo hoc fecit, scilicet, quod superseminavit zizania bono se- quod superseminavit zizania bono se- mini, quod Christus sæpe in corde Judæ mini, quod Christus sæpe in corde Judæ seminavit. Inimicus autem homo dicitur seminavit. Inimicus autem homo dicitur diabolus: quia sæpe tentando ad humana diabolus: quia sæpe tentando ad humana se conformat ut decipiat. Act. v, 3 : Cur se conformat ut decipiat. Act. v, 3 : Cur tentavit Satanas cor tuum? hoc est, ten- tentavit Satanas cor tuum? hoc est, ten- tando decepit. tando decepit.

« Ut traderet eum, » scilicet Chri- « Ut traderet eum, » scilicet Chri- stum, Judæis. II Machab. v, 15 : Qui stum, Judæis. II Machab. v, 15 : Qui legum et patriæ fuit proditor. legum et patriæ fuit proditor.

«Judas, Simonis Iscariotæ » filius. Pa- «Judas, Simonis Iscariotæ » filius. Pa- ter enim ejus Simon dicebatur Iscariotes, ter enim ejus Simon dicebatur Iscariotes, hoc est, talis civitatis civis, quæ memoria hoc est, talis civitatis civis, quæ memoria mortis, ut in ante habitis diximus, inter- mortis, ut in ante habitis diximus, inter- pretatur. Luc. VI, 15: Elegit Judam pretatur. Luc. VI, 15: Elegit Judam Iscariotem qui fuit proditor. Iscariotem qui fuit proditor.

Sic ergo perfecto animo prodendi in Sic ergo perfecto animo prodendi in proditore, proditore,

« Sciens quia omnia dedit, etc. » « Sciens quia omnia dedit, etc. »

« Sciens, » non Judas, sed Jesus, « quia « Sciens, » non Judas, sed Jesus, « quia omnia dedit ei Pater in manus, » hoc omnia dedit ei Pater in manus, » hoc est in potestatem. Potuit declinare pro- est in potestatem. Potuit declinare pro- ditorem si voluisset, vel Apostolis mani- ditorem si voluisset, vel Apostolis mani- festare corrigendum, vel etiam interfi- festare corrigendum, vel etiam interfi- ciendum sed noluit, ut ostenderet ciendum sed noluit, ut ostenderet Et hoc est quod dicit: "Cum diabo- propria voluntate se pati, et non para- Et hoc est quod dicit: "Cum diabo- propria voluntate se pati, et non para-

Secundum est, in quo notatur perfe- Secundum est, in quo notatur perfe- ctio traditionis per completam malitiam ctio traditionis per completam malitiam esse apud proditorem. esse apud proditorem.

5 5

502 502

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum esse ad ultionem vel sui defensio- tum esse ad ultionem vel sui defensio- nem, sed potius ad sui voluntatem vel nem, sed potius ad sui voluntatem vel beneficii exhibitionem et obsequium : ut beneficii exhibitionem et obsequium : ut per humilitatem revocaret obsequii, si per humilitatem revocaret obsequii, si vellet si autem nollet, non cogeretur. vellet si autem nollet, non cogeretur. Ad Roman. XII, 19: Non vosmetipsos Ad Roman. XII, 19: Non vosmetipsos defendentes, charissimi, sed date locum defendentes, charissimi, sed date locum iræ. Scriptum est enim: Mihi vindicta, iræ. Scriptum est enim: Mihi vindicta, ego retribuam, dicit Dominus. Hac ergo ego retribuam, dicit Dominus. Hac ergo de causa dicit : «< Sciens, » ut Deus. Job, de causa dicit : «< Sciens, » ut Deus. Job, x, 13 Hæc celas in corde tuo, tamen x, 13 Hæc celas in corde tuo, tamen scio quia universorum memineris. scio quia universorum memineris.

« Quia omnia dedit ei Pater in « Quia omnia dedit ei Pater in manus, » hoc est, in potestatem. Joan. manus, » hoc est, in potestatem. Joan. 111, 35 Pater diligit Filium, et omnia 111, 35 Pater diligit Filium, et omnia dedit in manus ejus. Matth. xxxvIII, 18: dedit in manus ejus. Matth. xxxvIII, 18: Data est mihi omnis potestas in cælo et Data est mihi omnis potestas in cælo et in terra. Esther, x111, 9: In ditione tua in terra. Esther, x111, 9: In ditione tua cuncta sunt posita, et non est qui possit cuncta sunt posita, et non est qui possit

tuæ resistere voluntati. tuæ resistere voluntati.

« Et quia, » hoc est, sciens etiam « Et quia, » hoc est, sciens etiam Jesus « quia a Deo exivit » veniens in Jesus « quia a Deo exivit » veniens in mundum, vel per æternam generatio- mundum, vel per æternam generatio- nem. Joan. viii, 42: Ego ex Deo processi nem. Joan. viii, 42: Ego ex Deo processi et veni, scilicet in mundum. Item, 111, 2: et veni, scilicet in mundum. Item, 111, 2: Scimus quia a Deo venisti Magi- Scimus quia a Deo venisti Magi-

ster. ster.

« Et ad eum vadit, » omnia quæ per « Et ad eum vadit, » omnia quæ per opus redemptionis acquisivit Patri re- opus redemptionis acquisivit Patri re- ducens. Joan. xv1, 5: Vado ad eum qui ducens. Joan. xv1, 5: Vado ad eum qui misit me. Item, ibidem, y. 28: Exivi a misit me. Item, ibidem, y. 28: Exivi a Patre, et veni in mundum: iterum relin- Patre, et veni in mundum: iterum relin- quo mundum, et vado ad Patrem. Et est quo mundum, et vado ad Patrem. Et est sensus: Cum omnium esset potens, et sensus: Cum omnium esset potens, et sciret quia in humilitate venit, et in hu- sciret quia in humilitate venit, et in hu- militate humana formam vivendi dedit : militate humana formam vivendi dedit : voluit etiam in finem non potenter malo voluit etiam in finem non potenter malo proditoris resistere, nec horam in qua proditoris resistere, nec horam in qua impleturus erat sacramentum passionis impleturus erat sacramentum passionis effugere, sed suis successoribus patien- effugere, sed suis successoribus patien- tiæ et humilitatis exemplum relinquere. tiæ et humilitatis exemplum relinquere. Et ideo omnia præsciens et potens, Et ideo omnia præsciens et potens,

« Surgit a cœna, et ponit vesti- « Surgit a cœna, et ponit vesti- menta sua, et cum accepisset linteum, menta sua, et cum accepisset linteum, præcinxit se. præcinxit se.

Deinde mittit aquam in pelvim. » Deinde mittit aquam in pelvim. »

Et dicit quatuor, scilicet, surrectionem Et dicit quatuor, scilicet, surrectionem ad obsequii humilitatem, impedientium ad obsequii humilitatem, impedientium a se remotionem, expedientium assum- a se remotionem, expedientium assum- ptionem, et obsequii inchoationem. ptionem, et obsequii inchoationem.

De primo dicit : « Surgit, » ut servire De primo dicit : « Surgit, » ut servire esset paratus. Ille enim qui formam esset paratus. Ille enim qui formam servi acceperat, modo humilium actum servi acceperat, modo humilium actum servi exhibuit. Ad Philip. 11, 7: Semet- servi exhibuit. Ad Philip. 11, 7: Semet- ipsum exinanivit, formam servi acci- ipsum exinanivit, formam servi acci- piens. Matth. x1, 29: Discite a me, quia piens. Matth. x1, 29: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. mitis sum et humilis corde.

« Surgit » autem ad transeundum, « Surgit » autem ad transeundum, quia agnus typicus a stantibus comede- quia agnus typicus a stantibus comede- batur. Et sic docuit suos paratos esse ad batur. Et sic docuit suos paratos esse ad transeundum. Psal. cxxvi, 2: Surgite transeundum. Psal. cxxvi, 2: Surgite postquam sederitis, qui manducatis postquam sederitis, qui manducatis panem doloris. Panis enim doloris est panem doloris. Panis enim doloris est cœna passionis. Isa. xxı, 5: Pone men- cœna passionis. Isa. xxı, 5: Pone men- sam, contemplare in specula comedentes sam, contemplare in specula comedentes et bibentes surgite, principes, etc. et bibentes surgite, principes, etc.

Sic ergo « surgit a cœna» agni typici, Sic ergo « surgit a cœna» agni typici, sicut diximus, signans quod de hac cœna sicut diximus, signans quod de hac cœna non est amplius gustandum. Matth. non est amplius gustandum. Matth. XXVI, 29: Non bibam amodo de hoc ge- XXVI, 29: Non bibam amodo de hoc ge- nimine vitis, usque in diem illum cum nimine vitis, usque in diem illum cum illud bibam vobiscum novum in regno illud bibam vobiscum novum in regno Patris mei, hoc est, in sacramento Eccle- Patris mei, hoc est, in sacramento Eccle- siæ. siæ.

Hoc est ergo quod dicit. Hoc est ergo quod dicit.

« Et ponit vestimenta sua. » « Et ponit vestimenta sua. »

Ecce impedimentorum ablatio, quæ Ecce impedimentorum ablatio, quæ impediebant obsequii diligentiam. Unde impediebant obsequii diligentiam. Unde ministrantes præcingi dicuntur. Luc. XII, ministrantes præcingi dicuntur. Luc. XII, 37 Præcinget se, et faciet illos discum- 37 Præcinget se, et faciet illos discum- bere, et transiens ministrabit illis. Hæc bere, et transiens ministrabit illis. Hæc tamen positio vestimentorum signat sy- tamen positio vestimentorum signat sy- nagogæ qua aliquando vestitus fuit de- nagogæ qua aliquando vestitus fuit de- positionem. Illa enim aliquando in positionem. Illa enim aliquando in patribus et prophetis fuit decoris sui patribus et prophetis fuit decoris sui vestimentum modo autem in pessimis vestimentum modo autem in pessimis successoribus sorduit, et ab operibus suis successoribus sorduit, et ab operibus suis eum impedivit et ideo hoc vestimen- eum impedivit et ideo hoc vestimen- tum deponit. tum deponit.

Dicit autem Hieronymus, quod Chri- Dicit autem Hieronymus, quod Chri- stus quater vestimentum deposuit: sed stus quater vestimentum deposuit: sed tribus vicibus resumpsit. In cœna enim tribus vicibus resumpsit. In cœna enim deposuit, et resumpsit: illusus a militibus deposuit, et resumpsit: illusus a militibus

IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-4, 5. IN EVANG. JOANNIS, CAP. XIII-4, 5.

deposuit, et resumpsit : flagellatus a deposuit, et resumpsit : flagellatus a præside ad columnam deposuit, et re- præside ad columnam deposuit, et re- sumpsit nudatus in cruce deposuit, et sumpsit nudatus in cruce deposuit, et non resumpsit. non resumpsit.

Prima depositio vestium quæ cito re- Prima depositio vestium quæ cito re- sumpta est, significat separationem eo- sumpta est, significat separationem eo- rum qui recedentes a Christo cito redi- rum qui recedentes a Christo cito redi- erunt sicut Petrus qui per negationem erunt sicut Petrus qui per negationem recessit, et ad primum Christi respectum recessit, et ad primum Christi respectum redivit et quidam alii ex Apostolis et redivit et quidam alii ex Apostolis et discipulis, sicut Thomas. Secunda depo- discipulis, sicut Thomas. Secunda depo- sitio significat illos qui recedentes non sitio significat illos qui recedentes non redeunt nisi per specialem Spiritus sancti redeunt nisi per specialem Spiritus sancti visitationem sicut illi qui per fidem in visitationem sicut illi qui per fidem in Pentecoste ad Christum redierunt, quando Pentecoste ad Christum redierunt, quando visibiliter Spiritum sanctum receperunt, visibiliter Spiritum sanctum receperunt, et ideo diutius exspectaverunt. Tertia de- et ideo diutius exspectaverunt. Tertia de- positio et resumptio significat eos qui positio et resumptio significat eos qui non nisi in fine vitæ suæ vel in fine non nisi in fine vitæ suæ vel in fine mundi revertentur. Quarta depositio et mundi revertentur. Quarta depositio et non resumptio significat eos qui num- non resumptio significat eos qui num- quam revertentur, sed in peccatis mo- quam revertentur, sed in peccatis mo- rientur. In omni autem ista depositione rientur. In omni autem ista depositione spirituali deponitur vestis sordida, et re- spirituali deponitur vestis sordida, et re- sumitur candida et luminosa, quæ in ob- sumitur candida et luminosa, quæ in ob- sequio Christi non impedit, sed promo- sequio Christi non impedit, sed promo- vet et proficit ad purificationem. Psal. vet et proficit ad purificationem. Psal. XXIX, 12 Conscidisti saccum meum, et XXIX, 12 Conscidisti saccum meum, et circumdedisti me lætitia. Significatur circumdedisti me lætitia. Significatur autem istud, Zachar. II, 4 Auferte ab autem istud, Zachar. II, 4 Auferte ab eo, scilicet a Jesu sacerdote magno, eo, scilicet a Jesu sacerdote magno, vestimenta sordida. Genes. XLI, 14: vestimenta sordida. Genes. XLI, 14: Eductum de carcere Joseph totonderunt, Eductum de carcere Joseph totonderunt, ac veste mutata, obtulerunt ei, scilicet ac veste mutata, obtulerunt ei, scilicet regi. regi.

« Et cum accepisset linteum, etc. » « Et cum accepisset linteum, etc. »

Tangit expedientium ad obsequii as- Tangit expedientium ad obsequii as- sumptionem et hæc sunt linteum, pel- sumptionem et hæc sunt linteum, pel- vis, et aqua. vis, et aqua.

Primo, linteo se præcinxit. Et hoc est Primo, linteo se præcinxit. Et hoc est quod dixit : « Et cum accepisset linteum, quod dixit : « Et cum accepisset linteum, præcinxit se. » Luc. XII, 37: Præcinget præcinxit se. » Luc. XII, 37: Præcinget se, et faciet illos discumbere. Linteum se, et faciet illos discumbere. Linteum autem istud significat byssum candoris autem istud significat byssum candoris innocentiæ et justificationis Sanctorum : innocentiæ et justificationis Sanctorum : quia illo absterguntur sordes vitiorum. quia illo absterguntur sordes vitiorum. I Regum, II, 18: Samuel ministrabat I Regum, II, 18: Samuel ministrabat

503 503

ante faciem Domini, puer, accinctus ante faciem Domini, puer, accinctus ephod lineo. Eccle. 1x, 8: Omni tempore ephod lineo. Eccle. 1x, 8: Omni tempore sint vestimenta tua candida. Apocal. III, sint vestimenta tua candida. Apocal. III, 5 Qui vicerit, sic vestietur vestibus al- 5 Qui vicerit, sic vestietur vestibus al- bis. Psal. cur, 21: Amictus lumine sicut bis. Psal. cur, 21: Amictus lumine sicut vestimento. Inter colores enim plus lu- vestimento. Inter colores enim plus lu- minis habet ille qui albus vocatur. In minis habet ille qui albus vocatur. In signum hujus, Ezechiel, IX, 3, dicitur signum hujus, Ezechiel, IX, 3, dicitur quod ille qui signum crucis et passionis quod ille qui signum crucis et passionis liberandis impressit, indutus erat lineis, liberandis impressit, indutus erat lineis, et atramentarium scriptoris habebat in et atramentarium scriptoris habebat in lumbis suis. lumbis suis.

« Deinde mittit aquam in pelvim. » « Deinde mittit aquam in pelvim. »

« Aquam » expiationis sordium, quæ « Aquam » expiationis sordium, quæ significat gratiam sanguinis intus expi- significat gratiam sanguinis intus expi- antem. Ezechiel. xxxvi, 25: Effundam antem. Ezechiel. xxxvi, 25: Effundam super vos aquam mundam, et mundabi- super vos aquam mundam, et mundabi- mini ab omnibus inquinamentis vestris. mini ab omnibus inquinamentis vestris. Unde Glossa: « Aquam mittit, » quia Unde Glossa: « Aquam mittit, » quia sanguinem in terram effudit, ut vestigia sanguinem in terram effudit, ut vestigia credentium mundaret. » Misit autem credentium mundaret. » Misit autem aquam « in pelvim. » Pelvis autem istam aquam « in pelvim. » Pelvis autem istam continens expiationis aquam effunditur, continens expiationis aquam effunditur, ut vestigia fidelium laventur. Hæc est ut vestigia fidelium laventur. Hæc est pelvis quæ facta est ad usus ablutionis pelvis quæ facta est ad usus ablutionis sacerdotum, sicut legitur, Jerem. LII, 19. sacerdotum, sicut legitur, Jerem. LII, 19. Missa ergo aqua in pelvim, Missa ergo aqua in pelvim,

« Et cœpit lavare pedes discipulo- « Et cœpit lavare pedes discipulo- rum, et extergere linteo quo erat præ- rum, et extergere linteo quo erat præ- cinctus. >> cinctus. >>

Hic incipit ministerium humilitatis. Hic incipit ministerium humilitatis. Et hoc dupliciter describitur, scilicet, Et hoc dupliciter describitur, scilicet, simpliciter, et secundum reverentiam simpliciter, et secundum reverentiam quam Petrus exhibuit. quam Petrus exhibuit.

« Et « Et

Simpliciter autem cum dicit : Simpliciter autem cum dicit : cæpit lavare, » hoc est, lotionem discipu- cæpit lavare, » hoc est, lotionem discipu- lorum inchoavit. Et sunt hic tres opi- lorum inchoavit. Et sunt hic tres opi- niones, quarum una est Chrysostomi, niones, quarum una est Chrysostomi, qui dicit, quod inchoavit a proditore: ut qui dicit, quod inchoavit a proditore: ut primam exhibens humilitatem, a prodi- primam exhibens humilitatem, a prodi- tione revocaret : sed non valuit, quia tione revocaret : sed non valuit, quia confirmata in malitia ejus pertinacia fuit. confirmata in malitia ejus pertinacia fuit. Eccle. VII, 14 Considera opera Dei, Eccle. VII, 14 Considera opera Dei, quod nemo possit corrigere quem ille quod nemo possit corrigere quem ille despexit. Alii dicunt quod incipit a mi- despexit. Alii dicunt quod incipit a mi-

504 504

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

noribus, et pervenit usque ad primos. Et noribus, et pervenit usque ad primos. Et hoc dicunt propter verbum Domini, hoc dicunt propter verbum Domini, Matth. xx, 16 Sic erunt novissimi pri- Matth. xx, 16 Sic erunt novissimi pri- mi, et primi novissimi. Augustinus mi, et primi novissimi. Augustinus autem dicit, quod incepit a Petro: quia autem dicit, quod incepit a Petro: quia major fuit et princeps Apostolorum. major fuit et princeps Apostolorum. Unde Glossa : Quis nesciat primum Unde Glossa : Quis nesciat primum Apostolorum esse Petrum? » Et sic ordi- Apostolorum esse Petrum? » Et sic ordi- natur littera cum dicit : « Cœpit » hoc natur littera cum dicit : « Cœpit » hoc ministerium humilitatis inchoando, et ministerium humilitatis inchoando, et venit cum linteo et pelvi ad Simonem venit cum linteo et pelvi ad Simonem Petrum. Petrum.

Dicit ergo « Capit lavare pedes dis- Dicit ergo « Capit lavare pedes dis- cipulorum. » Matth. xx, 28: Filius ho- cipulorum. » Matth. xx, 28: Filius ho- minis non venit ministrari, sed mini- minis non venit ministrari, sed mini- strare, et dare animam suam redem- strare, et dare animam suam redem- ptionem pro multis. Sic ergo formam ptionem pro multis. Sic ergo formam servi accipiens, etiam actum servi præ- servi accipiens, etiam actum servi præ- tendit. Unde propter nimiam humilita- tendit. Unde propter nimiam humilita- tem dicit, Habacuc, III, 2 : « Conside- tem dicit, Habacuc, III, 2 : « Conside- ravi opera tua, et expavi ¹. » Quis enim ravi opera tua, et expavi ¹. » Quis enim non expavesceret Dominum majestatis non expavesceret Dominum majestatis ad pedes pauperum servorum procum- ad pedes pauperum servorum procum- bere, et pedes eorum lavare? Psal. Lxxx, bere, et pedes eorum lavare? Psal. Lxxx, 7 Manus ejus in cophino servierunt : et 7 Manus ejus in cophino servierunt : et lingua ejus inter principes loquebatur lingua ejus inter principes loquebatur sapientiam. sapientiam.

« Et extergere linteo quo » ipse « erat « Et extergere linteo quo » ipse « erat præcinctus, » hoc est, mundo candore præcinctus, » hoc est, mundo candore quo se præcinxit, quod nihil poterat quo se præcinxit, quod nihil poterat umquam immunditiæ aspergi in ipsum. umquam immunditiæ aspergi in ipsum. Sapient. v, 24 et 25: Attingit, scilicet Sapient. v, 24 et 25: Attingit, scilicet sapientia, ubique propter suam mundi- sapientia, ubique propter suam mundi- tiam.... Nihil inquinatum in eam incur- tiam.... Nihil inquinatum in eam incur- rit. Bene enim illum præcingi candore rit. Bene enim illum præcingi candore competebat, quia, sicut dicit Sapien- competebat, quia, sicut dicit Sapien- tia, vi, 26 Candor est lucis æternæ, tia, vi, 26 Candor est lucis æternæ, et spéculum sine macula Dei maje- et spéculum sine macula Dei maje- statis, et imago bonitatis illius 2. Hoc statis, et imago bonitatis illius 2. Hoc ergo linteo munditiæ cinctus fuit, quo ergo linteo munditiæ cinctus fuit, quo omnium discipulorum sordes abster- omnium discipulorum sordes abster- geret. geret.