IN EVANG. JOANNIS, CAP. IX-32, 33, 34. IN EVANG. JOANNIS, CAP. IX-32, 33, 34.

Job, XLII, 8 Job, servus meus, orabit Job, XLII, 8 Job, servus meus, orabit

: :

pro vobis faciem ejus suscipiam, ut non pro vobis faciem ejus suscipiam, ut non vobis imputetur stultitia. vobis imputetur stultitia.

« Et voluntatem ejus facit, » in ob- « Et voluntatem ejus facit, » in ob- servatione mandatorum. Deuter. IV, 7: servatione mandatorum. Deuter. IV, 7: Deus noster adest cunctis obsecrationi- Deus noster adest cunctis obsecrationi- bus nostris. Unde, Luc. 1, 13, ubi dicitur bus nostris. Unde, Luc. 1, 13, ubi dicitur Zachariæ quod exaudita est oratio ejus, Zachariæ quod exaudita est oratio ejus, præmittitur, y. 6: Erant autem justi ante præmittitur, y. 6: Erant autem justi ante Deum, incedentes in omnibus mandatis Deum, incedentes in omnibus mandatis et justificationibus Domini sine querela. et justificationibus Domini sine querela. « Hunc exaudit. » Unde, Psal. XVI, « Hunc exaudit. » Unde, Psal. XVI, 1 Exaudi, Domine, justitiam meam. 1 Exaudi, Domine, justitiam meam. Aliter enim diceretur illud Jeremiæ, Aliter enim diceretur illud Jeremiæ, XII, 2 Prope es tu ori eorum, et longe XII, 2 Prope es tu ori eorum, et longe a renibus eorum. a renibus eorum.

« A sæculo non est auditum, etc. » « A sæculo non est auditum, etc. »

389 389

De primo dicunt : « In peccatis natus De primo dicunt : « In peccatis natus es totus. » Totum dicunt natum in pecca- es totus. » Totum dicunt natum in pecca- tis, quia et corpore judicio Dei deforma- tis, quia et corpore judicio Dei deforma- tum, et a Deo damnatum, et animo repu- tum, et a Deo damnatum, et animo repu- tant eum protervum : eo quod non tant eum protervum : eo quod non consensit persuasionibus eorum. Job, 1v, consensit persuasionibus eorum. Job, 1v, 7 et seq. Recordare, obsecro te, quis 7 et seq. Recordare, obsecro te, quis umquam innocens periit: aut quando umquam innocens periit: aut quando recti deleti sunt? Quin potius vidi eos recti deleti sunt? Quin potius vidi eos qui operantur iniquitatem, et seminant qui operantur iniquitatem, et seminant dolores, et metunt eos, flante Deo dolores, et metunt eos, flante Deo periisse, et spiritu iræ ejus esse consump- periisse, et spiritu iræ ejus esse consump- tos. Accipiebant etiam occasionem dicti tos. Accipiebant etiam occasionem dicti ab hoc quod dicit, Exod. xx, 5: Ego ab hoc quod dicit, Exod. xx, 5: Ego sum Dominus Deus tuus fortis, zelotes, sum Dominus Deus tuus fortis, zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios, in visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam et quartam generationem. Et tertiam et quartam generationem. Et ideo in ipso videntes pœnam, dixerunt ideo in ipso videntes pœnam, dixerunt ipsum pro omnibus punitum. Et forte ipsum pro omnibus punitum. Et forte

Ecce ostendit quam inconsueta est in- discipuli occasionem suæ quæstionis Ecce ostendit quam inconsueta est in- discipuli occasionem suæ quæstionis fidelitas istorum. fidelitas istorum.

« A sæculo non est auditum quia quis,» « A sæculo non est auditum quia quis,» per naturalem potentiam, vel peccator per naturalem potentiam, vel peccator propria potestate, « aperuit oculos cæci propria potestate, « aperuit oculos cæci nati. » Isa. LXVI, 8: Quis audivit um- nati. » Isa. LXVI, 8: Quis audivit um- quam tale? et quis vidit huic simile? quam tale? et quis vidit huic simile? Ibidem, XLIII, 19: Ecce ego facio nova, Ibidem, XLIII, 19: Ecce ego facio nova, et nunc orientur, utique cognoscetis ea. et nunc orientur, utique cognoscetis ea.

<< Nisi esset hic a Deo, etc. » << Nisi esset hic a Deo, etc. »

« Nisi hic,» scilicet Salvator, « esset a « Nisi hic,» scilicet Salvator, « esset a Deo » in se manente, « non posset facere Deo » in se manente, « non posset facere quidquam. » Et hæc est conclusio qua quidquam. » Et hæc est conclusio qua concludit totum propositum. Joan. 11, concludit totum propositum. Joan. 11, 2: Nemo potest hæc signa facere quæ tu 2: Nemo potest hæc signa facere quæ tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Ibidem, facis, nisi fuerit Deus cum eo. Ibidem, XVII, 2 Sicut dedisti ei potestatem omnis XVII, 2 Sicut dedisti ei potestatem omnis carnis, etc. carnis, etc.

« Responderunt, et dixerunt ei: In « Responderunt, et dixerunt ei: In peccatis natus es totus, et tu doces peccatis natus es totus, et tu doces nos? Et ejecerunt eum foras. » nos? Et ejecerunt eum foras. »

Hic convertuntur ad injurias, et con- Hic convertuntur ad injurias, et con- vicia, et quasi ad minas. Unde inferunt vicia, et quasi ad minas. Unde inferunt convicium, et ejiciunt tamquam excom- convicium, et ejiciunt tamquam excom- municatum. municatum.

acceperunt ab hoc errore Judæorum et acceperunt ab hoc errore Judæorum et Pharisæorum. Pharisæorum.

« Et tu doces nos ? » Hoc ex indigna- « Et tu doces nos ? » Hoc ex indigna- tione dicunt: quia a nullo hominum tione dicunt: quia a nullo hominum doceri volebant. Diligens autem verita- doceri volebant. Diligens autem verita- tem, paratus est ab omni homine verita- tem, paratus est ab omni homine verita- tem audire. Unde poterat iste dicere tem audire. Unde poterat iste dicere illud Joannis, VIII, 45: Ego si veritatem illud Joannis, VIII, 45: Ego si veritatem dico vobis, quare vos non creditis mihi? dico vobis, quare vos non creditis mihi? Sapient. 111, 11 Sapientiam et discipli- Sapient. 111, 11 Sapientiam et discipli- nam qui abjicit infelix est: et vacua est nam qui abjicit infelix est: et vacua est spes illorum, et labores sine fructu, et spes illorum, et labores sine fructu, et inutilia opera eorum. inutilia opera eorum.

« Et ejecerunt eum foras, » « Et ejecerunt eum foras, »

Hoc est, a synagoga ipsorum projece- Hoc est, a synagoga ipsorum projece- runt. Supra, y. 22: Jam conspiraverant runt. Supra, y. 22: Jam conspiraverant Judæi, ut si quis eum confiteretur esse Judæi, ut si quis eum confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret. Et hoc Christum, extra synagogam fieret. Et hoc quidem fuit gloriosum. Quia, sicut dici- quidem fuit gloriosum. Quia, sicut dici- tur, Apocal. 11, 9: Dicunt se Judæos esse, tur, Apocal. 11, 9: Dicunt se Judæos esse, et non sunt, sed sunt synagoga Satanæ. et non sunt, sed sunt synagoga Satanæ. Eccli. III, 30 Synagogæ superborum Eccli. III, 30 Synagogæ superborum non erit sanitas. Ibidem, xxi, 10: Stuppa non erit sanitas. Ibidem, xxi, 10: Stuppa collecta synagoga peccantium. A tali- collecta synagoga peccantium. A tali- bus ergo ejicitur bonus, sicut pretiosum bus ergo ejicitur bonus, sicut pretiosum a vili. a vili.

390 390

35 35

36 36

37 37

38 38

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Audivit Jesus quia ejecerunt eum « Audivit Jesus quia ejecerunt eum foras: et cum invenisset eum, dixit foras: et cum invenisset eum, dixit ei Tu credis in Filium Dei? ei Tu credis in Filium Dei?

Respondit ille, et dixit: Quis est, Respondit ille, et dixit: Quis est, Domine, ut credam in eum? Domine, ut credam in eum?

Et dixit ei Jesus: Et vidisti eum, et Et dixit ei Jesus: Et vidisti eum, et qui loquitur tecum, ipse est. qui loquitur tecum, ipse est.

consolaretur desolatum. Cantic. Įv, 11 : consolaretur desolatum. Cantic. Įv, 11 : Mel et lac sub lingua ejus. Mel et lac sub lingua ejus.

« Tu credis in Filium Dei? »> « Tu credis in Filium Dei? »>

Quæstio est exhibens illuminationem. Quæstio est exhibens illuminationem. Sed objicitur de hoc quod Beda dicit, Sed objicitur de hoc quod Beda dicit, quod nullum Dominus curavit in cor- quod nullum Dominus curavit in cor-

At ille ait Credo, Domine. Et proci- pore, quem non ante curavit in mente. At ille ait Credo, Domine. Et proci- pore, quem non ante curavit in mente. dens adoravit eum. » dens adoravit eum. »

In parte ista ponitur istius miraculi In parte ista ponitur istius miraculi fructus. fructus.

Tanguntur autem hic duo, quæ facta Tanguntur autem hic duo, quæ facta sunt per miraculum: ædificatio fidei, et sunt per miraculum: ædificatio fidei, et publicatio, scilicet, justitiæ divinæ, et publicatio, scilicet, justitiæ divinæ, et judicii, ibi, y. 39: « Et dixit Jesus: In judicii, ibi, y. 39: « Et dixit Jesus: In judicium ego in hunc mundum veni, judicium ego in hunc mundum veni,

etc. » etc. »

In primo horum tria dicuntur: quæ- In primo horum tria dicuntur: quæ- stio exhibens illuminationem ex parte stio exhibens illuminationem ex parte Christi, quæstio petens distingui fidem Christi, quæstio petens distingui fidem ex parte cæci, et fides distincta ex parte ex parte cæci, et fides distincta ex parte illuminati. illuminati.

In primo horum tria dicuntur, scilicet, In primo horum tria dicuntur, scilicet, consolatio ejecti, evectio ad fideles ex- consolatio ejecti, evectio ad fideles ex- probrati, et allocutio instruendi. probrati, et allocutio instruendi.

Dicit ergo «Audivit Jesus. » Audivit Dicit ergo «Audivit Jesus. » Audivit quidem quod ante scivit: licet ut homo quidem quod ante scivit: licet ut homo etiam audire vellet, ut nobis formam etiam audire vellet, ut nobis formam daret inquirendi et audiendi veritatem, daret inquirendi et audiendi veritatem, antequam procedamus contra aliquem. antequam procedamus contra aliquem. Genes. XVIII, 21: Descendam et videbo, Genes. XVIII, 21: Descendam et videbo, utrum clamorem qui pervenit ad me, utrum clamorem qui pervenit ad me, opere compleverint. opere compleverint.

« Quod ejecissent eum foras, » et ideo « Quod ejecissent eum foras, » et ideo congregavit eum ad se. Jerem. XXIII, 3 : congregavit eum ad se. Jerem. XXIII, 3 : Ego congregabo reliquias gregis mei, de Ego congregabo reliquias gregis mei, de omnibus terris ad quas ejecero eos. Eze- omnibus terris ad quas ejecero eos. Eze- chiel. xxxiv, 16: Quod perierat requi- chiel. xxxiv, 16: Quod perierat requi- ram, et quod abjectum fuerat redu- ram, et quod abjectum fuerat redu-

cam. cam.

« Et cum invenisset eum, » hoc est, « Et cum invenisset eum, » hoc est, intus venisset per gratiam quam ei appo- intus venisset per gratiam quam ei appo- suit. Luc. xv, 8: Accendit lucernam, et suit. Luc. xv, 8: Accendit lucernam, et everrit domum, et quærit diligenter donec everrit domum, et quærit diligenter donec inveniat. inveniat.

« Dixit ei, » benigna allocutione qua « Dixit ei, » benigna allocutione qua

Et constat, quod iste mente curari non Et constat, quod iste mente curari non potuit sine fide: quia dicitur, ad Hebr. potuit sine fide: quia dicitur, ad Hebr. XI, 6 Sine fide impossibile est placere XI, 6 Sine fide impossibile est placere Deo. Si ergo fidem prius habuit, qualiter Deo. Si ergo fidem prius habuit, qualiter modo de fide sua quærit Christus? modo de fide sua quærit Christus?

Ad hoc dicendum, quod omne opus Ad hoc dicendum, quod omne opus Dei perfectum factum est: sicut, Deu- Dei perfectum factum est: sicut, Deu- ter. xxx11, 4, dicitur: Dei perfecta sunt ter. xxx11, 4, dicitur: Dei perfecta sunt opera. Sed, sicut dicit Augustinus, dupli- opera. Sed, sicut dicit Augustinus, dupli- citer Deus perfecta sua facit opera. Quæ- citer Deus perfecta sua facit opera. Quæ- dam enim facit in toto perfecta: sicut fecit dam enim facit in toto perfecta: sicut fecit perfectum solem, cui nec addi̟ nec minui perfectum solem, cui nec addi̟ nec minui posset. Quædam autem inchoavit in tali posset. Quædam autem inchoavit in tali perfectione, quod in seipsis haberent perfectione, quod in seipsis haberent unde se perficere possent; sicut luṇam unde se perficere possent; sicut luṇam in initio noctis accendit lumine, et posuit in initio noctis accendit lumine, et posuit in tali orbe per quem mota contra so- in tali orbe per quem mota contra so- lem, se totam lumine impleret. Et sic lem, se totam lumine impleret. Et sic fecit in hominibus: quia suis primo dediț fecit in hominibus: quia suis primo dediț fidem inchoatam lumine indistincto, quæ fidem inchoatam lumine indistincto, quæ vocatur fides implicita: et ideo aliquan- vocatur fides implicita: et ideo aliquan- do modicæ fidei dicuntur, sicut, Matth. do modicæ fidei dicuntur, sicut, Matth. XIV, 31 aliquando tardi corde ad creden- XIV, 31 aliquando tardi corde ad creden- dum, sicut, Luc. xxiv, 25. Sed gratia dum, sicut, Luc. xxiv, 25. Sed gratia quæ est in fide indistincta, continuo mo- quæ est in fide indistincta, continuo mo- vet et perficit in eis usque ad fidem, cum vet et perficit in eis usque ad fidem, cum distinctione perfectam et explicitam, per distinctione perfectam et explicitam, per eruditiones et illuminationem accep- eruditiones et illuminationem accep- tam. Et ita quærit hic Dominus, cum tam. Et ita quærit hic Dominus, cum dicit « Tu credis, » distincta fide et ex- dicit « Tu credis, » distincta fide et ex- plicita, « in Filium Dei, » qui tibi jam plicita, « in Filium Dei, » qui tibi jam distinctam manifestavit virtutem? Ad distinctam manifestavit virtutem? Ad Hebr. xi, 6 Credere oportet acceden- Hebr. xi, 6 Credere oportet acceden- tem ad Deum quia est, et inquiren- tem ad Deum quia est, et inquiren- tibus se remunerator sit. Joan. xiv, tibus se remunerator sit. Joan. xiv, 1 Creditis in Deum, et in me cre- 1 Creditis in Deum, et in me cre- dite. dite.

« Respondit ille, et dixit, etc. >> « Respondit ille, et dixit, etc. >>

IN EVANG. JOANNIS, CAP. IX-36, 37, 38, 39. IN EVANG. JOANNIS, CAP. IX-36, 37, 38, 39.

Petitio est illuminationis ad explicitam Petitio est illuminationis ad explicitam et distinctam fidem. et distinctam fidem.

« Quis est, » tam in persona, quam in « Quis est, » tam in persona, quam in natura, et virtute ? Sic enim quærit : natura, et virtute ? Sic enim quærit : quia ante et nomen et personam noverat, quia ante et nomen et personam noverat, quando dixit: Ille homo, qui dicitur Je- quando dixit: Ille homo, qui dicitur Je- sus, lutum fecit, et unxit oculos meos ¹. sus, lutum fecit, et unxit oculos meos ¹. Sed sicut in naturis non sufficit cogno- Sed sicut in naturis non sufficit cogno- scere quid est, nisi habeatur cognitio acci- scere quid est, nisi habeatur cognitio acci- dentium propriorum: ita in fide oportet dentium propriorum: ita in fide oportet cognoscere articulum cum suis propriis cognoscere articulum cum suis propriis determinationibus. Et sic quærit hic co- determinationibus. Et sic quærit hic co- gnoscere Filium Dei, cum dicit : « Quis gnoscere Filium Dei, cum dicit : « Quis est, Domine,» hoc est, cujus substantiæ est, Domine,» hoc est, cujus substantiæ et excellentiæ et virtutis est, « ut credam et excellentiæ et virtutis est, « ut credam in eum? » Cum non sit credendum, nisi in eum? » Cum non sit credendum, nisi in aliquid quod perfecte est explicitum, in aliquid quod perfecte est explicitum, si fide explicita credatur in eum. si fide explicita credatur in eum.

Sed tunc quæritur, Quare Christus Sed tunc quæritur, Quare Christus voluit quod ille fide gaudens implicita, voluit quod ille fide gaudens implicita, disputans staret coram Pharisæis. Si disputans staret coram Pharisæis. Si enim statim dedisset perfectam sui noti- enim statim dedisset perfectam sui noti- tiam et fidem, melius respondisset. tiam et fidem, melius respondisset.

Ad hoc dicendum est secundum Chryso- Ad hoc dicendum est secundum Chryso- stomum. Et dicit Chrysostomus : « Hunc stomum. Et dicit Chrysostomus : « Hunc ignorat pro quo tantum disputavit, ut ignorat pro quo tantum disputavit, ut discat veritatis amorem. Quia si explici- discat veritatis amorem. Quia si explici- tam habuisset Christi notitiam, putaretur tam habuisset Christi notitiam, putaretur quod amore personæ, et non amore ve- quod amore personæ, et non amore ve- ritatis disputasset. » Luc. XXIV, 16: ritatis disputasset. » Luc. XXIV, 16: Oculi eorum tenebantur, ne eum agno- Oculi eorum tenebantur, ne eum agno- scerent Joan. xx, 14: Vidit Jesum scerent Joan. xx, 14: Vidit Jesum stantem : et non sciebat quia Jesus est. stantem : et non sciebat quia Jesus est.

« Et dixit ei Jesus. » « Et dixit ei Jesus. »

Ecce distinctæ fidei et illuminationis Ecce distinctæ fidei et illuminationis de cognitione Filii Dei plena collatio. de cognitione Filii Dei plena collatio.

Unde dicit « Et vidisti eum : » in Unde dicit « Et vidisti eum : » in signis exterioribus deitatem ejus perpen- signis exterioribus deitatem ejus perpen- disti, et hoc in præterito: « et qui loqui- disti, et hoc in præterito: « et qui loqui- tur jam tecum, » de tua interiori illu- tur jam tecum, » de tua interiori illu- minatione plena et distincta, « ipse est. » minatione plena et distincta, « ipse est. » Ad hoc enim Verbum caro factum est, Ad hoc enim Verbum caro factum est, ut nobis carnalibus ad modum nostrum ut nobis carnalibus ad modum nostrum loqueretur, et loqui posset. Joan. IV, 26: loqueretur, et loqui posset. Joan. IV, 26:

1 Supra, y. 11. 1 Supra, y. 11.

2 Cf. Joan. III, 36; ad Roman. 1, 17; ad Ga- 2 Cf. Joan. III, 36; ad Roman. 1, 17; ad Ga-

391 391

Ego sum qui loquor tecum. Ibidem, yшI, Ego sum qui loquor tecum. Ibidem, yшI, 25: Ego principium, qui et loquor vobis. 25: Ego principium, qui et loquor vobis. Baruch, III, 38: In terris visus est, et Baruch, III, 38: In terris visus est, et cum hominibus conversatus est. cum hominibus conversatus est.

Sunt autem quidam qui objiciunt de Sunt autem quidam qui objiciunt de hoc « Et vidisti eum : » quia fides est hoc « Et vidisti eum : » quia fides est de his quæ non videntur. Sed hæc obje- de his quæ non videntur. Sed hæc obje- ctio nulla est, et in antehabitis soluta : ctio nulla est, et in antehabitis soluta : quia et fides et explicatio fidei semper ex quia et fides et explicatio fidei semper ex sensibus oriuntur quantum ad credere, sensibus oriuntur quantum ad credere, licet ipsum donum fidei sit lumen a Deo licet ipsum donum fidei sit lumen a Deo collatum. collatum.

« At ille ait, etc. » « At ille ait, etc. »

Consensum præbet ad fidei explica- Consensum præbet ad fidei explica- tionem. tionem.

" "

Credo, Domine. » Corde illuminato Credo, Domine. » Corde illuminato consensum fidei præbeo. Ad Roman. x, consensum fidei præbeo. Ad Roman. x, 10 Corde creditur ad justitiam, ore 10 Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Habacuc, autem confessio fit ad salutem. Habacuc, II, 4 Justus autem in sua fide vi- II, 4 Justus autem in sua fide vi-

vet 2. vet 2.

« Et procidens, » pronus in terram, « Et procidens, » pronus in terram, « adoravit eum, »ea quæ dicitur latria « adoravit eum, »ea quæ dicitur latria adoratione. Matth. 11, 11: Et procidentes adoratione. Matth. 11, 11: Et procidentes adoraverunt eum. Josue, VII, 6, Josue adoraverunt eum. Josue, VII, 6, Josue pronus cecidit in terram coram arca pronus cecidit in terram coram arca Domini. Prostrationem enim debemus Domini. Prostrationem enim debemus Creatori, in signum quod manu Creato- Creatori, in signum quod manu Creato- ris de nihilo erecti sumus. ris de nihilo erecti sumus.

« Et dixit Jesus: In judicium ego in « Et dixit Jesus: In judicium ego in hunc mundum veni, ut qui non vident hunc mundum veni, ut qui non vident videant, et qui vident cæci fiant. videant, et qui vident cæci fiant.

Et audierunt quidam ex Pharisæis, Et audierunt quidam ex Pharisæis, qui cum ipso erant, et dixerunt ei : qui cum ipso erant, et dixerunt ei : Numquid et nos cæci sumus? Numquid et nos cæci sumus?

Dixit eis Jesus. Si cæci essetis, non Dixit eis Jesus. Si cæci essetis, non haberetis peccatum : nunc vero dici- haberetis peccatum : nunc vero dici- tis: Quia videmus peccatum vestrum tis: Quia videmus peccatum vestrum manet. » manet. »

Ecce secunda pars quæ est de propa- Ecce secunda pars quæ est de propa-

lat. 1. 11; ad Hebr. x, 38. lat. 1. 11; ad Hebr. x, 38.

39 39

40 40

41 41

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lata ratione divini judicii per miraculum lata ratione divini judicii per miraculum istud. istud.

Habet autem duas partes: in quarum Habet autem duas partes: in quarum prima Domini judicium propalatur: in prima Domini judicium propalatur: in secunda, murmur Pharisæorum compe- secunda, murmur Pharisæorum compe- scitur. scitur.

De primo dicit: « In judicium, » non De primo dicit: « In judicium, » non quidem damnationis. Joan. III, 17: Non quidem damnationis. Joan. III, 17: Non misit Deus Filium suum in mundum ut misit Deus Filium suum in mundum ut judicet mundum, sed ut salvetur mun- judicet mundum, sed ut salvetur mun- dus per ipsum. Sed in judicium discre- dus per ipsum. Sed in judicium discre- tionis bonorum ad me congregandorum, tionis bonorum ad me congregandorum, et malorum mihi resistentium. Psal. et malorum mihi resistentium. Psal. XLII, 1 Judica me, Deus, et discerne XLII, 1 Judica me, Deus, et discerne causam meam de gente non sancta. causam meam de gente non sancta.

« Ego in hunc mundum, » qui com- « Ego in hunc mundum, » qui com- plectitur bonos et malos, « veni, » per plectitur bonos et malos, « veni, » per incarnationem, « ut qui non vident vi- incarnationem, « ut qui non vident vi- deant. » Non notat hic causam, scilicet, deant. » Non notat hic causam, scilicet, quod ad hoc non venit finaliter ut aliquis quod ad hoc non venit finaliter ut aliquis excæcaretur. I ad Timoth. II, 4 : Qui om- excæcaretur. I ad Timoth. II, 4 : Qui om- nes homines vult salvos fieri, et ad agni- nes homines vult salvos fieri, et ad agni- tionem veritatis venire. Sed notat termi- tionem veritatis venire. Sed notat termi- num quia adventus ejus terminatus fuit num quia adventus ejus terminatus fuit ad hoc sicut solis calor in fumosa terra, ad hoc sicut solis calor in fumosa terra, terminatur ad nebularum tenebras et terminatur ad nebularum tenebras et sicut medici boni operatio, in desperatis sicut medici boni operatio, in desperatis terminatur ad mortem et sicut boni viri terminatur ad mortem et sicut boni viri virtus, apud perversos terminatur ad in- virtus, apud perversos terminatur ad in- dignationem. dignationem.

: :

« Ut qui non vident, » interius et exte- « Ut qui non vident, » interius et exte- rius, et devote illuminationem petunt, rius, et devote illuminationem petunt, « videant, » a me illuminati. Joan. 1, 9: « videant, » a me illuminati. Joan. 1, 9: Erat lux vera quæ illuminat omnem Erat lux vera quæ illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. hominem venientem in hunc mundum. Luc. XVIII, 42 Respice, fides tua te Luc. XVIII, 42 Respice, fides tua te salvum fecit. salvum fecit.

in in

« Et qui vident, » hoc est, propria « Et qui vident, » hoc est, propria præsumptione se videntes reputant per præsumptione se videntes reputant per scientiam legis, sicut Scribæ et Pharisæi scientiam legis, sicut Scribæ et Pharisæi indurati et indevoti, « cæci fiant, indurati et indevoti, « cæci fiant, corde. Genes. xix, 11: Et eos, qui foris corde. Genes. xix, 11: Et eos, qui foris erant, percusserunt cæcitate, a minimo erant, percusserunt cæcitate, a minimo usque ad maximum, ita ut ostium inve- usque ad maximum, ita ut ostium inve- nire non possent. Sic similiter isti ostium nire non possent. Sic similiter isti ostium fidei et Ecclesiæ quod est Christus, non fidei et Ecclesiæ quod est Christus, non inveniunt. IV Regum, VI, 18: Percute, inveniunt. IV Regum, VI, 18: Percute, obsecro, gentem hanc cæcitate. Percussit- obsecro, gentem hanc cæcitate. Percussit- que eos Dominus ne viderent, juxta que eos Dominus ne viderent, juxta

verbum Elisei. Matth. xxı, 24: Duces verbum Elisei. Matth. xxı, 24: Duces cæci, excolantes culicem, camelum autem cæci, excolantes culicem, camelum autem gluttientes. gluttientes.

« Et audierunt quidam ex Phari- « Et audierunt quidam ex Phari- sæis. » sæis. »

Tangitur hic murmur Pharisæorum Tangitur hic murmur Pharisæorum quorumdam, « qui cum ipso, » scilicet quorumdam, « qui cum ipso, » scilicet cum cæco illuminato, « erant, » adhuc cum cæco illuminato, « erant, » adhuc adspicientes et admirantes miraculum. adspicientes et admirantes miraculum.

« Et dixerunt ei: Numquid et nos, » « Et dixerunt ei: Numquid et nos, » qui religiosi et litterati sumus in lege, qui religiosi et litterati sumus in lege, « cæci sumus ? » qui spiritualiter visum « cæci sumus ? » qui spiritualiter visum spiritualem illuminatum habemus. Ad spiritualem illuminatum habemus. Ad Roman. II, 19: Confidis teipsum esse Roman. II, 19: Confidis teipsum esse ducem cæcorum, lumen eorum qui in ducem cæcorum, lumen eorum qui in tenebris sunt. Isa. XLII, 8: Educ foras tenebris sunt. Isa. XLII, 8: Educ foras populum cæcum, et oculos habentem : populum cæcum, et oculos habentem : surdum, et aures ei sunt. surdum, et aures ei sunt.

« Dixit eis Jesus. » « Dixit eis Jesus. »

Jesus qui est lux vera quæ omnia videt Jesus qui est lux vera quæ omnia videt antequam fiant : « Si cæci essetis, » ve- antequam fiant : « Si cæci essetis, » ve- stra reputatione. Vel etiam, memores stra reputatione. Vel etiam, memores quod nihil visus in corde habetis, « non quod nihil visus in corde habetis, « non haberetis peccatum, » quia tunc vel ad haberetis peccatum, » quia tunc vel ad me converteremini, vel impossibiles me converteremini, vel impossibiles essetis ad cognitionem percipiendam. essetis ad cognitionem percipiendam. Il Petri, 11, 21: Melius erat illis non Il Petri, 11, 21: Melius erat illis non cognoscere viam justitiæ, quam post cognoscere viam justitiæ, quam post agnitionem retrorsum converti ab eo, agnitionem retrorsum converti ab eo, quod illis traditum est, sancto man- quod illis traditum est, sancto man- dato. dato.

SED CONTRA hoc objicitur, I ad Corinth. SED CONTRA hoc objicitur, I ad Corinth. XIV, 38 Si quis ignorat, ignorabitur. XIV, 38 Si quis ignorat, ignorabitur.

Sed ad hoc dicendum, quod loquitur ibi Sed ad hoc dicendum, quod loquitur ibi Apostolus de ignorantia crassa, et supina Apostolus de ignorantia crassa, et supina sive affectata, qua scilicet isti ignorabant. sive affectata, qua scilicet isti ignorabant. Ad Roman. x, 3: Ignorantes justitiam Ad Roman. x, 3: Ignorantes justitiam Dei, et suam quærentes statuere, justitiæ Dei, et suam quærentes statuere, justitiæ Dei non sunt subjecti. Illi autem qui Dei non sunt subjecti. Illi autem qui simplicem habent nescientiam, excusan- simplicem habent nescientiam, excusan- tur. Genes. xx, 4: Num gentem ignoran- tur. Genes. xx, 4: Num gentem ignoran- tem et justam interficies? quia hoc judi- tem et justam interficies? quia hoc judi- cium esset injustum. Unde, Jacobi, IV, cium esset injustum. Unde, Jacobi, IV, 17: Scienti bonum facere, et non facienti, 17: Scienti bonum facere, et non facienti, peccatum est illi. peccatum est illi.

Et hoc est: Et hoc est:

IN EVANG. JOANNIS, CAP. X. IN EVANG. JOANNIS, CAP. X.

« Nunc vero dicitis: Quia videmus, « Nunc vero dicitis: Quia videmus, etc. » etc. »

Scientiam enim litteræ habere sine Scientiam enim litteræ habere sine spiritu illuminante, est sicut oculus non spiritu illuminante, est sicut oculus non coadunatum habens visum sed confu- coadunatum habens visum sed confu-

393 393

sum. Psal. cx, 5 Oculos habent, et sum. Psal. cx, 5 Oculos habent, et non videbunt. non videbunt.

<< Peccatum vestrum manet, » quia non << Peccatum vestrum manet, » quia non quæritis veniam, nec convertimini ad quæritis veniam, nec convertimini ad fidem. Joan. III, 36: Qui incredulus est fidem. Joan. III, 36: Qui incredulus est Filio, non videbit vitam, sed ira Dei Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum. manet super eum.

Et hæc de capitulo nono. Et hæc de capitulo nono.

CAPUT X. CAPUT X.

Christus verum describens pastorem et mercenarium, dicit se ostium ovium et Christus verum describens pastorem et mercenarium, dicit se ostium ovium et bonum pastorem: qui et alias habeat oves ad idem ovile adducendas: animam bonum pastorem: qui et alias habeat oves ad idem ovile adducendas: animam suam ponit, ut iterum sumat eam : Judæi lapidare ipsum volunt, quia se ad suam ponit, ut iterum sumat eam : Judæi lapidare ipsum volunt, quia se ad operá sua referens, dicebat unum esse cum Patre et Filium Dei: quod tamen operá sua referens, dicebat unum esse cum Patre et Filium Dei: quod tamen ostendit non esse blasphemiam. ostendit non esse blasphemiam.

1. Amen, amen dico vobis, qui non 1. Amen, amen dico vobis, qui non intrat per ostium in ovile ovium, intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est sed ascendit aliunde, ille fur est et latro. et latro.

2. Qui autem intrat per ostium, pa- 2. Qui autem intrat per ostium, pa- stor est ovium. stor est ovium.

3. Huic ostiarius aperit, et oves vo- 3. Huic ostiarius aperit, et oves vo- cem ejus audiunt, et proprias cem ejus audiunt, et proprias oves vocat nominatim, et educit oves vocat nominatim, et educit

eas. eas.

4. Et cum proprias oves emiserit, ante 4. Et cum proprias oves emiserit, ante eas vadit: et oves illum sequun- eas vadit: et oves illum sequun- tur, quia sciunt vocem ejus. tur, quia sciunt vocem ejus. 5. Alienum autem non sequuntur, 5. Alienum autem non sequuntur, sed fugiunt ab eo, quia non sed fugiunt ab eo, quia non noverunt vocem alienorum. noverunt vocem alienorum.

6. Hoc proverbium dixit eis Jesus: 6. Hoc proverbium dixit eis Jesus: illi autem non cognoverunt illi autem non cognoverunt quid loqueretur eis. quid loqueretur eis.

7. Dixit ergo eis iterum Jesus: Amen, 7. Dixit ergo eis iterum Jesus: Amen, amen dico vobis, quia ego sum amen dico vobis, quia ego sum ostium ovium. ostium ovium.

1 Isa. XL, 11; Ezechiel. xxxiv, 23 et xxxvII, 24. 1 Isa. XL, 11; Ezechiel. xxxiv, 23 et xxxvII, 24.

8. Omnes quotquot venerunt, fures 8. Omnes quotquot venerunt, fures sunt et latrones, et non audie- sunt et latrones, et non audie-

runt eos oves. runt eos oves.

9. Ego sum ostium. Per me si quis 9. Ego sum ostium. Per me si quis introierit, salvabitur: et ingre- introierit, salvabitur: et ingre- dietur, et egredietur, et pascua dietur, et egredietur, et pascua inveniet. inveniet.

10. Fur non venit nisi ut furetur, et. 10. Fur non venit nisi ut furetur, et. mactet, et perdat. Ego veni ut mactet, et perdat. Ego veni ut vitam habeant, et abundantius vitam habeant, et abundantius habeant. habeant.

II. Ego sum pastor bonus. Bonus II. Ego sum pastor bonus. Bonus pastor animam suam dat pro pastor animam suam dat pro ovibus suis ¹. ovibus suis ¹.

12. Mercenarius autem, et qui non 12. Mercenarius autem, et qui non est pastor, cujus non sunt oves est pastor, cujus non sunt oves propriæ, videt lupum venien- propriæ, videt lupum venien- tem, et dimittit oves, et fugit : tem, et dimittit oves, et fugit : et lupus rapit, et dispergit oves: et lupus rapit, et dispergit oves: 13. Mercenarius autem fugit, quia 13. Mercenarius autem fugit, quia mercenarius est, et non pertinet mercenarius est, et non pertinet ad eum de ovibus. ad eum de ovibus.

394 394

D. ALB. MAG, ORD. PRÆD. D. ALB. MAG, ORD. PRÆD.

14. Ego sum pastor bonus, et cog- 14. Ego sum pastor bonus, et cog- nosco meas, et cognoscunt me nosco meas, et cognoscunt me meæ. meæ.

15. Sicut novit me Pater, et ego 15. Sicut novit me Pater, et ego agnosco Patrem¹, et animam agnosco Patrem¹, et animam meam pono pro ovibus meis. meam pono pro ovibus meis.

: :

16. Et alias oves habeo, quæ non sunt 16. Et alias oves habeo, quæ non sunt ex hoc ovili et illas oportet me ex hoc ovili et illas oportet me adducere, et vocem meam au- adducere, et vocem meam au- dient, et fiet unum ovile, et dient, et fiet unum ovile, et unus pastor. unus pastor. 17. Propterea me diligit Pater, quia 17. Propterea me diligit Pater, quia ego pono animam meam, ut ite- ego pono animam meam, ut ite-

et ego cognosco eas, et sequun- et ego cognosco eas, et sequun-

tur me. tur me.

28. Et ego vitam æternam do eis, et 28. Et ego vitam æternam do eis, et non peribunt in æternum, et non peribunt in æternum, et non rapiet eas quisquam de non rapiet eas quisquam de

manu mea. manu mea.

29. Pater meus, quod dedit mihi, 29. Pater meus, quod dedit mihi, majus omnibus est : et nemo majus omnibus est : et nemo potest rapere de manu Patris potest rapere de manu Patris mei. mei.

30. Ego et Pater unum sumus. 30. Ego et Pater unum sumus. 31. Sustulerunt ergo lapides Judæi, 31. Sustulerunt ergo lapides Judæi, ut lapidarent eum. ut lapidarent eum.

rum sumam eam 2. rum sumam eam 2. 18. Nemo tollit eam a me : sed ego 18. Nemo tollit eam a me : sed ego pono eam a meipso, et potesta- pono eam a meipso, et potesta- tem habeo ponendi eam, et po- tem habeo ponendi eam, et po- testatem habeo iterum sumendi 33. testatem habeo iterum sumendi 33. eam: hoc mandatum accepi a eam: hoc mandatum accepi a Patre meo. Patre meo.

19. Dissensio iterum facta est in- 19. Dissensio iterum facta est in- ter Judæos propter sermones ter Judæos propter sermones hos. hos.

20. Dicebant autem multi ex ipsis : 20. Dicebant autem multi ex ipsis : Dæmonium habet, et insanit : Dæmonium habet, et insanit : quid eum auditis? quid eum auditis?

21. Alii dicebant: Hæc verba non 21. Alii dicebant: Hæc verba non sunt dæmonium habentis: sunt dæmonium habentis: numquid dæmonium potest numquid dæmonium potest cæcorum oculos aperire ? cæcorum oculos aperire ?

22. Facta sunt autem Encænia in Jero- 22. Facta sunt autem Encænia in Jero- solymis et hiems erat. solymis et hiems erat. 23. Et ambulabat Jesus in templo, in 23. Et ambulabat Jesus in templo, in porticu Salomonis. porticu Salomonis.

24. Circumdederunt ergo eum Judæi, 24. Circumdederunt ergo eum Judæi,

32. Respondit eis Jesus: Multa bona 32. Respondit eis Jesus: Multa bona opera ostendi vobis ex Patre opera ostendi vobis ex Patre meo propter quod eorum opus meo propter quod eorum opus me lapidatis? me lapidatis? Responderunt ei Judæi: De bono Responderunt ei Judæi: De bono opere non lapidamus te, sed de opere non lapidamus te, sed de blasphemia, et quia tu, homo blasphemia, et quia tu, homo cum sis, facis teipsum Deum. cum sis, facis teipsum Deum. 34. Respondit eis Jesus: Nonne scri- 34. Respondit eis Jesus: Nonne scri- ptum est in lege vestra, quia ptum est in lege vestra, quia ego dixit Dii estis *? ego dixit Dii estis *?

35. Si illos dixit deos, ad quos sermo 35. Si illos dixit deos, ad quos sermo Dei factus est, et non potest Dei factus est, et non potest solvi Scriptura, solvi Scriptura,

36. Quem Pater sanctificavit, et misit 36. Quem Pater sanctificavit, et misit in mundum, vos dicitis: Quia in mundum, vos dicitis: Quia blasphemas, quia dixi : Filius blasphemas, quia dixi : Filius

Dei sum? Dei sum?

37. Si non facio opera Patris mei, no- 37. Si non facio opera Patris mei, no- lite credere mihi. lite credere mihi.

38. Si autem facio, et si mihi non vul- 38. Si autem facio, et si mihi non vul- tis credere, operibus credite, ut tis credere, operibus credite, ut cognoscatis et credatis quia Pa- cognoscatis et credatis quia Pa- ter in me est, et ego in Pa- ter in me est, et ego in Pa-

tre. tre.

et dicebant ei: Quousque ani- et dicebant ei: Quousque ani- mam nostram tollis? Si tu es mam nostram tollis? Si tu es Christus, dic nobis palam. Christus, dic nobis palam. 25. Respondit eis Jesus: Loquor vo- 25. Respondit eis Jesus: Loquor vo- bis, et non creditis. Opera, bis, et non creditis. Opera, quæ ego facio in nomine Patris quæ ego facio in nomine Patris mei, hæc testimonium perhi- 40. Et abiit iterum trans Jordanem, mei, hæc testimonium perhi- 40. Et abiit iterum trans Jordanem,

bent de me. bent de me.

26. Sed vos non creditis, quia non 26. Sed vos non creditis, quia non

estis ex ovibus meis. estis ex ovibus meis.

27. Oves meæ vocem meam audiunt: 27. Oves meæ vocem meam audiunt:

1 Matth. x1, 27; Luc. x, 22. 1 Matth. x1, 27; Luc. x, 22.

2 Isa. LIII, 7. 2 Isa. LIII, 7.

39. Quærebant ergo eum apprehen- 39. Quærebant ergo eum apprehen- dere et exivit de manibus eo- dere et exivit de manibus eo-

rum. rum.

in eum locum ubi erat Joannes in eum locum ubi erat Joannes baptizans primum : et mansit baptizans primum : et mansit

illic. illic.

41. Et multi venerunt ad eum, et di- 41. Et multi venerunt ad eum, et di-

3 I Machab. IV, 56 et 59. 3 I Machab. IV, 56 et 59.

4 Psal. LXXXI, 6. 4 Psal. LXXXI, 6.

cebant cebant

IN EVANG. JOANNIS, CAP. X-1. IN EVANG. JOANNIS, CAP. X-1. Quia Joannes quidem Quia Joannes quidem

signum fecit nullum : signum fecit nullum :

42. Omnia autem quæcumque dixit 42. Omnia autem quæcumque dixit

395 395

Joannes de hoc, vera erant. Et Joannes de hoc, vera erant. Et multi crediderunt in eum. multi crediderunt in eum.

IN CAPUT X JOANNIS IN CAPUT X JOANNIS

ENARRATIO. ENARRATIO.

« Amen, amen dico vobis, qui non « Amen, amen dico vobis, qui non intrat per ostium in ovile ovium, sed intrat per ostium in ovile ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et latro. » ascendit aliunde, ille fur est et latro. »

In hoc capitulo secundum superius in- In hoc capitulo secundum superius in- ductam divisionem agitur de illumina- ductam divisionem agitur de illumina- tione per exemplum. Doctrina enim hæc, tione per exemplum. Doctrina enim hæc, sicut et omnis alia moralis instructio, sicut et omnis alia moralis instructio, non est contemplationis gratia: sed ut non est contemplationis gratia: sed ut boni fiamus. Et ideo instrucțio per ver- boni fiamus. Et ideo instrucțio per ver- bum nulla esset, nisį fieret instructio per bum nulla esset, nisį fieret instructio per exemplum. Et ideo sermocinalis instru- exemplum. Et ideo sermocinalis instru- ctio docet viam. Ea autem quæ est per ctio docet viam. Ea autem quæ est per signa confirmat veritatem. Sed exem- signa confirmat veritatem. Sed exem- plaris proficit per opus quod faciendum plaris proficit per opus quod faciendum est. Joan. x1, 45: Exemplum enim est. Joan. x1, 45: Exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego feci dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis. vobis, ita et vos faciatis.

Dividitur autem hæc doctrina in duas Dividitur autem hæc doctrina in duas partes in quarum prima, sua exempla partes in quarum prima, sua exempla proponit Judæis per sermonem parabo- proponit Judæis per sermonem parabo- licum in secunda autem, proponit per licum in secunda autem, proponit per sermonem parabolarum explanativum, sermonem parabolarum explanativum, ibi, . 22 «Facta autem sunt Encæ- ibi, . 22 «Facta autem sunt Encæ- nia. » nia. »

: :

Adhuc, prior harum dividitur in tres Adhuc, prior harum dividitur in tres partes in quarum prima parabolam partes in quarum prima parabolam proponit in secunda, parabolam non proponit in secunda, parabolam non intellectam esse Evangelista dicit, ibi, intellectam esse Evangelista dicit, ibi, *. 6 : « Hoc proverbium dixit eis Jesus, *. 6 : « Hoc proverbium dixit eis Jesus, etc. » In tertia, parabolam aptando de se etc. » In tertia, parabolam aptando de se intelligendam dicit esse, ibi, y. 7 : intelligendam dicit esse, ibi, y. 7 : « Amen, amen dico vobis, quia ego sum « Amen, amen dico vobis, quia ego sum ostium ovium. » ostium ovium. »

Parabola autem quam proponit est de Parabola autem quam proponit est de vero pastore. Et hunc tripliciter describit vero pastore. Et hunc tripliciter describit in prima parte, scilicet, ab introitu, ab in prima parte, scilicet, ab introitu, ab officio, et ab exemplo quod ostendit in officio, et ab exemplo quod ostendit in opere. Secundum est ibi, y. 3 : « Et opere. Secundum est ibi, y. 3 : « Et proprias oves vacat nominatim. » Ter- proprias oves vacat nominatim. » Ter- tium est ibi, . 4: « Et cum proprias tium est ibi, . 4: « Et cum proprias oves emiserit, etc. » oves emiserit, etc. »

In primo dicit quatuor, scilicet, pro- In primo dicit quatuor, scilicet, pro- prietatem furis per ostium non intrantis, prietatem furis per ostium non intrantis, proprietatem pastoris per ostium intran- proprietatem pastoris per ostium intran- tis, proprietatem ostiarii introducentis, tis, proprietatem ostiarii introducentis, et proprietatem ovium existentium in et proprietatem ovium existentium in penetralibus ovilis. Et hæc per ordinem penetralibus ovilis. Et hæc per ordinem plana sunt in littera. plana sunt in littera.

In primo horum per tria describit In primo horum per tria describit furem per ostium non intrantem, et his furem per ostium non intrantem, et his tribus in sermone præmittit modo suo tribus in sermone præmittit modo suo confirmationem. confirmationem.

Dicit ergo: Dicit ergo:

«Amen, amen dico vobis, etc. » «Amen, amen dico vobis, etc. »

« Amen, amen, hoc est, vere, vere : « Amen, amen, hoc est, vere, vere : quia veritate sermonis, et veritate simi- quia veritate sermonis, et veritate simi- litudinis. Quæ duæ veritates tanguntur, litudinis. Quæ duæ veritates tanguntur, Proverb. 1, 6: Animadvertet parabolam Proverb. 1, 6: Animadvertet parabolam et interpretationem. Ecce veritas simili- et interpretationem. Ecce veritas simili- tudinis. Verba sapientum et ænigmata tudinis. Verba sapientum et ænigmata eorum. Ecce veritas sermonis. eorum. Ecce veritas sermonis.

« Dico vobis, » qui ad ostium sermo- « Dico vobis, » qui ad ostium sermo- nis sicut cæci Sodomitæ venire non nis sicut cæci Sodomitæ venire non vultis. vultis.

« Qui non intrat per ostium. » « Qui non intrat per ostium. »

Quia sicut per ostium intratur in do- Quia sicut per ostium intratur in do- mum, ita per principia cujuslibet veri- mum, ita per principia cujuslibet veri- tatis intratur in scientiam veritatis illius, tatis intratur in scientiam veritatis illius, et per principia fidei intratur in scien- et per principia fidei intratur in scien- tiam fidei, quæ est de credibilibus: sicut tiam fidei, quæ est de credibilibus: sicut sunt articuli fidei. Cantic. VIII, 9: Si sunt articuli fidei. Cantic. VIII, 9: Si

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia subversus est qui ejusmodi est, et quia subversus est qui ejusmodi est, et delinquit, cum sit proprio judicio con- delinquit, cum sit proprio judicio con- demnatus. demnatus.

De secundo dicitur, II Machab. IV, 7 et De secundo dicitur, II Machab. IV, 7 et 8 Ambiebat Jason, frater Oniæ, sum- 8 Ambiebat Jason, frater Oniæ, sum- mum sacerdotium adito rege, promil- mum sacerdotium adito rege, promil-

ostium est, compingamus illud tabulis ostium est, compingamus illud tabulis cedrinis, hoc est, principiis imputribilis cedrinis, hoc est, principiis imputribilis veritatis, quæ numquam excidunt: quia veritatis, quæ numquam excidunt: quia cedrus est imputribilis. Ideo præcepit cedrus est imputribilis. Ideo præcepit Dominus, Exod. XII, 7: Sument de san- Dominus, Exod. XII, 7: Sument de san- guine ejus, scilicet agni, et ponent super guine ejus, scilicet agni, et ponent super utrumque postem, et in superliminari-tens ei, etc. utrumque postem, et in superliminari-tens ei, etc. bus domorum in quibus comedent illum. bus domorum in quibus comedent illum. Quia principia fidei sunt de passione, et Quia principia fidei sunt de passione, et superliminaria sunt de deitate quia superliminaria sunt de deitate quia fere omnia principia fidei sunt (per quæ fere omnia principia fidei sunt (per quæ vere intratur in Christianam religionem) vere intratur in Christianam religionem) vel de passione, vel de deitate Christi. vel de passione, vel de deitate Christi. Deuter. vi, 9 Scribes ea, scilicet man- Deuter. vi, 9 Scribes ea, scilicet man- data, in limine et ostiis domus tuæ. Quia data, in limine et ostiis domus tuæ. Quia observatio mandatorum nulla est quæ observatio mandatorum nulla est quæ non principiis fidei confirmatur. non principiis fidei confirmatur.

<< In ovile ovium. »> << In ovile ovium. »>

Ovile est septa religionis Christianæ. Ovile est septa religionis Christianæ. Istæ sunt enim caulæ in quibus patrum Istæ sunt enim caulæ in quibus patrum greges conservabantur. Genes. xxix, 7: greges conservabantur. Genes. xxix, 7: Adhuc multum diei superest, neque est Adhuc multum diei superest, neque est tempus ut reducantur ad caulas greges. tempus ut reducantur ad caulas greges. Ista etiam ovilia dicuntur sedes in qui- Ista etiam ovilia dicuntur sedes in qui- bus accubare habent greges. Ezechiel. bus accubare habent greges. Ezechiel. XXXIV, 15 Pascam oves in cunctis sedi- XXXIV, 15 Pascam oves in cunctis sedi- bus terræ. Hoc est ovile commune, et bus terræ. Hoc est ovile commune, et quælibet Ecclesia est ovile particulare quælibet Ecclesia est ovile particulare ovium. Ezechiel. xxxiv, 31: Vos autem, ovium. Ezechiel. xxxiv, 31: Vos autem, greges mei, greges pascuæ meæ, homines greges mei, greges pascuæ meæ, homines estis et ego Dominus Deus vester. Psal. estis et ego Dominus Deus vester. Psal. XCIV, 7 Ipse est Dominus Deus noster, XCIV, 7 Ipse est Dominus Deus noster, et nos populus pascuæ ejus, et oves ma- et nos populus pascuæ ejus, et oves ma- nus ejus. Hoc ergo est veritatis ostium, nus ejus. Hoc ergo est veritatis ostium, hoc ovileet istæ sunt oves, sicut dixi- hoc ovileet istæ sunt oves, sicut dixi-

mus. mus.

« Qui ergo non intrat, » ille est qui « Qui ergo non intrat, » ille est qui per principia religionis Christianæ non per principia religionis Christianæ non venit. Per principia veritatis non venit venit. Per principia veritatis non venit hæreticus. Per principia autem gratiæ hæreticus. Per principia autem gratiæ non venit simoniacus. Per principia au- non venit simoniacus. Per principia au- tem libertatis non venit ille qui potenter tem libertatis non venit ille qui potenter aut armatis precibus est intrusus. Per aut armatis precibus est intrusus. Per principia simplicitatis non venit dolosus. principia simplicitatis non venit dolosus.

De primo dicitur, ad Titum, 11, 10 et De primo dicitur, ad Titum, 11, 10 et 11: Hæreticum hominem, post primam 11: Hæreticum hominem, post primam et secundam correptionem, devita, sciens et secundam correptionem, devita, sciens

De tertio dicitur, 1 Machab. 1x, 54 ct De tertio dicitur, 1 Machab. 1x, 54 ct seq., de Alcimo, qui potestate regali se seq., de Alcimo, qui potestate regali se voluit intrudere, et condemnatus est a voluit intrudere, et condemnatus est a Deo et sanctis. Deo et sanctis.

De dolosis autem qui dolis volunt se De dolosis autem qui dolis volunt se ingerere dicitur, Numer. xvi, 1 et seq., ingerere dicitur, Numer. xvi, 1 et seq., de Core, Dathan et Abiron, quos propter de Core, Dathan et Abiron, quos propter peccatum ambitionis, vivos terra absor- peccatum ambitionis, vivos terra absor- buit. Matth. vII, 15 Attendite a falsis buit. Matth. vII, 15 Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vesti- prophetis, qui veniunt ad vos in vesti- mentis ovium, intrinsecus autem sunt mentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. lupi rapaces.

De simoniacis autem dicitur, Act. VIII, De simoniacis autem dicitur, Act. VIII, 8 et seq., de Simone, et IV Regum, v, 8 et seq., de Simone, et IV Regum, v, 20 et seq., de Giezi, et II Machab. iv, 7 20 et seq., de Giezi, et II Machab. iv, 7 et seq., de Jasone. et seq., de Jasone.

Hi ergo sunt qui non intrant per ostia Hi ergo sunt qui non intrant per ostia veritatis, gratuitatis, libertatis, et sim- veritatis, gratuitatis, libertatis, et sim- plicis bonitatis Ecclesiasticæ. Hoc est plicis bonitatis Ecclesiasticæ. Hoc est ergo quod dicit: « Qui non intrat per ergo quod dicit: « Qui non intrat per ostium in ovile ovium. » ostium in ovile ovium. »

: :

Sed quia sæpe tales intra ovile inve- Sed quia sæpe tales intra ovile inve- niuntur, ideo determinat unde se impo- niuntur, ideo determinat unde se impo- nunt, dicens « Sed ascendit aliunde. » nunt, dicens « Sed ascendit aliunde. » Ovile autem ovium, ut diximus, com- Ovile autem ovium, ut diximus, com- mune quidem est, et est, ut etiam dixi- mune quidem est, et est, ut etiam dixi- mus, Ecclesia Catholica sub uno pastore mus, Ecclesia Catholica sub uno pastore Christo. Ecclesiæ autem congregationes Christo. Ecclesiæ autem congregationes particulares continentes, sunt etiam ovi- particulares continentes, sunt etiam ovi- lia et caula ovium: sicut conventus reli- lia et caula ovium: sicut conventus reli- giosorum, Ecclesiæ conventuales, et ca- giosorum, Ecclesiæ conventuales, et ca- thedrales, et parochiæ : in quibus fecit thedrales, et parochiæ : in quibus fecit Deus accubare oves suas, hoc est, fideles Deus accubare oves suas, hoc est, fideles simplices, et mansuetos, subjectos et simplices, et mansuetos, subjectos et humiles. humiles.

Hoc autem ovile conficitur ex septem, Hoc autem ovile conficitur ex septem, si utile debeat esse ovibus, scilicet, quod si utile debeat esse ovibus, scilicet, quod sit molle stramento ad accubandum, sit molle stramento ad accubandum, mundum ad quiescendum, calidum ad mundum ad quiescendum, calidum ad fovendum, firmum ad defendendum, pa- fovendum, firmum ad defendendum, pa- bulosum ad nutriendum, et largum ad bulosum ad nutriendum, et largum ad recipiendum, et adunatum ad congre- recipiendum, et adunatum ad congre-

IN EVANG. JOANNIS, CAP. X-1. IN EVANG. JOANNIS, CAP. X-1.

gandum. Molle autem est per Prælato- gandum. Molle autem est per Prælato- rum mansuetudinem, mundum per ca- rum mansuetudinem, mundum per ca- stitatem, calidum per charitatem, firmum stitatem, calidum per charitatem, firmum per fortitudinem, pabulosum per verbi per fortitudinem, pabulosum per verbi Dei eruditionem, largum per tempora- Dei eruditionem, largum per tempora- lium liberam distributionem, adunatum lium liberam distributionem, adunatum autem per unanimitatem. autem per unanimitatem.

: :

De mansuetudine dicit summus opilio, De mansuetudine dicit summus opilio, Matth. x1, 29 Discite a me, quia mitis Matth. x1, 29 Discite a me, quia mitis sum et humilis corde, etc. Ad Galat. vi, sum et humilis corde, etc. Ad Galat. vi, 1 Instruite illum in spiritu lenitatis. 1 Instruite illum in spiritu lenitatis. Non talem causam habuerunt illi de Non talem causam habuerunt illi de quibus dicitur, Ezechiel. xxxiv, 4 et 5: quibus dicitur, Ezechiel. xxxiv, 4 et 5: Cum austeritate imperabatis eis, et cum Cum austeritate imperabatis eis, et cum potentia. Et dispersi sunt oves meæ. potentia. Et dispersi sunt oves meæ. Actuum, xv, 10: Nunc ergo quid tenta- Actuum, xv, 10: Nunc ergo quid tenta- tis Deum, imponere jugum super cer- tis Deum, imponere jugum super cer- vices discipulorum, quod neque patres vices discipulorum, quod neque patres vestri neque nos portare potuimus ? Talis vestri neque nos portare potuimus ? Talis fuit Roboam, III Regum, xu, 14, qui fuit Roboam, III Regum, xu, 14, qui dixit: Pater meus aggravavit jugum ve- dixit: Pater meus aggravavit jugum ve- strum, ego autem addam jugo vestro : strum, ego autem addam jugo vestro : pater meus cecidit vos flagellis, ego au- pater meus cecidit vos flagellis, ego au- tem cædam vos scorpionibus. Tales sunt tem cædam vos scorpionibus. Tales sunt proclivi ad poenas infligendas, proni ad proclivi ad poenas infligendas, proni ad sententias promulgandas. sententias promulgandas.

De munditia castitatis dicitur, Levit. De munditia castitatis dicitur, Levit. XIX, 2 Sancti estote, quia ego sanctus XIX, 2 Sancti estote, quia ego sanctus sum. Exod. xxx1, 13 : Qui sanctifico vos. sum. Exod. xxx1, 13 : Qui sanctifico vos. Ambrosius dicit, quod Prælatus castita- Ambrosius dicit, quod Prælatus castita- tis polleat vigore. Ad Hebr. VII, 26: tis polleat vigore. Ad Hebr. VII, 26: Talis decebat ut nobis esset Pontifex, Talis decebat ut nobis esset Pontifex, sanctus, innocens, impollutus, segrega- sanctus, innocens, impollutus, segrega- tus a peccatoribus, et excelsior cælis tus a peccatoribus, et excelsior cælis factus. Tales non fuerunt de quibus di- factus. Tales non fuerunt de quibus di- citur, II Machab. v₁, 4: Nam templum citur, II Machab. v₁, 4: Nam templum luxuria et comessationibus Gentium erat luxuria et comessationibus Gentium erat plenum, et scortantium cum meretrici- plenum, et scortantium cum meretrici- bus, sacratisque ædibus mulières se ultro bus, sacratisque ædibus mulières se ultro ingerebant, intro ferentes ea quæ non ingerebant, intro ferentes ea quæ non licebat, hoc est, carnales immunditias. licebat, hoc est, carnales immunditias.

De calore charitatis dicitur, Joan. xxi, De calore charitatis dicitur, Joan. xxi, 15, cum Dominus committeret oves Pe- 15, cum Dominus committeret oves Pe- tro, ante quærebat: Simon Joannis, di- tro, ante quærebat: Simon Joannis, di- ligis me? Et ter quærit, ut cognoscat ligis me? Et ter quærit, ut cognoscat dilectionem pastoris ovium, et dilectio- dilectionem pastoris ovium, et dilectio- nem ovium, et dilectionem decoris nem ovium, et dilectionem decoris ovium Psal. xxv, 8: Domine, dilexi ovium Psal. xxv, 8: Domine, dilexi decorem domus tuæ. Unde summus pa- decorem domus tuæ. Unde summus pa-

397 397

stor omnibus quibus oves committit sive stor omnibus quibus oves committit sive greges, dicit, Joan. xш1, 35: In hoc cog- greges, dicit, Joan. xш1, 35: In hoc cog- noscent omnes quia discipuli mei estis, noscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem. si dilectionem habueritis ad invicem.

Tales non sunt Ægyptii pastores, hoc Tales non sunt Ægyptii pastores, hoc est, sæculares. De quibus dicitur, Genes. est, sæculares. De quibus dicitur, Genes. XLVI, 34 Quia detestantur Ægyptii XLVI, 34 Quia detestantur Ægyptii omnes pastores ovium. omnes pastores ovium.

De firmitate per fortitudinem quod De firmitate per fortitudinem quod non rumpatur a lupis, hoc est, tyrannis, non rumpatur a lupis, hoc est, tyrannis, Joan. x, 11: Bonus pastor animam Joan. x, 11: Bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. Isa. xxvi, 1 : suam dat pro ovibus suis. Isa. xxvi, 1 : Urbs fortitudinis nostræ Sion: salvator Urbs fortitudinis nostræ Sion: salvator ponetur in ea murus, et antemurale, ponetur in ea murus, et antemurale, hoc est, sollicita custodia mandatorum hoc est, sollicita custodia mandatorum pro muro, et observatio consiliorum pro pro muro, et observatio consiliorum pro antemurali. Matth. vII, 24: Assimilabi- antemurali. Matth. vII, 24: Assimilabi- tur viro sapienti, qui ædificavit domum tur viro sapienti, qui ædificavit domum suam supra petram. Psal. xc, 1 : In pro- suam supra petram. Psal. xc, 1 : In pro- tectione Dei coli commorabitur. Tales tectione Dei coli commorabitur. Tales non sunt eorum causæ quas quilibet non sunt eorum causæ quas quilibet ventus exsufflat, et in tentatione quæli- ventus exsufflat, et in tentatione quæli- bet inundatio subvertit in tribulatione. bet inundatio subvertit in tribulatione. Matth. vII, 27: Et descendit pluvia, et Matth. vII, 27: Et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et cecidit, et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina illius magna. fuit ruina illius magna.

De pabulositate eruditionis dicitur, De pabulositate eruditionis dicitur, Genes. xxiv, 25: Palearum et fæeni plu- Genes. xxiv, 25: Palearum et fæeni plu- rimum est apud nos, et locus spatiosus rimum est apud nos, et locus spatiosus ad manendum. Palea de qua granum ad manendum. Palea de qua granum excutitur est scientia litterarum Scrip- excutitur est scientia litterarum Scrip- turæ. Fonum autem viride est doctrina turæ. Fonum autem viride est doctrina moralis, virens in virtutum doctrina: et moralis, virens in virtutum doctrina: et illa est bona caula. Ezechiel. xxxiv, 14: illa est bona caula. Ezechiel. xxxiv, 14: In pascuis uberrimis pascam eos. Est In pascuis uberrimis pascam eos. Est autem pabulum ovium si proficere de- autem pabulum ovium si proficere de- beat sale condiendum, quod sapientiam beat sale condiendum, quod sapientiam gratiæ significat. Ad Coloss. IV, 6: Ser- gratiæ significat. Ad Coloss. IV, 6: Ser- mo vester in gratia sale sit conditus. mo vester in gratia sale sit conditus. Talis non fuit qui, Isa. 111, 7, dixit : Non Talis non fuit qui, Isa. 111, 7, dixit : Non sum medicus, et in domo mea non est sum medicus, et in domo mea non est panis neque vestimentum. Hic enim nec panis neque vestimentum. Hic enim nec industriam habet curandi oves, nec pa- industriam habet curandi oves, nec pa- bulum habet, nec habet vestimentum bulum habet, nec habet vestimentum sive indumentum unde calefaciat oves. sive indumentum unde calefaciat oves.

Largum autem est per temporalium Largum autem est per temporalium distributionem. Largitas autem hæc est distributionem. Largitas autem hæc est per amplam animi quamdam largita- per amplam animi quamdam largita-

398 398

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tem ad dandum. II ad Corinth. IX, 7: tem ad dandum. II ad Corinth. IX, 7: Hilarem enim datorem diligit Deus. Ad Hilarem enim datorem diligit Deus. Ad Hebr. x, 5 Sint mores sine avaritia, Hebr. x, 5 Sint mores sine avaritia, contenti præsentibus ipse enim dicit: contenti præsentibus ipse enim dicit: Non te deseram, neque derelinquam 1. Non te deseram, neque derelinquam 1. Tob. iv, 9 Si multum tibi fuerit, abun- Tob. iv, 9 Si multum tibi fuerit, abun- danter tribue si exiguum tibi fuerit, danter tribue si exiguum tibi fuerit, etiam exiguum libenter impertiri stude. etiam exiguum libenter impertiri stude. Et hæc largitas signatur, Isa. XLIX, 20: Et hæc largitas signatur, Isa. XLIX, 20: Adhuc dicent in auribus tuis filii sterili- Adhuc dicent in auribus tuis filii sterili- tatis tuæ Angustus est mihi locus, fac tatis tuæ Angustus est mihi locus, fac spatium mihi ut habitem. Ibidem, LIV, spatium mihi ut habitem. Ibidem, LIV, 2 Dilata locum tentorii tui, etc. Sic 2 Dilata locum tentorii tui, etc. Sic enim largum ovile multas recipit oves, enim largum ovile multas recipit oves, et non est aliqua quæ ad caulas Ecclesiæ et non est aliqua quæ ad caulas Ecclesiæ non reducatur. non reducatur.

VI, VI,

De adunatione autem et compagina- De adunatione autem et compagina- tione unanimitatis, in qua oves congre- tione unanimitatis, in qua oves congre- gentur dicit Psalmista, Psal. cxxxII, 1 : gentur dicit Psalmista, Psal. cxxxII, 1 : Ecce quam bonum et quam jucundum Ecce quam bonum et quam jucundum habitare fratres in unum. Item, Psal. habitare fratres in unum. Item, Psal. LIV, 15 In domo Dei ambulavimus cum LIV, 15 In domo Dei ambulavimus cum consensu. Judith, 14 Unanimes consensu. Judith, 14 Unanimes preces suas Domino effuderunt. Et ideo preces suas Domino effuderunt. Et ideo unum ovile est, et unus pastor. Schis- unum ovile est, et unus pastor. Schis- matici autem et hi qui procurant dissen- matici autem et hi qui procurant dissen- siones, istam compaginationem scindunt siones, istam compaginationem scindunt ovilis. I ad Corinth. 1, 10: Obsecro vos, ovilis. I ad Corinth. 1, 10: Obsecro vos, fratres, ut idipsum dicatis omnes, et non fratres, ut idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata. Sic ergo con- sint in vobis schismata. Sic ergo con- struitur ovile. struitur ovile.

Sic ergo qui non intrat per ostium in Sic ergo qui non intrat per ostium in ovile « ovium, » non equorum, non hœ- ovile « ovium, » non equorum, non hœ- dorum, non vaccarum. Equus enim non dorum, non vaccarum. Equus enim non habet intellectum quia superbum est habet intellectum quia superbum est animal, et ambitio excæcat eum, ut di- animal, et ambitio excæcat eum, ut di- cit Gregorius. Psal. xxx1, 9: Nolite fieri cit Gregorius. Psal. xxx1, 9: Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est in- sicut equus et mulus, quibus non est in- tellectus. Mulus autem et equus signant tellectus. Mulus autem et equus signant duo genera hominum in caulis Ecclesiæ duo genera hominum in caulis Ecclesiæ non collocandorum. Equus superbum non collocandorum. Equus superbum animal est ex genere: mulus autem su- animal est ex genere: mulus autem su- perbum animal est ex altero parente. Et perbum animal est ex altero parente. Et ideo equus significat eum qui se effert ideo equus significat eum qui se effert ex dignitate propria: mulus autem eum ex dignitate propria: mulus autem eum qui se effert ex dignitate aliena sibi con- qui se effert ex dignitate aliena sibi con- juncta. Asini etiam sunt sine sensu nul- juncta. Asini etiam sunt sine sensu nul-

f. Josue, 1, 5. f. Josue, 1, 5.

lum spiritualem sensum habentes : et lum spiritualem sensum habentes : et isti sunt animales. I ad Corinth. 11, 14: isti sunt animales. I ad Corinth. 11, 14: Animalis homo non percipit ea quæ sunt Animalis homo non percipit ea quæ sunt Spiritus Dei: stultitia enim est illi, etc. Spiritus Dei: stultitia enim est illi, etc. Canes etiam sunt detractores et latratores Canes etiam sunt detractores et latratores in quemlibet: quos etiam Deus in caulas in quemlibet: quos etiam Deus in caulas suas non congregat. Apocal. xx11, 15 : suas non congregat. Apocal. xx11, 15 : Foris canes, et venefici, et impudici, etc. Foris canes, et venefici, et impudici, etc. Sic etiam porci immundi per luxuriam a Sic etiam porci immundi per luxuriam a caulis Dei excluduntur, et dæmonibus caulis Dei excluduntur, et dæmonibus traduntur. traduntur.

Sed oves intra caulas Dei recipiuntur. Sed oves intra caulas Dei recipiuntur. Ovis enim simplex est animal, mansue- Ovis enim simplex est animal, mansue- tum, subjectum, non reclamans ad omne tum, subjectum, non reclamans ad omne quod fit ei, utile lana, carne, et lacte, quod fit ei, utile lana, carne, et lacte, intestinis, et fimo. De simplicitate qui- intestinis, et fimo. De simplicitate qui- dem dicitur, Psal. xciv, 7: Nos populus dem dicitur, Psal. xciv, 7: Nos populus pascuæ ejus, et oves manus ejus, hoc pascuæ ejus, et oves manus ejus, hoc est, simplices ad obediendum. De man- est, simplices ad obediendum. De man- suctudine et patentia, Jerem. xi, 19 : suctudine et patentia, Jerem. xi, 19 : Ego quasi agnus mansuetus, qui por- Ego quasi agnus mansuetus, qui por- tatur ad victimam. Subjectum est, quia tatur ad victimam. Subjectum est, quia non contendit de prælatione, sed obedit non contendit de prælatione, sed obedit in omnibus. Ad Hebr. xi, 17 : Obedite in omnibus. Ad Hebr. xi, 17 : Obedite præpositis vestris, et subjacete illis : ipsi præpositis vestris, et subjacete illis : ipsi enim pervigilant quasi rationem pro ani- enim pervigilant quasi rationem pro ani- mabus vestris reddituri. Non reclamans, mabus vestris reddituri. Non reclamans, et hoc fit per patientiam. Isaiæ, LIII, 7: et hoc fit per patientiam. Isaiæ, LIII, 7: Sicut ovis ad occisionem ducetur, et sic- Sicut ovis ad occisionem ducetur, et sic- ut agnus coram tondente se obmutescet. ut agnus coram tondente se obmutescet. De utilitate, Ezechiel. xxxiv, 3: Lac De utilitate, Ezechiel. xxxiv, 3: Lac comedebatis, et lanis operiebamini, et comedebatis, et lanis operiebamini, et quod crassum erat occidebatis: gregem quod crassum erat occidebatis: gregem autem meum non pascebatis. De utili- autem meum non pascebatis. De utili- tate intestinorum et fimi. Intestina qui- tate intestinorum et fimi. Intestina qui- dem sunt opera misericordiæ quæ pro- dem sunt opera misericordiæ quæ pro- sunt pauperibus. Job, xxx, 23: Compa- sunt pauperibus. Job, xxx, 23: Compa- tiebatur anima mea pauperi. Sunt etiam tiebatur anima mea pauperi. Sunt etiam utilia ad devotionem in oratione. Psal. utilia ad devotionem in oratione. Psal. CII, 1 Benedic, anima mea, Domino, et CII, 1 Benedic, anima mea, Domino, et omnia quæ intra me sunt nomini sancto omnia quæ intra me sunt nomini sancto ejus. Fimus etiam prodest, quando pec- ejus. Fimus etiam prodest, quando pec- catorum consideratio, et incendit devo- catorum consideratio, et incendit devo- tionem ad remittendum, et humiliat pœ- tionem ad remittendum, et humiliat pœ- nitentem. Unde, Job, 1, 8: Testa saniem nitentem. Unde, Job, 1, 8: Testa saniem radebat, sedens in sterquilinio. Quia radebat, sedens in sterquilinio. Quia sanies, scilicet consideratio peccatorum sanies, scilicet consideratio peccatorum

IN EVANG. JOANNIS, CAP. X-1. IN EVANG. JOANNIS, CAP. X-1.

valet ad humiliationem et ad virtutis valet ad humiliationem et ad virtutis confirmationem, quæ per testam signa- confirmationem, quæ per testam signa- tur. Sic ergo fideles sunt oves. Alibi tur. Sic ergo fideles sunt oves. Alibi autem super Lucam et Matthæum de autem super Lucam et Matthæum de hac materia plura sunt notata '. hac materia plura sunt notata '. Hoc est ergo quod dicit: Hoc est ergo quod dicit: ovium. » ovium. »

« Sed ascendit aliunde. » « Sed ascendit aliunde. »

: :

399 399