IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-40, 41. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-40, 41.

trem vestrum, et ad Saram, quæ peperit trem vestrum, et ad Saram, quæ peperit

vos. vos.

« Nunc autem, etc. » « Nunc autem, etc. »

Secundum est, quod hoc non fa- Secundum est, quod hoc non fa-

ciunt. ciunt.

Et hoc est « Nunc autem » hæc non Et hoc est « Nunc autem » hæc non facitis sed « quæritis me interficere. » facitis sed « quæritis me interficere. » Jerem. XVIII, 18: Venite, et percutiamus Jerem. XVIII, 18: Venite, et percutiamus rum lingua, et non attendamus ad uni- rum lingua, et non attendamus ad uni- versos sermones ejus. Joan. vII, 25: Non- versos sermones ejus. Joan. vII, 25: Non- ne hic est quem quærunt Judæi interfi- ne hic est quem quærunt Judæi interfi- cere? cere?

Causa autem notatur in hoc quod di- Causa autem notatur in hoc quod di- cit «Hominem, » apud vos innocen- cit «Hominem, » apud vos innocen- tem. Joan. xvi, 38: Ego nullam inve- tem. Joan. xvi, 38: Ego nullam inve- nio in eo causam, scilicet mortis ¹. nio in eo causam, scilicet mortis ¹.

« Qui veritatem vobis locutus sum, » « Qui veritatem vobis locutus sum, » quæ mihi est causa persecutionis. Amos, quæ mihi est causa persecutionis. Amos, v, 10 Odio habuerunt corripientem in v, 10 Odio habuerunt corripientem in porta, et loquentem perfecte abominati porta, et loquentem perfecte abominati

sunt. sunt.

« Quam audivi a Patre meo: » et ideo « Quam audivi a Patre meo: » et ideo est authentica, cui contradicere non licet. est authentica, cui contradicere non licet. Joan. 1, 34 Quem enim misit Deus, Joan. 1, 34 Quem enim misit Deus, verba Dei loquitur. Ezechiel. III, 7: Do- verba Dei loquitur. Ezechiel. III, 7: Do- mus Israel nolunt audire te, quia nolunt mus Israel nolunt audire te, quia nolunt audire me. audire me.

« Hæc Abraham non fecit. » « Hæc Abraham non fecit. »

Hic tertium est : et ideo vere filii Hic tertium est : et ideo vere filii Abraham non estis. Daniel. XIII, 56: Abraham non estis. Daniel. XIII, 56: Semen Chanaan, non Juda. Sapient. IV, Semen Chanaan, non Juda. Sapient. IV, 3: Spuria vitulamina non dabunt radi- 3: Spuria vitulamina non dabunt radi- ces altas. ces altas.

« Vos facitis opera patris vestri ? » « Vos facitis opera patris vestri ? »

Quartum est et subticet id quod se- Quartum est et subticet id quod se- quitur ex immediato hoc quod sint veri quitur ex immediato hoc quod sint veri Abrahæ filiised per opera ostendunt Abrahæ filiised per opera ostendunt cujus patris sunt filii. Act. vII, 52 : cujus patris sunt filii. Act. vII, 52 : Quem Prophetarum non sunt persecuti Quem Prophetarum non sunt persecuti patres vestri? Et occiderunt eos qui præ- patres vestri? Et occiderunt eos qui præ- nuntiaverunt de adventu Justi, cujus nuntiaverunt de adventu Justi, cujus

Cf Luc. XXIII, 22. Cf Luc. XXIII, 22.

359 359

vos nunc proditores et homicidæ fuistis. vos nunc proditores et homicidæ fuistis. Matth. xxi, 31 et 32: Testimonio estis Matth. xxi, 31 et 32: Testimonio estis vobismetipsis, quia filii estis eorum qui vobismetipsis, quia filii estis eorum qui Prophetas occiderunt. Et vos implete Prophetas occiderunt. Et vos implete mensuram patrum vestrorum. mensuram patrum vestrorum.

« Dixerunt itaque ei : Nos ex forni- « Dixerunt itaque ei : Nos ex forni- catione non sumus nati: unum pa- catione non sumus nati: unum pa- trem habemus, Deum. » trem habemus, Deum. »

Hic incipit pars illa in qua nituntur Hic incipit pars illa in qua nituntur extra se excludere servitutem spiritua- extra se excludere servitutem spiritua- lem, et gloriari in spirituali libertate. lem, et gloriari in spirituali libertate. Intelligentes enim de libertate carnali Intelligentes enim de libertate carnali non loqui Christum, tandem revertun- non loqui Christum, tandem revertun- tur ad spiritualem libertatem, et in illa tur ad spiritualem libertatem, et in illa volunt gloriari. volunt gloriari.

Et ideo dividitur hæc pars in duas, Et ideo dividitur hæc pars in duas, scilicet, in falsam gloriam libertatis spi- scilicet, in falsam gloriam libertatis spi- ritualis, et in exclusionem gloriæ il- ritualis, et in exclusionem gloriæ il- lius. lius.

De prima dicunt duo, scilicet exclusio- De prima dicunt duo, scilicet exclusio- nem servitutis, et gloriam libertatis. nem servitutis, et gloriam libertatis.

Dicunt ergo de primo : « Nos, » Judæi Dicunt ergo de primo : « Nos, » Judæi unius Dei cultores, « ex fornicatione » unius Dei cultores, « ex fornicatione » spirituali gentilitatis (quæ fornicatur de spirituali gentilitatis (quæ fornicatur de Deo in Deum, et cum multis diis simul), Deo in Deum, et cum multis diis simul), « non sumus nati, »sed in fide unius « non sumus nati, »sed in fide unius Dei. Psal. LXXII, 27 Perdidisti omnes Dei. Psal. LXXII, 27 Perdidisti omnes qui fornicantur abs te. Osee, 1, 2 : For- qui fornicantur abs te. Osee, 1, 2 : For- nicans fornicabitur terra a Domino. nicans fornicabitur terra a Domino. Melius hos novit Dominus, quam ipsi Melius hos novit Dominus, quam ipsi seipsos: ut dicit Isaias, LVII, 3 : Accedite seipsos: ut dicit Isaias, LVII, 3 : Accedite huc, filii auguratricis, semen adulteri huc, filii auguratricis, semen adulteri et fornicariæ. Et iterum, ibidem, y. 8: et fornicariæ. Et iterum, ibidem, y. 8: Juxta me discooperuisti, et suscepisti Juxta me discooperuisti, et suscepisti adulterum. Jerem. 11, 20: Sub omni adulterum. Jerem. 11, 20: Sub omni ligno frondoso tu prosternebaris mere- ligno frondoso tu prosternebaris mere- trix. Ezechiel. xv1, 25 et 26: Multipli- trix. Ezechiel. xv1, 25 et 26: Multipli- casti fornicationes tuas, et fornicata es casti fornicationes tuas, et fornicata es cum filiis Egypti, vicinis tuis, magna- cum filiis Egypti, vicinis tuis, magna- rum carnium. Et constat quod omnes rum carnium. Et constat quod omnes isti de idololatria loquuntur. isti de idololatria loquuntur.

« Unum patrem habemus, Deum, » « Unum patrem habemus, Deum, » spiritualem quia in hoc gloriabantur. spiritualem quia in hoc gloriabantur. Sed dicit Moyses, Deuter. xxxn, 18: Sed dicit Moyses, Deuter. xxxn, 18:

42 42

360 360

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Deum qui te genuit dereliquisti, etc. Deum qui te genuit dereliquisti, etc. Et ideo gloriatio eorum exclusa est. Et Et ideo gloriatio eorum exclusa est. Et hoc est quod intendit. hoc est quod intendit.

«< Dixit ergo eis Jesus: Si Deus pater «< Dixit ergo eis Jesus: Si Deus pater vester esset, diligeretis utique me. Ego vester esset, diligeretis utique me. Ego enim ex Deo processi et veni: ne- enim ex Deo processi et veni: ne- que enim a meipso veni, sed ille me que enim a meipso veni, sed ille me misit. » misit. »

Dividitur autem hæc pars in tres par- Dividitur autem hæc pars in tres par- tes in quarum prima Deum, ipsorum tes in quarum prima Deum, ipsorum non esse patrem spiritualem ostendit: non esse patrem spiritualem ostendit: in secunda, diabolum ostendit esse eo- in secunda, diabolum ostendit esse eo- rum patrem per imitationem. Sed quia rum patrem per imitationem. Sed quia possent dicere quod veritas non esset possent dicere quod veritas non esset acceptanda in tali correptione, quia ipse acceptanda in tali correptione, quia ipse est in simili crimine cum ipsis, ideo in est in simili crimine cum ipsis, ideo in tertia parte dicitur quod recipienda est tertia parte dicitur quod recipienda est veritas, quia ipsa est sine crimine. Se- veritas, quia ipsa est sine crimine. Se- cunda pars incipit ibi, y. 44: « Vos ex cunda pars incipit ibi, y. 44: « Vos ex patre diabolo estis. » Tertia autem, ibi, patre diabolo estis. » Tertia autem, ibi, . 45 «Ego autem si veritatem dico. » . 45 «Ego autem si veritatem dico. » Primum probat duplici signo quo- Primum probat duplici signo quo- rum primum est secundum affectum : rum primum est secundum affectum : alterum autem secundum intellectum. alterum autem secundum intellectum.

In primo sunt tria, scilicet, signum, In primo sunt tria, scilicet, signum, causa confirmans signum, et probatio causa confirmans signum, et probatio

causæ. causæ.

Dicit ergo « Si Deus, » qui per crea- Dicit ergo « Si Deus, » qui per crea- tionem pater est omnium, quos fecit ad tionem pater est omnium, quos fecit ad imaginem et similitudinem suam, « esset imaginem et similitudinem suam, « esset pater vester, » per dilectionem, quæ pater vester, » per dilectionem, quæ semper est inter patrem et filium, et per semper est inter patrem et filium, et per imitationem vos « utique diligeretis imitationem vos « utique diligeretis me, » quia eorum quæ ab uno proce- me, » quia eorum quæ ab uno proce- dunt, mutua est dilectio in eo illo, a quo dunt, mutua est dilectio in eo illo, a quo procedunt qui aliquid sui habet in utro- procedunt qui aliquid sui habet in utro- que. Pater enim aliquid sui habet in filiis que. Pater enim aliquid sui habet in filiis qui procedunt ab ipso : et in illo uno qui procedunt ab ipso : et in illo uno filii diligunt se ad invicem. Illud autem filii diligunt se ad invicem. Illud autem unum, quod Pater coelestis habet in Filio unum, quod Pater coelestis habet in Filio naturali, et in filio per adoptionem, est naturali, et in filio per adoptionem, est Spiritus quia ipse nos diligit Spiritu Spiritus quia ipse nos diligit Spiritu sancto et nos eum, et nos ad invicem sancto et nos eum, et nos ad invicem

1 Cf. Psal. XXIV, 19. 1 Cf. Psal. XXIV, 19.

nos diligimus Spiritu sancto. Unde, ad nos diligimus Spiritu sancto. Unde, ad Galat. Iv, 6 Quoniam estis filii Dei, Galat. Iv, 6 Quoniam estis filii Dei, misit Deus Spiritum Filii sui in corda misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra clamantem: Abba, Pater. Item, vestra clamantem: Abba, Pater. Item, ad Roman. v, 5: Charitas Dei diffusa ad Roman. v, 5: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris, etc. est in cordibus nostris, etc. Causam autem hujus dilectionis sub- Causam autem hujus dilectionis sub- jungit, dicens : jungit, dicens :

« Ego enim ex Deo » « Ego enim ex Deo »

Patre per essentialem generationem, Patre per essentialem generationem, « processi, » Deus verus, Patri æqualis, « processi, » Deus verus, Patri æqualis, et plenus Spiritu suæ dilectionis : « et et plenus Spiritu suæ dilectionis : « et veni, » incarnatus in mundum. Michææ, veni, » incarnatus in mundum. Michææ, v, 2 Egressus ejus ab initio a diebus v, 2 Egressus ejus ab initio a diebus æternitatis. Eccli. xxiv, 5: Ego ex ore æternitatis. Eccli. xxiv, 5: Ego ex ore Altissimi prodivi, primogenita ante Altissimi prodivi, primogenita ante omnem creaturam. omnem creaturam.

Sed quia hæc negare possent, confir- Sed quia hæc negare possent, confir- mat probando, dicens : « Neque enim mat probando, dicens : « Neque enim veni » in mundum « a meipso. » Quia sic- veni » in mundum « a meipso. » Quia sic- ut dicit Augustinus in libro IV de Tri- ut dicit Augustinus in libro IV de Tri- nitate « Mitti, est cognosci quod ab nitate « Mitti, est cognosci quod ab alio sit qui mittitur. » alio sit qui mittitur. »

«Sed ille,» Pater, «me misit, » sicut «Sed ille,» Pater, «me misit, » sicut continuo demonstro per potestatem suam continuo demonstro per potestatem suam quam in operibus ostendo. Psal. cvI, 20: quam in operibus ostendo. Psal. cvI, 20: Misit verbum suum, et sanavit eos, et Misit verbum suum, et sanavit eos, et eripuit eos de interitu eorum. Unde eripuit eos de interitu eorum. Unde cognoscentes eum esse Filium dicunt, cognoscentes eum esse Filium dicunt, Matth. xx1, 38: Hic est hæres, venite, Matth. xx1, 38: Hic est hæres, venite, occidamus eum, et habebimus hæredita- occidamus eum, et habebimus hæredita- tem ejus. Ad Hebr. 1, 2: Locutus est no- tem ejus. Ad Hebr. 1, 2: Locutus est no- bis in Filio, quem constituit hæredem bis in Filio, quem constituit hæredem universorum. Sic ergo me pro certo dili- universorum. Sic ergo me pro certo dili- geretis. Sed a destructione consequentis, geretis. Sed a destructione consequentis, me non diligitis. Ergo a Deo patre spiri- me non diligitis. Ergo a Deo patre spiri- tuali vos per imitationem non estis : tuali vos per imitationem non estis : imo odistis me, quia ego arguo vos in imo odistis me, quia ego arguo vos in malis. III Regum, XXII, 8: Ego odi eum, malis. III Regum, XXII, 8: Ego odi eum, quia non prophetat mihi bonum, sed quia non prophetat mihi bonum, sed semper malum. Joan. xv, 25 : Ut adim- semper malum. Joan. xv, 25 : Ut adim- pleatur sermo qui in lege eorum scri- pleatur sermo qui in lege eorum scri- ptus est Quia odio habuerunt ptus est Quia odio habuerunt gratis'. gratis'.

me me

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-43, 44. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-43, 44.

« Quare loquelam meam non cog- « Quare loquelam meam non cog- noscitis? Quia non potestis audire noscitis? Quia non potestis audire

sermonem meum. » sermonem meum. »

Ecce secundum signum quod est ex Ecce secundum signum quod est ex parte intellectus. Qui enim sunt ex disci- parte intellectus. Qui enim sunt ex disci- plina patris, cognoscunt verba quæ sunt plina patris, cognoscunt verba quæ sunt de patris disciplina. de patris disciplina.

Et hoc est quod dicit : « Quare loque- Et hoc est quod dicit : « Quare loque- lam meam,» in doctrina Patris, « non lam meam,» in doctrina Patris, « non cognoscitis? » Qui enim sunt ex una cognoscitis? » Qui enim sunt ex una domo patris, eamdem cognoscunt loque- domo patris, eamdem cognoscunt loque- lam. Joan. vII, 17: Si quis voluerit vo- lam. Joan. vII, 17: Si quis voluerit vo- luntatem ejus facere, cognoscet de doc- luntatem ejus facere, cognoscet de doc- trina, utrum ex Deo sit, an ego a trina, utrum ex Deo sit, an ego a meipso loquar. Loquela enim Dei magis meipso loquar. Loquela enim Dei magis cognoscitur ex virtute operativa verbo- cognoscitur ex virtute operativa verbo- rum, quæ perficit omne quod vult lo- rum, quæ perficit omne quod vult lo- quens, quam cognoscatur ex verborum quens, quam cognoscatur ex verborum significatione. Quia Verbum Dei illumi- significatione. Quia Verbum Dei illumi- nat cæcos, claudos dirigit, mortuos sus- nat cæcos, claudos dirigit, mortuos sus- citat, et cætera hujusmodi facit. Sicut citat, et cætera hujusmodi facit. Sicut enim verbum, rerum et intentionum enim verbum, rerum et intentionum significativum, est angelus sive nuntius significativum, est angelus sive nuntius intellectus speculativi: ita verbum ope- intellectus speculativi: ita verbum ope- rativum et rerum constitutivum, est an- rativum et rerum constitutivum, est an- gelus et nuntius intellectus activi. Et gelus et nuntius intellectus activi. Et quando agit sine ministerio instrumenti quando agit sine ministerio instrumenti et medii ad solam voluntatem, procul et medii ad solam voluntatem, procul dubio est nuntius et angelus intellectus dubio est nuntius et angelus intellectus agentis divini quia procul dubio hoc agentis divini quia procul dubio hoc non potest facere nisi Deus. Et hanc non potest facere nisi Deus. Et hanc loquelam cognoscere debuit, qui est a loquelam cognoscere debuit, qui est a Deo. Et hoc est quod dicitur, Isa. Deo. Et hoc est quod dicitur, Isa. XXVIII, 11 In loquela labii, et lingua XXVIII, 11 In loquela labii, et lingua altera loquetur ad populum istum : et altera loquetur ad populum istum : et nec sic audierunt Dominum. Matth. nec sic audierunt Dominum. Matth. xxvi, 73 Loquela tua manifestum te xxvi, 73 Loquela tua manifestum te facit. facit.

« Quia non potestis, » odio mei et ve- « Quia non potestis, » odio mei et ve- ritatis, « audire, hoc est, exaudire ritatis, « audire, hoc est, exaudire « sermonem meum: » et hoc odium et « sermonem meum: » et hoc odium et invidia fecerunt. Act. VII, 54: Audientes invidia fecerunt. Act. VII, 54: Audientes autem hæc, dissecabantur cordibus suis, autem hæc, dissecabantur cordibus suis, et stridebant dentibus in eum. Isa. xxx, et stridebant dentibus in eum. Isa. xxx, 10 et 11 Loquimini nobis placentia, vi- 10 et 11 Loquimini nobis placentia, vi- dete nobis errores. Auferte a me viam : dete nobis errores. Auferte a me viam : declinate a me semitam: cesset a facie declinate a me semitam: cesset a facie nostra Sanctus Israel. nostra Sanctus Israel.

361 361

« Vos ex patre diabolo estis, et « Vos ex patre diabolo estis, et desideria patris vestri vultis fa- desideria patris vestri vultis fa-

cere. » cere. »

Probato quod pater eorum non sit Probato quod pater eorum non sit Deus, continuo probat quod pater eo- Deus, continuo probat quod pater eo- rum per imitationem est diabolus. rum per imitationem est diabolus.

Dicit autem hic tria. Primo enim præ- Dicit autem hic tria. Primo enim præ- mittit propositum secundo, dicti osten- mittit propositum secundo, dicti osten- dit causam tertio, declarat probationem dit causam tertio, declarat probationem quam facit per causam. quam facit per causam.

Dicit ergo: « Vos, » pessimi, « ex pa- Dicit ergo: « Vos, » pessimi, « ex pa- tre diabolo estis, » per imitationem, et tre diabolo estis, » per imitationem, et illius doctrinam et malitiam vos sequi- illius doctrinam et malitiam vos sequi- mini. Sapient. 11, 25: Imitantur autem mini. Sapient. 11, 25: Imitantur autem illum, hoc est, diabolum, qui sunt ex illum, hoc est, diabolum, qui sunt ex parte illius. Ille enim pater generat et parte illius. Ille enim pater generat et vos format in malitia. Isa. XLIII, 27: vos format in malitia. Isa. XLIII, 27: Pater tuus primus peccavit, et interpretes Pater tuus primus peccavit, et interpretes tui prævaricati sunt in me. Primi enim tui prævaricati sunt in me. Primi enim interpretes patris diaboli, qui voluntatem interpretes patris diaboli, qui voluntatem ejus interpretati sunt, primi parentes ejus interpretati sunt, primi parentes fuerunt. Sapient. IV, 6: Ex iniquis fuerunt. Sapient. IV, 6: Ex iniquis somnis filii qui nascuntur, testes sunt somnis filii qui nascuntur, testes sunt nequitiæ adversus parentes in interroga- nequitiæ adversus parentes in interroga- tione sua. Hoc autem intelligitur de tione sua. Hoc autem intelligitur de filiis, qui sunt filii per imitationem ma- filiis, qui sunt filii per imitationem ma- lorum parentum. lorum parentum.

Et tangit dicti hujus causam, dicens: Et tangit dicti hujus causam, dicens: « Et desideria, » hoc est, quia desideria « Et desideria, » hoc est, quia desideria illius «patris vestri vultis facere, » sci- illius «patris vestri vultis facere, » sci- licet, innocentem occidendo. Desiderium licet, innocentem occidendo. Desiderium enim illius non est nisi interficere. Haba- enim illius non est nisi interficere. Haba- cuc, 1, 17 Semper interficere gentes cuc, 1, 17 Semper interficere gentes non parcet. Ibidem, 111, 14: Exsultatio non parcet. Ibidem, 111, 14: Exsultatio eorum, sicut ejus qui devorat pauperem eorum, sicut ejus qui devorat pauperem in abscondito. in abscondito.

« Ille homicida erat ab initio. » « Ille homicida erat ab initio. »

Ostendit in quo volunt perficere desi- Ostendit in quo volunt perficere desi- deria patris. deria patris.

Et hoc ostendit in duobus in homi- Et hoc ostendit in duobus in homi- cidio, et in veritatis negatione sive in cidio, et in veritatis negatione sive in mendacio. mendacio.

Dicit ergo « Ille homicida erat ab Dicit ergo « Ille homicida erat ab initio. » Cogitavit enim addere morti suæ initio. » Cogitavit enim addere morti suæ mortem hominis et ideo dicitur levia- mortem hominis et ideo dicitur levia- than, hoc est, additamentum eorum : than, hoc est, additamentum eorum :

44 44

362 362

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia damnationi suæ damnationem addi- quia damnationi suæ damnationem addi- dit hominis. Et sicut ipse damnatione sua dit hominis. Et sicut ipse damnatione sua mortuus fuerat, ita per mortem hominem mortuus fuerat, ita per mortem hominem cogitabat damnare. Unde, Apocal. x11, 1, cogitabat damnare. Unde, Apocal. x11, 1, dicitur, quod draco stetit ante mulie- dicitur, quod draco stetit ante mulie- cem,... ut cum peperisset, filium ejus cem,... ut cum peperisset, filium ejus devoraret. Quia quoscumque parit filios devoraret. Quia quoscumque parit filios mater Ecclesia, illos ad mortem absor- mater Ecclesia, illos ad mortem absor- bere intendit. bere intendit.

Sed objicitur contra hoc quod dicit, Sed objicitur contra hoc quod dicit, quod homicida erat ab initio. Initium quod homicida erat ab initio. Initium enim est primum temporis punctum in- enim est primum temporis punctum in- divisibile. Et si homicida fuit ab illo, divisibile. Et si homicida fuit ab illo, tunc numquam fuit bonus, sed fuit in tunc numquam fuit bonus, sed fuit in peccato creatus. Factor autem mali, peccato creatus. Factor autem mali, causa est mali in effectu. Et sic non per causa est mali in effectu. Et sic non per se, sed per factorem malus est. Idem vi- se, sed per factorem malus est. Idem vi- detur per hoc Psalmistæ, Psal. c, 26: detur per hoc Psalmistæ, Psal. c, 26: Draco iste quem formasti ad illudendum Draco iste quem formasti ad illudendum ei. Ex hoc videtur, quod draco factus sit. ei. Ex hoc videtur, quod draco factus sit. Ergo malus factus est. Et sic quod malus Ergo malus factus est. Et sic quod malus est, sibi non imputandum est. est, sibi non imputandum est.

Adhuc autem, Job, XL, 14: Ipse est Adhuc autem, Job, XL, 14: Ipse est principium viarum Dei. Ergo a principio principium viarum Dei. Ergo a principio factus est behemoth et leviathan. Et ita factus est behemoth et leviathan. Et ita numquam fuit bonus. numquam fuit bonus.

Hæ autem sunt objectiones Manichæo- Hæ autem sunt objectiones Manichæo- rum hæreticorum. Et ad hæc et similia rum hæreticorum. Et ad hæc et similia dicendum, quod Deus fecit Angelum bo- dicendum, quod Deus fecit Angelum bo- num qui postea per superbiam pro- num qui postea per superbiam pro- priam factus est malus. priam factus est malus.

Quod autem dicit quod homicida erat Quod autem dicit quod homicida erat ab initio. Dicendum, quod præpositio, ab initio. Dicendum, quod præpositio, ab, notat remotionem. Sicut si dicerem ab, notat remotionem. Sicut si dicerem quod ab Jerusalem descenderat in Jeri- quod ab Jerusalem descenderat in Jeri- cho. Non enim tunc verum est, quod in cho. Non enim tunc verum est, quod in Jerusalem pars descensus fuerit, sed Jerusalem pars descensus fuerit, sed continuo post Jerusalem. Ita et hic: Ab continuo post Jerusalem. Ita et hic: Ab initio dicitur non quod in initio homi- initio dicitur non quod in initio homi- cida fuerit sed quod continuo post mo- cida fuerit sed quod continuo post mo- dicum, quod post initium fuit, homicida dicum, quod post initium fuit, homicida fuit. Quia parum stetit in bona volun- fuit. Quia parum stetit in bona volun- tate. Et initium non dicitur hic tem- tate. Et initium non dicitur hic tem- poris indivisibile nunc: sed potius mora poris indivisibile nunc: sed potius mora modica, in qua Angelus tempore crea- modica, in qua Angelus tempore crea- tionis suæ bonitate innocentiæ bonus tionis suæ bonitate innocentiæ bonus fuit. fuit.

Ad aliud dicendum, quod non statim Ad aliud dicendum, quod non statim fuit draco. Nec est sensus quod creatus fuit draco. Nec est sensus quod creatus

fuerit draco: sed quod creatus fuit in fuerit draco: sed quod creatus fuit in substantia bona, et quod mala voluntate substantia bona, et quod mala voluntate factus est draco. Sicut ego dico: Vas factus est draco. Sicut ego dico: Vas istud stercorum factum est a figulo. Non istud stercorum factum est a figulo. Non enim factum est vas stercorum: sed po- enim factum est vas stercorum: sed po- tius factum est vas, et postea adhibitum tius factum est vas, et postea adhibitum est ad stercora. Ita etiam intelligitur, est ad stercora. Ita etiam intelligitur, quod behemoth et leviathan sunt princi- quod behemoth et leviathan sunt princi- pium viarum Dei: non in quantum est pium viarum Dei: non in quantum est leviathan, sed in quantum fuit sublimior leviathan, sed in quantum fuit sublimior Angelus qui malitia propria leviathan Angelus qui malitia propria leviathan est factus. est factus.

Hoc est ergo quod dicitur: « Ille homi- Hoc est ergo quod dicitur: « Ille homi- cida erat ab initio. » cida erat ab initio. »

« Et in veritate non stetit, quia non « Et in veritate non stetit, quia non est veritas in eo: cum loquitur men- est veritas in eo: cum loquitur men- dacium, ex propriis loquitur, quia dacium, ex propriis loquitur, quia mendax est, et pater ejus. mendax est, et pater ejus.

» »

Tangit hic de veritatis negatione. Ve- Tangit hic de veritatis negatione. Ve- ritas autem hic vocatur consideratio re- ritas autem hic vocatur consideratio re- rum, ut sunt in Verbo : in quo ostenditur rum, ut sunt in Verbo : in quo ostenditur vere res, secundum hoc quod vere est. vere res, secundum hoc quod vere est. In illa enim veritate non stetit, quia cito In illa enim veritate non stetit, quia cito a Verbo, et veritatis consideratione se a Verbo, et veritatis consideratione se deflexit. deflexit.

Hic autem tria dicit, scilicet, deflexum Hic autem tria dicit, scilicet, deflexum a veritate, causam deflexus, et signum. a veritate, causam deflexus, et signum.

De primo dicit: « Et in veritate non De primo dicit: « Et in veritate non stetit, » immobili rectitudine: sed ab ea stetit, » immobili rectitudine: sed ab ea se deflexit. III Regum, xx, 22: Ero se deflexit. III Regum, xx, 22: Ero spiritus mendax in ore omnium Prophe- spiritus mendax in ore omnium Prophe- tarum ejus. Apocal. xvi, 13: Vidi de tarum ejus. Apocal. xvi, 13: Vidi de ore draconis, et de ore bestiæ, et de ore ore draconis, et de ore bestiæ, et de ore pseudoprophetæ, spiritus tres immundos pseudoprophetæ, spiritus tres immundos in modum ranarum qui sunt tria ge- in modum ranarum qui sunt tria ge- nera mendaciorum perniciosorum, scili- nera mendaciorum perniciosorum, scili- cet in veritatis doctrina contra fidem, in cet in veritatis doctrina contra fidem, in doctrina contra virtutem et contra veri- doctrina contra virtutem et contra veri- tatem, et in doctrina boni naturæ contra tatem, et in doctrina boni naturæ contra vitam naturalem. Hæc enim sunt tria vitam naturalem. Hæc enim sunt tria mendacia perniciosissima, sicut dicit Au- mendacia perniciosissima, sicut dicit Au- gustinus. gustinus.

« Quia non est veritas in eo, » per affe- « Quia non est veritas in eo, » per affe- ctum quia non diligit veritatem. Et hæc ctum quia non diligit veritatem. Et hæc est causa præcedentis. Isa. xxvIII, 15: est causa præcedentis. Isa. xxvIII, 15: Posuimus mendacium spem nostram, et Posuimus mendacium spem nostram, et

45 45

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-45, 46, 47. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-45, 46, 47.

mendacio protecti sumus. Et ideo per- mendacio protecti sumus. Et ideo per- suasio quam fecit homini mendacium suasio quam fecit homini mendacium fuit: Nequaquam morte moriemini 1 : in fuit: Nequaquam morte moriemini 1 : in quo mentitus fuit. II Regum, xiv, 14 : quo mentitus fuit. II Regum, xiv, 14 : En omnes morimur, et quasi aquæ dila- En omnes morimur, et quasi aquæ dila- bimur in terram. bimur in terram.

« Cum loquitur mendacium, etc. » « Cum loquitur mendacium, etc. »

Ecce signum quod veritas in eo non Ecce signum quod veritas in eo non est. Qui loquitur ex propriis rei de qua est. Qui loquitur ex propriis rei de qua loquitur, numquam mendacium loquitur, loquitur, numquam mendacium loquitur, sed semper veritatem, et numquam men- sed semper veritatem, et numquam men- titur. Qui autem loquitur ex his quæ titur. Qui autem loquitur ex his quæ sunt proprii cordis et non rei, semper sunt proprii cordis et non rei, semper loquitur mendacium: (cum veritas, ut loquitur mendacium: (cum veritas, ut dicit Philosophus, sit adæquatio rerum dicit Philosophus, sit adæquatio rerum ad intellectum), qui ad affectum pro- ad intellectum), qui ad affectum pro- prium adæquat intellectum, non adæquat prium adæquat intellectum, non adæquat eum rei et ideo « ex propriis tunc lo- eum rei et ideo « ex propriis tunc lo- quitur, » et mentitur, hoc est, vadit con- quitur, » et mentitur, hoc est, vadit con- tra mentem, quæ ideo mens dicitur a tra mentem, quæ ideo mens dicitur a metiendo quia rei commensurari debet. metiendo quia rei commensurari debet. Et hoc non fit et ideo mentitur et fallit. Et hoc non fit et ideo mentitur et fallit. Osee, x11, 1 Tota die mendacium et Osee, x11, 1 Tota die mendacium et vastitatem multiplicat. Job, xı, 4 : vastitatem multiplicat. Job, xı, 4 : Prius vos ostendam fabricatores menda- Prius vos ostendam fabricatores menda- cii, et cultores perversorum dogmatum. cii, et cultores perversorum dogmatum. « Quia mendax est, » odio veritatis. « Quia mendax est, » odio veritatis. Daniel. XIII, 55: Recte mentitus es in Daniel. XIII, 55: Recte mentitus es in caput tuum. caput tuum.

« Et pater ejus, » hoc est, mendacii « Et pater ejus, » hoc est, mendacii quod ipse invenit primus. Et ideo dicitur quod ipse invenit primus. Et ideo dicitur spiritus mendax. Et quia vos veritatem spiritus mendax. Et quia vos veritatem oditis, et me interficere quæritis, filii ho- oditis, et me interficere quæritis, filii ho- micidæ et mendaces estis. Psal. xv11, 46: micidæ et mendaces estis. Psal. xv11, 46: Filii alieni mentiti sunt mihi. Item, Filii alieni mentiti sunt mihi. Item, Psal. iv, 3 Ut quid diligitis vanitatem, Psal. iv, 3 Ut quid diligitis vanitatem, et quæritis mendacium? et quæritis mendacium? Hoc est ergo quod dicit. Hoc est ergo quod dicit.

« Ego autem si veritatem dico, non « Ego autem si veritatem dico, non creditis mihi. >> creditis mihi. >>

Responsio ad tacitam objectionem : Responsio ad tacitam objectionem : quia possent dicere, quod ipse esset in quia possent dicere, quod ipse esset in

1 Genes. 111, 4. 1 Genes. 111, 4.

363 363

simili crimine: et ideo eos corripere non simili crimine: et ideo eos corripere non deberet. deberet.

Et dividitur hæc pars in duas partes : Et dividitur hæc pars in duas partes : in quarum prima se vere corripientem in quarum prima se vere corripientem ostendit in secunda, quia respondere ostendit in secunda, quia respondere iniquitas non potuit, ad contumeliam iniquitas non potuit, ad contumeliam se extendit. se extendit.

In prima harum ostendit, quod odio In prima harum ostendit, quod odio veritatis veritati contradicunt: in secun- veritatis veritati contradicunt: in secun- da autem, in signum hujus ostendit, da autem, in signum hujus ostendit, quod non est in eo peccatum, propter quod non est in eo peccatum, propter quod contradicere possint. quod contradicere possint.

Dicit ergo: «Ego autem, » qui veri- Dicit ergo: «Ego autem, » qui veri- tas a veritate processi, « si veritatem dico tas a veritate processi, « si veritatem dico vobis, »odio veritatis « non creditis vobis, »odio veritatis « non creditis mihi. » Joan. 11, 19: Lux venit in mun- mihi. » Joan. 11, 19: Lux venit in mun- dum, et dilexerunt homines magis tene- dum, et dilexerunt homines magis tene- bras quam lucem erant enim eorum bras quam lucem erant enim eorum mala opera. Ad Galat. 11, 1:0 insensati mala opera. Ad Galat. 11, 1:0 insensati Galata! quis vos fascinavit non obedire Galata! quis vos fascinavit non obedire veritati? veritati?

« Quis ex vobis arguet me de pec- « Quis ex vobis arguet me de pec- cato? Si veritatem dico vobis, quare cato? Si veritatem dico vobis, quare non creditis mihi? non creditis mihi?

Qui ex Deo est, verba Dei audit. Qui ex Deo est, verba Dei audit. Propterea vos non auditis, quia ex Deo Propterea vos non auditis, quia ex Deo non estis. » non estis. »

Hic ostendit quod sibi simile ab eis Hic ostendit quod sibi simile ab eis objici non poterit et sic de odio verita- objici non poterit et sic de odio verita- tis eos corripere potuit. tis eos corripere potuit.

: :

Dicit autem hic duo, scilicet, non esse Dicit autem hic duo, scilicet, non esse in se peccatum unde dicta ab eo veritatis in se peccatum unde dicta ab eo veritatis non recipiantur: in secundo, concludit non recipiantur: in secundo, concludit propositum per convertibile et proprium propositum per convertibile et proprium signum, scilicet quod non sint ex Deo signum, scilicet quod non sint ex Deo nati sicut gloriantur. nati sicut gloriantur.

In primo horum duo facit: ex ratione In primo horum duo facit: ex ratione enim se sine peccato esse ostendit: et enim se sine peccato esse ostendit: et secundo, quod propter hoc veritas ab secundo, quod propter hoc veritas ab ipso dicta recipi debuit. ipso dicta recipi debuit.

Dicit ergo «Quis ex vobis, » coram Dicit ergo «Quis ex vobis, » coram quibus palam docui et miracula feci, quibus palam docui et miracula feci, «< arguet me de peccato ? » II ad Corinth. «< arguet me de peccato ? » II ad Corinth.

46 46

47 47

364 364

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

IV, 2 Abdicamus occulta dedecoris, non IV, 2 Abdicamus occulta dedecoris, non ambulantes in astutia, neque adulte- ambulantes in astutia, neque adulte- rantes verbum Dei, sed in manifesta- rantes verbum Dei, sed in manifesta- tione veritatis commendantes nosmet- tione veritatis commendantes nosmet- ipsos ad omnem conscientiam hominum ipsos ad omnem conscientiam hominum coram Deo. I Petri, 11, 22: Qui peccatum coram Deo. I Petri, 11, 22: Qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus. Exod. XII, 5: Erit agnus sine ma- ejus. Exod. XII, 5: Erit agnus sine ma- cula, masculus, anniculus. cula, masculus, anniculus.

Et quia me de peccato arguere non Et quia me de peccato arguere non potestis « Si veritatem dico, » quæ potestis « Si veritatem dico, » quæ omnibus debet esse amabilis, eo quod omnibus debet esse amabilis, eo quod divina est, et eo quod veritas est: quia divina est, et eo quod veritas est: quia illa dirigit in quantum est veritas, et ad illa dirigit in quantum est veritas, et ad Deum dirigit in quantum est divina. Deum dirigit in quantum est divina. Psal. XLII, 3 Emitte lucem tuam et ve- Psal. XLII, 3 Emitte lucem tuam et ve- ritatem tuam ipsa me deduxerunt, et ritatem tuam ipsa me deduxerunt, et adduxerunt in montem sanctum tuum, adduxerunt in montem sanctum tuum, et in tabernacula tua. Malach. 11, 6: Lex et in tabernacula tua. Malach. 11, 6: Lex veritatis fuit in ore ejus, et iniquitas non veritatis fuit in ore ejus, et iniquitas non est inventa in labiis ejus : in pace et in est inventa in labiis ejus : in pace et in æquitate ambulavit mecum, et multos æquitate ambulavit mecum, et multos avertit ab iniquitate. avertit ab iniquitate.

« Quare ergo non creditis mihi? » « Quare ergo non creditis mihi? » Nulla hujus causa infidelitatis vestræ Nulla hujus causa infidelitatis vestræ potest esse, nisi odium quod habetis ad potest esse, nisi odium quod habetis ad me et ad veritatem. Joan. xv, 25: Odio me et ad veritatem. Joan. xv, 25: Odio habuerunt me gratis. Psal. cvш, habuerunt me gratis. Psal. cvш, 4: 4: Pro eo ut me diligerent, detrahebant Pro eo ut me diligerent, detrahebant mihi. mihi.

« Qui ex Deo est, verba Dei au- « Qui ex Deo est, verba Dei au- dit. » dit. »

« Qui ex Deo est, » sicut vos falso glo- « Qui ex Deo est, » sicut vos falso glo- riamini, «verba Dei audit. » Hoc est riamini, «verba Dei audit. » Hoc est convertibile signum. Joan. 111, 29: Ami- convertibile signum. Joan. 111, 29: Ami- cus sponsi, qui stat, et audit eum, gaudio cus sponsi, qui stat, et audit eum, gaudio gaudet propter vocem sponsi. Cantic. II, gaudet propter vocem sponsi. Cantic. II, 14 Sonet vox tua in auribus meis. Psal. 14 Sonet vox tua in auribus meis. Psal. CXVIII, 103 Quam dulcia faucibus meis CXVIII, 103 Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, super mel ori meo! eloquia tua, super mel ori meo!

« Propterea, » per contrarium hujus « Propterea, » per contrarium hujus signum, « vos, » qui estis inimici verita- signum, « vos, » qui estis inimici verita- tis, non auditis. » Psal. LVII, 5: Sicut tis, non auditis. » Psal. LVII, 5: Sicut aspidis surdæ et obturantis aures suas, aspidis surdæ et obturantis aures suas, quæ non exaudiet vocem incantantium. quæ non exaudiet vocem incantantium.

1 Cf Joan. IV, 9. 1 Cf Joan. IV, 9.

Act. v, 56 Continuerunt aures suas, Act. v, 56 Continuerunt aures suas, et impetum fecerunt unanimiter in et impetum fecerunt unanimiter in

eum. eum.

«Quia ex Deo non estis. » Ezechiel. «Quia ex Deo non estis. » Ezechiel. III, 7 Domus Israel nolunt audire te, III, 7 Domus Israel nolunt audire te, quia nolunt audire me. Isa. xxx, 10 et 11: quia nolunt audire me. Isa. xxx, 10 et 11: Loquimini nobis placentia, videte nobis Loquimini nobis placentia, videte nobis errores. Auferte a me viam declinate, errores. Auferte a me viam declinate, etc. Il ad Timoth iv, 3 et 4: Ad sua desi- etc. Il ad Timoth iv, 3 et 4: Ad sua desi- deria coacervabunt sibi magistros, pru- deria coacervabunt sibi magistros, pru- rientes auribus et a veritate quidem rientes auribus et a veritate quidem auditum avertent, etc. auditum avertent, etc.

« «

nos nos

Responderunt ergo Judæi, et dixe- Responderunt ergo Judæi, et dixe- runt ei Nonne bene dicimus runt ei Nonne bene dicimus quia Samaritanus es tu, et dæmonium quia Samaritanus es tu, et dæmonium habes? » habes? »

Hic ex veritate non valentes resistere, Hic ex veritate non valentes resistere, ad contumeliam se convertunt. ad contumeliam se convertunt.

Dividitur autem in duo: in quorum Dividitur autem in duo: in quorum primo describitur illata Domino contu- primo describitur illata Domino contu- melia in secundo, a Domino opponitur melia in secundo, a Domino opponitur patientia. patientia.

Dicit ergo « Nonne bene dicimus Dicit ergo « Nonne bene dicimus nos? » Hi sunt qui omne maledictum be- nos? » Hi sunt qui omne maledictum be- nedictum reputant per quod Doctores nedictum reputant per quod Doctores veritatis infamant. Job, xvi, 3: Numquid veritatis infamant. Job, xvi, 3: Numquid habebunt finem verba ventosa ? aut ali- habebunt finem verba ventosa ? aut ali- quid tibi molestum est, si loquaris? quid tibi molestum est, si loquaris? Quasi diceret Non : quia se bene dicere Quasi diceret Non : quia se bene dicere reputat, cum contumeliam irrogat. Psal. reputat, cum contumeliam irrogat. Psal. v, 11, et Psal. xIII, 3 : Sepulcrum patens v, 11, et Psal. xIII, 3 : Sepulcrum patens est guttur eorum linguis suis dolose est guttur eorum linguis suis dolose agebant: venenum aspidum sub labiis agebant: venenum aspidum sub labiis eorum. Quorum os maledictione et ama- eorum. Quorum os maledictione et ama- ritudine plenum est. ritudine plenum est.

« Quia Samaritanus es tu, » « Quia Samaritanus es tu, »

Scilicet alienus a lege divina. Scilicet alienus a lege divina.

Hujus autem dicti erant tres causæ. Hujus autem dicti erant tres causæ. Una, quia Samaritanis prædicaverat, et Una, quia Samaritanis prædicaverat, et a Samaritanis cum jucunditate receptus a Samaritanis cum jucunditate receptus fuerat. Secunda, quia judicabant quod fuerat. Secunda, quia judicabant quod

15 15

1. 1.

80 80

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-49, 50. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-49, 50.

aliquid de lege reciperet, et alia quædam aliquid de lege reciperet, et alia quædam abjiceret, sicut fecerunt Samaritani : sic- abjiceret, sicut fecerunt Samaritani : sic- ut imponebant ei quod sabbatum non ut imponebant ei quod sabbatum non veneraretur, et alia mandata custodiret. veneraretur, et alia mandata custodiret. Joan. ix, 16 Non est hic homo a Deo, Joan. ix, 16 Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. Tertia causa qui sabbatum non custodit. Tertia causa est, quia in parabolis Samaritanos lau- est, quia in parabolis Samaritanos lau- davit, et extulit in miraculis. In parabo- davit, et extulit in miraculis. In parabo- lis, Luc. x, 33 et seq., Samaritanus lis, Luc. x, 33 et seq., Samaritanus quidam descendit, et appropians alligavit quidam descendit, et appropians alligavit vulnera ejus. In miraculis: sicut in cura- vulnera ejus. In miraculis: sicut in cura- tione decem leprosorum, ubi laudavit tione decem leprosorum, ubi laudavit eum qui redivit cum gratiarum actione, eum qui redivit cum gratiarum actione, et dixit illum esse Samaritanum 1. Et et dixit illum esse Samaritanum 1. Et ex his causis dixerunt eum factum esse ex his causis dixerunt eum factum esse Samaritanum. Samaritanum.

« Et dæmonium habes. » Hoc ideo « Et dæmonium habes. » Hoc ideo dicebant, quia videbant eum signa fa- dicebant, quia videbant eum signa fa- cere et illa non Deo, sed dæmonio cere et illa non Deo, sed dæmonio attribuebant. Luc. xi, 15 : In Beelzebub, attribuebant. Luc. xi, 15 : In Beelzebub, principe dæmoniorum, ejicit dæmonia 2. principe dæmoniorum, ejicit dæmonia 2.

« Respondit Jesus: Ego dæmonium « Respondit Jesus: Ego dæmonium non habeo sed honorifico Patrem non habeo sed honorifico Patrem meum, et vos inhonorastis me. meum, et vos inhonorastis me. Ego autem Ego autem non quæro gloriam non quæro gloriam meam est qui quærat, et judicet. »> meam est qui quærat, et judicet. »>

Ista responsio dividitur in duas partes: Ista responsio dividitur in duas partes: in quarum prima negat falsitatem, et in quarum prima negat falsitatem, et confitetur veritatem: in secunda judicio confitetur veritatem: in secunda judicio Dei committit hoc quod blasphematur. Dei committit hoc quod blasphematur.

Dicit ergo: « Ego dæmonium non Dicit ergo: « Ego dæmonium non habeo. » Quod est negatio falsitatis. habeo. » Quod est negatio falsitatis. Quod per hoc ostendo, quia ejicio dæ- Quod per hoc ostendo, quia ejicio dæ- monia. Matth. XII, 26 et 28: Si Satanas monia. Matth. XII, 26 et 28: Si Satanas Satanam ejicit, adversus se divisus est : Satanam ejicit, adversus se divisus est : quomodo stabit regnum ejus?... Si au- quomodo stabit regnum ejus?... Si au- tem ego in spiritu Dei ejicio dæmones, tem ego in spiritu Dei ejicio dæmones, igitur pervenit in vos regnum Dei. Exod. igitur pervenit in vos regnum Dei. Exod. VIII, 19 Digitus Dei est hic, hoc est, VIII, 19 Digitus Dei est hic, hoc est, demonstratio divinæ potestatis. Nec pot- demonstratio divinæ potestatis. Nec pot- est idem esse digitus Dei et digitus Sa- est idem esse digitus Dei et digitus Sa- tanæ. Ergo dæmonium non habeo. tanæ. Ergo dæmonium non habeo.

1 Cf. Luc. XVII, 16. 1 Cf. Luc. XVII, 16.

2 Cf. Matth. x11, 24 et seq. 2 Cf. Matth. x11, 24 et seq.

365 365

Sed tunc quæritur; Quare non negat Sed tunc quæritur; Quare non negat se esse Samaritanum: cum etiam hoc se esse Samaritanum: cum etiam hoc fuerit ei impositum. Ad quod dicendum, fuerit ei impositum. Ad quod dicendum, quod ad minus spiritualiter fuit Samari- quod ad minus spiritualiter fuit Samari- tanus quia fuit hominum custos: et tanus quia fuit hominum custos: et ideo hoc non negavit, sed tacuit. Job, ideo hoc non negavit, sed tacuit. Job, VII, 200 custos hominum, quare me VII, 200 custos hominum, quare me posuisti contrarium tibi? Isa. posuisti contrarium tibi? Isa. XXI, 11: XXI, 11: Custos, quid de nocte ? custos, quid de Custos, quid de nocte ? custos, quid de nocte? Psal. cxx, 4: Ecce non dormita- nocte? Psal. cxx, 4: Ecce non dormita- bit neque dormiet qui custodit Israel. bit neque dormiet qui custodit Israel. Vel dicatur, quod per hoc quod dæmo- Vel dicatur, quod per hoc quod dæmo- nium eum habere dicebant, spiritui gra- nium eum habere dicebant, spiritui gra- tiæ (qui ab ipso procedit) contumeliam tiæ (qui ab ipso procedit) contumeliam faciebant et ideo negavit, et correxit. faciebant et ideo negavit, et correxit. Sed per hoc quod eum Samaritanum di- Sed per hoc quod eum Samaritanum di- cebant, sibi humanam degenerationem cebant, sibi humanam degenerationem attribuebant: et ideo illam humilis dissi- attribuebant: et ideo illam humilis dissi- mulavit. Matth. XI, 29: Discite a me, mulavit. Matth. XI, 29: Discite a me, quia mitis sum et humilis corde. quia mitis sum et humilis corde.

« Sed honorifico Patrem meum. » « Sed honorifico Patrem meum. »

Ecce veritatem quam de se, et illis Ecce veritatem quam de se, et illis confitetur. De se, cum dicit : « Honori- confitetur. De se, cum dicit : « Honori- fico Patrem meum. » Malach. 1, 6: Si fico Patrem meum. » Malach. 1, 6: Si ergo pater ego sum, ubi est honor meus? ergo pater ego sum, ubi est honor meus? Exod. xx, 12: Honora patrem tuum et Exod. xx, 12: Honora patrem tuum et matrem tuam, ut sis longævus super ter- matrem tuam, ut sis longævus super ter- ram. Honor autem iste est exhibitio re- ram. Honor autem iste est exhibitio re- verentiæ quem honorem semper Patri verentiæ quem honorem semper Patri Christus exhibuit. Ad Hebr. XII, 9: Pa- Christus exhibuit. Ad Hebr. XII, 9: Pa- tres quidem carnis nostræ habuimus eru- tres quidem carnis nostræ habuimus eru- ditores, et reverebamur eos : non multo ditores, et reverebamur eos : non multo magis obtemperabimus Patri spirituum, magis obtemperabimus Patri spirituum,

et vivemus? et vivemus?

« Et vos inhonorastis me. » Veritas « Et vos inhonorastis me. » Veritas est quam confitetur de illis. Quia enim est quam confitetur de illis. Quia enim inhonoraverunt eum, etiam improperia inhonoraverunt eum, etiam improperia ei dicentes propter honorem quem Patri ei dicentes propter honorem quem Patri exhibuit ideo inhonoratio et imprope- exhibuit ideo inhonoratio et imprope- rium redundat ad Patrem. Psal. LXVIII, rium redundat ad Patrem. Psal. LXVIII, 10 Opprobria exprobrantium tibi ceci- 10 Opprobria exprobrantium tibi ceci- derunt super me ³. Item, ibidem, ỳ. 8 : derunt super me ³. Item, ibidem, ỳ. 8 : Propter te sustinui opprobrium operuit Propter te sustinui opprobrium operuit confusio faciem meam. confusio faciem meam.

3 Ad. Roman. xv, 3. 3 Ad. Roman. xv, 3.

51 51

366 366

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Ego autem gloriam meam non « Ego autem gloriam meam non quæro. » quæro. »

Modo enim in isto adventu humilis, Modo enim in isto adventu humilis, non quæro gloriosus esse per vindictam non quæro gloriosus esse per vindictam quam faciam in vos. Ad Galat. vi, 14 : quam faciam in vos. Ad Galat. vi, 14 : Mihi absit gloriari nisi in cruce Domini Mihi absit gloriari nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi. Si enim gloriosus nostri Jesu Christi. Si enim gloriosus esse vellem, tunc jam statim vindicarem. esse vellem, tunc jam statim vindicarem. Hieronymus « Qui non quærit gloriam, Hieronymus « Qui non quærit gloriam, non dolet de illata ignominia. » I ad Co- non dolet de illata ignominia. » I ad Co- rinth. 1, 29 Non glorietur omnis caro rinth. 1, 29 Non glorietur omnis caro coram illo. I ad Timoth. 1, 17: Soli Deo coram illo. I ad Timoth. 1, 17: Soli Deo honor et gloria. honor et gloria.

« Est qui quærat » gloriam meam. « Est qui quærat » gloriam meam. Infra, Joan. XII, 28: Et clarificavi, et Infra, Joan. XII, 28: Et clarificavi, et iterum clarificabo. iterum clarificabo.

« Et judicet » ille de contumelia mihi « Et judicet » ille de contumelia mihi illata. Ille enim judicabit qui gloriam illata. Ille enim judicabit qui gloriam meam quærit. Judicet judicio non con- meam quærit. Judicet judicio non con- demnationis, sed discretionis: ut discer- demnationis, sed discretionis: ut discer- nat inter me et illos. Psal. XLII, 1 : nat inter me et illos. Psal. XLII, 1 : Judica me, Deus, et discerne causam Judica me, Deus, et discerne causam meam de gente non sancta, etc. Jerem. meam de gente non sancta, etc. Jerem. XI, 20 Tu autem, Domine Sabaoth, XI, 20 Tu autem, Domine Sabaoth, qui judicas juste, et probas renes et cor- qui judicas juste, et probas renes et cor- da, videam ultionem tuam ex eis: tibi da, videam ultionem tuam ex eis: tibi enim revelavi causam meam. enim revelavi causam meam.

: :

per amorem et operis impletionem. Psal. per amorem et operis impletionem. Psal. CXVII, 11 In corde meo abscondi elo- CXVII, 11 In corde meo abscondi elo- quia tua, ut non peccem tibi. Joan. xiv, quia tua, ut non peccem tibi. Joan. xiv, 23 Si quis diligit me, sermonem meum 23 Si quis diligit me, sermonem meum servabit. Dicit autem, servaverit, non servabit. Dicit autem, servaverit, non dicit, servat, ut denotet perseverantiam. dicit, servat, ut denotet perseverantiam. Matth. x, 22: Qui perseveraverit usque Matth. x, 22: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. in finem, hic salvus erit.

« Non gustabit mortem, » hoc est, « Non gustabit mortem, » hoc est, æternæ mortis amaritudinem non expe- æternæ mortis amaritudinem non expe- rietur, « in æternum. » Eccle. v, 5: rietur, « in æternum. » Eccle. v, 5: Qui custodit præceptum, non experietur Qui custodit præceptum, non experietur quidquam mali. Sapient. vi, 19 et 20: quidquam mali. Sapient. vi, 19 et 20: Custoditio legum consummatio incorru- Custoditio legum consummatio incorru- ptionis est incorruptio autem facit esse ptionis est incorruptio autem facit esse proximum Deo. Augustinus autem legit proximum Deo. Augustinus autem legit hanc litteram : « Mortem non videbit in hanc litteram : « Mortem non videbit in æternum. » Et hic sensus in idem rever- æternum. » Et hic sensus in idem rever- titur: quia non videre, est non experiri. titur: quia non videre, est non experiri. Matth. xvi, 28: Sunt de hic stantibus Matth. xvi, 28: Sunt de hic stantibus qui non videbunt mortem, donec videant qui non videbunt mortem, donec videant Filium hominis venientem in regno Filium hominis venientem in regno

suo. suo.

Videtur autem falsum esse : quia boni Videtur autem falsum esse : quia boni videbunt æternam mortem impiorum. videbunt æternam mortem impiorum. Luc. xvi, 23, dives malus, cum esset in Luc. xvi, 23, dives malus, cum esset in tormentis, scilicet inferni, vidit Abra- tormentis, scilicet inferni, vidit Abra- ham a longe, etc. Sed objectio nulla est : ham a longe, etc. Sed objectio nulla est : quia, sicut diximus, videre hic et gu- quia, sicut diximus, videre hic et gu- stare, est experiri simplici autem vi- stare, est experiri simplici autem vi-

« Amen, amen dico vobis, si quis sione boni vident et videbunt mortem « Amen, amen dico vobis, si quis sione boni vident et videbunt mortem

sermonem meum servaverit, mortem sermonem meum servaverit, mortem

non videbit in æternum. » non videbit in æternum. »

impiorum. Isa. LXVI, 24: Et egredientur, impiorum. Isa. LXVI, 24: Et egredientur, et videbunt cadavera virorum qui præva- et videbunt cadavera virorum qui præva- ricati sunt in me. Hæc enim mors dam- ricati sunt in me. Hæc enim mors dam- nationis est mors in æternum durans : nationis est mors in æternum durans :

Hic in ultima parte ostenditur qualiter ubi homo sic moritur quod numquam Hic in ultima parte ostenditur qualiter ubi homo sic moritur quod numquam sermo Christi vivificat. sermo Christi vivificat.

Et dividitur in duas partes: in quarum Et dividitur in duas partes: in quarum prima ostenditur, quod sermo Christi prima ostenditur, quod sermo Christi vivificat in secunda autem, removet ca- vivificat in secunda autem, removet ca- lumniam Judæorum contradicentium, lumniam Judæorum contradicentium, ibi, y. 52 « Dixerunt ergo Judæi. » ibi, y. 52 « Dixerunt ergo Judæi. » Dicit ergo in primo duo, scilicet, ser- Dicit ergo in primo duo, scilicet, ser- monis confirmationem, et sermonis ob- monis confirmationem, et sermonis ob- servati effectum. servati effectum.

Dicit ergo «Amen, amen. » Apocal. Dicit ergo «Amen, amen. » Apocal. III, 14 Hæc dicit Amen, testis fidelis, III, 14 Hæc dicit Amen, testis fidelis, hoc est, confirmata veritas. hoc est, confirmata veritas.

« Si quis sermonem meum servaverit,» « Si quis sermonem meum servaverit,»

permoritur. permoritur.

« Dixerunt ergo Judæi : Nunc cog- « Dixerunt ergo Judæi : Nunc cog- novimus quia dæmonium habes. novimus quia dæmonium habes. Abraham mortuus est, et Prophetæ : Abraham mortuus est, et Prophetæ : et tu dicis: Si quis sermonem meum et tu dicis: Si quis sermonem meum servaverit, non gustabit mortem in servaverit, non gustabit mortem in æternum. æternum.

« «

52 52

Numquid tu major es patre nostro 53 Numquid tu major es patre nostro 53 Abraham, qui mortuus est? et Pro- Abraham, qui mortuus est? et Pro-

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-52, 53, 54. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-52, 53, 54.

367 367

phetæ mortui sunt. Quem teipsum 17: Moritur doctus similiter ut indoctus : phetæ mortui sunt. Quem teipsum 17: Moritur doctus similiter ut indoctus : facis? » facis? » et idcirco tæduit me vitæ meæ. Psal. et idcirco tæduit me vitæ meæ. Psal. LXXXI, 6 et 7: Ego dixi: Dii estis, et LXXXI, 6 et 7: Ego dixi: Dii estis, et

Hic excluditur calumnia contra dictum filii Excelsi omnes. Vos autem sicut ho- Hic excluditur calumnia contra dictum filii Excelsi omnes. Vos autem sicut ho- Domini. Domini. mines moriemini. mines moriemini.

Et habet duo in quorum primo ca- Et habet duo in quorum primo ca- lumnia inducit: in secundo, excluditur, lumnia inducit: in secundo, excluditur, ibi, y. 54 «Respondit Jesus. » ibi, y. 54 «Respondit Jesus. »

In primo quatuor dicuntur: in quo- In primo quatuor dicuntur: in quo- rum primo, ex dicto (quod secundum rum primo, ex dicto (quod secundum cos veritatem non habet) arguunt, quod cos veritatem non habet) arguunt, quod ante blasphemantes dixerunt. In secun- ante blasphemantes dixerunt. In secun- do, arguere videntur Christum de arro- do, arguere videntur Christum de arro- gantia sermonis: quia se patribus præ- gantia sermonis: quia se patribus præ- ferre videbatur. In tertio, inducunt etiam ferre videbatur. In tertio, inducunt etiam de arrogantia, quia se Prophetis antepo- de arrogantia, quia se Prophetis antepo- nere videretur. In quarto, quasi quæ- nere videretur. In quarto, quasi quæ- rentes arguunt, usque ad quem finem rentes arguunt, usque ad quem finem arrogando se extolleret. arrogando se extolleret.

Dicunt ergo « Nunc, » in isto sermo- Dicunt ergo « Nunc, » in isto sermo- ne, « cognovimus » quod ante diximus : ne, « cognovimus » quod ante diximus : « cognovimus » per signum. Job, xv, 13: « cognovimus » per signum. Job, xv, 13: Quid tumet contra Deum spiritus tuus, Quid tumet contra Deum spiritus tuus, ut proferas de ore tuo hujuscemodi ser- ut proferas de ore tuo hujuscemodi ser- mones? mones?

"Quia dæmonium habes. » Joan. x, 20: "Quia dæmonium habes. » Joan. x, 20: Dæmonium habet, et insanit: ut quid Dæmonium habet, et insanit: ut quid eum auditis? Act. XVII, 18 Novorum eum auditis? Act. XVII, 18 Novorum dæmoniorum videtur annuntiator esse. dæmoniorum videtur annuntiator esse.

« Abraham mortuus est, » qui tantæ « Abraham mortuus est, » qui tantæ fuit dignitatis, quod Deus de eo dixit, fuit dignitatis, quod Deus de eo dixit, Genes. xxn, 18: In semine tuo benedi- Genes. xxn, 18: In semine tuo benedi- centur omnes gentes. Et hic talis mortuus centur omnes gentes. Et hic talis mortuus est. «Et» mortui sunt « Prophetæ, » est. «Et» mortui sunt « Prophetæ, » qui tantæ dignitatis erant, quod eis Deus qui tantæ dignitatis erant, quod eis Deus occulta revelavit. Psal. L, 8: Incerta et occulta revelavit. Psal. L, 8: Incerta et occulta sapientiæ tuæ manifestasti mihi. occulta sapientiæ tuæ manifestasti mihi. Et illi etiam mortui sunt. II Regum, xiv, Et illi etiam mortui sunt. II Regum, xiv, 14: En omnes morimur, et quasi aquæ 14: En omnes morimur, et quasi aquæ dilabimur in terram. dilabimur in terram.

« Et tu dicis: Si quis sermonem meum « Et tu dicis: Si quis sermonem meum servaverit, non gustabit mortem in æter- servaverit, non gustabit mortem in æter- num. » Quasi dicerent: Mirum est quod num. » Quasi dicerent: Mirum est quod hæc dicis et nisi insanires, non diceres. hæc dicis et nisi insanires, non diceres. Et hoc fuit ideo, quia putabant Christum Et hoc fuit ideo, quia putabant Christum loqui de morte temporali, cum ipse de loqui de morte temporali, cum ipse de morte æterna loqueretur. Eccle. II, 16 et morte æterna loqueretur. Eccle. II, 16 et

1 Genes. xxv, 8. 1 Genes. xxv, 8.

«< «<

Numquid major es patre nostro Numquid major es patre nostro Abraham? » Abraham? »

Hic videntur Dominum arguere de Hic videntur Dominum arguere de arrogantia sermonis in comparatione ad arrogantia sermonis in comparatione ad patres et ideo quærunt si se majorem patres et ideo quærunt si se majorem esse reputet Abraham, quem Deus a esse reputet Abraham, quem Deus a morte temporali non supportavit. Genes. morte temporali non supportavit. Genes. 8: Et deficiens, scilicet ætate, mor- 8: Et deficiens, scilicet ætate, mor- tuus est in senectute bona, provectæque tuus est in senectute bona, provectæque ætatis, et plenus dierum. ætatis, et plenus dierum.

XXV, XXV,

« Et Prophetæ mortui sunt. » Et ideo « Et Prophetæ mortui sunt. » Et ideo arrogantia est, quod dicis illos a morte arrogantia est, quod dicis illos a morte esse supportandos, qui tuum servant ser- esse supportandos, qui tuum servant ser- monem cum a morte non supportentur, monem cum a morte non supportentur, qui verbum Dei audiunt et sermonem. qui verbum Dei audiunt et sermonem. Daniel. xi, 13 Tu autem, Daniel, vade ad Daniel. xi, 13 Tu autem, Daniel, vade ad præfinitum : et requiesces, et stabis in præfinitum : et requiesces, et stabis in sorte tua in finem dierum. III Regum, sorte tua in finem dierum. III Regum, XIX, 4 Sufficit mihi, Domine tolle XIX, 4 Sufficit mihi, Domine tolle animam meam, neque enim melior sum animam meam, neque enim melior sum quam patres mei. quam patres mei.

« Quem teipsum facis ? » « Quem teipsum facis ? »

Hoc est, in magnitudine arrogantiæ Hoc est, in magnitudine arrogantiæ cui te comparabis, ex quo summis et cui te comparabis, ex quo summis et maximis te anteponis? Christus autem maximis te anteponis? Christus autem non se fecit magnum, sed Pater genuit non se fecit magnum, sed Pater genuit eum magnum : et ipse formam hominis eum magnum : et ipse formam hominis accipiens fecit se parvum. Ad Philip. II, accipiens fecit se parvum. Ad Philip. II, 7: Exinanivit semetipsum, formam servi 7: Exinanivit semetipsum, formam servi accipiens. accipiens.

« Respondit Jesus: Si ego glorifico « Respondit Jesus: Si ego glorifico meipsum, gloria mea nihil est est meipsum, gloria mea nihil est est Pater meus qui glorificat me, quem Pater meus qui glorificat me, quem vos dicitis quia Deus vester est. » vos dicitis quia Deus vester est. »

Hic exponitur conclusio calumniæ. Hic exponitur conclusio calumniæ. Habet autem duas partes contra duo Habet autem duas partes contra duo

54 54

55 55

368 368

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quæ per calumniam Christo imposue- quæ per calumniam Christo imposue- rant. Dixerunt enim sermonem ejus esse rant. Dixerunt enim sermonem ejus esse falsum et arrogantem: et ideo Christus falsum et arrogantem: et ideo Christus primo ostendit sermonem suum esse ve- primo ostendit sermonem suum esse ve- rum et secundo, ostendit eum non esse rum et secundo, ostendit eum non esse arrogantem, ibi, y. 56: « Abraham, pa- arrogantem, ibi, y. 56: « Abraham, pa- ter vester, » etc. ter vester, » etc.

Dicit ergo in primo tria, scilicet, quod Dicit ergo in primo tria, scilicet, quod in sermone suo non habet a Patre pri- in sermone suo non habet a Patre pri- vatam gloriam, quod Patris Dei habet vatam gloriam, quod Patris Dei habet gloriam, quod hic glorificatus a Judæis gloriam, quod hic glorificatus a Judæis est ignotus et a Christo cognitus. est ignotus et a Christo cognitus.

Dicit ergo « Si ego, » privata gloria, Dicit ergo « Si ego, » privata gloria, « glorifico meipsum. » Et est locutio per « glorifico meipsum. » Et est locutio per hypothesim. Ac si dicat: Si ego priva- hypothesim. Ac si dicat: Si ego priva- tam gloriam a Patre haberem sicut vos tam gloriam a Patre haberem sicut vos mihi imponitis, et illa privata gloria glo- mihi imponitis, et illa privata gloria glo- rificarem meipsum, « gloria mea nihil rificarem meipsum, « gloria mea nihil est, » et minus quam nihil quia vana est, » et minus quam nihil quia vana esset illa gloria. I Machab. 11, 62 et 63: esset illa gloria. I Machab. 11, 62 et 63: Gloria ejus stercus et vermis est: hodie Gloria ejus stercus et vermis est: hodie extollitur, et cras non invenietur, quia extollitur, et cras non invenietur, quia conversus est in terram suam. Osee, Iv, conversus est in terram suam. Osee, Iv, 7: Gloriam corum in ignominiam com- 7: Gloriam corum in ignominiam com- mutabo. mutabo.

« «

« Est Pater meus, etc. » « Est Pater meus, etc. »

«Est Pater meus, » substantialis, «Est Pater meus, » substantialis, qui glorificat me, » voce et signis, in qui glorificat me, » voce et signis, in humana forma latentem. Joan. 1, 14: humana forma latentem. Joan. 1, 14: Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre. Isa. XXII, 23: Erit unigeniti a Patre. Isa. XXII, 23: Erit in solium gloriæ domui patris ejus. in solium gloriæ domui patris ejus.

« Quem vos dicitis quia Deus vester « Quem vos dicitis quia Deus vester est. » Ille enim quod ipse sit Pater, et est. » Ille enim quod ipse sit Pater, et glorificator meus, testimoniis Scripturæ, glorificator meus, testimoniis Scripturæ, et vocis, et operibus ostendit. Exod. xv, et vocis, et operibus ostendit. Exod. xv, 2: Iste Deus meus, et glorificabo eum : 2: Iste Deus meus, et glorificabo eum : Deus patris mei, et exaltabo eum. Ba- Deus patris mei, et exaltabo eum. Ba- ruch, 1, 36: Hic Deus noster, et non ruch, 1, 36: Hic Deus noster, et non æstimabitur alius adversus eum. Exod. æstimabitur alius adversus eum. Exod. xv, 11 Quis similis tui in fortibus, Do- xv, 11 Quis similis tui in fortibus, Do- mine? Quis similis tui, magnificus in mine? Quis similis tui, magnificus in sanctitate, terribilis atque laudabilis, sanctitate, terribilis atque laudabilis, faciens mirabilia? faciens mirabilia?

« Et non cognovistis eum, ego au- « Et non cognovistis eum, ego au-

tem novi eum, et si dixero quia non tem novi eum, et si dixero quia non scio eum, ero similis vobis mendax. scio eum, ero similis vobis mendax. Sed scio eum, et sermonem ejus Sed scio eum, et sermonem ejus

servo. » servo. »

Arguit Judæos de ignorantia Dei quem Arguit Judæos de ignorantia Dei quem invocabant. invocabant.

Et dicit quatuor: redargutionem igno- Et dicit quatuor: redargutionem igno- rantiæ, confessionem suæ scientiæ, ab- rantiæ, confessionem suæ scientiæ, ab- dicationem ignorantiæ, ostensionem dicationem ignorantiæ, ostensionem scientiæ. scientiæ.

Dicit ergo: « Et non cognovistis Dicit ergo: « Et non cognovistis eum, » quamvis per opera in me de- eum, » quamvis per opera in me de- monstratum. Isa. 1, 3: Israel me non monstratum. Isa. 1, 3: Israel me non cognovit, et populus meus non intelle- cognovit, et populus meus non intelle- xit. xit.

Si autem objicitur, quod ipsi in Lege Si autem objicitur, quod ipsi in Lege et Prophetis Deum cognoverunt. Re- et Prophetis Deum cognoverunt. Re- spondendum, quod ipsi Deum ut creato- spondendum, quod ipsi Deum ut creato- rem cognoverunt: sed Deum ut Patrem rem cognoverunt: sed Deum ut Patrem in Filio operantem non cognoverunt. in Filio operantem non cognoverunt. Et hujus causa fuit, quod eum cogno- Et hujus causa fuit, quod eum cogno- scere noluerunt: quia de facili Patrem scere noluerunt: quia de facili Patrem in Filio cognoscere potuerunt : et ideo in Filio cognoscere potuerunt : et ideo improperatur eis ista ignorantia. Isa. improperatur eis ista ignorantia. Isa. XLV, 4 Assimilavi te, et non cognovisti XLV, 4 Assimilavi te, et non cognovisti me. Erant enim de illis de quibus dicitur, me. Erant enim de illis de quibus dicitur, ad Titum, 1, 16: Confitentur se nosse ad Titum, 1, 16: Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Deum, factis autem negant.

« Ego autem, » per substantialem « Ego autem, » per substantialem scientiam qua sum ab eo, « novi eum. » scientiam qua sum ab eo, « novi eum. » Joan. 1, 18 Unigenitus qui est in sinu Joan. 1, 18 Unigenitus qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Ad Coloss. 11, 3: Patris, ipse enarravit. Ad Coloss. 11, 3: In ipso sunt omnes thesauri sapientiæ et In ipso sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ, scilicet Dei, absconditi. scientiæ, scilicet Dei, absconditi.

« Et si dixero quia non scio eum, » « Et si dixero quia non scio eum, » per falsam humilitatem, propter vos qui per falsam humilitatem, propter vos qui hoc arrogantiæ imputatis, quod ego me hoc arrogantiæ imputatis, quod ego me per consubstantialitatem dico nosse per consubstantialitatem dico nosse Deum Patrem: tunc veritatem de me Deum Patrem: tunc veritatem de me negans, « ero similis vobis, » ex patre negans, « ero similis vobis, » ex patre diabolo, « mendax. » Et est locutio per diabolo, « mendax. » Et est locutio per hypothesim. Ac si dicat: Si possibile sit hypothesim. Ac si dicat: Si possibile sit quod veritatem negare possim (quod ta- quod veritatem negare possim (quod ta- men est impossibile), tunc ero similis men est impossibile), tunc ero similis vobis mendax. II ad Corinth. 1, 18: Non vobis mendax. II ad Corinth. 1, 18: Non est in illo Est et Non. Numer. xxIII, est in illo Est et Non. Numer. xxIII, 19 Non est Deus quasi homo, ut men- 19 Non est Deus quasi homo, ut men-