341 341

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

« Et in peccato vestro moriemini. » « Et in peccato vestro moriemini. »

Et ideo me non invenietis, quia in Et ideo me non invenietis, quia in vestro peccato infidelitatis vestræ morie- vestro peccato infidelitatis vestræ morie- mini. Isa. vi, 10: Excæca cor populi mini. Isa. vi, 10: Excæca cor populi hujus, et aures ejus aggrava, et oculos hujus, et aures ejus aggrava, et oculos ejus claude: nè forte videat oculis suis, ejus claude: nè forte videat oculis suis, et auribus suis audiat, et corde suo in- et auribus suis audiat, et corde suo in- telligat, et convertatur, et sanem eum. telligat, et convertatur, et sanem eum.

Sed videtur, quod Deus revelaverit eis Sed videtur, quod Deus revelaverit eis suam damnationem. Et hoc videtur in- suam damnationem. Et hoc videtur in-

conveniens: quia secundum hoc coegit conveniens: quia secundum hoc coegit eos desperare. Hoc autem inconveniens eos desperare. Hoc autem inconveniens est, cum scientia et revelatio sit pietatis est, cum scientia et revelatio sit pietatis fructus desperatio autem cum pietate fructus desperatio autem cum pietate nihil commune habet. Sed ad hoc tri- nihil commune habet. Sed ad hoc tri- pliciter est respondendum, quod non pliciter est respondendum, quod non coegit eos desperare: quia illud præ- coegit eos desperare: quia illud præ- monitio est sicut in omni prophetia com- monitio est sicut in omni prophetia com- minationis, in qua semper subintelligi- minationis, in qua semper subintelligi- tur quod mutari potest sicut mutantur tur quod mutari potest sicut mutantur merita quia non intelligitur nisi secun- merita quia non intelligitur nisi secun- dum causam meritoriam, quæ si mu- dum causam meritoriam, quæ si mu- tatur, mutatur et poena quæ prædicitur : tatur, mutatur et poena quæ prædicitur : sicut, Jonæ, III, 4: Adhuc quadraginta sicut, Jonæ, III, 4: Adhuc quadraginta dies, et Ninive subvertetur. Jerem. xvIII, dies, et Ninive subvertetur. Jerem. xvIII, 7 et 8, ubi dicit, quod si loqueretur de 7 et 8, ubi dicit, quod si loqueretur de subversione alicujus regni vel civitatis: subversione alicujus regni vel civitatis: et illa gens pœnitentiam egerit, pœnite- et illa gens pœnitentiam egerit, pœnite- bit etiam Deus de verbo quod locutus bit etiam Deus de verbo quod locutus fuit. Et ideo illud quod hic dicit, intelli- fuit. Et ideo illud quod hic dicit, intelli- gitur de obstinatione Judæorum præ- gitur de obstinatione Judæorum præ- senti. Et nisi poenitentiam agant de illa, senti. Et nisi poenitentiam agant de illa, ipsi in peccato suo morientur. Aliter pot- ipsi in peccato suo morientur. Aliter pot- est dici, quod in communi dixit : et ideo est dici, quod in communi dixit : et ideo non ad singulos retulit nisi cum hac non ad singulos retulit nisi cum hac conditione, scilicet, nisi recedant ab in- conditione, scilicet, nisi recedant ab in- credulitate. Tertio solvitur, quod est credulitate. Tertio solvitur, quod est prævisio futuræ cæcitatis, et non causa. prævisio futuræ cæcitatis, et non causa. Et ideo cum causalitas excæcationis fue- Et ideo cum causalitas excæcationis fue- rit ex parte eorum, et non in Deo, ex rit ex parte eorum, et non in Deo, ex parte ipsorum fuit excæcatio. Et cum parte ipsorum fuit excæcatio. Et cum voluntas excæcationis fuerit ex parte voluntas excæcationis fuerit ex parte ipsorum, non fuit aliqua in peccato re- ipsorum, non fuit aliqua in peccato re- manendi necessitas, sed voluntas. Et ita manendi necessitas, sed voluntas. Et ita non fuit aliqua causa desperationis. Nu- non fuit aliqua causa desperationis. Nu- mer. xxvi, 3: Pater noster mortuus est mer. xxvi, 3: Pater noster mortuus est in deserto..., sed in peccato suo mortuus in deserto..., sed in peccato suo mortuus est. Hoc enim non fuit causa despera- est. Hoc enim non fuit causa despera-

tionis, quia mutare potuit si voluit. tionis, quia mutare potuit si voluit.

« Quo ego vado, vos non potestis « Quo ego vado, vos non potestis venire. venire.

Dicebant ergo Judæi. » Dicebant ergo Judæi. »

Hic tangit inventionis impossibilita- Hic tangit inventionis impossibilita-

tem. tem.

Dicit ergo « Quo ego vado, » sive Dicit ergo « Quo ego vado, » sive illuminando per prædicationem, sive red- illuminando per prædicationem, sive red- eundo ad Patrem, sive per eorum qui eundo ad Patrem, sive per eorum qui sunt in inferno illuminationem, « vos sunt in inferno illuminationem, « vos non potestis venire. » Idem, Joan. x111, non potestis venire. » Idem, Joan. x111, 36, dicit Petro: Non potes me modo se- 36, dicit Petro: Non potes me modo se- qui. Sed ibi addit modo, quia postea fide qui. Sed ibi addit modo, quia postea fide confirmatus, sequi poterat. Isti autem confirmatus, sequi poterat. Isti autem confirmati et radicati in infidelitate, se- confirmati et radicati in infidelitate, se- qui non poterant. Ad Hebr. 1, 18 et 19: qui non poterant. Ad Hebr. 1, 18 et 19: Quibus autem juravit non introire in re- Quibus autem juravit non introire in re- quiem ipsius, nisi illis qui increduli quiem ipsius, nisi illis qui increduli fuerunt ? Et videmus quia non potue- fuerunt ? Et videmus quia non potue- runt introire propter incredulitatem : et runt introire propter incredulitatem : et ita nullam viarum suarum sequi pote- ita nullam viarum suarum sequi pote- rant. Psal. LXXVI, 20: Vestigia tua non rant. Psal. LXXVI, 20: Vestigia tua non cognoscentur. Nec enim venientis ad cognoscentur. Nec enim venientis ad fidem gentium, nec ad thronum dexteræ fidem gentium, nec ad thronum dexteræ Patris, nec etiam ad liberationem defun- Patris, nec etiam ad liberationem defun- ctorum: sed potius excæcati, deficietis ab ctorum: sed potius excæcati, deficietis ab his omnibus. Et hujus causa est, quia in his omnibus. Et hujus causa est, quia in peccatis vestris vultis permanere : et peccatis vestris vultis permanere : et quia ad sequendum me non estis parati. quia ad sequendum me non estis parati.

& Dicebant ergo Judæi, » & Dicebant ergo Judæi, »

Sicut infideles, et sicut excæcati, et Sicut infideles, et sicut excæcati, et sicut animales divina non sapientes, et sicut animales divina non sapientes, et sicut indevoti, et impatientes ad audien- sicut indevoti, et impatientes ad audien- dum sermonem Dei. De infidelitate eorum dum sermonem Dei. De infidelitate eorum dicitur, Joannis, v, 44 Quomodo vos dicitur, Joannis, v, 44 Quomodo vos potestis credere, qui gloriam ab invicem potestis credere, qui gloriam ab invicem accipitis, et gloriam, quæ a solo Deo est, accipitis, et gloriam, quæ a solo Deo est, non quæritis? De cæcitate, Matth. xv, non quæritis? De cæcitate, Matth. xv, 14 Cæci sunt, et duces cæcorum. De 14 Cæci sunt, et duces cæcorum. De animalitate, I ad Corinth. 11, 14 : Anima- animalitate, I ad Corinth. 11, 14 : Anima- lis homo non percipit ea quæ sunt Spi- lis homo non percipit ea quæ sunt Spi- ritus Dei stultitia enim est illi, et non ritus Dei stultitia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritualiter exa- potest intelligere, quia spiritualiter exa-

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-22, 23. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-22, 23.

minatur. De impatientia, Act. vi, 57: minatur. De impatientia, Act. vi, 57: Exclamantes autem voce magna, conti- Exclamantes autem voce magna, conti- nuerunt aures suas, et impetum fecerunt nuerunt aures suas, et impetum fecerunt unanimiter in eum. unanimiter in eum.

Et hoc ostendit dictum eorum: Et hoc ostendit dictum eorum:

« Numquid interficiet semetipsum, « Numquid interficiet semetipsum, quia dixit: Quo ego vado, vos non quia dixit: Quo ego vado, vos non potestis venire? potestis venire?

Et dicebat eis: Vos de deorsum Et dicebat eis: Vos de deorsum estis, ego de supernis (alias, superius) estis, ego de supernis (alias, superius) sum. Vos de mundo hoc estis, ego non sum. Vos de mundo hoc estis, ego non sum de hoc mundo. sum de hoc mundo.

Dixi ergo vobis quia moriemini in Dixi ergo vobis quia moriemini in peccatis vestris : si enim non credide- peccatis vestris : si enim non credide- ritis mihi quia ego sum, moriemini ritis mihi quia ego sum, moriemini in peccato vestro. » in peccato vestro. »

In hac enim parte secunda causa cæ- In hac enim parte secunda causa cæ- citatis eorum aperitur. citatis eorum aperitur.

Et habet duos paragraphos: in quo- Et habet duos paragraphos: in quo- rum primo ostendit ipse cæcitatis eorum rum primo ostendit ipse cæcitatis eorum signum in cæca interrogatione quam fa- signum in cæca interrogatione quam fa- ciunt ad se invicem. In secundo, cæcitatis ciunt ad se invicem. In secundo, cæcitatis ostenditur vera causa. ostenditur vera causa.

: :

Dicunt ergo « Numquid interficiet Dicunt ergo « Numquid interficiet semetipsum. » Et subditur, unde hujus semetipsum. » Et subditur, unde hujus dicti habuerunt occasionem : « Quia dicti habuerunt occasionem : « Quia dixit: Quo ego vado, vos non potestis dixit: Quo ego vado, vos non potestis venire. » Hic exclamant simul Chrysosto- venire. » Hic exclamant simul Chrysosto- mus et Augustinus de fatuitate Judæo- mus et Augustinus de fatuitate Judæo- rum. Interficere enim seipsum non est rum. Interficere enim seipsum non est ire sed potius per mortem remanere. ire sed potius per mortem remanere. Adhuc autem, Si interficere se, esset ire: Adhuc autem, Si interficere se, esset ire: et ipsi hac via possent ire, quia ipsi et ipsi hac via possent ire, quia ipsi multo magis possent seipsos interficere. multo magis possent seipsos interficere. Adhuc autem, Non interficit seipsum Adhuc autem, Non interficit seipsum (sicut dicit Philosophus) nisi qui et apud (sicut dicit Philosophus) nisi qui et apud se et apud alios turpis est et amarus et se et apud alios turpis est et amarus et complexione et moribus: quia illi nec complexione et moribus: quia illi nec apud se pacem nec apud homines inve- apud se pacem nec apud homines inve- niunt. Mors eis est eligibilior quam vita. niunt. Mors eis est eligibilior quam vita. Christus autem in complexione, et ad Christus autem in complexione, et ad deitatem unione, et omnis gratiæ et vir- deitatem unione, et omnis gratiæ et vir- tutis plenitudine, et sibi et omnibus aliis tutis plenitudine, et sibi et omnibus aliis Sanctis delectabilissimus fuit. Et ideo vita Sanctis delectabilissimus fuit. Et ideo vita

345 345

sua et sibi et aliis jucundissima fuit. Et sua et sibi et aliis jucundissima fuit. Et ideo numquam ad hoc inclinari posset ut ideo numquam ad hoc inclinari posset ut interficeret seipsum. Ipsi autem omni interficeret seipsum. Ipsi autem omni bono privati, potius ad hoc inclinarentur. bono privati, potius ad hoc inclinarentur. Et ideo omnis cæcitatis signum fuit hæc Et ideo omnis cæcitatis signum fuit hæc quæstio eorum. Hoc enim Deus maxime quæstio eorum. Hoc enim Deus maxime inhibuit. Psal. civ, 15: Nolite tangere inhibuit. Psal. civ, 15: Nolite tangere christos meos, etc. Zachar. 11, 8 : Qui teti- christos meos, etc. Zachar. 11, 8 : Qui teti- gerit vos, tangit pupillam oculi mei. Sed gerit vos, tangit pupillam oculi mei. Sed Achitophel et Judas proditores interfece- Achitophel et Judas proditores interfece- runt seipsos quorum isti in proditione runt seipsos quorum isti in proditione contra Christum jam tunc concepta, socii contra Christum jam tunc concepta, socii fuerunt. Act. VII, 52: Quem prophetarum fuerunt. Act. VII, 52: Quem prophetarum non sunt persecuti patres vestri ? Et occi- non sunt persecuti patres vestri ? Et occi- derunt eos qui prænuntiabant de adventu derunt eos qui prænuntiabant de adventu Justi, cujus vos nunc proditores et ho- Justi, cujus vos nunc proditores et ho- micidæ fuistis. Et ideo multum fuit vici- micidæ fuistis. Et ideo multum fuit vici- num eis ut interficerent seipsos. Sed num eis ut interficerent seipsos. Sed fatuam hanc quæstionem fecerunt, ideo fatuam hanc quæstionem fecerunt, ideo quia nihil jam aliquid meditabantur nisi quia nihil jam aliquid meditabantur nisi Christi interfectionem. Et ideo modica Christi interfectionem. Et ideo modica verborum occasio induxit eos ut de illa verborum occasio induxit eos ut de illa quocumque modo loquerentur ad invi- quocumque modo loquerentur ad invi- cem. Luc. vi, 45 Ex abundantia cordis cem. Luc. vi, 45 Ex abundantia cordis os loquitur. Et ibidem: Bonus homo de os loquitur. Et ibidem: Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert bonum, bono thesauro cordis sui profert bonum, et malus homo de malo thesauro profert et malus homo de malo thesauro profert malum. malum.

: :

« Quia dixit: Quo ego vado, etc. Mors « Quia dixit: Quo ego vado, etc. Mors enim Christi profectus est et non defectus. enim Christi profectus est et non defectus. Et hoc est : « Quo ego vado, vos, » qui Et hoc est : « Quo ego vado, vos, » qui non nisi per me accessum ad lumen et non nisi per me accessum ad lumen et ad Patrem habere potestis. Ad Ephes. II, ad Patrem habere potestis. Ad Ephes. II, 18: Quoniam per ipsum habemus acces- 18: Quoniam per ipsum habemus acces- sum ambo in uno Spiritu ad Patrem. Et sum ambo in uno Spiritu ad Patrem. Et quia accessum non habetis per me : ideo quia accessum non habetis per me : ideo « non potestis venire. » Joan. xiv, 6: « non potestis venire. » Joan. xiv, 6: Nemo venit ad Patrem, nisi per me. Joan. Nemo venit ad Patrem, nisi per me. Joan. III, 13: Nemo ascendit in cælum, nisi qui III, 13: Nemo ascendit in cælum, nisi qui descendit de cœlo, etc. Et quia vos non descendit de cœlo, etc. Et quia vos non adhæretis Filio hominis, ideo ubi ego adhæretis Filio hominis, ideo ubi ego sum, venire non potestis. sum, venire non potestis.

« Et dicebat eis, etc. » « Et dicebat eis, etc. »

Ostendens causas verissimas demon- Ostendens causas verissimas demon- strativas suæ cæcitatis. strativas suæ cæcitatis.

Et tangit duo, scilicet, causam, et Et tangit duo, scilicet, causam, et effectum. Causam autem duplicem tan- effectum. Causam autem duplicem tan-

346 346

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

git naturam corruptam, et corruptum git naturam corruptam, et corruptum affectum. affectum.

Naturam tangit in hoc quod dicit: Naturam tangit in hoc quod dicit: « Vos de deorsum estis. » Natura enim « Vos de deorsum estis. » Natura enim humana in gratia innocentiæ et in manu humana in gratia innocentiæ et in manu formatoris Dei fuit in summo: et ab hac formatoris Dei fuit in summo: et ab hac altitudine cecidit, quando peccato acquie- altitudine cecidit, quando peccato acquie- vit et in corruptione tunc depressa fuit : vit et in corruptione tunc depressa fuit : et pondere corruptionis continuo in pejus et pondere corruptionis continuo in pejus trahitur. II ad Timoth. 11, 13: Mali ho- trahitur. II ad Timoth. 11, 13: Mali ho- mines, et seductores, proficient in pejus, mines, et seductores, proficient in pejus, errantes, et in errorem mittentes. Tales errantes, et in errorem mittentes. Tales fuerunt isti qui continuo pejus et pejus fuerunt isti qui continuo pejus et pejus in ista corruptione defecerunt. I ad Co- in ista corruptione defecerunt. I ad Co- rinth. xv, 48 Qualis terrenus, tales et rinth. xv, 48 Qualis terrenus, tales et terreni, hoc est, qualiter corruptus fuit terreni, hoc est, qualiter corruptus fuit terrenus pater, tales sunt terreni filii, terrenus pater, tales sunt terreni filii, quos ad imaginem et similitudinem suæ quos ad imaginem et similitudinem suæ corruptionis profudit. Sapient. x11, 11 : corruptionis profudit. Sapient. x11, 11 : Semen enim erat maledictum ab initio. Semen enim erat maledictum ab initio. Et immutari non poterat naturalis malitia Et immutari non poterat naturalis malitia eorum, quia continuo illi malitiæ dede- eorum, quia continuo illi malitiæ dede- runt incrementa. Joan. 1, 31: Qui de runt incrementa. Joan. 1, 31: Qui de terra est, de terra loquitur. terra est, de terra loquitur.

« Ego, » per oppositum, « de supernis « Ego, » per oppositum, « de supernis sum, » quia quoad naturam divinam, sum, » quia quoad naturam divinam, sum de æqualitate Patris: et quoad natu- sum de æqualitate Patris: et quoad natu- ram humanam, de altitudine immunitatis ram humanam, de altitudine immunitatis peccati et innocentiæ, et plenitudinis peccati et innocentiæ, et plenitudinis gratiæ, quam ab instanti conceptionis gratiæ, quam ab instanti conceptionis accepi, et numquam deserui, sed semper accepi, et numquam deserui, sed semper ea plenus fui. Joan. 11, 31: Qui de cœlo ea plenus fui. Joan. 11, 31: Qui de cœlo venit, super omnes est. I ad Corinth. xv, venit, super omnes est. I ad Corinth. xv, 48 Qualis caelestis, tales et cœlestes. 48 Qualis caelestis, tales et cœlestes. Sapient. XVIII, 15: Omnipotens sermo tuus Sapient. XVIII, 15: Omnipotens sermo tuus de cælo, a regalibus sedibus... prosili- de cælo, a regalibus sedibus... prosili-

vit. vit.

« Vos, » per affectum et voluntatem, « Vos, » per affectum et voluntatem, « de mundo hoc estis. » Non de mundo « de mundo hoc estis. » Non de mundo simpliciter, sed « de hoc, » signanter, simpliciter, sed « de hoc, » signanter, « mundo,» in malitia fundato. I Joannis, « mundo,» in malitia fundato. I Joannis, v, 19 : Mundus totus in maligno positus v, 19 : Mundus totus in maligno positus est. I Joannis, 11, 16: Omne quod est in est. I Joannis, 11, 16: Omne quod est in mundo, concupiscentia carnis est, et con- mundo, concupiscentia carnis est, et con- cupiscentia oculorum, et superbia vitæ. cupiscentia oculorum, et superbia vitæ. Ad Roman. VIII, 5: Qui secundum car- Ad Roman. VIII, 5: Qui secundum car- nem sunt, quæ carnis sunt sapiunt. Ad nem sunt, quæ carnis sunt sapiunt. Ad Philip. I, 19 Gloria in confusione Philip. I, 19 Gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt. ipsorum, qui terrena sapiunt.

«Ego, » per oppositum vobis affectum, «Ego, » per oppositum vobis affectum, « non sum de hoc mundo, » sed potius de « non sum de hoc mundo, » sed potius de cœlo, et coelestis Patris affectu et volun- cœlo, et coelestis Patris affectu et volun- tate. Joan. XVII, 14: Non sunt de mundo, tate. Joan. XVII, 14: Non sunt de mundo, sicut et ego non sum de mundo. Joan. sicut et ego non sum de mundo. Joan. XVIII, 36 Regnum meum non est de hoc XVIII, 36 Regnum meum non est de hoc mundo. Et quia tales estis, obscuritati mundo. Et quia tales estis, obscuritati terrenæ commixti, et nihil in vobis est terrenæ commixti, et nihil in vobis est de lumine coelesti: ideo cæci estis. Terra de lumine coelesti: ideo cæci estis. Terra enim non confert visum, sed lumen cœ- enim non confert visum, sed lumen cœ- leste. leste.

<< Dixi ergo vobis, » << Dixi ergo vobis, »

: :

Hoc est, hac de causa, « quia morie- Hoc est, hac de causa, « quia morie- mini in peccatis vestris » obstinati: quia mini in peccatis vestris » obstinati: quia lumen visus veritatis, per quem visum lumen visus veritatis, per quem visum de peccatis exeatis, recipere non vultis. de peccatis exeatis, recipere non vultis. Joan. II, 36 Qui incredulus est Filio, Joan. II, 36 Qui incredulus est Filio, non videbit vitam: sed ira Dei manet non videbit vitam: sed ira Dei manet super eum. Unde patet quod dictum Do- super eum. Unde patet quod dictum Do- mini non imponit necessitatem: sed po- mini non imponit necessitatem: sed po- tius declarat hoc quod sequitur eorum in tius declarat hoc quod sequitur eorum in malo obstinatam voluntatem. Hi enim malo obstinatam voluntatem. Hi enim qui per pondus malitiæ semper descen- qui per pondus malitiæ semper descen- dunt, et augent malitiam de se spem dunt, et augent malitiam de se spem nullam dant exeundi de peccato, sed nullam dant exeundi de peccato, sed sunt diffidentiæ filii, de quibus dicitur, sunt diffidentiæ filii, de quibus dicitur, ad Ephes. 11, 2: Secundum principem ad Ephes. 11, 2: Secundum principem potestatis aeris hujus, spiritus qui nunc potestatis aeris hujus, spiritus qui nunc operatur in filios diffidentiæ. Item, v, 6: operatur in filios diffidentiæ. Item, v, 6: Venit ira Dei in filios diffidentiæ. Et Venit ira Dei in filios diffidentiæ. Et hoc signatur, Exod. xv, 5: Descenderunt hoc signatur, Exod. xv, 5: Descenderunt in profundum quasi lapis. Ezechiel. in profundum quasi lapis. Ezechiel. XXXII, 27 Descenderunt ad infernum XXXII, 27 Descenderunt ad infernum cum armis suis,... et iniquitates eorum cum armis suis,... et iniquitates eorum in ossibus eorum. Jerem. xvII, 1: Pecca- in ossibus eorum. Jerem. xvII, 1: Pecca- tum Juda scriptum est stylo ferreo in tum Juda scriptum est stylo ferreo in ungue adamantino, exaratum super lati- ungue adamantino, exaratum super lati- tudinem cordis eorum: ut indelebile sit tudinem cordis eorum: ut indelebile sit factum. Et quia sermo Christi non facit factum. Et quia sermo Christi non facit desperationem istam, sed potius obstina- desperationem istam, sed potius obstina- tum cor eorum, ideo addit: tum cor eorum, ideo addit:

<< Si enim non credideritis mihi quia << Si enim non credideritis mihi quia ego sum. » ego sum. »

Ecce via salutis per quam solam exire Ecce via salutis per quam solam exire possunt de peccatis. Quamvis aut fides possunt de peccatis. Quamvis aut fides

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-24, 25. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-24, 25.

donum Dei sit, hoc tamen nulli negatur donum Dei sit, hoc tamen nulli negatur credere volenti: et sic in voluntate nostra credere volenti: et sic in voluntate nostra est obicem ponere fidei, vel consentire est obicem ponere fidei, vel consentire ad credendum : et per consequens in vo- ad credendum : et per consequens in vo- luntate nostra est in peccatis mori, vel de luntate nostra est in peccatis mori, vel de peccatis exire. peccatis exire.

Et hoc est quod dicit: « Si enim non Et hoc est quod dicit: « Si enim non credideritis. » Act. xv, 9: Fide purifi- credideritis. » Act. xv, 9: Fide purifi- cans corda eorum. Ad Roman. III, 28: cans corda eorum. Ad Roman. III, 28: Arbitramur justificari hominem per fi- Arbitramur justificari hominem per fi- dem sine operibus legis. Item, ad Roman. dem sine operibus legis. Item, ad Roman. x, 9: Si confitearis in ore tuo Dominum x, 9: Si confitearis in ore tuo Dominum Jesum, et in corde tuo credideris quod Jesum, et in corde tuo credideris quod Deus illum suscitavit a mortuis, salvus Deus illum suscitavit a mortuis, salvus cris. cris.

« Quia ego sum, » hoc est, quia vere « Quia ego sum, » hoc est, quia vere sum quia idipsum semper sum. Psal. sum quia idipsum semper sum. Psal. CI, 28: Tu autem idem ipse es, et anni CI, 28: Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. Exod. 111, 14 : Ego tui non deficient. Exod. 111, 14 : Ego sum qui sum. Quod verum est nomen sum qui sum. Quod verum est nomen Dei, a quo fluit omne esse. Dei, a quo fluit omne esse.

« Moriemini in peccato vestro. » Et sic « Moriemini in peccato vestro. » Et sic a vero esse deficitis: nec resurgere, nec a vero esse deficitis: nec resurgere, nec redire ad verum esse potestis. Joan. 1, 3: redire ad verum esse potestis. Joan. 1, 3: Sine ipso factum est nihil. Augustinus: Sine ipso factum est nihil. Augustinus: « Peccatum nihil est et nihil fiunt homi- « Peccatum nihil est et nihil fiunt homi- nes dum peccant. » Ezechiel. xxvIII, 19: nes dum peccant. » Ezechiel. xxvIII, 19: Nihil facius es, et non eris in perpetuum. Nihil facius es, et non eris in perpetuum. Et qui sic ad nihil appropinquat, conti- Et qui sic ad nihil appropinquat, conti- nuo moritur nec umquam redibit ad nuo moritur nec umquam redibit ad esse, ad quod vobis reditus non patebit esse, ad quod vobis reditus non patebit nisi per fidem, quam vos cæci non habe- nisi per fidem, quam vos cæci non habe- tis, nec habere vultis, nec habere quæ- tis, nec habere vultis, nec habere quæ- ritis quia cæcitatem vestram non ritis quia cæcitatem vestram non cognoscitis, et in ea vos pacem habere cognoscitis, et in ea vos pacem habere putatis. Sapient. xiv, 22 In magno vi- putatis. Sapient. xiv, 22 In magno vi- ventes inscientiæ bello, tot et tam magna ventes inscientiæ bello, tot et tam magna mala pacem appellant. mala pacem appellant.

« Dicebant ergo ei: Tu quis es? » « Dicebant ergo ei: Tu quis es? »

Hic tangitur qualiter lux cæcis osten- Hic tangitur qualiter lux cæcis osten- ditur, nec tamen videtur. ditur, nec tamen videtur.

Dicit ergo Dicebant ergo ei. » Dicit ergo Dicebant ergo ei. » Hic duo dicuntur: in quorum primo Hic duo dicuntur: in quorum primo quæstio est de lumine: in secundo autem quæstio est de lumine: in secundo autem ostenditur lumen, nec tamen videtur. ostenditur lumen, nec tamen videtur.

Dicit ergo «Dicebant ergo ei, » adhuc Dicit ergo «Dicebant ergo ei, » adhuc

347 347

infideles Judæi. Isa. xx1, 2 : Qui incre- infideles Judæi. Isa. xx1, 2 : Qui incre- dulus est, infideliter agit. dulus est, infideliter agit.

« Tu quis es ? » in persona, vel nomi- « Tu quis es ? » in persona, vel nomi- ne. Hanc quæstionem faciebant occasione ne. Hanc quæstionem faciebant occasione ejus quod dixerat supra, y. 24 : « Si non ejus quod dixerat supra, y. 24 : « Si non credideritis mihi quia ego sum. » Unde credideritis mihi quia ego sum. » Unde quærunt « Tu quis es? » in persona, quærunt « Tu quis es? » in persona, vel nomine. Unde Glossa: « Quia dixisti vel nomine. Unde Glossa: « Quia dixisti quia ego sum: et non addidisti quis, quia ego sum: et non addidisti quis, nunc ergo dicunt: Quis es? ut creda- nunc ergo dicunt: Quis es? ut creda- mus. » Isa. XLV, 15: Vere tu es Deus mus. » Isa. XLV, 15: Vere tu es Deus absconditus, Deus Israel, Salvator. Est absconditus, Deus Israel, Salvator. Est autem istorum cæcitas, quia voluerunt autem istorum cæcitas, quia voluerunt quod nomine diffinito de se responderet, quod nomine diffinito de se responderet, qui indiffinibilis est et infinitus. Genes. qui indiffinibilis est et infinitus. Genes. XXXII, 29 Cur quæris nomen meum ? XXXII, 29 Cur quæris nomen meum ? quia est mirabile. quia est mirabile.

<< Dixit eis Jesus: Principium, qui et << Dixit eis Jesus: Principium, qui et loquor vobis. » loquor vobis. »

Hic in responsione tanguntur duo: in Hic in responsione tanguntur duo: in quorum primo lux ostenditur : in secun- quorum primo lux ostenditur : in secun- do, cæcitas eorum qui lucem non vident do, cæcitas eorum qui lucem non vident arguitur. arguitur.

In primo horum tria dicuntur: in quo- In primo horum tria dicuntur: in quo- rum primo lux vera monstratur: in se- rum primo lux vera monstratur: in se- cundo, judicium de his qui lucem hanc cundo, judicium de his qui lucem hanc calumniantur ostenditur: in tertio, veritas calumniantur ostenditur: in tertio, veritas de lucis demonstratione aperitur. de lucis demonstratione aperitur.

Dicit ergo « Principium, qui et lo- Dicit ergo « Principium, qui et lo- quor vobis. » A duobus se lux ista quæ quor vobis. » A duobus se lux ista quæ sit ostendit ab origine, et a propria sit ostendit ab origine, et a propria operatione. Ab origine cum dicit: operatione. Ab origine cum dicit: « Principium. » Augustinus : « Pater « Principium. » Augustinus : « Pater dicitur principium non de principio, a dicitur principium non de principio, a quo alius, id est, Filius, qui dicitur prin- quo alius, id est, Filius, qui dicitur prin- cipium de principio, id est, a Patre, per cipium de principio, id est, a Patre, per quem omnia. Omnia enim per Filium quem omnia. Omnia enim per Filium Pater operatus est. Ipse enim est manus, Pater operatus est. Ipse enim est manus, et dextera, et fortitudo, et sapientia, et et dextera, et fortitudo, et sapientia, et verbum est Patris. Principium autem se verbum est Patris. Principium autem se dicit Filius quia licet Pater, et Filius, dicit Filius quia licet Pater, et Filius, et Spiritus sanctus sint unum principium et Spiritus sanctus sint unum principium omnis creaturæ, et Pater sit principium omnis creaturæ, et Pater sit principium totius divinitatis tamen si principium totius divinitatis tamen si principium in ratione causæ efficientis et formalis in ratione causæ efficientis et formalis sumatur, tunc secundum modum intelli- sumatur, tunc secundum modum intelli- gendi Filio appropriatur ratio principii : gendi Filio appropriatur ratio principii :

348 348

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

'quia ipse in quantum virtus Patris, est 'quia ipse in quantum virtus Patris, est formalis causa principii. » Et sic quidem formalis causa principii. » Et sic quidem bonitas (quæ attribuitur Spiritui sancto) bonitas (quæ attribuitur Spiritui sancto) ad causandum inclinat. Sic etiam Pater ad causandum inclinat. Sic etiam Pater cui attribuitur potentia, causat. Sed ra- cui attribuitur potentia, causat. Sed ra- tionem causalitatis adhibet ars et sapien- tionem causalitatis adhibet ars et sapien- tia, quæ Filio attribuitur. Et sic secun- tia, quæ Filio attribuitur. Et sic secun- dum rationem, Filius proxima causa est dum rationem, Filius proxima causa est effectui. Et hoc modo divina nomina effectui. Et hoc modo divina nomina ordinat Dionysius. Proxima autem causa ordinat Dionysius. Proxima autem causa maxime nota est quoad nos. Et ideo maxime nota est quoad nos. Et ideo ostendit quis sit, per hoc quod maxime ostendit quis sit, per hoc quod maxime notum erat eis. Psal. cix, 3: Tecum notum erat eis. Psal. cix, 3: Tecum principium in die virtutis tuæ, etc. Apo- principium in die virtutis tuæ, etc. Apo- cal. 1, 8 Ego sum Alpha et Omega, cal. 1, 8 Ego sum Alpha et Omega, princium et finis. princium et finis.

« Qui et loquor vobis. » « Qui et loquor vobis. »

Ecce lucis proprius actus. Sicut enim Ecce lucis proprius actus. Sicut enim omnium principium est per hoc quod omnium principium est per hoc quod omnia per ipsum facta sunt, ita etiam omnia per ipsum facta sunt, ita etiam proprius ejus actus est diffundere lumen proprius ejus actus est diffundere lumen et spargere. Et hoc proprie facit verbum et spargere. Et hoc proprie facit verbum per loquelam. Sic enim verbum lumen per loquelam. Sic enim verbum lumen suum ad cor propalat. Joan. xv, 22 : Si suum ad cor propalat. Joan. xv, 22 : Si non venissem, et locutus fuissem eis, pec- non venissem, et locutus fuissem eis, pec- catum non haberent. Loquendo enim catum non haberent. Loquendo enim lumen spargit, et omnes illuminat. Ad lumen spargit, et omnes illuminat. Ad Hebr. 1, 1 Multifariam multisque mo- Hebr. 1, 1 Multifariam multisque mo- dis, etc. Unde, ibidem dicitur, v. 3: Qui dis, etc. Unde, ibidem dicitur, v. 3: Qui cum sit splendor gloriæ. Quia in lo- cum sit splendor gloriæ. Quia in lo- quendo se ostendit splendorem esse. Et quendo se ostendit splendorem esse. Et ideo sic se manifestavit per originem et ideo sic se manifestavit per originem et

actum. actum.

Si autem quæritur, Per quid trahitur Si autem quæritur, Per quid trahitur hoc quod dico principium, ad standum hoc quod dico principium, ad standum pro Filio, cum hoc nomen principium pro Filio, cum hoc nomen principium conveniat tribus personis? Jam patet ex conveniat tribus personis? Jam patet ex dictis quia Verbum dicit rationem prin- dictis quia Verbum dicit rationem prin- cipii proximam creaturæ, et per hanc cipii proximam creaturæ, et per hanc appropriationem stat pro Filio. Tamen appropriationem stat pro Filio. Tamen quamvis sic legamus secundum Augusti- quamvis sic legamus secundum Augusti- num et Bedam, non habet hanc litteram num et Bedam, non habet hanc litteram Chrysostomus sed dicit in græcis codi- Chrysostomus sed dicit in græcis codi- cibus, in veris exemplaribus esse hanc cibus, in veris exemplaribus esse hanc litteram «Et a principio dixi vobis. » litteram «Et a principio dixi vobis. » Et sic exponit: Vos quæritis, quis sum? Et sic exponit: Vos quæritis, quis sum? et hoc non oportet: quia « a principio » et hoc non oportet: quia « a principio »

prædicationis meæ « dixi vobis » quis prædicationis meæ « dixi vobis » quis sum, et quia Filius Dei sum: et unde sum, et quia Filius Dei sum: et unde sum, quia a Deo Patre missus sum. Et sum, quia a Deo Patre missus sum. Et hoc dixi verbo, et probavi per effectum hoc dixi verbo, et probavi per effectum in opere: quia sum Filius Dei secundum in opere: quia sum Filius Dei secundum divinam generationem, et Filius hominis divinam generationem, et Filius hominis secundum humanam. Joan. xx, 31: Ut secundum humanam. Joan. xx, 31: Ut credatis quia Jesus est Christus, Filius credatis quia Jesus est Christus, Filius Dei, et ut credentes, vitam habeatis in Dei, et ut credentes, vitam habeatis in nomine ejus. Tamen Augustinus dicit, nomine ejus. Tamen Augustinus dicit, quod in græco patet quod principium est quod in græco patet quod principium est accusativi casus, et fœminini generis. Ac accusativi casus, et fœminini generis. Ac si dicat Veritatem credite me esse: si dicat Veritatem credite me esse: quia illa est omnium principium. Joan. quia illa est omnium principium. Joan. XIV, 6 Ego sum via, et veritas, et XIV, 6 Ego sum via, et veritas, et vita. vita.

« Multa habeo de vobis loqui, et ju- 20 « Multa habeo de vobis loqui, et ju- 20 dicare. Sed qui me misit, verax est : dicare. Sed qui me misit, verax est : et ego quæ audivi ab eo, hæc loquor et ego quæ audivi ab eo, hæc loquor

in mundo. in mundo.

Et non cognoverunt quia patrem Et non cognoverunt quia patrem ejus dicebat Deum. » ejus dicebat Deum. »

Hic ostendit judicium futurum de his Hic ostendit judicium futurum de his qui lucem hanc calumniantur. qui lucem hanc calumniantur.

Duo autem dicit, scilicet, quod suum Duo autem dicit, scilicet, quod suum est de talibus judicare, et quod differt est de talibus judicare, et quod differt judicium usque ad tempus præfinitum a judicium usque ad tempus præfinitum a Patre. Patre.

Dicit ergo « Multa, » male contra Dicit ergo « Multa, » male contra me per calumniam facta, « habeo de vo- me per calumniam facta, « habeo de vo- bis loqui, et judicare. » Et si objicitur bis loqui, et judicare. » Et si objicitur quod supra, 111, 17, dicitur, quod non quod supra, 111, 17, dicitur, quod non misit Deus Filium suum in mundum, ut misit Deus Filium suum in mundum, ut

judicet mundum : dicit Augustinus, judicet mundum : dicit Augustinus, quod aliud est nunc judicare, hoc est, quod aliud est nunc judicare, hoc est, nunc verba condemnationis proferre, nunc verba condemnationis proferre, aliud multa judicare habere in futuro: aliud multa judicare habere in futuro: quando cum tempus acceperit, justitias quando cum tempus acceperit, justitias judicabit. Matth. v, 2: In quo enim judicabit. Matth. v, 2: In quo enim judicaveritis, judicabimini. judicaveritis, judicabimini.

Sic ergo «Multa habeo de vobis lo- Sic ergo «Multa habeo de vobis lo- qui, » docendo si credideritis. Ezechiel. qui, » docendo si credideritis. Ezechiel. Il Il

10 et 11 Fili hominis, omnes ser- 10 et 11 Fili hominis, omnes ser- mones meos quos ego loquor ad te assu- mones meos quos ego loquor ad te assu- me in corde tuo, et auribus tuis audi: et me in corde tuo, et auribus tuis audi: et

27 27

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-26, 27, 28, 29. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-26, 27, 28, 29.

vade, ingredere ad transmigrationem, vade, ingredere ad transmigrationem,

ad filios populi tui, et loqueris ad eos, ad filios populi tui, et loqueris ad eos,

et dices eis Hæc dicit Dominus Deus : et dices eis Hæc dicit Dominus Deus :

: :

si forte audiant et quiescant. si forte audiant et quiescant.

« Et judicare » in futuro: quamvis « Et judicare » in futuro: quamvis condemnationis verba modo non profe- condemnationis verba modo non profe- ram. Isa. 111, 14 : Dominus ad judicium ram. Isa. 111, 14 : Dominus ad judicium veniet cum senibus populi sui, et princi- veniet cum senibus populi sui, et princi- pibus ejus. Michææ, VI, 1 : Surge, et pibus ejus. Michææ, VI, 1 : Surge, et contende judicio adversum montes, et contende judicio adversum montes, et audiant colles vocem tuam. Isa. v, 3: audiant colles vocem tuam. Isa. v, 3: Judicate inter me et vineam meam. Judicate inter me et vineam meam.

« Sed qui misit me, » Pater, « verax « Sed qui misit me, » Pater, « verax est » in judicio, et personam non acci- est » in judicio, et personam non acci- pict nec munera: et ideo ad judicium pict nec munera: et ideo ad judicium illius refero me. Verax enim est Pater ex illius refero me. Verax enim est Pater ex

se ex quo sum ego veritas quam gerit se ex quo sum ego veritas quam gerit ex se. Et ideo ut veritas, et filius verita- ex se. Et ideo ut veritas, et filius verita- tis, vera dico et judico: et ideo quæ ha- tis, vera dico et judico: et ideo quæ ha- beo judicare, non manebunt indiscussa. beo judicare, non manebunt indiscussa. Ad Roman. II, 4: Est autem Deus ve- Ad Roman. II, 4: Est autem Deus ve- rax, omnis autem homo mendax. Act. x, rax, omnis autem homo mendax. Act. x, 31 Non est personarum acceptor Deus, 31 Non est personarum acceptor Deus, nec etiam munerum acceptor. Proverb. nec etiam munerum acceptor. Proverb. VI, 35 Nec suscipiet pro redemptione VI, 35 Nec suscipiet pro redemptione dona plurima. dona plurima.

349 349

Ecce cæcitas quæ sibi lucem clare Ecce cæcitas quæ sibi lucem clare ostensam non videt. « Non » enim, istis ostensam non videt. « Non » enim, istis omnibus declarationibus adhibitis, «< co- omnibus declarationibus adhibitis, «< co- gnoverunt, » per discretionem certam et gnoverunt, » per discretionem certam et fidem, « quia patrem ejus » naturalem fidem, « quia patrem ejus » naturalem et consubstantialem, « dicebat Deum, » et consubstantialem, « dicebat Deum, » supple, esse. Ad Roman. 1, 21´: Obscu- supple, esse. Ad Roman. 1, 21´: Obscu- ratum est insipiens cor eorum: dicen- ratum est insipiens cor eorum: dicen- tes enim se esse sapientes, stulti facti tes enim se esse sapientes, stulti facti sunt. Abdiæ, y. 8 Perdam sapientes sunt. Abdiæ, y. 8 Perdam sapientes de Idumæa, et prudentiam de monte de Idumæa, et prudentiam de monte Esau. Esau.

: :

<< Dixit ergo eis Jesus: Cum exalta- << Dixit ergo eis Jesus: Cum exalta- veritis Filium hominis, tunc cognosce- veritis Filium hominis, tunc cognosce- tis quia ego sum, et a meipso facio tis quia ego sum, et a meipso facio nihil, sed sicut docuit me Pater, hæc nihil, sed sicut docuit me Pater, hæc loquor : loquor :

Et qui me misit mecum est, et non Et qui me misit mecum est, et non reliquit me solum, quia ego, quæ pla- reliquit me solum, quia ego, quæ pla- cita sunt ei, facio semper. » cita sunt ei, facio semper. »

Hic incipit ostendere quod etiam cum Hic incipit ostendere quod etiam cum hæc lux maxime exstincta ab eis esse hæc lux maxime exstincta ab eis esse putatur, tunc maxime orietur, et osten- putatur, tunc maxime orietur, et osten-

« Ego quæ audivi ab eo, hæc lo- detur, et cognoscetur. « Ego quæ audivi ab eo, hæc lo- detur, et cognoscetur. quor in mundo. >> quor in mundo. >>

Et ideo veritatis habet auctoritatem. Et ideo veritatis habet auctoritatem. Audire autem Filium a Patre, est verita- Audire autem Filium a Patre, est verita- tem in signo veritatis percipere. Signum tem in signo veritatis percipere. Signum autem veritatis est verbum. Verbum au- autem veritatis est verbum. Verbum au- tem est, et percipit se esse Filius, in tem est, et percipit se esse Filius, in quantum est sapientia genita, profluens quantum est sapientia genita, profluens a sapientia ingenita. Et ideo diximus a sapientia ingenita. Et ideo diximus supra, quod Filius videt a Patre per in- supra, quod Filius videt a Patre per in- differentiam essentiæ, sed audit per dis- differentiam essentiæ, sed audit per dis- tinctionem personæ in quantum est Fi- tinctionem personæ in quantum est Fi- lius Verbum. Joan. v, 30: Sicut audio, lius Verbum. Joan. v, 30: Sicut audio, judico et judicium meum justum est, judico et judicium meum justum est, quia non quæro voluntatem meam, sed quia non quæro voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me. voluntatem ejus qui misit me.

Dicit ergo «Hæc loquor in mun- Dicit ergo «Hæc loquor in mun- do. » Ad Hebr. 1, 2: Novissime diebus do. » Ad Hebr. 1, 2: Novissime diebus istis locutus est nobis in Filio. istis locutus est nobis in Filio.

« Et non cognoverunt, etc. »> « Et non cognoverunt, etc. »>

Dicit autem hic duo, scilicet, quod Dicit autem hic duo, scilicet, quod lux Christus post mortem maxime co- lux Christus post mortem maxime co- gnoscetur. Dicit etiam et causam il- gnoscetur. Dicit etiam et causam il- lius. lius.

Dicit ergo duo. In primo, cognitio- Dicit ergo duo. In primo, cognitio- nem scilicet naturæ post mortem : et nem scilicet naturæ post mortem : et cognitionem veritatis, scilicet in ser- cognitionem veritatis, scilicet in ser-

mone. mone.

Dicit ergo Dicit ergo « Cum exaltaveritis. » « Cum exaltaveritis. » Mors filii Dei exaltatio dicitur: quia per Mors filii Dei exaltatio dicitur: quia per ipsam ascendit, et in cognitione, et in ipsam ascendit, et in cognitione, et in virtute, et in redemptione, et in beatitu- virtute, et in redemptione, et in beatitu- dine, et in cœlum. In cognitione, ad dine, et in cœlum. In cognitione, ad Philip. 11, 9: Propter quod et Deus exal- Philip. 11, 9: Propter quod et Deus exal- tavit illum, et donavit illi nomen, etc. : tavit illum, et donavit illi nomen, etc. : et omnis lingua confiteatur quia Domi- et omnis lingua confiteatur quia Domi- nus Jesus Christus in gloria est Dei Pa- nus Jesus Christus in gloria est Dei Pa- tris. De virtute, quam exaltatus ostendit, tris. De virtute, quam exaltatus ostendit, quia totus mundus contremuit, Psal. xx, quia totus mundus contremuit, Psal. xx, 14 Exaltare, Domine, in virtute tua, 14 Exaltare, Domine, in virtute tua, etc. In redemptionis opere, Joan. XII, etc. In redemptionis opere, Joan. XII,

28 28

29 29

350 350

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

32: Ego si exaltatus fuero a terra, om- 32: Ego si exaltatus fuero a terra, om- nia traham ad meipsum. De exaltatione nia traham ad meipsum. De exaltatione autem beatitudinis, Psal. xxix, 2: Exal- autem beatitudinis, Psal. xxix, 2: Exal- tabo te, Domine, quoniam suscepisti me, tabo te, Domine, quoniam suscepisti me, hoc est, ad beatitudinem tuam me suble- hoc est, ad beatitudinem tuam me suble- vasti. De coeli exaltatione, Psal. vII, 2: vasti. De coeli exaltatione, Psal. vII, 2: Elevata est magnificentia tua super cœ- Elevata est magnificentia tua super cœ- los, Deus. His de causis dicitur exalta- los, Deus. His de causis dicitur exalta- tio, mors Christi. Et quamvis isti exalta- tio, mors Christi. Et quamvis isti exalta- tiones istas non intenderent, tamen tiones istas non intenderent, tamen Deus Pater causavit eas in pessimis Deus Pater causavit eas in pessimis voluntatibus eorum, sicut dicit Augu- voluntatibus eorum, sicut dicit Augu- stinus: «Deus optimus numquam malum stinus: «Deus optimus numquam malum fieri permitteret, nisi sciret bona quæ ex fieri permitteret, nisi sciret bona quæ ex malis eliceret. » malis eliceret. »

Et quia hoc bonum ex malo elicitum Et quia hoc bonum ex malo elicitum est, ideo dicit : « Cum exaltaveritis Fi- est, ideo dicit : « Cum exaltaveritis Fi- lium hominis, » quia secundum quod lium hominis, » quia secundum quod Filius Dei, secundum conditionem natu- Filius Dei, secundum conditionem natu- ræ divinæ et proprietatem, pati non po- ræ divinæ et proprietatem, pati non po- tuit. Joan. II, 14: Sicut Moyses exalta- tuit. Joan. II, 14: Sicut Moyses exalta- vit serpentem in deserto, ita exaltari vit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filium hominis. oportet Filium hominis.

« Tunc cognoscetis quia ego sum, » « Tunc cognoscetis quia ego sum, » quia tunc secundum Psalmistam, Psal. quia tunc secundum Psalmistam, Psal. XCII, 5 Testimonia tua credibilia facta XCII, 5 Testimonia tua credibilia facta sunt nimis. Unde Centurio dixit: Vere sunt nimis. Unde Centurio dixit: Vere hic homo Filius Dei erat. Luc. xxIII, hic homo Filius Dei erat. Luc. xxIII, 48 48

Omnis turba eorum qui simul ade- Omnis turba eorum qui simul ade- rant ad spectaculum istud, et videbant rant ad spectaculum istud, et videbant quæ fiebant, percutientes pectora sua quæ fiebant, percutientes pectora sua revertebantur. revertebantur.

« Et a meipso facio nihil. » « Et a meipso facio nihil. »

Tunc enim ipse Pater ostendit quod Tunc enim ipse Pater ostendit quod omnia quæ fecit Filius, ab ipso fecit : omnia quæ fecit Filius, ab ipso fecit : quia tunc omnia per maxima prodigia quia tunc omnia per maxima prodigia confirmavit. Joan. v, 19 : Non potest confirmavit. Joan. v, 19 : Non potest Filius a se facere quidquam, nisi quod Filius a se facere quidquam, nisi quod viderit Patrem facientem. Horum autem viderit Patrem facientem. Horum autem maximum fuit, quod virtute propriæ maximum fuit, quod virtute propriæ deitatis Christus resurrexit. Per hæc deitatis Christus resurrexit. Per hæc enim omnia probata sunt : sicut optime, enim omnia probata sunt : sicut optime, Judicum, xvi, 2, significatur, quod cum Judicum, xvi, 2, significatur, quod cum Philisthini Samsonem (qui sol fortis in- Philisthini Samsonem (qui sol fortis in- terpretatur) dormientem se conclusisse terpretatur) dormientem se conclusisse

1 Marc. xv, 39. 1 Marc. xv, 39.

gaudebant, iste vincula confregit, et ver- gaudebant, iste vincula confregit, et ver- ticem montis ascendit. Quia Judæi cum ticem montis ascendit. Quia Judæi cum Christum dormientem somno mortis se Christum dormientem somno mortis se apud inferos conclusisse gaudebant, ille apud inferos conclusisse gaudebant, ille ut sol fortis, lumen ubique sparsit, et ut sol fortis, lumen ubique sparsit, et fractis vinculis mortis et portis inferni, fractis vinculis mortis et portis inferni, in coeli verticem cum suis se exaltavit. in coeli verticem cum suis se exaltavit. Et sic omnia quæ fecit, a Patre coelesti Et sic omnia quæ fecit, a Patre coelesti se habere probavit. Psal. xv, 11 : Notas se habere probavit. Psal. xv, 11 : Notas mihi fecisti vias vitæ : adimplebis me mihi fecisti vias vitæ : adimplebis me lætitia cum vultu tuo. Act. II, 24: lætitia cum vultu tuo. Act. II, 24: Quem Deus suscitavit, solutis doloribus Quem Deus suscitavit, solutis doloribus inferni, juxta quod impossibile erat te- inferni, juxta quod impossibile erat te- neri illum ab eo. neri illum ab eo.

« Sed sicut docuit me Pater, » Docere « Sed sicut docuit me Pater, » Docere Patrem Filium est, sicut aliam personam Patrem Filium est, sicut aliam personam generantem, alii a se personæ ab ipso generantem, alii a se personæ ab ipso genitæ, per hoc quod Verbum suum est, genitæ, per hoc quod Verbum suum est, et in lumine suo Verbum de ipso proce- et in lumine suo Verbum de ipso proce- dit, tradere notitiam. Ad Coloss. 11, 3: dit, tradere notitiam. Ad Coloss. 11, 3: In quo sunt omnes thesauri sapientiæ et In quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ, scilicet Dei, absconditi. Psal. scientiæ, scilicet Dei, absconditi. Psal. LXX, 17 Docuisti me a juventute mea : LXX, 17 Docuisti me a juventute mea : et usque nunc pronuntiabo mirabilia et usque nunc pronuntiabo mirabilia tua. Joan. VII, 16: Mea doctrina non est tua. Joan. VII, 16: Mea doctrina non est

mea. mea.

« Hæc loquor, » quia una est doctrina « Hæc loquor, » quia una est doctrina Patris docentis et Filii docti. Et ideo Patris docentis et Filii docti. Et ideo sicut docet Pater, hæc loquitur Filius. sicut docet Pater, hæc loquitur Filius. Os enim Patris est Filius. Joan. xvi, 4: Os enim Patris est Filius. Joan. xvi, 4: Opus consummavi, quod dedisti mihi ut Opus consummavi, quod dedisti mihi ut faciam. faciam.

« Et qui me misit, mecum est, etc. » « Et qui me misit, mecum est, etc. »

Horum quæ dixit tangit hic propriam Horum quæ dixit tangit hic propriam causam. Hoc enim dicit propter essentiæ causam. Hoc enim dicit propter essentiæ unitatem, et propter consensus confor- unitatem, et propter consensus confor- mitatem. De essentiæ quidem unitate di- mitatem. De essentiæ quidem unitate di- citur, Joan. xiv, 10: Non creditis quia citur, Joan. xiv, 10: Non creditis quia ego in Patre, et Pater in me est. Joan. ego in Patre, et Pater in me est. Joan. x, 30: Ego et Pater unum sumus. De x, 30: Ego et Pater unum sumus. De consensus conformitate, Jerem. 1, 8: consensus conformitate, Jerem. 1, 8: Ne timeas a facie eorum, quia ego sum Ne timeas a facie eorum, quia ego sum tecum ut eruam te, dicit Dominus. Psal. tecum ut eruam te, dicit Dominus. Psal. xc, 15 Cum ipso sum in tribula- xc, 15 Cum ipso sum in tribula- tione. tione.

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-29, 30, 31, 32. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-29, 30, 31, 32.

« Et non reliquit me solum, » quia « Et non reliquit me solum, » quia numquam sum relictus ab ipso, cujus numquam sum relictus ab ipso, cujus deitati sum unitus, et voluntati per om- deitati sum unitus, et voluntati per om- nia conformis. Ad Hebr. xIII, 5: Non nia conformis. Ad Hebr. xIII, 5: Non te deseram, neque derelinquam. te deseram, neque derelinquam.

Et rationem hujus ulterius assignat : Et rationem hujus ulterius assignat : « Quia ego, quæ placita sunt ei, faciò « Quia ego, quæ placita sunt ei, faciò semper, » cum continuitate et perseve- semper, » cum continuitate et perseve- rantia, numquam interrumpens, num- rantia, numquam interrumpens, num- quam deficiens. Joan. iv, 34: Meus cibus quam deficiens. Joan. iv, 34: Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit est ut faciam voluntatem ejus qui misit me, ut perficiam opus ejus, scilicet Pa- me, ut perficiam opus ejus, scilicet Pa- tris. Et ideo Pater dicit de Filio, Luc. tris. Et ideo Pater dicit de Filio, Luc. III, 22: Tu es Filius meus dilectus : in te III, 22: Tu es Filius meus dilectus : in te complacui mihi. complacui mihi.

SED CONTRA hoc quod dicitur: « Non SED CONTRA hoc quod dicitur: « Non reliquit me solum, » videtur esse quod reliquit me solum, » videtur esse quod dicitur, Matth. XXVII, 46: Deus meus, dicitur, Matth. XXVII, 46: Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me ? Deus meus, ut quid dereliquisti me ? Sed ad hoc dicendum, quod numquam Sed ad hoc dicendum, quod numquam dereliquit quoad unionem et beneplaci- dereliquit quoad unionem et beneplaci- tum. Sed dicitur dereliquisse quoad ex- tum. Sed dicitur dereliquisse quoad ex- teriorem hominis assumpti defensionem : teriorem hominis assumpti defensionem : quando hominem illum passionibus et quando hominem illum passionibus et tribulationibus exposuit, et a Judæorum tribulationibus exposuit, et a Judæorum pessima voluntate non defendit. Ad Ro- pessima voluntate non defendit. Ad Ro- man. vIII, 32 Qui etiam proprio Filio man. vIII, 32 Qui etiam proprio Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, etc. tradidit illum, etc.

Hæc illo loquente, multi credide- Hæc illo loquente, multi credide- runt in eum. » runt in eum. »

Hic incipit pars illa quæ est de Verbo Hic incipit pars illa quæ est de Verbo Dei, et luce, secundum quod a servitute Dei, et luce, secundum quod a servitute est liberativa. est liberativa.

Et habet duas partes: in quarum pri- Et habet duas partes: in quarum pri- ma doctrinæ hujus ex auditoribus sumi- ma doctrinæ hujus ex auditoribus sumi- tur occasio in secunda autem, doctrina tur occasio in secunda autem, doctrina ponitur per ordinem. ponitur per ordinem.

Dicit itaque « Hæc » ergo « illo, » Dicit itaque « Hæc » ergo « illo, » Salvatore nostro ut luce vera, « lo- Salvatore nostro ut luce vera, « lo- quente, » et omnes illuminante, « mul- quente, » et omnes illuminante, « mul- ti,» de turba, « crediderunt in illum, » ti,» de turba, « crediderunt in illum, » non perfecta fide sed infirma. Et ideo non perfecta fide sed infirma. Et ideo post modicum, ut dicit Chrysostomus, post modicum, ut dicit Chrysostomus, conversi sunt ad contumelias. Ad Ro- conversi sunt ad contumelias. Ad Ro- man. x, 17 Fides ex auditu: auditus man. x, 17 Fides ex auditu: auditus

351 351

autem per verbum Christi. Erant de illis autem per verbum Christi. Erant de illis tamen de quibus dicitur, Luc. tamen de quibus dicitur, Luc. VIII, 13: VIII, 13: Ad tempus credunt, et in tempore tenta- Ad tempus credunt, et in tempore tenta- tionis récedunt. tionis récedunt.

Tamen quia infirmis fovenda est fides Tamen quia infirmis fovenda est fides donec convalescant, ideo loquitur eis Do- donec convalescant, ideo loquitur eis Do- minus, dicens: minus, dicens:

« Dicebat ergo Jesus ad eos, qui cre- « Dicebat ergo Jesus ad eos, qui cre- diderunt ei, Judæos : Si vos manseri- diderunt ei, Judæos : Si vos manseri- tis in sermone meo, vere discipuli tis in sermone meo, vere discipuli mei eritis, mei eritis,

Et cognoscetis veritatem, et veritas Et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. » liberabit vos. »

« Dicebat ergo Jesus, » monita salutis « Dicebat ergo Jesus, » monita salutis dans eis, & ad eos qui crediderunt ei. » dans eis, & ad eos qui crediderunt ei. »

Hæc pars est in qua per ordinem po- Hæc pars est in qua per ordinem po- nitur libertatis doctrina. Et dividitur in nitur libertatis doctrina. Et dividitur in duas partes in quarum prima veræ li- duas partes in quarum prima veræ li- bertatis doctrina ponitur in secunda bertatis doctrina ponitur in secunda vero, quomodo contumelia pro tanto vero, quomodo contumelia pro tanto beneficio Christo a Judæis irrogatur, ibi, beneficio Christo a Judæis irrogatur, ibi,

. 48: « Responderunt ergo Judæi, et di- . 48: « Responderunt ergo Judæi, et di- xerunt ei: Nonne bene dicimus nos, etc. » xerunt ei: Nonne bene dicimus nos, etc. »

Adhuc, prior harum in duas dividitur Adhuc, prior harum in duas dividitur partes in quarum prima veræ libertatis partes in quarum prima veræ libertatis principia ponuntur: in secunda autem, principia ponuntur: in secunda autem, gloriantibus in falsa libertate causæ glo- gloriantibus in falsa libertate causæ glo- riationis excluduntur, ibi, y. 33: « Re- riationis excluduntur, ibi, y. 33: « Re- sponderunt ei Semen Abrahæ sumus. » sponderunt ei Semen Abrahæ sumus. »

Quinque autem in prima harum par- Quinque autem in prima harum par- tium notantur: quorum primum est, ad tium notantur: quorum primum est, ad quos ista doctrina refertur, quia ad eos quos ista doctrina refertur, quia ad eos qui jam liberi esse inceperunt : secundum qui jam liberi esse inceperunt : secundum est veræ libertatis principium tertium, est veræ libertatis principium tertium, veræ libertatis incrementum : quartum veræ libertatis incrementum : quartum est perfectionis libertatis perfectivum : est perfectionis libertatis perfectivum : quintum vero, totius libertatis comple- quintum vero, totius libertatis comple-

mentum. mentum.

« Dicebat ergo Jesus ad eos qui credi- « Dicebat ergo Jesus ad eos qui credi- derunt ei. » Quia illi jam incipiebant derunt ei. » Quia illi jam incipiebant esse liberi, per hoc quod ad fidem sunt esse liberi, per hoc quod ad fidem sunt vocati. Ad Galat. v. 13: Vos in liberta- vocati. Ad Galat. v. 13: Vos in liberta- tem vocati estis, fratres, tantum ne liber- tem vocati estis, fratres, tantum ne liber- tatem in occasionem detis carnis. Fides tatem in occasionem detis carnis. Fides enim est libertatis initium, quia facit sci- enim est libertatis initium, quia facit sci-

31 31

32 32

352 352

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

re quæ sit libertas in gratia. Et ideo illis re quæ sit libertas in gratia. Et ideo illis tamquam libertatem intelligentibus lo- tamquam libertatem intelligentibus lo- quitur. Job, xxxiv, 34: Viri intelligen- quitur. Job, xxxiv, 34: Viri intelligen- tes loquantur mihi, et vir sapiens audiat tes loquantur mihi, et vir sapiens audiat

me. me.

« Si vos manseritis, » perseveranter, « Si vos manseritis, » perseveranter, et intelligibiliter, et obedienter, « in ser- et intelligibiliter, et obedienter, « in ser- mone meo. » Perseveranter, ut in illo mone meo. » Perseveranter, ut in illo meditemini per studium: intelligibiliter, meditemini per studium: intelligibiliter, ut in illo intelligatis sancti Spiritus ut in illo intelligatis sancti Spiritus mysterium obedienter, ut illum implea- mysterium obedienter, ut illum implea- tis per operis exercitium. De quorum tis per operis exercitium. De quorum primo dicitur, ad Hebr. x11, 7: In disci- primo dicitur, ad Hebr. x11, 7: In disci- plina perseverate. Tamquam filiis vobis plina perseverate. Tamquam filiis vobis offert se Deus filii autem Dei sunt li- offert se Deus filii autem Dei sunt li- beri. De intelligibilitate verborum, II ad beri. De intelligibilitate verborum, II ad Timoth. 1, 7 Intellige quæ dico: dabit Timoth. 1, 7 Intellige quæ dico: dabit enim tibi Dominus in omnibus intelle- enim tibi Dominus in omnibus intelle- ctum. Psal. xxx1, 8: Intellectum tibi da- ctum. Psal. xxx1, 8: Intellectum tibi da- bo, etc. De obedientia, Deuter. XXVII, bo, etc. De obedientia, Deuter. XXVII, 26 Maledictus qui non permanet in 26 Maledictus qui non permanet in sermonibus legis hujus, nec eos opere sermonibus legis hujus, nec eos opere perficit. Deuter. xxvi, 1: Si audieris perficit. Deuter. xxvi, 1: Si audieris vocem Domini Dei tui, ut facias atque vocem Domini Dei tui, ut facias atque custodias omnia mandata ejus, quæ ego custodias omnia mandata ejus, quæ ego præcipio tibi hodie, faciet te Dominus præcipio tibi hodie, faciet te Dominus Deus tuus excelsiorem cunctis gentibus, Deus tuus excelsiorem cunctis gentibus, quæ versantur in terra, hoc est, in af- quæ versantur in terra, hoc est, in af- fectu terreno quia tu eris liber et ea- fectu terreno quia tu eris liber et ea- rum dominus. Ecce veræ libertatis prin- rum dominus. Ecce veræ libertatis prin- cipium est sic in sermone Domini ma- cipium est sic in sermone Domini ma-

nere. nere.

« Vere discipuli mei eritis. » « Vere discipuli mei eritis. »

Discipulus enim verus est, qui vere Discipulus enim verus est, qui vere doctrinis sui magistri sine errore est im- doctrinis sui magistri sine errore est im- butus. Et hoc est libertatis incremen- butus. Et hoc est libertatis incremen- tum. Studia enim liberalia, ut dicunt tum. Studia enim liberalia, ut dicunt Philosophi, liberant hominem. Dicit Philosophi, liberant hominem. Dicit enim Philosophus, quod liberum dici- enim Philosophus, quod liberum dici- mus hominem, qui causa sui est. Homo mus hominem, qui causa sui est. Homo enim ut dicitur in X Ethicorum, solus enim ut dicitur in X Ethicorum, solus intellectus est: quia alia non sunt hu- intellectus est: quia alia non sunt hu- mana quæ sunt in ipso sed sunt bruta- mana quæ sunt in ipso sed sunt bruta- lia. Intellectus disciplinis divinis perfici- lia. Intellectus disciplinis divinis perfici- tur, et non in aliis. Ad Hebr. x11, 8: tur, et non in aliis. Ad Hebr. x11, 8: Quod si extra disciplinam estis, cujus Quod si extra disciplinam estis, cujus participes facti sunt omnes, ergo adul- participes facti sunt omnes, ergo adul-

teri, et non filii estis. Ac si dicat: De se- teri, et non filii estis. Ac si dicat: De se- mine libero nati non estis, sed de spu mine libero nati non estis, sed de spu rio et servili. Isa. L, 5: Dominus Deus rio et servili. Isa. L, 5: Dominus Deus aperuit mihi aurem, ego autem non aperuit mihi aurem, ego autem non contradico retrorsum non abii. Joan. contradico retrorsum non abii. Joan. XIII, 35: In hoc cognoscent omnes quia XIII, 35: In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem ha- discipuli mei estis, si dilectionem ha- bueritis ad invicem quia dilectio vos bueritis ad invicem quia dilectio vos facit tenere meam disciplinam. Joan. facit tenere meam disciplinam. Joan. XIV, 23: Si quis diligit me, sermonem XIV, 23: Si quis diligit me, sermonem meum servabit. Discipulus enim verus meum servabit. Discipulus enim verus est, qui ita tenet disciplinam prout tra- est, qui ita tenet disciplinam prout tra- dita est a magistro. Matth. x1, 29: Di- dita est a magistro. Matth. x1, 29: Di- scite a me, quia mitis sum et humilis scite a me, quia mitis sum et humilis

corde. corde.

« Et cognoscetis veritatem. >> « Et cognoscetis veritatem. >>

Ecce veræ Ecce veræ

libertatis perfectivum. libertatis perfectivum. Cognitio autem veritatis. est cognitio Cognitio autem veritatis. est cognitio ejus per quod res vere est id quod est. ejus per quod res vere est id quod est. Et hoc non est nisi ars et sapientia di- Et hoc non est nisi ars et sapientia di- vina in verbis Dei proposita. Per artem vina in verbis Dei proposita. Per artem enim et sapientiam Dei est vere id quod enim et sapientiam Dei est vere id quod est. Et per quælibet alia principia cadit est. Et per quælibet alia principia cadit a veritate suæ entitatis, per hoc, quod a veritate suæ entitatis, per hoc, quod materialia et mutabilia sunt, et a vero materialia et mutabilia sunt, et a vero esse nutantia. Joan. xvII, 17: Sanctifica esse nutantia. Joan. xvII, 17: Sanctifica eos in veritate. Sermo tuus veritas est. eos in veritate. Sermo tuus veritas est. Joan. I, 14, dicitur de Verbo: Plenum Joan. I, 14, dicitur de Verbo: Plenum gratiæ et veritatis. Item, xiv, 6 : Ego gratiæ et veritatis. Item, xiv, 6 : Ego sum via, et veritas, et vita. III Esdræ, sum via, et veritas, et vita. III Esdræ, 111, 38 Veritas manet, et invalescit in 111, 38 Veritas manet, et invalescit in æternum, etc. Et ibidem, y. 11: Super æternum, etc. Et ibidem, y. 11: Super omnia vincit veritas. Et ideo liberat a omnia vincit veritas. Et ideo liberat a vanitate mutabilitatis, et est perfectivum vanitate mutabilitatis, et est perfectivum principium ipsius libertatis. principium ipsius libertatis.

Et hoc est quod sequitur: « Et veritas Et hoc est quod sequitur: « Et veritas liberabit vos. » Et hoc est veræ liberta- liberabit vos. » Et hoc est veræ liberta- tis complementum. Ad Roman. vш, 21 : tis complementum. Ad Roman. vш, 21 : Ipsa creatura liberabitur a servitute cor- Ipsa creatura liberabitur a servitute cor- ruptionis, in libertatem gloriæ filiorum ruptionis, in libertatem gloriæ filiorum Dei. Ad Galat. IV, 26: Illa quæ sursum Dei. Ad Galat. IV, 26: Illa quæ sursum est Jerusalem, libera est, quæ est mater est Jerusalem, libera est, quæ est mater nostra. Sic ergo sermo Domini per hoc nostra. Sic ergo sermo Domini per hoc quod est veritas, liberat a coactione et quod est veritas, liberat a coactione et obligatione vanitatis. Per hoc quod est obligatione vanitatis. Per hoc quod est sermo gratiæ, liberat a culpæ et iniqui- sermo gratiæ, liberat a culpæ et iniqui- tatis servitute. Per hoc autem quod est tatis servitute. Per hoc autem quod est

IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-33. IN EVANG. JOANNIS, CAP. VIII-33.

sermo omnipotentis Dei, liberat a servi- sermo omnipotentis Dei, liberat a servi- tute miseriæ. Primo dat libertatem na- tute miseriæ. Primo dat libertatem na- turæ, secundo dat libertatem gratiæ, et turæ, secundo dat libertatem gratiæ, et tertio dat libertatem gloriæ. tertio dat libertatem gloriæ.

« Responderunt ei: Semen Abrahæ « Responderunt ei: Semen Abrahæ sumus, et nemini servivimus um- sumus, et nemini servivimus um- quam quomodo tu dicis: Liberi eri- quam quomodo tu dicis: Liberi eri- tis? >> tis? >>

Hic excluditur gloria eorum qui in li- Hic excluditur gloria eorum qui in li- bertate gloriantur. bertate gloriantur.

Et habet duas partes: in quarum pri- Et habet duas partes: in quarum pri- ma excluditur gloria libertatis carnalis: ma excluditur gloria libertatis carnalis: in secunda, quæ sit vera libertas aperi- in secunda, quæ sit vera libertas aperi- tur, ibi, y. 34 : « Respondit eis Jesus : tur, ibi, y. 34 : « Respondit eis Jesus : Amen, amen, etc. » Amen, amen, etc. »

In prima quæstione duo supponuntur, In prima quæstione duo supponuntur, et unum inquiritur. Supponunt enim, et unum inquiritur. Supponunt enim, quod semen sunt liberi Abrahæ, per li- quod semen sunt liberi Abrahæ, per li- beram matrem nati: dicentes : « Semen beram matrem nati: dicentes : « Semen Abrahæ sumus. » Supponunt etiam, Abrahæ sumus. » Supponunt etiam, quod non se in servitutem redegerint quod non se in servitutem redegerint per opus degenerationis a tanto patre, per opus degenerationis a tanto patre, cum dicunt : « Et nemini servivimus cum dicunt : « Et nemini servivimus umquam. » umquam. »

Et hoc est « Responderunt ei, » sci- Et hoc est « Responderunt ei, » sci- licet Judæi, carnalem intellectum haben- licet Judæi, carnalem intellectum haben- tes et ideo in sermone Christi per in- tes et ideo in sermone Christi per in- tellectum spiritualem non remanentes. tellectum spiritualem non remanentes. Psal. Lxxxi, 5 : Nescierunt, neque intel- Psal. Lxxxi, 5 : Nescierunt, neque intel- lexerunt in tenebris ambulant. Sapient. lexerunt in tenebris ambulant. Sapient. 11, 21 et 22 Excæcavit illos malitia eo- 11, 21 et 22 Excæcavit illos malitia eo- rum, et nescierunt sacramenta Dei. rum, et nescierunt sacramenta Dei.

« Semen Abrahæ » carnale « sumus, » « Semen Abrahæ » carnale « sumus, » nati per liberam Saram: credentes quod nati per liberam Saram: credentes quod per hoc essent liberi. Non intellexerunt per hoc essent liberi. Non intellexerunt isti, quod dicit Apostolus, ad Galat. IV, isti, quod dicit Apostolus, ad Galat. IV, 23 Qui de ancilla, secundum carnem 23 Qui de ancilla, secundum carnem natus est: qui autem de libera, per re- natus est: qui autem de libera, per re- promissionem. Et ita qui non est filius promissionem. Et ita qui non est filius promissionis gratiæ, non est spiritualiter promissionis gratiæ, non est spiritualiter filius liberæ. Isti ergo qui se corruptio- filius liberæ. Isti ergo qui se corruptio- nis carnalis filios esse probabant, erant nis carnalis filios esse probabant, erant filii ancillæ. Isa. 1, 4, ideo vocantur se- filii ancillæ. Isa. 1, 4, ideo vocantur se-